Java een jaar later Eerste tussenrapportage SHO actie Aardbeving Java Help nu! Periode 27 mei mei 2007

Java een jaar later Eerste tussenrapportage SHO actie ‘Aardbeving Java – Help nu!’ Periode 27 mei 2006 – 31 mei 2007

Samenwerkende Hulporganisaties:

Kerk in Actie, Mensen in Nood/ Cordaid, Nederlandse Rode Kruis, Oxfam Novib, Stichting Vluchteling, TEAR, Terre des Hommes en Unicef Nederland. Gastleden Java actie: Hivos, Save the Children SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’

a

www.giro555.nl

20071640-PLD Java Rapportage a

06-08-07 09:01:14

Inhoudsopgave

Korte terugblik

Korte terugblik

3

Voorwoord

4

1. Hulp Algemeen

5

2. Hoe wordt uw gift besteed?

7

3. Hulp en resultaten per sector

10

4. Knelpunten en oplossingen

15

Profielen SHO-lidorganisaties & gastdeelnemers 18 Adressen en contactpersonen

19

Colofon

19

2

SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’

20071640-PLD Java Rapportage b-03

In de vroege ochtend van zaterdag 27 mei trof een zware aardbeving het eiland Java in Indonesië. Er vielen meer dan 5.000 dodelijke slachtoffers, ruim 80.000 mensen raakten gewond en meer dan 300.000 huizen werden geheel of gedeeltelijk verwoest. De aardbeving zorgde voor extreme en wijdverbreide vernielingen. Het aangetaste gebied besloeg ongeveer 500 km2 met een populatie van vijf miljoen mensen. De aardbeving met een kracht van 6,3 op de schaal van Richter eiste vooral in het district Bantul en Klatan veel levens. Meer dan duizend naschokken hebben het gebied na de beving nog getroffen. Dit leidde tot grote humanitaire noden. De Samenwerkende Hulporganisaties startten op maandag 29 mei 2006 een noodhulpactie met als motto Aardbeving Java-help nu. De omvang van de ramp bleek groter dan aanvankelijk werd gedacht. Met het geld van de SHO werden de eerste noden gelenigd en werd zo snel mogelijk een start gemaakt met de wederopbouw.

Alsof een vliegtuig naast mijn huis opsteeg Meneer Satiman lag nog in bed toen de aardbeving hem trof, 27 mei om 6 uur ’s ochtends. “Ik hoorde een enorm lawaai, alsof er een vliegtuig naast mijn huis opsteeg. De grond begon te golven. Ik wilde naar buiten rennen, maar kon het niet. De beving was te heftig.“ Satiman dook onder zijn bed, terwijl boven hem het hele huis instortte. “Mijn vrouw was met twee kinderen al wakker en buiten aan het werk, maar mijn jongste dochter stond in de badkamer. Toen de beving stopte hoorde ik mijn twee kinderen buiten huilen. Ze dachten dat wij, hun zusje en ik, overleden waren. Het is echt een wonder dat we alle twee de aardbeving hebben overleefd.” Vandaag is het een goede dag voor de familie Satiman, want hun nieuwe huis wordt gebouwd door de mannen uit het dorp. De materialen (gevlochten, rieten matten en bamboe palen) en het bouwplan, gefinancierd door Mensen in Nood/Cordaid, liggen klaar. Het puin op de plek waar hun huis stond is opgeruimd. Het fundament ligt er nog en een deel van een muurtje staat omhoog. Het is half 8 ’s ochtends en in een mum van tijd worden de bamboe pilaren aan elkaar geknoopt met touwen tot een stevige constructie. Hier worden de rieten matten tegenaan gezet. De mannen krijgen instructies van een professionele timmerman. Ze werken snel en behendig. Ze hebben inmiddels al een tiental huizen in hun dorp neergezet, want van de 105 huizen in het dorp waren er 84 volledig ingestort. Het is drie uur ’s middags als het huis van de familie Satiman staat.


3

06-08-07 09:01:19

Voorwoord In dit verslag leggen de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) verantwoording af over de bestedingen van de giften die zij ontvingen op giro 555 ten behoeve van de actie ‘Help slachtoffers aardbeving Java’. Het rapport is gebaseerd op deelrapportages van de acht Nederlandse organisaties die samen de SHO vormen en de twee gastleden van deze actie, die rechtstreeks geld hebben ontvangen van giro 555 voor de hulpverlening aan de slachtoffers van de aardbeving op Java. Dit rapport is een samengevat verslag van de deelrapportages van de deelnemende organisaties. De noodhulp kwam na de aardbeving snel op gang. Er waren in het gebied veel hulporganisaties en noodhulpgoederen aanwezig in verband met de mogelijk uitbarsting van de vulkaan Merapi. Dat maakte snelle hulpverlening mogelijk. Na het bieden van de eerste medische hulp, het verstrekken van water en voedsel, bleek al vrij snel dat de behoefte lag bij reconstructie van de huizen en vooral weers- en aardbevingbestendige huizen.

1. Hulp algemeen De lidorganisaties van de SHO zijn veelal in samenwerking met hun lokale partnerorganisaties volop aan de slag gegaan om de slachtoffers van de aardbeving bij te staan. Medische mobiele teams werden ingezet, ziekenhuizen en klinieken bijgestaan, opgeknapt en van goederen voorzien. Er is gewerkt aan tijdelijke huisvesting. Tenten zijn in de beginperiode ingericht als noodschool en kinderen kregen allerlei schoolmaterialen. Alle noodhulpactiviteiten zijn voltooid. Inmiddels is ook de wederopbouw grotendeels afgerond. Dankzij de steun van de Nederlandse bevolking die er voor zorgde dat er ruim vier miljoen euro binnen kwam op giro 555, hebben de Samenwerkende Hulporganisaties veel slachtoffers van deze aardbeving kunnen bijstaan.

Hans Bruning, Kerk in Actie, vice-voorzitter SHO Ten tijde van de Java-actie was Kerkinactie voorzitter, per 1 januari 2007 is Het Nederlandse Rode Kruis voorzitter van de SHO.

De noodhulp is volgens planning uitgevoerd en kende een snelle start. Mede door de aanwezigheid van verschillende hulporganisaties ter plekke en de beschikbaarheid van een groot aantal vrijwilligers kwam de hulp vlot op gang. Redelijk snel na de ramp kon er een start gemaakt worden met de wederopbouwfase. De programma’s hebben ingespeeld op de eerste behoefte van mensen, om de periode te overbruggen tussen de aardbeving en de beschikbaarheid van nieuwe fondsen voor permanente woningbouw door de lokale overheid. Doordat de tijdelijke woningen gebouwd zijn op de oude plek waar mensen al woonden vóór de aardbeving, zijn de sociale structuren in de dorpen zoveel mogelijk in tact gebleven en werden mensen in staat gesteld zo snel mogelijk hun leven in waardigheid weer op te pakken. De uitgevoerde traumaverwerkingsprogramma’s in de dorpen waar ook gebouwd werd, zijn hier ondersteunend aan geweest. Voor de constructie van huizen en scholen is gebruik gemaakt van duurzaam materiaal dat minstens vijf jaar mee zal gaan. De technische ondersteuning van de huizenbouw heeft speciale aandacht besteed aan de bewustwording van de gemeenschappen over de toepassing van aardbevingsresistente constructiemethoden. Er zijn semipermanente huizen gebouwd. Deze huizen kunnen

4


20071640-PLD Java Rapportage 04-05

worden omgebouwd tot permanente woningen. Onderwijsfaciliteiten zijn inmiddels weer opgebouwd en worden gebruikt. Economische activiteiten beginnen langzaam weer op te komen. Naast het verlenen van noodhulp en wederopbouwactiviteiten, werd gestreefd naar het zo goed mogelijk voorbereid zijn op noodsituaties, zowel door het creëren en trainen van Noodhulpteams als door het op peil houden van voorraden noodhulpgoederen. Een belangrijke overweging bij het op peil houden van deze noodvoorraden en de trainingen is dat Indonesië vrij regelmatig wordt getroffen door natuurrampen. Indonesië ligt aan de Ring of Fire, berucht om de vele aardbevingen. Daarom is de introductie en toepassing van bouwwijzen die resistent zijn tegen aardbevingen zeker relevant. Betrokkenheid van de lokale bevolking De SHO-leden hebben nauw samengewerkt met internationale organisaties, lokale organisaties en nationale en lokale overheden. Dat deden ze om de impact van de humanitaire hulp te vergroten, ‘gaten’ in de hulpverlening te signaleren en om overlap van activiteiten te voorkomen. Veel organisaties werken via lokale partners, daarnaast is intensief overleg gevoerd met de lokale gemeenschappen en is er gebruik gemaakt van de lokale besluitvormingsstructuren. De dorpsgemeenschap-


5

06-08-07 09:01:20

2. Hoe wordt uw gift besteed? pen op Java zijn doorgaans hecht en redelijk goed georganiseerd. Dit maakte het eenvoudig om met de getroffenen te overleggen en samen te werken. De gemeenschappen zijn bijna vanaf het begin betrokken geweest bij het bepalen welke activiteiten uitgevoerd moesten worden en werken ook als vrijwilliger mee bij de uitvoering ervan. Bijzonder is het goede overleg binnen de dorpen over wie de meest kwetsbare groep is en de dus prioriteit krijgt voor hulp. Opvallend was de goede samenwerking tussen verschillende religieuze groepen (o.a. christenen en moslims). Ook werd er zo veel mogelijk gebruik gemaakt van materiaal dat lokaal beschikbaar is of lokaal gefabriceerd konden worden, waarmee de lokale economie een impuls krijgt. Gemeenschapsleden hebben een leidende rol gehad in besluitvormingsprocessen (bijv. bij het type huizen dat gebouwd is). Ook zijn gemeenschapsleden direct betrokken geweest bij de uitvoering van de projectactiviteiten, waaronder de distributie van hulpmaterialen en de constructiewerkzaamheden van de huizen. Op deze manier is het gevoel van ‘eigenaarschap’ onder de begunstigden gestimuleerd.

Doel van de SHO actie ‘Samen voor Suriname’ was Zingen en dansen om de getroffen families (ruim 5.000 families) op De 12-jarige Ummu Nur Rochman door de korte termijn te ondersteunen bij dekon eerste noden. aardbeving niet meer naarwillen haar eigen school, Op de middellange termijn de SHO bijdradieaan washet te veel beschadigd. Terre Hommes gen herstel van schade en,des waar mogelijk, sprak metin haar de distributie vanverbetehulpde situatie hettijdens binnenland structureel goederen. Ummu is actiefoverheid betrokken ren. Zowel de Surinaamse alsbij dehet particunoodhulp programma van des hadden Hommes. liere partnerorganisaties vanTerre de SHO geen Ze probeert haarverlenen trauma, van veroorzaakt de ervaring met het noodhulpdoor na een aardbeving,Er te lagen overwinnen door deel te nemen watersnood. ook geen rampenplannen aan het rehabilitatieprogramma voor kinderen en klaar. De SHO-leden geven extra ondersteuning waar ze tekent, zingt envan danst. is heel trots versterken de capaciteit hunZe Surinaamse op haarvoor ouders en in deentoekomst wil ze ook partners noodhulp wederopbouw. lerares worden, net als haar moeder. Tijdens sessies waarbij slachtoffers hun ervaringen De noodhulp en wederopbouw worden uitgevoerd heeft ze gebieden: veel moedBoven-Suriname getoond door over indelen de volgende gebied, haar ervaringen te praten toen a/d de aardbeving Tapanahoni, Marowijne, Cottica Lawa, Bovenhaar huis, en en de school verwoestte en veel mensen Saramacca inheemse gebieden. In het omkwamen. Inmiddels gaat Ummu naar een getroffen gebied wonen in totaal ongeveer 37.000 andere school, dichterbij huis. personen. Ongeveer 28.000 personen werden

Inkomsten en uitgaven van de SHO De opbrengsten van giro 555 bedroegen per 31 mei 2007 ruim € 4,2 miljoen. Het Nederlandse publiek heeft € 4,2 miljoen geschonken. Op giro 555 is € 45.000 rente ontvangen. Hieronder staat in een overzicht weergegeven welk deel van de opbrengsten is overgemaakt aan de lid- en gastdeelnemers en welk deel bestemd is voor fondsenwerving.

Tabel 1: Verdeling opbrengst Staat van baten en lasten per 31 mei 2007 € Baten uit eigen fondswerving - Publieksdonaties

€

4.230.529

Af: Voorziening kosten fondsenwerving

€

175.000

Beschikbaar uit fondsenwerving

€ 4.055.529

Interest

€

Voor verdeling beschikbare middelen

€ 4.101.437

Verdeeld over deelnemers

€ 3.650.588

over gastdeelnemers

€

Nog te verdelen middelen

Aan kosten fondsenwerving is € 153.824 uitgegeven. Het restant is geserveerd voor evaluaties en rapportages. Een ongebruikt saldo wordt toegevoegd aan de beschikbare middelen.

Verdeelde actieopbrengst Regentijd Een half jaar na de aardbeving en met de moessonregens op komst werd de vraag naar duurzame en stevige bouwmaterialen vanuit de getroffen gemeenschap steeds groter. Door snel een inventarisatie en een overleg te plannen, kon Stichting Vluchteling met haar partner ter plaatse, Cardi, snel de juiste materialen leveren. In Srihardono, in het Bantul district verspreidde Cardi materialen voor 187 families. Na overleg met de dorpsleiders werd er besloten genoeg bakstenen, cement, hout en zand te distribueren om voor al die 187 families minimaal een kamer van 6 bij 6 meter te bouwen. De materialen voor het dak kwamen van Echo, een andere donor. De kamers zullen uiteindelijk deel uitmaken van het permanente huis van de families.

6



45.908

€ 3.826.588

Af: Voorziening voor kosten van

Mensen in Nood/Cordaid

Unicef Nederland

14,90%

Oxfam Novib

11,50%

Stichting Vluchteling

8,50% 6,20%

Tear

€ 3.632.415 € 3.350.872

Nog toe te wijzen aan projecten

€ 281.543

De voor verdeling beschikbare middelen worden aan de deelnemers toegekend volgens een jaarlijks gezamenlijk vastgestelde sleutel. De basis van deze sleutel is de omvang van de fondsenwerving en van de humanitaire hulpverlening over de voorgaande drie jaren met een minimum per deelnemer.

21,30% 17,00%

€ 3.627.367

Reeds gecommitteerd

274.849

15,70%

Netto actieopbrengst Ter beschikking voor doelstelling

€

ICCO & Kerk in Actie

Terre des Hommes

5.048

3.826.588

Nederlandse Rode Kruis

€ 199.221 €

€

Verdeelsleutel

Voorbereiding en coordinatie Bij: Interest

176.000

4,90% 100,00%

Met het aandeel uit de opbrengst financieren de deelnemers hulpprojecten in het rampgebied die door uitvoerende organisaties zijn ingediend. Sommige deelnemers financieren projecten via een internationale koepel waarbij zij zijn aangesloten. Tussen de deelnemers en de meeste uitvoerende organisaties en internationale koepels bestaat een langdurige samenwerking.


7

06-08-07 09:01:22

Bestedingen (uitgevoerde projecten)

Committeringen en bestedingen (€ ‘s) Committeringen

Bestedingen

Via

Gezondheidszorg

269.846

10%

Water en sanitatie

258.060

9%

Voedselzekerheid

480.565

17%

Levensonderhoud

215.449

8%

Lokale uitvoerende organisaties

1.492.614

1.327.357

Internationale koepelorganisatie

1.014.629

764.435

Onderwijs

276.555

10%

954.939

33%

33.630

1%

335.512

12%

2.824.556

100%

Direct verstrekte hulp via organisatie zelf

570.495

525.519

Onderdak

Uitvoeringskosten ter plaatse

273.134

207.245

Ramp management

3.350.872

2.824.556

Totaal

De deelnemers hebben hulpprojecten gefinancierd ter waarde van € 3.350.872 (92% van de voor de doelstelling ter beschikking staande middelen). De committeringsruimte is de ruimte die de deelnemers nog hebben om nieuwe verplichtingen aan te gaan met uitvoerende organisaties en internationale koepels. Deze ruimte is € 281.543 en zal vrijwel geheel worden aangewend voor de wederopbouw. Van de financieringsovereenkomsten die de deelnemers zijn aangegaan met uitvoerende organisaties en internationale koepels is € 3.172.022 overgemaakt (87%). Het restant volgt in het tempo waarin de werkzaamheden worden uitgevoerd en gerapporteerd. Van de overgemaakte bedragen is € 2.824.556 besteed door uitvoerende organisaties en internationale koepels (78%). Als besteding wordt beschouwd de middelen die op 31 mei 2007 waren besteed en gerapporteerd.

De SHO zijn zich ervan bewust dat zij hun werk kunnen doen dankzij uw giften. Daarom besteden ze aandacht aan een zo effectief en efficiënt mogelijke hulpverlening. Om dat voor elkaar te krijgen moeten aanvragen voor noodhulp en wederopbouw worden beoordeeld, de financiering worden voorbereid en (internationaal) gecoördineerd. Ook worden programma’s financieel en inhoudelijk geëvalueerd aan de hand van rapportages en bezoeken aan het rampgebeid. Deze werkzaamheden kosten geld. De SHO hebben afgesproken dat elke deelnemer maximaal 6% van de beschikbare middelen mogen uitgeven aan voorbereiding en coördinatie. De uitvoerende (lokale) organisaties leggen periodiek inhoudelijke en financiële verantwoording af over de voortgang van de projecten.

Programma management en ondersteuning

De hulp werd door alle organisaties verleend in de meest getroffen gebieden: Bantul (provincie Yogyakarta) en Klaten (Centraal Java).

SHO Actie Aardbeving Java Bestedingen per 31 mei 2007

Programmamanagement en ondersteuning 12% Gezondheidszorg 10% Rampmanagement 1% Water en sanitatie 9%

Voedselzekerheid 17% Onderdak 33% Levensonderhoud 8% Onderwijs 10%

SHO Actie Aardbeving Java 31 mei 2007 Actie- en beheerskosten 5% Uitvoeringskosten 5% Nog te verdelen 6% Committeringsruimte 7%

Verplichtingen (projecten in uitvoering) 4% Bestedingen (uitgevoerde projecten) 65%

8



Nog te besteden (projecten in uitvoering) 8%


9

06-08-07 09:01:23

3. Hulp en resultaten per sector Er zijn 1961 toiletvoorzieningen gerepareerd of nieuw aangelegd. Ook zijn er 280 waterputten geslagen, 1 drinkwaterleidingsysteem aangelegd, 6 regenwatertanks, 1 beschermde waterbron, 700 meter pijpleiding, een reservoir en een pomp aangelegd. 36 punten voor semipermanente publieke latrines zijn voorbereid. In 3 dorpen zijn schoonwaterinstallaties neergezet (360 personen). 20 latrines zijn aangelegd in scholen. 1.968 huishoudens (7872 personen) hebben jerry-cans ontvangen. 1.136 families krijgen trainingen waarin ze leren om te gaan met een milieuvriendelijke sanitaire voorziening en hoe gezondheidsrisico’s te verkleinen bij toiletgebruik en gemeenschappen hebben technisch advies ontvangen over het onderhoud van waterputten (12.350 personen). Totaal: ongeveer 50.000 begunstigden.

Voedselzekerheid In de fase van de noodhulp zijn er onder meer 156.000 voedselpakketten verstrekt bestaande uit onder andere rijst, voedsel- en vitaminesupplementen voor kinderen en melk voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven en water. Ook werden er maaltijden gedistribueerd. Gezondheidszorg Direct na de aardbeving is er levensreddende eerste medische hulp geboden. Kort daarna is er een start gemaakt met het zekerstellen van de gezondheidszorg op de midden en lange termijn. In elf verschillende gebieden zijn mobiele klinieken ingericht. In totaal werden daar zo’n 40.000 mensen mee bereikt. De eerste twee maanden richtte de hulp zich vooral op eerste hulp en verwijzingen en transport naar ziekenhuizen, daarna kwam de nadruk te liggen op zwangerschapscontroles, voorbehoedsmiddelen en voorlichting. De mobiele klinieken, zowel in een bus als op de motor, bereikten met name ook de meest afgelegen gebieden. Kinderen zijn altijd een extra kwetsbare groep. Veel kinderen hadden na de beving last van nachtmerries en angsten. Door middel van zang, dans, excursies en het opzetten van zogeheten happytents waar kinderen toegang hebben tot speelgoed, boeken, dvd’s en medische zorg, werd er psychosociale zorg verleend. Er zijn trainingen gegeven aan gemeenschapsvoorlichters en pakketten voor sport en spel verstrekt aan scholen. Daarnaast werden steungroepen voor ouderen opgezet. Ook werden 21 kindercentra opgezet, gerund met de inzet van vrijwilligers. Dertien van deze centra hebben een semi-permanente status.

10



Er zijn trainingen en voorlichting gegeven over de dagelijkse gezondheid en hygiëne, over reproductieve gezondheidspromotie voor vrouwen, seksuele reproductieve gezondheid en hiv/aids. Er werden 13.704 hygiënepakketten en 1.388 babykits gedistribueerd. Totaal: minstens 176.000 begunstigden.

Water en sanitaire voorzieningen Veel sanitaire voorzieningen en waterputten bleken verwoest of onbruikbaar na de aardbeving. Schoon drinkwater is een eerste vereiste bij het voorkomen van uitbraken van besmettelijke ziektes. Er zijn nieuwe putten geslagen of uitgediept. Bestaande sanitaire voorzieningen bleken vaak te dicht bij de drinkwatervoorziening te liggen en zorgden zo voor vervuiling. Op verschillende plekken zijn er septic-tanks ingegraven. De tank moet gedeeld worden met verschillende families, elke familie heeft wel een eigen, afgesloten toiletruimte. De bewoners waren in eerste instantie wat huiverig over het delen van de septic-tank. Na uitleg over de beperkte financiële middelen, de beperkte ruimte en de haalbaarheid van het legen en schoonmaken van een beperktere hoeveelheid septic-tanks werd er overeenstemming bereikt.

Totaal: ongeveer 800.000 begunstigden.

Levensonderhoud In de eerste weken zijn er pakketten met kleding, gereedschap, matrassen, lakens, watertanks, huishoudelijke artikelen en zogenaamde dignitykits voor vrouwen gedistribueerd. Deze niet-voedselpakketten werden verstrekt aan 8.597 huishoudens. Daarnaast zijn er nog 7.305 dekens, 6.700 lakens, 864 matjes en 5.500 kledingsets uitgedeeld. Verschillende vrouwengroepen, 990 huishoudens en 13 bedrijfjes ontvingen microkredieten of een ander soort lening om hun bedrijfjes weer op te starten. Ook werden er verschillende gereedschappen en benodigdheden uitgedeeld zoals 2 elektrische pompen, 4 handtractoren, 2 rijstverwerkingsmachines, 17 handsprayers, 6 visbenodigdheden, 13 geiten, 300 kilo rijst om te zaaien en 60.000 kilo kunstmest. Totaal: ongeveer 53.000 begunstigden.

De routine van het voeren van de vissen is niet veranderd. Wat is veranderd is het feit dat Mevrouw Saliyem niet meer kan lopen, nadat zij ernstige verwondingen opliep tijdens de aardbeving die Java op 27 mei 2006 trof. Twaalf maanden heeft zij hard gewerkt om haar leven en haar levensonderhoud met de hulp van YEU een partnerorganisatie van Kerkinactie weer op te pakken. Toen de aarde beefde, stortte het huis van mevrouw Saliyem in en werd zij bedolven onder het puin. Haar verwondingen werden behandeld in het ziekenhuis, maar zij konden niets doen aan de verlamming van haar benen. Haar ruggengraat was gebroken en datzelfde gold voor haar geest. Toen het team YEU door het dorp van Mevrouw Saliyem kwam, vonden zij haar in een traumatische toestand. De medische arbeiders gaven haar zorg en therapie voor haar verlamming en nodigden haar aan het Revalidatiecentrum YAKKUM uit. Tijdens haar verblijf in het revalidatiecentrum heeft mevrouw Saliyem geleerd hoe ze haar nieuwe leven invulling moet geven zonder te kunnen lopen. Via YEU biedt Kerk in Actie ook microfinanciering voor activiteiten die zorgen voor een inkomen. Mevrouw Saliyem nam onmiddellijk een beslissing. Zij wilde haar leven opnieuw beginnen en haar familie voorzien zoals zij eens deed, als katvislandbouwer. Haar businessplan werd goedgekeurd en zij ontving de fondsen om met haar werk te beginnen. Zij bouwde twee vissenvijvers en kocht de noodzakelijke katviseieren. Tegen eind juli had mevrouw Saliyem twee vijvers met honderden grote volwassen katvissen.


11

06-08-07 09:01:24

Onderwijs Veel scholen zijn door de aardbeving verwoest. Het is voor de kinderen van belang dat zij niet te lang van onderwijs verstoken blijven. Op die manier kunnen zij snel de draad van hun leven weer oppakken en trauma’s en angsten beter de baas blijven. Er zijn 56 tijdelijke basisscholen neergezet en ingericht met tafels en stoelen. Bovendien zijn er multifunctionele tenten geplaatst. (Begunstigden: 5.860 leerlingen en 280 docenten). De tenten bleken slechts een zeer tijdelijke oplossing. In de tenten werd het te warm en broeierig. In overleg met de lokale educatieautoriteiten en de schoolcomités werden er al snel tijdelijke schoolgebouwen neergezet. De structuur is zo ontworpen dat deze opgezet kunnen worden in 7 - 9 dagen, zodat er in korte tijd veel neergezet kunnen worden. Het ontwerp kan makkelijk afgebroken worden, maar kan ook minstens 24 maanden blijven staan. Door de bouw van tijdelijke scholen en distributie van onderwijsmateriaal kon het onderwijs voor een groot deel door blijven gaan. Ook zijn er schoolmaterialen, boeken en kantoorbenodigdheden uitgedeeld op scholen. (2701 begunstigden). En er zijn trainingen gegeven, waaronder brandtrainingen in 18 scholen. Totaal: ongeveer 11.107 begunstigden.

12



Onderdak De aardbeving verwoestte en beschadigde een groot aantal huizen. Aan noodhuisvesting was daarom grote behoefte. De herbouw en het opnieuw bouwen van huizen is erg belangrijk geweest voor de getraumatiseerde doelgroep. Het stimuleert de opbouw van het gemeenschapsgevoel en het geeft zelfvertrouwen om te bouwen aan het eigen huis. De wetenschap dat dit huis aardbevingbestendig is gemaakt, biedt een gevoel van zekerheid. De tijdelijke onderkomens zijn van groot belang geweest, omdat in sommige dorpen nog maar enkele huizen overeind stonden.

keld. In twee gebieden is de bouwwijze geïntroduceerd aan in totaal 198 huishoudens. Ook werd de bouw van aardbevingsbestendige huizen aangemoedigd door het voorzien van extra materiaal en consultancy. Er werd gereedschap, bouwmaterialen en tenten gedistribueerd aan een onbekend aantal huishoudens.

Er is door de diverse SHO-leden bouwmateriaal verstrekt voor zowel permanente als tijdelijke onderkomens. Er zijn semi-permanente huizen gebouwd, er zijn tijdelijk tenten geplaatst en er is voor andere tijdelijke behuizing gezorgd. Er zijn tenminste 79 huizen weer opgebouwd en aangepast aan de mogelijkheden van de geïdentificeerde gehandicapten die voorzien zijn van een aangepaste water- en sanitaire unit. Verschillende gemeenschappen, in totaal ruim 35.000 personen, hebben technische ondersteuning ontvangen bij de reconstructie van hun huizen. Er zijn bouwtrainingen gegeven en samen met studenten en docenten van de lokale universiteit werd er een aardbevingsresistente en lokaal aanvaardbare bouwwijze ontwik-

Cordaid heeft voor het onderdakelement een eigen T-shelter ontworpen, dat voldoet aan Sphere standaarden, met input van een expert, de lokale partners en in overleg met de lokaal aanwezige internationale Shelter cluster groep. Het ontwerp is zo van opzet dat de beneficiaries deze zelf kunnen bouwen met behulp van lokale timmerlieden en onder begeleiding van door Cordaid geselecteerde lokale partners. Dit programma (deels SHO) had als doelstelling de slachtoffers te voorzien van tijdelijk onderdak om de periode te overbruggen totdat de Indonesische overheid vergoedingen beschikbaar stelt voor de geleden schade. Vervolgens is Cordaid verder gegaan met haar Shelter-programma in iets gewijzigde vorm op basis van geleerde lessen. Door het aanleggen van een stevige cementen fundering, het bouwen van een stenen rand hierop ter hoogte van minimaal 30 cm en door het gebruik van dakpannen + tarpaulin sheets in plaats van enkel tarpaulin sheets. Deze dakpannen kunnen hergebruikt worden voor de permanente woningbouw. De ervaring heeft uitgewezen, dat veel mensen het T-shelter laten staan naast hun permanente huis, om de vaak grote families in te herbergen (inwonenende getrouwde kinderen). Soms worden ze ook nog gebruikt om in te slapen; mensen voelen zich veiliger in deze aardbevingsbestendige shelters dan in hun deels afgebouwde permanente woning. Het complete programma is afgerond per 1 juli 2007.

Totaal: 325.290 begunstigden.

Rampen- en programmamanagement Een deel van de fondsen is gebruikt voor het ondersteunen en versterken van de capaciteiten van lokale organisaties en het ondersteunen van gemeenschappen bij de wederopbouw. Door het weer op peil brengen van de voorraden noodhulpgoederen kan in geval van een eventuele volgende ramp de eerste nood gelenigd worden. De activiteiten op het gebied van rampenbeheer hebben tot doel de Indonesische regering beter voor te bereiden op een ramp en de gevolgen van een dergelijke ramp te beperken door de condities te creëren die haar in staat stellen snel en adequaat te reageren. Een nieuw op te richten nationale instantie voor het beheer van rampen, in het kader van de nieuwe Wet op het Beheer van Rampen in Indonesië, heeft ook ondersteuning gekregen. Er werden diverse trainingen georganiseerd, waaronder rampenmanagementtraining, training in financieel en groepsmanagement, training aan getroffen personen voor gemeenschapsleiders, gemeenschapsorganisatoren en informatiemedewerkers.

Unicef’s bijdrage op het gebied van rampenbeheer bestaat niet alleen uit het aanhouden van regionale noodvoorraden, maar ook uit het trainen van zowel eigen staf als ambtenaren van de regering en medewerkers van andere organisaties. Zij kunnen nu niet alleen in het geval van een noodsituatie adequaat handelen, maar zijn ook alert op situaties die mogelijk tot een noodsituatie kunnen leiden. De training bestaat uit een 3-daags programma op districtsniveau, waarin de deelnemers een overzicht maken van alle bestaande actoren en hulpbronnen in het district. Ze maken kaarten van de gebieden waarin de kans op een ramp relatief groter is, stellen een noodhulpplan open en voeren een simulatie uit van de respons op een noodsituatie. Tijdens deze training wordt veel aandacht gegeven aan het thema coördinatie met andere actoren en doelgroepen. Verder omvat de training onderwerpen als de rampcyclus, humanitaire beginselen, het omgaan met conflicten, kinderbescherming, situatieanalyse en het starten van de respons op een noodsituatie. De ervaring heeft geleerd dat de reactie in de eerste 72 uur van een noodsituatie de basis legt voor de effectiviteit van hulpactiviteiten in de daarop volgende weken.


13

06-08-07 09:01:26

4. Belemmeringen in de hulpverlening

Er zijn 15.000 kopieën van boeken over rampenmanagement gepubliceerd en verspreid onder scholen, overheid en relevante instellingen.

Snelheid Opvallend is de snelheid waarmee mensen begonnen aan de wederopbouw van hun huis. Men neemt leningen van banken en familie en neemt de tijd om het huis weer te herbouwen. Dit in tegenstelling met de wederopbouw (snelheid) na de tsunami waar een veel afwachtender houding was vast te stellen. Bij de tsunami werd steeds naar de NGO’s en de overheid gekeken om het initiatief te nemen. TEAR constateerde dat men in Java erg sceptisch is met betrekking tot de beloften van de overheid en weinig verwachtingsvol naar de hulpverleningsorganisaties met betrekking tot het krijgen van een nieuw huis. Wellicht gaf dat een positieve impuls aan de eigen wens en eigen bijdrage om snel met de herbouw te beginnen. Interessant is ook om te zien hoe het bouwen van een aardbeving bestendige kamer, naast het geven van fysieke veiligheid, belangrijk is voor de psychosociale gesteldheid van de bevolking. Men ziet dat er alles aan gedaan wordt om een herhaling van zo’n trauma te voorkomen. Veel vrouwen en kinderen slapen buiten omdat ze bang zijn voor een herhaling. Nu durven ze, na het beschikbaar komen van het huis, na maanden weer binnen te slapen. Door samen op te werken aan het huis wordt er ook gebouwd aan zelfvertrouwen en vertrouwen in de toekomst.

In de noodhulpfase hebben de hulpverleners met verschillende problemen te kampen gekregen, afgezien van slechte toegankelijkheid van het getroffen gebied door beschadigde wegen en andere voorzieningen. Het grote aantal hulpverlenende instanties maakte coördinatie van de hulpactiviteiten tot een hele opgave. Ook vergde de omvang van de ramp het uiterste van organisaties die hulp verleenden in de vorm van niet-voedsel artikelen. SHO-leden hebben het tekort aan noodonderkomens voor een deel kunnen ondervangen door het beschikbaar stellen van zeildoeken.

• De soms moeizame coördinatie met de Indonesische overheid met betrekking tot de uitvoering van de huizenbouw, kostte tijd. Zo duurde het aanleveren van constructiemateriaal bijvoorbeeld langer dan verwacht. Dit vereiste de nodige uitleg aan de begunstigden. Door in verschillende dorpen open fora te organiseren kon er uitleg gegeven worden over de vertragingen in de bouwsector en kon de bevolking op de hoogte gehouden worden van de voortgang van noodhulpactiviteiten en de hulpverlening.

Gezien de bijzondere positie van de Regio van Yogyakarta, de enige provincie in Indonesië die nog wordt bestuurd door een prekoloniaal Sultanaat, met een speciale verdeling van autoriteiten, was het zeer belangrijk dat de regering een prominente rol speelde bij de reactie op de ramp. Over de rol van de VN is de eerste 72 uren na de ramp zorgvuldig onderhandeld met de sultan door de nationale VN-coördinator.

• Het was lange tijd onduidelijk welke criteria de overheid hanteerde bij het vaststellen van de eventuele schadevergoeding per familie. Hierdoor leefde bij een groot aantal beneficianten de onzekerheid of ze al dan niet moesten deelnemen aan shelterprogramma’s van NGOs/IGOs. Geleidelijk werd duidelijk welke criteria de overheid zou gaan hanteren. Duidelijkheid over de vergoedingen werd door de SHO-organisatie gezien als een belangrijke preconditie voor het bepalen van de verdere strategie.

• Invoer van goederen bleek soms problematisch. Aanhoudende onderhandelingen met de douaneautoriteiten hebben uiteindelijk tot een oplossing geleid. • In de eerste week was het rampgebied chaotisch. De getroffen regio is erg druk en gevestigd in het centrum van het eiland Java. Familieleden van slachtoffers trokken massaal naar het rampgebied om hun familie te helpen. De smalle wegen in Klaten en Yogjakarta werden al snel overvol en dit belemmerde een soepele noodhulpoperatie. • Irrigatie, schoon water en sanitaire faciliteiten waren in slechte conditie in afgelegen gebieden. Dit heeft gevolgen voor de gezondheidssituatie. Slechte wegen en bereikbaarheid maken het moeilijk dit probleem op te lossen.

Kanttekeningen De meeste organisaties werken vanuit een geheel omvattend hulpprogramma, dat uit verschillende bronnen gefinancierd wordt. De bijdrage van de actie vormt dan een onderdeel van een groter budget. Voor informatie over het gehele programma van de SHO-lidorganisaties en gastdeelnemers wordt verwezen naar de websites van de individuele organisaties. Elk van de SHO-lidorganisaties verleent hulp door het financieren van projecten die haar partnerorganisaties in het rampgebied uitvoe-

• Reparatie van bestaande toiletten leidde tot gevaar van drinkwatervervuiling, omdat toiletten te dicht bij waterputten waren gebouwd en contact met grondwater niet te vermijden was. Het feit dat – om vervuiling van het drinkwater te voorkomen – de septic-tank minstens op 10 meter afstand van een waterput dient te liggen, leidde soms tot lastige situaties in dorpen waar mensen leven in dicht op elkaar gebouwde huizen.

• Hoewel de partners kleine constructieteams hebben getraind en er in ieder dorp een voorbeeldhuis is geconstrueerd, was het voor sommige mensen moeilijk een kwalitatief goede shelter te bouwen. De technische ondersteuning liet soms te wensen over. In het 2e shelterprogramma is een technisch engineer aangenomen om het programma inhoudelijk beter te kunnen begeleiden. • Door de herbouw van huizen moesten mensen kiezen: of binnen een kort tijdsbestek investeren in de herbouw van hun eigen huis, of kiezen voor hun reguliere inkomsten. Dit werd nog extra gecompliceerd omdat er onderdak moest zijn voordat in november het regenseizoen begon. Gelukkig is het regenseizoen later begonnen, waardoor er meer tijd was voor de herbouw van huizen dan eerst ingeschat. • Traumaverwerkingsactiviteiten zouden ook na een eerste periode verder opgevolgd moeten worden voor die mensen die hier behoefte aan hebben. De traumaverwerkingsactiviteiten zijn uitgevoerd tot en met oktober 2006. Een opvolging zou voor sommige begunstigden zeer wenselijk zijn, maar kennis en ervaring ontbreekt hiervoor bij partners.

ren. In sommige gevallen lopen de bijdragen via een internationale koepel.

14




15

06-08-07 09:01:27

• Het pilot-project in de bouw bracht een aantal punten aan het licht die voor het hele project golden. Het toonde onder meer aan dat twee aannemers niet vakbekwaam genoeg waren om het gehele project uit te voeren. Aanpassingen werden gemaakt en de aanpak werd verbeterd. Ongeschikte aannemers werden niet meer betrokken bij het project.

Kinderen die risico lopen Rianti, 25 jaar, is een opgewekte vrouw die vrijwilligers ondersteunt bij het uitdelen van hygiënepakketten. “De kinderen hier zijn nog steeds erg bang,” zegt ze, terwijl haar zoontje van 4 zich aan haar schouder vastklampt. “Ik moet mijn zoontje voortdurend wiegen, zelfs midden op de dag, zodat hij rustig kan blijven en zich zeker voelt. Maar godzijdank leven we en zijn we niet erg zwaar gewond,” vervolgt Rianti. De lagere school werd verwoest door de beving. “Ik weet niet wat ik nu ga doen,” zegt Viki. “Het lijkt erop dat we de rest van het schooljaar zullen missen, maar ik wil gewoon weer naar de lessen zodat ik veel kan leren en mijn ouders trots kan maken.” Viki is niet het enige kind dat zo snel mogelijk terug naar school wil. Daarom werkt Unicef met lokale overheden om zo spoedig mogelijk tijdelijke scholen op te zetten. Maar Unicef zet niet alleen tijdelijke scholen op, ze werkt ook aan het verschaffen van een veilige omgeving aan kinderen die te lijden hebben gehad van de aardbeving. Zij opent speciale centra voor kinderen, die er op gericht zijn om de kinderen in hun jonge leven weer een gevoel van alledaagsheid bij te brengen. De centra verlenen zorg, veilige ontspanning en hulp aan kinderen die blijk geven van psychosociale problemen, zoals angst om gebouwen in te gaan en huilen of schreeuwen bij het zien van ambulances na de aardbeving.

Profielen SHO-lidorganisaties & gastdeelnemers Kerk in Actie maakt het geloof van leden van de Protestantse Kerk in Nederland en tien andere kerkgenootschappen concreet. Kerk in Actie steunt wereldwijd het werk van christelijke kerken en organisaties. Kerk in Actie geeft noodhulp en draagt structureel bij om mensen tot hun recht te laten komen, ongeacht geloof, nationaliteit, ras of sekse. Kerk in Actie en ICCO hebben hun buitenlandwerk, waaronder noodhulp, geïntegreerd in een afdeling. www.kerkinactie.nl Mensen in Nood/Cordaid helpt slachtoffers van natuurrampen, oorlog of armoede. Mensen in Nood richt zich op noodhulp en bouwt samen met de getroffen bevolking zo snel mogelijk hun leven weer op. Mensen in Nood werkt altijd samen met lokale partnerorganisaties. Veerkracht en motivatie van de getroffenen is het uitgangspunt voor een betere toekomst: hen helpen zichzelf te helpen. Mensen in Nood maakt samen met Vastenaktie, Memisa en Kinderstem deel uit van de ontwikkelingsorganisatie Cordaid. www.menseninnood.nl Het Nederlandse Rode Kruis werkt op veel plekken in de wereld om slachtoffers van rampen bij te staan. Snel ter plekke met noodhulp, nauwkeurig in de wederopbouw. Het Nederlandse Rode Kruis werkt altijd samen met haar lokale zusterorganisaties en betrekt de bevolking intensief bij de hulpverlening. Of het nu slachtoffers zijn van een conflict of aardbeving in een ver land of mensen die het moeilijk hebben in Nederland: het Rode Kruis helpt. Zonder mensen uit te sluiten, als neutrale en onafhankelijke organisatie. www.rodekruis.nl Oxfam Novib is in maart 1956 opgericht. De reden zie je dagelijks om je heen: onrecht in de wereld. Oxfam Novib zet zich in om dat te veranderen, om te komen tot een rechtvaardige wereld. Om dit ideaal te bereiken werkt Novib volgeens de Novib Methode. Dat is structurele ontwikkelingssamenwerking met duurzaam resultaat, waarbij Novib aansluit bij initiatieven van de mensen zelf (zij krijgen waar nodig een steun in de rug). www.oxfamnovib.nl Stichting Vluchteling is het nationale samenwerkingsverband van kerken, maatschappelijke instellingen en hulporganisaties dat hulp verleent aan vluchtelingen in Latijns-Amerika, Azië, Afrika en Oost-Europa. Stichting Vluchteling biedt vluchtelingen een menswaardig, zelfstandig bestaan met structurele hulp op het terrein van onderwijs, vakopleidingen, medische zorg en werk. www.vluchteling.org TEAR is een christelijke ontwikkelingsorganisatie en verleent via haar (christelijke) partners in Afrika, Azië en Latijns-Amerika integrale hulp aan mensen in nood. Deze ontvangen via TEAR niet alleen fysieke en materiële hulp, maar ook psychische en sociale begeleiding. TEAR richt zich op kinderen, volwassenen en de lokale gemeenschappen. Zij maakt daarbij geen onderscheid naar ras, religie of politieke overtuiging. www.tear.nl Terre des Hommes komt op voor de rechten van het kind en probeert wereldwijd regeringen te dwingen zich aan die rechten te houden. Terre des Hommes biedt kinderen, ongeacht geloof, ras of politieke overtuiging, ook een alternatief door middel van structurele projecten op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en zelfstandigheid. www.terredeshommes.nl Unicef, het Kinderfonds van de Verenigde Naties, komt op voor de rechten van kinderen wereldwijd en verbetert in 161 ontwikkelingslanden de levensomstandigheden van kinderen. Unicef Nederland geeft voorlichting over en werft fondsen voor het werk van Unicef internationaal en lobbyt voor naleving van het Verdrag voor de Rechten van het Kind. www.unicef.nl

16




17

06-08-07 09:01:28

Adressen en contactpersonen Profielen gastdeelnemers Hivos is een Nederlandse, niet-gouvernementele organisatie die handelt vanuit humanistische waarden. Hivos wil een bijdrage leveren aan een vrije, eerlijke en duurzame wereld, waarin burgers gelijke toegang hebben tot hulpbronnen, kansen en markten, en actief en gelijkwaardig kunnen deelnemen aan besluitvormingsprocessen die bepalend zijn voor hun leven, hun maatschappij en hun toekomst. www.hivos.nl Save the Children werkt aan blijvende verbeteringen in de levens van kinderen wereldwijd. Save the Children Nederland maakt onderdeel uit van de International Save the Children Alliance, die met 27 onafhankelijke lidorganisaties actief is in meer dan 100 landen. www.savethechildren.nl

Adres en contactpersonen SHO secretariaat p/a Nederlandse Rode Kruis T.a.v. Julie Verhaar Postbus 28120 2502 KC Den Haag Tel.: (070) 44 55 683 E-mail: [email protected] Website:www.giro555.nl

Voor informatie over de specifieke hulpactiviteiten van SHO-organisaties in Java kunt u contact opnemen met: SHO-organisaties: ICCO en Kerk in Actie Oxfam Novib Mensen in Nood/Cordaid Nederlandse Rode Kruis Stichting Vluchteling TEAR Terre des Hommes Unicef

Annemieke van der Horst Paul van Tongeren Marjolein Hammink Anna Kodde Tirsa Hofstee Suzanne Vermeulen Esther Adam Martin de Beer

030 8801481 070 3421644 070 3136270 070 4455852 070 3468946 0343 514844 070 3105000 070 3339379

06 12236227 06 51573683 06 22524028 06 20959478 06 25188634 06 41889255 06 20499295 06 14799599

Gastdeelnemers: Hivos Save the Children

Francis Beelaerts van Blokland Inez de Graauw

070 3765 534 070 3384448

06 38535977

Colofon Uitgave van de Samenwerkende Hulporganisaties Utrecht, juli 2007. Drukwerk en Layout: Drukkerij Libertas, Bunnik Teksten: Samenwerkende Hulporganisaties Fotografie: Cordaid, Unicef, TEAR en Kerk in Actie Redactie: Ellen van der Kemp en Polly Breur Eindredactie: Polly Breur

18




19

06-08-07 09:01:29

20071640-PLD Java Rapportage 020

06-08-07 09:01:29

Java een jaar later Eerste tussenrapportage SHO actie Aardbeving Java Help nu! Periode 27 mei mei 2007

Recommend Documents