Jaarverslag Wings of Hope

Jaarverslag 2010 Wings of Hope

1

Inhoudsopgave Bestuursverslag Pagina 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Wings of Hope Nederland Geschiedenis Werkwijze en evaluaties Klachten Risicomanagement Marketing en Communicatie Fiscale en administratieve zaken Projecten

Jaarverslag A. B. C. D. E. F.

Balans Staat van Baten en Lasten Kasstroomoverzicht Toelichting op de balans Toelichting op de staat van baten en lasten Kengetallen

Overige gegevens Accountantsverklaring

Bijlage Verantwoordingsverklaring 2

3 3 4 9 9 10 12 15

1. Wings of Hope Nederland Wings of Hope is in 1994 opgericht door kinderen van Nederlandse verzetsmensen uit de Tweede Wereldoorlog, die ervaren hebben wat de effecten zijn op gebied van traumata, doorwerkend in volgende generaties. Wings of Hope ondersteunt lokale hulpverleners bij de praktische en posttraumatische hulp aan kinderen en jonge slachtoffers van oorlogsgeweld.

Feiten en cijfers rechtsvorm

Erkenning Bestuur overheadkosten Besteed aan de doelstelling Continuïteitsreserve Financiële controle Communicatie naar de achterban

In Nederland: In Bosnië:

Stichting Wings of Hope Foundation for aid to victims of war Krila Nade / Wings of Hope of Bosnia and Herzegovina In Sierra Leone : in afwachting van een erkenning als NGO CBF keurmerk is afgegeven op 1 januari 2002 en is verlengd van 1 juli 2010 – 1 juli 2013 Er zijn binnen Wings of Hope Nederland geen beroepskrachten werkzaam Raad van Toezicht, Bestuur en vrijwilligers declareerden geen binnenlandse reizen € 165.587 € 69.714 Versluis Accountancy BV Donateurs worden geïnformeerd via: website www.wingsofhope.nl met 32.097 unieke bezoekers in 2010 twee nieuwsbrieven (mei en november) aan 8.033 binnenlandse adressen en 40 buitenlandse adressen jaarverslag dat aan 120 fondsen is aangeboden en beschikbaar is op de website via digitale nieuwsbrief welke drie maal is verzonden aan 789 adressen projectrapportages aan diverse fondsen

2. Geschiedenis De Nederlander Pieter Dietz de Loos, zoon van een voormalig Nacht und Nebelkampgevangene van Natzweiler en Dachau, had de ontwikkelingen in Bosnië-Herzegovina op de televisie gevolgd en had met ongerustheid zitten kijken naar het beleid van noninterventie op de dagelijkse mensenrechtenschendingen. Na de jaarlijkse viering van de bevrijding van Dachau stelde hij in de vergadering van het curatorium van de Versöhnungskirche in het voormalige concentratiekamp Dachau voor om deze kinderen te helpen. Hij werd daarbij gesteund door diaken Peter Klentzan die met een tentoonstelling van kindertekeningen uit Bosnië door Duitsland reisde om aandacht voor de kinderen in deze oorlog te vragen.

3

De stichting werd enkele weken later, op 9 mei 1994, in Nederland opgericht. De vestiging van Wings of Hope in Sarajevo is geen toeval. De stad werd reeds twee en een half jaar belaagd en leek in veel opzichten op een 'concentratiekamp'. Honger, dorst en koude beheersten de stad en er was geen stroom en water. De meeste mensen leefden in het donker en in donkere vochtige kelders. Voortdurend werd de stad beschoten en dreigde er gevaar van sluipschutters. Wings of Hope is haar activiteiten feitelijk begonnen tijdens de oorlogshandelingen in Sarajevo. Twee door de oorlog beschadigde kindertehuizen ( Bjelave en Mjedenica ) zijn tijdens de omsingeling van Sarajevo in 1994 geadopteerd en gerenoveerd. De huizen werden weer voorzien van een dak, ramen, een verwarming en olietoevoer als brandstof. Het verlenen van posttraumatische hulp was op dat moment prematuur daar nog niet voorzien was in de basisbehoeften van veiligheid, warmte en eten. In 2007 Werd Wings of Hope International opgericht met de functie van overlegplatform. Tussen beide stichtingen bestaan geen samenwerkingsovereenkomsten noch andere juridische banden

3. Werkwijze en evaluaties 3.1. Inleiding Het principe van besturen en toezicht houden is ondergebracht in afzonderlijke organen: Het Bestuur en de Raad van Toezicht. De scheiding van taken tussen het Bestuur en de Raad van Toezicht is vastgelegd in de statuten van de stichting. Jaarlijks wordt het functioneren van het Bestuur door de Raad van Toezicht geëvalueerd op de resultaten en het behalen van de gestelde doelen. De bevindingen van de Raad van Toezicht worden opgenomen in de notulen van de Raad van Toezicht- vergaderingen. Driejaarlijks vindt bovendien een uitgebreide kwalitatieve evaluatie van het Bestuur plaats waarbij de leden van het Bestuur worden geïnterviewd door (leden van) de Raad van Toezicht.

3.2. Werkwijze bestuur 3.2.1 Algemene opzet Alvorens het Bestuur vorm geeft aan de uitvoering van de gemaakte plannen, worden deze plannen en de begroting ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Toezicht. Dit betreft goedkeuring vooraf. De uitvoering van de plannen, de voortgang van het project en de financiële verantwoording worden achteraf door de Raad van Toezicht beoordeeld en geëvalueerd. Naast toetsing en goedkeuring van de plannen van het Bestuur heeft de Raad van Toezicht ook een adviserende rol. Gevraagd en ongevraagd advies kan worden gegeven over investeringen, strategische keuzes, fondsenwerving, etc. Het Bestuur is primair verantwoordelijk voor de fondsenwerving van de stichting. Ook strategie en beleid, begroting en de jaarplannen evenals de uitvoering hiervan vallen onder verantwoordelijkheid van het Bestuur. Het Bestuur communiceert zeer regelmatig met elkaar, waarbij de maandelijkse voortgangsrapportage de leidraad is. 4

Alle bestuursleden werken op vrijwillige basis en worden bijgestaan door: De leden van de Raad van Toezicht De coördinatoren

3.2.2 Coördinatoren Totaal zijn er vier vrijwilligers actief als Fondsenwerver/coördinator. Twee coördinatoren zijn belast met Bosnië en overige Balkan landen en twee sturen het project in Sierra Leone aan. Alle coördinatoren zijn verder belast met de fondsenwerving en voorlichtingstaken.

3.2.3. Rapportage Onderdeel van de visie van Wings of Hope is dat de uitvoering ter plaatse door lokale medewerkers geschiedt, bezoldigd conform de lokale normen. Alle leden van het Bestuur, de Raad van Toezicht en de coördinatoren zijn onbezoldigd. Per kwartaal stelt het lokale operationele management een voortgangsrapportage op. Maandelijks vindt er overleg plaats tussen het lokale management en de coördinatoren. Regelmatig worden door de coördinatoren werkbezoeken afgelegd. Sierra Leone werd twee keer bezocht waarvan één in gezelschap van de penningmeester. De coördinatoren informeren het bestuur maandelijks over de voortgang of, indien gewenst, direct via mail of telefoon. Het bestuur heeft in 2010 vier maal vergaderd. In deze vergaderingen, die worden genotuleerd, wordt de voortgang van de projecten besproken, komen operationele zaken aan de orde, en staan eventuele investeringen, analyse van financiële rapportages, kwaliteit, gevolgen van beleidsplannen en verbetervoorstellen op de agenda. De notulen van deze vergaderingen worden verwerkt in de voortgangsrapportages van het Bestuur aan de Raad van Toezicht. De Raad van Toezicht is twee maal bijeen gekomen.

3.2.4. Project bewaking en beleidscyclus Bestuursvergaderingen vinden drie tot vier maal per jaar plaats. Tussentijds worden speciale sessies belegd voor specifieke onderwerpen, zoals het jaarverslag of het fondsenwervingplan. Tijdens de vergaderingen komen aan de orde: Strategische keuzes met betrekking tot fondsenwerving en positionering Status en voortgang van de fondsenwervingsactiviteiten Marketingactiviteiten en marktbenadering Public relations activiteiten (interviews, presentaties, activiteiten en acties in het land e.d.) Financiën (status, vermogensbeheer, liquiditeit e.d.) Gelabelde donaties, de besteding en de verantwoording ervan De gang van zaken in Bosnië en Sierra Leone De tijdsbesteding, beschikbaarheid en haalbaarheid qua deadlines Evaluatie betreffende: 5

 

het functioneren van het Bestuur en de leden afzonderlijk de effectiviteit van de ingezette marketingactiviteiten

Verslaglegging vindt plaats door middel van notulen, periodieke voortgangsrapportages en activiteitenplannen.

3.2.5. Kostenbeheersing De stichting is uiterst alert op kostenbeheersing. Er zijn, afgezien van drukwerk, lidmaatschappen en operationele kosten geen kosten als huisvesting, loon en overheadkosten gemoeid. Behoudens kosten zoals administratiekosten, accountantskosten, marketingkosten en de reis- en verblijfkosten.

3.2.6. Beheerssystemen en inhoudelijke analyse Door de korte lijnen binnen de organisatie, de frequente besprekingen en het met regelmaat afstemmen van activiteiten is het beheer van de stichting uiterst overzichtelijk. Geplande activiteiten worden met regelmaat geanalyseerd en indien nodig bijgesteld. Het functioneren van het Bestuur wordt jaarlijks geëvalueerd en besproken in de vergadering van de Raad van Toezicht. Het bestuur legt doelen vast in bestuursbesluitenlijsten. Indien dit invloed heeft op de meerjarenbegrotingen en -plannen, worden deze aangepast. Het bestuur zorgt voor een juiste afstemming tussen de verschillende invalshoeken van fondsenwerving, voorlichting en communicatie en hanteert de door het CBF vastgestelde klachtenprocedure.

3.2.7. Honorering Statutair is bepaald dat het Bestuur geen enkele bezoldiging ontvangt. De penningmeester heeft een bezoek gebracht aan het project in Sierra Leone op kosten van de stichting. De leden van het Bestuur ontvangen geen enkele structurele of incidentele onkostenvergoeding.

3.2.8. Schema van aftreden Voor het Bestuur is een aftreedschema vastgesteld. De leden van het Bestuur worden benoemd door de Raad van Toezicht.

3.2.9. Belangenverstrengeling Ter voorkoming van belangenverstrengeling is door alle bestuursleden en leden van de Raad van Toezicht een verklaring getekend, conform bijlage 12 van het Reglement CBF-Keur.

3.2.10. Samenstelling Op 31 december 2010 bestaat het bestuur uit 5 bestuursleden. De voorzitter, secretaris en penningmeester vervullen de algemeen gebruikelijke taken en vormen tevens het Dagelijks Bestuur. Het bestuur bestaat op 31 december 2010 uit: Mevrouw drs. A.M. Onland-van Nieuwenhuizen, voorzitter De heer T. Caly, secretaris De heer B. van Boven, penningmeester Mevrouw B. Gielen, bestuurslid 6

De heer mr. H. Hafkenscheid, bestuurslid Rooster van Aftreden van het bestuur: De heer T. Caly Mevrouw drs. A.M. Onland-van Nieuwenhuizen Mevrouw B. Gielen De heer Mr. H. Hafkenscheid De heer B. van Boven

: 2011 : 2011 : 2012 : 2013 : 2014

3.2.11. Nevenfunties De leden van het bestuur verklaren geen relevante nevenfuncties te vervullen. 3.2.12. Wijzigingen In mei 2010 heeft mevrouw M. van Zuiden - van Steenis aangegeven haar functie als bestuurslid neer te leggen om persoonlijke redenen. Het Bestuur, de Raad van Toezicht en de coördinatoren zijn haar zeer erkentelijk voor het werk dat zij voor de stichting heeft gedaan.

3.2.13. Stakeholders Naast de Raad van Toezicht zijn de belangrijkste stakeholders de donateurs en de coördinatoren die de stichting ondersteunen met specifieke expertise. De Raad van Toezicht heeft met haar toezichthoudende en adviserende taak als enige stakeholder direct invloed op het beleid van de stichting.

3.2.14 Evaluatie bestuur In 2010 heeft door omstandigheden geen formele evaluatie plaatsgevonden; deze is geagendeerd voor begin 2011.

3.3.

Werkwijze Raad van Toezicht 3.3.1.

Algemene opzet Dit toezichthoudend orgaan telt drie leden, allen afkomstig uit of met een achtergrond in het bedrijfsleven. De Raad van Toezicht is samengesteld op basis van spreiding van expertise om een zo groot mogelijke toegevoegde waarde te krijgen. De Raad van Toezicht houdt toezicht op het beleid van het Bestuur en op de algemene gang van zaken in de stichting.

3.3.2.

Vergaderfrequentie De Raad van Toezicht dient conform de statuten een maal per jaar met het bestuur bijeen te komen. De frequentie is in 2010 twee maal geweest om nauw betrokken te zijn bij de ontwikkelingen van de stichting.

3.3.3.

Bespreekpunten Onderwerpen die zijn besproken tijdens de bijeenkomsten van de Raad van Toezicht: 7

Financiële status, financiële prognoses, fondsenwerving en vermogensbeheer Jaarverslag Samenwerkingintenties met een Nederlandse partner Lange termijn visie Externe communicatie Werkwijze, inrichting en continuïteit van het Bestuur Fondsenwerving Voortgangsrapportages Aanvullende stukken ten behoeve van het CBF

3.3.4.

Informatieverstrekking De Raad van Toezicht wordt geïnformeerd door middel van: Voortgangsrapportage Kwartaalbalans Nieuwsbrieven Tussentijdse actualiteiten Individuele gesprekken

3.3.5.

Interventies In 2010 hebben zich geen interventies voorgedaan en heeft de Raad van Toezicht zich tevreden getoond met de werkwijze van het Bestuur en de geleverde prestaties.

3.3.6.

Honorering De leden van de Raad van Toezicht zijn onbezoldigd en ontvangen ook geen structurele of incidentele onkostenvergoeding.

3.3.7.

Samenstelling de heer drs. J.J. Groen de heer dr. ir. J.F. van Kessel de heer dr. W.J. Naeije

3.3.8.

Rooster van Aftreden van de Raad van Toezicht dr. ir. J.F. van Kessel dr. W.J. Naeije drs. J.J. Groen

3.3.9.

: 2011 : 2012 : 2013

Nevenfuncties De leden van de Raad van Toezicht verklaren geen relevante nevenfuncties te vervullen.

3.3.10. Evaluatie Raad van Toezicht De Raad van Toezicht zal een evaluatie laten plaatsvinden in 2011.

3.3.11. Benoemen leden Raad van Toezicht De Raad van Toezicht wordt benoemd door leden van de Raad van Toezicht. 8

4. Klachten In 2010 heeft de Stichting Wings of Hope geen klachten ontvangen.

5. Risicomanagement 5.1.

Financiële risico’s Wings of Hope is sinds de oprichting in 1994 volledig afhankelijk geweest van inkomsten uit donaties. Voor het Bestuur is fondsenwerving de belangrijkste verantwoordelijkheid. De stichting heeft verder als doel de kosten tot een minimum te beperken. De kosten voor fondsenwerving zijn met succes blijvend zeer laag. De geefbereidheid aan projecten in gebieden waar de publieke belangstelling zich niet meer op richt neemt jaarlijks af. In 2010 zijn de inkomsten aan donaties echter hoger geweest dan verwacht. Ondanks de economische en financiële crisis die eind 2008 inzette heeft de stichting in 2010 ruim € 42.500 meer ontvangen aan donaties dan in 2009, en bijna € 30.000 boven de begroting van 2010. Wings of Hope heeft een groot aantal trouwe particuliere donateurs die de stichting een zeer warm hart toedragen. De relatie met onze structurele donateurs wordt sterk gehouden door:  regelmatig toezenden van de laatste informatie in de vorm van een nieuwsbrief  de nieuwswaarde van de website.  het toezenden van nieuwsbrieven per post Het vermogen van de stichting wordt beheerd met gebruikmaking van depositorekeningen bij gerenommeerde bankinstellingen om een zo hoog mogelijk rendement te verkrijgen met zo min mogelijk risico’s. De stichting investeert niet in beleggingen en andere risicodragende mogelijkheden. Het bestuur streeft ernaar géén verplichtingen aan te gaan vóórdat een project geheel of voor een groot deel financieel gezekerd is door middel van fondsenwerving. Bij fondsenwerving is het beleid vooraf voldoende bekendheid te krijgen, projectvoorstellen toe te sturen en achteraf de sponsoren behoorlijk te informeren over de besteding en resultaten. De fraudegevoeligheid de projecten is zeer klein, waardoor donateurs verzekerd zijn dat alle donaties ook daadwerkelijk aan het project worden besteed. Het risico op fraude is beperkt dankzij: De controle die wordt uitgevoerd door het accountantskantoor Revik vanuit Bosnië en bezoeken door bestuur en projectcoördinatoren; Regelmatige werkbezoeken ter plaatse om de voortgang te controleren; bestedingen en investeringen worden steeds per kleine trances gecontroleerd; Iedere besteding wordt vooraf vastgelegd.

5.2.

Organisatorische continuïteit Wings of Hope Nederland wordt volledig gerund door vrijwilligers. De stabiliteit en continuïteit van de Nederlandse fondsenwervende organisatie is dus sterk afhankelijk van de kwaliteit en blijvende inzet van deze vrijwilligers. Het Bestuur heeft het 9

vertrouwen uitgesproken dat met de huidige werkwijze, samenstelling, betrokkenheid en expertise de continuïteit van de organisatie en de projecten voldoende zijn gewaarborgd.

5.3.

Reputatierisico’s Stichting Wings of Hope wordt sinds 1994 gesteund door vele donateurs. Het is dan ook van groot belang dat het vertrouwen van de donateurs in de stichting op geen enkele wijze wordt geschaad. De stichting hecht daarom veel waarde aan het zo transparant mogelijk weergeven van de informatie over het project. Het vasthouden aan het (grote) keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving was hierin een belangrijk punt. Daarnaast probeert de stichting in alle externe communicatie-uitingen de informatie zo transparant mogelijk te presenteren.

5.4.

Bestuursaansprakelijkheid Voor de leden van het Bestuur is een bestuursaansprakelijkheidsverzekering afgesloten.

6. Marketing en Communicatie 6.1.

Doelgroepen Het marketing- en communicatiebeleid is erop gericht om met minimale tot geen kosten fondsen te werven en het werk van Wings of Hope onder de aandacht te brengen. Als doelgroep onderkent Wings of hope de bestaande en aspirant donateurs, particuliere vermogensfondsen, kerken, scholen, serviceclubs, verenigingen en de zakelijke markt. Andere doelgroepen zijn: professionals (kennisoverdracht) bedrijfsleven (sponsoring in natura) zakelijke relaties (banken, verzekeraars, accountants) pers en media lokale overheden

6.2.

Doelstelling Met de marketing en communicatie strategie willen we bereiken dat de stichting: De gestelde financiële targets kan behalen; Betrokkenheid genereert bij bestaande en aspirant donateurs en sponsoren; Voorlichting en informatie verstrekt over de projecten.

6.3.

Middelen Internet Voorlichting Actief websitebeheer Continue berichtgeving via www.wingsofhope.nl Digitale nieuwsbrieven naar alle stakeholders Publicatie jaarverslagen updates film- en fotomateriaal spreekbeurten Persbulletins en perspublicaties 10

Acties en activiteiten in het land contacten via e-mail en het dagelijks responderen Advertising en promotie Er wordt geen gebruik gemaakt van kostbare reclame uitingen op radio en TV. Wel wordt ingezet op geprint promotiemateriaal zoals projectvoorstellen, nieuwsbrieven en folders. Public relations Actief public relations beleid in termen van: Het onderhouden van relaties en netwerken Het geven van presentaties op scholen, kerken, bij serviceclubs en andere gelegenheden Continue berichtgeving en toelichting op de voortgang richting zakelijke sponsoren Bedankbrieven aan donateurs van meer dan honderd euro.

6.4.

Effectiviteit De gezamenlijke marketing- en communicatie-inspanningen hebben geleid tot het behalen van de gestelde doelen op het gebied van fondsenwerving.

6.5.

Fondsenwervingsbeleid en kosten Beleid Stichting Wings of Hope tracht met beperkte middelen en met lage investeringen een zo efficiënt en effectief mogelijk resultaat te behalen. Vooralsnog is het een bewuste en strategische keuze om geen kosten te maken voor betaalde reclames en wervingsacties. Tot nu toe zijn alle fondsenwervende activiteiten zorgvuldig overwogen of de actie past in het beleid. VFI Stichting Wings of Hope, zal om kostentechnische redenen vanaf 2011 niet meer aangesloten zijn bij de brancheorganisatie VFI, maar onderschrijft de gedragscode van de Commissie Wijffels en hanteert het advies van deze commissie in het beleid. Analyse De kosten die de stichting maakt ten behoeve van de fondsenwerving zijn algemeen van aard en kunnen niet worden geboekt onder een specifieke categorie donateurs. Dit maakt het niet relevant en mogelijk om een analyse te maken van de kosten voor fondsenwerving per categorie donateurs. Kosten eigen fondsenwerving Het percentage kosten eigen fondsenwerving ten opzichte van het totaal aan baten eigen fondsenwerving bedraagt over 2010 5,6% en valt ruim binnen de gestelde maximale norm (15%) van Wings of Hope.

6.6.

Evaluatie en conclusie De groep van trouwe (particuliere) donateurs is een waardevolle doelgroep voor de stichting. Wel neemt de omvang van de donaties verder af. De focus op het bedrijfsleven blijft noodzakelijk. Kerken en serviceclubs blijven een belangrijke bron van inkomsten voor de stichting. In 2010 heeft Wings of Hope geen subsidies van 11

overheidinstanties ontvangen, wel belangrijke donaties van grote en kleine stichtingen en vermogensfondsen.

6.7.

Vooruitblik De laatste jaren worden met een zekere regelmaat brainstormsessies gehouden binnen het Bestuur en de Raad van Toezicht , soms ook gezamenlijk, inzake de toekomst van Wings of Hope Nederland. Het centrale uitgangspunt daarbij is dat geen projectverplichtingen worden aangegaan zonder dat de financiële dekking daarvan redelijkerwijs zeker is. Ten aanzien van Bosnië is het streven erop gericht de Foundation Krila Nada financieel en beleidsmatig te blijven ondersteunen totdat deze stichting financieel onafhankelijk zal zijn. Naar verwachting zal dit nog enkele jaren duren. Naast Bosnië wil Wings of Hope op projectbasis betrokken blijven bij projecten die binnen de statutaire doelstelling liggen, zoals thans het geval is met Stepping Stones in Sierra Leone. Het standpunt van Bestuur en Raad van Toezicht is dat de activiteiten de komende jaren op het huidige niveau zullen kunnen worden voortgezet. Dit zal jaarlijks worden geëvalueerd.

7. Fiscale en administratieve zaken Algemeen Nut Beogende Instelling De stichting heeft op 7 februari 2008 bericht van de belastingdienst ontvangen dat zij, net als voorheen, ook in 2009 wordt beschouwd als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). In 2009 is aan de belastingdienst gemeld dat de stichting voldoet aan de nieuwe voorwaarden van ANBI-status voor 2010.

Omzetbelasting en vennootschapsbelasting Voor de omzetbelasting en vennootschapsbelasting wordt uitgegaan van een ongewijzigde positie ten opzichte van de vorige jaren. Dit wil zeggen dat Wings of Hope niet belastingplichtig is.

Administratieve zaken Aan Jac's den Boer & Vink bv, bedrijfseconomisch adviesbureau voor non-profitorganisaties, is de opdracht gegeven tot het voeren van de administratie en het opstellen van de jaarrekening over 2010. De jaarrekening bestaat uit de balans, de staat van baten en lasten, het kasstroomoverzicht, de toelichtingen op de balans en de staat van baten en lasten, de kostenverdeling van de uitvoeringskosten en de bijlage. Aan Versluis Accountancy bv is opdracht gegeven tot controle van de jaarrekening 2010. De controleverklaring is opgenomen onder de Overige gegevens.

12

Kengetallen Realisatie

Begroot

Realisatie

2010

2010

2009

86,9%

114,4%

151,6%

5,6%

8,1%

18,7%

1,7%

2,1%

2,9%

Totaal bestedingen aan de doelstelling gedeeld door het totaal van de baten Kosten van eigen fondsenwerving gedeeld door de baten uit eigen fondsenwerving Kosten beheer en administratie gedeeld door het totaal van de lasten

Exploitatie 2010 Het boekjaar 2010 is afgesloten met een positief resultaat van € 11.365; er was een negatief resultaat begroot van € 40.100.

Baten De gerealiseerde baten eigen fondsenwerving bedragen € 189.971 en zijn bijna € 30.000 hoger dan begroot. De gerealiseerde geoormerkte bijdragen eigen fondsenwerving bedroegen in 2010 € 117.312. De geoormerkte bijdragen zijn veelal afkomstig van familiefondsen. Aan vrij besteedbare middelen is € 72.659 ontvangen. Er is € 676 aan niet-begrote rentebaten ontvangen.

Lasten De lasten zijn € 20.818 lager dan begroot; dit wordt in belangrijke mate verklaard door lagere projectbijdragen (€ 7.243) en lagere kantoorkosten en algemene kosten (€ 11.004). De kantoorkosten en algemene kosten zijn lager dan begroot voornamelijk door lagere administratie- en accountantskosten (€ 5.905) en lagere portokosten (€ 4.430). Daartegenover staan hogere contributiekosten, veroorzaakt door kosten hertoetsing CBF ad € 2.795. Daar in 2010 minder werkbezoeken zijn afgelegd in het buitenland zijn de reis- en verblijfkosten € 2.461 lager dan begroot.

Exploitatiesaldo Het positieve exploitatiesaldo van € 11.365 is gemuteerd op de continuïteitsreserve (+ € 21.369) en op de bestemmingsfondsen projecten (-/- € 10.004). De bestemmingsfondsen projecten hebben ultimo 2010 een omvang van € 3.579 en zullen de komende jaren worden aangewend voor de projecten. De continuïteitsreserve heeft ultimo 2010 een omvang van € 69.714 en overtreft daarmee de wens van het bestuur van een omvang van een jaar van de kosten voor publiciteit en communicatie, reis en verblijf en kantoor en algemeen. 13

Begroting 2011 De begroting 2011 is vastgesteld in de bestuursvergadering van 14 april 2011.

Bijgestelde begroting

Realisatie

Begroting

2010

2010

2011

€

€

€

160.000

189.971

140.000

0

676

0

160.000

190.647

140.000

172.700

157.547

128.950

10.290

8.040

8.020

182.990

165.587

136.970

12.970

10.655

10.740

4.140

3.040

2.990

Totaal lasten

200.100

179.282

150.700

Resultaat

-40.100

11.365

-10.700

BATEN Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit beleggingen Totaal baten

LASTEN Besteed aan doelstellingen - Posttraumatische en humanitaire hulp - Voorlichting Totaal besteed aan doelstellingen

Werving baten - Kosten eigen fondsenwerving Beheer en administratie

14

8. PROJECTEN 8.1.

Projecten tot nu toe Bosnië en Herzegovina (1994 – heden) Schoolprogramma' s kanton Sarajevo Voor het geven van gespecialiseerde traumahulp aan kinderen werkt Wings of Hope samen met professionele hulpverleners, psychologen en psychiaters uit de voormalige oorlogsgebieden. Binnen schoolprogramma’s leren de lokale specialisten van Wings of Hope de kinderen, door middel van sport, muziek, drama en tekenen, met hun trauma om te gaan. Ook collega’s worden op school getraind in het herkennen van de trauma’s bij kinderen. Traumacentrum Wings of Hope beschikt in Sarajevo over een behandelings- en kenniscentrum (gehuisvest in een voormalig woonhuis) voor de opvang en begeleiding van groepen kinderen, jongeren en volwassenen die door de oorlog zo ernstig getraumatiseerd zijn dat hulp, door middel van de zogenoemde schoolprogramma’s, niet voldoende is. Wings of Hope is in staat om, naast de kinderen en jongeren, ook de families te betrekken bij het verwerkingsproces en wordt de accommodatie gebruikt voor groepstherapie. Seminars voor jongeren uit Bosnië-Herzegovina (jaarlijks) Het doel van deze jaarlijkse seminars is traumatische oorlogservaringen en wederzijdse vooroordelen te overwinnen en zo bij te dragen aan een vreedzame toekomst in hun land. Ook buitenlandse jongeren, waaronder Nederlandse studenten, zijn betrokken bij dit programma. De organisatie is mede in handen van de Leidse studenten stichting “Wij Helpen Daar”. Summer School (2008 - 2009 - 2010) Dertig jongeren van Wings of Hope die kampen met leer- en vaak ook met gedragproblemen hebben in de zomervakantie van 2008, 2009 en 2010 gedurende twee weken een leer- en persoonlijk ontwikkelingskamp gevolgd. Bosnische docenten verzorgden de lessen en Nederlandse vrijwilligers gaven creatieve lessen, gecombineerd met sport en spel. Psychosociale ondersteuning in combinatie met leer/werktrajecten voor 50 jongeren uit Srebrenica 2007 – 2009. In deze naoorlogse situatie zijn jonge terugkerende ontheemden en vluchtelingen de meest kwetsbare groep. Niet alleen heerst er een algemeen wantrouwen onder de gehele bevolking, ook is de economische situatie erg zorgwekkend. De jongeren die terugkeren hebben hier van alle mensen het meest onder te lijden, aangezien zij nauwelijks een sociaal netwerk hebben om op terug te vallen en als nieuwkomers op de laatste plaats komen. Deze jongeren zien in deze situatie weinig toekomstperspectief. Door de oorlog zijn school en studie niet afgerond. Ze missen 15

daardoor een goede startkwalificatie waardoor er geen mogelijkheid is deel te nemen aan het arbeidsproces. Deelname van deze jongeren in het arbeidsproces is echter van groot belang in het proces van wederopbouw. Wings of Hope geeft ondersteuning aan jongeren op weg naar werk en welzijn.

Siërra Leone (2008 – heden) Amputees en hun gezinnen. Het ondersteunen van 30 oorlogsslachtoffers (“Amputees” genoemd) en hun gezinnen bij het opzetten van een eigen bedrijfje waardoor men kan stoppen met bedelen en met criminele activiteiten of prostitutie. Randgroepjongeren (onder andere voormalig kindsoldaten) Velen van hen zijn wees, of tijdens de vlucht op drift geraakt. Er zitten meerdere voormalige kindsoldaten tussen, of meisjes die meegenomen en verkracht werden en gedwongen in de prostitutie terecht kwamen. De meesten van hen leven nu op straat een bestaan van de opbrengst van klussen, of van illegale handel en diefstal. Uitzicht op een menswaardige toekomst leek er tot voor kort niet te zijn.

Kosovo & Macedonie (2005 – 2010) Samen met de lokale partner QPEA ondersteunde Wings of Hope 300 getraumatiseerde jongeren met vrijwilligerswerk. Door hulp te geven in plaats van te krijgen en zich in te zetten voor gehandicapten en ouderen, leerden ze om te gaan met hun eigen oorlogservaringen.

Noord Ossetië (Beslan), Ingoesetie, Tsjetsjenië en Kosovo (2007 – 2009) Wings of Hope verzorgde trainingen voor schoolcounselors in het herkennen van oorlogstrauma bij kinderen. Wings of Hope werkte samen met de locale partner Dostizhenje in Vladikavkaz en het Teachers Training Institute van de Republiek Noord Ossetië.

Atjeh (2005-2006) Wings of Hope ondersteunde hulpverleners van de lokale partner YPM in het getroffen gebied in Atjeh. Tevens gaven vrijwilligers van Wings of Hope trainingen aan 62 onderwijzers in Atjeh en Nias in het herkennen en omgaan met trauma's bij kinderen. Daarnaast kon Wings of Hope 22.000 exemplaren van het wetenschappelijk verantwoorde verwerkingsboekje voor kinderen˝...de dag toen de Tsunami kwam..˝ (auteur H. Vink) met een werkboek en handleiding vooronderwijzers verspreiden.

Kosovo (2004) Tijdens dit jongerenkamp is er gewerkt aan het opbouwen van wederzijds begrip, etnische tolerantie en democratische bewustwording. Het project bestond uit een driedaagse Youth Summer Camp voor jongeren uit Prizren en Dragash.

16

Sarajevo (1997) Wings of Hope heeft in 1997 een educatief centrum in Sarajevo opgericht waar jongeren een computercursus konden volgen.

Bosnië (1996-2006) In 1995 is het eerste scholenproject van Wings of Hope van start gegaan. Het programma had als doel kinderen die vier jaar lang in kelders hadden geleefd en hierdoor een achterstand hadden opgelopen in hun ontwikkeling, te helpen. Hieraan namen ongeveer 600 kinderen (Kroatische, Servische en Moslimkinderen) deel. Het programma bestond ondermeer uit het verbeteren van de motoriek van de kinderen door middel van sport en spel. Dit project werd jaarlijks afgesloten met een vakantieverblijf aan de Dalmatische kust en bij gastgezinnen in Italië.

Sarajevo (1994) Al tijdens de oorlog in Bosnië-Herzegovina is Wings of Hope begonnen met het opknappen van twee kindertehuizen (Bjelave en Mjediniæa). Deze kindertehuizen hadden als gevolg van de belegering van Sarajevo geen dak, elektriciteit, water en overige basisvoorzieningen. Met man en macht probeerden de leidsters van deze twee tehuizen de kinderen en zichzelf in leven te houden. Wings of Hope heeft toen geld ingezameld om de tehuizen te renoveren en heeft daartoe opdracht gegeven.

8.2.

Projecten 2010 8.2.1. Psychosociale ondersteuning in combinatie met leer/werktrajecten voor 50 jongeren uit Srebrenica Hoe werkt de ondersteuning? Behandeling van het oorlogstrauma  



De jongeren worden met behulp van gedragsdeskundigen en therapeuten ondersteund bij het verwerken van het oorlogsverleden. Afhankelijk van de ernst van het trauma wordt een programma aangeboden van gedragstherapie en bezigheidstherapie, waaronder kunst-, muziek-, spelen sporttherapie. De jongeren leren op een verantwoorde wijze en onder begeleiding van specialisten door middel van bovengenoemde toepassingen om te gaan met hun trauma. Een intensieve multidisciplinaire samenwerking en aanpak wordt als voorwaarde gezien voor een goede behandeling.

Begeleiding bij de leer/werktrajecten 

Naast de inbreng van gedragsdeskundigen, maakt Wings of Hope in dit project gebruik van mentoren. De taak van de mentoren is om de jongeren te ondersteunen bij het verkrijgen van de juiste kwalificaties voor de arbeidsmarkt. 17



De mentoren werken volgens de methodiek van de “individueel vraaggerichte benadering”. De werkwijze is er op gericht dat men naast de jongere gaat staan en hem als het ware ‘’door de maatschappij loodst’’ en hem van feedback voorziet en waar nodig steun geeft. De methodiek is te herkennen aan de intensiteit. Zo heeft de nazorg het karakter van een intensief consulentschap gericht op het vastlopen als gevolg van niet verwerkte traumatische ervaringen uit het verleden, het behouden van motivatie en handhaving en/of tijdig bijstelling van afspraken en taakinhoud. Werkafspraken en taakstelling moeten gelijke tred houden met de (emotionele) draagkracht van de jongere op dat moment.

Wat is de doelstelling van het project? Het doel van het project is om, in combinatie met psychosociale ondersteuning, de jongeren in de regio Srebrenica in de gelegenheid te stellen om de gemiste kwalificaties te halen via leren op de werkplek. Via dit werk- begeleidingstraject kunnen de jongeren alsnog een kwalificatie halen die hen op de korte én lange termijn een stevigere positie kan geven op de schrale arbeidsmarkt in de regio. Werk verschaft de jongeren een doel in het leven, het boekt resultaten en het geeft de mogelijkheid aan jongeren om deel uit te maken van een sociale omgeving. Deze drie factoren zijn essentieel voor het welbevinden van deze jongeren. Het project is in 2005 gestart onder leiding van de Europese vredesmacht EUFOR. Uitgangspunt daarbij was en is dat jongeren zonder startkwalificatie een opleiding via de werkplek krijgen aangeboden. Hierbij is de werkgever samen met de jongere verantwoordelijk voor het leerproces. Met de werkgevers in de regio Srebrenica zijn daarvoor door EUFOR reeds kwalificatiecontracten afgesloten. Wings of Hope is verzocht het project over te nemen en zorg te dragen voor een trajectbegeleiding inclusief psychosociale ondersteuning.

Welke resultaten worden verwacht?         

Het ondersteunen van jongeren bij het verwerken van hun oorlogstrauma. Het verbeteren van het psychosociaal welzijn van de deelnemers. Het ontwikkelen van een positief zelfbeeld. Het ontwikkelen van (sociale) vaardigheden en competenties om de kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Het succesvol leiden naar werk en inkomen. Het verbeteren van het (sociale) netwerk. Het verbeteren van de maatschappelijke samenhang in de regio. Het leveren van een bijdrage aan het democratiseringsproces in een instabiele regio. Een bijdrage leveren aan de wederopbouw in de regio.

18

Wat zijn de resultaten tot nu toe?    

Sinds 2005 hebben meer dan 150 jongeren een vaste aanstelling gevonden. Meer dan 80 partners waaronder instellingen, bedrijven en overheidsorganen participeren binnen het project. Het project biedt een effectieve en efficiënte methodiek voor Sociale Diensten in de regio voor de ondersteuning van jongeren uit incomplete families. Inmiddels zijn niet alleen in Srebrenica de hulpverleners en trajectbegeleiders actief, maar ook in Bratunac, Milici, Sarajevo, Mostar, Bihac, Tuzla en Banja Luka.

Lokale partners: Onze lokale partner in Bosnië is Foundation Wings of Hope Bosnia, Centre for Psychosocial Support. Binnen het project zijn actief betrokken:      

de directeur van het Centre for Social Work van het Kanton Sarajevo; de adjunct-directeur van het Federaal Bureau voor Werkgelegenheid van Mostar en van Sarajevo; de directeur van het Arbeidsbureau uit Tuzla; een vertegenwoordiger van het Departement van Onderwijs een vertegenwoordiger van het Ministerie van Welzijn; Een vertegenwoordiger van de Kamers van Koophandel voor het Midden en Kleinbedrijf.

Resultaten in 2010 Aantal deelnemers

87

Aantal vrouwen

28

Aantal mannen

59

Aantal ondernemingen

33

Aantal soorten beroepen

30

Regio’s waar jongeren zijn geplaatst

Bihad; Foča; Mostar; Prijedor; Sarajevo; Srebrenica; Travnik; Tuzla

19

8.2.2. Inkomen genererend werk voor 30 “amputees” en leerwerktrajecten voor ca. 500 randgroepjongeren (o.m. voormalig kindsoldaten) in Sierra Leone Wat is het voor project? Er zijn wijs beleid en verstandige keuzen nodig om de mensen in Sierra Leone zinvol te helpen. De armoede is er onwaarschijnlijk groot en het gebrek aan middelen en kader zeer omvangrijk. Wings of Hope richt zich met het project Stepping Stones op het bevorderen van zelfredzaamheid en aanmoediging van initiatief van de mensen ter plaatse. Samenspel met kundige en betrouwbare partners is daarbij essentieel. 30 Amputees en hun gezinnen Het ondersteunen van 30 oorlogsslachtoffers (“Amputees” genoemd) en hun gezinnen bij het opzetten van een eigen bedrijfje waardoor men kan stoppen met bedelen en met criminele activiteiten of prostitutie. 150 randgroepjongeren (onder andere voormalig kindsoldaten) Velen van hen zijn wees, of tijdens de vlucht op drift geraakt. Er zitten meerdere voormalige kindsoldaten tussen, of meisjes die meegnomen en verkracht werden en gedwongen in de prostitutie terecht kwamen. De meesten van hen leven nu op straat een bestaan van de opbrengst van klussen, of van illegale handel en diefstal. Uitzicht op een menswaardige toekomst leek er tot voor kort niet te zijn. Evenals het afgelopen jaar wil Wings of Hope in 2010 wederom 150 jongeren plaatsen bij diverse opleidingen. Voor kapster, coupeuse of kleermaker, timmerman, metselaar, of voor werk in de horeca. Wie voldoende vooropleiding heeft (halverwege een middelbare school) kan kiezen voor een computercursus.

Hoe gaat het in z’n werk? Wings of Hope werkt samen met het opleidingsinstituut TECT (opleidingsinstituut voor pastorale en sociale beroepen) dat is gevestigd in Jui, bij Freetown. TECT werkt op haar beurt nauw samen met andere maatschappelijke partners zoals scholen, kerken, vrouwenorganisaties. e.d. en geniet groot vertrouwen bij de lokale bevolking. In het programma wordt actief samenwerking met die instanties nagestreefd. Dat verhoogt de kans op effect en maakt dat de aanwezige expertise voluit benut wordt. Stepping Stones richt zich op:   

hulpverlening aan verminkte en getraumatiseerde slachtoffers; vredesopvoeding en verzoeningsprogramma’s; kleinschalige ontwikkelingsprojecten, met name voor jongeren en vrouwen.

De studenten (studerend voor Social Worker of pastoraal werker) van de hogeschool benaderen de jongeren en coachen hen tijdens hun opleidings- en plaatsingstraject. 20

Doelstellingen van het project zijn: 











In twee jaar tijd ongeveer 500 jongeren via een leer-werkplek een steviger positie te geven op de schrale arbeidsmarkt in de regio; Jongeren na die vakopleiding helpen bij het vinden van werk, of bij het starten van een eigen bedrijfje; 30 gezinnen van “amputees” gedurende enkele jaren ondersteunen bij het opzetten en gaande houden van kleine bedrijfjes en andere vormen van levensonderhoud; Het versterken van de aandacht op hogeschool TECT voor vredesonderwijs en ontwikkelingseducatie; Het bevorderen van een meer geïntegreerde aanpak beroepsonderwijs en Praktijkervaring; Het blijven versterken van netwerken tussen potentiële partners bij wederopbouw.

Projectactiviteiten 2009 – 2010 

 

















Verdere sociaaleconomische begeleiding van de “Amputees” en verlening van een aanvullende bijdrage om hun bedrijfjes, naast eigen inzet, goed draaiende te houden. Medische zorg en gezondheidsvoorlichting voor de “Amputees”en hun gezinnen. Begeleiding van jongeren die na hun vakopleiding op zoek gaan naar een werkkring bij een bedrijf of organisatie. Samenstelling van maatwerk “starterspakketten” voor de jongeren die hun vakopleiding afsluiten en een eigen bedrijfje willen beginnen Het toelaten van een volgende groep van 150 jongeren tot de verschillende leer/werk programma’s. Ondersteuning met hulpmiddelen voor de instellingen waaraan de jongeren een vakopleiding volgen. Het bouwen en in gebruik nemen van een 2e en 3e vissersboot, na het succes van Bureh Town, voor groepen kansloze jongeren in die regio. Het uitbouwen van het kleinschalige landbouwproject voor kansloze jongeren rond Songo (verstrekken van zaai- en pootgoed voor rijstbouw, aansluitend op de oogst van pinda’s). Het opzetten een kleinschalig project voor het fokken van pluimvee en kleinvee voor een 2e groep jongeren rond Songo. Het versterken en faciliteren van de groep vrijwilligers van Stepping Stones die de activiteiten begeleiden en coördineren en voor het bescheiden kantoor op de campus van TECT. Het verzorgen van cursussen voor staf en studenten binnen TECT en voor partners daarbuiten over ontwikkelingsbeleid, de rol van hulpverlener en traumahulp. 21

Verwachte resultaten         

Toenemende zelfredzaamheid en menswaardigheid in het bestaan van de groep van 30 “Amputees” en hun gezinnen. Deelname van ca. 250 werkloze en veelal kansloze jongeren aan een leerwerktraject van “Stepping Stones”. Afronding in deze periode van een vakopleiding door 150 jongeren en stappen naar werkgelegenheid of eigen bedrijfje. Structurele versterking van lokale instellingen voor beroepsopleiding. Afname van criminaliteit en overlast door rondhangende jongeren in de regio. Versterking van de geïntegreerde aanpak van traumahulp en sociale herkansing.

Lokale partner Wings of Hope werkt in Siërra Leone samen met het opleidingsinstituut TECT (opleidingsinstituut voor pastorale en sociale beroepen).

Resultaten in 2010 -

-

-

-

-

De 30 gezinnen van Amputees hebben met een volgende bijdrage van Wings of Hope hun bedrijfjes kunnen verstevigen en uitbouwen. Een naburige groep van 24 poliopatiënten en hun gezinnen hebben eveneens een startpremie voor de opzet van bedrijfjes ontvangen en worden daarbij begeleid. Een groep van 20 oorlogsweduwen, die met hun weeskinderen in diezelfde buurt wonen, hebben ook een bijdrage gekregen waarmee ze zelfwerkzaamheid kunnen ontwikkelen die in hun bestaan gaat voorzien. Alle drie deze groepen stoppen nu met bedelen of stelen, of met hun kinderen aan prostitutie te laten deelnemen. Van de 500 oorspronkelijk geïnterviewde straatjongeren zijn er nu ca. 300 bij vormen van opleiding en leerwerkervaring betrokken. Van hen hebben er in 2010 ongeveer 50 jongeren sloten een cursus computerkunde en administratieve vaardigheden met goed gevolg af. Zij vinden nu langzaamaan hun weg naar werkgelegenheid en worden daarbij ondersteund door de staf van Stepping Stones. Ongeveer 80 deelnemers aan andere opleidingen hebben eveneens het traject afgerond en worden nu begeleid in het vinden van en baan of het opzetten van een eigen werkplaats. In beide gevallen krijgen zij een zgn. starter kit, gereedschap en goederen waarmee een begin gemaakt kan worden. Ook dat traject wordt vanuit Stepping Stones begeleid. Zo’n 100 jongeren nemen in Songo, in het binnenland, deel aan een kleinschalig agrarisch project. In 2010 is een tweede pindaoogst binnengehaald, is vervolgens rijst geplant en is ook met het fokken van kleinvee begonnen. Een groot deel van de lokale gemeenschap profiteert mee van de inzet van die jongeren. In Bureh Town is met succes de visvangst met een groep van 15 jongeren voortgezet. Concurrentie van grote buitenlandse trawlers heeft het werk flink 22

-

-

8.3.

bemoeilijkt en voor enige terugslag gezorgd. De bouw van een 2e boot werd daarom enige tijd uitgesteld. In het laatst van 2010 is daarmee nog wel een begin gemaakt, maar resultaten daarvan zijn nog niet te melden. Op organisatorisch vlak valt te melden dat Stepping Stones in 2010 formeel geregistreerd is als een lokale NGO en bij de nationale koepel voor dergelijke organisaties, SLANGO, werd aangesloten en bovendien door diverse ministeries werd erkend. Dat verstevigt de positie en vergroot de kans op steun en medewerking vanuit andere bronnen. Naast de toestroom van cursisten heeft het samenspel met de diverse instellingen voor vakopleiding voor aanzienlijke versterking gezorgd. Door de keer in hun bestaan is de deelname van enkele honderden jongeren aan criminaliteit en straatgeweld zichtbaar afgenomen. Naast lessen over geïntegreerde traumahulp voor de studenten van TECT, heeft de aanpak van het werk van Stepping Stones op dat vlak een concrete bijdrage geleverd.

Projecten 2011 8.3.1. Bosnië Waarom we in 2011 nog hulp geven aan oorlogsslachtoffers in Bosnië De recente oorlog heeft voor veel mensen traumatische gevolgen gehad. Ook bij kinderen van oorlogsgetroffenen kunnen psychische problemen ontstaan die te maken hebben met het oorlogstrauma van hun ouder(s) broers of zussen. Onderzoeken wijzen uit dat de manier waarop gezinsleden met hun oorlogstrauma omgaan, een rol kan spelen bij het eventuele ontstaan van ontwikkelings- en/of levensproblemen bij hun kinderen. In dergelijke situaties spreken we dan ook van transgenerationele oorlogstraumatisering. Op dit moment is de ondersteuning vanuit Wings of Hope in Bosnië dan ook vooral gericht op deze kinderen en jongeren uit gezinnen die blootgesteld zijn geweest aan afschuwelijke gebeurtenissen, wreedheden die gepleegd zijn tijdens de recente burgeroorlog. Deze gezinnen hebben dingen meegemaakt die heel moeilijk te vertellen zijn. Aan de ene kant is het vertellen van deze ervaring een noodzakelijk onderdeel van het verwerkingsproces maar aan de andere kant houden overlevenden hun ervaringen geheim omdat ze te gruwelijk zijn, omdat het te angstig is. Dit geheimhouden helpt hen natuurlijk niet verder. De oorlogservaringen worden zo een chronische pijn die de overlevende met zich meedraagt. Gezinnen raken ontwricht en zicht op een betere toekomst ontbreekt vaak. Psychosociale hulpverlening aan kinderen uit deze gezinnen is zeer belangrijk. Psycho refereert daarbij aan de innerlijke belevingswereld, en het sociale aan de relatie met de omgeving. De psychosociale ontwikkeling van een kind is het best gewaarborgd in een veilige en stabiele omgeving. Het Trauma- en counselingcentrum als onmisbare schakel Wings of Hope Bosnië richt zich op deze kinderen en jongeren door middel van counseling vanuit het Trauma/counselingcentrum in Sarajevo. Dagelijks kunnen daar mensen terecht met hun problemen of voor advies. Naast individuele therapie wordt door de gedragsdeskundigen ook creatieve-, groeps- en gezinstherapie aangeboden 23

waarbij het doel is om sociale vaardigheden en emotionele- en cognitieve ontwikkelingen te verbeteren. De kinderen worden vaak doorverwezen naar onze hulpverleners door SOS kinderdorpen, Foundation Hope and Homes en andere niet gouvernementele hulporganisaties. De scholen betrekken bij de aanpak Vanuit dit counselingcentrum wordt een aantal schoolprojecten aangestuurd en ondersteund. Onderwijzend personeel wordt ondersteund bij het herkennen van problemen bij kinderen als gevolg van de oorlogservaringen bij henzelf of binnen het gezin . Sinds begin 2010 werkt het team van Wings of Hope tevens mee aan een preventieprogramma rond jeugd en criminaliteit. In samenwerking met lokale partners en in opdracht van het Kanton van Sarajevo worden workshops gegeven aan kinderen op drie scholen in de regio. De kinderen leren om te gaan met negatieve ervaringen en conflicten. Met behulp van een rollenspel worden ze geconfronteerd wat de vreselijke effecten zijn van pesten en iemand buitensluiten. Ook laten de trainers de leerlingen ontdekken waarom het zo belangrijk is om open te staan voor kinderen met een andere religieuze of etnische achtergrond. Nog steeds samengepakt in een vluchtelingenkamp In Bosnië sloegen tijdens de oorlog meer dan 500.000 mensen op de vlucht. Een enorm aantal woont nog steeds in gebieden waar ze naar toe gevlucht zijn. Daarom investeert Wings of Hope in een team van gedragsdeskundigen op het vluchtelingenkamp Mihatovici waar tot op de dag van vandaag mensen uit Srebrenica samengepakt wonen in afwachting van betere tijden. Studenten helpen jongeren met hun leerachterstand Het overgrote deel van de jongeren die deelnemen aan de programma’s hebben vaak nauwelijks onderwijs genoten doordat scholen dicht zijn geweest tijdens de oorlog. Vaak komen ze uit sociaal zwakkere families waardoor de achterstand niet zelfstandig kan worden ingelopen. Om te voorkomen dat deze jongeren hierdoor in een maatschappelijk isolement raken worden studenten als buddy’s gekoppeld aan deze jongeren. Samenwerkingsverbanden en uitwisselingsprogramma’s voor betere zorg en ondersteuning Wings of Hope heeft een samenwerkingsverbanden en uitwisselingsprogramma’s met onder andere de Universiteit van Sarajevo, Denver (Deparment of International Disaster Psychology) en de Hogescholen van Utrecht en Rotterdam (Inholland). Resultaten in 2010 Activiteit therapie leertrajecten Creatieve groepstherapie Groepstherapie voor kinderen Schoolprogramma (incl. vluchtelingenkamp Leerwerkprogramma (separaat project) Jeugdkamp (separaat project) 24

Aantal deelnemers 230 270 30 28 67 87 213

Summer school (separaat project) Gebitsonderhoud programma (separaat)

50 25

Leeftijdsopbouw 8 tot 10 jaar 11 tot 13 jaar 14 tot 16 jaar 17 tot 19 jaar 19 jaar en ouder

% 20 13 15 22 30

8.3.2. Sierra Leone Wederopbouw in Sierra Leone door te voorzien in het levensonderhoud van oorlogsslachtoffers en met leer- werktrajecten voor ontwrichte jongeren. Aard van het project Omdat het nu al zeven jaar vrede in het land is, zouden we bijna vergeten dat Sierra Leone totaal verwoest is tijdens een gruwelijke rebellenoorlog. En in het armste land van de wereld is die schade dan maar niet 1-2-3 hersteld. Bovendien is er naast de enorme materiële verwoesting sprake van een totale ontreddering van de gemeenschap. Door rebellen van buitenaf werden mensen tegen elkaar opgezet, moesten kinderen gruweldaden begaan en werden vrouwen en meisjes misbruikt. Ook na het sluiten van vrede in 2003 duurde het dan ook enkele jaren voordat de rust was weergekeerd. Pas nu is er sprake van enige politieke stabiliteit. Maar het karwei waar de overheid, de burgers en allerlei maatschappelijke organisaties voor staan is onwaarschijnlijk groot. Wings of Hope heeft samen met lokale partners een project ontwikkeld onder de naam Stepping Stones, dat zich richt op steun aan de zwaarst getroffenen. Net buiten de hoofdstad Freetown wonen groepen “Amputees” (mensen bij wie ledematen werden afgehakt) en poliopatiënten (voor wie al jaren geen medicijnen beschikbaar waren). Zij voorzien in hun levensonderhoud met bedelen, stelen, illegale handel, of prostitutie. Tot de komst van Wings of Hope had niemand zich werkelijk hun lot aangetrokken en wezenlijk bijgedragen tot verandering. Nu krijgen ca. 50 van die gezinnen psychosociale begeleiding en hulp bij het opzetten van kleine bedrijfjes. En zachtjesaan ontwikkelt zich voor hen een menswaardig bestaan. En dan zijn daar die honderden op drift geraakte jongeren, die langs de wegen en op de kruispunten rondhangen. Geen opleiding, geen werk, veelal geen thuis en dus geen toekomst. Ze leven van af en toe een klus, van criminaliteit en vormen een gevaar voor zichzelf en voor de samenleving. Via daartoe getrainde groepen studenten van een hogeschool heeft Wings of Hope met 500 van die jongeren contact gemaakt en hun aangeboden om aan een leer-werktraject van hun keuze deel te nemen. Sinds 2008 volgen nu een paar honderd van die jongeren een opleiding tot kapster, kleermaker, timmerman, lasser, of voor een functie in de horeca. Daarmee is er ongelooflijk veel (ten goede !) in hun leven veranderd en ziet hun 25

toekomst er heel wat gunstiger uit. Het project belooft hun geen gouden bergen, maar is wel een belangrijke “stapsteen” naar een menswaardig bestaan. Samen sterk staan Dat werk kan niemand alleen aan, ook de ervaren vrijwilligers van Wings of Hope niet. Daarom wordt er nauw samengewerkt met het opleidingsinstituut TECT (voor sociale en pastorale beroepen), in Jui, net buiten Freetown. De conrector, James Davies, is de inspirerende en bekwame spil van Stepping Stones, en een groot aantal docenten en studenten zijn actief bij het werk betrokken. Daarmee biedt het project vormen van belangrijke praktijkervaring voor de hogeschool. En omgekeerd betekent dit, dat het project beschikt over goedkope menskracht. Behalve met TECT wordt er op diverse terreinen samengewerkt met andere maatschappelijke organisaties, met kerken, met onderdelen van de VN en heeft de overheid onlangs Stepping Stones en officiële erkenning verleend. Tweemaal per jaar brengen de ervaren projectleiders van Wings of Hope, Aad en Mettie Kik uit Meppel, een bezoek aan het project om de lokale medewerkers te ondersteunen, nieuwe medewerkers te trainen en om samen te beslissen over de voortgang van het werk. In de rest van het jaar begeleiden zij het project op afstand en verzorgen zij mede presentaties voor promotie en fondswerving. Want ook in Nederland wil Wings of Hope de aandacht voor de situatie in Sierra Leone delen met zoveel mogelijk partners: fondsen, kerken, bedrijven en instellingen en particulieren. Doelstellingen van het project Sinds 2008 en ook voor de komende jaren stellen we ons met Stepping Stones het volgende ten doel: Oorlogsslachtoffers (met name “Amputees” en poliopatiënten) helpen bij het voorzien in menswaardig levensonderhoud, door het opzetten van winkeltjes, werkplaatsen en andere vormen van zelfwerkzaamheid. Die materiële steun wordt aangevuld met bescheiden medische zorg en psychosociale begeleiding. Op drift geraakte jongeren, zonder deelname aan werk of opleiding en veelal zonder thuis, weer een toekomstperspectief aan te reiken door hen uit te nodigen om aan een vakopleiding of een ander leer-werktraject deel te nemen. Na afloop daarvan worden zij begeleid in het vinden van een baan of het ontwikkelen van zelfwerkzaamheid. Het ondersteunen van instellingen voor beroepsonderwijs en het meer toegankelijk maken daarvan voor de meest kwetsbare groepen. Het versterken van het onderwijs aan hogeschool TECT (opleiding voor sociale en pastorale functies) met praktijklessen en stages binnen het project Stepping Stones. Het actief streven naar meer samenwerking tussen maatschappelijke organisaties en kerken in Sierra Leone die zich willen inzetten voor wederopbouw en duurzame vrede in het land. Projectactiviteiten 2010 – 2011 Na het succes van de afgelopen 2 jaar met groepsgewijze steun aan 2 gemeenschappen van “Amputees”, nu de hulp en begeleiding meer als individueel maatwerk voortzetten. 26

De onlangs gestarte uitbreiding met hulp aan ca. 25 poliopatiënten en hun gezinnen goed verankeren binnen het project en van voldoende begeleiding voorzien. Met de instellingen waar “onze” jongeren beroepsopleidingen volgen nu de stap naar werkgelegenheid samen krachtig aanpakken. Dat vraagt om aanvullende training in ondernemerschap, om het opsporen van vacatures, het verkennen van mogelijkheden voor eigen bedrijfjes en het verstrekken van “starter kits” (gereedschap en materiaal voor beginners). Training en begeleiding binnen het programma voor kleinschalige landbouw en teelt van kleinvee in Songo. Na het materiële succes van de start komen nu de werkstructuur en de duurzaamheid aan bod. Idem voor het visserijprogramma in Bureh Town. De boot voldoet prima, de vangsten zijn redelijk, maar nu vragen de verwerking van de vis (door vrouwen) en de afzet speciale aandacht. Het vanuit Wings of Hope trainen en coachen van het vernieuwde stafteam en van de nu complete lokale Bestuursgroep van Stepping Stones. Gastcolleges voor studenten en staf van TECT over traumahulp en wederopbouw. Het actief benaderen van andere nationale en VN instanties om mogelijkheden van samenwerking en lokale ondersteuning te ontwikkelen. Te verwachten resultaten Toegenomen zelfredzaamheid en menswaardigheid in het bestaan van ca. 50 gezinnen van oorlogsslachtoffers (“Amputees en poliopatiënten). Afronding van de vakopleiding van ca. 100 jongeren en succesvolle begeleiding naar werkgelegenheid. Goede vorderingen in het opleidingsproces van de huidige groep van 150 jongeren. Versteviging van de programma ’s voor landbouw en kleinvee in Songo en voor visserij in Bureh Town. Versterking van de projectstructuur van Stepping Stones en van de positie binnen het netwerk van NGO’s . Lokale partners In Stepping Stones werken Wings of Hope en hogeschool TECT nauw samen. Wings of Hope verzorgt de fondswerving en stelt ervaren projectleiders beschikbaar. TECT zorgt voor een lokale coördinator en menskracht (docenten en studenten) voor inzet bij de monitoring en begeleiding van de verschillende activiteiten. Binnen het project wordt samengewerkt met diverse lokale instellingen voor beroepsopleidingen. Stepping Stones is officieel erkend door de Federatie van NGO’s en door de overheid van Sierra Leone.

27