Jaarverslag Voedselbank de Korenaar 2013 Het inzamelen van voedsel vormt de eerste basisactiviteit van onze voedselbank. Het gaat om overschotten en giften van leveranciers/producenten en om opbrengsten van inzamelingsacties door met name kerken en scholen. Bij elkaar noemen wij dat: de aanvoer. Wat er vervolgens mee gebeurt in onze hal resulteert uiteindelijk in een wekelijkse stroom van enkele honderden pakketten met 1012 kg voedsel. Vervolgens worden deze voedselpakketten op vrijdagmiddag uitgedeeld aan de cliënten. Hiermee is het primaire proces van onze voedselbank getypeerd. Dat dit ‘productieproces’ zo doeltreffend verloopt komt door de inzet van heel veel gemotiveerde vrijwilligers en door een doelmatige organisatie. De aanvoer Uit drie richtingen krijgen we voedsel toegespeeld. • Door producenten en leveranciers in Lelystad en Flevoland (ook soms daarbuiten) worden grote hoeveelheden overschotten aangeboden. Dagelijks, op het eind van de middag bijvoorbeeld, halen onze broodrijders bij de bakkers in Lelystad de broden op, welke die dag niet zijn verkocht. Die broden worden naar onze hal gebracht en opgeslagen in een vriescontainer. We hebben eigenlijk nooit gebrek aan brood. Bij vele agrariërs worden regelmatig producten opgehaald: aardappelen, uien, winterpenen bijvoorbeeld, maar ook witlof en spruitjes in haast onuitputtelijke stromen. Eieren komen vaak ook in grote hoeveelheden, bijv. in november 7200 in 4 weken tijd. Grootproducenten van kant en klaar producten leveren vrijwel wekelijks grote hoeveelheden diepvriesmaaltijden, aardappelproducten, voorgesneden groenten. Een groot logistiekbedrijf van voedsel in onze provincie zit regelmatig omhoog met grote partijen voedsel en weet ons dan te vinden. Bijvoorbeeld 44 pallets pasta, 156 pallets frisdrank, 6ooo kg suiker. Omliggende voedselbanken profiteren vaak mee en wat er dan eventueel nog over is, wordt afgevoerd naar ons regionaal distributiecentrum voedselbanken in Rotterdam. In een grote supermarkt in onze stad is een proef gestart, waarbij onze vrijwilligers maandelijks de schappen langslopen om producten, die tegen de THT-datum aan zitten, in te zamelen, terwijl het personeel vrijwel dagelijks het vlees dat tegen de TGT-datum zit, voor ons invriest. Binnen twee maanden leverde dit 20 kratten vlees op. Ook ‘proefboerderijen’ en particulieren leveren incidenteel partijen voedsel. Van Soroptimist kregen we 1700 sinaasappels voor koninginnendag. Tot slot kunnen we beschikken over een particuliere boomgaard, d.w.z. niet alleen zorgen onze vrijwilligers voor het oogsten maar ook voor het onderhoud: aanplanten snoeien etc.. De ‘plukgroep’ heeft dit jaar gezorgd voor ruim 6 ton fruit! Ook een volkstuinencomplex is begonnen met groenten te poten voor onze voedselbank. • Door inzamelingen in kerken en scholen bereikt ons een gestage stroom van ‘kruidenierswaren’, zoals pasta’s, suiker, blikgroenten. Inmiddels zetten 7 kerken hiervoor op zondagen kratten klaar, wekelijks, tweewekelijks of eens in de maand. De opbrengsten zijn indrukwekkend en nemen nog steeds toe. Bij allerlei scholen is er vraag naar voorlichting over de voedsel bank, waar we natuurlijk graag op ingaan. Leerlingen van scholen blijken dan erg betrokken en houden succesvolle inzamelingsacties. Ook deze bron heeft ons veel ‘kratten kruidenierswaren’ opgeleverd en lijkt een groeimarkt te zijn. Eén school bijvoorbeeld bracht met één actie maar liefst 650 kg op! Tot slot is het dankzij de nodige PR en de inzet van velen, i.h.b. Wim Noppers, gelukt twee miljoen DE-punten in te zamelen. Vierduizend pakken DE koffie was de opbrengst!
1
Onze derde bron van voedsel is het regionale distributiecentrum Rotterdam. Om historische redenen zijn we hierbij aangesloten. Helaas is de aanvoer uit deze bron de laatste jaren afgenomen, zelfs werd de wekelijkse rit met de vrachtauto dit jaar zeker tien keer afgelast omdat er weinig tot niets te halen was. Als de voortekenen niet bedriegen zal in het komend jaar de aanvoer uit Rotterdam weer toenemen. Van veel particulieren krijgen we donaties in de vorm van geld. Dit geld is niet alleen bedoeld voor de bekostiging van onze infrastructuur, maar vooral voor de aankoop van voedsel. Eigenlijk is dat laatste in strijd met de opzet van het idee voedselbank: overschotten van voedsel niet weggooien maar een goede bestemming geven. Niettemin zijn we in navolging van Voedselbank Kampen voorzichtig gaan denken over de aankoop van voedsel, dat vrijwel nooit als overschot wordt aangeboden. Het gaat dan met name om bepaalde fruitsoorten, verse groenten en wellicht melk. In het bijzonder voor opgroeiende kinderen is het van belang dat ze dit krijgen. In ieder geval zijn voor het eerst 200 kg sinaasappels gekocht: met kerstmis. Overigens waren er ook dit jaar weer goed gevulde kerstpakketten voor alle cliënten, merendeels gedoneerd trouwens! •
De pakketten Onderscheid wordt gemaakt in 3 soorten voedselpakketten: P1 voor een éénpersoonshuishouden; P2 voor een huishouden van 2 tot 4 personen; P3 voor een huishouden van 5 of meer personen. In 2013 was de productie: 6199 P1, 6244 P2 en 2004 P3. In totaal werden er dus 14447 voedselpakketten samengesteld, waaruit per pakketsoort resp. 6199, 18.514 en 11.325 personen zijn gevoed. Het totaal aantal mede door ons ‘gevoede’ monden komt hiermee in het verslagjaar cumulatief op 36.041. Eén en ander is inclusief de pakketten voor Voedselbank De Kostmand in Zeewolde. Deze voedselbank betrekt haar pakketten uit onze voorraden en pakt het zelf in onze hal in. Voor Zeewolde betrof het 1605 pakketten en voor Lelystad 12842. In onderstaande grafiek (met dank aan Wilma en Rienk van der Scheer) is te zien hoe het aantal pakketten gedurende het jaar fluctueert met een absolute piek in het vroege voorjaar. Daarna is er een geleidelijke teruggang om op het eind van de zomer weer langzaam te gaan stijgen. Dit patroon heeft zich de laatste vier jaar steeds voor gedaan. Wat de verklaring daarvoor is, blijft vooralsnog onduidelijk.
2
Interessant is ook de ontwikkeling van het aantal pakketen in de afgelopen 4 jaar, uitsluitend voor de cliënten in Lelystad.
2010 2011 2012 2013
P1 4963 4620 5310 5784
P2 4797 4325 5120 5656
P3 1640 1447 1166 1402
Totaal 11400 10392 11596 12842
Gelet op de langdurige financiële crisis sinds 2008 met een gestaag oplopende werkloosheid was te verwachten dat steeds meer een beroep gedaan zou worden op de voedselbank en dat dit terug te vinden is in de cijfers. Maar zo eenvoudig is het niet. Het totaal aantal pakketten is t.o.v. 2010 toegenomen met 1442, d.w.z. 12,5 %. T.o.v. 2011 is er zelfs een toename van 22,6%, en t.o.v. 2012 van 10,8%. Van belang is dat in 2011 er 1008 minder pakketten zijn uitgedeeld dan in 2011! De verklaring is dat zich twee tegengestelde bewegingen hebben voorgedaan. Enerzijds is er in de loop van 2010 een strenger toewijzingsbeleid doorgevoerd. Anderzijds is er wel degelijk een flinke toename geweest van het aantal huishoudens onder de armoedegrens. Met enige slagen om de arm was die toename de afgelopen 4 jaar zeker 30%, althans afgemeten aan het aantal toewijzingen bij onze voedselbank. Daar tegenover zijn door het strengere toewijzingsbeleid zeker zo’n 2000 pakketten ‘bespaard’. Het aantal uitgedeelde pakketten is daardoor niet zo sterk gestegen en de inhoud goed gevuld bleef. De logistiek Het hart van onze voedselbank is ‘de hal’. Dat is de bedrijfsruimte die we huren in het complex van kringloopwinkel Het Goed. Er is een uitgebreide magazijnvoorziening, 3 koel/vriescontainers en voldoende ruimte voor vier ‘lopende banden’ voor het samenstellen van de voedselpakketten. Dat laatste houdt in: het vullen van wekelijks zo’n 300 kratten. Op vrijdagochtend gebeurt dat, door een groep vrijwilligers als een goed geoliede machine, in een paar uur tijd. Maar een enorme voorbereiding gaat daaraan vooraf. De hele week door wordt er voedsel aangevoerd naar de hal, geadministreerd en opgeslagen. Merendeels halen vrijwilligers het voedsel op bij de leveranciers met onze vrachtauto of met eigen auto. Op woensdag gaat de vrachtauto naar het distributiecentrum in Rotterdam. Op geleide van de voorraad en wat er die week nog te verwachten is, wordt op donderdag de inhoud van de voedselpakketten bepaald. Het voedsel wordt uitgestald op de vier lange rijen tafels. Op vrijdagochtend worden de ‘lopende banden’ gestart, d.w.z. vrijwilligers lopen met een wagentje met enkele kratten erop langs de tafels . Zij vullen de kratten met verschillende producten. Eén krat is één voedselpakket. Vervolgens worden de kratten met de vrachtauto gebracht naar de zes uitdeelpunten, verspreid over de stad. Op vrijdagmiddag en op vertoon van hun voedselbankpasje aan één van de uitdelers krijgen onze cliënten hun voedselpakket. Zij pakken de inhoud van de hen toegewezen krat over in de meegebrachte tassen en gaan daarmee naar huis. Na afloop van het uitdelen worden de lege kratten met de vrachtauto opgehaald en naar de hal gebracht. Niet afgehaalde pakketten gaan terug naar de hal, bederfelijke voedingswaren gaan naar de inloophuizen. Onze cliënten Landelijk is door de voedselbanken een grens afgesproken waaronder gezinnen in aanmerking kunnen komen voor voedselhulp. Dit noemen we het leefgeld. Het wordt berekend door het inkomen te verminderen met de vaste lasten, inclusief de aflossing van schulden. Voor 2013 was het leefgeld per maand bepaald op: 3
€ 180 voor één volwassene, -plus € 60 voor elke extra volwassene, -plus € 50 per kind (tot 18 jr). De voedselbank beoordeelt niet zelf of een huishouden aan de financiële criteria voldoet, dat wordt voor ons gedaan door de hulpverleners van IDO Schuldhulpverlening Lelystad (ISL) en Maatschappelijke Dienstverlening Flevoland (MDF). Tijdens intake- en vervolggesprekken wordt onder overlegging van de financiële bescheiden beoordeeld of het huishouden voor hulp van de voedselbank in aanmerking komt. De mogelijkheden van wettelijke tegemoetkomingen, subsidies, toeslagen, vrijstellingen of bijzondere bijstand worden nagegaan. Het verslag van het onderzoek door de hulpverlener van ISL of MDF heeft de status van een advies en wordt toegestuurd aan de coördinator cliëntenadministratie van de voedselbank. Deze beslist over de toewijzing. De eerste toewijzing geldt voor een periode van 1 of 3 maanden. Daarna worden als regel perioden van 3 of 6 maanden in acht genomen. Vanuit de cliëntenadministratie wordt naar de cliënt gesignaleerd wanneer een vervolgbeoordeling moet plaatsvinden. De voedselhulp wordt voor maximaal 3 jaar gegeven. Vanuit de cliëntenadministratie worden de voedselbankpasjes verstrekt en de wekelijkse aantallen en lijsten wie waarvoor in aanmerking komt. Dit wordt tevoren doorgespeeld aan de verantwoordelijken in de hal en aan de uitdeelpunten. De coördinator cliëntenadministratie is de spil in dit hele proces van aanmelding, intake, vervolgbeoordelingen en toewijzingen. We prijzen ons gelukkig dat Jan Doornbos sinds eind 2010 die functie vervult. Hij is de belangrijkste aanjager geweest van het strenge, maar rechtvaardige toewijzingsbeleid van de afgelopen drie jaar (zie ook de laatste alinea van de paragraaf ‘Pakketten’). Met ingang van 2013 vindt er twee keer per jaar een overleg plaats met de schuldhulpverleners van ISL, onder voorzitterschap van de directeur van IDO. Onze vrijwilligers Zoals bij alle voedselbanken worden de activiteiten uitsluitend door vrijwilligers uitgevoerd. Een stabiele groep van 70 vrijwilligers heeft jarenlang op onnavolgbaar efficiënte wijze de omvangrijke werkzaamheden verricht. Velen zijn 50, 60 of 70 plussers. Bij een aantal van hen zijn inmiddels de jaren gaan tellen en hebben zich ‘met pijn’ teruggetrokken, meestal vanwege fysieke problemen. Inmiddels zijn er heel wat nieuwe gezichten. Ook de plukgroep van de boomgaard wordt tot ons vrijwilligerscorps gerekend. Al met al waren er gedurende dit jaar in totaal 110 vrijwilligers waarop de voedselbank kon rekenen. Of het nu uitdelers, chauffeurs, broodrijders of inpakkers zijn, allen zijn even waardevol. Een aparte vermelding verdienen de coördinatoren, zij hebben een grotere verantwoordelijkheid en geven per week wel 10-20 uur van hun tijd aan de voedselbank en of soms zelfs wel meer. Samen vormen ze eigenlijk het managementteam van de voedsel bank: Frans Bodegom: coördinator logistiek Jan Doornbos: coördinator cliëntenadministratie Theo Ernst: coördinator techniek Wim Noppers: coördinator vrijwilligers Wilma van der Scheer: coördinator voorraad en pakketten Samenwerking Het Interkerkelijk Diakonaal Overleg (IDO) Lelystad is onze koepelstichting, die ondermeer garant staat voor onze financiering. Met de andere werkvelden van het IDO, te weten het ISL en de inloophuizen Waterwijk en Open Veste werken we intensief samen. Het IDO-bestuur vervult de functie van Raad van Toezicht van onze Stichting de Korenaar. Alleen bij de fundamenteel strategische beslissingen, zoals opheffing, komt het IDO-bestuur in actie.
4
In Nederland zijn er momenteel ongeveer 150 locale voedselbanken. Met de voedselbanken in Zeewolde, Dronten, Harderwijk, en Kampen werken we nauw samen. De ongeveer 30-40 pakketten die wekelijks door de voedselbank Zeewolde worden uitgedeeld, worden door hun vrijwilligers in onze ‘Hal’ ingepakt. Voor een evenredig deel dragen zij bij in de infrastructurele kosten. Voedselbanken Nederland Halverwege het jaar is de Stichting Voedselbanken Nederland omgevormd tot een vereniging, waarvan inmiddels vrijwel alle voedselbanken lid zijn. De bedoeling is dat deze vereniging onze gezamenlijke belangen gaat behartigen en tevens een helpdesk functie gaat vervullen. Voor dit laatste is er een Servicecentrum in Houten geopend. Ook dit centrum wordt evenals het bestuur uitsluitend bemenst met onbezoldigde vrijwilligers. Natuurlijk is ook Voedselbank de Korenaar lid geworden. Vooralsnog zijn we een kritisch lid, want naar onze mening kunnen zo hier en daar best vraagtekens gezet worden bij bepaalde aspecten van de verenigingsopzet. Bestuur In het voorjaar overleed Ed Grondel, onze penningmeester na een slopend ziekbed. Het voltallige bestuur, alsmede vele vrijwilligers woonden de afscheidsbijeenkomst bij. Ed was een eminent penningmeester, we hebben nooit enig financieel probleem gekend. Zijn analytisch denken en zijn droge humor zullen we missen. In Louw Keegstra hebben we een waardig opvolger gevonden. Ger Postma gaf in het voorjaar aan te willen stoppen. Van de oprichting af, in 2005, is hij als algemeen coördinator de belangrijkste drijvende kracht geweest van de succesformule van onze voedselbank. Op de vrijwilligers BBQ in de zomer is uitvoerig stilgestaan bij zijn afscheid en natuurlijk ook in het bestuur. Zijn inzet was enorm, vrijwel een volledige dagtaak omvattend. Hij heeft bijna geruisloos in zijn opvolging voorzien. In feite volgen drievrijwilligers hem op: Frans Bodegom, Wim Noppers en Henk Wels, waarvan de laatste ook het bestuur is komen versterken. Ger blijft nog betrokken bij de PR, van zijn onnavolgbare presentaties kunnen we blijven profiteren. Op het einde van het verslagjaar was het bestuur als volgt samengesteld: Dhr. K. van den Haspel, voorzitter Dhr. M.P. Springer, secretaris Dhr. L. Keegstra, penningmeester Dhr, R. Ebbens, portefeuille logistiek Dhr. H. Wels, portefeuille vrijwilligers Maandelijks wordt vergaderd, op de derde donderdag, in de ochtend.
Lelystad, 30 juni 2014
M.P. Springer, secretaris
5
