J a a r v e r s l a g 2 0 14
To t a a l b o u w
Design Build Construct Finance Maintain
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
2
To t a a l b o u w
Design Build Construct Finance Maintain
3
Inhoudsopgave Voorwoord .................................................... 4 BVR heeft het vertrouwen in de organisatie waargemaakt .................... 7 Kerncijfers ...................................................... 9 Verslag van de directie .............................10 - bedrijfsprofiel .........................................13 - werkmaatschappijen 2014 ................15 Mark van der Steen ...................................20 Personeelsmanagement versterkt saamhorigheid ..........................22 Jaarrekening 2014 .....................................27 Verklaring van de onafhankelijke accountant ......................52 Sociale paragraaf........................................54
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Voorwoord | Tonny Vromans en Peter Suijkerbuijk
4
“ To t a a l b o u w genereert meerwaarde” De vliegende start en de netto winst van 1,33 miljoen euro in 2013 zette BVR Groep BV als nieuw bedrijf met een nieuwe aanpak en een nieuw elan op de kaart. Dankzij het vertrouwen dat opdrachtgevers in het nieuwe bedrijf stelden, konden de meeste lopende projecten worden afgebouwd. Op die manier werd de motor van de nieuwe organisatie niet alleen opgestart, maar ook draaiende gehouden om een nieuwe grote uitdaging aan te gaan: 2014. Een jaar waarvan op voorhand bekend was dat er van een zekere terugloop in opdrachten sprake zou zijn. Directeur Tonny Vromans: “De voorspelling dat we een ‘dip’ konden verwachten, kwam uit. De terugloop hield zelfs langer aan dan aanvankelijk verwacht en zou eerst in het laatste kwartaal van het verslagjaar adequaat het hoofd worden geboden. Door dit alles kreeg 2014 het karakter van een tweede opstartjaar. Dankzij echter de gezamenlijke inzet van directie en medewerkers kon 2014 alsnog met een netto winst van 158.473,- euro worden afgesloten. De verkregen bouw-, renovatie- en onderhoudsopdrachten resulteerden daarbij niet alleen in een positief resultaat, maar zorgden er tevens voor dat we een stevige brug naar 2015 konden slaan” Continuïteit creëren Breed actief zijn in de bouwnijverheid is geen zeldzaamheid. Streven naar continuïteit evenmin. Door de wijze waarop BVR Groep BV dit in de praktijk aanpakt en realiseert, weet de bouwgroep zich in de markt te onderscheiden. Peter Suijkerbuijk: “Enerzijds voert dit dankzij onze expertise op het gebied van ontwikkeling, Inno Concept Bouwen (ICB), nieuwbouw, renovatie en onderhoud terug naar een sterk toekomstgerichte mix van groepsdisciplines. Anderzijds zijn het ook de onderlinge samenhang en taakverdeling tussen de werkmaatschappijen die aan ons allround aanbod bijdragen. Daarbij komt dat het creëren van continuïteit niet alleen als doelstelling, maar ook als middel fungeert binnen de duurzame samenwerking met ketenpartners. Naar opdrachtgevers zetten we daarom in op partnership en ontzorging, waardoor we als bouwgroep het volledige traject, dus het complete gebouw, kunnen leveren. Een belangrijk rol is tevens weggelegd voor de afdeling acquisitie en ontwikkeling waar planvorming en uitwerking mede aan de basis staan van menig verkregen bouwopdracht. Door bovendien naar financiële oplossingen te zoeken door Ing. P.J.A.G. (Peter) Suijkerbuijk
A.J.W.P. (Tonny) Vromans MBA
5
Op 13 maart 2014 vond de officiële start plaats van de bouw van de nieuwe brede school ‘De Coevering’ in Geldrop. Samen met de uitvoerder van BVR Bouw BV plaatste een van de toekomstige leerlingen een cellenbetonblok. De brede school bestaat uit twee basisscholen, een kinderopvangcentrum en een peuterspeelzaal.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
6
met beleggers samen te werken en de mogelijkheden ten aanzien van financieringsconstructies te onderzoeken, zijn wij opdrachtgevers steeds vaker ook vanuit dat perspectief van dienst.” Totaalbouw Niet voor niets staat dit jaarverslag in het teken van Totaalbouw | Design Build Construct Finance en Maintain. Alle ingrediënten die nodig zijn om totaalproducten te realiseren, dus ontwerp, engineering, bouw, onderhoud én financiering, worden in de gesprekken met (potentiële) opdrachtgevers meegenomen en meegewogen bij de beoordeling van projecten. Een aantal eerder gerealiseerde en voor 2015 geplande projecten voldoet aan de spelregels die BVR Groep BV hanteert. Naar de toekomst is de verwachting dat de samenwerking met een aantal beleggers wordt versterkt, waardoor de toegevoegde waarde van de bouwgroep als totaalbouwer toeneemt en de rol als marktspeler verder wordt uitgebouwd en verstevigd. Een essentieel instrument is hierbij het door BVR Groep BV zelf ontwikkelde ICB dat de procesgang reguleert en onnodige faalkosten en miscommunicatie voorkomt. Daarnaast speelt uiteraard ook duurzaamheid een belangrijk rol.
In Utrecht bouwde BVR Groep BV het project ‘NiaNesto’ in opdracht van woningcorporatie Portaal. BVR Groep BV won samen met vijf andere conceptaanbieders de in 2012 uitgeschreven wedstrijd waarbij de energiezuinigheid van de woning en de betrokkenheid van de toekomstige huurder bij het ontwikkelproces centraal stonden. Kenmerkend is de energienotanulstatus van de 11 woningen. BVR Groep BV paste een nieuwe manier van bouwen toe om de bouwtijd te verkorten: trapsgewijs verticaal bouwen. De komende 15 jaar verzorgt BVR Groep BV ook het onderhoud van de woningen.
Jan Verhoeven van Ancien Bois BV (Financieel Management Consultancy) uit Oudenbosch adviseert BVR Groep BV sinds de nieuwe start in maart 2013
“BVR heeft het vertrouwen in de organisatie waargemaakt ”
7
Compliment Jan Verhoeven (65) is register accountant. In zijn lange en internationale carrière heeft hij zich echter nooit een ‘echte accountant’ gevoeld, maar zoals hij het zelf verwoordt ‘probleemoplosser’ en ‘meedenker’. Toen de nieuwe start van BVR Groep BV in maart 2013 een feit werd en hij de vraag kreeg om als financieel adviseur aan te treden, voelde hij zich bij die uitdaging meteen als een vis in het water. Jan Verhoeven: “Mijn adviesfunctie richt zich vooral op de inschatting van de risico’s en daarmee dus op het bewaken van de continuïteit. Inmiddels zijn we bijna twee jaar verder en kun je alleen maar bewondering hebben voor wat deze bouwgroep in korte tijd heeft gerealiseerd. In feite kunnen er twee perioden worden onderscheiden. Namelijk de tijd die gemoeid was met de afbouw van de lopende projecten na de nieuwe start én de periode daarna vanaf begin 2014. De nieuwe organisatie moest toen op zoek naar nieuwe bouwopdrachten en dat was bepaald geen sinecure. Dat er in 2014 na het afbouwen van de oude projecten een terugval in de orderportefeuille zou komen, was dan ook voorzien. Dankzij de inzet van de directie werd echter alles op alles gezet om toch maar zo veel mogelijk medewerkers aan het werk te houden. In de tweede helft van het jaar werd bovendien een aantal nieuwe opdrachten verworven dat in 2015 doorloopt of van start gaat. Ondanks deze positieve gang van zaken werd 2014 de meest kritische periode sinds de nieuwe start. Gelukkig kunnen we inmiddels vaststellen dat het verslagjaar met succes is afgesloten. Sterker nog: in de loop van 2015 kan weer worden uitgegaan van een ‘normale’ bedrijfsbezetting. Hiervoor verdienen directie en medewerkers in mijn ogen een groot compliment. Niet in de laatste plaats, omdat met alle nieuwe opdrachten een positief resultaat wordt gerealiseerd.” Volwassen bedrijf “Wanneer de behoefte aan nieuwe opdrachten groot is, is doorgaans ook de verleiding groot om J.C.B. (Jan) Verhoeven R.A.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
8
alle energie te steken in acquisitie. De directie van BVR Groep BV heeft dit niet gedaan en de aandacht ondanks de druk verdeeld over al die zaken die ook belangrijk zijn naast het verwerven van nieuwe projecten. Zo is er veel aandacht geweest voor de medewerkers als gevolg van de schommeling in de werkzaamheden. Daarnaast zijn certificaten op het gebied van veiligheid, kwaliteit en milieu (opnieuw) behaald die zorgen voor een betere uitgangspositie bij het verkrijgen van opdrachten. Ook was er aandacht voor het verbeteren van de (ICB) samenwerking met onderaannemers en andere partners en is hard gewerkt aan de relaties met externe financiers. Naast dit alles heeft BVR Groep BV bovendien collegabedrijf Rasenberg Bouw BV overgenomen. Niet voor korte termijn winst, maar vanwege het feit dat beide bedrijven elkaar uitstekend aanvullen en daardoor op de lange termijn samen succesvoller kunnen zijn. Wat ik dan ook zie is een volwassen bedrijf met een directieteam dat de lat erg hoog legt, maar tegelijkertijd met beide benen op de grond weet te blijven staan. Dat gebeurt door lange termijn denken en doen als uitgangspunt te nemen, van groei geen doel op zich te maken en prioriteit te geven aan het opbouwen van een stabiele organisatie met veel aandacht voor medewerkers en zakenpartners. Door tevens vanuit de ICB-gedachte met partners samen te werken aan synergie en efficiency en niet te handelen vanuit de laagste prijs, is er naast alle aandacht voor kwaliteit, veiligheid en milieu ook volop aandacht voor innovatie en vernieuwing. Het is deze manier van werken, gecombineerd met een enorm netwerk en de kunst om snel te schakelen, die ervoor zorgt dat het vertrouwen dat BVR sedert de nieuwe start geniet, volledig is waargemaakt.”
De achterzijde van het monumentale kantoor (l) uit 1920 en de monumentale villa (r) uit 1909 die door Suijkerbuijk Bouw & Services BV in opdracht van Suiker Unie in Dinteloord worden gerenoveerd en gerestaureerd. De foto is genomen voordat de werkzaamheden, waaronder de sloop van een deel van het interieur, begonnen. De beide gebouwen gaan dienst doen als ‘nieuw’ kantoorgebouw voor de centrale directie van Royal Cosun waar Suiker Unie onderdeel van is.
Bedragen in euro’s
Kerncijfers
9
2014 Netto-omzet Bedrijfsresultaat In % van de omzet
2013
22.257.000
32.620.000
234.000
1.790.000
1,1%
5,5%
158.000
1.335.000
In % van het gemiddeld eigen vermogen
9,8%
154%
In % van de omzet
0,7%
4,1%
15.000
376.000
Eigen vermogen
1.693.000
1.535.000
Aansprakelijk vermogen*
2.692.000
2.385.000
Balanstotaal
5.226.000
7.706.000
Eigen vermogen in % van het balanstotaal
32,4%
19,9%
Aansprakelijk vermogen* in % van het balanstotaal
51,5%
30,9%
63
58
353.000
562.000
Netto-winst
Netto investeringen in materiële vaste activa
Gemiddeld aantal medewerkers (in FTE’s) Omzet per medewerker
* Groepsvermogen + voorzieningen + achtergestelde lening
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
10
Ve r s l a g v a n de directie Met een lager volume aan bouwproductie was 2014 ten opzichte van 2013 een lastig jaar. Ook de verwachte omzet van het op 11 februari 2014 overgenomen bouwbedrijf Rasenberg Bouw BV uit Breda werd niet gerealiseerd. Daarmee bleef de geprognotiseerde groepsomzet van 35 miljoen euro op 22 miljoen euro steken. Des te opmerkelijk is dan ook het behaalde netto resultaat van ruim 158.000 euro dat dankzij een pro-actieve aanpak, adequaat personeelsmanagement en tijdig genomen corrigerende maatregelen, kon worden gerealiseerd. Een extra probleem bleef uiteraard de gespannen situatie op de ook in 2014 achterblijvende woningmarkt en de vertraagde start van een aantal geplande projecten. In een jaar waarin de omzet en netto winst achterbleven en de eerste noemenswaardige acquisitieresultaten pas in het laatste kwartaal van het verslagjaar werden behaald, was er desondanks tijd voor evaluatie en bezinning. In dat verlengde werd het beleid voor ‘2015 en verder’ uitgestippeld. Naast een meerjarenvisie op de ontwikkelingen binnen zowel branche als bedrijf formuleerden de beleidsmakers van BVR Groep BV vier strategische doelstellingen voor de komende jaren: 1. Het waarborgen van de continuïteit van de organisatie door de komende vijf jaar een stabiele omzet te genereren van € 47.000.000.-. De te realiseren omzet per werkmaatschappij bedraagt: 30 miljoen door BVR Bouw BV, 10 miljoen door Suijkerbuijk Bouw & Services BV en 7 miljoen door Rasenberg Bouw BV. 2. Het realiseren van de groei van projecten waarvan minimaal vier van de zeven fases van ICB worden doorlopen. Projecten die volgens het ICB concept worden gerealiseerd, kennen minder of geen faalkosten en een grotere klanttevredenheid. Bij ICB worden alle fases van het bouwtraject, dus van ontwerp tot en met onderhoud, in principe door BVR Groep BV en ICB-partners gerealiseerd. Het gebruik van BIM-techniek zorgt voor een goede afstemming van werkzaamheden. Wanneer een project vier van de zeven fases doorloopt, wordt het als ICB-project aangemerkt. 3. In de komende vijf jaar groeien naar een omzet waarvan 75% bestaat uit partnerprojecten en 25% uit aanbestedingen. BVR Groep BV wil zich hiermee als partner in bouw, onderhoud, financiering en kennis in de markt positioneren om opdrachtgevers te ontzorgen.
11
4. Het realiseren van de groei van projecten waarbij BVR Groep BV verantwoordelijk is voor design, build en construct, aangevuld met finance en/of maintain. De bedoeling hiervan is om de bouwgroep niet alleen te positioneren als een organisatie die het gehele bouwproces kan behappen (zie ook 2 en 3), maar tevens als bedrijf waar alle onderdelen van het proces - Design, Build, Construct, Finance, Maintain - als totaalbouwproject in (kunnen) samenkomen, al dan niet in combinatie met ICB. Bij alle strategische doelstellingen speelt duurzaamheid een belangrijke rol. Uit de geformuleerde doelstellingen valt op te maken dat BVR Groep BV kiest voor een duurzame visie met dito aanpak. Om dit alles extra kracht bij te zetten, is in voorwaardenscheppende zin veel gedaan. Mede hierdoor heeft de bouwgroep zichzelf klaargestoomd om opdrachtgevers nog beter en completer van dienst te zijn. Zo is het zelf ontwikkelde Inno Concept Bouwen (ICB) tegen het licht gehouden en heeft het pakket certificeringen een uitbreiding en een grondige up-date ondergaan. Hiermee is BVR Groep BV niet alleen klaar voor 2015, maar heeft de organisatie tevens alles in huis om opdrachtgevers vanuit een breed aanbod van dienst te zijn. Het vertrouwen in de organisatie en de werkmaatschappijen bleef in 2014 onveranderd groot. De inlijving van Rasenberg Bouw BV bracht BVR Groep BV nieuwe doelgroepen en opdrachtgevers. Andersom maakt De fraaie entree van Verpleeghuis Landrijt in Eindhoven. Het project van BVR Bouw BV werd in maart 2014 opgeleverd en op 29 oktober officieel geopend door prinses Beatrix.
de nieuweling gebruik van de know how en faciliteiten die opdrachtgevers vanuit een groter geheel geboden worden. Een opmerkelijke ontwikkeling toont het ‘werkgebied’ dat sinds de nieuwe start in 2013 aanzienlijk groeide en zich inmiddels heeft uitgebreid tot de lijn Amsterdam-Utrecht-Eindhoven.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
12
Het eigen vermogen steeg in 2014 tot ca. 1,7 miljoen euro. De solvabiliteit bedroeg 32,4% (per 31 december 2013: 19,9%). Het beleid is en blijft erop gericht om, mede aan de hand van een stabiele omzet, verdere versterkingen en verbeteringen te bewerkstelligen. Het verslagjaar kende een aantal hoogtepunten. Zo leverde BVR Bouw BV in maart Verpleeghuis Landrijt in Eindhoven op. Een bijzondere architectuur werd hier gecombineerd met een hoog duurzaamheidsgehalte met warmte(terug)winning via de bodem en vloerverwarming in alle gebouwen. Rasenberg Bouw BV, o.a. werkzaam voor ProRail, bouwde voor NS in Woerden een ondergrondse fietsenstalling met inpandige rijwielhandel, een bovendek en bloemenshop. Het design & construct light project werd medio 2014 opgeleverd. Suijkerbuijk Bouw & Services BV realiseerde de verbouw en nieuwbouw van het kantoorgebouw van Rabobank Roosendaal-Woensdrecht en startte met een reeks remodelingprojecten voor McDonalds Nederland. In oktober begon BVR Bouw BV met de verbouw en nieuwbouw van het Da Vinci College aan de Bovendonk in Roosendaal. De sloopwerkzaamheden zouden tot het begin van 2015 duren. De bouwactiviteiten vinden plaats in 2015. De oplevering staat gepland voor eind eerste kwartaal 2016. Bijzonder aan het project is dat VMBO-leerlingen worden betrokken bij de bouw van hun eigen school.
Diverse vooroorlogse panden in de Molenstraat te Roosendaal zijn in opdracht van AlleeWonen door Suijkerbuijk Bouw & Services BV gerenoveerd en verbouwd. De panden werden in de meeste gevallen gestript en gereed gemaakt voor bewoning. In een aantal gevallen werden op de begane grond commerciële ruimten gecreëerd.
Bloemenkiosk NS Woerden. Project Rasenberg Bouw BV.
Hoewel de verwachtingen voor 2015 door de beter gevulde orderportefeuille positiever zijn dan in het verslagjaar, realiseren wij ons dat het positieve resultaat in 2014 niet haalbaar zou zijn geweest zonder de gedrevenheid, motivatie en inzet van onze medewerkers. Naar hen gaat daarom onze hartelijke dank. Wij vertrouwen erop dat we in 2015 opnieuw op hun motivatie en inzet kunnen rekenen. Tevens gaat onze dank naar onze opdrachtgevers en partners voor het in BVR Groep BV gestelde vertrouwen.
Bedrijfsprofiel Innovatief opereren en zoeken naar vernieuwing en/of verfijning bleef ook in 2014 uitgangspunt voor de no-nonsens bouwgroep. Woningbouw, utiliteitsbouw, renovatie, restauratie en onderhoud komen zowel via aanbesteding als in bouwteamverband en door eigen initiatief tot stand. Het werkgebied omvat de regio’s Zeeland, Noord-Brabant, Zuid-Holland, Noord-Holland, Utrecht en Gelderland. Hoewel het aantal projecten in de woningbouw en utiliteitsbouw groeit, weten veel opdrachtgevers uit met name de sectoren zorg, onderwijs, sport en inmiddels ook foodsector BVR Groep BV te vinden. Totaalbouw draagt bij aan onderscheidende positie Naast duurzame samenwerking, flexibiliteit, daadkracht en innovatie draagt ook de toegevoegde waarde van de bouwgroep als totaalbouwer bij aan het verschil dat BVR Groep BV in de markt weet te maken. De maatschappelijke betrokkenheid, ervaring, expertise, gedegen kennis van de markt en wederzijds vertrouwen, bleven onveranderd groot en duidelijk herkenbaar. Het maakte de bouwgroep ook in 2014 tot een ideale partner voor gemeenten, corporaties, beleggers, collega-bouwbedrijven en andere ketenpartners. Missie BVR Groep BV streeft ernaar voor al haar klanten en opdrachtgevers meer onderscheidend, klantgerichter en duurzamer te zijn dan collega-aanbieders. Om dat doel te bereiken staat correct, efficiënt en open zaken doen hoog in het bedrijfsvaandel. Evenzo innovatief opereren en goed naar opdrachtgevers luisteren. Dit alles vraagt om kwalitatief goede en betrouwbare medewerkers die proactief, integer en klantvriendelijk zijn, zich bovendien kunnen inleven in hetgeen opdrachtgevers verwachten en daarvoor oplossingen en alternatieven aandragen. Visie In een branche waarin de concurrentie groot is, de prijs een belangrijke en vaak doorslaggevende rol speelt en de markt onder druk staat vanwege moeilijke economische omstandigheden, is onderscheidend vermogen een absolute vereiste. Daarom hanteert BVR Groep
13
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
14
BV een brede, allround aanpak waarin zowel de ontwikkeling en bouw als het onderhoud van projecten vanuit één centrale regie gestalte krijgen. Samen met de vooruitstrevende en dienstverlenende manier van werken vormt dit de basis voor een moderne en compacte organisatie met korte lijnen waarin hedendaags management zorgt voor houvast en duidelijkheid. Onderscheidend vermogen is echter geen vanzelfsprekendheid. Het vergt kennis van zaken, vertrouwen, investeringsbereidheid, de juiste mensen, alsook lef en creativiteit. BVR Groep BV richt zich de komende jaren op de volgende vijf hoofdzaken: risicospreiding, onderscheidendheid, continuïteit, beheersbaarheid van de organisatie en duurzaamheid. Op weg naar nog beter Het in 2007 door BVR Groep BV geïntroduceerde en zelf ontwikkelde Inno Concept Bouwen (ICB) bewees ook in het verslagjaar de meerwaarde voor opdrachtgevers. De efficiënte procesbewaker stond wederom voor kwaliteit. Niet voor niets speelt ICB een essentiële rol waar het de strategische doelstellingen voor de komende jaren betreft. In 2014 werd ICB (zie ook verderop in dit hoofdstuk op pagina 18) aan een grondige ‘revisie’ onderworpen om weer geheel conform de basisprincipes te kunnen worden ingezet. De combinatie met de totaalbouwonderdelen Design, Build, Construct, Finance en Maintain maakt ICB tot een ideaal instrument om projecten van A tot Z te faciliteren. De wervende functie en betekenis van ICB voor bouwgroep en opdrachtgevers is dan ook niet verwonderlijk. Binnen BVR Groep BV hanteren alle werkmaatschappijen dezelfde hoge kwaliteitsnormen. Deze aanpak bevordert, bewaakt en stimuleert de voortgang van alle ontwikkelings- en bouwprocessen en resulteert daardoor in kwalitatief hoogstaande eindproducten en diensten. Mede om die reden was er in het verslagjaar ruime aandacht voor de optimalisering van certificeringen en erkenningen. De inzet van een eigen ‘Adviseur Energie en Duurzaamheid’ droeg hier in hoge mate aan bij. Om aan de hoogste eisen op het gebied van kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid te voldoen, beschikt BVR Groep BV over de volgende certificaten: ISO 9001, ISO 14001. FSC, VCA**, CO2 Prestatieladder niveau 5, BTR, Bewuste Bouwers en Excellent Concept. Bovendien is de bouwgroep Erkend Leerbedrijf (Fundeon en Ecabo) en aangesloten bij de Stichting Klantgericht Bouwen. Verder is het mogelijk de BREEAM NL richtlijn als ondersteuning van het bouwproces in te zetten. Hiervoor is een BREEAM-expert in huis. Kernwaarden Energiek en effectief zijn, maar ook eerlijk en transparant opereren, kenmerken de identiteit van de bouwgroep. Waar BVR Groep BV voor staat en in gelooft, wat medewerkers bindt en hoe zij willen functioneren, is vastgelegd in een aantal kernwaarden dat richting geeft aan de besluitvorming, de werkwijze en de manier waarop de organisatie zich profileert. De kernwaarden van BVR Groep BV zijn betrouwbaarheid, de medewerker als mens binnen de organisatie, korte en open communicatie-
15
lijnen, no-nonsens mentaliteit, innovatief vooruitstrevend opereren en staan voor kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid.
Werkmaatschappijen 2014 BVR Groep BV telde op 31 december 2014 drie werkmaatschappijen: BVR Bouw BV, Suijkerbuijk Bouw & Services BV en (sinds 14 februari 2014) Rasenberg Bouw BV. De Het centrale open gedeelte van de nieuwe brede school ‘De Coevering’ in Geldrop. Het ‘ontmoetingspunt’ bevat o.a. een klein podium (rechts) dat ook vanaf de bovengelegen ballustrades bekeken kan worden.
strategische overname van Rasenberg Bouw BV betekende naast een uitbreiding van het werkgebied ook een uitbreiding van het klantenbestand met o.a. landelijk actieve bedrijven in de voedingsindustrie en ProRail. Om aan de aanbestedingseisen van ProRail te kunnen blijven voldoen, behaalde Rasenberg Bouw BV als aanvulling op VCA het certificaat ‘Branchegerichte Toelichting Railinfrastructuur’ (BTR). Het betreft hier voornamelijk de veiligheid
De brede school bestaat uit twee basisscholen, een kinderopvangcentrum en een peuterspeelzaal. Het project werd gerealiseerd door BVR Bouw BV.
met betrekking tot aanrijd- en elektrocutierisico’s. Hoewel de omzetverwachting van de nieuwe werkmaatschappij achterbleef, kon in het laatste kwartaal in opdracht van Suijkerbuijk Bouw & Services BV gestart worden met de renovatie/restauratie van een monumentaal kantoor en villa voor Suiker Unie te Dinteloord.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
16
BVR Bouw BV houdt zich als werkmaatschappij bezig met woning- en utiliteitsbouw in de ruimste zin des woords. Het all-round bouwbedrijf beschikt over een schat aan deskundigheid en ervaring en is niet voor niets bij veel (pilot)projecten op het gebied van innovatieve en duurzaamheid betrokken. Voorbeelden zijn o.a. de woningen van WeBuildHomes in Den Haag en Amsterdam, alsook de woningen van het NiaNesto project in Utrecht waar luchtdicht bouwen met een gemeten Qv10waarde van slechts 0,25 een aanzienlijke verbetering laat zien ten opzichte van de gestelde norm: 0,4. Dankzij o.a. de uitstekende isolatie, zonnepanelen voor het opwekken van elektriciteit en een luchtwarmtepomp voor de verwarming, hebben de woningen een energienotanul status. Ervaring werd ook opgedaan met trapsgewijs verticaal bouwen voor een snellere doorlooptijd. Suijkerbuijk Bouw & Services BV richt zich in beginsel op kleinschalige nieuwbouwprojecten, alsook op onderhouds-,
BVR Groep BV
renovatie- en restauratieprojecten. Met een aantal corporaties en locale overheden zijn vaste werkafspraken gemaakt op het gebied van mutaties/onderhoud aan woningen en andere gebouwen. De werkmaatschappij beschikt bovendien over een timmerfabriek waar machinale houtbewerkingen plaatsvinden. In de loop van het verslagjaar kreeg de brochure van het zelf ontwikkelde RENO+ Concept een belangrijke up-grade.
Organisatieschema
Administratie
Acquisitie & Ontwikkeling
Automatisering
Calculatie
Inno Concept Bouwen (ICB)
Inkoop
KAM
Materieelbeheer
Nazorg
Personeel & Organisatie
Receptie & Secretariaat
Rasenberg Bouw BV
BVR Bouw BV
Suijkerbuijk Bouw & Services BV
Timmerfabriek
Projectleiding
Projectleiding
Projectcoördinatie
Werkvoorbereiding
Inkoop
Werkvoorbereiding
Inkoop
Werkvoorbereiding
Inkoop
Secretariaat
KAM
Secretariaat
KAM
Secretariaat
KAM
UITVOERING
UITVOERING
UITVOERING
17
Hiermee werd corporaties en andere vastgoedbedrijven een alleszins betaalbaar renovatieconcept voor de doorzonwoning opnieuw gepresenteerd. Eenzelfde brochure, maar dan gericht op de particuliere woningbezitter zag eveneens het levenslicht. Woningverbetering met persoonlijke wensen ten aanzien van wooncomfort en levensomstandigheden, staan bij RENO+ centraal. Ook bewees Suijkerbuijk Bouw & Services BV op het gebied van meerjarenonderhoud en -planning een waardevolle partner te zijn voor corporaties en Verenigingen van Eigenaren. In het laatste kwartaal van 2014 begon Suijkerbuijk Bouw & Services BV met de remodeling van een van de vestigingen van een nieuwe opdrachtgever: McDonalds Nederland. Eind december stonden drie vestigingen op het programma om gerenoveerd te worden. In diezelfde maand werd het de eerste project opgeleverd: de vestiging van McDonalds in Malden. Rasenberg Bouw BV is op diverse terreinen actief. Zo werkt deze werkmaatschappij voor locale overheden, corporaties en zijn onderhoud en renovatie belangrijke bedrijfsactiviteiten. Bijzonder is de relatie van Rasenberg Bouw BV met ProRail. Diverse overdekte fietsenstallingen, stationsgebouwen en perrons werden dan ook gerealiseerd. Naast woningbouw en Het markante ‘trappenhuis’ van het gerenoveerde en verbouwde hoofdkantoor van Rabobank Roosendaal-Woensdrecht aan de Laan van Limburg in Roosendaal. Het project van Suijkerbuijk Bouw & Services BV startte in maart 2014 en werd eind augustus 2014 opgeleverd.
utiliteitsbouw is het bouwbedrijf ook actief in betonbouw en bouwservice. Waar het bij bouwservice vooral gaat om onderhoud is betonbouw gekoppeld aan industriële projecten: betonfundaties, betonkelders, betonsilo’s, milieustraten, gemalen en werken op het gebied van waterkeringen en waterbeheersing zoals betonnen bergbezinkbassins voor ondergrondse wateropvang. De relatie tussen BVR Groep BV en Rasenberg Bouw BV bestaat overigens al van voor de overname. In het verleden werd namelijk meer dan eens samengewerkt.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
18
Klaar voor de toekomst Ondanks het geringere resultaat werd 2014 een constructief jaar voor de organisatie als zodanig. Want niet alleen droegen de in het laatste kwartaal verworven opdrachten in belangrijke mate bij aan de bouwproductie voor 2015, tevens werd een aantal essentiële en deels zelfontwikkelde bedrijfsonderdelen verder uitgekristalliseerd. Zo onderging het op ketenintegratie en de toepassing van BIM-technieken gebaseerde Inno Concept Bouwen (ICB) - in het leven geroepen als tegenhanger van traditioneel bouwen - een belangrijke up-date. Door back to basic te denken en te doen, alsook te investeren in nieuwe software, werd ICB weer het instrument waar het bij de introductie in 2007 voor bedoeld was: efficiënter bouwen door miscommunicatie en faalkosten te voorkomen. Ook de integratie van ICB binnen de eigen organisatie komt beter uit de verf. Interne cursussen voor o.a. werkvoorbereiders worden door de mensen van de afdeling ICB verzorgd. Het werken met drie dimensionale en BIM-gerelateerde modelleringsbestanden krijgt op deze wijze een steeds breder draagvlak binnen de bouwgroep en binnen de samenwerking met andere ketenpartners. Het is de huidige directie die ICB als efficiëntere manier van bouwen opnieuw op de kaart zet en het wervende karakter ervan weer gestaag ziet groeien. Een ander belangrijk gegeven betreft de inzetbaarheid van de eigen ‘Adviseur Energie en Duurzaamheid’. Mede door zijn tussenkomst zijn in 2014 o.a. de certificaten ISO 14001 en CO2 Prestatieladder niveau 5 voor alle werkmaatschappijen behaald. Op het gebied van BREEAM NL heeft BVR Groep BV de erkenningen ‘nieuwbouw’ en ‘in-use’ in huis. Kortom, de bouwgroep functioneert niet alleen als hoofdaannemer, maar ook als kennispartner. Het gevolg is een wijze van denken en doen waarbij duurzaamheid en energieverbruik verder gaan dan bouwen an sich. Zo zijn bijvoorbeeld de normen ten aanzien van de eigen BVR Plus Concepten (WOON+, RENO+ en DUBO+) op een hoger niveau vastgesteld dan de geldende wet- en regelgeving voorschrijft. O.a. triple glas, betere installaties dan in het bouwbesluit worden gehanteerd, betere luchtdichtheid en betere isolatie. EPCwaarden van 0,0 tot 0,2 zijn in 2015 dan ook alleszins realiseerbaar. Het gekozen thema voor dit jaarverslag - Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain spreekt voor zich. BVR Groep BV is immers in staat om alle ingrediënten die nodig zijn om een totaalproduct te realiseren, dus ontwerp, engineering, bouw, onderhoud én financiering, in de onderhandeling met opdrachtgevers mee te nemen. Tegelijkertijd is in voorwaardenscheppende zin hard gewerkt aan de optimalisering van allerlei tools op het gebied van kwaliteit, innovatie en duurzaamheid. Al met al treedt de bouwgroep 2015 met veel vertrouwen en een goed gevulde orderportefeuille tegemoet. Roosendaal, 30 januari 2015 De directie, Ing. P.J.A.G. Suijkerbuijk, was getekend A.J.W.P. Vromans MBA, was getekend
19
Verpleeghuis Landrijt in Eindhoven maakt deel uit van Archipel Zorggroep en is een project van BVR Bouw BV.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Marc van der Steen is Manager Wonen bij AlleeWonen Roosendaal
20
“ To e g e v o e g d e waarde” Klikken... AlleeWonen, gevestigd in Roosendaal en Breda, werkt al heel wat jaren samen met BVR Groep BV. Dit varieert van kleinschalige onderhoudsopdrachten tot de revitalisering van complete woonwijken. Marc van der Steen (45), Manager Wonen bij AlleeWonen Roosendaal: “Toen ik zo’n 10 jaar geleden als hoofd wijk- en klantbeheer begon, waren corporatie en bouwbedrijf op diverse locaties actief. Een van de grotere projecten was destijds de herontwikkeling, sloop en wederopbouw van de huidige wijk Zwanehof in Roosendaal. Hier zijn zo’n 500 vooroorlogse woningen gesloopt en vervangen door nieuwe. Meer recent bouwde BVR Bouw BV in Roosendaal het project Waterland waarvan de oplevering in 2014 plaatsvond. Daarnaast is Suijkerbuijk Bouw & Services BV een van de onderhoudsbedrijven met wie wij samenwerken op het gebied van mutatie- en reparatieonderhoud. Bij AlleeWonen voeren we ten aanzien van nieuwbouw en planmatig onderhoud zelf de eindregie. Niet in de laatste plaats omdat we in die gevallen werken met aanbestedingsprocedures. Bij mutatie- en reparatieonderhoud is daarentegen veel meer sprake van partnership. De zeer nauwe en prettige samenwerking met Suijkerbuijk Bouw & Services BV draagt daar ook aan bij. Je moet immers volledig op het onderhoudsbedrijf kunnen vertrouwen. En heus niet alleen ten aanzien van vakbekwaamheid en beschikbaarheid, want wat net zo belangrijk is, is dat het gewoon klikt.” Dialoog In de loop der jaren zijn corporatie en bouwgroep aardig op elkaar ingespeeld. Ook op het gebied van innovatie en automatisering weet men elkaar te vinden. Het vernieuwen-
21
de karakter van de beide organisaties resulteerde bijvoorbeeld in het gebruik van een tablet met buitendienst applicatie om op locatie mutaties en reparaties aan woningen te inventariseren. Marc van der Steen: “Voor zowel onze opzichter als voor de projectcoördinator van Suijkerbuijk Bouw & Services BV is deze manier van werken handig, praktisch en voor alles efficiënt. Om snel te kunnen schakelen, werken we sinds een aantal jaren bovendien met vaste tarieven die we hebben vertaald in een prijzenboek. De geïnventariseerde gegevens In de Molenstraat in Roosendaal
worden daarna op kantoor verwerkt en omgezet naar een gespecificeerde werkorder, incl.
renoveerde/verbouwde Suijkerbuijk
hoeveelheden, materialen, tarieven en planning. Uiteraard hebben we ook een aantal
Bouw & Services BV in opdracht van
duidelijke verwachtingen ten aanzien van een onderhoudsbedrijf als Suijkerbuijk Bouw &
AlleeWonen Roosendaal diverse
Services BV. Vakbekwaamheid om te beginnen, maar daarnaast ook invoelingsvermogen
verouderde en uitgeleefde panden
en flexibiliteit. Want in steeds meer gevallen worden de onderhoudswerkzaamheden
die middels een herbestemming
verricht in woningen die bewoond zijn. Rekening kunnen houden met bewoners is dan
deels gereed gemaakt zijn voor
ook niet zonder reden een must. Een andere belangrijke voorwaarde om goed samen te
bewoning en deels voor gebruik
werken, is wederzijds vertrouwen. Essentieel daarbij is de dialoog waarbinnen we van het
als commerciële ruimte. De wonin-
onderhoudsbedrijf verwachten dat deze ons gevraagd én ongevraagd adviseert. Deze in-
gen, c.q. appartementen, zijn
teractie zorgt niet alleen voor een goed onderhoudsniveau van onze woningen, maar ook
uitermate geschikt voor één- en
voor een onderhoudspartner die als toegevoegde waarde een belangrijke bijdrage levert
tweepersoonshuishoudens.
aan onze dienstverlening als corporatie.”
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
22
Personeelsmanagement versterkt saamhorigheid De terugloop in opdrachten had consequenties voor het personeel. De ambitie om extra werkgelegenheid te creëren, kwam onder druk te staan en vroeg om maatregelen. Ook de overname van Rasenberg Bouw BV en de daaruit voortvloeiende integratie van de nieuweling binnen de groep was geen sinecure. Als zorgzame werkgever blijft de wisselwerking tussen personeel en bedrijf voor BVR Groep BV echter een belangrijk uitgangspunt. Toen in de tweede helft van het jaar de werkzaamheden aantrokken, nam ook het aantal bouwplaatsmedewerkers in vaste dienst weer toe. Waar BVR Groep BV met 59 mensen in loondienst aan het verslagjaar begon, waren er op de laatste dag van het jaar 75 mensen in vaste dienst. De zorg en aandacht voor de consequenties van de schommelingen en veranderingen ten aanzien van de hoeveelheid werk voor medewerkers kende een hoge prioriteit. Door goed en open te blijven communiceren, bleef de inzet, motivatie en gedrevenheid van de medewerkers ook in 2014 onveranderd groot. Ziekteverzuim Ook in 2014 kende BVR Groep BV met 2,17% een ziekteverzuim dat beneden het landelijk gemiddelde van 3,40% lag. De toename van het verzuim ten opzichte van 2013 (0,98%) werd veroorzaakt door een aantal langdurig zieken. Met ingang van het verslagjaar werd de sectorpremie voor de Ziektewet vervangen door een organisatieafhankelijke premie. Hierdoor werden de ziektewetuitkeringen met een oorsprong binnen de eigen organisatie bij zowel tijdelijke als vaste contracten door de werkgever gedragen. Dankzij het hanteren van voorgeschreven veiligheidsmaatregelen en het veilig-werken-besef onder de medewerkers van BVR Groep BV, was van ziekteverzuim als gevolg van ongelukken op de bouwplaats geen sprake.
23
Zorgzame werkgever Zonder vakbekwame medewerkers kan geen enkele organisatie bestaan. BVR Groep BV vormt daarop geen uitzondering. Niet in de laatste plaats, omdat zij het netwerk van de bouwgroep mede vormgeven en ervoor zorgen dat alle dagelijkse werkzaamheden volgens afspraak en naar tevredenheid worden uitgevoerd. Tegen deze achtergrond is het vanzelfsprekend dat BVR Groep BV als zorgzame werkgever zorgvuldig omgaat met de mensen die er werken. Dit heeft naast het in acht nemen van alle primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden geresulteerd in twee eigen initiatieven: de ‘Commissie Bijzondere LasDe entree van de ondergrondse fietsenstalling met rijwielhandel van NS Woerden. Rasenberg Bouw BV realiseerde het Design en Construct project in opdracht van ProRail. Bovengronds werden tevens een onbeveiligde fietsenstalling en een bloemenkiosk gebouwd.
ten’ en de ‘Stichting BVR Werknemersfonds’. Beide werden reeds lange tijd voor de nieuwe start van BVR Groep BV in 2013 in het leven geroepen en zijn dus als zodanig in stand gehouden. De initiatieven dienen ter financiële ondersteuning van BVR Groep-werknemers en hun gezinsleden bij onvoorziene aangelegenheden en ter bevordering van hun algemeen welzijn.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
24 Flexibiliteit In de huidige markt, waarin er in de bouw nog steeds sprake is van recessie, is het niet raadzaam om het volledige personeelsbestand in loondienst te hebben. Vandaar dat voor de groep bouwplaatsmedewerkers (CAO) gekozen is voor een zgn. ‘flexibele schil’ van zo’n 30%. Hiermee is het mogelijk een eventuele terugval in de omzet het hoofd te bieden zonder al te grote gevolgen voor het personeel. De flexibele schil is ook te realiseren door (meer) werk uit te besteden aan derden. Structureel hanteert BVR een verhouding van 70% eigen medewerkers en 30% flexibel inzetbare mensen. Vergrijzing (op de bouwplaats) De gevolgen van de vergrijzing op de bouwplaats uiten zich enerzijds in de lichamelijke beperkingen waarmee oudere medewerkers te maken kunnen krijgen en anderzijds in de uitstroom van ervaren vaklieden. Daarom is het zaak zuinig te zijn op oudere werknemers. Bovendien is er om diezelfde reden structureel aandacht voor werkgerelateerde klachten en de adequate begeleiding en behandeling daarvan. Met de aanvullende zorgverzekering en een op maat gemaakte PAGO (Periodiek Arbeid Gezondheidskundig Onderzoek) met opvolging, is inmiddels een goed basis gelegd. Voorts worden waar mogelijk jonge mensen opgeleid voor het beroep van metselaar of timmerman. Hiervoor worden goede contacten onderhouden met het SPB in Bergen op Zoom en diverse technische scholen. Op deze manier wordt getracht het personeelsbestand van onderaf aan te vullen. Probleem hierbij is echter dat de instroom van jongeren beperkt blijft, omdat steeds minder jongeren kiezen voor een beroep in de bouw. Waarden en normen In een zgn. Bedrijfscode zijn waarden en normen beschreven die gehanteerd dienen te worden om iedereen met respect te behandelen. Medewerkers van BVR Groep BV dienen deze te respecteren en ernaar te handelen. Ondernemingsraad/werknemersvertegenwoordiging BVR Groep BV betrekt medewerkers bij het vaststellen, herzien en implementeren van het bedrijfsbeleid. Zo komen alle voor het personeel relevante aspecten van het beleid in overleg met de medewerkers tot stand. Niet voor niets wordt een intensieve samenwerking met de ondernemingsraad en werknemersvertegenwoordiging nagestreefd. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) Maatschappelijk verantwoord ondernemen is als duurzame bedrijfsvoering in alle ‘lagen’ en bedrijfsprocessen van de BVR-organisatie geïntegreerd. Bovendien is MVO een proces en geen eenmalige actie. Niet in de laatste plaats, omdat doelen in de tijd en door nieuwe beslissingen
Fietsenkelder NS Station Woerden. Project Rasenberg Bouw BV i.o.v. ProRail
(kunnen) veranderen. Op basis van heldere bedrijfsprocessen, goede arbeidsvoorwaarden en door medewerkers als mens centraal te stellen, worden de elementen People, Planet en Profit op een zo harmonieus mogelijke wijze gecombineerd. Dit gebeurt door alert te blijven en ervoor te zorgen dat mens en milieu niet beschadigd worden door louter winstdoelstellingen. Andersom mag het winstoogmerk als essentieel onderdeel van de bedrijfsvoering op lange termijn evenmin verwaarloosd worden, omdat een gezond bedrijf direct en indirect bijdraagt aan de verspreiding van welvaart onder (keten)partners, opdrachtgevers, medewerkers en co-makers. Maatschappelijk verantwoord ondernemen behelst derhalve het creëren van meerwaarde door toepassing van de juiste mix op sociaal (people), ecologisch (planet) en economisch (profit) gebied. Door middel van innovatie (Plus concepten, conceptueel bouwen), alsook door het opleiden en begeleiden van leerlingen op bouwplaatsen en het bijdragen aan de arbeidsmogelijkheden van mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt (Social Return On Investment), tracht BVR Groep BV een meerwaarde te zijn voor opdrachtgevers, medewerkers, co-makers en andere stake-holders. Daarnaast hebben milieuvriendelijk en milieubewust denken en doen een hoge prioriteit. KAM (Kwaliteit, Arbo en Milieu) • KAM-systeem Om de kwaliteit van het bouwproces, de goede arbeidsomstandigheden en de zorg voor het milieu te waarborgen en te verbeteren, maakt BVR Groep BV bij de bedrijfsvoering gebruik van een Kwaliteits-, Arbo- en Milieumanagementsysteem (KAM). De hoofddoelstellingen van het beleid voeren terug naar dit systeem en vormen tevens de basis voor alle inspanningen en activiteiten in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Het KAM-systeem maakt de organisatie en werkwijze van BVR Groep BV transparant voor zowel medewerkers als externe stakeholders. Het systeem is altijd actueel en wordt middels periodieke audits getoetst aan de wettelijke eisen, maatschappelijke verwachtingen en geldende normen, zoals bijvoorbeeld ten aanzien van alle behaalde certificaten en erkenningen. Bij de uitvoering van het KAM-beleid legt BVR Groep BV de lat waar mogelijk hoger dan hetgeen er conform de nationale wet-/regelgeving nageleefd dient te worden. Het is de bedoeling om persoonlijk letsel, beroepsziekten, materiële schade, milieuschade en afwijkingen aan producten te voorkomen door goed management en een actieve bijdrage van alle betrokkenen. Om die reden zijn instructie, overleg en toezicht met de dagelijkse bedrijfsvoering van BVR Groep BV verweven. • Certificeringen Werken aan certificeringen is een must. Niet alleen omdat opdrachtgevers dat vragen, maar ook omdat BVR Groep BV hecht aan efficiënt en veilig werken. Daarnaast hebben
25
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
26
milieuvriendelijk en milieubewust denken en doen een hoge prioriteit. Er zijn voor de bouwgroep meerdere redenen om (delen van) het managementsysteem te certificeren. Het werken met certificaten biedt namelijk voordelen, omdat de beoogde kwaliteit beter wordt gegarandeerd door o.a.: - de zekerheid dat risico’s goed worden geïdentificeerd en beheerst; - de bekendheid met de mogelijkheden tot verbetering van producten, diensten en processen; - de bekendheid met de geldende wet- en regelgeving en de controle van de eigen naleving ervan; - doelstellingen met concrete plannen voor de realisatie ervan; - de organisatorische en technische maatregelen die ervoor zorgen dat (verbeter)doelstellingen worden gehaald. Dit alles komt tot uiting in de volgende voor alle werkmaatschappijen behaalde certificaten: ISO 9001, ISO 14001, CO2-prestatieladder niveau 5, VCA**, Bewuste Bouwers, Klantgericht Bouwen en BREEAM NL. Het certificaat BTR (Branchegerichte Toelichting Railinfrastructuur) geldt voor Rasenberg Bouw BV en het FSC-keurmerk voor BVR Bouw BV. Ook beschikt BVR Groep BV over het predikaat Excellent Concept en is de bouwgroep erkend leerbedrijf voor Fundeon en Ecabo. • Arbeidsomstandigheden Omdat arbeidsomstandigheden op zowel de bouwplaats als op kantoor van invloed (kunnen) zijn op het welzijn van medewerkers, wordt daar in het personeelsbeleid rekening mee gehouden. Om ongevallen te allen tijden zo veel mogelijk te voorkomen, hebben het toezien op en het naleven van voorzorgsmaatregelen en veiligheidsvoorschriften een hoge prioriteit. Aangezien persoonlijke beschermingsmiddelen en werkkleding van invloed zijn op de arbeidsomstandigheden van medewekers, is in 2013 een nieuwe kleding- en BPM-lijn geïntroduceerd. Deze is in 2014 verder uitgerold. Deskundigheidsbevordering Op het gebied van deskundigheidsbevordering deden 1 MBO-stagiaire, 5 HBO-stagiaires en 3 SPB-leerlingen in 2014 praktijkervaring op. Bovendien waren er opleidingen op het gebied van BHV/EHBO en leermeesterschap. Dank en waardering Dank en waardering is wederom op z’n plaats voor de inzet, motivatie en loyaliteit van alle medewerkers. 2014 was een moeilijk jaar. Dankzij de uitstekende samenwerking kan BVR Groep BV de toekomst hoopvol en met veel vertrouwen tegemoet zien.
27
Jaarrekening 2 0 14 Geconsolideerde balans per 31 december 2014............................................................................. 28 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2014................................................................. 30 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2014......................................................................................... 31 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening •
algemeen................................................................................................................................................ 32
•
toelichting op de grondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening........................ 33
•
toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2014................................ 39
•
toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2014.................... 45
Enkelvoudige balans per 31 december 2014 .................................................................................. 46 Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2014 ...................................................................... 48 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening •
toelichting op de grondslagen voor de enkelvoudige jaarrekening ............................. 48
•
toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2014...................................... 49
•
toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2014......................... 51
•
overige toelichting ............................................................................................................................ 51
Overige gegevens Statutaire regeling winstbestemming.................................................................................................. 51 Resultaatbestemming................................................................................................................................. 51 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant ............................................................... 52
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Bedragen in euro’s. Voor resultaatbestemming.
28
GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2014 31-12-2014
31-12-2013
110.000
-
ACTIVA Vaste activa Immateriële vaste activa
(1)
Materiële vaste activa
(2)
Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen
152.108
202.108
88.329
98.104 240.437
300.212
(3)
40.368
-
Voorraden
(4)
61.827
272.183
Onderhanden projecten
(5)
441.362
-
Vorderingen
(6)
Financiële vaste activa Vlottende activa
Handelsdebiteuren
1.748.112
2.473.352
97.095
176.511
Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen
75.000
-
Overlopende activa
544.770
209.000
Liquide middelen
(7)
2.464.977
2.858.863
1.867.903
4.275.233
5.226.874
7.706.491
Bedragen in euro’s. Voor resultaatbestemming.
29
31-12-2014
31-12-2013
1.693.128
1.534.655
PASSIVA Groepsvermogen
(8)
Voorzieningen
(9)
Voor uitgestelde personeelsbeloningen Overige voorzieningen
Langlopende schulden
33.419
68.341
465.000
281.840
Onderhanden projecten
350.181
500.000
500.000
(10)
Leningen o/g Kortlopende schulden
498.419
(11) -
2.320.895
1.619.619
1.516.723
282.106
555.627
Schulden aan leveranciers en handelskredieten Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva
633.602
928.410 2.535.327
5.321.655
5.226.874
7.706.491
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Bedragen in euro’s.
30
GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2014 2014 Netto-omzet
(12)
22.257.304
2013 32.620.286
Mutatie voorraad gereed product en onderhanden projecten
2.761.787
- 2.320.895
Projectopbrengsten
25.019.091
30.299.391
Kostprijs omzet
18.744.550
24.571.282
6.274.541
5.728.109
Overige bedrijfsopbrengsten Brutomarge Personeelskosten
(13)
Afschrijvingen immateriële vaste activa Afschrijvingen materiële vaste activa Overige bedrijfskosten
(14)
3.321.836
10.000
-
68.820
75.915
1.356.431
1.386.029
Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten
-
Groepsresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen
Groepsresultaat na belastingen
845.189 6.573.298
4.803.107
Som der bedrijfslasten
Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening
197.504 6.472.045
6.238.358
4.783.780
233.687
1.789.518
36.166
-
197.521 -
39.048 158.473
51.374 1.738.144
-
403.489 1.334.655
Bedragen in euro’s.
Waterland, Roosendaal
GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT 2014
31 2014
2013
233.687
1.789.518
Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat Aanpassing voor: Afschrijvingen Mutatie voorzieningen
84.770
76.122
148.238
350.181
466.695
2.215.821
Aanpassing voor veranderingen in het werkkapitaal: Mutatie vorderingen Mutatie voorraden Mutatie onderhanden projecten
393.886
- 2.658.863
210.356
-
272.183
- 2.762.257
2.320.895
102.896
1.516.723
Mutatie crediteuren Mutatie belastingen en premies sociale verzekeringen
-
273.521
555.627
Mutatie overlopende passiva
-
294.808
928.410
Kasstroom uit bedrijfsoperaties
- 2.623.448
2.390.609
- 2.156.753
4.606.430
Rentelasten
-
36.166
-
51.374
Vennootschapsbelasting
-
39.048
-
403.489
Kasstroom uit operationele activiteiten
75.214
-
- 2.231.967
454.863 4.151.567
Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in immateriële vaste activa
-
120.000
Investeringen in materiële vaste activa
-
15.495
Desinvestering materiële vaste activa
-
500
376.334 -
-
134.995
-
376.334
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Toename overige vorderingen
-
40.368
Mutatie aandelenkapitaal
-
Opgenomen schulden
-
-
200.000 500.000
Kasstroom uit financieringsactiviteiten
-
40.368
300.000
Mutatie geldmiddelen
- 2.407.330
4.075.233
4.275.233
200.000
- 2.407.330
4.075.233
1.867.903
4.275.233
Samenstelling geldmiddelen Geldmiddelen per 1 januari Mutatie Geldmiddelen per 31 december
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
32
TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING Algemeen Activiteiten De activiteiten van BVR Groep B.V., statutair gevestigd te Roosendaal, en haar groepsmaatschappijen bestaan voornamelijk uit: • Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw; • Groothandel in bouwmaterialen en algemeen assortiment; • Advisering op het gebied van management en bedrijfsvoering. Het oprichten en verwerven van, het deelnemen in, het samenwerken met, het voeren van de directie over, het financieren en medefinancieren van andere ondernemingen en vennootschappen, van welke aard ook. Algemene burgelijke en utiliteitsbouw, groothandel in bouwmaterialen, advisering op het gebied van bedrijfsvoering. Het adviseren en (doen) verrichten van werkzaamheden op automatiserings-, organisatorisch-, financieel-, logistiek-, economisch-, en marketingtechnisch beleid, alsmede het bemiddelen bij aan- en verkoop. De vennootschappen opgenomen in deze jaarrekening zijn per 27 februari 2013 opgericht. Per 13 februari 2014 is Rasenberg Bouw B.V. opgericht. De activiteiten zijn overgenomen uit een failliete boedel. Groepsverhoudingen Groepshoofd De besloten vennootschap staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. In de geconsolideerde jaarrekening worden opgenomen de financiële gegevens van de besloten vennootschap en haar groepsmaatschappijen, evenals van andere rechtspersonen en vennootschappen waarop een overheersende zeggenschap kan worden uitgeoefend of waarover de centrale leiding wordt gevoerd. Hierbij worden mede in aanmerking genomen de financiële instrumenten die potentiële stemrechten bevatten en direct kunnen worden uitgeoefend. De financiële gegevens van de groepsmaatschappijen en de andere in de consolidatie betrokken rechtspersonen en vennootschappen worden volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen onder eliminatie van de onderlinge verhoudingen en transacties. De posten in de geconsolideerde jaarrekening worden volgens uniforme grondslagen van waardering en resultaatbepaling vastgesteld, zijnde de grondslagen van de vennootschap. De financiële gegevens van de vennootschap zijn verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening zodat, gebruikmakend van artikel 2:402 BW, in de enkelvoudige jaarrekening is volstaan met een verkorte winst- en verliesrekening. Overzicht kapitaalbelangen Een overzicht van de gegevens vereist op grond van de artikelen 2:379 en 2:414 BW is onderstaand opgenomen:
33
In november 2014 startte BVR Bouw BV met de bouw van het ‘Da Vinci College’ te Roosendaal. Het vernieuwbouw project begon met de sloop van een deel van het voormalige Jan Tinberg College waar de nieuwe VMBO-school zal verrijzen.
In consolidatie betrokken groepsmaatschappijen Naam, statutaire zetel Suijkerbuijk Bouw & Services B.V. - Roosendaal
Aandeel in het (geplaatst) kapitaal
Verwerkingswijze in consolidatie
100%
Integraal
BVR Bouw B.V. - Roosendaal
100%
Integraal
Rasenberg Bouw B.V. - Roosendaal
100%
Integraal
Toelichting op de grondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening GRONDSLAGEN VOOR DE OPSTELLING VAN DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING De vennootschap heeft zowel de enkelvoudige jaarrekening als de geconsolideerde jaarrekening opgesteld volgens de grondslagen voor financiële verslaggeving zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
34
het kostprijsmodel. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Continuïteit De gehanteerde grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zijn gebaseerd op continuïteitsveronderstelling van de vennootschap. GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA Immateriële vaste activa Immateriële vaste activa worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen de kostprijs minus eventuele investeringssubsidies. De kostprijs is de verkrijgings- of vervaardigingsprijs die bestaat uit de aankoopprijs inclusief alle direct toe te rekenen uitgaven om het actief voor het voorgenomen gebruik geschikt te maken. Na de eerste verwerking worden de immateriële vaste activa gewaardeerd tegen de kostprijs (verkrijgings- of vervaardigingsprijs), minus eventuele investeringssubsidies, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met de cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Het afschrijven van de immateriële vaste activa geschiedt stelselmatig op basis van de geschatte economische levensduur met een maximum van 20 jaar, zoals nader in de toelichting op de balans is gespecificeerd. Hierbij wordt de lineaire afschrijvingsmethode gehanteerd. De afschrijvingen worden berekend op basis van een vast percentage van de kostprijs minus eventuele investeringssubsidies en rekening houdend met de restwaarde. De economische levensduur en afschrijvingsmethode worden aan het einde van ieder boekjaar opnieuw beoordeeld. Afschrijvingen vangen aan op het moment dat activa in gebruik worden genomen. Indien de verwachting omtrent de afschrijvingsmethode, gebruiksduur en/of restwaarde in de loop van de tijd wijzigingen ondergaat, worden zij als een schattingswijziging verantwoord. Materiële vaste activa Materiële vaste activa in eigen gebruik De materiële vaste activa in eigen gebruik worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen de kostprijs minus eventuele investeringssubsidies. De kostprijs bestaat uit de verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs en overige kosten om het actief op zijn plaats en in de staat voor het beoogde gebruik te brengen. Na de eerste verwerking worden de materiële vaste activa in eigen gebruik gewaardeerd tegen de kostprijs (verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs), minus eventuele investeringssubsidies, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de verwachte gebruiksduur rekening houdend met de restwaarde. Hierbij wordt de lineaire afschrijvingsmethode gehanteerd. De afschrijvingen worden berekend op basis van een vast percentage van de kostprijs minus eventuele investeringssubsidies en rekening houdend met de restwaarde. Afschrijvingen vangen aan op het moment dat activa in gebruik worden genomen. Indien de verwachting omtrent de afschrijvingsmethode, gebruiksduur en/of restwaarde in de loop van de tijd wijzigingen ondergaat, worden zij als een schattingswijziging verantwoord.
Financiële vaste activa Deelnemingen waarin invloed van betekenis Vermogensmutatiemethode Deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden vanaf het moment van verwerving gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode. Het verschil tussen de kostprijs van de deelneming en de eerste waardering op basis van de vermogensmutatiemethode wordt verwerkt als goodwill. De kostprijs bestaat uit de verkrijgingsprijs vermeerderd met eventuele kosten die direct toerekenbaar zijn aan het verkrijgen van de deelneming. Netto-vermogenswaarde Deze deelnemingen worden volgens deze methode in de balans opgenomen tegen het aandeel van de vennootschap in de netto-vermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel in de resultaten van de deelnemingen vanaf het moment van verwerving. Deze nettovermogenswaarde wordt bepaald volgens de grondslagen van de deelnemende rechtspersoon zoals vermeld in deze jaarrekening. In de winst-en-verliesrekening wordt het aandeel van de vennootschap in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Indien en voor zover de vennootschap niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar kan bewerkstelligen, worden deze resultaten in een wettelijke reserve deelnemingen opgenomen. Haar aandeel in de rechtstreekse vermogensvermeerderingen en verminderingen van de deelnemingen wordt ook in de wettelijke reserve opgenomen met uitzondering van herwaarderingen van actiefposten van deelnemingen; die worden in de herwaarderingsreserve verwerkt. Daar waar de deelneming de grondslagen van waardering en resultaatbepaling van de deelnemende rechtspersoon niet hanteert, wordt het door de deelneming verantwoorde resultaat aangepast aan de grondslagen van de deelnemende rechtspersoon. Dit betekent dat de netto-vermogenswaarde van de deelneming afwijkt van het door de deelneming gepresenteerde eigen vermogen. Verstrekte leningen en overige vorderingen Latentie De latente belastingvordering uit hoofde van het compensabel verlies is gewaardeerd tegen het nominale belastingtarief van 20%. Voorraden De voorraden bestaan uit bouwmaterialen en worden gewaardeerd tegen kostprijs, dan wel de lagere opbrengstwaarde. De kostprijs bestaat uit de verkrijgingsprijs. De voorraden gereed product en onderhanden werk in de zin van halffabrikaten worden gewaardeerd tegen vervaardigingsprijzen. Onderhanden projecten De onderhanden projecten in opdracht van derden worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten vermeerderd met de toegerekende winst en verminderd met verwerkte verliezen en gedeclareerde termijnen. De projectopbrengsten en projectkosten worden als opbrengsten en kosten in de winst-en-verliesrekening verwerkt naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum (‘percentage of completion’- methode). Wanneer sprake is van een stroom van projecten, danwel wanneer het resultaat niet op een betrouwbare wijze kan worden ingeschat, wordt geen winst toegerekend, maar worden de opbrengsten slechts verwerkt in de winst-en-verliesrekening tot het bedrag
35
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
36
van de gemaakte projectkosten dat waarschijnlijk kan worden verhaald. De projectkosten worden in de winst-en-verlies-rekening verwerkt in de periode waarin ze zijn gemaakt (‘percentage of completion with zero profit’-methode). Indien er geen onzekerheden meer bestaan ten aanzien van het op betrouwbare wijze kunnen inschatten van het resultaat van een onderhanden project, worden de cumulatieve projectopbrengsten verwerkt in de winst-en-verliesrekening op basis van de mate van verrichte prestaties op het moment van het niet meer bestaan van onzekerheden. De projectkosten bestaan uit de directe projectkosten, de kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project (gebaseerd op het normale niveau van projectactiviteiten), en de andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend, exclusief de rente op het vreemd vermogen. De mate waarin de prestaties zijn verricht is bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Als het waarschijnlijk is dat de totale projectkosten de totale projectopbrengsten zullen overschrijden, wordt onmiddellijk ten laste van de winst-en-verliesrekening een voorziening voor verwachte verliezen gevormd. Deze voorziening wordt in mindering gebracht op de post onderhanden projecten. Tevens worden de gedeclareerde termijnen in mindering gebracht op de post onderhanden projecten. Uitgaven die verband houden met projectkosten die na de balansdatum tot te verrichten prestaties leiden, zijn als overlopende activa verwerkt. Indien het totaal van alle onderhanden projecten een debetstand vertoont, wordt het totaalsaldo als separate balanspost gepresenteerd onder de vlottende activa. Indien het totaal van alle onderhanden projecten een creditsaldo vertoont, wordt het totaalsaldo gepresenteerd onder de kortlopende schulden. In het boekjaar gerealiseerde projectopbrengsten worden als opbrengsten in de winst-en-verliesrekening verwerkt in de post nettoomzet. De projectkosten zijn verwerkt in de kostprijs van de omzet. Vorderingen en overlopende activa Vlottende vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Daar waar geen sprake is van (dis)agio en transactiekosten, en dus de effectieve rente nihil bedraagt, is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde. Liquide middelen De liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voorzieningen Een voorziening wordt gevormd voor verplichtingen waarvan het waarschijnlijk is dat zij zullen moeten worden afgewikkeld en waarvan de omvang op balansdatum redelijkerwijs is te schatten. De omvang van de voorziening wordt bepaald door de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen en verliezen per balansdatum af te wikkelen. Indien het waarschijnlijk is dat voor uitgaven die noodzakelijk zijn om een voorziening af te wikkelen een vergoeding van een derde zal worden ontvangen, wordt deze vergoeding gepresenteerd als een afzonderlijk actief.
Begane grond van het hoofdkantoor van de Rabobank Roosendaal-Woensdrecht. Project van Suijkerbuijk Bouw & Services BV.
Voor uitgestelde personeelsbeloningen Jubileumuitkering De onderneming kent aan haar personeel bij jubilea een uitkering toe. Deze voorwaardelijke verplichting wordt gedurende het dienstverband naar beste schatting opgebouwd. Onder andere de volgende elementen worden in de beste schatting bij de opbouw van de verplichting betrokken: de personeelsleden op wie de regeling van toepassing is, het uitkeringsbedrag, de opgebouwde jaren en de blijfkans, niet rekening houdend met kans van overlijden en de disconteringsvoet ter berekening van de contante waarde. Overige voorzieningen Voor garantieverplichtingen De voorziening garantieverplichtingen wordt opgenomen voor de geschatte kosten die naar verwachting voortvloeien uit de per balansdatum lopende garantieverplichtingen uit hoofde van geleverde goederen en diensten. Ten laste van de voorziening komen de kosten die voortvloeien uit het honoreren van garantieclaims. Schulden Opgenomen rentedragende en niet-rentedragende leningen en schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Daar waar geen sprake is van (dis)agio en transactiekosten, is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde. Ingeval van niet-rentedragende leningen is de geamortiseerde kostprijs lager dan de nominale waarde. Het verschil tussen de geamortiseerde kostprijs en de nominale waarde wordt - ingeval deze (in)direct is verstrekt door een aandeelhouder - aangemerkt als informele kapitaalstorting en ten gunste van de agioreserve gebracht. GRONDSLAGEN VOOR RESULTAATBEPALING Netto-omzet De netto-omzet betreft de opbrengst van de in het verslagjaar aan derden geleverde goederen en verrichte diensten na aftrek van kortingen en de over de omzet geheven belastingen. Kostprijs van de omzet Onder de kostprijs van de omzet wordt verstaan de direct aan de geleverde goederen en diensten toe te rekenen kosten. Brutomarge De brutomarge bestaat uit het verschil tussen de netto-omzet en de kostprijs van de omzet, alsmede uit de overige bedrijfsopbrengsten. Personeelskosten De pensioenen van de werknemers van BVR Groep B.V. en haar dochtermaatschappijen zijn ondergebracht bij Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid (verder BPF). De pensioenuitkering is gebaseerd op de lengte van het dienstverband en het gemiddelde salaris van de werknemer gedurende het dienstverband (middelloonregeling). Door het bedrijfstakpensioenfonds is in de basis
37
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
38
een kostendekkende premie vastgesteld tot en met 31 december 2014 en kan alleen bij zeer ingrijpende en onvoorziene omstandigheden worden gewijzigd. De pensioenregeling wordt gekarakteriseerd als een collectieve vaste bijdrageregeling (defined contribution), waarbij de verschuldigde pensioenpremies over het boekjaar als pensioenlast in het resultaat worden verantwoord. Het fonds heeft per 30 november 2014 een dekkingsgraad van 116%. De dekkingsgraad per balansdatum ligt derhalve boven het in het verleden door het pensioenfonds opgemaakte herstelplan. Volgens het herstelplan had de dekkingsgraad per eind 2014 dicht bij 104,1% moeten liggen. Afschrijvingen Het afschrijven van de immateriële vaste activa geschiedt stelselmatig op basis van de geschatte economische levensduur met een maximum van 20 jaar, zoals nader in de toelichting op de balans is gespecificeerd. Hierbij wordt de lineaire afschrijvingsmethode gehanteerd. De afschrijvingen worden berekend op basis van een vast percentage van de kostprijs minus eventuele investeringssubsidies en rekening houdend met de restwaarde De afschrijvingen van materiële vaste activa worden gebaseerd op de verwachte gebruiksduur rekening houdend met de restwaarde. Hierbij wordt de lineaire afschrijvingsmethode gehanteerd. De afschrijvingen worden berekend op basis van een vast percentage van de kostprijs minus eventuele investeringssubsidies en rekening houdend met de restwaarde. Boekwinsten en -verliezen bij verkoop van materiële vaste activa zijn begrepen onder de afschrijvingen. Financieel resultaat Renteopbrengsten worden tijdsevenredig in de winst- en verliesrekening verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende actiefpost, voor zover hun bedrag bepaalbaar is en hun ontvangst waarschijnlijk. Periodieke rentelasten en soortgelijke kosten komen ten laste van het jaar waarover zij verschuldigd zijn, rekening houdend met de effectieve rentevoet van desbetreffende passiefpost. Belastingen De belastingen worden berekend op basis van het verantwoorde resultaat, rekeninghoudend met fiscale faciliteiten en geheel of gedeeltelijk niet aftrekbare kosten. GRONDSLAGEN VOOR DE OPSTELLING VAN HET GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest en winstbelasting zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. De verkrijgingsprijs van de verworven groepsmaatschappij is opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geld heeft plaatsgevonden. De in de verworven groepsmaatschappij aanwezige geldmiddelen zijn op de aankoopprijs in mindering gebracht. Transacties waarbij geen ruil van kasmiddelen plaatsvindt, waaronder financial leasing, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De betaling van de lease termijnen uit hoofde van het financial lease contract zijn voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten.
In Utrecht bouwde BVR Bouw BV het project ‘NiaNesto’ in opdracht van woningcorporatie Portaal. De energie voor de 11 Nul op de Meter woningen wordt opgewekt met behulp van zonnepanelen.
39
Bedragen in euro’s.
Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2014 ACTIVA Vaste activa 31-12-2014
31-12-2013
110.000
-
1. Immateriële vaste activa Goodwill
Goodwill Boekwaarde per 1 januari
-
Investeringen Afschrijvingen
120.000 -
10.000
Boekwaarde per 31 december
110.000
Verkrijgingsprijs
120.000
Cumulatieve afschrijvingen en overige waardeverminderingen Boekwaarde per 31 december
-
10.000 110.000
Afschrijvingspercentages
%
Goodwill
10
De afschrijvingen van de immateriële vaste activa zijn onder de post afschrijvingen immateriële vaste activa in de geconsolideerde winst- en verliesrekening verantwoord. De goodwill wordt afgeschreven over een periode langer dan vijf jaar. De geschatte economische levensduur is gebaseerd op de aard en voorzienbare levensduur van de verworven activiteiten.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Bedragen in euro’s.
40
Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2014 2. Materiële vaste activa
Machines en installaties
Andere vaste bedrijfsmiddelen
Totaal
250.000
126.334
376.334
- 47.892
- 28.230
- 76.122
202.108
98.104
300.212
Boekwaarde per 1 januari Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen
Mutaties Investeringen
-
Desinvesteringen
-
Afschrijvingen desinvesteringen
-
2.375
2.375
- 50.000
- 24.770
- 74.770
- 50.000
-
- 59.775
Afschrijvingen
15.495 -
2.875
9.775
15.495 -
2.875
Boekwaarde per 31 december Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen
250.000
138.954
388.954
- 97.892
- 50.625
- 148.517
152.108
88.329
240.437
Afschrijvingspercentages % Machines en installaties
20
Andere vaste bedrijfsmiddelen
20
De afschrijvingen van de materiële vaste activa zijn onder de post ‘Afschrijvingen materiële vaste activa’ in de geconsolideerde winst-en-verliesrekening verantwoord. 31-12-2014
31-12-2013
40.368
-
3. Financiële vaste activa Overige vorderingen Latente belastingvorderingen
Onder de overige vorderingen zijn geen vorderingen uit leningen of voorschotten aan houders van aandelen op naam opgenomen.
Bedragen in euro’s.
41
VLOTTENDE ACTIVA 31-12-2014
31-12-2013
61.827
38.478
4. Voorraden Bouwmaterialen Voorraden in bewerking
-
233.705
61.827
272.183
10.438.585
-
413.543
-
Een voorziening voor incourantheid werd niet noodzakelijk geacht.
5. Onderhanden projecten Saldo gerealiseerde projectkosten Toegekende winst Verwerkte verliezen
-
387.141
-
Gedeclareerde termijnen
- 10.023.625
-
441.362
-
Het saldo onderhanden projecten is als volgt te splitsen: Onderhanden projecten met een debetsaldo
1.543.934
81.743
Onderhanden projecten met een creditsaldo
- 1.102.572
- 2.402.638
441.362
- 2.320.895
6. Vorderingen Handelsdebiteuren Debiteuren Voorziening dubieuze debiteuren
1.770.997 -
22.885
2.533.285 -
59.933
1.748.112
2.473.352
97.095
176.511
75.000
-
Belastingen en premies sociale verzekeringen Vennootschapsbelasting
Overige vorderingen Lening u/g
Over de vorderingen wordt 4% rente berekend. Aflossing zal uiterlijk plaatsvinden op 31 december 2015.
7. Liquide middelen De per 31 december 2014 aanwezige liquide middelen staan met uitzondering van de G-rekening de onderneming ter vrije beschikking. Het saldo van de G-rekening bedraagt per 31 december 2014 € 403.292.
PASSIVA 8. Groepsvermogen Voor een toelichting op het groepsvermogen verwijzen wij u naar de toelichting op het eigen vermogen van de enkelvoudige balans op pagina 49 van dit rapport.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Bedragen in euro’s.
42
31-12-2014
31-12-2013
9. Voorzieningen Voor uitgestelde personeelsbeloningen Jubileumvoorziening
33.419
68.341
2014
2013
281.840
-
240.000
281.840
56.840
-
465.000
281.840
500.000
500.000
De jubileumvoorziening is overwegend langlopend van aard. Overige voorzieningen Voor garantieverplichtingen Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking Stand per 31 december
-
De voorziening voor garantieverplichtingen is overwegend langlopend van aard.
10. Langlopende schulden Leningen o/g Achtergestelde rekening-courant Victorem Investments N.V.
Deze rekening-courant is verstrekt ter financiering van de bedrijfsactiviteiten. De hoogte van het krediet bedraagt maximaal € 2.500.000. BVR Groep B.V. kan op elk gewenst moment middelen opnemen, indien dit voor haar bedrijfsuitoefening benodigd is. Over de rekening-courant wordt 5% rente berekend. BVR Groep B.V. kan zonder toestemming van Victorem Investments N.V. geen zekerheden verstrekken aan derden. De lening heeft echter een langlopend karakter in verband met een aan derden verstrekte vermogensinstandhoudingsverklaring. De lening is achtergesteld bij schulden aan de bank uit hoofde van de verstrekte dan wel te verstrekken leningen, verleende dan wel te verlenen kredieten in rekening-courant en tegenwoordige dan wel toekomstige borgstellingen dan wel uit welke andere hoofde dan ook. 31-12-2014
31-12-2013
11. Kortlopende schulden Onderhanden projecten Saldo gerealiseerde projectkosten
-
- 18.088.348
Toegekende winst
-
-
Gedeclareerde termijnen
-
21.179.700
-
2.320.895
770.457
Bedragen in euro’s.
31-12-2014
31-12-2013
Belastingen en premies sociale verzekeringen Omzetbelasting
104.049
409.002
Loonheffing
121.348
94.257
Pensioenen
56.709
52.368
282.106
555.627
NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN Voorwaardelijke verplichtingen Bankgaranties Per 31 december 2014 zijn bankgaranties afgegeven voor een totaalbedrag van € 1.042.985 ten behoeve van opdrachtgevers. Bankgarantiefaciliteit De onderneming heeft de beschikking over een bankgarantiefaciliteit ad. € 2.000.000. Deze faciliteit kan gebruikt worden voor afgifte van aan de bedrijfsactiviteiten gerelateerde bankgaranties. De provisie bedraagt 1,0% per jaar over het gemiddeld uitstaande saldo van de uitstaande bankgaranties per kalenderkwartaal. Meerjarige financiële verplichtingen Leaseverplichting Door de tot de groep behorende vennootschappen zijn operational leaseverplichtingen aangegaan, waarvan de verplichtingen € 312.861 bedragen op jaarbasis. De looptijden van de verplichtingen zijn variabel. Huurverplichtingen onroerende zaken Door tot de groep behorende vennootschappen is een overeenkomst aangegaan terzake huur van bedrijfsruimte tot en met 22 mei 2014. Tot op heden is de groep nog niet tot overeenstemming gekomen over de voorwaarden waaronder de huur van deze bedrijfsruimte voortgezet zal worden. De overeenkomst wordt stilzwijgend voortgezet met een huur van € 100.000 per jaar. Voorts is door een tot de groep behorende vennootschap een meerjarige financiële verplichting aangegaan, tot en met 2017, terzake van huur van bedrijfsruimte (€ 48.000 per jaar). Er is een concerngarantie afgegeven van € 14.520.
43
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
44
Vanuit de verbondenheid met de eigen regio en uiteraard Roosendaal als vestigingsplaats in het bijzonder, draagt BVR Groep BV haar maatschappelijke betrokkenheid o.a. uit als sponsor van kleinere en grotere evenementen en projecten. Zo stelde de bouwgroep als een van de sponsors bij regionale en nationale hippische springwedstrijden de ‘Grote Prijs BVR Groep’ beschikbaar tijdens de Christmas Horse Show in Paarden Sport Centrum Den Goubergh in Roosendaal.
Bedragen in euro’s.
Brede school ‘De Coevering’ in Geldrop. Project van BVR Bouw BV.
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2014
45
12. Netto-omzet De projectopbrengsten zijn in 2014 ten opzichte van 2013 met 17,4% gedaald. Het saldo projectopbrengsten bestaat uit de som van de posten ‘netto-omzet’ en ‘wijziging in onderhanden projecten’. 2014
2013
3.144.581
2.235.133
Sociale lasten
588.253
337.854
Pensioenlasten
327.298
216.387
Beheervergoeding
580.600
373.900
13. Personeelskosten Lonen en salarissen
Overige personeelskosten
162.375
158.562
4.803.107
3.321.836
CAO
17
13
UTA
46
45
63
58
Huisvestingskosten
277.511
207.778
Kantoorkosten
340.394
314.350
Autokosten
640.126
518.105
- 111.075
170.254
Bezoldiging van bestuurders De bezoldiging aan bestuurders over 2014 bedraagt € 360.000 (2013: € 198.000). Personeelsleden Bij de groep waren in 2014 gemiddeld 63 (2013: 58) personeelsleden werkzaam. Onderverdeeld naar:
14. Overige bedrijfskosten
Verkoopkosten Algemene kosten
209.475
175.542
1.356.431
1.386.029
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Bedragen in euro’s, voor resultaatbestemming.
46
ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER 2014 31-12-2014
31-12-2013
ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen
Financiële vaste activa
134.691
179.191
73.407
94.241 208.098
273.432
1.739.334
1.339.961
523.202
32.149
(15)
Deelnemingen in groepsmaatschappijen Vlottende activa Onderhanden projecten Vorderingen Handelsdebiteuren
(16) 35.056
1.347
260.307
722.868
85.180
79.574
Overige vorderingen
75.000
-
Overlopende activa
226.451
-
Vorderingen op groepsmaatschappijen Belastingen en premies sociale verzekeringen
Liquide middelen
681.994
803.789
40.461
16.745
3.193.089
2.466.076
Bedragen in euro’s
47
31-12-2014
31-12-2013
PASSIVA Eigen vermogen Geplaatst kapitaal Overige reserves Onverdeelde winst
(17) 200.000
200.000
1.334.655
-
158.473
1.334.655 1.693.128
1.534.655
12.588
9.574
500.000
500.000
Voorzieningen Voor uitgestelde personeelsbeloningen Langlopende schulden Leningen o/g Kortlopende schulden Schulden aan leveranciers en handelskredieten Schulden aan groepsmaatschappijen
240.738
89.646
405.393
-
125.724
120.567
Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva
215.518
211.634 987.373
421.847
3.193.089
2.466.076
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Bedragen in euro’s
48
ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2014
Resultaat uit deelnemingen na belastingen
31-12-2014
31-12-2013
129.373
1.139.961
29.100
194.694
158.473
1.334.655
(18)
Overige baten en lasten na belastingen Resultaat na belastingen
TOELICHTING OP DE GRONDSLAGEN VOOR DE ENKELVOUDIGE JAARREKENING Grondslagen voor de opstelling van de enkelvoudige jaarrekening De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld volgens de bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW. Voor de algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening, de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat, alsmede de toelichting op de onderscheidende activa en passiva en de resultaten wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening, voor zover hierna niets anders wordt vermeld.
Bedragen in euro’s
Overdekte Jeu de Bouleshal in Dongen. Project van Rasenbouw BV.
Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2014
49
31-12-2014
ACTIVA
31-12-2013
Vaste activa 15. Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen Suijkerbuijk Bouw & Services B.V. - Roosendaal (100%) BVR Bouw B.V. - Roosendaal (100%) Rasenberg Bouw B.V. - Roosendaal (100%)
Suijkerbuijk Bouw & Services B.V. BVR Bouw B.V.
408.506
277.822
1.220.327
1.062.139
110.501
-
1.739.334
1.339.961
Stand per 1 januari
Aandeel in het resultaat
Investeringen en desinvesteringen
Stand per 31 december
277.822
130.684
-
408.506
1.062.139
158.188
-
1.220.327
-
- 159.499
270.000
110.501
1.339.961
129.373
270.000
1.739.334
31-12-2014
31-12-2013
Suijkerbuijk Bouw & Services B.V.
-
80.190
BVR Bouw B.V.
-
642.678
Rasenberg Bouw B.V.
16. Vorderingen op groepsmaatschappijen
Rasenberg Bouw B.V.
260.307
-
260.307
722.868
Over de vorderingen wordt 4% rente berekend. Omtrent aflossingen en zekerheden is niets overeengekomen.
PASSIVA 17. Eigen vermogen Geplaatst kapitaal De volgende aandelen zijn geplaatst: 200.000 gewone aandelen nominaal € 1
200.000
200.000
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Bedragen in euro’s
50
31-12-2014
31-12-2013
-
-
Resultaatbestemming voorgaand boekjaar
1.334.655
-
Stand per 31 december
1.334.655
-
1.334.655
-
Overige reserves Stand per 1 januari
Onverdeelde winst Stand per 1 januari Resultaat boekjaar Resultaatbestemming voorgaand boekjaar Stand per 31 december
158.473
1.334.655
- 1.334.655
-
158.473
1.334.655
NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN Meerjarige financiële verplichtingen Leaseverplichtingen Door BVR Groep B.V. zijn operational leaseverplichtingen aangegaan, waarvan de verplichtingen € 113.095 bedragen op jaarbasis. De looptijden van de verplichtingen zijn variabel.
Bedragen in euro’s
Toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2014
51
Netto-omzet De projectopbrengsten zijn in 2014 ten opzichte van 2013 met 199,6% gestegen. Het saldo projectopbrengsten bestaat uit de som van de posten ‘netto-omzet’ en ‘wijziging in onderhanden projecten’. 2014
2013
130.684
177.822
18. Aandeel in resultaat deelnemingen
Aandeel resultaat Suijkerbuijk Bouw & Services B.V. Aandeel resultaat BVR Bouw B.V. Aandeel resultaat Rasenberg Bouw B.V.
158.188
962.139
- 159.499
-
129.373
1.139.961
Overige toelichting De geconsolideerde en enkelvoudige jaarrekening zijn aldus opgemaakt door het bestuur te Roosendaal. Ondertekening van de jaarrekening Roosendaal, 30 januari 2015
Wemel B.V.
P.J.A.G. Suijkerbuijk Beheer B.V.
Juvro B.V.
Namens deze
Namens deze
Namens deze
A.J.W.P. Vromans
P.J.A.G. Suijkerbuijk
M.G.J.E. Jurgens-Vromans
OVERIGE GEGEVENS Statutaire regeling winstbestemming Op grond van artikel 20 van de statuten staat de winst ter beschikking van de Algemene Vergadering. Resultaatbestemming De directie stelt voor om de winst over 2014 ad € 158.473 in het boekjaar 2015 toe te voegen aan de overige reserves. In afwachting van de goedkeuring van dit voorstel door de Algemene Vergadering is dit voorstel nog niet in de jaarrekening verwerkt, maar opgenomen onder de post onverdeelde winst.
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
52
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de directie van BVR Groep B.V. statutair gevestigd te Roosendaal Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2014 van BVR Groep B.V. te Roosendaal gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2014, de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2014 en het geconsolideerde kasstroomoverzicht over 2014 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de besloten vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.
53 Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van BVR Groep B.V. per 31 december 2014 en van het resultaat over 2014 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Roosendaal, 30 januari 2015 DRV Accountants & Adviseurs A.L.R. van der Vliet, was getekend Registeraccountant DRV Accountants & Adviseurs Postbus 1006 4700 BA Roosendaal
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
54
Sociale paragraaf
Bezetting werknemers in absolute aantallen Werkmaatschappij
31-12-2014 Aantal FTE’s
31-12-2013 Aantal FTE’s
Personeel in dienst BVR Groep BV
28
25,3
26
24,1
BVR Bouw BV
15
15,0
12
11,5
6
5,9
0
0,0
26
25,2
21
20,1
BVR Groep BV
0
0,0
4
3,5
BVR Bouw BV
5
5,0
33
32,8
Rasenberg Bouw BV*
1
1,0
0
0,0
Suijkerbuijk Bouw & Services BV
2
2,0
9
9,0
83
79,4
105
101,0
Rasenberg Bouw BV* Suijkerbuijk Bouw & Services BV Ingeleend personeel
Totaal** * opgericht per maart 2014 ** exclusief 5 stagiaires en 3 leerlingen
In- en uitstroom werknemers in dienst
55
2014
2013
Aantal medewerkers bij nieuwe start
Personeelsstroom
59
2
In dienst
21
57
0
0
Doorstroom Uit dienst
5
0
75
59
kantoor uitvoerend
totaal
31 december
Functiegroepen Jaar
directie
2013
2
43
14
59
2014
2
51
22
75
Verdeling voltijd-deeltijd 2014
voltijd
deeltijd
totaal
FTE voltijd
FTE deeltijd
BVR Groep BV
19
9
28
19
6,3
BVR Bouw BV
15
0
15
15
00
5
1
6
5
0,9
Rasenberg Bouw BV* Suijkerbuijk Bouw & Services BV
23
3
26
23
2,2
Totaal
62
13
75
62
9,4
* Opgericht per maart 2014
BVR Groep Jaarverslag 2014 Totaalbouw | Design Build Construct Finance Maintain
Colofon Uitgave BVR Groep BV Zwaanhoefstraat 12 4702 LC Roosendaal Postbus 1355 4700 BJ Roosendaal tel. (0165) 63 11 11 fax (0165) 63 12 10 E-mail:
[email protected] www.bvrgroep.nl Tekst Witteveen Reclame, Roosendaal Lay-out/dtp Witteveen Reclame, Roosendaal Fotografie Witteveen Reclame, Roosendaal Peek Creative Studios, Etten-Leur (foto’s pag. 22, 24 en 26)ag Drukwerk Letoprint, Roosendaal
Bouwen om te leven