Stichting Pensioenfonds Aviko
Jaarverslag 2012 Stichting Pensioenfonds Aviko
2
Inhoudsopgave 5
KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS
5 5 8
Profiel Organisatie Personalia
9
KERNCIJFERS
10
VERSLAG VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN
12
Reactie van het bestuur op het oordeel van het verantwoordingsorgaan
13
VERSLAG VAN DE VISITATIECOMMISSIE
14
Reactie van het Bestuur op het oordeel van de Visitatiecommissie
16
VERSLAG VAN HET BESTUUR
16 19 24 27 34 37 40 42 45
Hoofdlijnen Goed pensioenfondsbestuur Pensioen Beleggingen Financieel Beheersing uitvoeringskosten Actuarieel Risico’s Toekomst
47
JAARREKENING
48 49 50 50 51 52
Balans per 31 december 2012 Staat van baten en lasten over 2012 Actuariële analyse van het saldo van baten en lasten over 2012 Bestemming van het saldo van baten en lasten over 2012 Kasstroomoverzicht over 2012 Toelichting behorende tot de jaarrekening 2012
80
OVERIGE GEGEVENS
80 80 81 83 85
Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten Gebeurtenissen na balansdatum Actuariële verklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Begrippenlijst Colofon
3
4
KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS Profiel Stichting Pensioenfonds Aviko (hierna te noemen het Fonds, statutair gevestigd te Breda), is opgericht op 1 januari 2003. De laatste notariële statutenwijziging was op 16 juli 2010. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 20108648. Het Fonds is een ondernemingspensioenfonds en heeft tot doel uitvoering te geven aan de pensioenafspraken zoals deze zijn overeengekomen tussen de aangesloten ondernemingen en de betrokken werknemers. Hiertoe wordt voor een aantal aangesloten ondernemingen en 2.035 verzekerden een totaal van € 199 miljoen pensioenvermogen beheerd. Het Fonds heeft de geldende afspraken beschreven in een pensioenreglement en is verantwoordelijk voor de adequate uitvoering daarvan. De pensioenafspraken, ook wel de pensioenovereenkomst genoemd, zijn vervolgens omschreven in de zogenaamde uitvoeringsovereenkomst die is vastgelegd tussen het Fonds en de aangesloten werkgevers. In deze uitvoeringsovereenkomst zijn de financiële kaders waartoe partijen zich hebben verplicht nauwkeurig omschreven. Expliciet is hierin vastgelegd het premiebeleid en het pensioen/toeslagenbeleid waaraan het Fondsbestuur en de werkgevers zich hebben verbonden. Het Fonds is aangesloten bij koepelorganisatie Stichting van Ondernemingspensioenfondsen (OPF), onderdeel van ‘De Pensioenfederatie’.
Organisatie Bestuur Het bestuur van het Fonds bestaat uit zes leden. Drie leden zijn voor onbepaalde tijd benoemd door de werkgever. Twee leden zijn voor een periode van drie jaar benoemd door de GroepsOndernemingRaad (GOR) van de Aviko-groep en hebben zitting namens de werknemers. Eén lid is gekozen door en uit de groep gepensioneerden voor een periode van drie jaar. De heer H.J.W. Peters is per 1 januari 2012 voor een nieuwe zittingstermijn van drie jaar herbenoemd tot bestuurslid namens de werknemers. Het bestuur van het Fonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden met betrekking tot de pensioenadministratie en bestuursondersteuning uitbesteed aan een uitvoeringsorganisatie, het Pensioenbureau Cosun. Het vermogensbeheer is uitbesteed aan een fiduciair manager, AXA Investment Managers (AXA IM). Het bestuur is, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Beleggingscommissie Het bestuur heeft een beleggingscommissie ingesteld. Het betreft een centrale commissie die ook taken uitvoert voor een ander aan Cosun gelieerd pensioenfonds, te weten Stichting Pensioenfonds Koninklijke Cosun. De voornaamste taken van deze commissie zijn het adviseren 5
van de besturen over het strategisch (lange termijn) beleggingsbeleid alsmede het toezicht houden op de controle van de aangestelde fiduciair manager en de beleggingsfondsen waarin wordt belegd. In het beleggingsstatuut is het kader beschreven waarbinnen deze commissie haar taken uitvoert. De commissie komt maandelijks bij elkaar, waarbij intensief met de fiduciair manager wordt gesproken over alle relevante beleggingsvraagstukken alsmede de financiële positie van het Fonds in relatie tot verantwoord risicobeheer van de te beoordelen fondsen. De commissie bestaat uit leden van de besturen van de pensioenfondsen Aviko en Cosun. Daarnaast zijn twee leden die een dienstverband hebben met Cosun aan de commissie toegevoegd. Alle leden hebben stemrecht. Tevens is een externe beleggingsdeskundige benoemd als adviseur zonder stemrecht. Deze beleggingsdeskundige adviseert de commissie bij haar oordeel over alle relevante beleggingsvraagstukken die bij het vermogensbeheer aan de orde komen en over de kwaliteit van de beleggingsondersteuning door de fiduciair manager. Uiteraard blijft het bestuur volledig verantwoordelijk voor het beleggingsbeleid van het Fonds en zijn de vermogens van beide Pensioenfondsen gescheiden. Bij keuzes over het Aviko mandaat beslissen de Aviko beleggingscommissie leden. Via de hierboven beschreven organisatie van de beleggingscommissie wordt kennis gedeeld en werkzaamheden gespreid. Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan bestaat uit drie leden: één werkgeversvertegenwoordiger, één vertegenwoordiger namens de werknemers en één vertegenwoordiger namens de pensioengerechtigden. Mevrouw T.M. Kroes is per 1 januari 2012 voor een nieuwe zittingstermijn van drie jaar herbenoemd als lid van het verantwoordingsorgaan namens de werknemers. Het bestuur bespreekt eenmaal per jaar, vóór openbaarmaking van het jaarverslag, het gevoerde beleid en het resultaat daarvan met het verantwoordingsorgaan. Het verantwoordingsorgaan heeft tot taak een oordeel te geven over het handelen van het bestuur, het gevoerde beleid alsmede beleidskeuzes voor de toekomst. Dit wordt gedaan aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening en andere beschikbare informatie, waaronder de bevindingen van de visitatiecommissie. Het oordeel wordt, samen met de reactie van het bestuur daarop, bekendgemaakt en in het jaarverslag opgenomen. Intern toezicht Het bestuur heeft gekozen om het intern toezicht in te vullen door middel van een ad hoc ingestelde visitatiecommissie. Deze commissie bestaat uit drie van het Fonds onafhankelijke leden die door het bestuur worden benoemd. Het bestuur geeft een visitatiecommissie ten minste eenmaal in de drie jaar opdracht het functioneren van (het bestuur van) het Fonds kritisch te bezien, waarbij ten minste de volgende zaken aan de orde komen: het beoordelen van beleids- en bestuursprocedures en -processen en de checks en balances binnen het Fonds; het beoordelen van de wijze waarop het Fonds wordt aangestuurd; het beoordelen van de wijze waarop door het bestuur wordt omgegaan met risico’s op de langere termijn.
6
De meest recente visitatie vond plaats in 2012. Het rapport van de visitatiecommissie is besproken in de bestuursvergadering van 11 maart 2013. Uitvoeringsorganisatie De uitvoering van de pensioenregeling en de administratie ervan is opgedragen aan het Pensioenbureau Cosun. De belangrijkste werkzaamheden betreffen: verzekerden-, uitkeringenen financiële administratie, financiële (jaar)verslaglegging, bestuursondersteuning en communicatie. Compliance officer Het bestuur heeft mevrouw mr. E.J.M. Koot – medewerkster Juridische zaken Cosun – als compliance officer aangesteld. Zij onderzoekt en controleert zo nodig de naleving van de gedragscode en rapporteert hierover aan het bestuur. Overige externe ondersteuning Ten behoeve van de actuariële ondersteuning heeft het Fonds een overeenkomst afgesloten met het actuarieel bureau Mercer (Nederland) B.V.
7
Personalia naar de stand van 31 december 2012 BESTUUR
ADVISEREND ACTUARIS
Namens werkgevers J.B.M. van Brandenburg P.H.T. Hendrix P.A. van Tilburg, voorzitter Namens werknemers J.J. Pater, secretaris (tot 01.01.2013) H.J.W. Peters (tot 01.01.2015) Namens pensioengerechtigden J. Zikken (tot 01.01.2014)
Actuarieel bureau Mercer (Nederland) B.V. drs. M.G.A.B. de Wit AAG.
CERTIFICEREND ACTUARIS
Actuarieel bureau Mercer (Nederland) B.V. drs. E.L. van den Doel, AAG.
ACCOUNTANT
Ernst & Young Accountants LLP S.B. Spiessens RA
BELEGGINGSCOMMISSIE
A.P.J. Damen (Pensioenfonds Cosun) P.H.T. Hendrix (Pensioenfonds Aviko) A.B. Matser (Cosun Corporate Treasurer) J. Scheper (Pensioenfonds Cosun) P.A. van Tilburg (Pensioenfonds Aviko) C.C.M. Veraart (manager Pensioenbureau) T.A. van de Werken, voorzitter (Pensioenfonds Cosun) A.M. van Nunen (extern adviseur; niet stemgerechtigd)
PENSIOENBUREAU
S.E.M. Bierhoff, medewerker L.J. Luijten, secretaresse E.A. Luijten-Paans, medewerkster C.C.M. Veraart, manager COMPLIANCE OFFICER
Mr. E.J.M. Koot
VERANTWOORDINGSORGAAN
Namens werkgevers O. van der Gronden (tot 01.01.2013) Namens werknemers T.M. Kroes (tot 01.01.2015) Namens pensioengerechtigden H. Stoltenborg (tot 01.01.2014)
8
KERNCIJFERS (Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders aangegeven) 2012
2) 3) 4) 5) 6)
2010
2009
2008
Aantallen verzekerden Actieve deelnemers 1) Premievrije deelnemers Pensioengerechtigden Totaal
1.050 647 338 2.035
1.020 606 315 1.941
1.021 568 287 1.876
1.019 519 276 1.814
1.013 504 260 1.777
Reglementsvariabelen Toeslagen inactieven 2) Toeslagen actieven
0,00% 0,50%
0,00% 1,25%
0,00% 2,50%
0,00% 3,00%
0,74% 2,50%
9.981
8.523
8.569
8.745
7.078
9.981 345 4.329
8.523 413 3.817
8.569 350 3.635
9.301 388 3.394
6.632 619 3.028
Vermogenssituatie en solvabiliteit Pensioenvermogen 4) Pensioenverplichtingen 5) Aanwezige dekkingsgraad o.b.v. FTK 6) Vereiste dekkingsgraad Saldo baten en lasten
198.906 189.003 105,2% 108,1% 8.173
171.952 170.221 101,0% 108,0% -5.272
147.321 140.319 105,0% 107,0% -5.805
127.520 114.713 111,2% 107,7% 3.926
115.412 106.531 108,3% 106,0% -11.948
Percentage rentetermijnstructuur
2,5%
2,8%
3,4%
3,9%
3,5%
Beleggingsportefeuille Vastgoed Aandelen Vastrentende waarden Derivaten Overige beleggingen Deposito’s/Liquide middelen Totaal
5.741 25.528 157.175 374 6.392 241 195.451
1.870 16.866 141.521 -264 6.501 3.729 170.223
2.798 16.297 118.655 165 7.094 247 145.256
2.951 13.595 103.345 -325 5.601 230 125.397
2.173 7.993 93.680 325 5.973 5.637 115.781
Beleggingsperformance Beleggingsrendement
12,7%
14,0%
10,8%
4,4%
12,7%
Pensioenuitvoering Feitelijke premie (incl. koopsommen en toeslagen) 3) Kostendekkende premie Pensioenuitvoeringskosten Uitkeringen
1)
2011
Inclusief arbeidsongeschikte deelnemers die een uitkering ontvangen krachtens de WAO of WIA. Deze toeslag wordt weergegeven in het jaar dat deze toeslag is opgenomen in de technische voorziening. Het verschil tussen de feitelijke premie en de kostendekkende premie in 2009 wordt veroorzaakt door een terugbetaling van teveel betaalde premie over 2008. Pensioenvermogen is het totaal van de activa (exclusief herverzekeringsdeel technische voorzieningen en beleggingen voor risico deelnemers) verminderd met overige schulden en overlopende passiva. Per boekjaar 2008 wordt de voorziening voor risico deelnemers niet meer meegenomen in de pensioenverplichtingen. Per boekjaar 2008 wordt de overige voorziening (IPS) niet meer meegenomen in de dekkingsgraad.
9
VERSLAG VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN Uitgangspunt vergadering Het Pensioenfondsbestuur legt verantwoording af over het gevoerde beleid. Beoordeeld wordt of het bestuur bij het nemen van de besluiten en de besturing van het Pensioenfonds op een evenwichtige manier rekening heeft gehouden met de belangen van alle belanghebbenden. Tevens vervult het overleg tussen bestuur en verantwoordingsorgaan een rol bij het verkrijgen van inzicht in de beleidskeuzes voor de toekomst.
Beoordelingscriteria Om tot een beoordeling te komen heeft het verantwoordingsorgaan (VO) zich gericht op de volgende zaken: 1. Doel en strategische uitgangspunten. De kerndoelstelling is de toezegging om voor de belanghebbenden te voorzien in een levenslang ouderdomspensioen met ingangsleeftijd 65 jaar, partnerpensioen, wezenpensioen en arbeidsongeschiktheidspensioen. Een deeldoelstelling is het beleggingsrendement (performance vermogensbeheerder) dat moet voorzien in een rendement dat de toeslagen voor de ingegane verplichtingen kan financieren. 2. Het gevoerde beleid. 3. Kostenontwikkeling. 4. Managementrapportage en jaarverslag van het bestuur. 5. Accountants- en actuariële verklaring. 6. Communicatie naar de achterban.
Bevindingen Het VO komt, na het bestuur gehoord hebbende, tot de volgende bevindingen: Ad 1: De doelstelling om belanghebbenden te voorzien van een pensioen wordt nog steeds gehaald. Het behaalde beleggingsrendement lag boven de benchmark, maar de totale financiële positie van het Fonds is desondanks ontoereikend om per 1 januari 2013 toeslag te verlenen. Het fonds voldoet per einde boekjaar wel aan de minimale vermogenseis, maar blijft onder het niveau van het Vereist Vermogen. Ad 2: Het VO is van mening dat het bestuur met volle inzet, integer en adequaat het beleid heeft uitgevoerd. Het bestuur anticipeert tijdig op o.a. wetswijzigingen, voorschriften van de toezichthouder en op het functioneren van externe adviseurs. Om de beleggingscommissie beter te laten functioneren wordt een nieuwe beleggingsadviseur ingezet. In 2013 zal fiduciair manager AXA met een aantal andere vermogensbeheerders worden vergeleken om tot de beste match te komen. Tot slot staat het bestuur kritisch tegenover haar eigen functioneren en neemt de aanbevelingen ter harte van externe deskundigen en visitatiecommissie om verder te verbeteren. 10
Ad 3: De totale pensioenuitvoeringskosten zijn t.o.v. 2011 met 29% toegenomen. Deze toename zit volledig in de kosten van het vermogensbeheer. De kosten van het pensioenbeheer zijn gedaald. Ad 4: Het rendement van de beleggingen ad 12,7% is positief beïnvloed door de afdekking van de renterisico's. Exclusief de renteafdekking bedroeg het beleggingsrendement 6,8% versus een benchmarkrendement van 5,3%. Evaluatie heeft uitgewezen dat er ultimo boekjaar 2012 geen sprake meer is van een dekkingstekort. Hiermee is het beoogde resultaat van het korte termijnherstelplan reeds gehaald. Naar verwachting levert ook het lange termijnherstelplan het beoogde resultaat op. Ad 5: Het conceptverslag van de actuaris (Mercer), dat inmiddels goedgekeurd is, besluit met de conclusie dat de vermogenspositie van PF Aviko niet voldoende is vanwege het reservetekort. Het lange termijnherstelplan dat het bestuur heeft opgesteld, voorziet in herstel van dit tekort. In het conceptverslag van de accountant (Ernst & Young) wordt gemeld dat een goedkeurende controleverklaring afgegeven zal worden, mits de jaarrekening ongewijzigd wordt vastgesteld. Ad 6: De communicatie naar de achterban middels nieuwsbrieven en artikelen in het personeelsblad is voldoende geweest. Deelnemers wordt de mogelijkheid geboden zich verder te verdiepen in de pensioenmaterie via de website van Cosun. Het VO concludeert op basis van voorgaande dat het bestuur in 2012 de bestuurstaken op goede wijze heeft vervuld en dat het resultaat sterk verbeterd is t.o.v. het voorgaande jaar. Ultimo 2012 bedraagt de dekkingsgraad 105,2%, waarmee het dekkingstekort is omgezet naar een reservetekort. Deze verbetering is echter voor een groot deel te danken aan een andere waarderingsmethodiek van de pensioenverplichtingen. Daarnaast speelt dat de pensioenregeling aangepast moet worden o.b.v. het landelijk akkoord en dat de werknemersorganisaties amper bewegen in de cao-onderhandelingen. Dit zijn allemaal redenen waardoor het VO zich zorgen blijft maken over de toekomst van PF Aviko. Vervolgens werd hier uitgebreid over gediscussieerd. Conclusie was dat het bestuur voldoende vertrouwen heeft om op de huidige voet verder te gaan. Het bestuur zal met werkgever in gesprek blijven om de uitvoerbaarheid van de regeling te bewaken. Stichting Pensioenfonds Aviko Het verantwoordingsorgaan 4 juni 2013
O. van der Gronden T.M. Kroes H. Stoltenborg
11
Reactie van het bestuur op het verslag van het verantwoordingsorgaan Het bestuur heeft kennisgenomen van het verslag van het verantwoordingsorgaan. De financiële situatie van het fonds en de moeizame onderhandelingen van werkgever en bonden over een nieuwe pensioenregeling zijn redenen voor zorg over de toekomst van het fonds voor het verantwoordingsorgaan. Het bestuur onderkent dit en volgt de onderhandelingen tussen sociale partners nauwkeurig en bewaakt dat er een regeling komt die uitvoerbaar is voor het fonds. Het verder denken over de toekomst van het fonds staat op de agenda voor dit najaar. Het bestuur dankt het verantwoordingsorgaan voor haar werkzaamheden. Stichting Pensioenfonds Aviko Het bestuur
12
VERSLAG VAN DE VISITATIECOMMISSIE Samenvattend oordeel visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds AVIKO Het bestuur van het Fonds heeft de volgende opdracht geformuleerd in het kader van de visitatie: het beoordelen van de beleids- en bestuursprocedures en -processen en de checks en balances binnen het pensioenfonds; het beoordelen van de wijze waarop het bestuur het pensioenfonds aanstuurt; het beoordelen van de wijze waarop het bestuur omgaat met de risico’s op de langere termijn. De door het bestuur benoemde visitatiecommissie bestaat uit de volgende onafhankelijke deskundigen: Dick Slob Johan Scheper Rene Weustenenk De visitatie van het fonds is verlopen volgens een vaste procedure. De commissie heeft eerst een documentenonderzoek uitgevoerd op basis van: a. de notulen van de vergaderingen van het (dagelijks) bestuur, de bestuurscommissies en het verantwoordingsorgaan; b. de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN); c. relevante fondsdocumenten ( o.a. reglementen, uitvoerings- en uitbestedingsovereenkomsten, correspondentie toezichthouders, etc.) d. de jaarverslagen; e. het accountantsverslag; f. de actuariële rapporten g. inrichting en rapportage vermogensbeheer h. risico-identificatie en risicobeheersing. In aanvulling op het documentenonderzoek heeft de visitatiecommissie gesprekken gevoerd met een delegatie van het bestuur van het pensioenfonds, de uitvoeringsorganisatie en het verantwoordingsorgaan. 1.1. Algemeen oordeel De indruk van de visitatiecommissie is in overwegende mate positief. Op basis van het onderzoek is de visitatiecommissie van oordeel dat het bestuur van het fonds de bestuurlijke zaken goed heeft geregeld. Het bestuur geeft zich er rekenschap van dat de afspraken met de werkgever als sponsor ruimte laten voor interpretatie, waarbij voor het voltallig bestuur de belangen van het fonds bepalend zijn. Het bestuur geeft blijk van onafhankelijkheid en is grotendeels “ïn control”. Aan de noodzakelijke deskundigheid van het bestuur voor dit moment wordt door de commissie niet getwijfeld; de toekomstige ontwikkelingen vragen om een brede kijk en veel invalshoeken. Uit de documenten en gesprekken met het verantwoordingsorgaan blijkt de commissie dat het bestuur over het merendeel van onderwerpen op adequate wijze, gevraagd en ongevraagd, verantwoording aflegt. De risico-analyse, de risicobeheersing en inzet van toepasselijke beheersmaatregelen is naar het oordeel van de commissie risicodekkend.
13
1.2. Belangrijkste aanbevelingen Besteedt concreet aandacht aan draagvlakverbreding, bijvoorbeeld door het formuleren van een visie met daaraan in de tijd gekoppelde acties. Concretiseer de door het Bestuur geuite noodzaak om voldoende deskundigheid binnen Bestuur en Verantwoordingsorgaan te hebben door periodieke toetsing aan de vastgestelde deskundigheidseisen en mogelijk noodzaak tot additionele opleidingsplannen. De visitatiecommissie beveelt dringend aan de uitvoeringsovereenkomst op het onderwerp van verbetering van de financiële positie van het fonds door afspraken met de werkgever en/of sociale partners nadere invulling te geven over de mogelijke afspraken van bijstorting door partijen dan wel anderszins t.b.v. het verbeteren van de financiële positie van het fonds. De huidige omschrijving, dat het bestuur in een dergelijke situatie in overleg zal treden met de werkgever, wordt door de commissie te vrijblijvend geacht. De commissie geeft het bestuur in overweging jaarlijks op basis van de meest recente ontwikkelingen van het fonds en de financiële markten een update c.q. jaarplan voor de beleggingen vast te stellen. Maart 2013 Visitatiecommisse D. Slob J. Scheper R. Weustenenk
Reactie van het bestuur op het verslag van de visitatiecommissie De Visitatiecommissie heeft op basis van de Principes van Goed Pensioenfonds bestuur tot taak om zich een oordeel te vormen over de procedures, processen, interne controles, de wijze waarop het Fonds wordt aangestuurd en de wijze waarop het bestuur omgaat met de risico’s op langere termijn. Het bestuur heeft met veel interesse kennisgenomen van het oordeel van de Visitatiecommissie over deze zaken. De resultaten van de analyse bevestigen het beeld dat bij het bestuur reeds bestaat over de positie van het Fonds in de wetgeving rond pensioenen. In het mondeling overleg tussen de Visitatiecommissie en het bestuur is een aantal aandachtspunten die de Visitatiecommissie heeft geconstateerd, besproken. Het bestuur neemt zich met betrekking tot de aanbevelingen zo nodig de volgende maatregelen voor, resp. reeds in gang gezette acties worden afgerond. Draagvlakverbreding Het bestuur ervaart dat goed pensioenfondsbestuur tijd en aandacht vraagt van de leden. Tot nog toe worden oplossingen gevonden door samenwerking met het Cosun pensioenfonds zowel met betrekking tot beleggingen als een gedeeld pensioenbureau. Op beleggingsgebeid wordt met fiduciair managment gewerkt omdat de kennis specifiek is, om de control te houden is een extern adviseur benoemd ter ondersteuning van de beleggingscommissie. De kosten van het Aviko pensioen bedragen 4% op de premie terwijl dit voor de zeer grote fondsen 2% bedraagt. Deze extra kosten zijn niet van dien aard dat zeer snel een alternatief gezocht moet worden. Ook de 14
dekkingsgraad is, hoewel zorgelijk, niet zodanig problematisch dat er een noodzaak tot snelle draagvlakverbreding is. Het bestuur heeft draagvlakverbreding wel geagendeerd in het jaarplan 2013 om na te denken wat alternatieven zijn en of hier verder actie opgenomen gaat worden. Toetsing vastgestelde deskundigheid en mogelijke noodzaak tot additionele opleidingsplannen Het bestuur is zich bewust van het belang van voldoende deskundigheid. In 2011 heeft het bestuur haar kennisniveau getest (SPO 1) en actie ondernomen op basis van de uitkomsten door additionele opleidingen te plannen voor bepaalde bestuursleden. Vervolgens zijn recent in 2013 ook de competenties getest en het bestuur zal op basis van de te ontvangen rapportage eventueel benodigde acties ondernemen. Aanpassing uitvoeringsovereenkomst m.b.t. situatie van onderdekking De afspraken in de uitvoeringsovereenkomst geven in een situatie van onderdekking aanleiding tot een overleg met de werkgever om deze te bewegen aanvullende stortingen te doen. Begin 2011 heeft deze situatie zich voorgedaan en heeft de werkgever toegezegd een extra stortingen te doen en zich bereid getoond om, afhankelijk van de te maken CAO afspraken over de bijdrage van actieven, mogelijk meer te doen. Deze afspraak loopt nog steeds en CAO partijen zijn in overleg om de pensioenregeling mogelijk aan te passen. Het bestuur zal zich vervolgens beraden of de nieuwe regeling uitvoerbaar is en of artikel 3 lid 6 in de uitvoeringsovereenkomst aangepast moet worden. Opstellen jaarplan beleggingen Het bestuur heeft kennis genomen van deze aanbeveling. Het huidige proces van vermogensbeheer start met een ALM studie waar het risicoprofiel van het fonds bepaald wordt. Daarmee wordt de strategische beleggingsmix (SAA) bepaald. Vervolgens gaat de vermogensbeheerder de strategische mix vertalen in voorgestelde asset classes en ontstaat een beleggingsmix waarin risico en rendement geoptimaliseerd is. In zeer geregeld (in ieder geval maandelijkse een formele vergadering) overleg tussen beleggingscommissie en vermogensbeheerder worden asset classes besproken en mogelijk uitgebreid of afgestoten en beleggingsfondsen binnen de asset class besproken en al of niet verkocht of uitgebreid of ingekrompen. Het bestuur vindt dat dit proces bevredigend verloopt en dat zij hierdoor in control is van het beleggingsproces (inclusief de rapportages achteraf) en dat gewaarborgd is dat er voldoende snel op veranderende omstandigheden gereageerd kan worden. Een jaarplan beleggingen voegt hier naar de overtuiging van het bestuur niets aan toe. Het Bestuur stelt de positief kritische houding van de Visitatiecommissie zeer op prijs en spreekt haar waardering uit voor de kwaliteit van hun analyse en de constructieve wijze van samenwerking tijdens het onderzoek. Breda, maart 2013 Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Aviko
15
VERSLAG VAN HET BESTUUR Hoofdlijnen Algemeen Het jaar 2012 stond wereldwijd bol van de gebeurtenissen op het politieke vlak, op monetair en economisch gebied. Daarnaast speelden een aantal interne beleidsaangelegenheden. Kernpunten voor ons fonds waren: evaluatie van het korte- en langetermijnherstelplan; de nieuwe waarderingsmethodiek (UFR) die voor de pensioenverplichtingen werd geïntroduceerd alsmede de overgang naar de nieuwe Prognosetafel AG2012-2062; evaluatie van de dienstverlening van de fiduciair manager; opstellen en herijking van de wettelijk voorgeschreven fondsdocumenten. De financiële positie van het Fonds, in termen van dekkingsgraad, steeg in het verslagjaar van 101,0 procent ultimo 2011 naar 105,2 procent ultimo 2012. Herstelplan(nen) Door de stijgende levensverwachting, de daling van de rente en de dalende aandelenkoersen, is het Fonds sinds 31 december 2010 in een situatie van reservetekort gekomen. Doordat de dekkingsgraad onder het Vereist Eigen Vermogen is gedaald, is door het Fonds een langetermijnherstelplan opgesteld. In dit langetermijnherstelplan is een herstelpad aangegeven dat ervoor moet zorgen dat de dekkingsgraad van het Fonds binnen de wettelijk gestelde termijn van 15 jaar uit dit reservetekort komt. Dit langetermijnherstelplan is op 31 maart 2011 ingediend bij DNB. DNB heeft op 6 juni 2011 ingestemd met dit herstelplan. Na verder verslechterende macro-economische en politieke omstandigheden is het Fonds vervolgens per 31 juli 2011 in een situatie van onderdekking terechtgekomen. De dekkingsgraad bedroeg op dat moment 104,1 procent, hetgeen lager is dan het Minimaal Vereist (eigen) Vermogen, t.w. 104,2 procent. Op basis van artikel 140 van de Pensioenwet heeft het Fonds een kortetermijnherstelplan opgesteld. In dit herstelplan is een herstelpad en eventuele maatregelen aangegeven die ervoor moet zorgen dat de dekkingsgraad van het Fonds binnen de wettelijk gestelde termijn van 3 jaar uit deze situatie van onderdekking komt én binnen de wettelijke termijn van 15 jaar uit de situatie van reservetekort komt. Dit kortetermijnherstelplan is – samen met een geactualiseerd langetermijnherstelplan – op 28 september 2011 ingediend bij DNB. Na toetsing van deze plannen heeft DNB op 19 december 2011 medegedeeld in te stemmen met beide herstelplannen. In de uitvoeringsovereenkomst tussen de werkgever en het Fonds is opgenomen dat het Fonds in een situatie van onderdekking in overleg treedt met de werkgever over te verrichten aanvullende stortingen. Na het ontstaan van de onderdekking per eind juli 2011 heeft dit overleg plaatsgevonden. Gelet op het feit dat de herstelkracht van het Fonds op dat moment voldoende was, was er echter geen concrete bijstortingsvraag. Bij de evaluatie van het herstelplan naar aanleiding van de stand per ultimo 2011, bleek het Fonds echter over onvoldoende herstelkracht 16
te beschikken om binnen de gestelde termijn uit de situatie van onderdekking te komen. Op dat moment is het bestuur opnieuw in overleg getreden met de werkgever over een bijdrage in het tekort. Dit overleg heeft geresulteerd in een toezegging van de werkgever om per eind juli 2014 een aanvullende storting te doen van € 0,5 miljoen indien de financiële positie op dat moment niet is verbeterd. Daarnaast zullen de pensioenaanspraken met 1,1 procent worden gekort. Deze afspraken zijn gemaakt op basis van de geprognosticeerde financiële ontwikkeling, waarbij de toenmalige geldende DNB definities zijn gehanteerd. Deze maatregelen zijn begin 2012 gecommuniceerd naar alle betrokkenen. Evaluatie herstelplan Gelet op het van toepassing zijnde herstelplan, heeft het Fonds uiterlijk 8 februari 2013 een evaluatie hiervan moeten indienen bij DNB. In deze evaluatie, wordt het herstelpad, dat opgenomen is in het herstelplan, getoetst en daar waar nodig worden aanvullende maatregelen genomen, om binnen de gestelde termijnen te voldoen aan de eisen die hieraan gesteld zijn. Uit evaluatie blijkt dat er per eind 2012, mede geholpen door de UFR-waarderingsmethodiek voor de pensioenverplichtingen, geen sprake meer is van een dekkingstekort. Er zijn derhalve geen aanvullende maatregelen nodig om per 31 juli 2014 op het Minimaal Vereist Vermogen uit te komen. Naar verwachting zal er bij afloop van het langetermijnherstelplan - eind 2025 - ook geen reservetekort zijn. Beleggingsresultaten Over de gehele beleggingsportefeuille is in 2012 een positief rendement van 12,7 procent behaald. Het positieve resultaat is mede behaald dankzij de afdekking van de renterisico’s. De Duration Matching Portfolio (DMP) behaalde als gevolg van de sterk gedaalde rente een rendement van 26,1 procent. Het rendement op de zogenaamde rendementsportefeuille (totale beleggingsportefeuille exclusief renteafdekking) is door de positieve ontwikkeling op de financiële markten uitgekomen op 6,8 procent versus een benchmarkrendement van 5,3 procent. Beide rendementen zijn exclusief valuta-afdekking. Genoemde rendementen zijn exclusief de aan beleggingen toe te rekenen kosten. Het totale fondsrendement, gecorrigeerd voor deze kosten, bedraagt 12,5 procent. In de beleggingenparagraaf wordt een nadere analyse van de beleggingsresultaten gegeven. Toeslagverlening niet-actieven per 1 januari 2013 Het Fonds kent een voorwaardelijke toeslagverlening. Jaarlijks wordt getoetst of de financiële positie van het Fonds voldoende is om, op basis van de richtlijnen voor toeslagverlening, tot toeslagverlening over te gaan. Hierbij geldt dat de toeslag de primaire doelstelling van het Fonds, namelijk het garanderen van de opgebouwde pensioenrechten, niet in gevaar mag brengen. Op basis van de financiële positie van het Fonds en de door het bestuur vastgestelde richtlijnen voor toeslagverlening heeft het bestuur op 3 december 2012 besloten dat per 1 januari 2013 geen toeslag wordt verleend. Het bestuur is hierbij uitgegaan van de RTS zoals vanaf september 2012 voorgeschreven door DNB.
17
ALM-studie Het Fonds streeft naar een stabiele ontwikkeling van zijn financiële positie en een hoge toeslagrealisatie over langere termijn. Het beleggingsbeleid is hier ook op gericht. Om te toetsen of het beleggingsbeleid nog aansluit bij de doelstellingen van het Fonds, wordt periodiek een zogenoemde Asset Liability Management (ALM)-studie uitgevoerd. Een ALMstudie is een analyse van de te verwachten ontwikkelingen in de financiële positie van het Fonds onder diverse (economische) scenario’s. Zo wordt onder meer gekeken naar de langetermijneffecten van het huidige beleggings-, premie- en toeslagbeleid van het Fonds, specifieke beleggingsrisico´s alsmede aannames met betrekking tot de ontwikkeling van het deelnemersbestand. In september 2012 zijn de resultaten van de ALM-studie besproken. De belangrijkste inzichten die deze studie voor de prognoseperiode 2012 – 2027 opleverden zijn: o continuering van het huidige beleidskader leidt tot een stijgende tendens van de dekkingsgraad; deze stijgt vanaf een startniveau van 97,5 procent medio 2012 naar gemiddeld 125 procent medio 2027. In deze dekkingsgraadontwikkeling is in aanmerking genomen de bijstortingsmaatregel van € 0,5 miljoen medio 2014, zoals in het herstelplan staat er is rekening gehouden met een eenmalige korting van de pensioenaanspraken; o de gemiddelde kostendekkende premie zal in de komende jaren stijgen van 32,5 procent van de salarissom naar gemiddeld ruim 39 procent van de salarissom; o de verwachte toeslagrealisatie voor inactieven is aan het einde van de prognoseperiode gemiddeld 31 procent, dit houdt in dat de pensioenen voor 31 procent zijn gecorrigeerd voor prijsinflatie. DNB hanteert in de praktijk voor de consistentie-eis een norm van minimaal 70 procent toeslagrealisatie. Op grond van deze norm is de verwachte toeslagrealisatie (31 procent) niet consistent met de indexatieambitie. Hierbij zij nog opgemerkt dat in dit percentage een eventuele korting van aanspraken (negatieve indexatie), zoals opgenomen in het herstelplan, reeds is verwerkt. Zowel de huidige premie als de ontwikkeling daarvan zijn voor de werkgever niet aanvaardbaar. Sociale partners zijn daarom in overleg getreden om te komen tot een nieuwe pensioenregeling die ligt op een financieel aanvaardbaar niveau. Het bestuur vertrouwt erop dat partijen vóór eind 2013 afspraken weten te maken die tot consistentie en een gezond vooruitzicht voor het Fonds zullen zorgen. Op het moment dat de nieuwe regeling bekend is, zal het bestuur een nieuwe ALM-studie uitvoeren alsmede een consistentietoets.
Herverzekering Het kortlevenrisico en arbeidsongeschiktheidrisico heeft het Pensioenfonds herverzekerd. In verband met het expireren van het contract per 1 januari 2013, is onderzoek uitgevoerd naar de dekkingsvormen en premiestellingen bij verschillende verzekeraars. Na ampele overwegingen is ervoor gekozen om het contract bij Zwitserleven te prolongeren. Hierbij wordt uitgegaan van volledige dekking van eventuele schade met een premiestelling die gebaseerd is op een verkregen winstdelingskorting vooraf.
18
Goed pensioenfondsbestuur Beheerste en integere bedrijfsvoering De STAR-principes voor pension fund governance (PFG) zijn vastgelegd in een wettelijk kader. Het betreft hier de onderdelen zorgvuldig bestuur, transparantie, openheid en communicatie, deskundigheid, verantwoording en intern toezicht. Het beleid van het Fonds is gericht op waarborging van een beheerste en integere bedrijfsvoering. De verantwoordelijkheid van een fondsbestuur is juridisch vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Integere bedrijfsvoering houdt onder meer in: adequate administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) en risicobeheersing; analyse en beheersing van integriteitrisico's; voorkomen van belangenverstrengeling; duurzame beheersing van (financiële) risico's; eenmaal per drie jaar een continuïteitsanalyse. Deskundigheidsbevordering De Pensioenwet schrijft voor dat bestuurders van pensioenfondsen een zodanige mate van kennis en ervaring dienen te bezitten dat hieraan waarborgen kunnen worden ontleend voor een behoorlijke en adequate besturing van het pensioenfonds. Het bestuur beschikt over een deskundigheidsplan. Dit plan is zodanig dat het bestuur als collectief over de vereiste deskundigheid beschikt. Bij elke mutatie in het bestuur gaat het bestuur na of die deskundigheid nog steeds aanwezig is. Het op niveau houden van actuele kennis geschiedt veelal door middel van ‘training on the job’, congressen en vakliteratuur. Nieuwe leden in het bestuur en het verantwoordingsorgaan worden in de gelegenheid gesteld een basiscursus pensioenen te volgen. Het bestuur heeft in 2011 kennisgenomen van de Beleidsregel deskundigheid van AFM en DNB, waarin naast de bestaande deskundigheidseisen ook eisen aan competenties van de bestuursleden worden gesteld. In vervolg hierop heeft het bestuur in 2012 functieprofielen voor bestuursleden en voorzitter opgesteld. Compliance Allen die verbonden zijn aan de bestuurlijke structuur van het Fonds zijn gehouden aan de gedragscode. De gedragscode van het Fonds geeft voorschriften ter voorkoming van belangenverstrengeling, vermijding van het gebruik van voorwetenschap en het minimaliseren van integriteitrisico’s. Zij rapporteren dienaangaande aan de compliance officer of er zich zaken voordoen c.q. zich hebben voorgedaan, waarvan melding is vereist. De compliance officer heeft aan het bestuur meegedeeld dat er zich over het verslagjaar geen zaken hebben voorgedaan die in strijd zijn met de gedragscode.
19
Klachten- en geschillenregeling In artikel 22 van de statuten van het Fonds is een procedure voor geschillen opgenomen. Daarnaast heeft het bestuur op 13 juni 2007 een klachten- en geschillenprocedure vastgesteld. Het Pensioenbureau Cosun is daarbij aangewezen om eventuele klachten c.q. geschillen over de uitvoering van het pensioenreglement in eerste instantie te behandelen. Indien partijen geen overeenstemming bereiken over de oplossing van de klacht c.q. het geschil, wordt de behandeling daarvan door het bestuur overgenomen. In het verslagjaar zijn geen meldingen van klachten en/of geschillen bij het Fonds binnengekomen. Evaluatie functioneren Het bestuur bespreekt jaarlijks zijn eigen functioneren, dat van de door het bestuur ingestelde commissies en het functioneren van de pensioenuitvoeringsorganisatie (Pensioenbureau Cosun). Ook het functioneren van de voorzitter wordt door het bestuur besproken. Aan het Fonds zijn in 2012 geen boetes of dwangsommen dan wel een aanwijzing tot het volgen van een bepaalde gedragslijn opgelegd door één van de toezichthouders (DNB of AFM). Ook is er geen bewindvoerder aangesteld. Risicomanagement Het bestuur is zich bewust van het almaar toenemende belang van risicobeheersing. Met name om de gevolgen van financiële risico’s zoveel mogelijk te beheersen, heeft het bestuur een uitgebreide risicoanalyse uitgevoerd. De uitgevoerde systematiek is overeenkomstig de analyses zoals deze door DNB in haar risicogebaseerd toezicht worden uitgevoerd. Door middel van deze risicoanalyse is op een gestructureerde wijze in beeld gebracht in hoeverre onder meer de strategie, het beleid, de activiteiten, de interne processen en de interactie van pensioenfondsen met de buitenwereld kunnen leiden tot risico’s. Tevens is in beeld gebracht in welke mate deze risico’s door het Fonds zelf wordt onderkend en vervolgens door middel van maatregelen worden beheerst. Nevenactiviteiten van het Fonds Het Fonds oefent geen nevenactiviteiten uit. Uitbesteding Administratie en bestuursondersteuning Pensioenbureau Cosun legt jaarlijks verantwoording af aan het bestuur over de uitvoering zoals verwoord in de met haar afgesloten uitbestedingsovereenkomst. Deze verantwoording vond op 28 januari 2013 plaats. De dienstverlening is naar tevredenheid van het bestuur verlopen.
20
Beleggingen Fiduciair manager AXA IM rapporteert de beleggingscommissie maandelijks schriftelijk over de behaalde resultaten. Daarnaast vindt minimaal eens per kwartaal mondelinge en schriftelijke rapportage aan de beleggingscommissie plaats, waarbij o.a. performance, strategie, visie en outlook per beleggingsfonds aan de orde komen. De bestuursvertegenwoordigers in de beleggingscommissie rapporteren vervolgens aan het gezamenlijke bestuur. AXA IM verstrekt het Fonds jaarlijks een zogenaamde SSAE 16-rapportage. Door middel van deze rapportage vormt het bestuur zich een oordeel over de kwaliteit van de beheersingsmaatregelen die AXA IM heeft getroffen. Het bestuur heeft een onafhankelijke organisatie, i.c. State Street, aangesteld als bewaarbank van het Fonds. State Street verstrekt het Fonds jaarlijks een rapportage op basis van ISAE 3402/SSAE 16. Daarnaast heeft het bestuur WM Company (onderdeel van State Street) ingeschakeld voor de ‘overall’ onafhankelijke performancemeting van het Fonds. Oordeel kwaliteit van de beheersingsmaatregelen Na bestudering van de stukken zijn er geen noemenswaardige afwijkingen tussen het raamwerk en de richtlijnen geconstateerd. Communicatie Het bestuur heeft een communicatieplan opgesteld waarin de beleids- en uitvoeringsuitgangspunten van het Fonds zijn opgenomen. Het bestuur ziet toe op de uitvoering van dit plan. Met dit plan voldoet het Fonds aan de eisen zoals gesteld in de Pensioenwet. Uniform Pensioenoverzicht Het Uniform PensioenOverzicht (UPO) is gezamenlijk door de belangenorganisaties van pensioenfondsen en verzekeraars ontworpen om deelnemers op een eenduidige manier jaarlijks te informeren over hun huidige en toekomstige pensioensituatie. Het UPO geeft de deelnemers inzicht in hun inkomen bij pensionering, bij arbeidsongeschiktheid en het pensioen voor nabestaanden bij overlijden. Het UPO is in september 2012 verzonden naar alle actieve deelnemers. Ook de premievrijen hebben in het verslagjaar een UPO ontvangen. Informatiebrieven over herstelplan(nen) In het kader van het korte- en langetermijnherstelplan waarin het Fonds verkeert, heeft het bestuur alle (gewezen) deelnemers en gepensioneerden door middel presentaties en een brief geïnformeerd over de stand van zaken binnen het Fonds. Overige informatie(verplichtingen) Pensioengerechtigden ontvingen naast de fiscale jaaropgave conform de Pensioenwet informatie over wijzigingen ten aanzien van de pensioenuitkering, zoals toeslagverlening en wettelijke inhoudingen.
21
Alle werknemers van Aviko B.V. in Nederland ontvangen twee keer per jaar het Personeelsblad ‘Aviko Info’. In dit blad staat ook van het bestuur van het Fonds een artikel, dat ingaat op actualiteiten en/of onderwerpen binnen de pensioenregeling. Website Reglementen, statuten, jaarverslagen en informatie over de dekkingsgraad van het Fonds zijn openbaar beschikbaar via de website van Cosun: www.cosun.nl/over cosun/pensioenfondsen, in het menu kan er dan gekozen worden voor Stichting Pensioenfonds Aviko. Toezicht AFM op informatievoorziening De AFM ziet toe op de informatievoorziening van pensioenfondsen aan deelnemers. De AFM beoordeelt of de informatievoorziening tijdig, duidelijk en begrijpelijk is. De tijdigheid is de meest concrete voorwaarde, die ook het best constateerbaar is. Bestuurdersaansprakelijkheidsrisico Feitelijk is het bestuurdersaansprakelijkheidsrisico géén risico dat het Fonds raakt. Het gaat hier immers om de persoonlijke aansprakelijkheid van bestuursleden, nadat het Fonds op zijn aansprakelijkheid is aangesproken, dan wel indien de aansprakelijkheidsclaim volledig zou moeten worden geweten aan de bestuursleden persoonlijk. Dit laatstgenoemde risico wordt betrekkelijk gering geacht, vanwege zaken als getoetste betrouwbaarheid, bewezen integriteit, geen persoonlijke belangen voor het bestuurderscollectief, geen beleggingshandelingen door bestuursleden en tot slot de zorgvuldige totstandkoming van bestuursbesluiten. Desalniettemin is een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering afgesloten ter vermindering van dit risico. Bestuursaangelegenheden Bestuur Vergaderingen Het bestuur van de Stichting Pensioenfonds Aviko kwam in 2012 tien keer bijeen. Daarnaast kwamen vertegenwoordigers van het bestuur één keer bijeen met het verantwoordingsorgaan. Naast de periodiek terugkerende onderwerpen, heeft het bestuur onder meer aandacht besteed aan de volgende zaken: herstelmogelijkheden financiële positie; lange- en kortetermijnherstelplan; communicatie over financiële positie met verzekerden en aangesloten ondernemingen; beleid m.b.t. afdekking renterisico, securities lending en verantwoord beleggen; opstellen investment beliefs; opstellen crisisplan; overgang naar Prognosetafel AG2012-2062; 22
prolongatie herverzekeringscontract; invoering UFR-methodiek t.b.v. waardering pensioenaanspraken; bespreken uitkomsten self assessment AFM; bespreken uitkomsten ALM-studie en noodzakelijke maatregelen; toeslagverlening inactieven per 1 januari 2012; herijking formele fondsdocumenten; evaluatie dienstverlening fiduciair manager; opdracht aan de visitatiecommissie; functieprofielen bestuurders en voorzitter; hoofdlijnennotitie herziening FTK pensioenen; bezetting uitvoeringsorganisatie. Compliance officer De compliance officer is niet bekend met feiten c.q. zaken die niet overeenstemmen met de gedragscode van het Fonds.
23
Pensioen De pensioenregeling van de aangesloten ondernemingen die het Fonds uitvoert, betreft een geïndexeerde middelloonregeling en heeft het karakter van een ‘Uitkeringsovereenkomst’ in de zin van de Pensioenwet. Kenmerken regeling In het jaar 2012 zijn de pensioenafspraken tussen werkgever en werknemers ongewijzigd gebleven, zodat het reglement ongewijzigd is uitgevoerd. De kenmerken van de basispensioenregeling per 1 januari 2012 zijn in onderstaande tabel weergegeven: PENSIOENSYSTEEM PENSIOENLEEFTIJD PENSIOENGEVEND SALARIS
FRANCHISE PENSIOENGRONDSLAG OPBOUWPERCENTAGE NABESTAANDENPENSIOEN TIJDELIJK NABESTAANDENPENSIOEN EIGEN BIJDRAGE
Geïndexeerde middelloonregeling 65 jaar, met mogelijkheid tot vervroeging 13 maal het per 1 januari geldende vaste periodesalaris, vermeerderd met ploegentoeslag, vakantietoeslag, consignatietoeslag en toeslag i.v.m. bijzondere arbeidstijden. € 14.873,Pensioengevend salaris minus franchise 2,19% 35% van ouderdomspensioen 11% van het pensioensalaris, gemaximeerd op € 6.752,Bepaald in van toepassing zijnde CAO of arbeidsvoorwaardenregeling
Toeslagbeleid Deelnemers Jaarlijks per 1 januari, worden de tot die datum opgebouwde pensioenaanspraken onvoorwaardelijk geïndexeerd met de loonindex, te weten 2 procent in 2012. In het kader van de onderhandelingen over een nieuwe pensioenregeling zijn sociale partners echter overeengekomen om hierop een korting van 1,5 procent toe te passen. De deelnemers zijn hierover schriftelijk geïnformeerd. Betreffende toeslagverlening valt onder de toeslagcategorie F2 van de toeslagenmatrix zoals gepubliceerd door DNB in de beleidsregel toeslagenmatrix van 26 februari 2007. Dit houdt in dat: de toeslag onvoorwaardelijk wordt toegekend; het Fonds geen geld heeft gereserveerd om de pensioenopbouw in de toekomst te verhogen; het Fonds de toekomstige verhogingen uit extra pensioenpremies betaalt.
Arbeidsongeschikten De pensioengrondslagen van deelnemers die premievrije deelneming wegens arbeidsongeschiktheid genieten, worden jaarlijks per 1 januari onvoorwaardelijk met de loonindex geïndexeerd. Hierbij zij opgemerkt dat voor het jaar 2012 een eenmalige korting van 24
1,5 procentpunt is toegepast. Deze toeslagverlening valt onder de toeslagcategorie F2 van de toeslagenmatrix zoals gepubliceerd door DNB in de beleidsregel toeslagenmatrix van 26 februari 2007. Dit houdt in dat: de toeslag onvoorwaardelijk wordt toegekend; het Fonds geld heeft gereserveerd om de opgebouwde pensioenen in de toekomst te verhogen. Pensioengerechtigden en ‘Slapers’ Op de opgebouwde pensioenrechten van pensioengerechtigden en op de opgebouwde pensioenaanspraken van de gewezen deelnemers (‘slapers’) wordt jaarlijks op 1 januari een toeslag verleend van in beginsel maximaal de prijsindex. Het bestuur beslist evenwel jaarlijks of en in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Er wordt hiervoor niet gereserveerd uit de premies, oftewel: de premie is geen financieringsmiddel om de toeslagen te kunnen betalen. Uitgangspunt voor de toeslagverlening op de aanspraken van de inactieven is de staffel die het bestuur als leidraad hanteert. In de besluitvorming zal echter nooit sprake zijn van automatische toepassing hiervan. De staffel is als volgt opgesteld: 0 procent toeslagverlening bij een dekkingsgraad onder 115 procent; 25 procent toeslagverlening als de dekkingsgraad tussen de 115 en 120 procent ligt; 50 procent toeslagverlening als de dekkingsgraad tussen de 120 en 130 procent ligt; 75 procent toeslagverlening als de dekkingsgraad tussen de 130 en 140 procent ligt; 100 procent toeslagverlening als de dekkingsgraad boven de 140 procent ligt met de mogelijkheid tot inhaaltoeslag. Op basis van een in 2012 uitgevoerde studie geldt ten aanzien van het toeslagbeleid dat voor de komende 15 jaar naar verwachting gemiddeld tussen de 25 procent en 35 procent van de prijsindex zal worden toegekend. Samenvattend kan worden gesteld dat het toeslagbeleid voor pensioengerechtigden en gewezen deelnemers te typeren is conform categorie D1 van de toeslagenmatrix zoals gepubliceerd door DNB in de beleidsregel toeslagenmatrix van 26 februari 2007. Dit houdt in dat: toeslagverlening voorwaardelijk is; toezegging zoveel mogelijk gekoppeld wordt aan de prijsontwikkeling; er geen reserve wordt aangehouden voor toekomstige toeslagverlening; toeslagverlening gefinancierd wordt uit overrendementen. Verwachte wijzigingen komend jaar Gelet op het pensioenakkoord en de verwachte veranderingen in de wetgeving hieromtrent, is pensioen en de pensioenregeling, ook in 2013 onderwerp van overleg tussen de CAO-partijen. Eventuele wijzigingen hieruit voortkomend zullen worden verwerkt in het pensioenreglement.
25
Mutatieoverzicht deelnemers Het aantal actieve deelnemers van het Fonds is met bijna 3 procent gestegen ten opzichte van 2011. Het aantal personen met premievrije aanspraken steeg met bijna 7 procent. Het aantal uitkeringsgerechtigden steeg met meer dan 7 procent. Actieve deelnemers
MANNEN
VROUWEN
TOTAAL
Aantal op 31 december 2011 Nieuwe toetredingen Overleden Gepensioneerd Vertrokken met Premievrije aanspraken
848 82 -5 -16
172 16 0 -2
1.020 98 -5 -18
-36
-9
-45
Aantal op 31 december 2012
873
177
1.050
Premievrije deelnemers Aantal op 31 december 2011 Wegens vertrek Overleden Gepensioneerd Waardeoverdracht Naar actief Afkoop
MANNEN
VROUWEN
481 36 -2 -2 0 0 0
125 9 0 0 0 0 0
606 45 -2 -2 0 0 0
Aantal op 31 december 2012
513
134
647
Pensioengerechtigden Aantal op 31 december 2011 Gepensioneerd Weduwen Overleden Einde/ingang recht Afkoop
MANNEN
VROUWEN
WEZEN
191 18 0 -9 0 0
107 2 8 -2 0 0
17 0 0 0 6 0
315 20 8 -11 6 0
Aantal op 31 december 2012
200
115
23
338
26
TOTAAL
TOTAAL
Beleggingen Strategische uitgangspunten Toeslagen kunnen slechts dan gerealiseerd worden als de aangroei van de beleggingen gemiddeld hoger is dan de aangroei van de nominale verplichtingen. Hogere ambities kunnen alleen worden behaald met hogere beleggingsrisico’s. De strategische en zo nodig tactische keuzes op dit vlak zijn de verantwoordelijkheid van het bestuur. Het bestuur heeft besloten een deel van de beschikbare middelen zodanig te beleggen, dat de effecten van rentemutaties op de waardering van de pensioenverplichtingen door overeenkomstige waarderingseffecten op de bezittingen verkleind worden. De feitelijke afdekking van deze rente-effecten gebeurt door het beleggen in zogenaamde renteswaps, waarmee per einde verslagjaar circa 73,3 procent van het renterisico op de verplichtingen is afgedekt. Hierbij zij opgemerkt dat het hiervoor genoemde percentage is gebaseerd op afdekking van het economische risico, zijnde het risico dat voortvloeit uit het veranderen van de waarde van de verplichtingen door veranderingen in de marktrente (zonder UFR). Afdekking wordt bereikt door te beleggen in de AXA IM Horizon Funds die uitsluitend bestaan uit renteswaps en geldmarktinstrumenten. Deze renteswaps vormen de zogenaamde Duration Matching Portfolio (DMP). De overige beschikbare middelen zijn belegd in een zogenaamde rendementsportefeuille, met een wereldwijd gespreide belegging in obligaties en aandelen. Deze laatste portefeuille is bedoeld om rendementen te genereren, die uitstijgen boven de hierboven omschreven risicovrije marktrente van de verplichtingen, met als doel de geformuleerde toeslagambitie mogelijk te maken. Vermogensbeheer Het feitelijke vermogensbeheer wordt uitgevoerd door middel van fiduciair management en is uitbesteed aan AXA Investment Managers (AXA IM). Op basis van de door het bestuur goedgekeurde risicoprofielen en beleggingsspreiding heeft AXA IM, in samenwerking met de beleggingscommissie, invulling gegeven aan de beleggingen. Op periodieke basis vindt overleg plaats over de performance van de onderliggende beleggingsfondsen en hun vermogensbeheerders in vergelijking met de marktontwikkelingen, de zich wijzigende risicoprofielen, de visie met betrekking tot de ontwikkeling van diverse economische parameters, etc. De beleggingscommissie rapporteert op alle vergadermomenten van het bestuur over de beleggingsresultaten. Beleggingsklimaat Financiële markten 2012 Het jaar 2012 begon met oplopende financiële stress en een afnemend producentenvertrouwen. De stress op de obligatiemarkten van Spanje en Italië bereikte een hoogtepunt sinds de crisis, en er werd openlijk getwijfeld aan de houdbaarheid van de EMU als geheel. Sinds de Europese Centrale Bank (ECB) in het derde kwartaal aan de markt heeft bekendgemaakt als achtervang voor eurolidstaten op te treden, is de stress op de financiële markten aanzienlijk gedaald. Dit heeft de risicobereidheid onder beleggers in de tweede helft van dit jaar aanzienlijk vergroot.
27
Sterke rentedaling De 10-jaars Duitse rente op 1,2 procent, de 10-jaars Nederlandse rente op 1,6 procent, de 30-jaars Euro swaprente op 1,9 procent: zo eindigde de maand mei 2012, een maand waarin alle laagterecords ten aanzien van de rente werden doorbroken. De herfinanciering van kortere termijnen daalde voor Dld/NL zelfs tot negatieve renteniveau’s. Niet alleen in de eurozone daalde de rente fors, elders in de wereld was het patroon vergelijkbaar: de 10-jaars rente voor Amerika daalde naar 1,6 procent, die van Zwitserland naar 0,5 procent. 30-jaars Euro swaprente (31 dec 2011 - 31 dec 2012)
3,0% 2,7% 2,4% 2,1% 1,8% 1,5% 30-12-2011
29-2-2012
30-4-2012
30-6-2012
30-8-2012
31-10-2012
31-12-2012
Een bijzonder belangrijke factor voor deze rentekrach waren de weer opgelaaide problemen in de eurozone. Enerzijds de patstelling die ontstond na de verkiezingen in Griekenland, met als resultaat dat er weer nieuwe verkiezingen in juni moesten plaatsvinden, wat veel onduidelijkheid met zich meebracht over de houdbaarheid van de positie van Griekenland in de Eurozone. Als Griekenland alsnog niet akkoord zou gaan met de afgesproken bezuinigingen, zouden de toegezegde steunmaatregelen van het IMF en de EU ingetrokken worden (met een faillissement van Griekenland als gevolg). De directe en met name indirecte gevolgen hiervan – besmettingsgevaar – kon daarmee een financiële schokgolf teweegbrengen. Anderzijds golden de problemen waar Spanje mee kampt, in het bijzonder de positie van een aantal Spaanse banken zoals Bankia. Deze banken lijden onder de malaise van de Spaanse vastgoedsector, waarvan het einde nog niet in zicht is. Huizenprijzen bleven dalen en de economie stond en staat er met een werkloosheid van 25 procent slecht voor. Diverse banken hadden en hebben nog steeds dringend extra kapitaal nodig om aan de aangescherpte solvabiliteitseisen te kunnen voldoen dan wel een faillissement af te wenden. Het gesteggel over de wijze waarop deze noodzakelijk geachte herkapitalisering plaats moest vinden - in welke mate en door wie - zorgde voor grote onrust op de financiële markten. Het illustreerde daarmee wederom de continu halfslachtige aanpak van de crisis door de EU. Een andere, versterkende factor was daarbij een aantal tegenvallende economische cijfers in die periode. Het banengroeicijfer in Amerika voor de maand mei viel tegen en de werkloosheid steeg daardoor verder. In de opkomende markten viel de groei in China tegen, wat wees op een afkoelende economie, terwijl in India de economische groei sterker afzwakte dan verwacht. Situatie ultimo 2012 De 30-jaars Euro swaprente daalde in 2012 met zo’n 33 basispunten naar 2,23 procent. Zoals hierboven reeds aangegeven werd de daling met name gerealiseerd gedurende de eerste helft van het jaar dankzij de ‘safe harbor’ status van de Noord Europese landen. Gedurende de tweede helft 28
van het jaar bewoog de rente zich in een nauwe marge tussen de 2,23 procent en 2,28 procent. De Nederlandse rente vertoonde hetzelfde beeld hoewel de rentedaling nog sterker was met 60 basispunten en de 10-jaars rente het jaar afsloot op 1,5 procent. In Amerika eindigde de 10-jaars rente vrijwel onveranderd op 1,76 procent. Ondanks het feit dat de rating van Amerikaans schuldpapier naar beneden werd bijgesteld, vond er een sterke rentedaling plaats gedurende de eerste helft van het jaar. Deze daling werd goeddeels ongedaan gemaakt gedurende de laatste weken van 2012 vanwege de onzekerheid die de zogenaamde “fiscal cliff” creëerde. De rente werd in 2012 met name beïnvloed door de voortdurende crisis in Europa en het gedrag van centrale banken. Het jaar 2012 werd daarmee gekenmerkt door zogenaamd “risk on-risk off” gedrag in de financiële markten, gedreven door de onzekerheid over het voortbestaan van de Euro. Risk off gedrag resulteerde, in het algemeen, tot rentedaling in landen zoals US, Duitsland en Nederland. Sinds de Europese Centrale Bank in de zomer verklaarde dat zij alles zou doen om de Euro in stand te houden, hebben beleggers weer vertrouwen gekregen in staatspapier van de Zuidelijke Europese landen en dit ging ten koste van hun beleggingen in Duits en Nederlands staatspapier. Deze trend werd ondersteund door de massale aankopen door centrale banken van diverse soorten obligaties (hypotheken in de US, staatspapier in Europa en de UK, hoewel daar ook niet-staatspapier is gekocht). Het monetaire beleid was, en is, duidelijk gericht op het laag houden van de rente. Ook het fiscale beleid was disinflatoir, zeker in Europa waar de meeste overheden hun uitgaven kortten en de belastingen verhoogden. De wereldwijde economische groei was lager dan de trendgroei en was aldus ook geen stimulans voor hogere renteniveaus. Risicobudget en bandbreedtes Het Fonds hanteert ten aanzien van het risicobudget de volgende richtlijnen: DEKKINGSGRAAD
Indicatieve verdeling
RISICOBUDGET
(uitgedrukt in tracking error)
ZAKELIJKE WAARDEN
VASTRENTENDE WAARDEN
%
%
%
%
< 115 115 - 120 120 - 130 130 - 140 > 140
2,5-4,0 5,0 5,8 6,8 7,7
20 25 30 35 40
80 75 70 65 60
Beleggingsbeleid Het bestuur heeft in oktober 2012 zijn investment beliefs geëvalueerd en opnieuw vastgesteld. Belangrijkste wijzigingen hierin zijn de overgang van actieve aandelenbeleggingsfondsen naar indexfondsen, het verwijderen van de GTAA-beleggingsfondsen en het niet verder uitbreiden van de belegingscategorie hedge funds.
29
Deze investment beliefs en het geldende risicobudgetbeleidskader zijn het uitgangspunt geweest voor de nieuwe strategische beleggingsportefeuille die in samenwerking met de fiduciair manager is samengesteld. Deze portefeuille is zodanig ingericht dat de gevoeligheid voor rentebewegingen beperkt wordt. Dit wordt bereikt door te beleggen in de AXA IM Horizon Funds die uitsluitend bestaan uit renteswaps en geldmarktinstrumenten. Er wordt gewerkt met een hefboom in de Horizon Funds waardoor de omvang van de benodigde middelen ter realisatie van de renteafdekking, verkleind wordt. Hierdoor kan een groter deel belegd worden in andere vermogenscategorieën, waardoor een efficiëntere kapitaalallocatie mogelijk wordt. De volledige beleggingsportefeuille wordt beheerd door de fiduciair manager. Het Fonds is betrokken bij de selectie van de fondsmanagers en accordeert alle fondsmanagers die opgenomen worden in de beleggingsportefeuille.
Diversificatie is een belangrijk uitgangspunt bij het vaststellen van de beleggingsportefeuille. Naast de traditionele beleggingscategorieën, zoals aandelen en obligaties, zijn ook alternatieve beleggingscategorieën opgenomen zoals private equity en hedgefondsen. Aan de beleggingscategorie aandelen zijn in 2012 toegevoegd: de categorieën beursgenoteerd onroerend goed en infrastructuur. Aan de beleggingscategorie obligaties zijn toegevoegd: IG Credit en IG High Yield Credits. Ten aanzien van de in 2012 ingevoerde nieuwe rentetermijnstructuur (incl. UFR) is met betrekking tot het toepassen van het risicobudget en het afdekken van het renterisico het volgende beleid afgesproken; er wordt vastgehouden aan de rentetermijnstructuur op basis van marktrente; het beleidskader wordt gehandhaafd, waarbij: o de hedge ratio afhankelijk is van de rentevoet (RTS = marktrente); o de dekkingsgraad berekend wordt met behulp van de UFR, dat wil zeggen de dekkingsgraad zoals die wordt gerapporteerd aan DNB en o de risicograad, zijnde het risicobudget dat hoort bij een het niveau van de dekkingsgraad. De richtlijnen voor de allocatie van de zakelijke waarden en de toegestane tracking error worden bepaald aan de hand van de dekkingsgraad op UFR-basis. Dit is in lijn met de aan de DNB gerapporteerde dekkingsgraad. Tactisch beleid Het Fonds heeft in 2012 de beleggingscategorie Global Tactical Asset Allocation (GTAA) laten vervallen aangezien het bestuur er niet van overtuigd is dat tactisch beleid waarde toevoegt. Het enige tactische beleid dat het Fonds voert, beperkt zich tot onder- of overweging van bepaalde beleggingscategorieën ten opzichte van de strategische weging zoals o.a. bij koersontwikkeling, opbouw van een belang in een activaklasse en ten behoeve van risicobeperking. Er vinden dus geen actieve over- en onderwegingen plaats op basis van marktvisie voor elk van de beleggingscategorieën. Verantwoord beleggen Het bestuur heeft haar beleid met betrekking tot verantwoord beleggen nader geformuleerd. Bij de uitgangspunten is opgenomen dat zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met algemeen aanvaarde ethische beginselen zoals: respect voor de kernrechten van de mens, het zich niet schuldig maken aan ernstige vormen van kinderarbeid, het zich onthouden van: o betrokkenheid bij dwangarbeid, o ernstige vormen van corruptie, 30
o zware vormen van milieuvervuiling, geen betrokkenheid bij de productie en ontwikkeling van controversiële wapensystemen, bij de verschaffing van diensten voor de ontwikkeling, het gebruik en het onderhoud van deze wapensystemen, of bij controversiële wapenhandel. De strategische asset allocatie geeft aan voor welk percentage de verschillende assetcategorieën in de totale portefeuille worden opgenomen. De strategische en de feitelijke beleggingsallocatie van het Fonds per jaareinde kunnen als volgt worden samengevat: STRATEGISCHE ALLOCATIE %
Duration Matching Portfolio
33,9
Obligaties
46,0
Obligaties wereldwijd Obligaties opkomende markten Investment Grade Euro Credit Investment Grade High Yield Credit
Aandelen
FEITELIJKE ALLOCATIE PER 31 DECEMBER 2012 % x € 1.000 34,1 43,4
30,2 4,7 6,7 4,4 14,4
Aandelen wereldwijd Aandelen opkomende markten Aandelen infrastructuur Aandelen Onroerend goed 1,2
Overige beleggingen
4,5
Hedge funds Private Equity Liquidity
86.011 37,4 0,0 4,8 1,2
14,0 6,7 3,0 2,5 2,2
Vastgoed
67.626
74.045 0 9.600 2.366 27.668
6,6 2,9 2,3 2,2 0,7
1.465
7,6 3,4 1,1 0,0
12.805 5.761 4.826 4.276
15.082 3,2 1,1 3,3
6.392 2.136 6.554
Derivaten
0,0
0,2
374
Totaal belegd vermogen
100,0
100,0
198.226
Totaal beleggingsresultaat Het rendement op de beleggingsportefeuille wordt op total returnbasis gemeten. Dit wil zeggen dat naast directe opbrengsten zoals couponrente en dividend, ook de indirecte opbrengsten in het resultaat worden betrokken. Deze indirecte opbrengsten worden gevormd door de marktwaardeverandering van (onderdelen van) de beleggingsportefeuille.
Het Fonds heeft over 2012 een totaal rendement behaald van 12,7 procent (2011: 14,0 procent). De totale portefeuille is opgedeeld in een Duration Matching Portfolio en een rendementsportefeuille. De rendementsportefeuille heeft in 2012 een rendement behaald van 6,8 procent (2011: -2,2 procent) ten opzichte van de benchmark van 5,3 procent (2011: 1,9 procent).
31
Per beleggingscategorie bedraagt het totaal rendement: BELEGGINGSCATEGORIE
PERFORMANCE 2012 IN %
Vastrentende waarden: Obligaties wereldwijd Obligaties opkomende markten IG Euro Credit IG Euro High Yield Bond Cash incl. vreemde valuta
5,8
Niet beursgenoteerde vastgoed(fondsen):
-10,1
Aandelen: Aandelen wereldwijd Aandelen opkomende markten Beursgenoteerd infrastructuur Beursgenoteerd vastgoed
16,1
Private Equity
6,4
Hedge funds: Hedge funds GTAA
0,6
Totaal Rendementsportefeuille
6,8
Duration Matching; Horizon Funds Totaal
26,1 12,7
5,3 9,9 8,8 10,5
15,9 15,5 6,8 14,3
0,3 -1,7
Resultaat vastrentende waarden De vastrentende portefeuille heeft een positief resultaat van 5,8 procent behaald in 2012 (2011: 0,5 procent). De performance op de categorie obligaties wereldwijd staat wellicht in schril contrast met die van de sterke rentedaling in het afgelopen jaar. Ter nuancering wordt hierbij daarom opgemerkt dat voor deze beleggingscategorie slechts een zeer geringe duratie is toegestaan aangezien deze volledig is toegewezen aan de DMP. De rendementen op IG Credit en High Yield bond zijn goed, maar hebben slechts voor een deel van het jaar deel uitgemaakt van de beleggingsportefeuille en drukken daarmee het totaalrendement van deze beleggingscategorie. Resultaat vastgoedfondsen De resultaten van de AXA-vastgoedfondsen ‘AXA Immosolutions’ en ‘AXA Immoselect’ zijn slecht. Beide fondsen zijn, evenals een groot aantal andere Europese vastgoedfondsen, in dermate grote liquiditeitsproblemen gekomen waardoor, mede door de Duitse regelgeving, liquidatie het gevolg was. Door de verplichting tot verkoop worden panden tegen lagere prijzen dan de boekwaarde verkocht en worden nog te verkopen panden tussentijds afgewaardeerd. Voor het 32
Immoselectfonds geldt dat deze stukken momenteel op een secundaire markt verhandeld worden tegen een discount van ca. 50 procent. Door prudente waardering neemt het Fonds deze negatieve effecten al zoveel mogelijk mee in de balanswaardering. Het totale rendement van beide fondsen bedraagt negatief 10,1 procent.
Resultaat aandelen Op de aandelenportefeuille is een rendement behaald van 16,1 procent. Hierbij hebben de categorieën beursgenoteerd infrastructuur en vastgoed slechts een deel van het jaar deel uitgemaakt van de beleggingsportefeuille. Het feit dat het totaalrendement op de aandelen niet wordt gedrukt door de lager behaalde rendementen op de onderliggende aandelencategorieën, wordt veroorzaakt door de allocatie binnen aandelen. Anders gezegd, waar de onderliggende aandelencategorieën eenzelfde of lagere rendementen hebben opgeleverd dan het totaalrendement op aandelen, hebben de gedurende het jaar aangehouden onderlinge verhoudingen tussen deze categorieën gunstig uitgepakt.
Resultaat Private Equity Het Fonds is belegd in AXA Capital Europe. Voor Private Equity was er sprake van een moeilijke markt. Europese Private Equity activiteiten stagneerden in 2012. Nadat de markt in de tweede helft van 2011 geraakt werd door een afname in het aantal ‘leveraged buy outs’ (een financieringsmethode waarbij de overname van een bedrijf voornamelijk berust op geleend geld, dat later door het overgenomen bedrijf moet worden terugbetaald). Het laatste kwartaal van 2012 werd echter gekenmerkt door een toename van het aantal transacties in Europa wat de weg vrijmaakt voor een verdere toename in 2013. Private Equity behaalde over 2012 een rendement van 6,4 procent.
Resultaat hedge funds Het Fonds is belegd in het AXA Alternative Premium fund. De onzekerheden op de financiële markten hebber er toe geleid dat het fonds slechts een rendement van 0,6 procent realiseerde over het gehele jaar. Resultaat GTAA Het bestuur van het Fonds heeft in 2012 besloten om haar beleggingen in de beleggingscategorie GTAA af te bouwen. Het Fonds is derhalve gedurende 2012 slechts deels belegd geweest in deze beleggingscategorie. Het hierop behaalde rendement bedraagt 5,3 procent.
33
Financieel De financiële positie, weergegeven door de dekkingsgraad, kan dagelijks veranderen als gevolg van waardering van de beleggingen, rentewijzigingen en kasstromen. In onderstaande figuur is de ontwikkeling van de nominale dekkingsgraad van het Fonds weergegeven, samen met het (minimaal) vereiste vermogen.
Ontwikkeling dekkingsgraad 2012
109,0
107,0
105,0
103,0
101,0
99,0
97,0 dec
jan
feb
mrt
dekkingsgraad
apr
mei
jun
vereist vermogen
jul
aug
sep
okt
nov
dec
minimaal vereist vermogen
Samenvatting van de financiële positie van het Fonds en ontwikkelingen gedurende het jaar (in duizenden euro’s) PENSIOENVERMOGEN €
TECHNISCHE VOORZIENING EIGEN REKENING €
171.952 21.639 10.020 -4.329 0 0 -376
170.221 2.704 9.351 -4.279 10.797 1.618 -1.409
101,0
Beleggingsresultaten Premiebijdragen Uitkeringen / onttrekkingen Interest i.v.m. wijziging RTS Aanpassing overlevingstafels Overige
Stand per 31 december 2012
198.906
189.003
105,2
Stand per 1 januari 2012
34
DEKKINGSGRAAD
%
De dekkingsgraad van het Fonds is voornamelijk gestegen als gevolg van de positieve beleggingsresultaten in de rendementsportefeuille en de wijziging van de waarderingsmethodiek voor de verplichtingen. De daling van de rentetermijnstructuur en het niet volledig afgedekt zijn van het renterisico alsmede de overgang naar een nieuwe prognosetafel hebben negatief bijgedragen aan de ontwikkeling van de dekkingsgraad. In de onderstaande grafiek wordt de verandering van de dekkingsgraad opgesplitst naar oorzaak. Op pagina 57 van het verslag wordt onderstaande opsplitsing verder gespecificeerd.
Verloop dekkingsgraad 2012 6,0% 4,3%
4,2%
4,0% 1,6%
2,0% 0,0%
-0,2% -2,0%
-1,5% Rendement beleggingen Overige aanpassingen
Rentetermijnstructuur * Totaal
Operationele kasstromen
*) Het cumulatieve effect van de rentetermijnstructuur (RTS) op de dekkingsgraad, ter hoogte van 1,6 procentpunt, wordt veroorzaakt door een negatief effect van 13,2 procentpunt door daling van de rentetermijnstructuur. Daarnaast heeft de invoering van UFR in de RTS een positief effect van 6,8 procentpunt. Per saldo heeft de ontwikkeling van de RTS een effect van negatief 6,4 procentpunt. De Duration Matching Portfolio (DMP), bedoeld ter afdekking van dit renterisico, heeft een positief effect op de dekkingsgraad van 8,0 procentpunt. De positieve bijdrage van de DMP ten opzichte van de ontwikkeling van de RTS wordt veroorzaakt door de mismatch tussen de RTS (incl. UFR en 3-maands middeling) en de actuele marktrente.
Ontwikkeling nominale en reële dekkingsgraad 110,0% 100,0%
105,2% 101,0%
90,0% 80,0% 70,0% 64,7%
60,0%
58,9% 50,0% Nominale dekkingsgraad
Reële dekkingsgraad 2012
2011
35
De nominale dekkingsgraad geeft de dekking van de nominale aanspraken weer en houdt daarmee geen rekening met toekomstige verhogingen door toeslagverlening. Het Fonds heeft echter de ambitie om naast de uitkeringen van de opgebouwde aanspraken ook toeslag te verlenen ter compensatie van algemene prijsstijgingen. De mate waarin de financiering van deze toekomstige toeslagen (uitgaande van een compensatie gelijk aan 100 procent van de prijsinflatie) aanwezig is binnen het niveau van de huidige beleggingen, wordt weergegeven door de reële dekkingsgraad. Een reële dekkingsgraad van 100 procent is precies genoeg voor volledige indexatie van de aanspraken. Bij een lagere (reële) dekkingsgraad is in principe slechts ruimte voor een gedeeltelijke indexatie. Indien de nominale dekkingsgraad lager is dan 100 procent is er zelfs helemaal geen ruimte voor een indexatie.
In onderstaande figuur worden de pensioenfondsspecifieke nominale en reële uitkeringen getoond, alsmede de RTS zoals die ultimo 2012 gold.
18.000
4,000
16.000
3,500
14.000
3,000
12.000
2,500
10.000 2,000 8.000 1,500
6.000
1,000
4.000
Nominale kasstroom
Reële kasstroom
36
Yieldcurve
2101
2097
2093
2089
2085
2081
2077
2073
2069
2065
2061
2057
2053
2049
2045
2041
2037
2033
2029
0,000 2025
0 2021
0,500
2017
2.000 2013
Duizenden
Nominale vs. reële kasstromen incl. yieldcurve
Beheersing uitvoeringskosten Uitvoeringskosten kunnen worden onderverdeeld in drie kostensoorten: de kosten van het pensioenbeheer, de kosten van het vermogensbeheer en de transactiekosten van mutaties in de beleggingsportefeuille. Het Fonds hanteert voor deze kostensoorten de omschrijvingen en definities die hieraan zijn gegeven in de notitie ‘Aanbevelingen uitvoeringskosten’ zoals opgesteld door de Pensioenfederatie. Kosten pensioenbeheer Onder de kosten van pensioenbeheer worden de volgende kosten verstaan: kosten deelnemer en gepensioneerde, werkgeverskosten, projectkosten en kosten bestuur en financieel beheer. Gelet op het feit dat het Fonds de uitvoering van de pensioenregeling én de bestuursondersteuning heeft uitbesteed aan het Pensioenbureau Cosun, zijn de kosten van deze organisatie volledig toe te schrijven aan de kostensoort ‘pensioenbeheer’. Daarnaast zijn er kosten voor DNB en AFM (denk aan contributies) die hier ook onder vallen. Tot slot worden door het Fonds advies- en controleactiviteiten ingeleend die gecategoriseerd worden onder kosten pensioenbeheer. De kosten pensioenbeheer worden uitgedrukt in kosten per deelnemer (waarbij het aantal deelnemers wordt bepaald door het aantal actieve deelnemers en pensioengerechtigden; gewezen deelnemers worden buiten beschouwing gelaten). Het aantal deelnemers ultimo 2012 is 1.388. In onderstaande tabel worden de kosten gespecificeerd (kosten x € 1.000,-):
2012 Kosten totaal (x € 1.000,-)
2012 Kosten per deelnemer (in euro’s)
2011 Kosten totaal (x € 1.000,-)
2011 Kosten per deelnemer (in euro’s)
Kosten Pensioenbureau Contributies en bijdragen Bestuurskosten Controle en advieskosten
91 21 8 225
65,56 15,13 5,76 162,10
83 19 6 305
62,25 14,25 4,47 228,26
Totale kosten pensioenbeheer
345
248,55
464
309,23
Kosten vermogensbeheer Onder kosten van vermogensbeheer wordt verstaan: beheerkosten van de beleggingen (zoals kosten fiduciair beheer, kosten en overige kosten. Deze kosten worden uitgedrukt als percentage van het gemiddelde belegd vermogen van het Fonds. Dit gemiddelde wordt – in aansluiting op de aanbeveling uitvoeringskosten van de Pensioenfederatie – berekend door het belegd vermogen per kwartaal te middelen. Het gemiddeld belegd vermogen van het Fonds in 2012 bedroeg circa € 181 miljoen.
37
2012 2012 2011 2011 Kosten totaal % kosten van Kosten totaal % kosten van (x € 1.000,-) gemiddeld (x € 1.000,-) gemiddeld belegd belegd vermogen vermogen Beheerkosten fiduciair Beheerkosten beleggingsfondsen Kosten custodian Kosten performancemeting Overige kosten
275 1.546 35 14 32
0,15 0,85 0,02 0,01 0,02
226 982 36 11 19
0,15 0,65 0,02 0,01 0,01
Totale kosten vermogensbeheer
1.902
1,05
1.274
0,84
De beheerkosten van de beleggingsfondsen zijn schattingen gebaseerd op de opgave van de Total Expense Ratio (TER) van de fondsmanagers. Deze TER is de verhouding van de daadwerkelijk gemaakte kosten door de fondsmanagers ten opzichte van het totale vermogen van deze beleggingsfondsen. De door het Fonds bedongen kortingen op de standaard management fees zijn hiervan afgetrokken. De beheerkosten van de verschillende beleggingsfondsen zijn in onderstaande tabel naar categorie gespecificeerd. 2012 2012 2011 2011 Kosten totaal % kosten van Kosten totaal % kosten van (x € 1.000,-) gemiddeld (x € 1.000,-) gemiddeld belegd belegd vermogen vermogen Vastgoed Aandelen Vastrentende waarden Overige beleggingen Duration Matching Portefeuille
22 212 1.158 119 35
0,01 0,12 0,64 0,06 0,02
17 204 578 159 24
0,01 0,14 0,38 0,10 0,02
Totale beheerskosten beleggingsfondsen
1.546
0,85
982
0,65
De totale kosten vermogensbeheer zijn veelal afhankelijk van de beleggingsstructuur (denk aan actief of passief beleggen, in eigen beheer of extern beleggen (via een vermogensbeheerder of fiduciair manager), maar ook van de beleggingsportefeuille. Zo zal beleggen in direct vastgoed andere kosten met zich meebrengen dan in beursgenoteerde vastgoedfondsen. Vergelijk van de bovenstaande cijfers dient dan ook in dit licht bezien te worden. Conclusies hierover zijn dan ook alleen te trekken in een vergelijk met soortgelijke fondsen met een soortgelijke beleggingsstructuur en beleggingsrisico.
Transactiekosten Transactiekosten zijn de kosten die gepaard gaan met een (beleggings)transactie. Dit zijn geen kosten die aan de vermogensbeheerder of fondsmanager betaald worden, maar kosten die bijvoorbeeld aan de beurs of aan een broker betaald moeten worden of die betaald worden aan de custodian. Onder transactiekosten worden ook in- en uitstapkosten begrepen die betaald worden als er belegd wordt in een bepaald beleggingsfonds. Gelet op de aanbevelingen uitvoeringskosten van de Pensioenfederatie, dienen voor pensioenfondsen die via beleggingsfondsen beleggen, alleen de transactiekosten die het fonds 38
direct bij aan- en verkopen van deze beleggingsfondsen gemaakt worden aan te merken als transactiekosten (niveau 1). De kosten die deze beleggingsfondsen zelf maken voor hun beleggingen, hoeven niet meegenomen te worden. Deze kosten zijn inbegrepen in de TER van deze beleggingsfondsen die ten grondslag liggen aan de beheerkosten van deze fondsen. Uit nader onderzoek blijkt, dat gezien het volume van de aan- en verkopen van beleggingsfondsen, geen in- en uitstapkosten worden betaald door het Fonds. Aangezien het Fonds alleen belegt in indirecte beleggingen (beleggingsfondsen), worden er geen directe kosten gemaakt aan brokers, beurzen, etc. Wel worden er transactiekosten in rekening gebracht door de custodian. Deze kosten bedragen € 2.080,-- en zijn derhalve als percentage van het gemiddeld belegd vermogen praktisch nihil.
39
Actuarieel Samenvatting van de actuariële analyse (in duizenden euro’s)
2012
2011
Premieresultaat Interestresultaat Kostenresultaat Resultaat aanpassing overlevingstafels Resultaat aanpassing reserveringsmethode AO Overig resultaat
668 8.139 359 -1.618 0 625
517 -5.481 149 0 -199 -258
Totaal
8.173
-5.272
Uitkomsten solvabiliteitstoets De dekkingsgraad bedraagt per 31 december 2012 105,2 procent (2011: 101,0 procent) en wordt bepaald als pensioenvermogen gedeeld door de voorziening pensioenverplichtingen. De vereiste dekkingsgraad zoals die voortvloeit uit de solvabiliteitsvoorschriften volgens de Pensioenwet bedraagt 108,1 procent. Ultimo 2012 is derhalve sprake van een ontoereikende solvabiliteit. Nieuwe Waarderingsmethodiek pensioenverplichtingen Op 3 oktober 2012 heeft DNB voor de Nederlandse pensioenfondsen een nieuwe rentetermijnstructuur gepubliceerd. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de Ultimate Forward Rate (UFR). In de volgende grafiek worden zowel de RTS zoals gepubliceerd door DNB, als de ‘werkelijke’ rentetermijnstructuur (op basis van marktrente) zichtbaar gemaakt. 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5
31-12-2012 DNB (UFR)
50Y
40Y
30Y
25Y
20Y
15Y
10Y
5Y
0
31-12-2012 actueel
De nieuwe rentetermijnstructuur betreft een aanpassing van de zerocouponrentes voor looptijden langer dan 20 jaar. Voor looptijden tot en met 20 jaar is de zerocouponrente gelijk aan de waargenomen driemaands gemiddelde zerocouponrente. 40
Voor looptijden vanaf 21 jaar wordt de zerocouponrente aangepast door de onderliggende 1-jaars forward rentes te extrapoleren naar de zogenoemde ultimate forward rate (UFR). Per 30 september 2012 is de UFR vastgesteld op 4,2 procent. De extrapolatie van de forward rente bestaat uit een gewogen gemiddelde van de waargenomen forward rente (op basis van de driemaands gemiddelde swapcurve) en de UFR. De aldus bepaalde rentetermijnstructuur dient te worden gebruikt voor de discontering van pensioenverplichtingen op grond van het Besluit FTK. Aangezien de vastgestelde UFR boven de huidige marktrente ligt, heeft de toepassing hiervan een licht opdrijvende werking voor de dekkingsgraad van het Fonds.
Actuele actuariële grondslagen Het Fonds hanteert per 31 december 2012 de Prognosetafel AG2012-2062. Naast de algemene sterftekansen, heeft het CBS inkomensspecifieke sterftegegevens van de gehele Nederlandse bevolking gepubliceerd. Dit maakt het mogelijk om een levensverwachting naar inkomen te bepalen. Uit de door het CBS gepubliceerde gegevens heeft de actuaris van het Fonds inkomensafhankelijke sterftekanscorrectietabellen afgeleid. Voor toepassing van deze correctiefactoren is het Fonds ingedeeld in de inkomensklasse Hoog-Midden. Met de keuze voor deze waarderingsgrondslagen voldoet het Fonds aan de vereisten ten aanzien van het hanteren van prudente grondslagen zoals vastgelegd in wet- en regelgeving. Oordeel van de certificerend actuaris over de financiële positie De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds Aviko is naar mijn mening niet voldoende, vanwege het reservetekort.
41
Risico’s Zowel in de jaarrekening als in het jaarverslag wordt ingegaan op de (beheersing van) risico’s. Een meer gedetailleerde (kwantitatieve) toelichting is opgenomen in de jaarrekening. Risico- en beheersingsbeleid Risico heeft te maken met onzekerheden die bovendien ook kunnen leiden tot ongewenste resultaten. Het bestuur heeft zijn beheersingsbeleid met betrekking tot risico’s (risicomanagement) verwoord in de ABTN. Algemene leidraad voor het uitvoeren van zijn beheerstaken is risicomijdend operationeel management. Onderstaand worden de risico's genoemd die het bestuur met prioriteit heeft aangepakt: beleggingsrisico's; actuariële risico's; renterisico. Het beheersen van risico’s wordt in een aantal fasen onderscheiden: identificatie van relevante risico’s; evaluatie relevante risico’s; afdekken van risico’s waar noodzakelijk en mogelijk; en monitoring van geaccepteerde risico’s en beheersmaatregelen. In de identificatiefase zijn alle risico’s waarvan bekend is dat ze op kunnen treden en daarnaast een substantiële impact kunnen hebben op de financiële positie van het Fonds, als relevant risico geïdentificeerd. Voor alle relevante risico’s is vervolgens vastgesteld of er gezien de kans en impact van het risico additionele beheersmaatregelen nodig zijn of dat het risico geaccepteerd wordt. Een voorbeeld van geaccepteerd risico is het marktrisico bij beleggingen. De vergoeding voor het risico is een verwacht hoger rendement. Daarbij wordt gezocht naar een optimum van risico en rendement via onder andere de ALM-studie. Voor niet geaccepteerde risico’s worden beheersmaatregelen en/of de risico’s afgedekt. Voorbeelden hiervan zijn het afdekken van het renterisico op de waardering van de pensioenverplichtingen en het valutarisico voor de belangrijkste vreemde valuta. Ten slotte worden alle relevante risico’s gemonitord door de werking van de beheersmaatregelen te toetsen, na te gaan of het afdekkingsbeleid goed werkt en hoe groot de posities en risico’s zijn ten aanzien van relevante risico’s. Beleggingsrisico’s Het beleggingsbeleid is vastgesteld in het licht van de Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen inzake de kostendekkende premie, het toeslagbeleid en het (minimaal) vereiste eigen vermogen. De doelstelling van het beleggingsbeleid is het behalen van een hoog en stabiel langetermijnrendement, binnen de door het bestuur vastgestelde risicoparameters en rekening houdend met de lang- en kortlopende verplichtingen van het Pensioenfonds, de solvabiliteitseisen die aan haar worden gesteld en de wenselijkheid van een stabiel premiebeleid. Door middel van de ALM-studie zijn de uitgangspunten voor het strategisch beleggingsbeleid vastgelegd. Hierin is opgenomen dat het beleggingsbeleid zal geschieden op basis van een risicobudget, waarbij de maximaal toegestane tracking error voor de beleggingsportefeuille 42
voor een aantal dekkingsgraadniveaus is vastgesteld. Daarnaast is voor deze niveaus een maximum percentage vastgesteld voor belegging in zakelijke waarden. Onder tracking error wordt verstaan de mate waarin de beleggingsresultaten gemiddeld kunnen afwijken van de benchmark, die als ijkpunt voor de performance geldt, die aan de gehele portefeuille als doel is gesteld. Dit doel (de benchmark) is een gewenst overrendement behalen ten opzichte van de ontwikkeling van de verplichtingen van het Fonds. De toegestane tracking error is afhankelijk van de dekkingsgraad van het Fonds en daalt naarmate de dekkingsgraad lager is. Dus hoe lager de dekkingsgraad hoe minder risico het Fonds in haar beleggingsportefeuille wenst te lopen. De fiduciair manager heeft dit risicobudget vertaald naar een optimale strategische beleggingsportefeuille, waarbij per beleggingscategorie (asset class) eveneens maximale risicobudgetten gelden. De vastgestelde beleggingsportefeuille omvat een grotere spreiding over de verschillende beleggingscategorieën en regio's. De spreiding beperkt het risico van de portefeuille. De risicogebonden inzet en spreiding van de middelen beperkt dus het portefeuillerisico. De risicodecompositie van de portefeuille versus de nominale verplichtingen wordt gegeven in de volgende grafiek waarbij op asset class-niveau de toedeling van de tracking error wordt gegeven ten opzichte van de verplichtingen.
12,0% 10,0%
9,8% -8,2%
8,0% 6,0%
0,7%
0,4%
0,3%
0,2%
0,2%
0,1% -3,0%
0,7% 0,3% 4,0% 0,6% 0,3%
0,5%
3,6%
0,6%
2,0% 0,0%
De belangrijkste beleggingsrisico’s waar het Fonds mee te maken heeft zijn markt-, prijs-, valuta- en kredietrisico.
43
Actuariële risico’s In de zogenaamde Prognosetafel AG2012 – 2062, die het Fonds bij de berekening van de technische voorziening gebruikt, is de sterftetrend verdisconteerd. Dit betekent dat rekening wordt gehouden met de veronderstelling dat men (gemiddeld genomen) langer zal leven. Door toepassing van deze prognosetafel is het langlevenrisico voor het Fonds gereduceerd. Overige relevante actuariële risico’s zijn het overlijdens- en het arbeidsongeschiktheidsrisico. Beide risico’s zijn herverzekerd. Renterisico Dit risico betreft het verschil in rentegevoeligheid tussen de beleggingsportefeuille enerzijds en de verplichtingen anderzijds. In beginsel hebben de verplichtingen, vanwege de lange looptijden, een hogere rentegevoeligheid dan de vastrentende waarden in de beleggingsportefeuille. Een daling van de rente leidt dan tot een stijging van de verplichtingen, die slechts gedeeltelijk wordt goedgemaakt door een stijging van de waarde van de obligatieportefeuille. In verband hiermee heeft het bestuur besloten om dit renterisico strategisch voor 100 procent van de verplichtingen af te dekken. Het bestuur onderkent dat er situaties kunnen voorkomen die aanleiding zouden kunnen geven om tijdelijk af te wijken van het strategische beleid waarbij 100 procent van de pensioenverplichtingen wordt afgedekt tegen het risico van rentedaling. Hiertoe is in het verslagjaar een beleidskader opgesteld waarbij, gegeven de dekkingsgraad en het daarbij geldende risicobudget en de mogelijke renteniveaus, de hedge ratio tijdelijk kan worden verlaagd. De hedge ratio per 31 december 2012 bedraagt: 73,3 procent.
44
Toekomst ALM-studie Sociale partners buigen zich momenteel over de opzet van een nieuwe pensioenregeling. Op het moment dat de nieuwe pensioenregeling bekend is, zal het bestuur een nieuwe ALM-studie uitvoeren alsmede een consistentietoets. Aanpassing fiscaal pensioenkader Per 1 januari 2014 wordt de fiscale pensioenleeftijd verschoven van 65 naar 67 jaar, dit in combinatie met fors verlaagde opbouwpercentages. In 2014 wordt het maximale opbouwpercentage voor middelloonregelingen verlaagd van 2,25 procent naar 2,15 procent. In 2015 ligt een verdere verlaging tot 1,75 procent voor in het regeerakkoord. Sociale partners zijn inmiddels in overleg getreden over aanpassing van de huidige pensioenregeling. Het bestuur vertrouwt erop dat partijen voor einde 2013 afspraken weten te maken die tot consistentie en een gezond vooruitzicht voor het Fonds zullen zorgen alsmede het bestuur en de uitvoeringsorganisatie in staat stellen tijdig alle noodzakelijke voorbereidingen te kunnen treffen zodat de operationele uitvoering niet in het geding komt en het bestuur een basis heeft waarop het een langetermijnbeleid kan voeren. Pensioenakkoord / contractkeuze De verwachte intreding van het nieuwe Financieel toetsingskader (FTK) voor pensioenfondsen is verschoven naar 2015. Een van de belangrijkste vragen is of hierin de keuze wordt gemaakt voor een nominaal of een zogenaamd reëel contract. Uiteraard dient hierbij rekening gehouden te worden met de nieuwe fiscale kaders en premieruimte die beschikbaar wordt gesteld voor inrichting van de nieuwe pensioenregeling. De “invaarproblematiek” en de “renteparameters” zijn de belangrijkste gegevens, die deze keuze wellicht zullen beïnvloeden. Het bestuur kijkt, in het kader van het beheersbaar houden van de uitvoering van de regeling, met belangstelling uit naar het resultaat van het onderzoek of alle opbebouwde pensioenen collectief kunnen worden omgezet naar é n pensioenleeftijd.
Versterking bestuur pensioenfondsen Via de aangekondigde ‘Wet versterking bestuur pensioenfondsen’ zullen zeer waarschijnlijk drie mogelijke bestuursmodellen worden geïntroduceerd. Naast het huidige paritair model kan ook gekozen worden voor een model waarbij het bestuur bestaat uit externe deskundigen en er een ‘belanghebbendenorgaan’ komt met vertegenwoordigers van stakeholders. Als derde model zal de ‘one tier board’ gaan gelden, waarbij het bestuur é n orgaan is, maar bestaat uit uitvoerende bestuursleden en overige bestuursleden. De overige bestuursleden houden dan toezicht op de uitvoerende bestuursleden. Elk van de modellen kent zijn eigen vorm, intern toezicht en verantwoording. Naar verwachting zal begin 2013 bekend worden hoe het uiteindelijke wetsvoorstel eruit ziet. Het bestuur zal zich in 2013 met betrekking tot het bestuursmodel mede in relatie tot de deskundigheid en competenties van het bestuur alvast gaan oriënteren. 45
Fiduciair management In 2013 zal het fonds voorbereidingen treffen voor een in 2014 uit te voeren tender onder een aantal geselecteerde fiduciaire managers. Tot slot In het verslagjaar is er wederom veel werk verricht. Het bestuur dankt alle betrokkenen bij het Fonds voor hun inzet. Breda, 4 juni 2013 Stichting Pensioenfonds Aviko Het Bestuur
46
Jaarrekening 2012
47
Balans per 31 december 2012 (na voorgestelde bestemming saldo baten en lasten) (in duizenden euro’s)
Toelichting
2012
2011
Activa BELEGGINGEN VOOR RISICO PENSIOENFONDS
5, 15
195.451
170.487
HERVERZEKERINGSDEEL TECHNISCHE VOORZIENINGEN
6
615
872
VORDERINGEN EN OVERLOPENDE ACTIVA
7
3.290
446
OVERIGE ACTIVA
8
1.938
1.696
201.294
173.501
Passiva STICHTINGSKAPITAAL EN RESERVE
9
9.903
1.730
TECHNISCHE VOORZIENINGEN
10
189.618
171.093
OVERIGE SCHULDEN EN OVERLOPENDE PASSIVA
11
1.773
678
201.294
173.501
Dekkingsgraad 105,2 procent (2011: 101,0 procent).
48
Staat van baten en lasten over 2012 (in duizenden euro’s)
Toelichting
2012
2011
Baten PREMIEBIJDRAGEN
13
10.020
8.596
PREMIEBIJDRAGEN RISICO DEELNEMERS
14
0
0
BELEGGINGSRESULTATEN RISICO PENSIOENFONDS
15
21.639
20.512
OVERIGE BATEN
16
591
265
Lasten MUTATIE VOORZIENING PENSIOENVERPLICHTINGEN VOOR RISICO VAN HET PENSIOENFONDS: Pensioenopbouw Toeslagverlening Rentetoevoeging Onttrekking voor pensioenuitkeringen Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten Wijziging marktrente Overgenomen en overgedragen pensioenverplichtingen Overige mutaties in de voorziening pensioenverplichtingen
17 18 19 20 21 22 23 24
-9.351 220 -2.704 4.279 704 -10.797 0 -1.133
-8.079 -32 -1.877 3.789 562 -24.116 -30 -118
-18.782
-29.901
MUTATIE VOORZIENING PENSIOENVERPLICHTINGEN VOOR RISICO DEELNEMERS:
25
0
0
Pensioenuitkeringen Pensioenuitvoeringskosten Saldo overdracht van rechten Overige lasten
26 27 t/m 29 30 31
-4.329 -345 0 -621
-3.817 -413 19 -533
8.173
-5.272
SALDO VAN BATEN EN LASTEN
49
Actuariële analyse van het saldo van baten en lasten over 2012 (in duizenden euro’s)
PREMIERESULTAAT Premiebijdragen Pensioenopbouw INTERESTRESULTAAT Beleggingsresultaten Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen Toeslagverlening Wijziging marktrente KOSTENRESULTAAT Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor Pensioenuitvoeringskosten Pensioenuitvoeringskosten OVERIG RESULTAAT Resultaat op waardeoverdrachten (saldo overdracht van rechten) Resultaat op uitkeringen Resultaat op sterfte Resultaat op arbeidongeschiktheid Resultaat aanpassing overlevingstafels Overige lasten TOTAAL SALDO VAN BATEN EN LASTEN
2012
2011
10.020 -9.351 668
8.596 -8.079 517
21.639 -2.704 220 -10.797 8.359
20.512 -1.877 -32 -24.116 -5.513
704 -345 359
562 -413 149
0 35 617 0 -1.618 -247 -1.213
-11 46 -253 -4 0 -203 -425
8.173
-5.272
Bestemming van het saldo van baten en lasten over 2012 (in duizenden euro’s)
50
2012
2011
Algemene reserve
8.173
-5.272
TOTAAL
8.173
-5.272
Kasstroomoverzicht over 2012 (in duizenden euro’s)
2012
2011
KASSTROOM UIT PENSIOENACTIVITEITEN Ontvangen premies Ontvangen waardeoverdrachten Betaalde pensioenuitkeringen Betaalde waardeoverdrachten Ontvangen uitkeringen van herverzekeraars Betaalde premies herverzekering Betaalde pensioenuitvoeringskosten Rentebaten en –lasten Overige baten en lasten Toename/afname kortlopende schulden Toename/afname vorderingen en overlopende activa
10.020 0 -4.329 0 722 -592 -345 -29 -131 1.359 -69
8.596 110 -3.817 -91 265 -532 -413 -1 0 -108 45
TOTAAL KASSTROOM UIT PENSIOENACTIVITEITEN
6.606
4.054
KASSTROOM UIT BELEGGINGSACTIVITEITEN Verkopen en aflossingen van beleggingen Ontvangen directe beleggingsopbrengsten Aankopen beleggingen Betaalde kosten van vermogensbeheer Toename/afname vorderingen en overlopende activa Toename/afname kortlopende schulden
95.627 222 -102.561 -365 -2.775 0
57.909 549 -59.139 -292 207 0
TOTAAL KASSTROOM UIT BELEGGINGSACTIVITEITEN
-9.852
-766
NETTO-KASSTROOM
-3.246
3.288
Mutatie liquide middelen uit beleggingen voor risico Pensioenfonds Mutatie liquide middelen uit beleggingen voor risico deelnemers Mutatie liquide middelen uit overige activa
-3.488 0 242
3.481 0 -193
TOTAAL MUTATIE LIQUIDE MIDDELEN
-3.246
3.288
51
Toelichting behorende tot de jaarrekening 2012 (bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders aangegeven) 1
Inleiding
Het doel van Stichting Pensioenfonds Aviko, statutair gevestigd te Breda, (hierna 'het Fonds') is het nu en in de toekomst verstrekken van uitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden ter zake van ouderdom en overlijden. Daarnaast verstrekt het Fonds uitkeringen aan arbeidsongeschikte deelnemers. Het Fonds geeft invulling aan de uitvoering van de pensioenregeling van de volgende aangesloten ondernemingen: Aviko B.V., gevestigd te Steenderen, Lomm en Cuijk; Aviko Rixona B.V., gevestigd te Venray en Warffum; Duynie Holding B.V. gevestigd te Alphen aan den Rijn (met dochterondernemingen Novidon B.V., Duynie B.V., Soltens B.V. en Crustell B.V.); Aviko Potato B.V., gevestigd te Dronten. 2
Overeenstemmingsverklaring
De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen zoals deze zijn opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW en met inachtneming van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Het bestuur heeft op 4 juni 2013 de jaarrekening vastgesteld. 3
Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling
(a)
Algemeen
Het jaarverslag is opgesteld in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW, met inachtneming van het bepaalde in artikel 146 van de Pensioenwet en met toepassing van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Tenzij hierna anders vermeld zijn alle bedragen in de tabellen in duizenden euro's. Beleggingen worden gewaardeerd tegen actuele waarde. Pensioenverplichtingen worden gewaardeerd tegen marktwaarde, zijde de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur. Overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop deze betrekking hebben. (b)
Schattingen en veronderstellingen
De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW vereist dat het bestuur oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende andere factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis voor het oordeel over de boekwaarde van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. 52
(c)
Opname van een actief of een verplichting
Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar het Pensioenfonds zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten worden in de rekening van baten en lasten opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico's met betrekking tot een actief of een verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. Dit betekent dat transacties worden verwerkt op handelsdatum en niet op afwikkelingsdatum. Als gevolg hiervan kan sprake zijn van een post ‘nog af te wikkelen transacties’. Deze post kan zowel een actief als een passief zijn. (d)
Saldering van een actief en een verplichting
Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesaldeerd als nettobedrag in de balans opgenomen indien sprake is van een wettelijke of contractuele bevoegdheid om het actief en de verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te wikkelen en bovendien de intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen. De met de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële verplichtingen samenhangende rentebaten en rentelasten worden eveneens gesaldeerd opgenomen. (e)
Verwerking van waardeveranderingen van beleggingen
Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen gerealiseerde en ongerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen. Alle waardeveranderingen van beleggingen, inclusief valutakoersverschillen, worden als beleggingsopbrengsten in de staat van baten en lasten opgenomen. (f)
Vreemde valuta
Activa en verplichtingen in vreemde valuta's worden omgerekend naar euro's tegen de koers per balansdatum. Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen reële waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta's worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum.
53
(g)
Beleggingen
(g.1) Algemeen
In overeenstemming met de Pensioenwet worden beleggingen gewaardeerd op actuele waarde. Slechts indien de actuele waarde van een belegging niet betrouwbaar kan worden vastgesteld, vindt waardering plaats op basis van geamortiseerde kostprijs. Stichting Pensioenfonds Aviko belegt voornamelijk in beleggingsfondsen. Dit kunnen zowel beursgenoteerde als niet-beursgenoteerde beleggingsfondsen zijn. Beleggingen voor risico van het Fonds en voor risico van de deelnemers worden op dezelfde wijze gewaardeerd. Het aandeel in de totale beleggingsportefeuille dat voor risico van de deelnemers is, is gelijk aan de som van de voorziening voor risico deelnemers. (g.2) Vastgoed beleggingen
Indirect vastgoed kan worden onderverdeeld in beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde participaties in vastgoedinstellingen. Beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd tegen de net asset value per ultimo boekjaar. Uit prudentieoverweging kan hiervan worden afgeweken indien er een lagere handelskoers beschikbaar is die op een secundaire markt tot stand is gekomen. (g.3) Aandelen
De actuele waarde van beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde beleggingsfondsen wordt bepaald op basis van de door de beheerder opgegeven net asset value per ultimo boekjaar. (g.4) Vastrentende waarden
De actuele waarde van beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde beleggingsfondsen wordt bepaald op basis van de door de beheerder opgegeven net asset value per ultimo boekjaar. Een groot deel van de vastrentende waarden bestaat uit de Horizon fondsen, deze worden gewaardeerd op de net asset value van de laatst bekende handelsdag in het verslagjaar. Bij afwijkingen groter dan 2,5 procent tussen de waarde ultimo boekjaar en de laatst bekende handelsdag vindt aanpassing plaats. (g.5) Derivaten
Beleggingen in beursgenoteerde derivaten worden gewaardeerd tegen de op 31 december bekende marktprijzen. Beleggingen welke onderhands zijn verkocht, waarvoor geen directe marktwaardering beschikbaar is, worden gewaardeerd op basis van actuele marktparameters met behulp van marktconforme en toetsbare waarderingsmodellen. De Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving schrijven voor dat derivaten met een negatieve waarde op de passiva zijde van de balans moeten worden weergegeven. (g.6) Overige beleggingen
Onder de categorie overige beleggingen worden die beleggingen geschaard die gezien hun aard niet kunnen worden gerubriceerd onder een van de bovengenoemde beleggingscategorieën. Betreffende beleggingen worden zoveel mogelijk gewaardeerd op reële waarde, te weten de relevante marktnotering of, als die er niet is, de waarde die wordt bepaald met behulp van marktconforme en toetsbare waarderingsmodellen. (g.7) Liquide middelen
De liquide middelen en deposito’s zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.
54
(h)
Herverzekeringsdeel technische voorzieningen
Vorderingen uit herverzekeringscontracten die classificeren als kapitaalcontracten worden gewaardeerd op de verwachte verzekeringsuitkering bij expiratie van het herverzekeringscontract. Vorderingen uit hoofde van winstdelingsregelingen in herverzekeringscontracten worden verantwoord op het moment van toekenning door de herverzekeraar. (i)
Vorderingen, overlopende activa en overige schulden
Waardering vindt plaats tegen nominale waarde; bij vorderingen verminderd met de eventueel noodzakelijk geachte voorziening wegens mogelijke oninbaarheid. (j)
Technische voorzieningen (TV)
De Technische Voorziening wordt gewaardeerd op de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur per balansdatum. De actuele waarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van de beste inschatting van toekomstige kasstromen die samenhangen met de op balansdatum onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen. Onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen zijn de opgebouwde nominale aanspraken en de onvoorwaardelijke toezeggingen. De contante waarde wordt bepaald op basis van de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur van de kapitaalmarktrente. Een rentetermijnstructuur geeft het verband weer tussen de looptijd van de obligatie en het jaarlijks rendement op diezelfde obligatie. Een normale rentetermijnstructuur is oplopend. Hoe langer de looptijd van de obligatie des te hoger is het jaarlijkse rendement. Doordat de rentetermijnstructuur constant wijzigt, fluctueert de TV. Overigens is ook de waarde van de beleggingen in obligaties op vergelijkbare wijze gevoelig voor wijzigingen in de rentetermijnstructuur. Bij de berekening van de Technische Voorziening is uitgegaan van het op de balansdatum geldende pensioenreglement en van de over de verstreken deelnemersjaren verworven aanspraken. Jaarlijks wordt door het bestuur besloten of de opgebouwde pensioenaanspraken worden geïndexeerd. Alle per balansdatum bestaande besluiten ten aanzien van toeslagverlening (ook voor besluiten na balansdatum voor zover sprake is van ex ante condities) zijn in de berekening begrepen. Er wordt geen rekening gehouden met toekomstige salarisontwikkelingen. Het Fonds heeft het arbeidsongeschiktheidsrisico van de actieve deelnemers volledig herverzekerd. Dit betreft de verzekering van het arbeidsongeschiktheidspensioen, alsmede de premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid. Het Fonds betaalt de verschuldigde verzekeringspremies rechtstreeks aan de verzekeraar. De hiervoor benodigde middelen worden onttrokken aan de pensioenpremie die het Fonds in rekening brengt bij de aangesloten ondernemingen. Bij de bepaling van de actuariële uitgangspunten wordt uitgegaan van voor de toezichthouder acceptabele grondslagen, waarbij rekening wordt gehouden met de voorzienbare trend in overlevingskansen. De berekeningen zijn uitgevoerd op basis van de volgende actuariële grondslagen en veronderstellingen: 55
Marktrente: gebaseerd op de rentetermijnstructuur zoals maandelijks gepubliceerd door DNB; Overlevingstafels: prognosetafel AG2012-2062 met correctiefactoren inkomensklasse hoog-midden; Onbepaald partnersysteem; Voor partnerpensioen is aangenomen dat de partner 3 jaar jonger is dan de verzekerde man en 3 jaar ouder dan de verzekerde vrouw; Het nabestaandenpensioen is op opbouwbasis verzekerd; Kostenopslag ter grootte van 2 procent van de voorziening voor pensioenverplichtingen in verband met toekomstige excassokosten. (k) Voorzieningen voor risico van deelnemers De waardering van de voorzieningen voor risico van deelnemers wordt bepaald door de waardering van de tegenover deze voorzieningen aangehouden beleggingen. (l)
Kasstroomoverzicht
Het kasstroomoverzicht is conform de indirecte methode opgesteld. Er wordt onderscheid gemaakt tussen kasstromen uit pensioenuitvoeringsactiviteiten en beleggingsactiviteiten. (m) Baten en lasten Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop zij betrekking hebben. 4
Risicobeheer en derivaten
Solvabiliteitsrisico Het Fonds wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen en de financiering daarvan geconfronteerd met risico's. De belangrijkste doelstelling van het Fonds is het nakomen van de pensioentoezeggingen. Voor het realiseren van deze doelstelling wordt gestreefd naar een toereikende solvabiliteit op basis van de marktwaarde van de pensioenverplichtingen. Het belangrijkste risico voor het Fonds betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat het Fonds niet beschikt over voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen. De solvabiliteit wordt gemeten zowel op basis van algemeen geldende normen als ook naar de specifieke normen welke door de toezichthouder worden opgelegd. Indien de solvabiliteit van het Fonds zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat het Fonds de premie voor de onderneming en deelnemers moet verhogen en het risico dat er geen ruimte beschikbaar is voor een eventuele toeslagverlening op opgebouwde pensioenrechten. In het uiterste geval kan het noodzakelijk zijn dat het Fonds verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten moet verminderen. In het hoofdstuk ‘Kerncijfers’ is weergegeven hoe de vermogenssituatie en solvabiliteit de afgelopen jaren is geweest.
56
In de volgende tabel is de verandering van de dekkingsgraad opgesplitst naar oorzaak. 2012 %
2011 %
DEKKINGSGRAAD PER 1 JANUARI
101,0
105,0
Wijziging door rendementen Vastrentende waarden Vastgoed Aandelen Overige beleggingen Totaal (a)
2,7 -0,2 1,6 0,2 4,3
0,2 -0,6 -1,0 -0,3 -1,7
Wijziging door rentetermijnstructuur 1) Verplichtingen Renteafdekking Totaal (b) 2)
-6,4 8,0 1,6
-17,1 16,4 -0,7
Wijziging door operationele kasstromen Uitkeringen Premie Indexatie Kosten Totaal (c)
-0,1 0,2 0,0 -0,3 -0,2
0,1 0,1 0,0 0,1 0,3
Overige aanpassingen Toevoeging verplichtingen VPV Reservering aanpassing overlevingstafels Waardeoverdrachten Aanwending IPS-kapitaal Overigen Totaal (d)
-0,9 -0,6 0,0 0,0 0,0 -1,5
-1,4 0,0 0,0 0,0 -0,5 -1,9
Totaal veranderingen (a+b+c+d)
4,2
-4,0
DEKKINGSGRAAD PER 31 DECEMBER
105,2
101,0
1)
Hoewel het de strategische doelstelling is om het renterisico voor 100 procent af te dekken, zal deze afdekking nooit het gehele jaar zuiver zijn. De reden hiervan is onder andere gelegen in het feit dat de benodigde toekomstige kasstromen niet op 1 januari van het verslagjaar beschikbaar zijn, er deelnemersmutaties c.q. aanpassing van overlevingsgrondslagen plaatsvinden die invloed hebben op de toekomstige kasstromen en er in tactische zin kan worden afgeweken van de strategische hedge ratio. Deze afwijking heeft invloed op de dekkingsgraad. 2) Doordat de verplichtingen worden gewaardeerd op de door DNB gepubliceerde RTS (3-maands middeling incl. UFR) en de renteafdekking geschiedt op werkelijke marktrente, ontstaat er in 2012 een positief resultaat op renteafdekking, ondanks het feit dat bij de dalende (markt)rente niet de volledige verplichtingen zijn afgedekt.
Het vereiste vermogen Het Pensioenfonds heeft een reservetekort indien de dekkingsgraad onder het vereiste vermogen ligt. Voor het bepalen van het vereiste vermogen heeft de wetgever een zestal factoren gedefinieerd waarmee de risico’s waaraan het Fonds blootstaat worden gekwantificeerd. In de volgende tabel wordt een overzicht van deze factoren gegeven bij toepassing van de standaardtoets.
57
2012 €
2011 %
€
%
TECHNISCHE VOORZIENING VOLGENS DE JAARREKENING
189.003
100,0
170.221
100,0
BUFFERS: S1 Renterisico S2 Risico zakelijke waarden S3 Valutarisico S4 Grondstoffenrisico S5 Kredietrisico S6 Verzekeringstechnisch risico S10 Actief beheer risico Diversificatie-effect
5.197 9.886 2.115 0 1.460 6.491 2.238 -12.041
2,8 5,2 1,1 0,0 0,8 3,4 1,2 -6,4
5.335 6.932 963 0 716 6.078 2.484 -8.853
3,1 4,0 0,6 0,0 0,4 3,6 1,5 -5,2
TOTAAL S (VEREISTE BUFFERS)
15.346
8,1
13.655
8,0
VEREIST VERMOGEN (ART. 132 PW) AANWEZIG VERMOGEN (TOTAAL ACTIVA – SCHULDEN = PENSIOENVERMOGEN)
204.349
108,1
183.876
108,0
198.906
171.952
SALDO
-5.443
-11.924
De waarde van de eerste vijf risicofactoren is afhankelijk van de samenstelling van de beleggingen van het Fonds. Hoe beter de beleggingen aansluiten bij de toekomstige uitkeringen, des te lager is de waarde van de risicofactoren. De factoren zijn dan ook door middel van het beleggingsbeleid te beïnvloeden. De zesde factor, het verzekeringstechnisch risico, is afhankelijk van de deelnemerspopulatie van het Fonds. Het aantal en de gemiddelde leeftijd van de deelnemers spelen daarbij een rol. Deze factor is in mindere mate beïnvloedbaar.
De factor S10 betreft het actief beheer risico. Onder actief beheer worden afwijkende posities in de portefeuille verstaan die door portefeuillemanagers worden ingenomen ten opzichte van de strategische portefeuilles. De mate van actief beheer wordt doorgaans bepaald aan de hand van een tracking error. Deze tracking error meet de mate van afwijking tussen het rendement van een beleggingsportefeuille en het rendement op een benchmarkportefeuille. Een lage tracking error impliceert dat het feitelijke rendement dicht bij de gekozen benchmark ligt, terwijl een hoge tracking error aangeeft dat het rendement duidelijk van de benchmark afwijkt. Een hogere tracking error impliceert daarmee een hogere mate van actief risico. Voor het bepalen van deze buffer is uitgegaan van de ex-post (dus achteraf) vastgestelde 36maands tracking error, omdat deze het beste beeld geeft van de afwijking van het behaalde rendement ten opzichte van de benchmark. De ex-post tracking errors per fonds zijn aangeleverd door de Fiduciair manager. Het Fonds heeft ter afdekking van risico’s bepaalde derivatencontracten afgesloten. Hiermee is bij het bepalen van de vereiste buffers rekening gehouden door de per balansdatum lopende valutatermijncontracten onder S3 in mindering te brengen op het belegd vermogen in vreemde valuta.
58
Bij de berekening van de buffers past het Fonds de standaardmethode toe. Voor de samenstelling van de beleggingen is uitgegaan van de huidige beleggingsmix. Beleid en risicobeheer Het bestuur beschikt over een aantal beleidsinstrumenten ten behoeve van het beheersen van de risico’s voor het Fonds. Deze beleidsinstrumenten betreffen: Beleggingsbeleid; Premiebeleid; Herverzekeringsbeleid; Toeslagenbeleid. De keuze en toepassing van beleidsinstrumenten vindt plaats na uitvoerige analyses ten aanzien van te verwachten ontwikkelingen van de verplichtingen en de financiële markten. Daarbij wordt onder meer gebruikgemaakt van ALM-studies. Een ALM-studie is een analyse van de structuur van de pensioenverplichtingen en van verschillende beleggingsstrategieën en de ontwikkeling daarvan in diverse economische scenario's. De uitkomsten van deze analyses vinden hun weerslag in jaarlijks door het bestuur vast te stellen beleggingsrichtlijnen als basis voor het uit te voeren beleggingsbeleid. De beleggingsrichtlijnen geven normen en limieten (in termen van maximale tracking-error) aan waarbinnen de uitvoering van het beleggingsbeleid moet plaatsvinden. Ze zijn gericht op het beheersen van de volgende belangrijkste (beleggings)-risico's. Bij de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt gebruikgemaakt van derivaten. Marktrisico Marktrisico omvat de mogelijkheden voor winst of verlies en omvat het prijs(koers)risico, valutarisico en het renterisico. De strategie van het Fonds met betrekking tot het beleggingsrisico wordt bepaald door beleggingsdoelstellingen. Het marktrisico wordt op dagelijkse basis beheerst door AXA IM in overeenstemming met de aanwezige beleidskaders en richtlijnen. De overallmarktposities worden periodiek gerapporteerd aan het bestuur. Prijsrisico Prijsrisico is het risico van waardewijzigingen door de ontwikkeling van marktprijzen, dat wordt veroorzaakt door factoren gerelateerd aan een individuele belegging, de uitgevende instelling of generieke factoren. Omdat alle beleggingen worden gewaardeerd tegen reële waarde, waarbij waardewijzigingen onmiddellijk in het saldo van baten en lasten worden verwerkt, zijn alle wijzigingen in marktomstandigheden direct zichtbaar in het beleggingsresultaat. Het prijsrisico kan worden gemitigeerd door diversificatie. In aanvulling hierop kan het prijsrisico worden gehedged door het gebruik van afgeleide financiële instrumenten (derivaten), zoals opties en futures. De beleggingsportefeuille is onder paragraaf 5 nader toegelicht.
59
Valutarisico Het totaalbedrag van niet in euro genoteerde beleggingsfondsen bedraagt ultimo 2012 circa 2,7 procent (2011: 3,5 procent) van de beleggingsportefeuille en is nagenoeg volledig tegen euro’s afgedekt. De belangrijkste valuta daarin zijn USD, JPY en GBP. Het strategische beleid van het Fonds is om alle valutaposities af te dekken, waarbij tijdelijke tactische beleidsruimte aanwezig is. Per einde boekjaar zijn er geen uitstaande valutatermijncontracten. Het valutarisico wordt in onderstaande tabel weergegeven. De beleggingen in vreemde valuta kunnen per categorie als volgt worden gespecificeerd: 31 dec. 2012
31 dec. 2011
Aandelen Vastrentende waarden Cash
0 5.201 9
3.372 2.581 66
TOTAAL
5.210
6.019
De valutapositie voor en na afdekking door valutaderivaten is als volgt weer te geven:
EUR GBP JPY USD
31 dec. 2012 (voor)
Valutaderivaten
€
€
192.642 5 1 5.204
31 dec. 2012 Nettopositie (na) €
17.321 -1.664 -1.789 -13.494
209.963 1.659 1.788 8.290
31 dec. 2011 Nettopositie (na) € 174.416 1.439 -873 -4.759
Uit bovenstaand overzicht blijkt dat voor onder meer GBP-, JPY- en USDvalutatermijncontracten zijn afgesloten. De netto positie doet vermoeden dat meer is afgedekt dan in vreemde valuta aanwezig is. Dit wordt verklaard doordat de onderliggende waarden in GBP, USD en JPY zijn opgenomen in euro-genoteerde beleggingsfondsen. Een restrisico betreft de categorie overige valuta; deze valuta betreffen valuta in opkomende markten en/of hebben een correlatie met de USD. Het bestuur heeft besloten om deze risico’s niet strategisch af te dekken.
60
Renterisico Het renterisico is het risico dat de waarden van de portefeuille vastrentende waarden en de pensioenverplichtingen veranderen als gevolg van ongunstige veranderingen in de marktrente. De voorziening wordt berekend op basis van de zero swapcurve. Deze curve is in de onderstaande figuur voor een aantal data weergegeven: RTS o.b.v. SWAP-rente 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5
31-10-2007
31-12-2011 DNB
31-12-2012 DNB (UFR)
31-12-2012 actueel
50Y
40Y
30Y
25Y
20Y
15Y
10Y
5Y
0
31-12-2011 actueel
In 2012 is de swaprente over de volledige curve lager geworden. Door de introductie van de UFR in de RTS, zijn de rentes vanaf een looptijd van circa 30 jaar hoger dan vorig jaar (zonder UFR). Gemiddeld is de rente die voor de verplichtingen wordt aangehouden in 2012 gedaald, wat leidt tot een verhoging van de technische voorziening.
De rentegevoeligheid kan worden gemeten door middel van duration. De duration is de (met de contante waarde van de toekomstige kasstromen) gewogen gemiddelde resterende looptijd in jaren. Ultimo 2012 bedroeg de duration van het Fonds 19,0 jaar. Zonder durationmatching is op balansdatum de duration van de beleggingen aanzienlijk korter dan de duration van de verplichtingen. Er zou derhalve sprake zijn van een zogenaamde 'duration mismatch'. Dit betekent dat bij een rentestijging de waarde van beleggingen minder daalt dan de waarde van de verplichtingen (bij toepassing van de actuele marktrentestructuur), waardoor de dekkingsgraad zal stijgen. Bij een rentedaling zal de waarde van de beleggingen minder snel stijgen dan de waarde van de verplichtingen, waardoor de dekkingsgraad daalt. Het beleggingsbeleid van het Fonds is gericht op het verkleinen van de duration mismatch. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door het kopen van meer langlopende obligaties in plaats van aandelen (aandelen hebben per definitie een duration van nul), binnen de portefeuille kortlopende obligaties vervangen door langlopende obligaties, of door middel van renteswaps of swaptions. Bij een renteswap wordt een vaste lange rente geruild tegen een variabele korte rente. Het Fonds ontvangt in dit geval een lange rente, vergelijkbaar met de kasstroom van een langlopende obligatie, en betaalt daarvoor een variabele korte rente (bijvoorbeeld Euribor). Hierdoor wordt de duration mismatch verkleind, maar het Fonds wordt wel afhankelijk van de 61
ontwikkeling van de korte rente die het Pensioenfonds aan de tegenpartij betaalt. Bij het afsluiten van swaps kan dus mismatchrisico's worden afgedekt en worden nieuwe risico's geïntroduceerd die gepaard gaan met dit soort instrumenten (zoals liquiditeits-, tegenpartij- en juridisch risico). De fiduciair manager van het Fonds heeft de rentemismatch vanaf 17 oktober 2007 gehedged door middel van investering van een deel van het vermogen in een aantal duration funds (de zogeheten ‘Horizon Funds’). Dit zijn fondsen met verschillende looptijden die beleggen in instrumenten zoals hierboven beschreven. De rentegevoeligheid van de pensioenverplichtingen op 31 december 2012 bedraagt 19,0 (2011: 19,5). De rentegevoeligheid is in 2012 met name toegenomen door de gedaalde rente. Een liabilities duration van 19,0 betekent dat bij een daling van de kapitaalmarktrente met 1 procentpunt de waarde van de pensioenverplichtingen zal stijgen met circa 19,0 procentpunt. Deze stijging wordt gecompenseerd door een vrijwel gelijke waardestijging van de Horizon Funds uit de DMP. Hierdoor is de invloed van renteveranderingen op de financiële positie van het Fonds beperkt. De kasstromen uit totale verplichtingen zijn in 2012 één keer bijgesteld. Deze bijstelling heeft geen materiële consequentie op de dekkingsgraad gehad. Door de hedgeratio strategisch op 100 procent te stellen wordt het renterisico op het niveau van de verplichtingen afgedekt. Op basis van tactische overwegingen is ultimo 2012 ca. 73,3 procent van de verplichtingen afgedekt. Kredietrisico Kredietrisico is het risico van financiële verliezen voor het Fonds als gevolg van faillissement of betalingsonmacht van tegenpartijen waarop het Fonds (potentiële) vorderingen heeft. Hierbij kan onder meer worden gedacht aan partijen die obligatieleningen uitgeven, banken waar deposito's worden geplaatst, marktpartijen waarmee Over The Counter (OTC)-derivatenposities worden aangegaan en aan bijvoorbeeld herverzekeraars. Een voor beleggingsactiviteiten specifiek onderdeel van kredietrisico is het settlementrisico. Dit heeft betrekking op het risico dat partijen waarmee het Fonds transacties is aangegaan niet meer in staat zijn hun tegenprestatie te verrichten waardoor het Fonds financiële verliezen lijdt. Beheersing vindt plaats door: 1. het stellen van limieten aan tegenpartijen op totaalniveau, dat wil zeggen met inachtneming van alle posities die een tegenpartij heeft jegens het Fonds; 2. het vragen van extra zekerheden, zoals collateral. Ten aanzien van de aanhoudende zorgen omtrent de zogenaamde PIIGS-landen heeft het Fonds hierop een inventarisatie gedaan op de beleggingsportefeuille en voor zover er vastgesteld kan worden is er in deze geen materieel risico aanwezig voor het Fonds. Ter afdekking van het settlementrisico wordt door het Fonds enkel belegd in markten waar een voldoende betrouwbaar clearing- en settlementsysteem functioneert. Voordat in nieuwe markten wordt belegd, wordt eerst onderzoek gedaan naar de waarborgen op dit gebied. Met betrekking tot niet-beursgenoteerde beleggingen, met name OTC-derivaten, wordt door de fiduciair manager van het Fonds – AXA – enkel gewerkt met tegenpartijen waarmee ISDA/CSA-overeenkomsten zijn afgesloten. Hierdoor worden posities van het Fonds adequaat afgedekt door onderpand. Aangezien de vastrentende portefeuille volledig bestaat uit beleggingsfondsen, is het niet mogelijk om de kredietwaardigheid van de onderliggende debiteuren te tonen in de vorm van 62
‘ratings’. In plaats hiervan wordt een andere maatstaf voor kredietwaardigheid gegeven, de zogenaamde ‘credit spread’. Deze maatstaf geeft de rentepremie aan boven de risicovrije rente die bedrijven over hun obligaties moeten betalen. In 2012 varieerde deze tussen de 109 en 184 basispunten. Het tegenpartijrisico in de Duration Matching Portfolio is als volgt: Tegenpartij RBS Citibank Crédit Agricole
Rating Moody’s: A3 S&P: AFitch: A Moody’s: Aa3 S&P: AFitch: A Moody’s: Aa3 S&P: A Fitch: A+
Bruto
Collateral
Netto
16.754
-17.157
-403
14.678
-14.631
-47
29.674
-29.940
-266
Liquiditeitsrisico Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet tijdig en/of niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen worden omgezet in liquide middelen, waardoor het Fonds op korte termijn niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Waar de overige risicocomponenten vooral de langere termijn betreffen (solvabiliteit), gaat het hierbij om de korte termijn. Het belangrijkste liquiditeitsrisico binnen het Fonds betreft het storten van collateral in het Horizon fund bij stijging van de rente. Dit risico wordt beheerst door in het strategisch en tactisch beleggingsbeleid voldoende ruimte aan te houden voor de liquiditeitsposities. Er wordt eveneens rekening gehouden met de directe beleggingsopbrengsten en andere inkomsten zoals premies. Verzekeringstechnische risico's (actuariële risico's) De belangrijkste actuariële risico’s voor het Fonds zijn de risico's van langleven, overlijden en arbeidsongeschiktheid. Het langlevenrisico is het belangrijkste verzekeringstechnische risico. Langlevenrisico is het risico dat deelnemers langer blijven leven dan gemiddeld verondersteld wordt bij de bepaling van de voorziening voor pensioenverplichtingen. Als gevolg hiervan volstaat de opbouw van het pensioenvermogen niet voor de uitkering van de pensioenverplichting. Door toepassing van de prognosetafel AG2012-2062 met correctiefactoren op de (toekomstige) sterftekansen sluit de reservering beter aan bij het risico. Het overlijdensrisico betekent dat het Fonds in geval van overlijden mogelijk een nabestaandenpensioen moet toekennen waarvoor het Fonds geen voorzieningen heeft getroffen. Dit risico kan worden uitgedrukt in risicokapitalen. Het arbeidsongeschiktheidsrisico betreft het risico dat het Fonds een voorziening moet treffen voor premievrijstelling bij invaliditeit en het toekennen van een arbeidsongeschiktheidspensioen. Voor dit risico wordt jaarlijks een risicopremie in rekening gebracht. Het verschil tussen de risicopremie en de werkelijk kosten wordt verwerkt via het resultaat. Het Fonds heeft het overlijdens- en het arbeidsongeschiktheidsrisico herverzekerd bij een externe, onder toezicht van DNB staande, verzekeringsmaatschappij. De herverzekeringsovereenkomst expireert op 31 december 2012. 63
Risico toeslagverlening (actuariële risico’s) Het bestuur van het Fonds heeft de ambitie om toeslagen te verlenen op de pensioenen van pensioengerechtigden en ‘slapers’. De mate waarin dit kan worden gerealiseerd is afhankelijk van de ontwikkelingen in rente, rendement, looninflatie en demografie. Uitdrukkelijk wordt opgemerkt dat de toezegging tot toeslagverlening voorwaardelijk is. De zogenaamde reële dekkingsgraad geeft zicht op de mate waarin toeslag kan worden verleend (ook wel aangeduid als de toeslagverleningsruimte). Voor het bepalen van de reële dekkingsgraad worden onvoorwaardelijke nominale pensioenverplichtingen verdisconteerd tegen een reële waarde, in plaats van tegen de nominale rentetermijnstructuur. Omdat er op dit moment geen markt voor financiële instrumenten aanwezig is waaruit de reële rentetermijnstructuur kan worden afgeleid, wordt gebruikgemaakt van een benaderingswijze. De nominale rente kan worden verminderd met een bepaald (vast) percentage dat de streeftoeslagverlening op lange termijn weergeeft. Ook kan gebruik worden gemaakt van de verwachte loon- of prijsinflatie (afhankelijk van het toeslagverleningsreglement). Ultimo 2012 bedraagt de reële dekkingsgraad 64,7 procent. Dit betekent dat het Fonds niet de middelen voor volledige toeslagverlening beschikbaar heeft. Concentratierisico Grote posten zijn aan te duiden als een vorm van concentratierisico. Om te bepalen welke posten hieronder vallen moeten per beleggingscategorie alle instrumenten met dezelfde debiteur worden gesommeerd. Als grote post wordt aangemerkt elke post die meer dan 2 procent van het balanstotaal uitmaakt. In het algemeen geldt dat een concentratierisico kan optreden als een adequate spreiding van activa en passiva ontbreekt. Concentratierisico's kunnen optreden bij een concentratie van de portefeuille in regio's, economische sectoren of tegenpartijen. Een portefeuille van leningen die sterk sectorgebonden is, kan door deze sectorconcentratie een verhoogd risico lopen. Indien aandelen in dezelfde sector worden aangehouden is sprake van een cumulatief concentratierisico. Het Fonds heeft met een relatief groot aantal asset classes een goede spreiding van het belegd vermogen. Er wordt door middel van beleggingsfondsen belegd in zowel regio’s als sectoren. In onderstaande tabellen wordt een overzicht getoond van de grootste posities in de beleggingsportefeuille. Sectoren Financials Cons Staples Energy Info Tech Industrials Cons Disc Health Care Materials Telecom Services Utilities
Portefeuille % 20,9 13,2 10,9 10,6 9,8 9,2 7,5 7,9 6,0 4,0
Benchmark % 22,3 10,7 11,0 10,9 9,6 9,8 7,9 8,9 5,3 3,6
64
Verschil % -1,4 2,5 -0,1 -0,3 0,2 -0,6 -0,4 -1,0 0,7 0,4
Landen USA UK Frankrijk Japan China Duitsland Zwitserland Brazilië Taiwan Canada Australië Nederland Overige landen PIIGS Portugal Italië Ierland Griekenland Spanje
Portefeuille % 27,5 11,7 4,6 4,4 4,3 4,2 4,2 3,9 2,6 2,6 2,4 2,2 25,4
Benchmark % 27,0 11,0 4,7 4,4 5,7 4,3 4,3 3,9 3,3 2,5 2,0 1,2 25,7
Verschil % 0,5 0,7 -0,1 0,0 -1,4 -0,1 -0,1 0,0 -0,7 0,1 0,4 1,0 -0,3
0,1 1,6 0,1 0,3 1,4
0,1 1,1 0,1 0,1 1,5
0,0 0,5 0,0 0,2 -0,1
Overige niet-financiële risico's Operationeel risico Operationeel risico is het risico van een onjuiste afwikkeling van transacties, fouten in de verwerking van gegevens, het verloren gaan van informatie, fraude en dergelijke. Dergelijke risico's worden door het Fonds beheerst door het stellen van hoge kwaliteitseisen aan de organisaties die bij de uitvoering betrokken zijn op gebieden zoals interne organisatie, procedures, processen en controles, kwaliteit geautomatiseerde systemen, etc. Deze kwaliteitseisen worden periodiek getoetst door het bestuur door op hoofdlijnen kennis te nemen van onder andere de SSAE 16-rapportage van de fiduciair manager. Systeemrisico Systeemrisico betreft het risico dat het mondiale financiële systeem (de internationale markten) niet langer naar behoren functioneert, waardoor beleggingen van het Fonds niet langer verhandelbaar zijn en zelfs, al dan niet tijdelijk, hun waarde kunnen verliezen. Net als voor andere marktpartijen, is dit risico voor het Fonds niet beheersbaar. Specifieke financiële instrumenten (derivaten) Voor de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt tevens gebruikgemaakt van financiële derivaten. Als hoofdregel geldt dat derivaten uitsluitend worden gebruikt voor zover dit passend is binnen het algemene beleggingsbeleid. De portefeuillestructuur en het risicoprofiel, berekend inclusief de economische effecten van derivaten, dienen zich binnen de door het bestuur vastgestelde grenzen (limieten) te bevinden. Het Fonds gebruikt derivaten hoofdzakelijk om de hiervoor vermelde vormen van marktrisico zo veel mogelijk af te dekken. Een van de belangrijkste risico's bij derivaten is het kredietrisico. Dit is het risico dat tegenpartijen niet aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen. Dit risico 65
wordt beperkt door alleen transacties aan te gaan met te goeder naam en faam bekend staande partijen. Bovendien geldt dat zoveel mogelijk wordt gewerkt met onderpand. Gebruik kan worden gemaakt van onder meer de volgende instrumenten: Futures: Dit zijn standaard beursgenoteerde instrumenten waarmee snel posities kunnen worden gewijzigd. Futures worden gebruikt voor het tactisch beleggingsbeleid. Tactisch beleggingsbeleid is slechts zeer beperkt mogelijk binnen de grenzen van het strategisch beleggingsbeleid. Putopties op aandelen: Dit betreft al dan niet beursgenoteerde opties waarmee het Fonds het neerwaartse koersrisico van de aandelenportefeuille kan beperken. Voor deze opties wordt bij de verwerving een premie betaald die onder meer afhankelijk is van het actuele koersniveau van de onderliggende index, de looptijd van de opties en de uitoefenprijs van de opties. Valutatermijncontracten: Dit zijn met individuele banken afgesloten contracten waarbij de verplichting wordt aangegaan tot het verkopen van een valuta en de aankoop van een andere valuta, tegen een vooraf vastgestelde prijs en op een vooraf vastgestelde datum. Door middel van valutatermijncontracten worden valutarisico’s afgedekt. Swaps: Dit betreft met individuele banken afgesloten contracten waarbij de verplichting wordt aangegaan tot het uitwisselen van rentebetalingen over een nominale hoofdsom. Door middel van swaps kan het Fonds de rentegevoeligheid van de portefeuille beïnvloeden. Bestuursrisico Onder het bestuursrisico wordt het risico verstaan dat het bestuur op deelgebieden qua kennis en know how tekort schiet. Dit al dan niet veroorzaakt door onvoorziene bestuursvacatures. Dit risico wordt binnen de huidige opzet van het Fonds beheersbaar geacht, mede gezien het feit dat het bestuur wordt bijgestaan door een actuarieel- en een beleggingsadviseur, een eigen Pensioenbureau en op financieel gebied door een externe accountant. Wel zal het bestuur – mede in het kader van Pension Fund Governance én ter beheersing van het bestuursrisico – extra aandacht besteden aan de benodigde deskundigheid. Het bestuur maakt daarbij gebruik van de expertise van de belangenorganisaties voor pensioenfondsen. Bestuurdersaansprakelijkheidsrisico Feitelijk is het bestuurdersaansprakelijkheidsrisico géén risico dat het Fonds raakt. Het gaat hier immers om de persoonlijke aansprakelijkheid van bestuursleden, nádat het Fonds op zijn aansprakelijkheid is aangesproken, dan wel indien de aansprakelijkheidsclaim volledig zou moeten worden geweten aan de bestuursleden persoonlijk. Dit laatstgenoemde risico wordt betrekkelijk gering geacht vanwege zaken als getoetste betrouwbaarheid, bewezen integriteit, geen persoonlijke belangen voor het bestuurderscollectief, geen beleggingshandelingen door bestuursleden en tot slot de zorgvuldige totstandkoming van bestuursbesluiten. Desalniettemin is een bestuurderaansprakelijkheidsverzekering gesloten ter vermindering van dat risico.
66
5
Beleggingen voor risico Pensioenfonds Vastgoed beleggingen
STAND PER 1 JANUARI 2011
Aandelen
Vastrentende waarden
Derivaten
Overige Deposito’s beleggingen / Liquide
Totaal
middelen
2.798
16.297
118.655
165
7.094
247
145.256
Aankopen/verstrekkingen Verkopen/aflossingen Overige mutaties 1) Waarderingsverschillen en verkoopresultaten
0 0 0
7.701 -5.795 0
51.438 -51.547 0
0 -180 0
0 -387 0
0 0 3.482
59.139 -57.909 3.482
-928
-1.337
22.975
-249
-206
0
20.255
STAND PER 31 DECEMBER 2011
1.870
16.866
141.521
-264
6.501
3.729
170.223
4.272
23.013 -17.210
71.909 -75.132
267
3.100 -3.285 -3.488
102.561 -95.627 -3.488
Aankopen/verstrekkingen Verkopen/aflossingen Overige mutaties 1) Waarderingsverschillen en verkoopresultaten STAND PER 31 DECEMBER 2012 Overboeking naar passiva zijde balans Beleggingen risico Pensioenfonds activa zijde balans 1)
-401
2.860
18.877
370
76
5.741
25.529
157.175
373
6.392
0 5.741
0 25.529
0 157.175
241 0
0 373
21.782
6.392
195.451 0
241
0 195.451
De hoogte van de post Overige mutaties wordt beïnvloed doordat het belegd vermogen onderverdeeld is naar beleggingen voor risico Pensioenfonds en beleggingen voor risico deelnemers.
Het Fonds belegt voornamelijk in beleggingsfondsen. De managers van deze fondsen beleggen in aandelen, vastrentende waarden, derivaten en overige beleggingen. Een middel voor de fondsmanagers om extra rendement op deze fondsen te realiseren is securities lending. Dit betekent dat fondsmanagers de onderliggende effecten tegen een vooraf vastgestelde vergoeding kunnen uitlenen aan derden. De opbrengsten die hieruit voortvloeien zijn verdisconteerd in de NAV. Ultimo 2012 bedroeg het uitstaande bedrag aan securities lending ca. € 1,0 mln. De vergoeding hiervoor wordt volledig geherinvesteerd binnen het betreffende beleggingsfonds. VASTGOEDBELEGGINGEN
2012
2011
Indirect vastgoed (participaties in beleggingsfondsen)
5.741
1.870
STAND PER 31 DECEMBER
5.741
1.870
De beleggingsfondsen AXA Immosolotions en AXA Immoselect waarin het Fonds participeert, zijn in liquiditeitsproblemen doordat een groot aantal investeerders wil uittreden. Om hieraan tegemoet te komen, is het management van betreffende fondsen genoodzaakt om onroerend goed te 67
verkopen. Als gevolg van deze noodzakelijke verkoop voorziet het Fonds een verkoopopbrengst beneden de NAV. Hoewel pas bij verkoop zal blijken welke afwaarderingen er hebben plaatsgevonden, neemt het Fonds al een voorschot op deze mogelijke afwaarderingen. Per balansdatum hanteert het Fonds daarom voor het AXA Immoselect fonds de koers die op de secundaire markt tot stand komt. Deze koers ligt ca. 50 procent lager dan de officiële NAV. Voor het AXA Immosolutions fonds dient vooralsnog de officiële NAV te worden aangehouden, aangezien dit fonds niet op een secundaire markt wordt verhandeld. AANDELEN
2012
2011
Beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde beleggingsfondsen
25.529
16.866
STAND PER 31 DECEMBER
25.529
16.866
2012
2011
Beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde beleggingsfondsen
157.175
141.521
STAND PER 31 DECEMBER
157.175
141.521
2012
2011
VASTRENTENDE WAARDEN
DERIVATEN Valutaderivaten
373
0
STAND PER 31 DECEMBER
373
0
OVERIGE BELEGGINGEN
6
2012
2011
Beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde beleggingsfondsen
6.392
6.501
STAND PER 31 DECEMBER
6.392
6.501
Herverzekeringsdeel technische voorzieningen 2012
2011
Garantiecontracten zonder beleggingsdepot
615
872
STAND PER 31 DECEMBER
615
872
68
7
Vorderingen en overlopende activa 2012
2011
Vorderingen uit hoofde van herverzekering Vordering op aangesloten ondernemingen Overige vorderingen Lopende interest Vorderingen uit af te wikkelen beleggingstransacties
501 3 11 0 2.775
240 205 1 0 0
STAND PER 31 DECEMBER Alle vorderingen hebben een looptijd van korter dan één jaar.
3.290
446
8
Overige activa 2012
9
2011
Liquide middelen
1.938
1.696
STAND PER 31 DECEMBER
1.938
1.696
Stichtingskapitaal en reserves
ALGEMENE RESERVE
2012
2011
STAND PER 1 JANUARI Uit bestemming saldo van baten en lasten
1.730 8.173
7.002 -5.272
STAND PER 31 DECEMBER
9.903
1.730
SOLVABILITEIT
2012 Minimaal vereist (eigen) vermogen Vereist (eigen) vermogen
196.977 204.349
2011 177.443 183.876
De dekkingsgraad van het Fonds bedraagt 105,2 procent (2011: 101,0 procent). Volgens de normen van de toezichthouder DNB bedraagt het vereist vermogen 108,1 procent (2011: 108,0 procent), zodat het Fonds een reservetekort heeft. Het minimaal vereist (eigen) vermogen bedraagt 104,2 procent, zodat het Fonds geen dekkingstekort heeft.
69
10
Technische voorzieningen 2012
2011
Technische Voorziening: Eigen rekening Herverzekeringsdeel technische voorzieningen
189.003 615
170.221 872
STAND PER 31 DECEMBER
189.618
171.093
De mutatieoverzichten voor de voorzieningen voor pensioenverplichtingen zijn als volgt: TECHNISCHE VOORZIENING EIGEN REKENING
2012
2011
STAND PER 1 JANUARI Toevoeging pensioenopbouw (Overige) toeslagen Rentetoevoeging Onttrekking voor pensioenuitkeringen Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten Wijziging marktrente Mutatie overdrachten van rechten Aanpassing reserveringsmethode AO Aanpassing overlevingstafels Overige mutaties
170.221 9.351 -220 2.704 -4.279 -704 10.797 0 0 1.618 -485
140.319 8.079 32 1.877 -3.789 -562 24.116 30 199 0 -80
STAND PER 31 DECEMBER
189.003
170.221
Ultimo boekjaar bedraagt de gemiddeld gewogen discontovoet 2,5 procent (2011: 2,8 procent). Voor een toelichting op de verschillende posten wordt verwezen naar de toelichting op de verschillende posten uit de staat van baten en lasten. De technische voorziening naar categorieën van deelnemers is als volgt samengesteld: 2012
2011
Actieve deelnemers Pensioengerechtigden Gewezen deelnemers
108.635 51.906 24.756
102.125 44.135 20.624
NETTO TECHNISCHE VOORZIENING
185.297
166.884
Toekomstige kosten uitvoering pensioenregeling
3.706
3.337
BRUTO TECHNISCHE VOORZIENING
189.003
170.221
De methode voor de berekening van de technische voorzieningen is zodanig toegepast dat er geen sprake is van een financieringsachterstand. Naar hun aard hebben de technische voorzieningen in het algemeen een langlopend karakter.
70
Korte beschrijving van de pensioenregeling Het reglement bevat toezeggingen van levenslang ouderdomspensioen met ingangsleeftijd 65 jaar, (tijdelijk) partnerpensioen, wezenpensioen en arbeidsongeschiktheidspensioen. De pensioenregeling is een geïndexeerde middelloonregeling. Voor de vaststelling van het ouderdomspensioen wordt een pensioengrondslag vastgesteld, gelijk aan het pensioensalaris verminderd met een franchise. De franchise is in 2012 gelijk aan € 14.873,-. Het jaarlijkse opbouwpercentage bedraagt 2,19 procent. De reeds opgebouwde aanspraken van deelnemers worden aangepast met het percentage van de loonindex volgens de CAO Aviko B.V / Aviko Potato B.V. Het partnerpensioen is vanaf 1 januari 2006 gelijk aan 35 procent van het ouderdomspensioen. Voor bestaande deelnemers per 31 december 2005 geldt bij overlijden onder voorwaarden een aanvulling tot een garantieniveau. Het tijdelijk partnerpensioen bedraagt 11 procent van het laatst vastgestelde pensioengevende salaris met een maximum van € 6.752,- (niveau 2012), uitgaande van een voltijds dienstverband met de werkgever. De aanspraak op tijdelijk partnerpensioen vervalt bij beëindiging van het deelnemerschap. Het wezenpensioen is gelijk aan 14 procent van het ouderdomspensioen. De (gewezen) deelnemer heeft onder voorwaarden de mogelijkheid om eerder dan wel later met pensioen te gaan dan 65 jaar. Daarbij wordt alleen het ouderdomspensioen herrekend. Voorts heeft de deelnemer onder voorwaarden de mogelijkheid op de pensioendatum zijn pensioenaanspraken te herschikken en/of in hoogte te variëren. Uitgangspunt hierbij is de collectieve actuariële gelijkwaardigheid van de aanspraken. Indien een deelnemer arbeidsongeschikt wordt, wordt - als het pensioensalaris van de deelnemer boven de maximum WIA-grondslag ligt - een arbeidsongeschiktheidspensioen uitgekeerd. Pensioenregelingen voor 55-plussers Voor 55-plussers (deelnemers die op 31 december 2004 55 jaar of ouder zijn) blijven de oude pensioenregelingen in vrijwel ongewijzigde vorm bestaan. Voor de werknemers van Rixona B.V. locatie Venray betekent dit dat vervroegde pensionering mogelijk blijft binnen de prepensioenspaarregeling. Werknemers van Rixona B.V., locatie Warffum behouden de mogelijkheid tot vervroegde uittreding middels de VUT-regeling van de bedrijfstak. Werknemers van de overige aangesloten ondernemingen blijven binnen het Fonds een prepensioen met ingangsleeftijd 62 jaar opbouwen. Ook de regelingen voor levenslang ouderdomspensioen worden ongewijzigd voortgezet, met dien verstande dat de O-toeslag niet langer meer pensioengevend is. Ter compensatie is in de betreffende regelingen het jaarlijkse opbouwpercentage verhoogd en de franchise verlaagd. Behalve voor de werknemers van Rixona B.V. locatie Venray, is het partnerpensioen met ingang van 1 januari 2006 verlaagd van 70 procent naar 50 procent van het ouderdomspensioen onder invoering van een garantieaanvulling bij overlijden vóór de pensioendatum.
71
Toeslagverlening Het toeslagbeleid voor de pensioengerechtigden en ‘slapers’ kan als volgt worden verwoord. De toeslagverlening op de pensioenrechten en pensioenaanspraken van niet-actieven wordt jaarlijks vastgesteld door het bestuur van het Fonds. Er bestaat een ambitie om jaarlijks de pensioenrechten en pensioenaanspraken aan te passen. De toeslagverlening in een jaar is voorwaardelijk en is mede afhankelijk van de hoogte en toekomstige ontwikkeling van de dekkingsgraad. De toeslagverlening bedraagt maximaal de stijging van de consumentenprijsindex (CPI) zoals vastgesteld door het CBS. Conform de uitgangspunten van het Fonds voor toeslagverlening is er op basis van de ultimo geldende dekkingsgraad geen ruimte voor toeslagverlening van de prijsindex. Er is geen recht op toekomstige toeslagverlening. Het is niet zeker of en in hoeverre in de toekomst toeslag wordt verleend. Het Fonds heeft geen geld gereserveerd voor toekomstige toeslagverlening. Toeslagverlening wordt uit toekomstige beleggingsopbrengsten gefinancierd. De toeslagverlening voor de pensioengerechtigden en ‘slapers’ valt onder de toeslagcategorie D1 van de toeslagenmatrix. Het toeslagbeleid voor de actieven alsmede voor de arbeidsongeschikten kan als volgt worden verwoord. De toeslagverlening voor actieve deelnemers alsmede voor de arbeidsongeschikten wordt jaarlijks onvoorwaardelijk toegekend op basis van de Aviko-loonindex. De kostendekkende premie bevat een opslag voor toeslagverlening voor actieve deelnemers. De toeslagverlening wordt hieruit betaald. Deze toeslagverlening voor actieven en arbeidsongeschikten valt onder de toeslagcategorie F2 van de toeslagenmatrix. Inhaaltoeslagen Onder bepaalde omstandigheden kunnen inhaaltoeslagen worden toegekend. Inhaaltoeslagen zijn toeslagen die worden toegezegd, voor zover in het verleden niet voor 100 procent is geïndexeerd. Het bestuur van het Fonds heeft toegezegd om elk jaar een specificatie te geven van het verschil tussen de volledige en de werkelijk toegekende toeslagverlening. Voor de premievrije deelnemers en de pensioengerechtigden is deze specificatie in de volgende tabel opgenomen. Volledige toeslag % Per 1 januari 2013 Per 1 januari 2012 Per 1 januari 2011 Per 1 januari 2010 Per 1 januari 2009
2,03 2,33 1,38 0,40 2,53
Toegekende toeslag %
Verschil
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
2,03 2,33 1,38 0,40 2,53
%
Hierbij geldt dat de kosten van het achter het betreffende jaar genoemde toeslagpercentage zijn verantwoord in de jaarrekening van het voorgaande jaar.
72
11
Overige schulden en overlopende passiva 2012
2011
Nog te betalen advies- en accountantskosten Schulden aan aangesloten ondernemingen Belastingen en premies sociale verzekeringen Nog te betalen netto uikering(en) Valutaderivaten Overlopende passiva
-139 -1.403 -143 0 0 -88
-214 -1 -124 -2 -264 -73
STAND PER 31 DECEMBER Alle schulden hebben een resterende looptijd korter dan één jaar.
-1.773
-678
12
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
Per balansdatum bestaan de volgende investerings- en stortingsverplichtingen (zogenaamde voorbeleggingen): INVESTERINGSVERPLICHTINGEN
13
2012
2011
Private equity
-1.605
-1.700
TOTAAL INVESTERINGSVERPLICHTINGEN
1.605
1.700
Premiebijdragen 2012
2011
Premiebijdrage
10.020
8.596
TOTAAL
10.020
8.596
De totale bijdrage van de werkgever en werknemers bedraagt 23,5 procent van de loonsom. De kostendekkende premie volgens artikel 130 van de Pensioenwet en de feitelijke premie zijn als volgt: 2012
Kostendekkende premie Feitelijke premie (excl. koopsommen en toeslagen)
9.981 9.981
2011
8.523 8.523
Op grond van het bovenstaande kan worden vastgesteld dat er sprake is van een kostendekkende premie in 2012.
73
De aan het boekjaar toe te rekenen feitelijke premie is als bate verantwoord, de samenstelling van de kostendekkende premie is als volgt: 2012
14
2011
Nominale pensioeninkoop Kostenopslag Solvabiliteitsopslag
8.665 623 693
7.494 505 524
TOTAAL
9.981
8.523
Premiebijdragen risico deelnemers 2012
15
2011
Premie individuele pensioenspaarregeling
0
0
TOTAAL
0
0
Beleggingsresultaten risico Pensioenfonds
2012 Directe beleggingsopbrengsten € Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Derivaten Overige beleggingen Liquide middelen
Indirecte beleggingsopbrengsten €
Kosten van vermogensbeheer €
Totaal
213 8 0 0 0 1
-401 2.860 18.877 370 76 0
-10 -48 -294 -1 -12 0
-198 2.820 18.583 369 64 1
222
21.782
-365
21.639
Indirecte beleggingsopbrengsten €
Kosten van vermogensbeheer €
Totaal
100 0 444 0 0 5
-928 -1.337 22.975 -249 -206 0
-3 -29 -243 0 -11 -6
-831 -1.366 23.176 -249 -217 -1
549
20.255
-292
20.512
€
2011 Directe beleggingsopbrengsten € Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Derivaten Overige beleggingen Liquide middelen
€
Ter toelichting geldt dat onder ‘Kosten van vermogensbeheer’ alleen kosten worden vermeld die betrekking hebben op de uitbesteding van het vermogensbeheer aan de fiduciair manager 74
respectievelijk de kosten van de custodian en de externe adviseur. Onder deze kosten vallen onder meer: advies m.b.t. structurering van de strategische beleggingsportefeuille, risicomanagement, rapportages, bewaren van effecten en het meten van de beleggingsresultaten. De kosten die in de beleggingsfondsen worden gemaakt, zijn begrepen in de NAV van de betreffende fondsen. Dit betreffen kosten gerelateerd aan het beheren van deze fondsen, zoals management- en prestatievergoedingen, administratiekosten en distributiekosten. Een inschatting geeft aan dat de omvang van deze kosten in 2012 ca. 0,9 procent van het gemiddeld belegd vermogen bedroeg. In deze kosten zijn transactiegerelateerde kosten zoals withholding tax en stamp duties niet opgenomen. Voor verdere toelichting en specificatie van deze kosten verwijzen wij naar paragraaf ‘Beheersing uitvoeringskosten’ in het verslag van het bestuur. 16
Overige baten 2012
17
2011
Herverzekering nabestaandenpensioen Herverzekering wezenpensioen Herverzekering arbeidsongeschiktheidsrisico Interest aangesloten ondernemingen Ontvangen UWV-uitkeringen Interest herverzekering Diverse baten en lasten
637 28 57 0 0 0 -131
191 11 63 0 0 0 0
TOTAAL
591
265
Pensioenopbouw
Onder pensioenopbouw is opgenomen de actuarieel berekende waarde van de diensttijdopbouw. Dit is het effect op de voorziening pensioenverplichtingen van de in het verslagjaar opgebouwde nominale rechten ouderdomspensioen en nabestaandenpensioen. Verder is hierin begrepen het effect van de individuele salarisontwikkeling. 18
Toeslagverlening
Het Pensioenfonds past de opgebouwde pensioenrechten van de actieve deelnemers (arbeidsongeschikten inbegrepen) jaarlijks aan op basis van de loonontwikkeling volgens de CAO van Aviko B.V./Aviko Potato B.V. De toeslagverlening heeft een onvoorwaardelijk karakter. Dit betekent dat er recht op toeslagverlening bestaat. Het Fonds streeft er tevens naar de ingegane pensioenen en de premievrije pensioenrechten (gewezen deelnemers) jaarlijks aan te passen aan de ontwikkeling van de prijsindex. Deze toeslagverlening heeft een voorwaardelijk karakter. Het arbeidsongeschiktheidsrisico is volledig herverzekerd inclusief een jaarlijkse toeslag van 2 procent over de uitkeringen hieruit. Daadwerkelijke toeslagverlening geschiedt op basis van het reglement.
75
19
Rentetoevoeging technische voorzieningen
De pensioenverplichtingen per 1 januari 2012 zijn opgerent met de technisch benodigde interest op basis van 1,544 procent éénjaars rente. 20
Onttrekking uit technische voorzieningen voor pensioenuitkeringen
Verwachte toekomstige pensioenuitkeringen worden vooraf actuarieel berekend en opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder dit hoofd opgenomen afname van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de financiering van de pensioenen van de verslagperiode. 21
Onttrekking uit technische voorzieningen voor pensioenuitvoeringskosten
Toekomstige pensioenuitvoeringskosten (in het bijzonder excassokosten) worden vooraf actuarieel berekend en opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder dit hoofd opgenomen afname van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de financiering van de kosten van de verslagperiode. 22
Wijziging marktrente
Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van de technische voorzieningen herrekend door toepassing van de actuele rentetermijnstructuur. Het effect van de verandering van de rentetermijnstructuur wordt verantwoord onder het hoofd wijziging marktrente. 23
Overgenomen en overgedragen pensioenverplichtingen
In het verslagjaar worden de werkelijk overgenomen en overgedragen individuele waardeoverdrachten actuarieel berekend en opgenomen als mutaties in de technische voorzieningen. 24
Overige mutaties in de technische voorzieningen 2012
2011
Dotatie voorziening overlevingstafels Sterfte Arbeidsongeschiktheid Wijziging reserveringsmethode AO Mutaties
1.618 -277 -296 0 88
0 170 -254 199 3
TOTAAL
1.133
118
76
26
27
Pensioenuitkeringen 2012
2011
Ouderdomspensioen Partnerpensioen Wezenpensioen Invaliditeitspensioen
-3.759 -453 -37 -80
-3.289 -429 -19 -80
TOTAAL
-4.329
-3.817
2012
2011
Pensioenuitvoeringskosten
Bestuurskosten Personeelskosten Accountantskosten Actuariële controle- en advieskosten Rapportagekosten Contributies en bijdragen
-8 -91 -44 -177 -4 -21
-6 -83 -33 -272 0 -19
TOTAAL
-345
-413
De totale accountantskosten hebben betrekking op de controle van de jaarrekening. In 2012 is nog € 2 duizend accountantskosten opgenomen over het boekjaar 2011. In de accountantskosten over 2011 zit de vrijval van kosten (€ 6 duizend) verwerkt over het boekjaar 2010. Overeenkomstig artikel 96 van de Pensioenwet wordt vermeld dat aan het Fonds in het afgelopen jaar geen dwangsommen en boetes zijn opgelegd. 28
Aantal personeelsleden
Bij het Fonds zijn geen werknemers in dienst. De werkzaamheden worden verricht door werknemers die in dienst zijn van de werkgever. De hieraan verbonden kosten bedragen € 91 duizend (2011: € 83 duizend) en worden doorbelast aan het Fonds.
77
29
Bezoldiging bestuurders
De bezoldiging aan de bestuurders tezamen bedraagt € 2 duizend en is verantwoord onder de bestuurskosten van toelichting 23 Pensioenuitvoeringskosten. Deze bezoldiging is uitsluitend een onkostenvergoeding. 30
Saldo overdracht van rechten 2012
2011
Inkomende waardeoverdrachten Uitgaande waardeoverdrachten
0 0
110 -91
TOTAAL
0
19
Waardeoverdracht betreft de ontvangst of overdracht van de contante waarde van premievrije pensioenaanspraken van deelnemers, die tot de ontslagdatum zijn opgebouwd, aan een pensioenfonds of pensioenverzekeraar van respectievelijk de vorige of nieuwe werkgever. De ontvangen koopsommen worden aangewend voor de inkoop van extra dienstjaren. Sinds 31 september 2011 heeft het Fonds een dekkingsgraad onder de 100 procent. Gelet op de wettelijke bepalingen hieromtrent zijn alle verzoeken tot inkomende en uitgaande waardeoverdrachten per die datum opgeschort. Vanaf 30 september 2012 heeft het Fonds weer een dekkingsgraad boven de 100 procent, er hebben in deze laatste maanden van 2012 geen waardeoverdrachten meer plaatsgevonden. 31
Overige lasten 2012
2011
Interest aangesloten ondernemingen Interest Rekening-Courant herverzekering Premies overlijdensrisicoverzekering partner Premie overlijdensrisicoverzekering wezen Premie arbeidsongeschiktheidsrisico
-11 -17 -245 -52 -296
-1 0 -223 -52 -257
TOTAAL
-621
-533
78
32
Belastingen
De activiteiten van het Fonds zijn vrijgesteld van belastingheffing in het kader van de vennootschapsbelasting.
Breda, 4 juni 2013 Stichting Pensioenfonds Aviko Het Bestuur P.A. van Tilburg Voorzitter J.B.M. van Brandenburg Plv. voorzitter J.J. Pater Secretaris P.H.T. Hendrix Bestuurslid H.J.W. Peters Bestuurslid J. Zikken Bestuurslid
79
OVERIGE GEGEVENS Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten Ten aanzien van de bestemming van het saldo van baten en lasten is geen bepaling opgenomen in de statuten van het Fonds. De bestemming is nader uitgewerkt in de ABTN. Het bestuur stelt voor het saldo van baten en lasten te onttrekken aan de algemene reserve.
Gebeurtenissen na balansdatum Na balansdatum hebben geen relevante zaken plaatsgevonden.
80
Actuariële verklaring Stichting Pensioenfonds Aviko Opdracht Door Stichting Pensioenfonds Aviko te Breda is aan Mercer (Nederland) B.V. de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2012. Gegevens De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. In overeenstemming met de richtlijn “Samenwerking tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen” heeft de accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn. Werkzaamheden Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt van de door mij beoordeelde berekeningen heb aanvaard. Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan nakomen, mede in aanmerking nemend het financieel beleid van het pensioenfonds. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel. Oordeel De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningregels en uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend vastgesteld. Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum lager dan het wettelijk vereist eigen vermogen, maar niet lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen. Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een reservetekort. 81
Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet, met uitzondering van artikel 132 lid 1 in verband met een reservetekort en met uitzondering van artikel 137 in verband met het niet voldoen aan de consistentie-eis. Dit betekent ondermeer dat, voorzover ik heb kunnen nagaan, geen sprake is van een consistent geheel tussen de gewekte verwachtingen, de financiering en de realisatie van de voorwaardelijke toeslagen. De uitkomsten zijn voor Stichting Pensioenfonds Aviko aanleiding de pensioenregeling en het toeslagverleningsbeleid in 2013 nader te bezien. De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds Aviko is naar mijn mening niet voldoende, vanwege het reservetekort. Amstelveen, 4 juni 2013
Drs. E.L. van den Doel AAG verbonden aan Mercer (Nederland) B.V.
82
CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het Bestuur van Stichting Pensioenfonds Aviko Breda
Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2012 van Stichting Pensioenfonds Aviko te Breda gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2012 en de winst-enverliesrekening over 2012 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico's dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de entiteit gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Pensioenfonds Aviko per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
83
Informatie omtrent voorgenomen korting van aanspraken en rechten Wij vestigen de aandacht op pagina 16 en 17 van het bestuursverslag, waarin het bestuur meldt dat in het herstelplan is opgenomen dat tenzij de financiële situatie van het pensioenfonds per eind juli 2014 voldoende verbeterd is, per eind juli 2014 een korting op de opgebouwde aanspraken en rechten van gemiddeld 1,1 procent noodzakelijk is. Deze situatie doet geen afbreuk aan ons oordeel.
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Den Haag, 4 juni 2013 Ernst & Young Accountants LLP
w.g. S.B. Spiessens RA
84
Begrippenlijst ABTN
Afkorting voor actuariële en bedrijfstechnische nota. In deze door de wet verplicht gestelde nota worden, naast de actuariële aspecten van de reglementaire pensioenen, ook de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en de opzet van de administratieve organisatie en interne beheersing beschreven. ACTIEVE DEELNEMERS
Hieronder worden verstaan de werknemers die uit hoofde van hun deelnemerschap jaarlijks pensioen opbouwen, dan wel ex-werknemers waarop een met de vakorganisaties overeengekomen regeling waarin voortzetting van de pensioenopbouw is overeengekomen, van toepassing is. ACTUARIËLE GRONDSLAGEN
Bij het bepalen van de aan de pensioenregeling verbonden lasten en de te reserveren bedragen wordt uitgegaan van een tweetal grondslagen, namelijk de rekenrente en de kansstelsels (sterftekansen, gehuwdheidsfrequenties). De rekenrente is het percentage dat het belegde pensioenvermogen geacht wordt in de toekomst op te brengen en waarop bij de berekening van de lasten en reserves gerekend wordt. ACTUARIËLE RISICO’S
Risico’s verbonden aan de kansstelsels die gebruikt worden bij het Pensioenfonds. Bijvoorbeeld het risico voor het Pensioenfonds dat deelnemers veel ouder worden dan verwacht waardoor de pensioenen langer moeten worden uitbetaald. ACTUARIS
Verzekeringswiskundige: wiskundig adviseur van het bestuur en verantwoordelijk voor de berekening van de voorziening pensioenverplichtingen. AFKOOPSOMMEN
Afkoop is het vervangen van pensioenaanspraken door een bedrag (uitkering) ineens. Afkoop wordt ingevolge de Pensioenwet alleen toegestaan indien het bruto ingegane pensioen niet meer bedraagt dan € 439,- per jaar (niveau 2012). APP Actuariële Principes Pensioenfondsen. AUTORITEIT FINANCIËLE MARKTEN (AFM)
De AFM houdt toezicht op het gedrag van de Nederlandse financiële markten. Om dit gedrag te toetsen is de Wet op het financieel toezicht (Wft) opgesteld. De taken van DNB (prudentieel toezicht) en die van de AFM (gedragstoezicht) worden zodanig gescheiden dat er geen sprake is van overlap. BASISPUNT
1/100-ste van een procentpunt. Wordt o.m. gebruikt ter aanduiding van rendementsmutaties bij obligaties. BELEGGINGSRISICO’S
Risico’s verbonden aan beleggen; de verwachte rendementen kunnen in werkelijkheid hoger of lager uitvallen (‘Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst’). BENCHMARK
Van de fiduciair manager zal worden verwacht op basis van een afgesproken marktindex, de benchmark, te beleggen, respectievelijk door eigen inzichten af te wijken van die marktindex en beter te presteren dan deze benchmark (actief beleggen), maar wel binnen het door het Fonds vastgestelde risicoprofiel. BEWAARBEDRIJF (CUSTODIAN)
De bewaarnemer van effecten. Waar op een bankrekening geldbedragen worden geadministreerd, worden door een effectenbewaarder de fysieke stukken, zoals aandelen en obligaties bewaard.
85
CONSUMENTEN-PRIJSINDEXCIJFER
Getal dat aangeeft hoe de prijs van een vastgesteld pakket goederen zich van jaar tot jaar ontwikkelt. Dit getal wordt, in verschillende varianten, door het Centraal Bureau voor de Statistiek vastgesteld. DEKKINGSGRAAD (NOMINAAL)
De dekkingsgraad is de verhouding tussen het totale vermogen en de nominale voorziening pensioenverplichtingen. DEKKINGSGRAAD (REËEL)
De dekkingsgraad is de verhouding tussen het totale vermogen en de voorziening pensioenverplichtingen. Bij de voorziening pensioenverplichting op reële basis wordt bij de waardering van de pensioenen rekening gehouden met de op lange termijn verwachte toeslag realisatie. DE NEDERLANDSCHE BANK (DNB)
Orgaan dat toezicht houdt op pensioenfondsen en verzekeraars. Het toezicht op verzekeraars is geregeld in de Wet toezicht verzekeringsbedrijf 1993, terwijl het toezicht op pensioenfondsen is geregeld in de PW, de Wet betreffende verplichte deelneming in een bedrijfspensioenregeling en de Wet betreffende verplichte deelneming in een beroepspensioenfonds. De DNB houdt ook toezicht op pensioenregelingen die door een werkgever bij een verzekeraar worden ondergebracht. DERIVAAT
Onder derivaten worden begrepen alle contracten die het Pensioenfonds heeft afgesloten om risico’s af te dekken, alsmede de overige derivaten die dienen als belegging. Het is een financieel instrument, zoals een optie of een future, dat zijn (afgeleide) waarde ontleent aan een onderliggende waarde. DURATION
Looptijdsmaatstaf voor obligaties waarbij rekening wordt gehouden met de toekomstige kasstromen. Onder andere gebruikt om vooraf vaststaande verplichtingen te koppelen (matchen) aan de inkomsten uit de obligatieportefeuille. Op basis van de duration kan de gevoeligheid van de koers voor renteveranderingen worden berekend, de modified duration. EXCASSOKOSTEN
De kosten van het uitbetalen van pensioenen. FRANCHISEBEDRAG
Deel van het inkomen dat voor de pensioenberekening buiten beschouwing blijft, omdat de overheid daarvoor al regelingen heeft getroffen (AOW/Anw). FTK
Financieel Toetsingskader. HERVERZEKERINGSDEEL TECHNISCHE VOORZIENINGEN
Dit is de contante waarde van de herverzekerde pensioenen bij verzekeringsmaatschappijen minus de contante waarde van de nog te betalen premies aan verzekeringsmaatschappijen. HIGH YIELD CREDITS
Dit zijn obligaties die door bedrijven zijn uitgegeven en waaraan door kredietbeoordelaars een kredietwaardering lager dan investment grade BBB is toegewezen. Deze obligaties bieden vaak een hogere vergoeding ter compensatie van het hogere risico. INDIRECT ONROEREND GOED
Investeringen in beleggingsfondsen die beleggen in onroerend goed. INSIDERS
De verbonden personen die uit hoofde van hun functie of positie regelmatig over koersgevoelige informatie of andere vertrouwelijke marktinformatie beschikken of kunnen beschikken. INTERNATIONAL FINANCIAL REPORTING STANDARDS
Internationale standaarden inzake financiële verslaglegging.
86
INVESTEMENT GRADE CREDITS
Dit zijn obligaties die door bedrijven zijn uitgegeven en waaraan door kredietbeoordelaars een kredietwaardering van BBB of hoger is toegewezen. Deze obligaties bieden vaak een hogere vergoeding dan staatsleningen ter compensatie van het hogere risico. ISAE 3402/SSAE 16 RAPPORT
Een internationaal erkende kwaliteitsstandaard die uitgaat van externe controle door een onafhankelijke accountant. Hierbij worden de kwaliteit van de beheersmaatregelen alsmede de werking en de resultaten getoetst. JAARRENDEMENT
Het rendement over het boekjaar heeft betrekking op de netto opbrengsten uit beleggingen in de vorm van rente, dividend en huren, alsmede de gerealiseerde en ongerealiseerde opbrengsten van de beleggingen, waarin begrepen de waarderings- en valutaverschillen, onder aftrek van beheerskosten, uitgedrukt in een percentage van het gemiddelde geïnvesteerd vermogen. KOOPSOM
Een koopsom is een eenmalige betaling, die aan het Pensioenfonds is verschuldigd en waarvoor pensioenaanspraken worden ingekocht. MANDAAT
Het mandaat vermogensbeheer, ook wel beleggingsrichtlijnen of beleggingsinstructie genoemd, bevat de beleggingstechnische afspraken over het beheer van het vermogen. Het mandaat wordt vastgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur en bevat alle restricties waarbinnen een vermogensbeheerder mag beleggen. MODIFIED DURATION
Zie duration. NET ASSET VALUE (NAV)
De marktwaarde van een aandeel van een mutual fund, loopt gelijk met de biedprijs van een aandeel. Deze wordt elke dag voor elk fonds berekend na het sluiten van de beurs. NIET-ACTIEVEN
Deze aanduiding betreft de groep van oud-deelnemers binnen het Pensioenfonds. Deze oud-deelnemers hebben geen arbeidsrelatie meer met de werkgever. De in het arbeidsverleden opgebouwde pensioenaanspraken worden niet meer door premies verhoogd (premievrije aanspraken). Niet-actieven bestaan uit premievrije deelnemers en pensioengerechtigden. OUTPERFORMANCE/UNDERPERFORMANCE
Er is sprake van out- of underperformance als het gerealiseerde rendement van een portefeuille hoger respectievelijk lager is dan het rendement van de benchmark. Bij een negatief rendement is sprake van outperformance als het rendement van de benchmark nog negatiever is. OVERLEVINGSTAFEL
Tabel opgesteld door het Actuarieel Genootschap op basis van waarnemingen in een bepaalde periode, aangevend per leeftijd de kans om binnen het jaar te overlijden. Onderscheid wordt gemaakt in de tabel voor de Gehele Bevolking Mannen (GBM) en die voor de Gehele Bevolking Vrouwen (GBV). OVERRENTE
Het verschil tussen het werkelijk op beleggingen behaalde rendement en de rekenrente. PENSIOENWET (PW)
De PW heeft als doel het beschermen van de pensioenaanspraken van de werknemers. Verder regelt de PW het toezicht op pensioenfondsen en verzekeraars door DNB. PREMIEVRIJSTELLINGSRENTE
Periodieke uitkering die het Fonds van de herverzekeraar ontvangt zodra een deelnemer geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt is geworden in de zin van de wet. Met deze middelen financiert het Fonds (voor een groot deel) de voortzetting van de pensioenopbouw van de arbeidsongeschikte deelnemer. Werkgever en deelnemer zijn na intrede van de arbeidsongeschiktheid geen bijdrage meer aan het Fonds verschuldigd. 87
RENDEMENT (GEMIDDELD)
Dit is het rendement dat is berekend als het ongewogen vijfjaars gemiddelde van het jaarrendement. Dit rendement wordt gebruikt voor de vaststelling van de overrente ten behoeve van de jaarlijkse toevoeging aan de bestemmingsreserve. RENTETERMIJNSTRUCTUUR (RTS)
De rentetermijnstructuur, of yieldcurve, is een grafiek die het verband weergeeft tussen de looptijd van een vastrentende belegging enerzijds en de daarop te ontvangen marktrente anderzijds. Een ‘normale’ rentetermijnstructuur heeft een stijgend verloop. Bij het uitlenen van geld voor een langere periode, is de vereiste vergoeding normaliter hoger dan bij een lening voor een korte termijn. RESERVETEKORT
Van een reservetekort, volgens de normen van DNB, is sprake als de middelen ontoereikend zijn om naast de voorziening pensioenverplichtingen en de reserve voor algemene risico’s, ook nog de vereiste reserve voor beleggingsrisico’s te dekken. RIJPINGSGRAAD
De rijpingsgraad geeft een indicatie voor de mate van vergrijzing van het Fonds en is te berekenen door de voorzieningen voor de inactieven te delen door de voorzieningen voor de actieven. SPREAD (SPREIDING)
Het verschil in rente tussen twee obligaties. Vaak is een van de obligaties een benchmarkobligatie met weinig risico, in welk geval de spread de prijs van de hoeveelheid risico van de duurste obligatie weergeeft. STRATEGISCHE BELEGGINGSMIX
De langetermijnverdeling van het vermogen over de verschillende beleggingscategorieën (aandelen, vastrentende waarden, onroerend goed). Deze verdeling wordt veelal gebaseerd op een ALM-studie. SWAP
De renteswap wordt in het algemeen gebruikt om renterisico’s te beheersen of af te dekken, of om een gewenste rentepositie in te nemen. De renteswap is een ruiltransactie die geschiedt op een internationale financiële markt, waarbij partijen de rentebetalingen gedurende de looptijd, of een deel van de looptijd, tegen elkaar ruilen. TECHNISCHE VOORZIENING
Voorziening voor toekomstige pensioenverplichtingen van een pensioenfonds of verzekeraar, waarbij geen rekening wordt gehouden met een toekomstige verandering in sterftetabellen, met beleggingsrisico, e.d. TIME-WEIGHTED RATE OF RETURN (TWR)
Het werkelijk behaalde rendement is een geldgewogen rendement (Money Weighted Rate of Return), maar deze maatstaf wordt beïnvloed door omvang en tijdstip van de in- en uitgaande kasstromen. De TWR wordt verkregen door het vermenigvuldigen van de MWR’s die zijn berekend voor ieder tijdvak tussen de kasstromen. Aldus is elke MWR gebaseerd op een beginwaarde en de veranderingen tot aan een kasstroom. Een uiterst accurate benadering van de TWR wordt verkregen door de MWR’s maandelijks te berekenen, met als uitgangspunt dat de kasstromen in het midden van de maand plaatshebben. TOTALE VERMOGEN
Dit betreft het saldo van de beleggingen vermeerderd respectievelijk verminderd met de overige vorderingen en schulden op korte termijn. TOTAL EXPENSE RATIO (TER)
De totale kosten in verband met het beheer en de exploitatie van een beleggingsfonds. Deze kosten bestaan voornamelijk uit management fees en de bijkomende kosten zoals de handel, advocaatkosten, accountant vergoedingen en andere operationele kosten.
88
TRACKING ERROR
Indicator maximaal toegestaan beleggingsrisico ten opzichte van de benchmark. UITVOERINGSOVEREENKOMST
In termen van pensioenen is dit de overeenkomst tussen het Pensioenfonds en de werkgever die in hoofdzaak bevat hoe de premiebetalingen en eventuele premierestituties zijn geregeld. VERMOGENSBEHEER
Professioneel beheer van vermogens voor organisaties zoals pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en/of vermogende particulieren. Vermogensbeheerders zijn vaak onderdeel van een bank dan wel financiële instelling, maar kunnen ook een onafhankelijke organisatie zijn. VRIJE MIDDELEN
Dit betreft de algemene reserve. WAARDEOVERDRACHT (INKOMEND, UITGAAND, COLLECTIEF, INDIVIDUEEL)
Het overdragen van de contante waarde van pensioenaanspraken om pensioenverlies te beperken wanneer een werknemer van pensioenregeling wisselt. Pensioenaanspraken worden daartoe afgekocht door de instelling die de pensioenregeling van de oude werkgever uitvoert en het afkoopbedrag wordt vervolgens rechtstreeks overgedragen aan de instelling die de pensioenregeling van de nieuwe werkgever uitvoert. De werknemer koopt daarmee bij die instelling pensioenaanspraken in. WAARDERINGSVERSCHILLEN
Het verschil tussen de balanswaarde per 31 december en de kostprijs bij aankoop c.q. de balanswaarde per 1 januari. WET OP HET FINANCIEEL TOEZICHT (Wft)
Doel van het Wft is de wetgeving voor financiële markten doelgericht, marktgericht en inzichtelijk te maken. YIELDCURVE
Zie rentetermijnstructuur.
89
COLOFON UITGEGEVEN DOOR: Stichting Pensioenfonds Aviko Van de Reijtstraat 15, 4814 NE Breda POSTADRES: Postbus 3411, 4800 MG Breda Telefoon: (076) 530 34 08 E-mail:
[email protected] Stichtingenregister Breda: nr 20108648 Statutaire zetel: Breda BREDA, 4 juni 2013
90
91
