Jaarverslag Stichting Bibliotheken Altena 2012
1
Met de wind vol tegen is het nog knap fris. Maar wat een uitzicht!
In 2012 is hard gewerkt aan het beleidsplan van Stichting Bibliotheken Altena (SBA). Een vergezicht, waarin geschetst wordt welke richting onze bibliotheek in gaat slaan. Een beleidsplan maken in deze tijd van digitalisering en ontlezing is moeilijk. Hoe gaat het lezen zich ontwikkelen? Blijft het fysieke boek bestaan en zo ja hoe lang nog? Hoe gaan we om met het digitale lezen en wat kunnen we daarin als bibliotheek betekenen? SBA wil een toekomstbestendige bibliotheek neerzetten waar informatievoorziening, educatie en lezen centraal staan. De maatschappelijke functie van de bibliotheek wordt in deze tijd van informatie overload, een leven lang leren en ontlezing steeds belangrijker. Niet alleen maar boeken uitlenen, maar vooral vrije, betrouwbare en laagdrempelige toegang tot informatie bieden is de meerwaarde van de bibliotheek. Er wordt gewerkt aan een sterke fysieke én een sterke digitale bibliotheek. Hoe deze bibliotheken er precies uit gaan zien weten we nog niet, maar de reis is wel begonnen. De fysieke bibliotheek is in 2012 versterkt. Vestiging Werkendam is ingericht volgens het landelijke retail concept. De traditionele indeling van de bibliotheek in fictie en non fictie is losgelaten. De bibliotheek is ingedeeld in clusters of werelden met allemaal een eigen interessegebied en sfeer. Centraal in de bibliotheek zijn eilanden geplaatst waar materialen op een uitdagende en inspirerende manier worden gepresenteerd. De leeshoek is aangepast met een grote tafel en een presentatie van tijdschriften en kranten zodat de verblijfsfunctie van de bibliotheek beter tot zijn recht komt. De digitale bibliotheek begint vorm te krijgen. De landelijke overheid heeft er voor gekozen om Bibliotheek.nl op te zetten waar alle bibliotheken zich bij aan kunnen sluiten. Zo heeft de bibliotheek een betere onderhandelingspositie en kan er efficiënter en sterker ingezet worden op digitale ontwikkelingen. Zo is in 2012 de nieuwe website tot stand gekomen. Een website die voldoet aan de landelijke huisstijl, veel frisser oogt dan de vorige maar wat vooral belangrijk is: veel interactiever en gebruiksvriendelijker. Recensies en reacties van gebruikers kunnen geplaatst en gedeeld worden ook via sociale media. De volgende stap is aansluiting op de landelijke infrastructuur zodat informatie landelijk gedeeld, gevonden en aangevraagd kan worden. Om informatie op een meer digitale en meer uitdagende manier te presenteren heeft SBA geïnvesteerd in multitouch tafels. Eén tafel was al aanwezig en is in 2012 op een aantal plaatsen in het gebied ingezet met als doel regionale content te genereren en kennis te maken met deze informatie drager. Daar zijn een aantal samenwerkingsvormen uit ontstaan. Een tweede tafel is door SBA ingezet bij het provinciale erfgoedproject Hallo Brabant. In dit project is samen gewerkt met de Historische Reeks Land van Heusden en Altena die een geschiedenisboek voor de kinderen van groep 7 en 8 heeft gemaakt. De bibliotheek heeft de verhalen tot leven laten komen op de tafel door middel van een geschiedenis quiz en een interactieve kaart. De tafel gaat in 2013 rouleren in het werkgebied. Op het gebied van educatie zijn er grote ontwikkelingen. Alle voorziening voor de jeugd worden meer en meer rond het onderwijs geformeerd. Een aantal scholen transformeren zich tot Brede Scholen en de bibliotheek is actief betrokken bij alle ontwikkelingen van dit moment in het werkgebied. In de gemeente Werkendam is gestart met een mini conferentie en vervolgens is de bibliotheek aangesloten bij de overleggen in alle kernen. Welke inspanningen en activiteiten de medewerkers in 2012 hebben verricht om voor de inwoners van ons werkgebied een zichtbare en onmisbare partner te zijn op de terreinen lezen, informatie en educatie leest u in ons jaarverslag. Het is opgebouwd rond de thema’s uit de missie van de 2
bibliotheek zoals hiervoor genoemd zijn. De managers en domeinspecialisten hebben inhoudelijk bijgedragen aan dit jaarverslag. Namens de Raad van Toezicht van stichting Bibliotheken Altena
H. van der Steen
3
Inhoudsopgave 1. Het bibliotheekwerk landelijk en lokaal .............................................................................................. 5 1.1 Landelijke ontwikkelingen ............................................................................................................. 5 1.2 Provinciale structuur ..................................................................................................................... 5 1.3 Lokale contacten en ontwikkelingen ............................................................................................. 6 2. Missie en Visie Stichting Bibliotheken Altena ..................................................................................... 7 2.1 Beleidsplan .................................................................................................................................... 7 2.2 Publieke dienstverlening ............................................................................................................... 7 2.3 Specialisatie & Innovatie ............................................................................................................... 9 3. Educatie ............................................................................................................................................. 10 3. 1 doelgroep 0 – 4 jarigen ............................................................................................................... 10 3.2 doelgroep 4 – 12 jarigen.............................................................................................................. 11 3.3 doelgroep 12 – 18 jarigen............................................................................................................ 14 3.4 doelgroep Laaggeletterden ......................................................................................................... 14 4. Informatievoorziening ....................................................................................................................... 16 4.1 Digitale media.............................................................................................................................. 16 4.2 Ouderen....................................................................................................................................... 17 5. Lezen.................................................................................................................................................. 19 5.1 Retail ............................................................................................................................................ 19 5.2 Boekpromotie .............................................................................................................................. 20 5.3 Anders lezen ................................................................................................................................ 21 5.4 Ontmoeting ................................................................................................................................. 22 Personalia .............................................................................................................................................. 23 VERSLAG VAN DE RAAD VAN TOEZICHT ................................................................................................ 25 Resultaten 2012..................................................................................................................................... 28
4
1. Het bibliotheekwerk landelijk en lokaal 1.1 Landelijke ontwikkelingen De maatschappij digitaliseert in een hoog tempo. Wil de bibliotheek haar maatschappelijke positie behouden, dan dient zij goed vindbaar te zijn op het internet. Ook moeten leden gemakkelijk gebruik kunnen maken van de diensten van de bibliotheek. Daarom zijn diensten als online zoeken in de catalogus, verlengen, lid worden en reserveren zo belangrijk. Stichting Bibliotheek.nl (BNL) is eind 2009 door de landelijke overheid opgericht om deze digitale diensten namens en voor bibliotheken te ontwikkelen, uit te rollen en te beheren. Door de centrale aanpak kunnen (publieke) middelen effectief worden ingezet en digitale diensten snel worden ontwikkeld SBA haakt aan bij deze ontwikkelingen. In 2012 is de nieuwe website opgeleverd en is voldaan aan de voorwaarden voor aansluiting op het landelijke datawarehouse en de Nationale Bibliotheek Catalogus. Door deze aansluiting zullen in de toekomst landelijk ontwikkelde diensten beschikbaar worden in ons werkgebied. Voor het derde jaar op rij is er een Bibliotheek Tweedaagse georganiseerd die zelfs een halve dag langer duurde. In het prachtige abdijcomplex in Middelburg waren we te gast op een inspirerende cultuurhistorische plek. Onder het motto 'samen ontwikkelen – de bibliotheek is er klaar voor' was het kleurrijke programma een mooie afspiegeling van wat er speelt in het bibliotheekveld op dit moment. Thema's als de Collectie Nederland, leesbevordering en de digitale infrastructuur zijn uitgebreid aan de orde gekomen. Het hoogtepunt van de Bibliotheek Tweedaagse was het bijzonder inspirerende vurige pleidooi van HKH prinses Laurentien over voorlezen. Een paar uitspraken: 'Investeren in lezen is investeren in zelfvertrouwen' 'verbind economische aspecten met belang van lezen' 'leesvolume bepaalt woordenschat en beïnvloedt opleidingsniveau en bewustwording van talenten'. Prinses Laurentien is erevoorzitter van de Vereniging Openbare Bibliotheken (VOB) en een bevlogen pleitbezorger van het belang van lezen. http://www.koninklijkhuis.nl/nieuws/toespraken/2012/december/toespraak-van-prinses-laurentientijdens-de-bibliotheektweedaagse-2012-te-middelburg/
1.2 Provinciale structuur Op provinciaal niveau verzorgt Cubiss als provinciale serviceorganisatie (PSO) de ondersteuning van bibliotheken. Samen vormen zij het Brabants Netwerk (BNB). De ondersteuning heeft onder andere betrekking op de infrastructuur, producten en diensten onder meer op het gebied van HRM, transport en logistiek, marketing en innovatie. De provinciale subsidie wordt in natura over de bibliotheken verdeeld. Deze subsidiestroom is verdeeld over een tiental projectlijnen met een looptijd van drie jaar. De projecten worden weer vanuit het bibliotheekveld begeleidt: Bibliotheek Altena levert hieraan haar bijdrage door maar liefst twee netwerkbegeleiders in te zetten. Daarnaast is één medewerker gevraagd om mee te werken aan een landelijk project voor Anders Lezen wat gecoördineerd wordt door Cubiss. De kosten die de bibliotheek hiervoor maakt worden volledig vergoed. De kennis die hiermee wordt opgedaan en de 5
producten die gemaakt worden komen ten goede aan het bibliotheekwerk in het werkgebied van SBA. Vanuit het provinciale project innovatie was subsidie beschikbaar voor projecten die informatie op een innovatieve manier beschikbaar maakt voor het publiek. SBA heeft het erfgoed project ‘Verhalen van Altena’ waarin werd samengewerkt met de Historische Reeks, ingediend waarop subsidie is verleend. Samen met projecten van 4 andere bibliotheken is dit samengekomen in het project ‘Hallo Brabant’
1.3 Lokale contacten en ontwikkelingen Esther Wijnberg, directeur van SBA, tot februari 2013, heeft regelmatig overleg gehad met de ambtenaren en portefeuillehouders van de drie gemeenten. Op de agenda stonden het beleidsplan, de toekomst van de bibliotheek en de productbegroting. In januari 2012 zijn burgemeester Breuer, Burgemeester Naterop en wethouder van Vessem aanwezig geweest bij de uitreiking van het eerste boekstart koffertje in bibliotheek Hank. Het koffertje is uitgereikt door mevrouw Jeannette Zwijnenburg, statenlid voor de Provincie Noord Brabant en inwoner van de gemeente Woudrichem. Bibliotheek Nieuwegein is bezocht door het MT van SBA samen met de portefeuillehouders en ambtenaren, van alle drie de Altena gemeenten. Bibliotheek Nieuwegein is gevestigd in het nieuwe stadhuis van Nieuwegein en heeft digitale ontwikkelingen tot speerpunt gemaakt. Prachtige voorbeelden als een twitterwand, een erfgoedcorner met digitale componenten en vooral ook de digitale dossiers over Nieuwegein met daaraan gekoppelde activiteiten om de inwoners te informeren en te stimuleren om deel te nemen aan maatschappelijke discussies. In oktober hebben het college van burgemeester en wethouders Woudrichem een werkbezoek gebracht aan bibliotheek Giessen. Het MT heeft op locatie gesproken met het college over ontwikkelingen binnen het bibliotheekwerk en de ideeën daarover van de bibliotheek. Het gesprek is aan de uitnodigende leestafel van bibliotheek Giesen gevoerd tijdens openingstijden. Het was verrassend om te merken dat er regelmatig bekenden en familie van B&W even langs de tafel kwamen om te groeten of een praatje te maken. De ontmoetingsfunctie van de bibliotheek werd zo goed zichtbaar. In september/oktober heeft de bibliotheek deelgenomen aan de wijkmarkten die de gemeente Werkendam in alle kernen organiseerde. Informatie over de bibliotheek, de dienstverlening en specifieke over e-readers was hier te vinden. De wijkmarkten werden druk bezocht en er was regelmatig belangstelling voor de stand van de bibliotheek. Op 13 september was Bibliotheek Altena gastvrouw voor de Open Coffee Altena. Open Coffee Altena is een b2b-initiatief van (LinkedIn group) Ondernemend Altena en speciaal bedoeld voor netwerkers, durfondernemers, creatieve breinen, businesspartners, ondernemende geesten en aanstormend talent. Ontmoeten, netwerken, visies en kennis delen prikkels geven, toevoegen, zaken doen. Het kan allemaal. Als je elkaar maar weet te vinden. Ondernemend Altena brengt daarom ondernemers bij elkaar op de koffie… Bibliotheek Altena heeft op deze ochtend laten zien dat zij ook voor ondernemers een interessante partij is om mee samen te werken.
6
2. Missie en Visie Stichting Bibliotheken Altena
Visie Missie Bibliotheken Altena is een zichtbare en onmisbare partner voor mensen en organisaties op de terreinen lezen, informatie en educatie. Zij worden verleid met een verrassend, compleet en kwalitatief hoogwaardig aanbod van (digitale en fysieke) producten en diensten.
De wereld is ontwikkeld naar een 24-uurseconomie met vrijwel onbeperkte digitale mogelijkheden als het gaat om kennisuitwisseling. Er is een keerzijde aan deze overvloed. Binnen de samenleving ontstaat een groeiende kloof tussen de mensen die wel kennis hebben en zij die dat niet hebben, tussen mensen die mediavaardig zijn en zij die dat niet zijn. Mensen die kennis hebben en mediavaardig zijn komen tijd tekort om het maximale eruit te halen.
2.1 Beleidsplan 2012 stond in het teken van het gereedkomen van het beleidsplan. De centrale vraag is: ‘Hoe maken we met elkaar een toekomstbestendig bibliotheek die ook in een tijd van bezuiniging sterk en vitaal blijft?’ Het beleidsplan is richtinggevend. Het wijst de weg die SBA moet gaan om betekenisvol te blijven voor bezoekers, leden en stakeholders. De richting is al voorzichtig ingezet in 2012. De speerpunten: lezen, informatie en educatie, staan centraal in de Missie. Het jaarverslag is om die reden rond deze drie thema’s opgebouwd. De verdere uitwerking zal in 2013 plaatsvinden. Met de stakeholders zullen gesprekken worden gevoerd over verwachtingen en mogelijkheden en de bibliotheek zal op basis daarvan keuzes maken hoe de vestigingen en medewerkers ingezet kunnen worden om gezamenlijke doelen zo goed mogelijk te verwezenlijken.
2.2 Publieke dienstverlening SBA is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem. Het werkgebied omvat 53.633 inwoners. Werkgebied Gemeente Aalburg Werkendam Woudrichem Totaal
Aantal inwoners per 31-12-2012 12.779 26.407 14.449 53.633
SBA is een onafhankelijke informatiebemiddelaar in het publieke domein. SBA stelt verschillende soorten fysieke en digitale informatie- en cultuurdragers en de inhoud die ze bevatten ter beschikking aan alle inwoners uit haar werkgebied. Informatie maakt mensen weerbaar en vergroot de kans dat ze zich maatschappelijk betrokken voelen. SBA speelt in op de actualiteit en zorgt dat 7
informatie op een toegankelijke en aansprekende manier wordt aangeboden. De Bibliotheek is het lokale fysieke en digitale informatieknooppunt dat de persoonlijke ontwikkeling van burgers stimuleert en faciliteert. De Bibliotheek schept essentiële voorwaarden voor een leven lang leren, onafhankelijke besluitvorming en de culturele ontwikkeling van individuen en groepen en levert daarmee een cruciale bijdrage aan de kennissamenleving. Door de invoering van selfservice in de vestigingen van Giessen en Werkendam wordt er een beroep gedaan op de zelfredzaamheid van de burger. De medewerkers hebben nu meer tijd gekregen om in te gaan op vragen van de klant. In de vestiging Aalburg is de mogelijkheid geboden om mee te doen aan de cursus basisvaardigheden Klik en Tik, onder begeleiding hebben werkzoekenden hun eerste stappen in de digitale wereld gezet. Automatisering In juni 2012 is het bibliotheek uitleensysteem gemigreerd van het ‘oude’ Bicat naar het ‘nieuwe’ Bicat Wise. Om dit te kunnen realiseren zijn alle vestigingen een aantal dagen gesloten geweest. Bicat Wise heeft meer mogelijkheden en is veel gebruiksvriendelijker voor het personeel. Zo kunnen klanten beter geïnformeerd worden over wat er geleend is, wanneer en in welke vestiging. Daarnaast is de publieksomgeving veel gebruiksvriendelijker voor de klanten. Met de toevoeging van cWise in de catalogus kunnen klanten zelf recensies en reacties toevoegen, waardoor klanten elkaar kunnen inspireren en aangeven welk boek het waard is om te lezen. Tenslotte is er door samenvoeging van de catalogi van andere Brabantse bibliotheken met dit systeem een veel grotere collectie voor onze klanten direct beschikbaar en reserveerbaar geworden. Tarieven De tarieven zijn in 2012 ingrijpend veranderd. Door aansluiting bij het Brabantstariefstelsel is er meer eenheid gekomen in de contributietarieven bij een aantal Brabantse Bibliotheken. Dit is de eerste stap op weg naar een landelijk Bibliotheektarief. Niet langer bepaalt de leeftijd de hoogte van het contributiebedrag maar de hoeveelheid materialen die men per jaar leent. Een uitzondering zijn de leners van 0 tot 18 jaar deze zijn nu gratis lid van de bibliotheek. Er is nu de keuze uit het Voordelig ontdekken, Lekker Lezen of Eindeloos Genieten abonnement. Het leengeld voor alle schriftelijke materialen is komen te vervallen. Afhankelijk van het abonnement betaalt men voor dvd’s en toptitels leengeld. De boetetarieven zijn verhoogt van € 0,15 naar € 0,25 voor alle materialen! En om het reserveren en aanvragen van boeken in Brabant en de rest van Nederland aantrekkelijk te maken is er nu een uniform tarief van € 2 per aangevraagd materiaal. Voorheen kon dit oplopen tot € 7,50. Na-bel actie leden In 2012 is met een aantal Brabantse Bibliotheek een overeenkomst afgesloten met een telemarketingbureau. Deze belt leden, die hun contributie niet betaald hebben, met het verzoek om dit alsnog te doen in de bibliotheek of via iDeal op de website. Op deze manier hopen we een flink aantal leden, en contributie inkomsten, te behouden voor de bibliotheek.
8
2.3 Specialisatie & Innovatie De kern van het bibliotheekwerk is lezen, leren (educatie) en informeren. Al jarenlang maakt SBA zich hard om de burgers in de drie gemeenten te informeren, te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven. Daarnaast is SBA een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn, cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen. Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd. De afdeling Specialisatie & Innovatie heeft zich gericht op het versterken van de digitale én de fysieke bibliotheek. Digitaal willen we informatie op een vernieuwende en verrassende manier presenteren. Dit in samenwerking met partners uit het culturele veld. In 2012 is de Multitouch tafel voor dit doel ingezet, zijn de website en het bibliotheeksysteem vernieuwd en zijn er gesprekken gevoerd over de mediabar (een presentatiemeubel met digitale informatiedragers als diverse tablets, een digibord, een Apple tv enz.), gastvrij internetten in de vestigingen en over de bookfinder app. Ontwikkelingen die in 2013 worden voortgezet en uitgebreid. Door het inzetten van Twitter en Facebook als extra communicatiekanaal wil SBA (toekomstige) klanten naar de website, de catalogus of de fysieke vestiging te trekken. Voor de fysieke bibliotheek is ingezet op vernieuwing in de inrichting, de manier van materialen presenteren en klanten binden aan de bibliotheek. Dit is gedaan door het inzetten van landelijke retail technieken, het organiseren van activiteiten in de bibliotheek en samenwerken met gemeente en consultatiebureau in het project Boekstart. SBA staat voor een bibliotheek als fysiek en virtueel podium waar mensen elkaar ontmoeten, een wegwijzer naar informatie en cultuur. Samenwerking met lokale instellingen en verenigingen leidt tot grensoverschrijdende activiteiten zoals het project Hallo Brabant waarin boek, inhoud en digitale informatie op een uitdagende en speelse manier samen zijn gekomen. Kijk ook op www.verhalenvanaltena.nl. Het is onze ambitie om in de toekomst steeds meer van dit soort projecten met samenwerkingspartners te organiseren, waardoor de bibliotheek een spin in het web wordt op het snijvlak van informatievoorziening, educatie en lezen.
9
3. Educatie In het kader van educatie heeft SBA in 2012 de focus gelegd op de volgende doelgroepen: 0 – 4 jarigen 4 – 12 jarigen 12 – 18 jarigen laaggeletterden
3. 1 doelgroep 0 – 4 jarigen Kinderen houden van voorlezen. Een verhaal, een wereld, gaat voor hen leven. Voorlezen is niet alleen fijn om te doen en om te ervaren. Het is ook belangrijk. Kinderen die al op jonge leeftijd in aanraking komen met boeken hebben op latere leeftijd een voorsprong op school. Ze hebben er hun verder leven voordeel van. Met een kwartier voorlezen per dag leren kinderen 1000 nieuwe woorden op jaarbasis. Het is enorm goed voor hun taalontwikkeling. http://www.boekstartpro.nl/page/7005/onderzoek In 2012 zijn de volgende projecten geweest in onze bibliotheken: Boekstart Peuterbezoeken in alle vestigingen voor 45 peutergroepen uit de gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem. In Aalburg is het project Mama Kwijt uitgevoerd, waarin het bekroonde prentenboek uit 2012 centraal stond. In Werkendam en Woudrichem werd met het project Peerke, de zintuigen van de peuters geprikkeld Peerke heeft zijn oren afgedaan om rustig te gaan slapen, maar waar zijn ze gebleven? Deelname aan VVE overleg in alle drie de gemeenten Uitvoeren van Ik ben Bas in de gemeente Aalburg Inzetten van projectcollecties voor de gemeente Woudrichem Boekstart Boekstart is gestart op 24 januari 2012 in SBA. Mevrouw Jeannette Zwijnenburg, gedeputeerde voor de Provincie Noord Brabant overhandigde in aanwezigheid van burgmeesters en wethouders van de drie gemeenten de eerste boekstartkoffer in bibliotheek Hank. Hank symboliseert de samenwerking binnen dit project tussen bibliotheek, consultatiebureau en gemeente. Baby’s geboren in de gemeente Werkendam, Aalburg en Woudrichem ontvangen een brief van de gemeente met een uitnodiging om deel te nemen aan BoekStart. Met de waardebon die zich bij de brief bevindt kunnen ouders hun kindje gratis laten inschrijven als lid van de bibliotheek en ontvangen zij een koffertje met een knisperboekje en een boekje met cd. Op het 7 maanden consult gaat de verpleegkundige ook in op het belang van voorlezen. Samen een boekje kijken, plaatjes aanwijzen en benoemen, versjes leren, verhaaltjes vertellen en ernaar luisteren, versterkt de band tussen ouder en kind. Het doel van BoekStart is ouders aanmoedigen om hun kinderen zo vroeg mogelijk boekjes én de bibliotheek te laten ontdekken. In de vestigingen van Bibliotheek Altena is voor deze baby’s en hun ouders een speciale hoek ingericht waar alle materialen voor baby’s bij elkaar staan. In 2012 zijn 252 koffertjes opgehaald en 181 baby’s zijn ingeschreven als lid van de bibliotheek. 10 Wieke den Bak, domein specialist 0 – 4 jarigen
3.2 doelgroep 4 – 12 jarigen De basisschoolleeftijd biedt geweldige mogelijkheden voor kinderen op het gebied van lezen. Wordt er de eerste jaren nog voorgelezen, vanaf groep 3 gaan kinderen beginnen met zelf lezen. De 7 vestigingen van bibliotheek Altena hebben alles in huis om de leeshonger van deze groep te stillen. Wekelijks nieuwe materialen, boeken, luisterboeken, dvd’s om het lezen te stimuleren en kinderen te enthousiasmeren. Voor kinderen die meer moeite hebben met lezen zijn er Makkelijk lezen Pleinen in alle vestigingen. Bibliotheek Altena doet dit door het inzetten van de volgende projecten: Rode draad Groepsbezoeken Themacollecties Schrijversbezoeken Voorleeswedstrijd (Werkendam en Aalburg) Servicepunten in de scholen in Eethen, Babylonienbroek, Meeuwen en Genderen. Bibliotheek Altena heeft als belangrijke pijler voor deze leeftijdsgroep ‘stimuleren van lezen en vergroten van het leesplezier. Door middel van het leesprogramma ‘ de Rode Draad’ in te zetten op de scholen wordt hier veel aandacht aan besteed. In 2012 werden op 18 basisscholen projecten uitgezet. Een aantal nieuwe projecten zijn gekocht en ingezet. We noemen het project ‘Mannetje Jas’ voor groep 1 en 2 over kleding, warmte, vriendschap. Bij dit project kan het digibord gebruikt worden. En ‘Schrijversblok’ voor groep 7. Kinderen lezen verschillende boeken, ze gaan op internet op zoek naar de inspiratiebronnen van schrijvers Door middel van groepsbezoeken te houden in de bibliotheken kunnen steeds meer kinderen hun weg vinden in de bibliotheek. In de bibliotheek van Nieuwendijk hebben groep 1 tot en met 6 van basisschool’ de Regenboog’ de bibliotheek bezocht. Groep 7 en 8 hebben een fietstocht ondernomen naar bibliotheek Werkendam. Hetty Smits, domeinspecialist 4 – 12 jarigen
Brede Scholen Er is veel aandacht geweest voor de ontwikkelingen van de Brede Scholen in de gemeente Werkendam. Per plaats vermelden we hoe de ontwikkeling van de brede school verloopt en wanneer de Brede school opgeleverd wordt. Werkendam In april is er een mini conferentie georganiseerd door de gemeente Werkendam en ICS Adviseurs. De managers en directeur van de bibliotheek hebben deelgenomen aan de conferentie. 11
Het was een inspirerende bijeenkomst waarbij uitgebreid is ingegaan op wat de partners elkaar te bieden hebben en wie of wat ze nodig hebben om tot een brede school in Werkendam te komen. Uit dit overleg zijn twee werkgroepen ontstaan die met elkaar overleggen hoe de Brede school in de toekomst vorm moet krijgen. Eén werkgroep houdt zich, onder voorzitterschap van Arnold Reijnen, bezig met de inhoudelijke kanten van de Brede school. De andere werkgroep richt zich op de aspecten die met de bouw en de gebouwen van de Brede school te maken hebben. De bibliotheek is in beide werkgroepen vertegenwoordigd door een van de managers van de bibliotheek. De Brede school in Werkendam moet in 2017 opgeleverd worden. Nieuwendijk De bibliotheek in Nieuwendijk verhuist medio 2014 naar de Brede school. Hiervoor wordt een nieuwe bibliotheek gebouwd tussen dorpshuis Tavenue en basisschool De Regenboog . Medewerkers van de gemeente Werkendam, bs De Regenboog, de bibliotheek en Abken Schrauwen architecten hebben meerdere keren overleg gevoerd om een bibliotheek te ontwikkelen die aansluit bij de wensen van de bibliotheek, inwoners Nieuwendijk en leerlingen van de school. Om inspiratie op te doen voor de inrichting van de nieuwe bibliotheek is er een werkbezoek geweest bij Brede school de Hambaken in Den Bosch en bij bibliotheek Giessen. Onder begeleiding van de styliste van Gulu styling is een concept inrichting voor Bibliotheek Nieuwendijk opgesteld. Deze zal in de loop van 2013 verder uitgewerkt worden. Trefwoorden hierbij zijn retail, digitalisering en een aangenaam verblijf. Sleeuwijk Voor de Brede school in Sleeuwijk hebben de managers een intake gesprek gehad met medewerkers van de gemeente Werkendam en ICS Adviseurs. De managers hebben aangegeven waar voor Bibliotheek Altena het belang ligt voor een Brede school. Alle partners van de brede school hebben een bezoek gebracht aan Brede School de Hambaken in Den Bosch. Hier kregen we een rondleiding en nam iedereen deel aan een workshop. De dag werd afgesloten met een gezamenlijk diner in het Van Harte restaurant in de Brede School. Een goede manier om met elkaar kennis te maken en te netwerken. In verschillende werkgroepen wordt nu gewerkt om verdere invulling te geven aan de samenwerking en inrichting van de Brede School. De managers van de bibliotheek hebben in diverse werkgroepen plaats genomen. De Brede school wordt in 2016 opgeleverd. Dussen De Brede school in Dussen moet in 2017 opgeleverd worden. De managers hebben meerdere keren overleg gevoerd over de locatie waar de Brede School gebouwd moet worden en wat de visie wordt van de Brede School. In mei 2013 wordt door de gemeente Werkendam een besluit genomen over de locatie waar de Brede School gebouwd wordt. Informatie over de Brede Scholen is te vinden op http://werkendam.bredescholenwerkendam.nl/
12
In de gemeente Aalburg wordt een Brede School gebouwd in Eethen. Hier zijn het afgelopen jaar spijkers met koppen geslagen. Eethen De werkgroep Brede School Eethen heeft meerdere keren overlegd om de inrichting van het gebouw te bespreken en praktische zaken kort te sluiten. Er is een naam voor de Brede School bedacht te weten Kindcentrum De Bogert. In Eethen heeft de bibliotheek een servicepunt in bs Willem Alexander. In dit servicepunt worden wekelijks boeken door een vrijwilliger uitgeleend aan de leerlingen van de school. Het servicepunt verhuist eind 2013 naar de nieuwe Brede School in Eethen en wordt dan ingericht voor kinderen van 0 tot 12 jaar. De bouw van de Brede School is 3 december jl. gestart. De oplevering van het gebouw staat voor eind 2013 gepland. Informatie is te vinden op http://www.woonservicemeander.nl/nieuwbouw/inuitvoering/30/86/
13
3.3 doelgroep 12 – 18 jarigen Het aanbod voor het Voortgezet onderwijs is in 2013 aangepast op het gebied van leesbevordering. Daarnaast is er een aanbod gekomen op het gebied van Mediawijsheid.
Op het gebied van leesbevordering kunnen producten en diensten worden afgenomen zoals klassikaal lezen, schrijversbezoek, doe maar dicht maar en een bezoek aan de bibliotheek. Ook zijn er een aantal landelijke projecten opgenomen in het aanbod zoals Jonge Jury, Read2me!. Leeskr8!, Writenow! en de Weddenschap. Elk jaar komen de brugklassers Prinsentuin College en de Schans een bezoek brengen aan de bibliotheek. Tijdens het bezoek krijgen ze een introductie over hoe je informatie vindt in een bibliotheek, maar ook op internet en hoe je bepaalde databanken raadpleegt. Daarna gaan ze dit zelf doen d.m.v. een spel. Elk jaar zijn de reacties zeer positief. Op het gebied van mediawijsheid worden producten en diensten aangeboden zoals Databaas (over online privacy), Cyberpesten en Jij&Google. Daarnaast kan de bibliotheek een lezing verzorgen op een ouderavond, een digitale bijscholing voor leerkrachten of een op maat advies geven. John van Haaften, specialist 12 – 18 jaar Altena college Met het Altena college is een overeenkomst gesloten om materialen van de bibliotheek te lenen en materialen provinciaal aan te vragen. Deze materialen worden door de bibliotheek naar het Altena college gebracht en weer opgehaald als de uitleentermijn verstreken is. Alle leerlingen van het Altena College zijn voor deze service lid van SBA Willem van Oranje college De mediatheek van het WvO college en de bibliotheek van SBA delen de ruimte. Dit heeft als voordeel dat de leerlingen van het WvO college gebruik kunnen maken van de collectie van de bibliotheek. De bibliotheek leden hebben de beschikking over een veelheid aan internet computers. Alle leerlingen van het WvO college zijn ook lid van SBA.
3.4 doelgroep Laaggeletterden Het werkgebied kent een relatief hoog percentage laaggeletterden. Uit onderzoek blijkt dat het percentage op 15% ligt, landelijk is dat 13% Om de geletterdheid te bevorderen zijn er een aantal projecten en samenwerkingsvormen opgezet. Overleg met ROC over laaggeletterdheid 14
Klassenbezoeken voor deelnemers ROC cursussen Groepsbezoeken voor re-integratie groepen Cursus Klik en Tik Tentoonstellen van elfjes, gedichten gemaakt door laaggeletterden
Klik en Tik het internet op Klik&Tik is een samenwerking tussen UWV, het Willem van Oranje College en Bibliotheek Altena. Het UWV biedt werkzoekenden die (nog) niet zo goed met een computer en internet om kunnen gaan de mogelijkheid om de cursus te volgen. De cursus ‘Klik & Tik. Het internet op’ helpt de cursisten hun weg te vinden op het internet. Ze leren er hoe je zoekt en hoe je websites bekijkt. Verder leren ze hoe je een e-mail schrijft en hoe je bestanden kunt downloaden. Dit komt allemaal aan bod tijdens de cursus. De cursus vind plaats in een computerlokaal van het Willen van Oranje College. De cursisten worden begeleid door maatschappelijke stagiaires die worden ondersteund door de mediacoach van de bibliotheek. Zowel de cursisten als de maatschappelijk stagiaires ervaren de combinatie ‘jong leert oud’ als bijzonder en positief.
15
4. Informatievoorziening 4.1 Digitale media De informatiebehoefte van de mens is misschien niet zozeer veranderd, maar de manier van informatie verzamelen wel. De mogelijkheden zijn door digitalisering en toegang tot het world wide web vele malen groter dan enkele jaren geleden en. Naast de kansen die al deze mogelijkheden bieden is er ook het gevaar van overload en daardoor de juiste of noodzakelijke informatie niet meer kunnen vinden. Bibliotheek Altena wil een wegwijzer in de digitale wereld zijn. Multitouch tafel In 2012 is de multitouch tafel in gebruik genomen. Deze tafel die bestaat uit een groot aanraakscherm op poten (als een tafel) met daarin een aantal digitale toepassingen. Om de tafel te vullen is er samenwerking gezocht met de drie gemeenten. De digitale waardekaart van het land van Altena is opgenomen in de tafel. In de kaart is met behulp van een aantal erfgoed instanties uit het werkgebied een aantal historische foto’s en filmpjes geplaatst. De tafel is vervolgens op een tweetal evenementen getoond. De visserijdagen in Woudrichem en de monumentendag op fort Giessen. Het doel van de tafel is historie op een nieuwe manier onder de aandacht te brengen en de mogelijkheden tot gesprek over de getoonde beelden verder uit te breiden. Hallo Brabant en de Historische Reeks
Verhalen van Altena is een samenwerkingsproject van Bibliotheek Altena en Historische Reeks Land van Heusden en Altena. In 56 verhalen is de geschiedenis van het gebied in verhalen voor kinderen geschreven (redactie Paula Jorritsma) en getekend (Floris Hovers). Hierbij zijn de tien tijdvakken, zoals gebruikt in het primair onderwijs, als ‘kapstok’ gebruikt. De verhalen zijn gebaseerd op échte gebeurtenissen en personen. Bij het project is een fietsroutekaart ontwikkeld. Deze kaart is, zolang de voorraad strekt, gratis af te halen bij de bibliotheken in Altena, de VVV, het Biesboschmuseum en de 3 gemeentehuizen. Op de website www.verhalenvanaltena.nl vind je samenvattingen van alle verhalen uit het boek. Het boek is uitgegeven door de Historische Reeks. Bij het project is een Multitouchtafel beschikbaar voor alle scholen in Altena en andere belangstellenden. Onwijs (www.onwijs.com) heeft voor dit project twee applicaties gerealiseerd. Allereerst is voor het project de Altena Geschiedenis Quiz ontwikkeld. Deze quiz is te spelen op de Multitouchtafel. Daarnaast is de interactieve kaart van de tijdlijn als applicatie op de tafel geïnstalleerd.
Scholen kunnen deze Multitouchtafel reserveren via Cultuurpunt Altena (www.cultuurpuntaltena.nl). Andere belangstellenden kunnen deze tafel reserveren. Anita Koekkoek, specialist digitaal 16
Mediawijsheid Mediawijsheid heeft al een aantal jaren een vaste plek in de organisatie en er worden elk jaar diverse activiteiten georganiseerd. Zo vindt elk jaar ‘ de Week van de Mediawijsheid’ plaats om aandacht te vragen voor een kritische en bewuste omgang met media. De leerlingen groep 7 en 8 van basisscholen worden uitgedaagd om het interactieve ervaringsspel MediaMasters te spelen. http://www.youtube.com/watch?v=wifQvHdHtWI Ze kunnen naar de bibliotheek gaan om extra opdrachten te maken. Dit jaar deden verschillende basisscholen uit het werkgebied mee en kwamen naar de bibliotheek. In de Week van de Mediawijsheid is voor volwassenen een lezing over tablets georganiseerd die goed bezocht werd. Het doel van deze avond was om mensen tips en trucs te geven hoe ze meer met hun tablet kunnen doen. Website In juli 2012 is de geheel vernieuwde website opgeleverd. De eerste website voldeed niet aan de eisen van Biblbiotheek.nl. (BNL) Om een nieuwe website te bouwen is door de landelijk overheid subsidie verleend. De nieuwe website oogt frisser en is veel gebruiksvriendelijker. Via cWise kunnen de leners zelf reacties en recensies toevoegen en de website is hierdoor interactiever geworden. Met deze vernieuwde website, het plaatsen van technische elementen en het aansluiten op landelijke databases voldoet Bibliotheek Altena aan de subsidievoorwaarden van het Ministerie van OC en W. De website is nu klaar voor de volgende stap: aansluiten op de WaaS (Website as a Service) van BNL. In 2013 zal Bibliotheek Altena de huidige website aansluiten op de WaaS. Social media Twitter: bibliotheek Altena heeft al een aantal jaren een twitter account. In 2012 zijn er afspraken gemaakt over coördinatie en invulling van de tweets. @biebaltena heeft op dit moment ruim 500 volgers en tweet een aantal malen per week over activiteiten in de bibliotheek, nieuwe boeken en nieuws uit boekenland. Facebook: In 2012 is er een facebook account opgezet. In eerste instantie voor boekstart ouders. Later in 2012 is het uitgebreid naar alle doelgroepen. Het doel is om de activiteiten en diensten van de bibliotheek onder de aandacht te brengen en zo nieuwe doelgroep(en) te bereiken en extra publiciteit te generen.
4.2 Ouderen Themakoffers Na een matige start in 2011 kwam de uitlening van de themakoffers in 2012 goed op gang. Veel publiciteit in de vorm van een fraai uitgevoerde folderset, persberichten, interviews en berichten via de social media leverde bijna een verdubbeling op van het aantal verwachte uitleningen (19 tegenover 10 voorzien). Bibliotheek Altena beschikt over zeven themakoffers: de natuur, Nederlandse gewoontes en tradities, oude ambachten en beroepen, de jeugdjaren, het Koningshuis, verliefd-verloofd-getrouwd en het huishouden. De koffer bevat een groot bordspel, puzzel, kaartensets met raadspelletjes (bijv. spreekwoorden aanvullen), fotokaartensets, enkele attributen m.b.t. het thema (bijv. bij het huishouden: afwas- en schuurborstel, sunlight-zeep, wasknijpers, geblokte theedoek, schort), enkele DVD’s (op aangepaste snelheid), CD’s (liedjes van vroeger), achtergrondinformatie over het thema, tips voor tripjes in de 17
regio, handige websites, e.d. De koffers maken het voor medewerkers van zorginstellingen en kleine woongemeenschappen gemakkelijk met bewoners een gesprek aan te gaan, herinneringen op te halen, interactief bezig te zijn. Het evaluatieformulier levert steeds enthousiaste opmerkingen op: “bedankt voor de mooie spulletjes, de bewoners hebben genoten en het leukste was: het thema leefde over de hele afdeling!” Mantelzorgkoffers
Nederland telt 3,6 miljoen mensen die voor een ander zorgen. Zo'n 1,1 miljoen mantelzorgers zorgen meer dan 8 uur per week en langer dan 3 maanden voor een ander. De zorg die zij geven is – afhankelijk van de behoefte van de zorgbehoevende – vaak intensief en vraagt veel van de partner, verzorger en/of mantelzorger. Hoe breng je een gesprek op gang en hoe blijf je in gesprek? Hoe zorg je voor interactie? Wat doe je zo’n hele dag? Bibliotheek Altena heeft op basis van netwerkgesprekken en teruggekoppelde reacties n.a.v. de (grote) themakoffers, een kleine themakoffer ontwikkeld bestemd voor thuisgebruik, voor de mantelzorger. Hierin zitten een nostalgisch tijdschrift, boek met korte voorleesverhalen, bijzonder prentenboek, kaartenset met raadspel (vul het spreekwoord aan), twee Cd’s (liedjes van vroeger en André Rieu), fotokaartenset met afbeeldingen van vroeger, doosje met gesprekskaarten en het boek Kien (met CD), waarin allerlei geheugenactiviteiten staan. Met dit product hoopt de bibliotheek “een gat in de markt” te vullen voor die grote groeiende groep mantelzorgers. Tryntsje van Vessem, specialist ouderen
18
5. Lezen 5.1 Retail Retail lijkt een toverwoord in bibliotheekland. Presenteer je materialen op een manier zoals winkels dat doen en je uitleencijfers schieten de lucht in. Al een aantal jaren zijn er in het hele land experimenten en projecten om de collectie op een betere manier onder de aandacht van de klant te brengen. En daar heeft SBA het voor gedaan, voor de klant! Er staan heel veel materialen in de bibliotheek en deze komen veel beter tot hun recht als ze speelser, meer frontaal en in belevingswerelden worden gepresenteerd. Die belevingswerelden zijn gebaseerd op basis van ledenanalyse en klantsegmentatie. Landelijke onderzoeken toegespitst op de lokale situatie. Hier heeft ook bibliotheek Altena gebruik van gemaakt. Maar retail is meer dan alleen de materialen anders plaatsen. Retail richt zich op huisstijl, website, inrichting, collectie en HRM. SBA hanteert de landelijke huisstijl en heeft op 1 juli 2012 een nieuwe website gelanceerd. Het personeel is geschoold om de klant zo goed mogelijk te helpen vooral om de nieuwe manier van presenteren uit te leggen aan de bezoekers van de bibliotheek. De traditionele indeling van de collectie in fictie en non fictie wordt losgelaten. Alle materialen zijn in clusters of werelden bij elkaar geplaatst. De clusters bevatten beide onderdelen en is voor de volwassenen gebaseerd op de interesses van de focusdoelgroep Voor de jeugd is deze clusterindeling voor een groot deel gebaseerd op het jeugd- en jongerenonderzoek dat de VOB (Vereniging Openbare Bibliotheken) in 2010 heeft laten uitvoeren. Uit dit onderzoek blijkt dat de leeftijd van een kind de belangrijkste factor voor het verklaren van lees- en bibliotheekgedrag is. Dit legitimeert de verdeling van deze doelgroep in leeftijdsclusters. Op basis van de resultaten van het hierboven vermelde onderzoek evenals de ervaringen van jeugddeskundigen is de voorgestelde indeling in leeftijdsclusters de meest voor de hand liggende. Het doel van retail was een uitleenstijging van 5% op jaarbasis. Deze stijging is nog niet gehaald. Wel is een trend te zien dat de landelijke daling van uitleencijfers in vestiging Werkendam veel minder invloed heeft gehad. Het doel om de uitleenfrequentie van de materialen in deze vestiging te verhogen is wel gehaald. Romans zijn gestegen van 6,11 naar 7,23 en Verhalende jeugdboeken van 3,79 naar 4,02 Het resultaat in Werkendam is een mooie, toegankelijke en overzichtelijke bibliotheek waar bezoekers bijna dagelijks komen om een krant of tijdschrift te lezen, een praatje te maken en natuurlijk om materialen te lenen.
19
5.2 Boekpromotie Dichterspodium In samenwerking met en op initiatief van Marcel Vaandrager is SBA in 2011 gestart met Het Nederlands Dichters Podium® . Na een succesvolle start bieden deze avonden maandelijks een GRATIS podium voor beginnende- en (meer) ervaren dichters om aan bezoekers en andere dichters in een gemoedelijke omgeving gedichten voor te dragen en toe te lichten. En waar kan dat nou beter dan op een podium in de ruim opgezette bibliotheek van Werkendam, waar je sowieso omringd
wordt door schrijvers en dichters. Behalve voordrachten is er ook elke maand levende muziek: van klassiek, jazz, chanson tot luisterliedjes De avonden worden goed bezocht, hoog gewaardeerd en trekken veel publiciteit Bij het 1-jarig bestaan in oktober 2012 kwamen de alle drie de Altena burgemeesters een eigen gedicht voordragen; een teken dat het Dichterspodium een gevestigde naam is geworden in zeer korte tijd. Veel dichters geven hun werk niet uit; dat is jammer, want zo gaan veel mooie gedichten die het lezen waard zijn verloren....... Het Nederlands Dichters Podium doet hier wat aan; zij geeft een heuse bundel uit die niet misstaat in de boekenkast. Een verzamelwerk met een uitgekiende selectie van gedichten die het afgelopen jaar zijn voorgedragen zal in 2013 verschijnen. Dichter Marcel Vaandrager is tevens de leverancier van het vrolijke gedicht “Goedemorgen mijn zonneschijn” dat een hele muur van de Werkendamse bibliotheek opvrolijkt. Poëzieavond Eethen De Poëzieavond in de Nederlands Hervormde kerk te Eethen had als thema “Verbinding”. Bibliotheek Altena heeft zitting in de werkgroep van dit jaarlijkse evenement, dat op 6 oktober al weer haar zesde uitvoering beleefde. Gastdichter was Menno Wigman (1966), behalve dichter ook vertaler en essayist. Op ingetogen wijze droeg hij voor uit o.a. zijn laatste bundel “Mijn naam is legioen” . De verbinding kwam op creatieve wijze tot stand door diverse uitingen van kunst. Zes kunstenaars presenteerden een drieluik, kunstenaars uit de gemeente Werkendam hadden daar een passend kunstwerk bij gemaakt. Het muzikaal intermezzo werd verzorgd door een organist. Een nieuw onderdeel was dit jaar de dans. Drie professionele dansers voerden op muziek van Glass en Britten een adembenemende dans uit. Op deze avond werd “de verbinding” prachtig gestalte gegeven.
20
Schrijversbezoek I.s.m. het Woerkums Literair Cafe was de bekende schrijfster Suzanna Jansen te gast in de bibliotheek van Giessen op 15 mei j.l. Van haar boek “Het pauperparadijs” is inmiddels in vier jaar tijd de 50e (vijftigste!) druk verschenen. Het verhaal van de armenkolonie in Veenhuizen heeft duizenden Nederlanders aangesproken. Suzanna werd ondervraagd door Arie Wezemer van WLC en dat zorgde voor een “levendige avond” (aldus Suzanna Jansen zelf). Ongeveer 60 mensen bezochten de avond, die als zeer boeiend werd ervaren. Na afloop signeerde de schrijfster op verzoek haar boek. Boekhandel De Angelot uit Werkendam verzorgde de verkoop van Het pauperparadijs. Wim Donkersloot, specialist boekpromotie
Nederland leest Tijdens de landelijke campagne Nederland Leest wordt iedereen uitgenodigd met elkaar in discussie te gaan over één bepaald boek. Leden van de openbare bibliotheek ontvingen in 2012 het boek De donkere kamer van Damokles van Willem Frederik Hermans. Welkboek Bibliotheek Nederland kent er weer een nieuwe dienstverlening bij: via een landelijke website kan de lezer ideeën opdoen over “welk boek zal ik nu eens gaan lezen”. WelkBoek is een unieke site die leestips geeft op basis van trefwoorden als ‘vrolijk’, ‘onvoorspelbaar’, ‘buitengewoon’ of ‘optimistisch’. De mogelijkheden zijn onbeperkt en de websitebezoeker zal iedere keer verrast worden met suggesties voor prachtige boeken. Ieder boek is gelezen, beoordeeld en beschreven door een van de twintig getrainde WelkBoek-proeflezers. Allemaal professionals uit de bibliotheekbranche, met een passie voor mooie verhalen. Bibliotheek Altena levert ook hier haar bijdrage aan het netwerk in de vorm van een proeflezer (een van onze bibliothecarissen).
5.3 Anders lezen Boekendienst aan huis Het aantal abonnees dat gebruik maakt van de Bibliotheekdienst-aan-huis blijft een beetje op hetzelfde aantal schommelen: rondom de 20 in het werkgebied. Deze service voor mensen die niet (meer) zelfstandig naar de bibliotheek kunnen komen en wel lid zijn van de bibliotheek, brengt geen extra kosten voor de klant mee. Regelmatig dient zich een nieuwe klant aan en evenzo vaak wordt een abonnement opgezegd bij deze doelgroep. Momenteel verzorgen negen vrijwilligers deze service. Zij voelen zich zeer betrokken bij hun cliënten en proberen steeds weer mooie boeken mee te brengen. Het reserveren via de digitale catalogus vergemakkelijkt het zoeken naar nieuwe titels. De vrijwilligers brengen niet alleen vers leesvoer maar vervullen hiermee ook vaak een sociale functie. 21
Daisy speler De openbare bibliotheken zijn sinds 2007 – bij de fusie van de drie zelfstandige blindenbibliotheken tot het centrale Loket Aangepast lezen (SIOB) – het eerste aanspreekpunt voor mensen die niet meer op een gewone manier een boek of tijdschrift kunnen lezen. Als ook het grootletterboek niet meer aan de verwachtingen voldoet is het gesproken boek een mogelijkheid om toch nog van geschreven tekst te genieten. Deze wordt ingesproken op een zgn. daisy-rom die door de klant kan worden beluisterd met een daisyspeler. Dit is een handig en gebruiksvriendelijk apparaat dat vele navigatiemogelijkheden biedt Om iedereen de mogelijkheid te bieden hiermee kennis te maken biedt Bibliotheek Altena een kennismakingskoffer aan, waar - behalve het apparaat - ook enkele gesproken boeken in zitten. De koffers worden regelmatig uitgeleend, wat soms leidt tot aanschaf door de klant: de meeste zorgverzekeringen bieden dit gratis aan op vertoon van een doktersverklaring. Op de foto (Altena Nieuws) een tevreden heer Van Rijswijk, voor wie de daisyspeler een uitkomst was.
5.4 Ontmoeting Regelmatig worden er in de bibliotheek avonden georganiseerd door of in samenwerking met derden. Zo waren er in 2012 de volgende ontmoetingsavonden. 3 avonden over filosofie in vestiging Giessen i.s.m. PKN Sleeuwijk 2 avonden over opvoeden. 1 in Werkendam en 1 in Giessen i.s.m. CJG Werkendam en Woudrichem 2 avonden over ouders en budget. 1 in Werkendam en 1 in Giessen i.s.m. CJG Werkendam en Woudrichem Presentatie e-book Master in Performance door Marcel Dassen i.h.k.v. de Lees Meer actie; http://www.bibliotheek-leesmeer.nl/ Avond met Marianne Grandia in Aalburg Gastvrouw voor Open Coffee Altena in Werkendam Lezing verzorgd door de Historische Kring in Aalburg
Marianne Grandia Ruim 60 belangstellenden kwamen af op “een ontmoeting met Marianne Grandia” op 1 november. In samenwerking met Christelijke boekhandel ’t Schrijvertje uit Veen werd deze populaire schrijfster uit eigen regio naar Bibliotheek Aalburg gehaald. Op boeiende wijze vertelde zij over de totstandkoming van haar eerste boek “Witter dan Sneeuw” (bekroond met de Publieksprijs van het Christelijke Boek 2012) en lichtte ze een tipje van de sluier op van het vervolgdeel “Lenteregen”. Na de pauze werd een deel van de bezoekers een kijkje gegund achter de schermen van de Amish, waar Marianne kort daarvoor op bezoek was. De andere gasten werden door Mieke van Wieringen meegenomen op het schrijverspad in haar workshop “Schrijven, van idee tot verhaal”. Een avond die – ook qua samenwerking – voor herhaling vatbaar is, zeker nu bekend is dat er een derde deel van Mariannes serie op komst is.
22
Personalia 1 Samenstelling Raad van Toezicht De heer drs. J.B.Val De heer C. Berendsen Mevrouw H.M. Zwaan Mevrouw J. Visser-Kieboom De heer ing. A.L.M. Helderman De heer H. van der Steen
voorzitter secretaris lid lid lid lid
2 Directievoering Mevrouw drs. E.J.A. Wijnberg is tot 1 feb 2013 directeur bestuurder en belast met de directievoering. 3 Overzicht medewerkers SBA
1-1-2012
1-1-2011
functie Uitleenadministratie Financieel Specialisten Huishoudelijke dienst Managers Directeur
uren 164,50 3,00 130,00 14,50 56,00 27,80
uren 214,25 3,00 135,00 15,00 58,00 28,80
Totaal formatie Altena FTE plaatsen
395,80 10,99
454,05 12,61
1-1-2012
1-1-2011
naam Bibliothecaris Uitleenmedewerker Opruimhulpen Invalkrachten
uren 18,00 12,00 7,00 0,00
uren 18,00 12,00 16,50 29,75
Totaal speciale regelingen Totaal inclusief regelingen FTE plaatsen
30,00 37,00 1,03
30,00 76,25 2,12
1-1-2012
1-1-2011
naam Boekendienst aan huis Uitleenassistent Plakken Transport/klussen Schoonmaakhulp Alarmopvolging
uren 2,48 87,00 3,00 1,25 3,50 0,00
uren 2,07 93,75 3,00 1,25 -
Totaal vrijwilligers Totaal FTE
94,75 2,63
100,07 2,78
4 Medewerkers speciale regelingen
5 Vrijwillige medewerkers
23
6
Scholingsprogramma 2012 Cursusnaam BHV herhaling Retail bezoek Training visueel presenteren Training retail gericht werken Cursus Wise
uren
aantal deelnemers
38,50 120,00 54,00 195,00 47,50
11 personen, 3,5 uur 15 personen, 8 uur 9 persoon, 6 uur 15 personen,13 uur 19 personen, 2,5 uur 3 personen, 4 uur 3 personen 3 uur 1 persoon 3 uur 1 persoon 4 uur 1 persoon (4 x 4 uur) 1 persoon 6 uur
Cursus Klantgericht werken Meten maatschappelijke meerwaarde workshop Hospitality Workshop Exelleren nu Cursus Plan B (provinciaal) Workshop werken met vrijwilligers
12
Totaal aantal uren
505
9 3 4 16 6
24
VERSLAG VAN DE RAAD VAN TOEZICHT Inleiding
De Raad van Toezicht heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken binnen de Stichting Bibliotheken Altena (SBA). Ze staat de directie met raad terzijde. Bij de vervulling van haar taak richt de Raad van Toezicht zich naar het belang van de SBA. De Raad van Toezicht onderschrijft de principes van de “Code Cultural Governance”. In dit jaarverslag legt de RvT als onderdeel van een maatschappelijke organisatie publieke verantwoording af over de wijze waarop zij in 2012 invulling heeft gegeven aan de uitvoering van haar taken. Daarbij wordt het volgende toezichtkader gehanteerd:
Statuten Huishoudelijk Reglement Jaarplan Begroting Governance Code Prestatieafspraken met de bestuurder
De Raad van Toezicht houdt toezicht op:
Ontwikkeling en uitvoering van strategisch beleid. Realisering van de doelstellingen van de bibliotheek zoals omschreven in het beleidsplan en jaarplan. Risico’s die verbonden zijn aan activiteiten van de bibliotheek, zoals bijvoorbeeld het verstrekken van geldleningen en de financiering van de strategie van SBA. De opzet en werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen. Het kwaliteitsbeleid van de SBA De financiën en in het bijzonder het financieel verslaggevingsproces. Het goedkeuren van de begroting en de jaarrekening vormen daarvan een onderdeel. Naleving van wet- en regelgeving. Personeelsbeleid. Hierover vallen ook: voeren van functioneringsgesprekken met de bestuurder, vaststellen van de grootte van de directie, benoeming en ontslag van de directeur-bestuurder.
Eenmaal per jaar is er een vergadering van de RvT waarbij de zelfevaluatie van de Raad op de agenda staat.
25
Het functioneren van de RvT in 2012 De Raad kwam in 2012 in totaal zeven keer bijeen voor een reguliere vergadering. Een maal per jaar is er een vergadering van de RvT waarbij de zelfevaluatie van de Raad op de agenda staat. De auditcommissie kwam zes keer bij elkaar, de renumeratiecommissie vier keer. Daarnaast werd twee keer gesproken met de personeelsvertegenwoordiging en eenmaal met het managementteam. De volgende onderwerpen stonden in 2012 op de agenda van de diverse vergaderingen:
Organisatie brede voortgangsrapportages van de directeur. Kwartaalrapportages. Voorbereiding systeem productbegroting Productbegroting Jaarplan Jaarverslag en jaarrekening Liquiditeitsbegroting Investeringsbegroting Beleidsplan Opdracht aan accountant inzake financiële startpositie SBA Afronding financiële startpositie met gemeenten Zelfevaluatie en uitbreiding Raad van Toezicht Bezuinigingen gemeenten Samenwerking met andere bibliotheken Informatievoorziening Raad van Toezicht Prestatieafspraken bestuurder Personele bezettingsanalyse Voorbereiding afscheid bestuurder Voorbereiding waarneming bestuurder Invoering retail concept in de bibliotheek in Werkendam
Na ampele discussies is in december 2012 het beleidsplan van SBA voor een ingekorte periode 2012-2015 vastgesteld. Voor de langere termijn zal in 2013 een vervolgtraject worden ingesteld waarbij nader onderzoek zal worden gedaan naar een verdere maatschappelijke inbedding van de bibliotheekfuncties i.s.m. partners in het Land van Heusden en Altena. De Raad van Toezicht heeft in 2011 conform de Code Cultural Governance zorggedragen voor een eerste (zelf)evaluatie van haar eigen functioneren. Uitgangspunt daarbij is het functioneren van de individuele leden en van de Raad t.o.v. de directeur-bestuurder. De uitkomsten hiervan en de daaruit voorkomende afspraken zijn vastgelegd. ¾ In 2012 zijn er twee nieuwe leden benoemd: de heer P. Mastwijk en de heer H. van der Steen. Tot onze grote spijt is de heer Mastwijk spoedig na zijn toetreding in de RvT 26
overleden. In hem verloor de Raad een man met een brede visie op de toekomstmogelijkheden voor de bibliotheek.
Samenstelling van de Raad van Toezicht per 31-12-2012: drs. J.B. Val (voorzitter Raad van Toezicht, lid remuneratiecommissie) mr. C.W.M. Berendsen (lid Raad van Toezicht, secretaris) ing. A.L.M. Helderman (vicevoorzitter Raad van Toezicht, lid auditcommissie) drs. H. van der Steen (lid Raad van Toezicht) mevr. J. Visser-Kieboom (lid Raad van Toezicht) mevr. H.M. Zwaan (lid Raad van Toezicht, lid remuneratiecommissie, lid auditcommissie) Slot
In goed onderling overleg met de RvT heeft onze directeur-bestuurder mevrouw E.A.A. Wijnberg-van der Wiel besloten om per 1 februari 2013 afscheid te nemen. De raad zegt haar dank voor de realisatie van de fusie van de bibliotheken van Aalburg, Werkendam en Woudrichem tot één organisatie. Op enthousiaste wijze heeft zij de nieuwe organisatie breed in de samenleving gepresenteerd en neergezet. De Raad van Toezicht spreekt in deze voor bibliotheken onzekere tijden haar waardering uit over de behaalde prestaties van de Stichting Bibliotheken Altena in 2012 en wil daarbij in het bijzonder graag de inzet van alle bibliotheekmedewerkers en vrijwilligers dankzeggen.
27
Resultaten 2012 1. Inwoners en Leden Vestiging
Babylonienbroek Drongelen Eethen Genderen Meeuwen Veen Wijk en Aalburg Gemeente Aalburg Dussen Hank Nieuwendijk Sleeuwijk Werkendam Gemeente Werkendam Almkerk Andel Giessen Rijswijk Uitwijk/Waardhuizen Woudrichem Gemeente Woudrichem Bibliotheek Altena Totaal
Leden
Inwoners
48
Leners percentage 2012
Leners percentage 2011
2.728 3.137
408 397 794 1.700 702 2.442 6.336 12.779
24,55
23,46
426 1.019 671 1.230 2.906 6.252
2.432 3.922 3.428 5.330 11.295 26.407
23,68
23,24
3.418
3.533 2.471 1.537 1.720 615 4.573 14.449
23,66
22,98
12.807
53.635
23,88
23,22
80 233 48
3.418
In de gemeente Aalburg staan op 4 scholen collecties voor de jeugd. De overige vestigingen zijn openbare bibliotheek voorzieningen voor zowel jeugd als volwassenen. De leden zijn geteld in de vestiging waar men lid is geworden. Dat is niet noodzakelijk de woonplaats. Er is een stijging in vooral jeugdleden waar te nemen. De acties boekstart en contributievrijdom voor de jeugd tot 18 jaar hebben een positiefeffect gehad op het bereiken van de doelgroep jeugd. Daar is SBA trots op.
28
2. Voorzieningen en Openingstijden Vestiging
maandag
dinsdag
Babylonienbroek
Bepaald school
Bepaald school
Eethen Genderen Meeuwen Bibliotheek Aalburg Mediatheek Gemeente Aalburg
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
13.00 – 15.00
2 3.50 3.50 18
8.30 - 12.00 8.30 – 12.00 14.00 – 17.00
14.00 – 20.00
14.00 – 17.00
8.30 – 16.15
8.30 – 16.15
8.30 – 14.30
Dussen Hank Hank mediatheek Nieuwendijk Sleeuwijk Werkendam Gemeente Werkendam
14.00 – 20.00
Giessen Gemeente Woudrichem
14.00 – 20.00
14.00 – 20.00 8.30 – 16.15
36.25 63.25
14.00 – 20.00 8.30 – 12.15
14.00 – 20.00 14.00 – 20.00 14.00 – 17.00
8.30 – 15.30
14.00 – 17.00 14.00 – 17.00
14.00 – 20.00
8.45 – 11.15 14.00 – 17.00
14.00 – 17.00
14.00 – 20.00
14.00 – 17.00
14.00 – 20.00
10.30 – 14.30
14.00 – 20.00
9.30 – 12.00
14.00 – 17.00
14.00 – 17.00
Aantal uren
Bibliotheek Altena Totaal
9 9 6.25 9 15 22 70.25
20.50 20.50
154
Het aantal openingsuren is gedaald in 2012. Door de gekrompen personeelsbezetting zijn de vestigingen Giessen en Werkendam 1 dagdeel gesloten en de vestiging Aalburg gaat 1 uur later open. Deze laatste maatregel heeft als neveneffect dat de bezoektijden elkaar minder overlappen. Dit heeft een gunstig effect op de beleving van beide partijen.
3. Uitleningen en Bezit collectie Vestiging
2012 uit leningen
2012 bezit
`2012 UF
2011 uit leningen
2011 bezit
2011 UF
Aalburg Gemeente Aalburg
115.139 115.139
18.668 18.668
6 6
128.741 128.741
21.098 21.098
6 6
Giessen Gemeente Woudrichem
114.430 114.430
20.339 20.339
5.63 5.63
124.706 124.706
21.028 21.028
5.93 5.93
Werkendam
101.359
21.284
4.76
106.500
106.500
4.40 29
Sleeuwijk Nieuwendijk Hank Dussen Gemeente Werkendam
44.590 28.895 29.829 18.542 223.215
11.380 7.866 8.169 6.257 54.956
3.92 3.67 3.65 2.96 4.06
46.882 32.057 33.067 22.164 240.670
12.014 7.177 9.017 5.715 58.148
3.90 4.47 3.67 3.88 4.14
Bibliotheek Altena Totaal
456.206
93.963
4.86
494.117
100.274
4.93
De uitleningen binnen SBA zijn gedaald met gemiddeld 7,7%. In vestiging Werkendam is de daling het minst met 4,8 %, Vestiging Dussen is 16,3% gedaald. SBA volgt hierin de trend die landelijk te zien is in de daling van het aantal uitleningen. Het gebruik van de collectie, uitgedrukt in de uitleenfrequentie, is in vestiging het Aalburg erg hoog. Dit is het positieve effect van gezamenlijk gebruik van de collectie van mediatheek en bibliotheek. Ook vestiging Werkendam laat een stijging van de uitleenfrequentie zien. De collectie is onder de loep genomen ten behoeve van het retail proces, met als resultaat deze stijging.
30
