Jaarverslag sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek

sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek

1

Jaarverslag 2012

12

Inhoudsopgave

Van het bestuur 5

‘2012: een jaar vol sport en emotie’

Organisatie 7 9 12

Kerntaken en doelstellingen Personeel Financiën

Activiteiten 2012 15 24 26 28 29 30

Publicaties Opdrachtgevers 2012 In debat In de media Website, nieuwsbrief & social media Opinie

Bijlagen 33 42

Publicatieoverzicht 2012 Nevenfuncties 2012

3

“Alles bij elkaar was 2012 een emotievol sportjaar, met mooie, maar ook minder mooie momenten. De schaduwkant van de sport moet niet worden verdoezeld, maar behoeft aandacht van onderzoek en beleid.”

2012: een jaar vol sport en emotie

Van het bestuur

In 2012 bestond het Mulier Instituut 10 jaar. Dit is gevierd met vele evenementen, variërend van de Olympische Spelen tot de Mulier sportdag. Het was ook een emotievol jaar, waarbij diepe dalen (de dood van grensrechter Richard Nieuwenhuizen) wisselden met grote hoogten (de sprong van Epke). Bij het tienjarig bestaan van het Mulier Instituut is in 2012 stilgestaan met diverse activiteiten. In mei werd Haarlem bezocht. Daar begon de naamgever van het instituut met een aantal jongens te voetballen op de Koekamp, volgens de spelregels die hij uit Engeland had meegenomen. Achteraf weten we dat hiermee de aanzet is gegeven tot de georganiseerde sport in Nederland. Later in het jaar is een kleine, aan het werk van Mulier gewijde tentoonstelling geopend in de vergaderruimte van het instituut. Het jubeljaar is afgesloten met een speciaal Mulierdebat, waarin werd gereflecteerd op tien jaar sportonderzoek en -beleid. In de Tour en op Wimbledon was Nederland amper zichtbaar en ook het EK Voetbal verliep niet helemaal naar wens. De Olympische en Paralympische Spelen in Londen boden daarentegen een prachtig sportfestijn en hadden ook voor Nederland een mooie gouden glans. Het nieuwe kabinet werd hierdoor echter niet geïnspireerd, en heeft de ambitie om de Spelen in 2028 in Nederland te organiseren, geschrapt. Waar lange tijd werd gedacht dat ‘Olympisch’ een soort premium merk was, werd in 2012 duidelijk dat veel mensen bij ‘Olympisch’ niet als eerste denken aan het hoogste of mooiste in de sport, maar eerder aan geldverspilling, grote risico’s en megalomanie. Iets waar Nederland zich niet aan moet willen wagen, zeker niet in tijden van crisis. Er waren meer ontwikkelingen in de sport die werken als koren op de molen van hen die twijfelen aan de zin van (top)sport, zoals de dopingaffaires

in de wielersport, match fixing en het geweld op en rond voetbalvelden. Wat opvalt is dat in discussies over deze ontwikkelingen emoties vaak de overhand hebben over een meer zakelijke en rationele benadering. Sport maakt grote krachten los, waarmee wereldrecords scherper worden gesteld, maar ook de auto’s worden bekrast of de tuinen vernield van goedwillende scheidsrechters en bestuurders, die de sport proberen te leiden op een manier die de moderne ‘sportconsument’ niet zint. Alles bij elkaar was 2012 een emotievol sportjaar, met mooie, maar ook minder mooie momenten. De schaduwkant van de sport moet niet worden verdoezeld, maar behoeft aandacht van onderzoek en beleid. Welke condities zijn bevorderlijk voor onsportief gedrag, en wat voor mogelijkheden zijn er – bijvoorbeeld met ‘goed sportbestuur’ of meer deskundige begeleiding en instructie – om die condities zodanig te beïnvloeden dat dit gedrag in omvang en intensiteit kan afnemen? Sportiviteit en respect is één van de thema’s waar het Mulier Instituut zich in 2013 op zal richten, naast andere speerpunten als het bewegingsonderwijs, sportdeelname en lokaal accommodatiebeleid. Op wetenschappelijk verantwoorde wijze, en met gepaste vreugde als Nederland zich plaatst voor het WK in Brazilië. Hugo van der Poel en Koen Breedveld Raad van bestuur / directie

5

Kerntaken en doelstellingen

Organisatie & personeel

Het Mulier Instituut is een onafhankelijke en landelijk opererende stichting, die werkt zonder winstoogmerk. Het doel van het Mulier Instituut is de bevordering van het sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek en de beleidseffectiviteit op het terrein van sport. Dit doel wordt nagestreefd door: • het uitvoeren van fundamenteel en praktijkgericht onderzoek, gesubsidieerd en/of in opdracht van derden; • het volgen van ontwikkelingen op het terrein van sport en samenleving, het samenstellen van tijdreeksen en het doen van trendanalyses; • het ontsluiten, verspreiden en in debat brengen van de uitkomsten van sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek; • het bevorderen van aanstellingen van (bijzonder) hoogleraren en lectoren op het terrein van sociaalwetenschappelijk sportonderzoek; • het faciliteren van (externe) sportonderzoekers, begeleiden van afstudeerders en het bieden van stageplaatsen. Het Mulier Instituut is in 2002 opgericht als bundeling van sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek dat tot dan toe bij verschillende universiteiten plaatsvond. Het bestuur van de stichting zorgde voor de afstemming van dat onderzoek en bestond uit vertegenwoordigers van de verschillende participerende universiteiten. Het bestuur stelde meerjarenonderzoekprogramma’s samen, die voor subsidie werden ingediend bij VWS. Vanaf 2013 subsidieert VWS het verdiepende onderzoek door te participeren in het NWO-onderzoeksprogramma Sport, waarvoor in 2012 voorstellen konden worden ingediend. Begin 2013 is duidelijk geworden dat het Mulier Instituut de komende vier jaar bij de uitvoering van vier NWO-programma’s betrokken is. Het ontwikkelen van nieuwe programmalijnen en het vinden van financiering voor verdiepend sportonderzoek is een taak die voor een belangrijk deel moet gaan toevallen aan het Netherlands Institute for Sport Science and Innovation (NISSI i.o.). Het Mulier Instituut steunt de ontwikkeling van dit ene landelijke coördinatiepunt voor al het sportonderzoek. Besloten is de coördinerende taak op het vlak van het sociaal-wetenschappelijk onderzoek over te hevelen van het Mulier Instituut naar NISSI. Het werk van het instituut speelt zich af op drie terreinen: volgen, begrijpen en verspreiden. 1. Het instituut ziet het als kerntaak om de trends en ontwikkelingen in de sport en in het sportbeleid te volgen. Het investeert daartoe in eigen gegevensverzamelingen alsmede in kennis over databestanden van derden (zoals CBS, SCP) en in het opstellen van richtlijnen voor het uitvoeren van onderzoek (zoals de RSO, Richtlijn Sportdeelname Onderzoek). Het Mulier Instituut onderhoudt al enige jaren eigen tijdreeksen zoals een Verenigingsmonitor en een Nationaal Sportonderzoek en investeert in kennis over sportaccommodaties. Via het Measure-netwerk volgt ze nauwgezet de ontwikkelingen in sport en sportbeleid in andere (Europese) landen. De financiering voor deze activiteiten is afkomstig uit het Meerjarenprogramma dat door VWS wordt gefinancierd, aangevuld met middelen uit opdrachtonderzoek en eigen investeringen.

7

2. In aanvulling hierop is het onderzoek binnen het Mulier Instituut er op gericht om actuele vraagstukken en bredere veranderingen te begrijpen door diepgravender, meer verklarende studies te verrichten naar oorzaken en achtergronden. Het instituut beziet sport en hiermee verweven terreinen, waaronder in het bijzonder de lichamelijke opvoeding, als onderdeel van de samenleving. Het heeft oog voor de veranderende maatschappelijke context waarin sport gestalte krijgt en probeert tot theorieontwikkeling te komen om veranderingen in de sport beter te begrijpen, en waar nodig en gewenst tot effectieve interventies te komen. Het handelt hierbij om wetenschappelijk, probleemgestuurd beleidsonderzoek met een innovatief, longitudinaal en/of internationaal vergelijkend karakter. De middelen hiervoor kwamen in 2012 uit het Meerjarenprogramma, maar zullen de aankomende jaren vooral afkomstig zijn uit het NWO-onderzoeksprogramma Sport (en daarmee vergelijkbare geldstromen). Daarnaast biedt het opdrachtonderzoek soms ruimte voor wetenschappelijke verdieping en investeert het instituut ook zelf in projecten. 3. Het Mulier Instituut rekent het ook tot haar kerntaken om resultaten uit sportonderzoek, van zichzelf en van anderen zo goed mogelijk te verspreiden. Het Mulier Instituut investeert daarom in kennisoverdracht, tussen sportonderzoekers onderling alsmede tussen onderzoekers, beleidsmakers, politici en andere geïnteresseerden en belanghebbenden. Hiertoe organiseert het debatten en congressen, levert bijdragen aan vaktijdschriften en aan congressen van derden, biedt stagemogelijkheden aan studenten, neemt zitting in commissies, publiceert overzichtstudies en nieuwsbrieven, en investeert in een up-to-date semi-openbare bibliotheek. Het instituut werkt op dit vlak nauw samen met verschillende organisaties (zoals bijvoorbeeld NISB, KVLO, Gehandicaptensport Nederland en NOC*NSF, maar ook universiteiten, hogescholen en andere kennisorganisaties). De financiering voor deze activiteiten is primair afkomstig uit het Meerjarenprogramma, aangevuld met eigen investeringen. Stichting Het bestuur van de Stichting WJH Mulier Instituut bestond sinds zijn oprichting uit vertegenwoordigers van de in de stichting participerende universiteiten. In 2012 waren dat: • prof. dr Paul Verweel (Universiteit Utrecht, voorzitter) • prof. dr Maarten van Bottenburg (Universiteit Utrecht, lid) • prof. dr Ruud Koning (Rijksuniversiteit Groningen, penningmeester, tot 14 maart 2012) • dr ir Hugo van der Poel (tot 1-2-2012). Sinds 2011 kende de stichting statutair een Raad van Advies. In 2012 waren er geen leden in de Raad benoemd. In 2012 zijn bestuur en directie overeengekomen dat de ontwikkelingen in het sportonderzoek het minder logisch maken dat het bestuur van de stichting wordt gevormd door vertegenwoordigers van universiteiten. Bestuur en directie achtten het wenselijk dat de stichting wordt geleid door een Raad van Bestuur/directie, bijgestaan door een Raad van Toezicht. De daartoe benodigde statutenwijziging wordt/is in 2013 geëffectueerd. De Raad van Advies is opgeheven.

Personeel Werknemers & fte 35

Het Mulier Instituut had begin 2012 een personeelsformatie van 22 fte (directie, office management en onderzoekers). Aan het einde van het jaar was het personeelsbestand 21,5 fte.

30

27

25

21,5

9

20

Het percentage ziekteverzuim lag in 2012 op 5,5 procent (in 2011 2,2 procent). Deze groei wordt verklaard door langdurig ziekteverzuim en privé omstandigheden van enkele collega’s. Exclusief het langdurige verzuim komt het verzuim in 2012 uit op 1,3 procent.

15 10 5 0

Aantal werknemers Aantal fte 2009

2010

2011

2012

Leeftijd personeel 35

Het Mulier Instituut kent een relatief jonge leeftijdsopbouw. De gemiddelde leeftijd van de medewerkers in 2012 was 38 (één jaar ouder dan in 2011). Aantal personen

25 20 15 10

<30 jaar 30-40 jaar 40-50 jaar > 50 jaar

5 0

2009

2010

2011

2012

Opleidingsniveau 35 30 25 Aantal personen

In 2012 is de man-vrouwverdeling nagenoeg evenredig geworden (in 2011 nog 62% vrouwen). In de opleidingsachtergrond is te zien dat het aantal gepromoveerden in 2012 steeg naar 4.

30

20 15 19 10

21

20

17

5 0

2

3

3

4

2009

2010

2011

2012

Gepromoveerd WO HBO MBO Anders

Directie/Bestuur • prof. dr Koen Breedveld • dr ir Hugo van der Poel (vanaf 1 februari 2012) Office management • Elise van Dinther-Schoenmakers | secretarieel medewerkster • drs Madeleine Frelier | financieel-administratief medewerkster • drs Saskia de Groot-Nuijten | office manager • Maria Vissers-Mathijssen (tot 31-1-2012) | medewerkster huishoudelijke dienst • Christine Vos | financieel medewerkster Onderzoekers • Sven Bakker MSc. | junior-onderzoeker • Justus Beth MSc. | junior-onderzoeker • drs Astrid Cevaal | onderzoeker • dr Dorine Collard | onderzoeker • dr Agnes Elling | senior onderzoeker & wetenschapsontwikkeling • drs Remko van den Dool | senior-onderzoeker • Stephan Hakkers MSc. | junior-onderzoeker • drs Anneke von Heijden | onderzoeker • drs Remco Hoekman | senior-onderzoeker • ir Karin Hoenderkamp | onderzoeker • drs Paul Hover | senior-onderzoeker • Marcia de Jong | junior-onderzoeker • drs Janine van Kalmthout | onderzoeker • drs Fons Kemper | senior-onderzoeker • drs Caroline van Lindert | senior-onderzoeker • dr Jo Lucassen | senior-onderzoeker • Niels Reijgersberg MSc. | onderzoeker • Fleur van Rens MSc. | junior-onderzoeker (tot 31 augustus 2012) • David Romijn MSc. | onderzoeker • Froukje Smits MSc. | junior-onderzoeker (tot 31 oktober 2012) • Jacco van Sterkenburg | senior-onderzoeker (van 1 maart tot 31 oktober 2012) • Jerzy Straatmeijer MSc. | junior-onderzoeker (vanaf 1 november 2012) • Mirjam Stuij MSc. | onderzoeker • drs Harold van der Werff | onderzoeker • Ester Wisse MSc. | onderzoeker Onderzoeksassistenten • Sarah de Bakker • Aline van Bedaf MSc. (tot 1 september 2012) • Kim van den Heuvel • Florian van Santen (tot 2 november 2012) • Nynke Terpstra • Lambert Wassink Het Mulier Instituut had in 2012 in totaal 9 stagiaires voor kortere of langere tijd in dienst. Een deel van hen is doorgestroomd naar de functie van onderzoeksassistent.

Nevenfuncties Het Mulier Instituut vindt het van belang dat medewerkers van de stichting over praktijkervaring beschikken ten aanzien van de manier waarop sport vorm krijgt in het dagelijkse leven. Om die reden waardeert het instituut het, als medewerkers (onbetaalde) nevenfuncties uitoefenen in de sport. Dergelijke nevenfuncties stellen medewerkers in staat om de sport beter te begrijpen, en bieden gelegenheid om vragen uit de praktijk op te halen. Redactiewerk voor tijdschriften wordt gezien als een goede manier om bij te dragen aan het ‘verspreiden’. Medewerkers hebben daarnaast veelal hun eigen redenen om tijd te investeren in deze en andere, vergelijkbare activiteiten. Zie bijlage ‘Nevenfuncties’ voor een overzicht van de nevenfuncties die in 2012 door Mulier-medewerkers werden vervuld. 11 Benoemingen Op donderdag 21 juni 2012 is Remco Hoekman, senior-onderzoeker van het Mulier Instituut gekozen als bestuurslid van de European Association for Sociology of Sport (EASS). Dat gebeurde bij het jaarcongres van EASS in Bern (Zwitserland). De EASS is opgericht in 2001 en is momenteel dé Europese gemeenschap voor sociaalwetenschappelijk sportonderzoek. EASS is onder andere uitgever van het tijdschrift European Journal for Sport and Society.

Hannu Itkonen (president), Kim Wickman (secretary general), Jeroen Scheerder (president elect) en Remco Hoekman (member of the extended board).

Financiën Het Mulier Instituut is een stichting zonder winstoogmerk. Het behaalt zijn inkomsten uit de uitvoering van langlopende onderzoeksprogramma’s, aangevuld met opdrachtonderzoek voor met name overheden en sportorganisaties. Opbrengsten Jan 2012

Meerjarenprogramma € 769.000

1 jan Jan 20 1 ja13 2012 n 2012 VWS VWS S VW

Overige opdrachten VWS € 44.000 Overige projecten € 1.236.000 0

300

600

900

1200

1500

In 2012 bedroeg de omzet in eigen beheer € 2.049.000, 12 procent hoger dan in 2011 (€1.814.000). Van de omzet in 2012 was ruim een derde afkomstig uit het Meerjarenonderzoeks-programma dat werd gefinancierd door het ministerie van VWS en dat werd uitgevoerd samen met universiteiten en hogescholen.1 Twee derde van de inkomsten was afkomstig uit opdrachtonderzoek of uit projecten, in 2012 bijvoorbeeld voor Gehandicaptensport Nederland of voor het Platform Sport, Bewegen en Onderwijs. Kosten Personeelskosten € 1.457.000 Huisvesting & organisatie € 255.000 Projectkosten € 318.000 0

300

600

900

1200

Als onderzoeksinstituut vormen de kennis en expertise van de medewerkers het belangrijkste kapitaal van het instituut. De grootste kostenpost van het instituut heeft dan ook betrekking op personeelskosten. Dit betreft bijna driekwart van alle kosten. De overige kosten komen voort uit kosten voor huisvesting en voor organisatie (kantoor), en kosten die toe te rekenen zijn aan specifieke projecten. In 2012 bedroegen de totale kosten € 2.030.000. Daarmee eindigde 2012 met een (verwacht) batig saldo van € 19.000.

1 De omzet van de samenwerkende universiteiten en hogescholen binnen het Meerjarenonderzoeksprogramma, bedroeg € 585.000 in 2012. Deze omzet komt bovenop de omzet die gerealiseerd is in eigen beheer.

1500

Resultatenrekening x1000 euro 0

500

1000

1500

2000

2500

Batig saldo

Kosten

769

318

_ +

255

1457

E 19.000

1236

Opbrengsten

44

Financiële situatie 2012 Eind 2012 kende de stichting, na het toevoegen van het batig saldo aan de reserves, een eigen vermogen van € 301.000. Daarmee beschikt het instituut over een bescheiden financiële buffer om toekomstige tegenvallers op te vangen, mochten die zich voordoen. De bezittingen van het instituut bestaan voor de helft uit direct opvraagbare liquide middelen en verder vooral uit kortlopende vorderingen en vooruitvangen subsidies. De bescheiden post vaste activa betreft vooral investeringen in kantoormeubilair en -apparatuur. Balans 62 173

485

301

588

251

68

Activa 31-12-2012 (in € x 1000) Liquide middelen Debiteuren Overlopende activa Vaste activa

26 Passiva 31-12-2012 (in € x 1000) Overlopende passiva Eigen vermogen Crediteuren Voorzieningen

Vooruitzichten De vooruitzichten voor het instituut zijn niet ongunstig, al staan de onzekere economische tijden weinig stellige uitspraken toe. De belangrijkste aanpassing betreft de beëindiging van de directe bekostiging van het fundamentele onderzoek door het ministerie van VWS. Die bekostiging zal vanaf 2013 via NWO gaan lopen. Het ministerie van VWS heeft wel nog middelen toegezegd voor 2013 (en 2014) voor de functies ‘volgen’ (monitoring) en ‘verspreiden’ (debatten, overzichtspublicaties). Verwacht wordt dat de omzet voor 2013 op een vergelijkbaar peil zal uitkomen als in 2012.

13

Publicaties

Activiteiten 2012

Het Mulier Instituut heeft in 2012 verschillende manieren verkend om de kennis over sport op een toegankelijke en doeltreffende manier te verspreiden. Daarbij is meer rekening gehouden met de wensen van gebruikers en mogelijkheden van de digitalisering van publicaties. Dit gebeurde in 2012 bijvoorbeeld in de vorm van factsheets en e-zines. Het Mulier Instituut heeft in 2012 in totaal 50 publicaties uitgebracht (in 2011 waren dat er 48). Hieronder vallen 32 rapporten, 3 Mulier light boeken, 7 boeken (Mulier Fonds, trendrapport), 2 e-zines en 7 factsheets. Daarnaast publiceerden onderzoekers van het Mulier Instituut een achttal artikelen in internationale journals. Met drie aansprekende publicaties uit 2012 leggen we de nadruk op de functies Volgen, Begrijpen en Verspreiden. De vierde publicatie is het essay ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Mulier Instituut en geeft een overzicht van tien jaar sportonderzoek en -beleid in Nederland. Een compleet overzicht van alle 2012 publicaties is te vinden in de bijlage ‘Publicaties 2012’ achterin dit jaarverslag.

15

Volgen Fitnessbranche 2012

“De afgelopen decennia werd de ontwikkeling van de fitnessbranche gekenmerkt door groei, zowel qua aanbod als qua deelname. Deze opmars hangt samen met het toegenomen gezondheidsbewustzijn en de maatschappelijke waardering voor een jong en slank voorkomen.”

TrendrapporT Fitnessbranche 2012

TroppardnerT

2102 e h c n a r b s s e n t i F

).der( dlevdeerb neoK ne srekkah nahpets ,revoh luaP ,ieorg rood tkremnekeg ehcnarbssentfi ed nav gnilekkiwtno ed drew ainneced nepolegfa eD -eg nemonegeot teh tem nemas tgnah srampo ezeD .emanleed auq sla dobnaa auq lewoz .nemokroov knals ne gnoj nee roov gniredraaw ekjileppahcstaam ed ne njiztsuwebsdiehdnoz esdnalredeN ed nennib tnemges lovsineketeb ne toorg nee ehcnarbssentfi ed si sleddimnI -sdieleb nav neresilaer teh naa negardjib nak ehcnarbssentfi ed taD .nedroweg dlerewtrops ed eid eitisop ekrets ed roov feitartsulli si FSN*CON ne SWV nav eiretsiniM teh nav neleod .nev rew rev et netew tfeeh ehcnarb -naa teh nav ieorg ed ,treesilibats ssentfi naa emanleed ed tad dreetatsnoceg tdrow gidjitkjileG sremenrednossentiF .tmeeneot tezmo ed po kurd ed ne tgivehrev eitnerrucnoc ,tkalvfa dob ed ni neretsevni leerutcurts teh ,eitneter ed nav negohrev teh slaoz ,negnigadtiu roov naats nesnak re nerolg tsaanraaD .gnirenoitisop ed nav neprehcsnaa teh ne leenosrep nav tietilawk ed nav nettezni rederb teh rood dleebroovjib ,tuneb netietilawk raah ehcnarb ed reennaw -inagrosnjizlew ne nelohcs ,negniginerevtrops jib sremenrednossentfi nav esitrepxegeeweb roov tsmokeot egiruelksoor nee re tkjil ,nedrow naag nelluz thcarbeg sreffo re leweoH .seitas .neknol et ehcnarb ed

TrendrapporT

Fitnessbranche 2012

troppar teH .tuutitsnI reiluM teh nav feitaitini nee si 2102 ehcnarbssentiF troppardnerT teH .ehcnarbssentfi esdnalredeN ed nav edjizdobnaa ne -gaarv ed nav dleeb leeutca nee tstehcs diehrevoskjiR ed nav rentrapskerpseg sla ehcnarb ed tadmo lovedraaw si stehcstkram ezeD ed raaw neggel et tiu dlerewnetiub ed naa mo tgaard diehkjiledroowtnarev ed FSN*CON ne -refjic dnaatseb naa ruek nee nav tkaamegkiurbeg si troppar teh rooV .taats roov ehcnarb -ameht rotcesssentfi ed nav sinnek tem slanoisseforp eredreem nebbeh tsaanraaD .laairetam ne spitsremenredno ,srefjic ewuein nav eitanibmoc eD .dletsegnemas nekkutsdfooh ehcsit ,srekamsdieleb ,sremenredno roov tnasseretni keob tid tkaam feitcepsrep laanoitanretni nee .ehcnarbssentfi ne -trops esdnalredeN ed ni sreetekram ne srekeozredno

Paul Hover, Stephan Hakkers en Koen Breedveld (red.)

Auteurs Paul Hover Stephan Hakkers Koen Breedveld Financiering Meerjarenprogramma (ministerie van VWS)

In 2011 nam één op de vijf Nederlanders deel aan fitness. Circa twee derde deed dat bij één van de 1.650 fitnesscentra. De afgelopen decennia werd de ontwikkeling van de fitnessbranche gekenmerkt door groei, zowel qua aanbod als qua deelname. Deze opmars hangt samen met het toegenomen gezondheidsbewustzijn en de maatschappelijke waardering voor een jong en slank voorkomen. Inmiddels is de fitnessbranche een groot en betekenisvol segment binnen de Nederlandse sportwereld geworden. Dat de fitnessbranche in belangrijke mate bijdraagt aan het realiseren van beleidsdoelen van het ministerie van VWS en NOC*NSF is illustratief voor de sterke positie die de branche heeft weten te verwerven.

17

Begrijpen Evaluatie Topsport Talentscholen

“Sporttalenten op een Topsport Talentschool zijn meer tevreden over de combinatie tussen topsport en onderwijs dan sporttalenten op reguliere scholen. Met name sporttalenten met hoge trainingseisen hebben baat bij Topsport Talentscholen.”

19

Auteurs Anneke von Heijden Agnes Elling Stephan Hakkers Niels Reijgersberg Fleur van Rens Ester Wisse Financiering Platform Sport, Bewegen en Onderwijs

Sporttalenten op een Topsport Talentschool zijn meer tevreden over de combinatie tussen topsport en onderwijs dan sporttalenten op reguliere scholen. Het volgen van onderwijs op Topsport Talentscholen, waar het aantal contacturen met sporttalenten veelal aanmerkelijk minder is dan op reguliere scholen, levert dezelfde gemiddelde examencijfers op. Wel hebben sporttalenten op een Topsport Talentschool veelal meer studiejaren nodig voor de afronding van hun middelbare school en zakken ze vaker af naar een lager onderwijsniveau. Met name sporttalenten met hoge trainingseisen hebben baat bij Topsport Talentscholen. De belangrijkste reden om voor een Topsport Talentschool te kiezen, is omdat school en sport anders niet meer te combineren zijn. Ondanks de hogere trainingseisen zijn zij meer tevreden over de combinatie tussen topsport en onderwijs en vallen zij tevens niet vaker uit in de sport.

Verspreiden Samen voor Sportiviteit en Respect

“Inzet was om de trend van verharding en verruwing in de sport te doorbreken, en om te buigen naar normaal en plezierig omgaan met elkaar. ”

Je gaat het pas zien als je het door hebt…

Conclusies en slotbeschouwing van de monitor Samen voor Sportiviteit en Respect 2009-2012 Jo Lucassen, Janine van Kalmthout, Johan Steenbergen, Harold van der Werff, Froukje Smits en Marcia de Jong

Auteurs Jo Lucassen Janine van Kalmthout Johan Steenbergen (Kennispraktijk) Harold van der Werff Froukje Smits Marcia de Jong Financiering Koninklijke Nederlandse Hockeybond en Samen voor Sportiviteit en Respect

Van 2009 tot 2011 werkten elf sportbonden en NOC*NSF, onder leiding van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), samen in het programma Samen voor Sportiviteit en Respect (SSR). Inzet was om de trend van verharding en verruwing in de sport te doorbreken, en om te buigen naar normaal en plezierig omgaan met elkaar. Het Mulier Instituut voerde in samenwerking met Kennispraktijk de monitoring van het programma SSR uit. Het monitoronderzoek biedt voor het vervolg van het programma SSR, het actieplan ‘Naar een Veilig Sportklimaat’ (VSK) leerzame lessen.

21

Verspreiden 10 jaar sportonderzoek en -beleid

“Zelden waren er zoveel cijfers over de sport beschikbaar. Maar weten we ook echt zoveel meer?”

10 jaar sportonderzoek en -beleid Essay ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Mulier Instituut

23

Koen Breedveld, Hugo van der Poel en Agnes Elling

Auteurs Koen Breedveld Hugo van der Poel Agnes Elling Financiering Mulier Instituut

Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Mulier Instituut, blikte het Mulier Instituut terug op tien jaar sportonderzoek en -beleid. Tien jaar verder, is ‘het MI’ inmiddels drie maal verhuisd, de laatste maal in 2011 naar stadion Galgenwaard in Utrecht. In die periode werden twee grote onderzoeksprogramma’s afgerond en werd een derde programma gestart - een programma dat in 2013 zal overgaan in het NWO-programma Sport: Meedoen. De auteurs hebben zich gericht op de drie aandachtsterreinen die van oudsher centraal staan in het werk van het Mulier Instituut: het sportbeleid en de sportvoorzieningen, het deelnemen aan sport, en de maatschappelijke betekenissen van sport. Voor elk van die thema’s worden de ontwikkelingen in de afgelopen tien jaar belicht, en wordt er afgesloten met een bespiegeling voor de jaren die komen.

Opdrachtgevers 2012 In 2012 voerde het Mulier Instituut opdrachten uit voor een grote variëteit aan organisaties, met name afkomstig uit het publieke domein.

25

In debat Mulierdebatten De Mulierdebatten vormen een podium waarop onderzoeksgegevens over actuele ontwikkelingen in de sport worden gepresenteerd én bediscussieerd.

Op 25 januari 2012 werd in stadion Galgenwaard in Utrecht het vijftiende Mulierdebat gehouden. Onderwerp van discussie waren de uitkomsten van het proefschrift van Jacco van Sterkenburg getiteld Race, ethnicity and the sport media. Daarin wordt geconcludeerd dat het gangbare maatschappelijke onderscheid tussen allochtoonautochtoon in de sportmedia vrijwel geen rol speelt. Tevens stelt hij echter dat de sportmedia wel deels bijdragen tot reproductie van etnischraciale stereotypen zoals “zwarte mensen zijn van nature sneller en sterker dan witte mensen”. In Nederland wordt 80 tot 90 procent van het sportbudget gestoken in sportvoorzieningen met de veronderstelling dat dit de sportdeelname ten goede komt. In het zestiende Mulierdebat op 6 juni 2012 met als thema ‘Sport en ruimte’ liet Rick Prins (Eramus MC) op basis van zijn proefschrift Environmental influences on physical activity among adolescents zien dat de aanname door zijn Rotterdamse onderzoek niet wordt bevestigd. De aanwezigheid van sportfaciliteiten in de buurt hangt niet direct samen met sportgedrag bij jongeren. Echter is het een geruststelling dat een groter aanbod van sportfaciliteiten in de buurt

het wel gemakkelijker maakt de intentie om te sporten om te zetten in feitelijke sportparticipatie. “Zelden waren er zoveel cijfers over de sport beschikbaar. Maar weten we ook echt zoveel meer?” Met deze vraag opende directeur Koen Breedveld op 12 december 2012 het Mulierdebat ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Mulier Instituut. Dit zeventiende Mulierdebat was naar aanleiding van het ‘Jubulem MI’. In twee paneldiscussies werd onder de bezielende leiding van Paul Rosenmöller gediscussieerd over de betekenis van sportonderzoek en de rol van het Mulier Instituut. Terugkijkend klonken lovende woorden. Aan het einde van de avond sprak Jan Janssens, mede-oprichter en lector Sportbusiness Development, de wens uit dat we over 10 jaar “meer bestaand onderzoek met meer vertrouwen behandelen en daadwerkelijk gebruiken”.

Dag van het sportonderzoek

27 Dag van het sportonderzoek

12 september 2012 Academie voor Sportstudies De Haagse Hogeschool www.dso2012.nl

Dag van het Sportonderzoek De Dag van het Sportonderzoek (DSO) is een landelijk congres vóór en dóór sportonderzoekers. De dag biedt een unieke gelegenheid voor sportonderzoekers (universitair, hogeschool, commercieel, gevorderd én beginnend) om werk te presenteren en er over met elkaar in debat te gaan. De derde Dag van het Sportonderzoek werd op 12 september 2012 gehouden in Den Haag, en viel samen met het 100-jarig bestaan van de HALO. Tevens overhandigde drs G. Bruinooge, plv. DirecteurGeneraal van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) het rapport

12 september 2012 Academie voor Sportstudies De Haagse Hogeschool www.dso2012.nl

De bijdrage van sport aan de Nederlandse Economie aan Paul Huijts, directeur-generaal Volksgezondheid bij het ministerie van VWS. Keynote speaker was prof. dr Chris Gratton, met een presentatie over de vraag welke economische betekenis de sport heeft voor Europa.

Drs G. Bruinooge, plv. Directeur-Generaal van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) overhandigde het rapport De bijdrage

van sport aan de Nederlandse Economie aan Paul Huijts, directeur-generaal Volksgezondheid bij het ministerie van VWS tijdens DSO2012.

Media Onderzoekers van het Mulier Instituut zijn in 2012 meerdere malen op radio en televisie te horen en te zien geweest om toelichting te geven op actuele gebeurtenissen in de sportwereld.

28

Koen Breedveld over Olympisch vuur of waakvlam? in Hoe?zo!-radio, 17 juli 2012.

Agnes Elling over Het zwarte gat na topsport in

Studio Max live, Nederland 2, 23 oktober 2012.

29

Website, nieuwsbrief en social media In 2012 is mulierinstituut.nl bijna 50.000 keer bezocht door ongeveer 28.000 unieke bezoekers. Er werden 188.000 pagina’s bezocht, wat neer komt op gemiddeld 3,75 pagina’s per bezoek. Gemiddeld bevond een bezoeker zich 2.51 minuten op de website. De bezoekers waren voor 95 procent afkomstig uit Nederland (bron: Google Analytics). Maandelijks is in 2012 een nieuwsbrief verstuurd naar 450 abonnees. Op twitter wordt @mulierinstituut door meer dan 1.600 volgers gevolgd.

Opinie Diverse onderzoekers van het Mulier Instituut schrijven columns en opiniestukken in verschillende tijdschriften en magazines zoals Sport & Strategie, SportLokaal, Sportnext.nl en Fit!magazine.

fit!maga zine DECE MBE

R 2012

- jaaRgan

g 11 - nuM

MER 44

en

veld vaker Sportst eeds moeten unctioneel multifgebruikt n de wor

ische Econome van sport waard

CoLu mn r

emCo

hoek

mAn

in ek volop nderzo n, sporto 11 miljoe eleid en sportb goed voor n staat mpuls, cht wordt deze colum de Sporti reid overzi en van ten van schrijv sport. een uitgeb e 170 projec n in de van het waarin oreerd Ten tijde ek beleidsvelde is net uit, De gehon nderzo illende ek Sport stelling. Sporto jaarbo op versch de belang van het sies akt. Het de Dag onderzoeken dgema sante discus editie van relevante interes zijn beken > de derde meest ekers met even. van de ber alweer nderzo initiati geboden sten en aan sporto op 12 septem uitkom scala vond sante een breed interes Daarnaast en van lezing van met bijdrag een bloem plaats, column het . in deze oeker bij tot gevolg hij onderz

waarde voegde se “De toege de Nederland voor op van sport becijferd

brengt an is senior Hoekm vaste column remco t, in deze leid samen. instituu Mulier k en sportbe derzoe ende sporton en bijbehor

uut.

van is www.mu dat versie den op derzoek economie l. Een digitale d euro” te downloa kaal.htm het Sporton e van sport ten zijn /sport-lo 4,7 miljar Dag van documen columns bijdrag n met de publi_opinie/ van de de convan de nl/media Te beginne teken stond hool ie op basis op bestaan de prohet Hogesc bouwd en deels in ndse econom erking met voortge voetbal egde Nederla wordt kuur, 45+ aan de in samenw De toegevo ie is goed dat beweeg het CBS ma. n (HAN). econom zoals de catie van n program en Nijmege Nederlandse cepten, Meedoe en komend uit het atEErdE L van Arnhem sport voor de reniging ducten GErEL euro, overeen De oversportve van rvice t. Sport E waardE: totaa miljard waarde en hebben ten, sportse d op 4,7 ands produc diensten, project VoEGd en becijfer e gemeen meeste toEGE daarin als betrokk bruto binnenl merciël en zijn Bij de egde ellingen van het me rol mooie de niet-com met 1% ten een deze toegevo bijeen voorna of gezondheidsinst eel van van jke gemeen deel aties een mooie happeli is voor heid, onderd groot organis maatsc hiermee erd. Dit rt een opgevo te grotere ) en levert van sportgeneree ie. partijen jkheid de gewens (1,6 miljard ndse econom oordeli Verenie voor waarde testcas als en verantw jk Verantwoord de Nederla geenheid Dat klinkt drage aan en veel happeli betrokk lonen. 28% niveau Maatsc de Spordus te ingen. te vragen op lokaal ten voor sport lijkt verenig belang 1.3 Mld doorwat terug ren in de budget aan verwint aan idee om Investe ing om 64% ronde toch gingen de es die zij met het aanleid in tweede in n en de en e subsidi n spelen 3.0 Mld een mooie uitwijze aanvrag meente en indirect puls zal uit te breiden Van de 904 gehono directe langere Sportim timpuls maar 170 voor de ken. De voor een laten vinden. er namelijk . Mocht 8% en verstrek staat zijn gang te bare budget eniging konden ingen in ik in rol. ronde 0.4 Mld e verenig aan die het beschik dan pleit eerste binnen hoeverr g te geven ns komen, voor helinvullin reerd worden er overige oording wel sport zoals periode ronde van de deze verantw die tweede ische waarde HAN zijn ook van beleids doelstellingen. de econom CBS en de de vele de het kader en met Los van het tificeer een En reniging d door en laat dere gekwan aanvrag is becijfer gerichte sportve de maatschappij. beN goede reerde voor en een E DiENSTE sport een 170 gehono naar buiten goud waard eit zien bijMErCiëL van de zien dat diversit beleidsgers  NiET-COMEN PrODUCENTEN Een scan epen. Neem k Sport aardige vrijwilli N op diverse doelgro Jaarboe in gaat erensw tie.  GOEDEr CiëLE DiENSTE llende hebben laat het die zich bewond en toleran verschi verder uit Oss arde kan l op de g over  COMMEr welzijn Rebel/ reniging e meerwa spreidin heid en ek van die normaa e langrijk se economie. gezond ld een zwemve hun ouders, (2012). bij de van onderzo , zoals de Nederland tie is en vanweg s voorbee aan CBS/HAN basis n èn op Bron: thema’s exploita van sport ook dat op kindere de training voorbij een E-fitnes ekkende De bijdrage zetten klein moet . Of n tot Maar helaas op een kostend sporten wachte tieve besche Spelen elijk grenkans tribune niet (meer) Arup de van interac van de de Olympi nadrukk ek vaak maakt eld atie van er dus wel tijdgebr sport. gebruik organis de leefwer ben Zo zitten arde van ma dat tend bij . Verder geacht. program aanslui ische meerwa worden volg te brengen sgames icapten de econom in bewegin weging zen aan en gehand is het hen meer ouderen ma’s. En jeugd om ook zien dat in de program ik blij te ht krijgen aandac doende

32

al 5 oktober

2012 / column

remco

de column

lierinstit

verstedel in het rs. Voora n geor worde wordt schaa Hierdo Grond en ons land. intensiever n van elden lijkte weste sportv dan longen de dat niet, gedwo Doen ze meenten doorslaat gebruiken. grond neel te dat stuk van multifunctio druk op en outs dat de de ins het risico . Over praat pen ze gbouw elden sportv e van wonin ik van ten gunst gebru neel n. > multifunctio betrokkene l met vier SportLokaa

bij multial vast: bonden Ties joosten de diverse staat voor nd en zullen Een ding Engela neel gebruik doen. “in lden functio moeten le sportve water bij de wijn nctione diverse en zullen water ” veel multifu Daar kunnen “De bond moeten doen . a zie ik ld, van Amerik gespee en scholen worden iteiten el gebruik bij de wijn de de veld nctione zich bij univers een bond op eenzelf multifu ie richt , ondersamen ur dan veel over de discuss structu te stellen n. Dat , sporten Er wordt t, maar andere jkhede altijd vast gebruik een en el mogeli lden gepraa te nctione kiwa iSA sportve voor eens de omdat bepaalt.” op de concre ur van Om dit ras van oep Multifu weinig , directe normen eert en nog te de werkgr ssie kunstg joosten iek, de zoekt ir. oekt, certific de commi rtechn teert Ties popula ook bij onderz Cultuu consta eel van en anhockey lden, Sport als l f kort onderd onder op kiwa iSA iging Sport LAng o meer sportve eenduidige zowel voetba beide sporten oep zitten Sport. everen onder nd zijn werkgr een nten, adrt over l- Branch nten om Hockey n. in de . “ik mis gemee in Nederla advisee jkhede ciers, om verschi voor gemee el gebruik van de laten spelen. mogeli Ties reden nctione ers, leveran veld te kunt doen Een een“Het doel eren. el en van multifu jkcombin nctione je moet maken dere aannem kiwa iSA Sport. mogeli multifu lastig te n wat van de te laten aar of hoge bezetrichtlij n een eaus en risatie welisw gebruik l zijn echter riteit en dus richtlij n bekijkt na inventa ke viesbur sporten en voetba heldere mmere lende de popula tievelij oep is, iSA Sport kort dige en respec het progra werkgr : “Door is binnen de eendui veld. kiwa oep joosten nctioen van de velden met een zelfde werkgr bonijdnorm heden, aad van aan multifu SF, de or zal de en 33 wedstr tingsgr n, maar . Hiervo vast. De aan de meer NOC*N 2012 / Sportveld voldaa te komen ld zit meer wordt enl 5 oktober met onder wansportve bonden Sportveld praten weten: van een gaan graag Welke nte wil neel gebruik VSG.” gemee het niet? den en erende er kan ” organis en wanne ineerd? het wel gecomb neer kan worden kunnen sporten Tekst:

IJdo Groot

Hoekman

SportLoka

Londen 2012 Verschillende onderzoekers van het Mulier Instituut zijn voorafgaand en tijdens de Olympische Spelen aanwezig geweest in Londen. In het kader van het project Olympische Kennis heeft Paul Hover deelgenomen aan verschillende conferenties. De uitkomsten en ervaringen die hierbij zijn verzameld worden in 2013 gepubliceerd.

Niels Reijgersberg en Justus Beth zijn aanwezig geweest bij de officiële overhandiging van de derde Topsportklimaatmeting. Minister Schippers van VWS nam samen met André Bolhuis van NOC*NSF het boek Bloed, zweet en tranen en een moment van

glorie (met bijdragen van Niels Rijgersberg en Agnes Elling) in ontvangst uit handen van prof. dr Maarten van Bottenburg.

‘Om de hoek van het Olympic park’ door Paul Hover.

André Bolhuis, Edith Schippers en Maarten van Bottenburg.

De Nationale Sportdeelname Quiz Op 3 december 2012 hebben Koen Breedveld en Harold van der Werff, tijdens de Papendal Sport Parade ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van NOC*NSF de Nationale Sportdeelname Quiz gepresenteerd. Deelnemers aan de workshop ‘90% van de Nederlanders wil sporten’, maar ook mensen thuis konden online deelnemen aan de quiz waarin zestien vragen werden gesteld over sportdeelname in Nederland. In totaal werd de online quiz 419 keer ingevuld.

Jaarboek Sport

31

beleid en onderzoek editie 2011/2012 Mulier Instituut | Arko Sports Media

Jaarboek Sport Het Jaarboek Sport 2011/2012 is gelanceerd op 5 september 2012, tijdens de Sportieve opening van het Parlementaire Jaar in Den Haag.

Gebruik bibliotheek Boeken en andere publicaties in de bibliotheek van het instituut zijn een dankbare bron voor veel studenten die een bachelor- of masterscriptie schrijven over een sportonderwerp. In 2012 werd hier veelvuldig gebruik van gemaakt. Er werden in 2012 in totaal 1.317 digitale en papieren publicaties aan de collectie toegevoegd.

Jaarboek Sport beleid en onderzoek

e d i t i e 2011/2012

Mulier Instituut | Arko Sports Media

Publicatieoverzicht 2012 Wetenschappelijke (internationale) artikelen Bloemers, F., Collard, D., Chin a Paw, M.C., Mechelen, W. van, Twisk, J., & Verhagen, E. (2012). Physical inactivity is a risk factor for physical activity-related injuries in children. British Journal of Sports Medicine, 46(9), 669-74.

Bijlagen

Elling, A. (2012). Buitengewoon grensoverschrijdend. Sportervaringen van transgenders. Tijdschrift voor Genderstudies, 15(2), 45-60. Elling, A., Hilvoorde, I. van & Dool, R. van den (2012). Creating or awakening national pride through sporting success: A longitudinal study on macro effects in the Netherlands. International Review for the Sociology of Sport, Published online before print August 22. doi: 10.1177/1012690212455961. Elling, A., Hilvoorde, I. van & Dool, R. van den (2012). Topsport als motor voor nationale trots? Mens en maatschappij, 87(2), 101-124. Elling-Machartzki, A. & Smits, F. (2012). Samen douchen geen probleem? Reproductie en uitdaging van homonegativiteit in de sport. Tijdschrift voor Seksuologie, 36(4), 259-270. Kraaykamp, G., Oldenkamp, M. & Breedveld, K. (2012). Starting a sport in the Netherlands: A lifecourse analysis of the effects of individual, parental and partner characteristics. International Review for the Sociology of Sport, 47. doi: 1012690211432212. Rens, F. van, Elling, A. & Reijgersberg, N. (2012). Topsport Talent Schools in the Netherlands: A retrospective analysis of the effect on performance in sport and education. International Review for the Sociology of Sport, Published online before print December 31. doi: 10.1177/1012690212468585. Sterkenburg, J. van & Knoppers, A. (2012). Sport as a contested racial/ethnic terrain. Processes of racialization in Dutch sport media and policy. Journal of Multicultural Discourses, 7(2), 119-136.

Boeken, boekhoofdstukken, rapporten en factsheets (Mulier Instituut) Bakker, S. (2012). Ledenmonitor 2011. Een onderzoek onder de leden van de Koninklijke Nederlandse Tennisbond (KNLTB). (Intern rapport). Utrecht: Mulier Instituut. Bakker, S. & Poel, H. van der (2012). Ledenwerving en -behoud bij tennisverenigingen 2012. (Intern rapport). Utrecht: Mulier Instituut. Bottenburg, M. van, Dijk, B., Elling, A. & Reijgersberg, N. (2012). ‘Bloed, zweet en tranen - en een moment van glorie’. 3-meting topsportklimaat in Nederland. Nieuwegein: Arko Sports Media. - Elling, A. & Reijgersberg, N., Pijler 5(b): stoppen met topsport (pp.99-119) Bottenburg, M. van, Elling, A., Hover, P., Brinkhof, S. & Romijn, D. (2012). De maatschappelijke betekenis van topsport. Literatuurstudie in opdracht van het Ministerie van VWS. Nieuwegein: Arko Sports Media. Breedveld, K., Poel, H. van der & Elling, A. (2012). 10 jaar sportonderzoek en -beleid. Essay ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Mulier Instituut. Nieuwegein: Arko Sports Media.

33

Breedveld, K., Schrijvers, L., Terpstra, N., Rens, F. van, Jong, M. de & Eyssen, N. (red.) (2012). Jaarboek Sport: beleid en onderzoek. Editie 2011 / 2012. Nieuwegein: Arko Sports Media i.s.m. Mulier Instituut. Cevaal, A., Lindert, C. van & Romijn, D. (2012). Special Heroes bezien vanuit sportaanbieders. Utrecht: Mulier Instituut. Cevaal, A. & Romijn, D. (2012). Cruyff Courts monitor 2012. Resultaten van de vierde meting. Utrecht: Mulier Instituut. Collard, D. (2012). Factsheet Special Heroes, cluster 4. 0-meting, juni 2012. Utrecht: Mulier Instituut. Collard, D.& Hoekman, R. (2012). Sportdeelname in Nederland: 2006-2011. Factsheet. Utrecht: Mulier Instituut. Collard, D. & Hoekman, R. (2012). Tellen en vertellen. Opzet onderzoeksprogramma 2012-2014 Sportservice Haarlemmermeer. Utrecht: Mulier Instituut. Collard, D., Werff, H. van der, Crevels-van Hellemond, S. & Harlaar, M. (2012). De Sportieve School. Leerervaringen met het concept De Sportieve School. Proces- en effectevaluatie. Utrecht/Bilthoven: Mulier Instituut/Nederlandse Sport Alliantie. Dool, R. van den & Cevaal, A. (2012). Ondersteuningsrol Gehandicaptensport Nederland na 2012. (Intern rapport). Utrecht: Mulier Instituut. Dool, R. van den & Elling, A. (2012). Actieve leefstijl 2010, sport, bewegen en gezondheid. Utrecht: Mulier Instituut. Dool, R. van den, Jong, M. de, Cevaal, A. & Wassink, L. (2012). Monitor zo kan het ook! Beweegstimuleringsprogramma voor mensen met een verstandelijke handicap, het eindrapport. Utrecht: Mulier Instituut. Elling, A. (2012). Factsheet Euro 2012 en (sportieve) nationale trots. Utrecht: Mulier Instituut. Elling, A. (2012). Topsport en nationale trots. Paralympische Spelen 2012. Factsheet. Utrecht: Mulier Instituut. Elling, A. & Rens, F. van (2012). Draagvlakmeting Olympische Spelen 2028. 1-meting 2011. Utrecht: Mulier Instituut. Elling, A., Rens, F. van & Smits, F. (2012).’Om mijn hersenen te trainen en voor de gezelligheid’. Motieven voor en opbrengsten van deelname aan kennismakingscursussen bridge. Utrecht: Mulier Instituut. Elling, A. & Smits, F. (2012). Helmondse 13+ jeugd in beweging brengen. Verkenning sportbehoefte en -aanbod 13+ jeugd in Helmond. Utrecht: Mulier Instituut. Heijden, A. von, Boers, E., Hakkers, S. & Hilhorst, J. (2012). Impuls lokaal bekeken: verbinders in de tweede tranche. Verdiepingsonderzoek naar effecten én processen van de inzet van

combinatiefunctionarissen. Utrecht/Nijmegen: Mulier Instituut/Kennispraktijk-voor sport, onderwijs en gezondheid. Heijden, A. von, Elling, A. (red.), Hakkers, S., Reijgersberg, N., Rens, F. van & Wisse, E. (2012). Evaluatie Topsport Talentscholen. Nieuwegein: Arko Sports Media. Heijden, A. & Kalmthout, J. van (2012). De impuls van een combinatiefunctionaris, 2-meting. Utrecht: Mulier Instituut. Hoekman, R. & Hoenderkamp, K. (2012). Sportdeelname ambities ruimtelijk vertaald. Behoefte aan sportvoorzieningen in Rotterdam tot 2020. (Intern rapport). Utrecht: Mulier Instituut. 35 Hoenderkamp, K., Hakkers, S., Bakker, S. & Hoekman, R. (2012). Ruimte voor sport in Groningen 2012-2030. Een vraag-aanbodanalyse van buitensport- en binnensportaccommodaties, 2012-2030. Utrecht: Mulier Instituut. Hover, P., Hakkers, S. & Breedveld, K. (2012). Trendrapport fitnessbranche 2012. Nieuwegein/Utrecht: Arko Sports Media/Mulier Instituut. Hover, P. & Romijn, D. (2012). Factsheet sportevenementen. Katalysator voor participatie en cohesie? Utrecht: Mulier Instituut. Hover, P., Romijn, D. & Breedveld, K. (2012). Factsheet Spelen London 2012 als aanjager voor sportdeelname. Arnhem: Olympisch Vuur 2028. Hover, P. & Schendel, A. van (2012). Quick scan evaluatie sportevenementen. Utrecht/Breda: Mulier Instituut/NHTV. Kalmthout, J. van (2012). Gezonde sportkantine? Verkenning bij sportbestuurders. Utrecht: Mulier Instituut. Kalmthout, J. van (2012). Microkredietregeling voor sportverenigingen? Behoeftepeiling verenigingsbestuurders. Utrecht: Mulier Instituut. Kalmthout, J. van & Jong, M. de (2012). “Je gaat het pas zien als je het doorhebt”. Sportverenigingen aan de slag met sportiviteit en respect. Utrecht: Mulier Instituut. Kemper, A.B.A. (Mulier Instituut), Wals, H., (Huygens Instituut voor Nederlandse geschiedenis (KNAW)) Breuker, P. (De Sportwereld) & Heerma van Voss, L. (Huygens Instituut voor Nederlandse geschiedenis) (2012). Sport en maatschappij in Nederland. Contouren van een nieuw sporthistorisch onderzoeksprogramma. Utrecht: Mulier Instituut. Lucassen, J. (2012). Excellente trainer/coaches voor excellente sport. Ontwikkeling en invoering van een kwaliteitsassessment voor sportleiders. Nieuwegein/Utrecht: Arko Sports Media/Mulier Instituut. Lucassen, J., Kalmthout, J. van, Steenbergen, J., Werff, H., Smits, F. & Jong, M. de (2012). Je gaat het pas zien als je het door hebt… Conclusies en slotbeschouwing van de monitor samen voor sportiviteit en respect 2009-2012. (e-zine, URL: www.mulierinstituut.nl/ssr). Nieuwegein: Arko Sports Media.

Lucassen, J., Reijgersberg, N. & Werff, H. van der (2012). Evaluatie leergang vakbekwaamheid bewegingsonderwijs via Pabo. Onderzoek onder pabo-opleidingen, scholen voor primair onderwijs en pabo-alumni. Utrecht: Mulier Instituut. Mulier Instituut (2012). Factsheet sport en onderwijs verbonden. Kwalitatief verdiepend onderzoek naar succesfactoren in samenwerking sport en onderwijs. Utrecht: Mulier Instituut. Oosterman, J., Hover, P. & Meijer, R. (2012). Overijssel en het Olympisch Plan. Betekenis voor economie, ruimte en innovatie. (Intern rapport). Amersfoort/Utrecht: DHV/Mulier Instituut. Reijgersberg, N., Dijk, B. & Collard, D. (2012). Topsport en onderwijs gecombineerd. Een inventarisatie en vergelijking van (buitenlandse) programma’s in de schoolsetting op het gebied van talentontwikkeling. (Intern rapport). Utrecht: Mulier Instituut. Reijgersberg, N. , Lucassen, J., Pot, N. & Hilvoorde, I. van (2012). Toekomstscenario’s voor schoolsport. Inventarisatie, vergelijking en perspectieven van schoolsportactiviteiten in Nederland. Utrecht: Mulier Instituut. Reijgersberg, N., Lucassen, J., Pot, N. & Hilvoorde, I. van (2012). Toekomstscenario’s voor schoolsport (verkorte versie). Utrecht: Mulier Instituut. Romijn, D. & Bakker, S. (2012). Quick scan binnensportbeleid Heerlen 2012. Utrecht: Mulier Instituut. Romijn, D., Bakker, S. & Poel, H. van der (2012). Quick scan sportbeleid in Maastricht 2012. Utrecht: Mulier Instituut. Romijn, D. & Kalmthout, J. van (2012). Verenigingsmonitor Haarlem 2012. Utrecht: Mulier Instituut. Romijn, D. & Kalmthout, J. van (2012). Vitaliteit sportverenigingen Schiedam 2012. Stand van zaken bij sportverenigingen in het perspectief van vitaliteit. Utrecht: Mulier Instituut. Smits, F. & Kalmthout, J. van (2012). Samen naar concreet sportief en tastbaar respect . De realisatie van actieplannen ‘sportiviteit & respect’ van sportbonden onderzocht. Utrecht: Mulier Instituut. Werff, H. van der, Bedaf, A. van, Hoenderkamp, K & Breedveld, K. (2012). Zwemmonitor 2012. Een beeld van het aanbod van zwemwater in Nederland. Utrecht: Mulier Instituut. Werff, H. van der & Breedveld, K. (2012). Atletiekloket. ‘Het kenniscentrum voor atletiek en loopsport’. Utrecht: Mulier Instituut. Werff, H. van der & Kalmthout, J. van (2012). Minder klappen, meer applaus? Beeldvorming Nederlands publiek rondom voorkomen onwenselijk gedrag in de sport, 2011. Utrecht: Mulier Instituut. Werff, H. van der, Wisse, E. & Stuij, M. (2012). Sport en onderwijs verbonden. Kwalitatief verdiepend onderzoek naar succesfactoren in de samenwerking tussen sportverenigingen en scholen. Utrecht: Mulier Instituut.

Andere artikelen of bijdragen in vaktijdschriften/kranten Bakker, S. (2012). Inzicht in accommodatieverschillen. Centre Court (KNLTB), (3), 16-17. Bakker, S. (2012). Contributiehoogtes onder de loep genomen. Centre Court (KNLTB), (4), 18-19 Bakker, S. (2012). Sportdeelname komt (nog) niet uit startblokken. Sportnext.nl (www.sportnext.nl/ berichten/20121113_sportdeelname_komt_nog_niet_uit_startblokken), 13 november 2012. Bakker, S. (2012). Wat de tennisser vindt van gravelbanen en rode zandkunstgrasbanen. Gravel Magazine (KNLTB), november 2012, 23-24. Bakker, S. & Poel, H. van der (2012). Contributiehoogtes bij Nederlandse tennisverenigingen in beeld gebracht. Sportlokaal, 7(2), 48-49. Beth, J.O. (2012). Sport, bewegen en onderwijs: kansen voor de toekomst. Lichamelijke Opvoeding, 100(1), 9-11. Beth, J.O. (2012). De daad bij het woord voegen. Sport & Strategie, 6(9), 23. Boers, E. & Heijden, A. von (2012). Inzet combinatiefunctionarissen heeft duidelijk resultaat. Sport Knowhow XL (URL: http://www.sportknowhowxl.nl/alleen-op-de-wereld/6966), 10 april 2012. Elling, A. (2012). Sport: ook een vrouwenzaak. Raffia, 24(3), 3-6. Hilvoorde, I. van & Elling, A. (2012). Sportsuccessen uitlaatklep voor nationale gevoelens. De Stentor, 9 juni 2012, 12. Hoekman, R. (2012). Mogelijkheden Sportatlas. Sportaccom, 25(6), 20-21. Hoekman, R. (2012). Ondernemende overheid. SportLokaal, 7(1), 26. Hoekman, R. (2012). Sportieve ruimte. SportLokaal, 7(2), 15. Hoekman, R. (2012). Goud. SportLokaal, 7(3), 17. Hoekman, R. (2012). Fitness 2.0. SportLokaal, 7(4), 12. Hoekman, R. (2012). Economische waarde van sport. SportLokaal, 7(5), 32. Hoekman, R. (2012). Jaloers. SportLokaal, 7(6), 36. Hoenderkamp, K. & Hoekman, R. (2012). Sport op de kaart. SportLokaal, 7(1), 11. Hoenderkamp, K & Hoekman, R. (2012). Sportaccommodaties ongelijk verdeeld? SportLokaal, 7(2), 18-19. Hover, P. (2012). Fitnesscentra en sportverenigingen: bouwen aan de Senseo van de sportbranche? Sportnext (www.sportnext.nl/berichten/20121005_fitnesscentra_en_sportverenigingen_bouwen_aan_ de_senseo_van_de_spo), 7 oktober 2012.

37

Hover, P. (2012). Laten we niet te vroeg juichen. Over de sportdeelname en de ervaringen van sportverenigingen in het Verenigd Koninkrijk in 2012. Sportnext (www.sportnext.nl/ berichten/20121204_laten_we_niet_te_vroeg_juichen), 4 december 2012. Hover, P. (2012). Fitness: stabiele deelname, schuivende segmenten. Fit!magazine, 11(43), 22-23. Hover, P. (2012). Fitness 4 all. Groei budget fitnesscentra leidt verdure democratisering fitnessbranche in. Fit!magazine, 11(44), 14-15. Kalmthout, J. van (2012). Leerzame lessen voor vervolg programma ‘Samen voor Sportiviteit en Respect’. Sport Knowhow XL (www.sportknowhowxl.nl/alleen-op-de-wereld/7711), 18 december 2012. Kemper, A.B.A. (2012). Mulier seminar: Perspectives on Sports History. De Sportwereld, 16(63), 31-33. Kemper, A.B.A. (2012). Identiteit en lichamelijkheid, een vergeten hoofdstuk? Sport & Strategie, 6(3), 27. Lucassen, J. & Schrijvers, L. (2012). Meer inzet op bestuurskwaliteit in de sport nodig. Sport & Strategie, 6(6), 20-21. Reijgersberg, N. (2012). Sporttalenten tevreden, prestaties onder druk. Sport & Strategie, 6(10), 26-27. Reijgersberg, N. & Pot, N. (2012). Toekomstscenario’s voor schoolsport. Lichamelijke opvoeding, 100(10), 9-10. Smits, F. & Kalmthout, J. van (2012). Verenigingsbestuurders vervullen sleutelrol. Sport, Bestuur en Management, 14(4), 38-39. Sterkenburg, J. van (2012). Etniciteit, de sportmedia en Lichamelijke Opvoeding. Lichamelijke opvoeding, 100(2), 38-42. Wassenaar, M. & Hoekman, R. (2012). Rekenkameronderzoek kan ook vooruitkijken. TPC, Tijdschrift voor Public Governance, Audit & Control, 10(3), 26-29. Werff, H. van der (2012). Zwemmonitor instrument van de toekomst. Zwembadbranche, 8(32), 11. Werff, H. van der (2012). Zwemmonitor 2012. Zwembadbranche, 8(35), 28-29.

Bijdragen aan publicaties van derden Bakker, H., Takken, K., Cevaal, A., Timmer, B. & Hoedemaker, C. (2012). Naar een positief sportklimaat : plezier in sport voor iedereen. Bilthoven: Stichting NSA. Bedaf, A. van (2012). Topsportevenementen als aanjager voor de sportparticipatie. Verkennend onderzoek naar de doelen, interventies, en effecten van Le Grand Départ 2010, het WK Tafeltennis 2011 en de World Open Squash 2011 (Scriptie). Utrecht: Mulier Instituut. Berg, M. van den (2012). Narratieve betekenissen van sport en bewegen in het leven van diabetes type 2 patiënten en de rol van paramedisch professionals. Onderzoeksrapport (Scriptie). Utrecht: Mulier Instituut.

Breedveld, K. (2012). De sportsector. In NRIT, Trendrapport toerisme, recreatie en vrijetijd 2012 (pp. 258-269). Nieuwegein: NRIT Media. Heuvel, K. van den (2012). Welke rol speelt sport en lichaamsbeweging voor (ex)borstkankerpatiënten? Wageningen/Utrecht (Scriptie). Wageningen University (WUR)/Mulier Instituut. Noordman, W., Casteren, E. van, Collard, D., Steenbergen, B. & Hilhorst, J. (2012). SportMpower: onderzoeksrapport. Onderzoek naar de effecten van de combinatie sport en workshops tegen schooluitval van Nederlandse jongeren. (Intern rapport). Nijmegen: Kennispraktijk - voor sport onderwijs en gezondheid. Schokker, D., Scholten, A., Collard, D., Preller, L., Wisse, E., Sabel, J., Alpay, L. & Empelen, P. van (2012). De relaties tussen lichamelijke activiteit en cognitie bij jeugd: een systematisch overzicht van interventiestudies. Leiden: TNO. Slinger, J., Stubbe, J. & Werff, H. van der (2012). Monitor en evaluatie beleidskader sport, bewegen en onderwijs : eindrapportage. Leiden: TNO. Tiessen-Raaphorst, A. & Dool, R. van den (2012). Factsheet ontwikkeling van sportparticipatie, verenigingslidmaatschap en vrijwilligerswerk in de sport na 2007. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Tomas, K. (2012). ...Be yo’ health... About the meaning of a healthy lifestyle and sports within hip hop culture and about a comparison between Q-methodology and Likert scale questionnaires (Scriptie). Wageningen/Utrecht: Wageningen University (WUR)/Mulier Instituut. Verduin, A. (2012). Special Heroes in uitvoering. (Afstudeerscriptie Academie voor Sportstudies van de Haagse Hogeschool). Utrecht: Mulier Instituut.

Bijdragen aan (internationale) congressen/papers Bakker, S. (2012). Invloed van exploitatievorm op tennis- en zwemaccommodaties. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Bakker, S. (2012). Does type of management matter? The case of tennis and swimming facilities in the Netherlands. Presentation EASM (European Association for Sport Management) Conference 2012, Aalborg, Denmark, 18/9/2012. Boers, E. & Heijden, A. von (2012). Impuls lokaal bekeken: verbinders in de tweede tranche. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Collard, D. (2012). De relatie tussen bewegen en cognitieve ontwikkeling bij kinderen. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Elling, A. & Smits, F. (2012). Sexual diversity in sports: participation and acceptance. Paper presentation World Congress of the Sociology of ISSA (International Sociology of Sport Association), Glasgow, Scotland, 16/7/2012. Elling-Machartzki, A. & Smits, F. (2012). Seksuele diversiteit in de sport: participatie, perceptie en acceptatie? Paper presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012.

39

Hakkers, S. (2012). Effectiveness of Dutch special secondary sports schools . Presentation ECSS Congress, Brugge, Belgium, 7/7/2012. Hoekman, R. (2012). Faciliteren van sport (en bewegen): stand van zaken en een blik vooruit. Presentatie Studiedag Ruimte voor Sport - Gent: Sportstad van Vlaanderen 2011, Gent, België, 14/2/2012. Hoekman, R. (2012). Sport participation in the Netherlands: impact of sport policy programs in the Netherlands and lessons learned. Paper presentation SPORTVISION2012 Congress, Copenhagen, Denmark, 19/3/2012. Hoekman, R. (2012). De rol van sportvoorzieningen bij sportdeelname. Referaat Mulierdebat Sport en Ruimte, Utrecht, 6/6/2012. Hoekman, R. (2012). Challenges for sport participation research: an overview. Presentation EASS (European Association for Sociology of Sport) Congress, Bern, Switzerland, 22/6/2012. Hoekman, R. m.m.v. Hoenderkamp, K. (2012). Toekomstverkenning sportvoorzieningen: implicaties van de Olympische breedtesportambities. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Hoenderkamp, K. & Hoekman, R. (2012). Sport op de kaart: inzicht in aanbod en gebruik van sportaccommodaties. Presentatie Nationale Kennisdag Sportaccommodaties, Arnhem, 14/3/2012. Hover, P. (2012). Image of fitness defined. EHFA Seminar ‘The State of Research In The Global Fitness Industry’, Brussels, Belgium, 24/05/2012. Hover. P. (2012). Running events in The Netherlands.‘The greatest challenges of sport II’, annual conference for the Danish sports sector, Vejen, Denmark, 31/05/2012. Hover, P. (2012). Developments in public support regarding Dutch Olympic ambitions. First international colloquium of Olympic studies and research centres, Loughborough, England, 26/07/2012. Hover, P. (2012). Imago’s van sporten. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/09/2012. Hover, P. (2012). Running events in The Netherlands. Expertmeeting Danish organizers running events, Aalborg, Denmark, 18/09/2012. Hover, P. (2012). Images of sports defined: attitudes of the Dutch population regarding fifteen types of sports. Presentation EASM (European Association for Sport Management) Conference 2012, Aalborg, Denmark, 19/09/2012. Kalmthout, J. van & Smits, F. (2012). Samen voor Sportiviteit & Respect: resultaten monitoring en evaluatie. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Lucassen, J. (2012). Competence management and HRD in sport organisations. Paper presentation EASM (European Association for Sport Management) Conference 2012, Aalborg, Denmark, 21/9/2012.

Lucassen, J., & Schrijvers, L. (2012). Governance of Sport Monitor. Paper presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Reijgersberg, N. (2012). Evaluatie van Topsport Talentscholen. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Rens, F. van (2012). The effectiveness of Topsport Talent Schools in the Netherlands: A retrospective analysis of performance in sport and education. Presentatie World Congress of Performance Analysis of Sport IX, Worcester, England, 7/7/2012. Romijn, D. (2012). Liefde door de sport. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Smits, F. (2012). Youth cultures, sports and health. Presentation Copenhagen International Summer School at the Department of Exercise and Sport Sciences, Copenhagen, Denmark, 21/8/2012. Smits, F. & Dool, R. van den (2012). Sportende kinderen met een handicap, Special Heroes cluster 3. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Sterkenburg, J. van (2012). Race, ethnicity, gender, social connectivity and differentiation during the football World Cup 2010 on TV. Presentation Race, ethnicity and sport conference, Belfast, Ireland, 28/6/2012. Sterkenburg, J. van (2012) Etniciteit, huidsleur, nationale binding en voetbal op televisie. Presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Stuij, M. & Elling-Machartzki, A. (2012). Sport in Times of Health and Illness. A Case Study among Female Breast Cancer Patients and their Medical Professionals. Paper presentation World Congress of the Sociology of Sport of ISSA (International Sociology of Sport Association), Glasgow, Scotland, 18/7/2012. Stuij, M. & Elling-Machartzki, A. (2012). Sport in tijden van gezondheid en ziekte. Een casestudy onder borstkankerpatiënten en hun paramedische professionals. Paper presentatie Dag van het

Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Stuij, M., Wisse, E. & Werff, H. van der (2012). Sport en onderwijs verbonden. Succes- en faalfactoren in de samenwerking tussen sportverenigingen en het onderwijs. Paper presentatie Dag van het Sportonderzoek, Den Haag, 12/9/2012. Werff, H. van der (2012).’Netwerken in werking’. Presentatie Slotbijeenkomst Sport Lokaal Samen. Vereniging Sport en Gemeenten, Utrecht, 29/5/2012. Wisse, E. (2012). From Afro-Brazilian counterculture to sports on clogs? Processes of globalization and glocalization in capoeira. ISPHES Congress, Rio de Janeiro, Brasil, 11/7/2012.

41

Nevenfuncties 2012

Bijlagen

• Sven Bakker | Provinciale Zeeuwse Courant - freelance journalist | Sportnext.nl - blogger | LTC De Schelde (Vlissingen) - secretaris • Justus Beth | Hogeschool Windesheim, Calo - docent Sociale wetenschappen | ‘t Web, netwerk rondom bewegen - redactielid | Sport & Strategie, katern wetenschap & onderzoek - redactielid | Platform SBO - communicatie • Koen Breedveld | Sport & Strategie, katern wetenschap & onderzoek - redactielid | Sport en Kennis (…daM Uitgeverij) - lid redactieraad | NHTV Academy for Leisure ILS - lid advisory board | Stichting NKS Boymans Fonds - lid bestuur | Stichting Nieuw Welgelegen - lid bestuur | Stichting SportatlasNL - voorzitter bestuur | Measure - int. network for sportparticipation research - mede oprichter, lid | Fit for Life - lid stuurgroep | ECZ - Expertise Centrum Zwemvaardigheid - lid stuurgroep en wetenschappelijke commissie | Platform SBO - lid stuurgroep • Dorine Collard | Platform SBO - lid werkgroep Effectiviteit Interventies • Remko Dool, van den | Gedetacheerd bij het Sociaal en Cultureel Planbureau te Den Haag onderzoeker • Agnes Elling | Nederlands Instituut voor Vechtsport en Maatschappij - lid Raad van Toezicht | Editorial commission International Review for the Sociology of Sport - lid • Madeleine Frelier | OBB ingenieursbureau - speelruimteadviseur • Stephan Hakkers | Hanzehogeschool Instituut voor Sportstudies, kenniswerkplaats bewegingsonderwijs - lid | Groen Links, fractie gemeenteraad Groningen en landelijke fractie ondersteunend fractielid | FC Groningen jeugdopleiding - technisch platform • Remco Hoekman | Sport Lokaal - redactielid | VSG sportgemeente van het jaar verkiezing - lid beoordelingscommissie | Technische commissie OBiN - lid en eindverantwoordelijke voor sportsectie van vragenlijst | Stichting SportatlasNL - lid | Ludens (vereniging afgestudeerde vtw’ers) - lid MEASURE - lid | INSPIRE - lid | Platform SBO - lid werkgroep accommodaties | Programma SBB - lid taskforce belemmeringen - ruimte en accommodaties | European Journal for Sport and Society - reviewer | European Association for Sociology of Sport (EASS) - lid extended board | V.V.H.K. (vv Heeswijkse Kampen) - secretaris • Paul Hover | Werkgroep evaluatie sportevenementen (WESP) - lid | Businessclub vrienden van Speco - lid | Sportnext.nl - blogger | Fit!magazine - structureel schrijven artikelen | Ludens (vereniging afgestudeerde vtw’ers) - lid

• Janine van Kalmthout | Zwemvereniging de Dokkelaars Hilvarenbeek - bestuurslid • Fons Kemper | Oberon - lid Raad van Advies | Haagse Hogeschool, Sportmanagement - externe beoordelaar • Caroline van Lindert | Fit for Life - lid werkgroep | NHTV examencommissie leisure management extern gecommitteerde • Jo Lucassen | Trequartista NHTV - lid Raan van Advies | Kwaliteitsbeleid F!tvak - lid adviescommissie | Werkveldcommissie Fontys Sport - lid | European Observatory of Sport and Employment - lid | European Association for Sport Management - lid | Platform SBO vertegenwoodiger MI | Platform SBO - lid werkgroep Effectiviteit Interventies • Hugo van der Poel | Adviesraad Fontys Sporthogeschool Eindhoven - lid | Bestuur Stichting Jaap Eden IJsbanen Amsterdam - lid | Bestuur VVGA Tennis en Voetbal Amsterdam - voorzitter bestuur | College van Deskundigen GZH Schiedam - lid | ZonMW/NISB Erkenningscommissie 5 Sport en Bewegen - lid | Editorial Board Leisure Studies - lid • Fleur van Rens | Vrije Universiteit van Amsterdam Medisch Centrum - onderzoeksassistent • David Romijn | Redactie Vrijetijdstudies - redactielid • Froukje Smits | INSPIRE - lid | Opleiding Sport & Bewegen, Hogeschool Windesheim - lid veldadviescommissie | Buiten-promovenda Universiteit Utrecht - promovenda | Hogeschool Utrecht - onderzoeker Sport en Samenleving | Hogeschool Windesheim - docent | Irun2B Fit - lid Raad van Toezicht • Jacco van Sterkenburg | Universiteit Utrecht - onderzoeker en docent | UEFA Grant Competition 2012 - beneficiary | FARE (Football Against Racism in Europe) - freelance onderzoeker • Mirjam Stuij | INSPIRE - lid | Platform SBO - lid werkgroep Effectief Actief • Ester Wisse | INSPIRE - lid | Hogeschool Zeeland University of applied sciences - docent en onderzoeker

43

W.J.H. (Pim) Mulier (1865-1954) kan worden beschouwd als de aartsvader van de Nederlandse sport. Hij richtte de eerste Nederlandse voetbal-, hockey- en bandyclub op, was één van de initiatiefnemers van de Elfstedentocht en de Nijmeegse Vierdaagse en stond aan de basis van de oprichting van de Atletiekunie (KNAU), de voetbalbond (KNVB) en de internationale schaatsunie (ISU).

12

Bezoekadres Mulier Instituut | Herculesplein 269 | 3584 AA Utrecht Postadres Mulier Instituut | Postbus 85445 | 3508 AK Utrecht T +31 (0)30 721 02 20 | [email protected] | www.mulierinstituut.nl Colofon Redactie: Justus Beth & Marcia de Jong Ontwerp en vormgeving: Yanniek ontwerpers, ‘s-Hertogenbosch Ontwerp infographics: Daan van Elk Fotografie binnenwerk: Omroep Brabant Fotografie omslag: ANP

© Mulier Instituut, 2013