Jaarverslag Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden

Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden Niasstraat 1 Postbus 8213 3503 RE UTRECHT T 030 - 2919984 E [email protected] W www.vertrouwenslieden.nl

Jaarverslag Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden

De LCV wordt in stand gehouden door ActiZ Postbus 8258 3503 RG UTRECHT T 030 2739393 E [email protected] W www.actiz.nl

LOC Postbus 700 3500 AS UTRECHT T 030 2314679 E [email protected] W www.loc.nl

2005

Jaarverslag Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden

2005

De Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden (LCV) is bemiddelaar en scheidsrechter bij meningsverschillen tussen cliëntenraden en zorgaanbieders in de sectoren verpleging & verzorging en thuiszorg. De LCV wordt in stand gehouden door ActiZ, organisatie van zorgondernemers en de Landelijke Organisatie Cliëntenraden (LOC).

Bestelinformatie Dit jaarverslag wordt gepubliceerd op het ledengedeelte van de websites van ActiZ en de LOC en kan telefonisch (030 2919984) of per e-mail ([email protected]) besteld worden bij het secretariaat van de LCV. De kosten bedragen € 8,00 per jaarverslag (inclusief verzendkosten).

Inhoudsopgave 5

Voorwoord

6

1. Inleiding

7

2. Wmcz-kroniek 2005

12

3. De LCV in 2005

15

4. Uitspraken

18

Bijlage 1

De samenstelling van de LCV

20

Bijlage 2

De LCV vragenderwijs

Voorwoord De LCV kijkt terug op een rustig jaar. In 2004 deed de LCV zeven uitspraken, in 2005 zag slechts één uitspraak het licht. Het is de vraag of dit voor de LCV een reden voor tevredenheid mag zijn of eerder een reden voor ontevredenheid. Wie veronderstelt dat een gering aantal uitspraken erop duidt dat cliëntenraden en zorgaanbieders prima in staat zijn om zelf hun problemen op te lossen, kan tevreden zijn over het afgelopen jaar. Dat geldt echter niet voor wie betwijfelt of de contacten van zorgaanbieders met de 1.800 cliëntenraden, die in onze sector actief zijn, inderdaad allemaal zo harmonieus zijn verlopen. Diegene zal misschien veronderstellen dat een laag aantal verzoeken wil zeggen dat cliëntenraden kennelijk opzien tegen een procedure bij de LCV, bijvoorbeeld omdat zij voorzien dat de verhouding met de bestuurder er niet beter op wordt als zij een beroep doen op de LCV. Ook bestuurders kijken met gemengde gevoelens naar de LCV. Heb je als bestuurder eigenlijk niet gefaald als de cliëntenraad de LCV vraagt een uitspraak te doen? Het resultaat van deze terughoudendheid bij cliëntenraden en bestuurders is dat de LCV vaak pas in actie kan komen als het onderlinge vertrouwen al lang geleden is verdwenen en de samenwerking in de loop van jaren muurvast is gelopen. In zo’n situatie is snel een aanleiding gevonden om de LCV te vragen een uitspraak te doen over de spreekwoordelijke druppel die de emmer uiteindelijk deed overlopen. Of het dan nog goed komt is echter de vraag. Ook al is de uitspraak nog zo zorgvuldig geformuleerd en juridisch goed doortimmerd, hij verandert een slechte samenwerking niet als bij toverslag in een goede samenwerking. Het is eigenlijk vreemd dat cliëntenraden en bestuurders niet eerder naar oplossingen zoeken als hun samenwerking hapert. Juist in de zorgsector weten we immers dat we niet te lang moeten doorlopen met onze kwalen. Wie uiteindelijk de stap zet naar de LCV kan rekenen op een zorgvuldige en voortvarende behandeling van zijn verzoek. In dit jaarverslag leggen wij verantwoording af van onze werkwijze in 2005. Ik houd mij aanbevolen voor suggesties om het cliëntenraden en bestuurders makkelijker te maken om een beroep op de LCV te doen en nodig u graag uit uw reacties op dit jaarverslag aan mij kenbaar te maken. mr. J.L.P.G. van Thiel, voorzitter LCV

5

1

Inleiding

De Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden legt door middel van dit jaarverslag verantwoording af van haar werkzaamheden in 2005. Hoofdstuk 2 van dit jaarverslag schetst de ontwikkelingen in het verslagjaar met betrekking tot de medezeggenschap van cliënten in de zorgsector. Tegen de achtergrond van deze ontwikkelingen heeft de LCV immers haar werkzaamheden verricht. In hoofdstuk 3 komen de interne aangelegenheden van de LCV aan de orde. Hoofdstuk 4 gaat over de uitspraken die de LCV in de verslagperiode heeft gedaan. De uitspraken worden in dit hoofdstuk samengevat weergegeven. Bijlage 1 vermeldt de samenstelling van de LCV in de verslagperiode, bijlage 2 bevat praktische informatie over de werkwijze van de LCV. De LCV heeft een website: www.vertrouwenslieden.nl. Op deze website zijn de uitspraken van de LCV te vinden. Handige zoekfuncties maken het mogelijk om bijvoorbeeld alle uitspraken te vinden die betrekking hebben op een bepaald artikel uit de Wmcz of te zoeken op een bepaald trefwoord. Dit jaarverslag en de vorige jaarverslagen van de LCV staan eveneens op deze website.

6

2

Wmcz-kroniek 2005

Inleiding In 2005 zijn belangrijke wetten tot stand gekomen voor de zorgsector, zoals de Zorgverzekeringswet en de Wet toelating zorginstellingen. De positie van de cliëntenraad heeft relatief weinig aandacht gehad. Het - al in 2001 in het vooruitzicht gestelde - voorstel tot wijziging van de Wmcz is ook in 2005 niet ingediend bij de Tweede Kamer. Wel heeft staatssecretaris Ross, op aandrang van de Tweede Kamer, een ministeriële regeling van de financiering van het werk van cliëntenraden toegezegd. Deze en andere ontwikkelingen komen in dit hoofdstuk aan de orde. Financiering cliëntenraden De financiering van het werk van cliëntenraden vraagt al enkele jaren de aandacht. De organisaties van cliëntenraden bepleiten een regeling die cliëntenraden voor de financiering van hun werk onafhankelijk maakt van de zorgaanbieder. Het ministerie van VWS vindt echter dat de organisaties van cliëntenraden en de brancheorganisaties dit onderling moeten regelen. In de ziekenhuissector en in de geestelijke gezondheidszorg zijn hierover in de loop van 2005 inderdaad afspraken gemaakt. Niettemin hebben verschillende leden van de Tweede Kamer tijdens de behandeling van de begroting 2006 van het ministerie van VWS opnieuw gepleit voor verbetering van de financiering van het werk van cliëntenraden. In een motie van mevrouw Van Miltenburg (VVD) en anderen wordt de regering gevraagd zorgaanbieders te verplichten een deel van hun budget te besteden aan de financiering van cliëntenraden1. Deze motie is met algemene stemmen aangenomen. Staatssecretaris Ross heeft toegezegd de motie te zullen uitvoeren. In een brief aan de Tweede Kamer heeft zij inmiddels beschreven hoe zij dat wil gaan doen2. De staatssecretaris wil in de Wmcz een bepaling opnemen die het haar mogelijk maakt om nadere regels te stellen met betrekking tot het bedrag dat zorgaanbieders aan cliëntenraden ter beschikking behoren te stellen ten behoeve van hun werkzaamheden. In deze regeling wil zij zo concreet mogelijk aangeven welk bedrag cliëntenraden nodig hebben. De staatssecretaris wil de wetswijziging in de eerste helft van 2006 aan de

7

Tweede Kamer voorleggen, op dat moment wil zij ook de ministeriële regeling in concept gereed hebben. Cliëntenraden in verpleeg- en verzorgingshuizen De Tweede Kamer heeft tijdens de begrotingsbehandeling in het bijzonder aandacht besteed aan de positie van cliëntenraden in de sector verpleging en verzorging. In deze sector hebben de brancheorganisatie en de organisatie van cliëntenraden geen afspraken gemaakt over de kosten van het werk van cliëntenraden. Ter compensatie hebben de Kamerleden mevrouw Vietsch (CDA) en mevrouw Verbeet (PvdA) een amendement ingediend op basis waarvan aan de Landelijke Organisatie Cliëntenraden (LOC) een miljoen euro ter beschikking wordt gesteld3. De LOC kan hiermee cliëntenraden in verpleeg- en verzorgingshuizen ondersteunen bij hun werkzaamheden in de periode tot de hiervoor genoemde ministeriële regeling van kracht wordt. Hoewel de staatssecretaris dit amendement heeft ontraden, is het met grote meerderheid aangenomen door de Tweede Kamer. Inmiddels is de subsidie toegekend aan de LOC. Implementatieplan Wmcz Om de toepassing van de Wmcz in de praktijk te bevorderen heeft het ministerie van VWS in 2003 een implementatieplan gepubliceerd. In het verslagjaar is uitvoering gegeven aan één onderdeel van dit plan. Het betreft het voornemen om de organisaties van cliëntenraden te vragen een onderzoek te doen naar de instrumenten die cliëntenraden gebruiken om te onderzoek wat er leeft in hun achterban. Raad op Maat heeft dit onderzoek verricht en de verschillende instrumenten beschreven in het Handboek achterban- en cliëntenraadpleging4. Cliëntenraad en enquêterecht Tijdens de behandeling van de Wet toelating zorginstellingen (WTZi) is over cliëntenraden gesproken in verband met het enquêterecht. Op basis van de WTZi worden eisen gesteld aan organisaties die zorg aanbieden die wordt betaald op grond van de Zorgverzekeringswet of de AWBZ. Eén van die eisen is dat de statuten een zelf te kiezen instantie het recht toekennen om een verzoek in te dienen bij de rechter om een zogeheten enquête te houden. Hiertoe is aanleiding als vermoed wordt dat de organisatie wanbeleid voert. De Tweede Kamer heeft de minister verzocht te bepalen dat zorgaanbieders dit enquêterecht in ieder geval

8

moeten toekennen aan de cliëntenraad5. De minister heeft echter de voorkeur gegeven aan een formulering die zorg-aanbieders meer ruimte laat. Zij moeten het enquêterecht toekennen aan ‘een orgaan dat de cliënten van de instelling vertegenwoordigt’ 6. Dit kan de cliëntenraad zijn, maar ook een organisatie die de belangen van cliënten behartigt. Bovendien bestaat de mogelijkheid dat de zorgaanbieder geen keuze maakt voor een bepaalde organisatie, maar een algemene omschrijving in zijn statuten opneemt. Iedere organisatie die de belangen van cliënten wil behartigen kan dan een enquêteprocedure starten. De rechter beoordeelt vervolgens of het inderdaad een organisatie betreft die de cliënten kan vertegenwoordigen. Voor 1 januari 2007 zullen zorgaanbieders hun statuten moeten aanpassen aan de WTZi. Cliëntenraad en toelating om te bouwen De cliëntenraad komt bovendien voor in de beleidsregels, waarin de minister van VWS beschrijft hoe aanvragen om een toelating worden beoordeeld. Daarbij komen ook aanvragen van een toelating om te kunnen bouwen aan de orde. De beleidsregels bepalen dat deze aanvragen alleen in behandeling worden genomen als het standpunt van de cliëntenraad daarbij is gevoegd. Bovendien benadrukt de minister dat zorgaanbieders de cliëntenraad zo nodig ondersteuning moeten bieden om een standpunt in te nemen. Als het nodig is om extern advies in te winnen dient de zorgaanbieder de cliëntenraad hiertoe financieel in staat te stellen7. Met deze beleidsregels geeft de minister de cliëntenraad een extra bevoegdheid, buiten de Wmcz om. Deze bevoegdheid geldt overigens alleen in de ouderenzorg. Ten aanzien van de gehandicaptenzorg bepalen de beleidsregels dat bij verzoeken om te mogen bouwen een zogeheten leefwensenonderzoek moet zijn gevoegd8. Hieruit moet blijken wat cliënten van de aanvraag vinden. Ten aanzien van andere sectoren van de gezondheidszorg bevatten de beleidsregels geen specifieke waarborgen voor de betrokkenheid van de cliëntenraden of de cliënten bij aanvragen om te mogen bouwen. Definitie ‘instelling’ De Invoerings- en aanpassingswet Zorgverzekeringswet heeft de definitie van een instelling in de Wmcz gewijzigd. Deze definitie is onder meer van belang omdat een zorgaanbieder een cliënten-

9

raad moet instellen voor iedere instelling die hij in stand houdt. Met ingang van 1 januari 2006 definieert de Wmcz een instelling als: ‘een instelling in de zin van de Wet toelating zorginstellingen’. Een inhoudelijke wijziging is hiermee niet beoogd9. Proefschrift Het eerste proefschrift over de Wmcz is in 2005 verschenen. Het is geschreven door Gerdien van der Voet en heeft als de titel gekregen: ‘De kwaliteit van de Wmcz als medezeggenschapswet’ 10. Van der Voet besteedt in haar proefschrift ook aandacht aan de positie van commissies van vertrouwenslieden. Zij bepleit scheiding van de taken bemiddeling en het doen van een uitspraak. De commissies van vertrouwenslieden zouden zich tot bemiddeling moeten beperken. Slaagt bemiddeling niet, dan brengt de commissie een advies uit over de oplossing van het geschil. Kan de cliëntenraad of de zorgaanbieder zich daarin niet vinden, dan kan hij de kantonrechter vragen om een uitspraak te doen over het meningsverschil. Voor het geval de commissies van vertrouwenslieden, ondanks het pleidooi van Van der Voet, de mogelijkheid om bindende uitspraken te doen behouden, doet Van der Voet de aanbeveling om in de Wmcz meer waarborgen te geven voor een fair proces. Van der Voet bepleit bovendien om zorgaanbieders de mogelijkheid te geven om vrijstelling te krijgen van de verplichting om een cliëntenraad in te stellen. Hiervoor zouden zij in aanmerking komen als zij met het RPCP afspraken maken over een andere manier om de cliënten bij hun beleid te betrekken. Verder doet Van der Voet vele voorstellen tot wijziging van de Wmcz, doorgaans met de strekking om de positie van cliëntenraden meer in overeenstemming te brengen met de positie die ondernemingsraden hebben op grond van de Wet op de Ondernemingsraden. Kritiek op cliëntenraden Kritiek op de cliëntenraden kwam in het verslagjaar van professor Van Wijmen. In zijn afscheidscollege als hoogleraar gezondheidsrecht aan de universiteit van Maastricht besteedt hij aandacht aan de Wmcz11. Inspraak van cliënten heeft, volgens Van Wijmen, een hoog ritueel gehalte en stelt cliënten voor de opgave om ‘te acteren in het foute toneelstuk’. De oplossing van Van Wijmen is simpel: schaf de Wmcz af. In plaats van de Wmcz kan een

10

bepaling aan de Kwaliteitswet zorginstellingen worden toegevoegd die zorgaanbieders verplicht om medezeggenschap van cliënten per sector deugdelijk te regelen. De wetgever heeft pas weer een rol als blijkt dat geen deugdelijke regelingen tot stand komen. Van Wijmen sluit zich hiermee aan bij het in 2004 verschenen rapport ‘Bewijzen van goede dienstverlening’, waarin de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR)12 in vrijwel dezelfde bewoordingen tot eenzelfde conclusie komt. Jurisprudentie Het aantal rechterlijke uitspraken op basis van de Wmcz is gering. Voor zover de LCV bekend, zijn in het verslagjaar geen rechterlijke uitspraken gedaan over de toepassing van de Wmcz. Ontwikkelingen in de sector Arcares en de LOC hebben in 2005 de Spelregels voor zorgaanbieders en cliëntenraden geactualiseerd. In deze Spelregels zijn ook uitspraken van de LCV verwerkt. Meer informatie In dit hoofdstuk worden verschillende brieven, nota’s e.d. genoemd. Soms staat daarbij een zogeheten Kamerstuknummer, zoals 30 300 XVI, nr. 36. Deze stukken zijn te vinden op www.overheid.nl/op. Informatie van het ministerie van VWS is te vinden op www.minvws.nl Noten Zie pagina 17.

11

3

De LCV in 2005

Verzoeken De LCV heeft in 2005 één uitspraak gedaan. Bovendien heeft een lid van de LCV bemiddeld bij een meningsverschil tussen een cliëntenraad enerzijds en de zorgaanbieder en de centrale cliëntenraad anderzijds. Deze bemiddeling heeft tot een voor alle betrokkenen aanvaardbare oplossing geleid. De LCV heeft in 2005 een vraag beantwoord die door de Landelijke Organisatie Cliëntenraden (LOC) aan haar werd voorgelegd. De organisaties die de LCV in stand houden, waaronder de LOC, hebben ieder de mogelijkheid om vragen te stellen aan de LCV. Zij kunnen hiervan gebruik maken als zij het voor de toepassing van de Wmcz wenselijk vinden dat duidelijkheid ontstaat over de interpretatie van een bepaling uit de Wmcz. De vraag betrof de rol van cliëntenraden bij besluiten over verbouwingen in die situaties waarin de zorgaanbieder geen eigenaar is van het gebouw. Het antwoord van de LCV is in het volgende hoofdstuk samengevat weergegeven. In het verslagjaar heeft de LCV een verzoek ontvangen van een organisatie uit de gehandicaptenzorg. De LCV kon dit verzoek niet in behandeling nemen omdat de LCV alleen bevoegd is om uitspraken te doen over verzoeken van leden van Arcares en Z-org en van de cliëntenraden die zij hebben ingesteld. Om toch tegemoet te kunnen komen aan het verzoek hebben de voorzitter en twee leden van de LCV zich bereid verklaard om op te treden als ad hoc commissie van vertrouwenslieden van de betreffende zorgaanbieder. In die hoedanigheid hebben zij uitspraak gedaan over een meningsverschil over de doorberekening van kosten aan clienten, onder meer voor het verzorgen van de was. De ad hoc commissie is tot de conclusie gekomen dat de zorgaanbieder dit besluit niet in redelijkheid kon nemen. Plenaire vergaderingen Geschillen die aan de LCV worden voorgelegd, worden behandeld door de voorzitter en twee leden van de LCV. Twee maal per jaar komt de LCV in haar geheel bijeen. Tijdens deze vergaderingen komen de uitspraken aan de orde die de commissie in de

12

afgelopen periode heeft gedaan. Hierdoor wordt de eenheid van het beleid van de LCV bevorderd. Bij de bespreking van de uitspraken betrekt de LCV de reacties van cliëntenraden en bestuurders. Deze reacties blijken uit de enquêteformulieren die de LCV stuurt aan degenen die betrokken zijn geweest bij een procedure bij de LCV. Tijdens de plenaire vergaderingen komen bovendien actuele ontwikkelingen op het terrein van medezeggenschap van cliënten in de zorgsector aan de orde. De LCV en de organisaties die haar in stand houden De LCV wordt in stand gehouden door Arcares, de LOC en Z-org. De directeuren van deze organisaties vormen samen de stuurgroep LCV. De voorzitter en secretaris van de LCV zijn bij de vergaderingen aanwezig en hebben een adviserende stem. De stuurgroep benoemt de leden van de LCV, draagt zorg voor de facilitering van de LCV en bewaakt de kwaliteit van het werk van de LCV. De stuurgroep vergaderde in 2005 twee keer. Tijdens deze bijeenkomst werd onder andere het jaarverslag van de LCV besproken. De stuurgroep heeft besloten om in 2006 te onderzoeken of het mogelijk en wenselijk is om de commissies van vertrouwenslieden, die in de verschillende sectoren van de gezondheidszorg actief zijn, om te vormen tot één gezamenlijke commissie. Tevens gaf de stuurgroep groen licht voor de ontwikkeling van een website ten behoeve van de LCV. De LCV in tijdschriften De uitspraak die de LCV in het verslagjaar heeft gedaan is gepubliceerd in het Tijdschrift voor gezondheidsrecht1. In hun annotatie bij de uitspraak onderschrijven Akveld en Van der Voet in grote lijnen het oordeel van de LCV. In het tijdschrift Klachtenmanagement in de zorg werd aandacht besteed aan een uitspraak van de LCV uit 2004, waarin de rol van de cliëntenraad bij de benoeming van de voorzitter van de klachtencommissie aan de orde kwam2. De LCVG In het verslagjaar is de Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden Gehandicaptenzorg geïnstalleerd. Deze commissie is opgericht door de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), het Landelijk Steunpunt cliëntenRaden (LSR) en VraagRaak. De commissie vervult in de gehandicaptenzorg dezelfde taak als de LCV in de sector verpleging & verzorging

13

vervult. De voorzitter en de vice-voorzitter van de LCV zijn benoemd tot respectievelijk voorzitter en lid van de LCVG. Op deze wijze kunnen beide commissies optimaal gebruik maken van elkaars kennis en ervaring. Noten Zie pagina 17.

14

4

Uitspraken

De uitspraken die de LCV in 2005 heeft gedaan zijn in dit hoofdstuk samengevat. 05-01 In deze uitspraak komt de vraag aan de orde hoe de Wmcz moet worden toegepast in een holding. De cliëntenraad, die de LCV heeft ingeschakeld, is ingesteld voor een dochterstichting en wil betrokken worden bij besluiten die de moederstichting neemt ten aanzien van de dochterstichting. De moederstichting heeft tot taak om de dochterstichtingen te besturen. De raad van bestuur en de raad van toezicht van de moederstichting zijn tevens raad van bestuur en raad van toezicht van de dochterstichtingen. De LCV oordeelt dat in zo’n geval zowel de moederstichting als de dochterstichting aangemerkt moet worden als zorgaanbieder in de zin van de Wmcz. Dit houdt in dat de moederstichting de cliëntenraad van de dochterstichting in de gelegenheid moet stellen om advies uit te brengen als zij besluiten wil nemen over de dochterstichting en het de onderwerpen betreft die in de Wmcz genoemd zijn. 05-02 (antwoord vraag LOC) De LOC heeft aan de LCV de vraag voorgelegd of cliëntenraden betrokken moeten worden bij besluiten over ingrijpende verbouwing van de instelling waarvoor zij zijn ingesteld, als niet de zorgaanbieder maar een woningcorporatie deze besluiten neemt. Deze situatie komt voor als de zorgaanbieder het gebouw huurt van een woningcorporatie. De LCV constateert dat de Wmcz niet van toepassing is op woningcorporaties. Cliëntenraden kunnen dus ten opzichte van woningcorporaties geen rechten ontlenen aan de Wmcz. De LCV constateert echter ook dat een verhuurder niet buiten de huurder, in dit geval de zorgaanbieder, om kan besluiten om het gehuurde gebouw ingrijpend te gaan verbouwen. Hij heeft daarvoor de toestemming van de huurder nodig. Het besluit om die toestemming te geven merkt de LCV aan als een besluit over ingrijpende verbouwing van de instelling, zoals bedoeld in de Wmcz. Zo’n besluit mag de zorgaanbieder daarom pas nemen nadat hij de cliëntenraad in de gelegenheid heeft gesteld om advies uit te brengen. Cliëntenraden staan dus niet buiten spel bij

15

verbouwingen, ook niet als de zorgaanbieder geen eigenaar is van het gebouw. Meer informatie Van iedere uitspraak van de LCV wordt een versie gemaakt waarin de namen ontbreken van de zorgaanbieder en van de instelling waarvoor de cliëntenraad is ingesteld. Deze geanonimiseerde versies publiceert de LCV op www.vertrouwenslieden.nl. Leden van ActiZ kunnen de uitspraken bovendien vinden op www.actiz.nl. Cliëntenraden die bij de LOC zijn aangesloten kunnen de uitspraken van de LCV vinden op www.loc.nl. Wie geen toegang tot internet heeft kan de uitspraken bestellen bij het secretariaat van de LCV.

16

Noten hoofdstuk 2 1 Kamerstukken II, 2005/06, 30 300 XVI, nr. 48. 2 Kamerstukken II, 2005/06, 27 807, nr. 27. 3 Kamerstukken II, 2005/06, 30 300 XVI, nr. 36. 4 Het Handboek achterban- en cliëntenraadpleging is te vinden op www.raadopmaat.org 5 Kamerstukken II, 2003/04, 27 659, nr. 36 (herdruk). 6 Artikel 6.2 Uitvoeringsbesluit WTZi. 7 Paragraaf 4.2.1 van de Beleidsregels ex artikel 4 Wet toelating zorginstellingen, Staatscourant 30 januari 2006, nr 21 / pag. 20. 8 Paragraaf 4.2.2. van de Beleidsregels ex artikel 4 Wet toelating zorginstellingen, Staatscourant 30 januari 2006, nr. 21 / pag. 20. 9 Kamerstukken II, 2004/05, 30 124, nr. 2, blz. 61. 10 G.W. van der Voet, De kwaliteit van de Wmcz als medezeggenschapswet. Verkrijgbaar via www.bju.nl 11 F.C.B. van Wijmen, Een kleine mooie ritselende revolutie. Afscheidscollege gehouden op 15 december 2005, te vinden op www.unimaas.nl 12 WRR, Bewijzen van goede Dienstverlening, Amsterdam: Amsterdam University Press 2004. Zie ook www.wrr.nl Noten hoofdstuk 3 1 TvGR 2005/30, p 490 e.v. m.nt. prof. dr. J.E.M. Akveld en mw. mr. G.W. van der Voet. 2 Tijdschrift Klachtenmanagement in de zorg, nr. 2005-3, p. 22-23.

17

Bijlage 1 Samenstelling Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden (ultimo 2005) De heer mr. J.L.P.G. van Thiel (voorzitter) De heer Van Thiel was, voor zijn aantreden als voorzitter van de LCV, algemeen directeur van het College voor zorgverzekeringen. Hij is thans onder meer raadsheer-plaatsvervanger in de Centrale Raad van Beroep en lid van de raad van toezicht van een ziekenhuis. Mevrouw mr. M.J. Bax-Luhrman (vice-voorzitter) Mevrouw Bax is raadsheer in het gerechtshof in Den Haag. Daarnaast is zij vice-voorzitter van een geschillencommissie die meningsverschillen behandelt over medezeggenschap in het openbaar onderwijs. Ook is zij lid van de klachtencommissie van een verpleeghuis. De heer dr. J.J. Belderok (lid) De heer Belderok is werkzaam als directiesecretaris bij een aanbieder van verzorging en verpleging. Hij promoveerde op een studie over bewonersparticipatie in verzorgingshuizen en verpleeghuizen, getiteld ‘Zorg voor zelfstandigheid’. De heer J.J. Blok (lid) De heer Blok heeft verschillende directiefuncties vervuld in het beroepsonderwijs en het speciaal onderwijs. Hij was voorzitter van een cliëntenraad en van een regionaal en provinciaal overleg van cliëntenraden uit verpleeghuizen. De heer mr. M.H. Ridder (lid) De heer Ridder is zelfstandig juridisch adviseur. Voordien was hij werkzaam als jurist bij één van de voorgangers van Zorgverzekeraars Nederland. Hij is voorzitter van verschillende klachten- en geschillencommissies in de zorgsector.

18

De heer mr. A.C. van Wijk (lid) De heer Van Wijk vervulde een directiefunctie bij één van de voorgangers van Zorgverzekeraars Nederland. Hij was lid van het hoofdbestuur van het Humanistisch Verbond en voorzitter van de raad van toezicht van een verzorgingshuis. De samenstelling van de LCV is in 2005 niet gewijzigd. De LCV werd gedurende het hele jaar terzijde gestaan door haar secretaris. De heer mr. K.R. van Dijk (secretaris) De heer Van Dijk is secretaris van de LCV. Hij is werkzaam als zelfstandig juridisch adviseur in de zorgsector.

19

Bijlage 2 De Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden vragenderwijs 1.

Wie kunnen een beroep doen op de LCV? Leden van ActiZ en cliëntenraden die door hen zijn ingesteld, kunnen een beroep doen op de LCV.

2.

Wat kan de LCV doen? De LCV heeft een taak bij meningsverschillen tussen cliëntenraden en zorgaanbieders. De LCV kan door bemiddeling proberen om meningsverschillen op te lossen. Bovendien is de LCV bevoegd om een uitspraak te doen over meningsverschillen. Deze uitspraak is bindend, cliëntenraad en zorgaanbieder moeten zich er dus aan houden.

3.

Welke zaken kunnen aan de LCV worden voorgelegd? In de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (Wmcz) staat welke zaken aan de LCV kunnen worden voorgelegd. Cliëntenraden kunnen bijvoorbeeld een beroep doen op de LCV als zij vinden dat de zorgaanbieder zich niet houdt aan de verplichting om verzwaard advies te vragen. Of als zij informatie nodig hebben die de zorgaanbieder hen niet wil geven. Een zorgaanbieder kan een beroep doen op de LCV als hij een besluit wil nemen ondanks dat de cliëntenraad daarover een negatief verzwaard advies heeft gegeven. Behalve meningsverschillen die de Wmcz noemt, kan de LCV ook meningsverschillen over de uitvoering van de Wmcz behandelen als de zorgaanbieder en de cliëntenraad dit met elkaar hebben afgesproken.

4.

Hoe schakel ik de LCV in? Cliëntenraden en zorgaanbieders kunnen schriftelijk een beroep doen op de LCV. In die brief moet staan wat het meningsverschil is dat aan de LCV wordt voorgelegd. Bovendien moet alle informatie worden bijgevoegd die van belang is voor de beoordeling van het meningsverschil. Denk daarbij aan verslagen,

20

brieven e.d.. U kunt in uw brief ook aangeven of u de LCV vraagt om te bemiddelen of om een uitspraak te doen. Wie overweegt om de LCV in te schakelen kan uiteraard vooraf contact opnemen met de secretaris om met hem te overleggen. 5.

Hoe verloopt de procedure bij de LCV? De LCV bevestigt de ontvangst van uw brief schriftelijk. De LCV stuurt een kopie van de brief aan de zorgaanbieder of, als de zorgaanbieder de brief heeft geschreven, aan de cliëntenraad. De voorzitter van de LCV bepaalt of de LCV een bemiddelingsgesprek houdt of een hoorzitting organiseert. De secretaris neemt vervolgens contact op met de cliëntenraad en de zorgaanbieder om een datum te bepalen voor het bemiddelingsgesprek of de hoorzitting. Gedurende de hele procedure past de LCV het principe van hoor en wederhoor toe. Cliëntenraad en zorgaanbieder ontvangen derhalve elkaars brieven aan de LCV en krijgen gelegenheid om daarop te reageren. De procedure bij de LCV is gedetailleerd beschreven in het reglement van de LCV, dit is te vinden op www.vertrouwenslieden.nl en verkrijgbaar bij het secretariaat van de LCV.

6.

Waar wordt de hoorzitting gehouden? De LCV houdt kantoor in Utrecht, maar daar worden geen hoorzittingen gehouden. De hoorzittingen vinden in de regel plaats in het verzorgingshuis of verpleeghuis waarvoor de cliëntenraad is ingesteld. Betreft het een thuiszorginstelling, dan wordt de hoorzitting gehouden in het centraal kantoor van de thuiszorginstelling.

7.

Wie zijn aanwezig tijdens de hoorzitting? De LCV wordt tijdens een hoorzitting vertegenwoordigd door de voorzitter en twee leden, bovendien woont de secretaris de hoorzitting bij. De cliëntenraad en de zorgaanbieder worden uitgenodigd voor de hoorzitting. De zorgaanbieder

21

wordt in principe vertegenwoordigd door de directeur / bestuurder. De cliëntenraad wordt vertegenwoordigd door degene die daartoe bevoegd is volgens het reglement van de cliëntenraad. Meestal zijn dat de voorzitter en de secretaris. Ook andere leden van de cliëntenraad kunnen desgewenst aanwezig zijn. De cliëntenraad en de zorgaanbieder kunnen desgewenst een deskundige meenemen naar de hoorzitting, bijvoorbeeld een advocaat. Cliëntenraden die bij de LOC zijn aangesloten kunnen een beroep doen op een jurist van de LOC. 8.

Hoe verloopt zo’n hoorzitting? De hoorzittingen worden geleid door de voorzitter van de LCV. De bedoeling van een hoorzitting is om zo veel mogelijk informatie te krijgen over het meningsverschil dat tussen cliëntenraad en zorgaanbieder is ontstaan, zodat de LCV op basis daarvan een uitspraak kan doen. De voorzitter stelt de zorgaanbieder en de cliëntenraad tijdens de hoorzitting in de gelegenheid om hun standpunten toe te lichten. Waar mogelijk zal de LCV stimuleren dat de cliëntenraad en de zorgaanbieder tijdens de zitting alsnog mogelijkheden ontdekken om hun meningsverschil onderling op te lossen. In dat geval stelt de LCV haar uitspraak uit tot gebleken is of zij erin slagen deze te benutten. De secretaris maakt een verslag van de hoorzitting. Cliëntenraad en zorgaanbieder krijgen ieder gelegenheid om hierop te reageren.

9.

Wanneer doet de LCV uitspraak? Enkele weken na de hoorzitting ontvangen cliëntenraad en zorgaanbieder een schriftelijke uitspraak van de LCV. Hierin beschrijft de LCV van welke feiten zij is uitgegaan, welke regels daarop van toepassing zijn en tot welk oordeel de LCV op basis daarvan is gekomen. Uitspraken van de LCV zijn bindend.

10.

Hoe lang duurt een procedure bij de LCV? De LCV behandelt de verzoeken die aan haar worden voorgelegd zorgvuldig en voortvarend. In de regel doet de LCV binnen drie maanden uitspraak.

22

Hoe lang een bemiddelingsprocedure duurt hangt sterk af van de omstandigheden, het eerste gesprek kan doorgaans al op korte termijn gehouden worden. 11.

Wat kost een procedure bij de LCV? De LCV wordt in stand gehouden door ActiZ en de LOC. Deze organisaties dragen ook de kosten van de LCV. Degene die een beroep doet op de LCV hoeft daarvoor dus niet te betalen. Alleen als na een eerste bemiddelingsgesprek vervolggesprekken nodig zijn brengt de LCV daarvoor kosten in rekening (in 2006 bedragen deze kosten € 300 per gesprek).

12.

Waar kan ik uitspraken van de LCV vinden? Uitspraken van de LCV zijn in geanonimiseerde vorm te vinden op de website van de LCV: www.vertrouwenslieden.nl. Bovendien worden ze gepubliceerd op de websites van de LOC en ActiZ. Zij zijn daar echter alleen in te zien door hun leden. Wie geen toegang heeft tot internet kan uitspraken bestellen bij het secretariaat van de LCV. De uitspraken van de LCV worden tenslotte gepubliceerd in het losbladige handboek Cliënt en Medezeggenschap in de gezondheidszorg (www.cm.bsl.nl).

13.

Kan de LCV adviseren bij de toepassing van de Wmcz? De LCV is geen adviesbureau. Door een cliëntenraad of zorgaanbieder te adviseren zou de LCV immers als snel de onafhankelijkheid kunnen verliezen die nodig is om haar taken als bemiddelaar en scheidsrechter goed te kunnen vervullen. Voor advies verwijst de LCV cliëntenraden naar de Landelijke Organisatie Cliëntenraden (www.loc.nl) en zorgaanbieders naar ActiZ (www.actiz.nl). Zorgaanbieders en cliëntenraden kunnen uiteraard wel een beroep doen op het secretariaat van de LCV als zij geïnformeerd willen worden over de werkwijze van de LCV en de uitspraken die de LCV gedaan heeft.

23

14.

Behandelt de LCV klachten van cliënten? Het woord ‘vertrouwenslieden’ wordt soms verward met ‘vertrouwenspersonen’. Vertrouwenspersonen adviseren cliënten die niet tevreden zijn over wat de zorgaanbieder hen biedt en helpen hen zonodig om een klacht in te dienen. De LCV heeft echter geen taken ten aanzien van klachten van cliënten.

24

Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden Niasstraat 1 Postbus 8213 3503 RE UTRECHT T 030 - 2919984 E [email protected] W www.vertrouwenslieden.nl

Jaarverslag Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden

De LCV wordt in stand gehouden door ActiZ Postbus 8258 3503 RG UTRECHT T 030 2739393 E [email protected] W www.actiz.nl

LOC Postbus 700 3500 AS UTRECHT T 030 2314679 E [email protected] W www.loc.nl

2005