Jaarverslag Kerk en Wereld 2006
1.
Missie, visie en thema’s
Missie Kerk en Wereld levert vanuit een christelijk-oecumenische inspiratie een bijdrage aan de bezinning over vraagstukken op het grensvlak van geloof en samenleving.
Visie Kerk en Wereld wil een betrouwbare partner zijn in dialoog en bezinning over geloof en samenleving. Ze is daarbij gericht op de kernwaarden dialoog, gerechtigheid, duurzaamheid en participatie.
Thema’s
Kerk en Wereld heeft vier thema’s vastgesteld die bepalend zijn voor het beleid. Rond deze thema’s worden activiteiten ontwikkeld in samenwerking met partners, en kunnen organisaties subsidieaanvragen indienen. In 2006 is besloten het vijfde thema, Participatie en sociale cohesie, te laten vallen. Thema's: 1. Economie als zingeving 2. Interreligieuze dialoog 3. Duurzaamheid en gerechtigheid 4. Onzekerheid als uitdaging
2.
Werkwijze Kerk en Wereld
Kerk en Wereld geeft invulling aan haar missie op de volgende manieren: Door subsidie te verlenen aan organisaties voor activiteiten die passen bij de missie en de thema’s van Kerk en Wereld. Door financiële en inhoudelijke ondersteuning van de partnerorganisaties Oikos en Bezinningscentrum Hydepark. Door jaarlijks in november een Kerk en Wereldconferentie te organiseren over een actueel maatschappelijk thema. Door de gekozen thema’s uit te werken in concrete projecten. Bij deze projecten zoekt Kerk en Wereld partners die voor de uitvoering verantwoordelijk zijn. Door de website www.kerkenwereld.nl, waar alle informatie over Kerk en Wereld op is te vinden. Door de uitgave van de Kerk en Wereld Nieuwsbrief (1 tot 2x per jaar) met informatie over de activiteiten die Kerk en Wereld initieert en ondersteunt.
3.
Subsidieaanvragen
3a. Inleiding De bekendheid van Kerk en Wereld als subsidieverstrekker is in 2006 toegenomen. Er zijn tweemaal zoveel aanvragen voor subsidie ingediend als in 2005; tevens werden de aanvragen steeds beter van kwaliteit. We zijn verheugd dat we net als vorig jaar bijna 145.000 euro aan subsidie hebben kunnen toezeggen. Behalve deze subsidietoekenningen zijn er zowel met Stichting Oikos als met het Bezinningscentrum Hydepark nieuwe driejarenovereenkomsten gesloten (2006-2008), na het aflopen van de eerste driejarenovereenkomsten (2003-2005). Beide organisaties richten zich op twee van onze thema’s waar een programma voor wordt gemaakt. Voor Stichting Oikos zijn dat Economie als Zingeving en Duurzaamheid en Gerechtigheid. Hydepark richt zich op de thema’s Onzekerheid als Uitdaging en Interreligieuze Dialoog. In hoofdstuk 4 vindt u hier meer informatie over. 3b. Enkele voorbeeldprojecten Een aantal interessante projecten die mede met subsidie van Kerk en Wereld zijn gerealiseerd noemen we hieronder:
2
3b1. Bronnen van Levenskracht CNV Publieke Zaak heeft met subsidie van Kerk en Wereld drie retraites kunnen organiseren. Dit project was gericht op mensen met langdurige uitkeringen zoals WW, WAO en bijstand. Doel van het programma was dat deze mensen vitaliteit en levenskracht opdoen, zodat hun weerbaarheid versterkt werd, de verantwoordelijkheid voor eigen welzijn en gezondheid toenam en dat uiteindelijk de maatschappelijke participatie van deze doelgroep werd bevorderd. De deelnemers kwamen drie dagen in een contemplatief klooster onder begeleiding bij elkaar. Na drie maanden was er een telefonische evaluatie en na zes maanden kwam de groep opnieuw twee dagen bij elkaar in het klooster. Het programma sloot aan bij het levensritme van de kloosterlingen bij wie de groep te gast was. Dat betekent dat de deelnemers, als zij dit wilden, konden deelnemen aan de gebedstijden van de kloosterlingen. Ook was er een gesprek met één van de kloosterlingen. Iedere dag waren er groepsbijeenkomsten met een bepaald levensthema. Het programma heeft een blijvende positieve invloed op de deelnemers gehad. Dit blijkt uit enkele reacties, die na drie en na zes maanden zijn opgetekend: • Ik ben sterker geworden, heb meer vertrouwen in eigen • •
kunnen. Ik voel me minder arbeidsongeschikt. Ik heb echte rust en inspiratie gevonden. Ik weet nu wat mijn inspiratiebron is. Ik voel me rijk na de retraite. Ik had een gevoel van schuld: ik zit hier te vegeteren en jullie betalen belasting voor mij. Nu leg ik die lat niet meer zo hoog.
3b2. De cirkel van Armoede Zuidenwind Filmproducties ontving subsidie voor een tweedelige documentaire 'de cirkel van armoede' waarin aandacht werd besteed aan de recente ontwikkelingen op het gebied van armoede in Nederland. Door deze documentaire kreeg de problematiek van de armoede in Nederland een menselijk gezicht. De documentaire is in december 2006 uitgezonden door de NCRV en is te bestellen via de website www.armoedefilm.nl. De inhoud van de documentaire is alsvolgt:
In deel één volgen we Celine Barnwell en haar collega John Walter tijdens hun werkzaamheden als vrijwilliger bij het Service Platform Amsterdam. Via de cliënten die zich bij Celine en John melden wordt de kijker geconfronteerd met armoede en schuldenproblematiek. We ervaren hoe mensen als het ware vermalen worden door de bureaucratie en papiermolen waar ze mee te maken hebben en de psychische gevolgen die dit heeft voor mensen wordt voelbaar gemaakt. In het tweede deel staat vooral het persoonlijke leven van Celine centraal. We zien de strijd die zij voert om psychisch overeind te blijven en we ervaren hoe het is om in armoede te leven en tegelijkertijd te pogen toch een positieve invulling aan het leven te geven. Ook het spanningsveld tussen het vrijwilligerswerk dat ze verricht en de zorg voor haar kinderen komt aan bod. Via Celine krijgt de kijker een dieper inzicht in de persoonlijke consequenties die armoede en schuld met zich meebrengen. 3b3. Twee boeken van het Dominicaans Studiecentrum Het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving in Huissen heeft met succes tweemaal subsidie aangevraagd voor de realisatie van bijzondere boeken die in het voorjaar van 2007 zullen uitkomen: •
•
Nader tot U? Meer moderne devoties. Dit is een ‘publieke biecht’ van veertien
mannen en vrouwen over de plaats van religie in hun dagelijks leven. Afkomstig uit verschillende religieuze tradities schrijven zij frank en vrij over hun geloof. Voor allen –gelovigen en afvalligen, twijfelaars en bekeerlingen – blijkt het verlangen naar een zinvol bestaan onuitroeibaar. Met bijdragen van o.a. Ruud Lubbers, Abdulwahid van Bommel en Arnon Grunberg.
Vreemde Aanrakingen. De kracht van het vreemde in religie, kunst en literatuur.
Waar raken het vertrouwde en het vreemde elkaar? Dóór elkaar? En ook: wie is mijn naaste, wie een vreemdeling? Vreemde aanrakingen is een creatieve zoektocht in woord en beeld naar de culturele kracht van het vreemde. Het vreemde verwijst zowel naar de concrete vreemdeling als naar het Vreemde in
3
religieuze zin: het geheim van God. Theologen, filosofen, schrijvers en kunstenaars beschrijven en verbeelden met elkaar hoe beide gestalten van het vreemde elkaar kunnen (aan)raken in een op drift geraakte wereld. Zij doorbreken daarmee de nadruk die in de huidige Nederlandse samenleving wordt gelegd op een eigen sterke identiteit, die het andere, het vreemde buitensluit. 3b4. Twee projecten op www.reliflex.nl Kerk en Wereld is financieel betrokken bij twee projecten die voortkomen uit de website www.reliflex.nl, die begin 2007 is gelanceerd. In december 2006 is met subsidie van Kerk en Wereld een impuls gegeven aan het maken van multimediale jongerenbijdragen op deze website. En tevens is een grote bijdrage toegezegd in de ontwikkeling en realisatie van de Reliflex Zelftest, een module waarbij de websitebezoeker zelf kan vaststellen hoe het zit met zijn persoonlijke religieuze flexibiliteit. Deze test zal medio 2007 verschijnen op www.reliflex.nl. 3b5. Conferenties en symposia Regelmatig ontvangen we aanvragen voor interessante conferenties en symposia. Om er enkele te noemen die door ons in 2006 zijn gesubsidieerd: • Islam en identiteit Het Mozeshuis en het Ignatiushuis organiseerden in mei een symposium over Islam en Identiteit, met speciale aandacht voor vrouwen en jongeren. Omar Nahas van stichting Yoesouf waarschuwde ervoor geen verwachtingen over de moslimidentiteit te koesteren: Wacht niet tot moslims het in de veiligheid van de eigen groep over hun identiteit eens zijn geworden. Dat zal nooit gebeuren. Juist door samen iets te organiseren wordt het wij-zij denken doorbroken. Fatma Katirci van de Vrouwenfederatie ging vooral in op de rol van vrouwen in de islam. De Koran stelt man en vrouw gelijk en het is tijd dat vrouwen op basis daarvan zichzelf ontwikkelen. Een open houding naar de Nederlandse samenleving, meedoen in ouderraden op school en in buurtcentra, zelf als vrouw je geld verdienen, vindt zij heel belangrijk. Mohammed Salihi van de UMMAO wees op de kloof die er met name tussen moslim-jongeren en moskeeën bestaat. Er gaan maar weinig jongeren naar de moskee. Nog minder jongeren hebben interesse voor het moskeebestuur. Maar veel van deze jongeren noemen zich wel moslim en zijn met het geloof bezig. Ook de islam is aan het individualiseren, maar tegelijkertijd zou je willen dat ze in die ontwikkeling enige leiding kregen. De oude vormen van organisatie zoals de moskee werken voor de meeste jongeren niet meer. We moeten nieuwe ontwikkelen. De conferentie werd besloten met een forum waar de inleiders ingingen op vragen en een laatste statement kwijt konden. De toon was over het algemeen optimistisch. Natuurlijk zijn er grote problemen, met name het gevaar van een tweedeling in de maatschappij tussen moslims en niet-moslims. Sommige groepen jongeren raken achter en zetten zich af tegen de Nederlandse samenleving. Maar ook zie je dat sommige groepen (vooral vrouwen) zich emanciperen, meer gaan deelnemen aan de maatschappij, een opleiding afmaken en aan het werk gaan. • Herdenking genocide Door het Euregionaal Centrum voor Joodse Geschiedenis & Cultuur (ECJGC) werd het initiatief genomen om rond 24 april 2006 aandacht te besteden aan de herdenking van de genocide op Suryoye en Armeniërs. Een Genocide-Commissie werd daarvoor in het leven geroepen, want sinds enkele jaren betekent deze weerkerende herdenking een moment van spanning tussen groepen Armeniërs, Turken en Suryoye (ook bekend onder benamingen als Assyriërs, Arameeërs of Syrisch-Orthodoxen) die leven in Overijssel. Doel van dit evenement was om minderheden zoals de Suryoye-, de Armeense en de Turkse gemeenschappen een podium te bieden om met elkaar in gesprek te komen en daardoor bruggen te bouwen tussen ‘vijandige’ minderheden binnen de Nederlandse samenleving. De studieavond bevatte lezingen en een forumdiscussie, waarbij een drietal sprekers vanuit verschillende invalshoeken het thema genocide in abstracto en meer specifiek de genocide op Armeniërs en Suryoye belichtten. Tijdens de studieavond stond leren centraal: Wat kunnen de slachtoffers van de genocide op Armeniërs en Suryoye leren van de wijze waarop de erkenning van de genocide op het joodse volk tot stand is gekomen? Het was uitdrukkelijk de bedoeling om de situatie van de groepen in Oost-Nederland vanuit de verschillende perspectieven te belichten. Het ging om begrip en (h)erkenning van de verschillende posities die het gevolg zijn van de manier waarop de erfenis van de genocide op Armeniërs, Turken, Koerden en Suryoye in Nederland wordt overgedragen en door betrokkenen wordt eigen gemaakt.
4
• Wat beweegt de soloreligieus? De georganiseerde godsdienst met haar dogma’s hebben de soloreligieuzen definitief achter zich gelaten. Ze zijn de rivier overgestoken en bevinden zich in het vrije maar gevaarvolle open veld. Het ietsisme is ze te vaag en te vrijblijvend, het platte atheïsme te eendimensionaal. Geen geloof, in de traditionele zin des woords, kan ze nog bekoren. De soloreligieuzen zoeken het zelf wel uit. Maar wat zoeken ze precies? En hoe ontsnappen ze aan het risico te worden ingelijfd bij een nieuwe kerk? Deze en andere vragen kwamen aan de orde tijdens een studiedag op 21 oktober in de contemplatieve ambiance van de grote bibliotheek van het Redemptoristenklooster in het Zuid-Limburgse Wittem, georganiseerd door VU Podium met subsidie van onder andere Kerk en Wereld. Chris Doude van Troostwijk omschreef zichzelf in zijn voordracht God mag geen naam hebben als een tradoreligieus. Hij wil geen soloreligieus zijn: ‘Ik heb besloten geen soloreligieus te zijn. Ik wil niets afschaffen. Ik geloof niet in een dode god door Nietzsche verkondigd en door de Euroboeddhisten beleden.’ Frans Jespers belichtte onder de titel Seculiere katholieken de verhouding tussen katholicisme en soloreligiositeit. Aan de hand van de levensweg van Bernard Huibers komt Jespers tot de conclusie dat de katholieke traditie met haar rituele rijkdom en uiteenlopende plekken van geloofsexpressie de soloreligieus misschien wat langer kan binden dan de protestantse kerken. Uiteindelijk helpt het echter naar de overtuiging van Jespers niet. Manuela Kalsky vertelde in haar voordracht Van solo- naar transreligieus over het door haar in samenwerking met Inez van der Spek en Ida Overdijk geschreven boek Moderne devoties. In het boek beschrijven veertien vrouwen met sterk verschillende achtergronden hun persoonlijke geloofsovertuiging. Verbondenheid over religieuze grenzen heen en het ‘er voor elkaar zijn’ wordt door de vrouwen zeer belangrijk gevonden. Kalsky concludeerde dan ook dat in de verhalen van de vrouwen niet zozeer sprake is van soloreligiositeit, maar meer van transreligiositeit. In Ik en de maatschappij richtte Jan de Jongh de blik op de vraag hoe soloreligiositeit en maatschappelijk engagement zich tot elkaar verhouden. Aan de hand van een aantal stellingen concludeerde De Jongh dat je soloreligiositeit en engagement niet als tegenpolen mag beschouwen. De soloreligieus kom je overal in de maatschappelijk betrokken wereld tegen, hoewel misschien niet bij een massademonstratie of in de buurt van spandoeken. 3c. Cijfermatig Er zijn in 2006 78 aanvragen ontvangen voor zeer uiteenlopende projecten; 27 projecten zijn gehonoreerd met subsidie. Wat betreft de afgewezen projecten zijn er vooral in de eerste helft van 2006 nog veel projecten ontvangen die niet aansloten bij onze missie, bijvoorbeeld voor een ontwikkelingsproject in India of voor de verbouwing van een kerkgebouw. De aanvragen zijn in de loop van het jaar steeds professioneler geworden en werden meestal ingediend middels ons verplichte aanvraagformulier voor subsidies (zie www.kerkenwereld.nl) Goedgekeurd in 2005, uitgevoerd in 2006 (ten laste van budget 2005): 5 projecten voor totaal € 81.390 Goedgekeurd en gestart of uitgevoerd in 2006: 16 projecten voor een bedrag van totaal € 65.570 Goedgekeurd in 2006, te starten in 2007 (ten laste van budget 2006): 11 projecten voor totaal € 78.082 In 2006 is dus voor ruim 143.000 euro aan subsidies toegezegd. Het gaat om zeer uiteenlopende bedragen, van € 725 voor de organisatie van een symposium tot € 31.500 voor het organiseren van enkele retraites. Daarnaast is voor Oikos 150.000 en voor Hydepark 100.000 euro aan subsidies toegezegd (zie hoofdstuk 4). Die vormen onderdeel van de driejarenovereen-komst die Kerk en Wereld met zowel Hydepark als Oikos heeft afgesloten.
4.
Partner-relaties
4a. Stichting Oikos
Stichting Oikos is een oecumenische ontwikkelingsorganisatie die zich sterk maakt voor armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling. Oikos spoort politici én burgers in Nederland aan om actie te ondernemen tegen armoede en onrecht in de wereld. Oikos doet dit door campagnes, lobby, workshops en diverse activiteiten uit te voeren rond verschillende thema's. Oikos doet ook onderzoek naar de oorzaken van armoede en hoe dit het beste kan worden bestreden. In 2005 zijn er tussen Kerk en Wereld en Oikos nieuwe afspraken gemaakt voor de uitvoering van projecten voor een periode van drie jaar; Afgesproken is dat Oikos een programma ontwikkelt op de thema’s
5
Economie als zingeving en Duurzaamheid en gerechtigheid. Daarnaast zijn er enkele projecten uit 2005 die in 2006 zijn afgerond. 4a1. Voorbereiding en natraject Assemblee Het doel van dit project, dat mede met subsidie van Kerk en Wereld gerealiseerd werd, was het betrekken van kerkelijk kader en geïnteresseerden bij de besprekingen van de Assemblee van de Wereldraad van Kerken in Porto Alegre (Brazilië), februari 2006. Oikos heeft hiervoor onder andere de volgende taken uitgevoerd: ° de organisatie (in samenwerking met anderen) van twee voorbereidingsbijeenkomsten ° het (in samenwerking met anderen) organiseren van een terugkombijeenkomst. Gekozen werd voor twee voorbereidingsbijeenkomsten, in Meppel en Breda, op dezelfde dag, 27 januari 2006. Met de voorzitster van de Friese Raad van Kerken, Margarithe Veen, werd vervolgens de bijeenkomst in Meppel voorbereid, en met Geert van Dartel van de katholieke Vereniging voor oecumene de bijeenkomst in Breda. Oikos stelde een brief op aan alle predikanten (verzonden via het bezinningscentrum van de PKN en de landelijke bureaus van de andere kerken), en speelde de aankondiging door aan alle RDC’s en aan relevante perscontacten. In Meppel waren ongeveer 100 en in Breda ongeveer 40 deelnemers; gestreefd was naar minimaal tweemaal 50 deelnemers. De datum van de landelijke terugkombijeenkomst in Amsterdam werd vastgesteld op 24 maart. Deze bijeenkomst, georganiseerd mede in samenwerking met de Amsterdamse Raad van Kerken, werd door ruim 120 personen bezocht. Daarnaast werd gekozen voor een extra activiteit: het uitgeven van twee voorbereidingsdocumenten (rond Oikos-thema’s) van Porto Alegre. Hiervoor waren vertalers aangezocht onder de deelnemers aan de globaliseringsconferentie van 31 maart 2005. De uitgave (Porto Alegre 2006. Op weg naar gerechtigheid en duurzaamheid) die begin januari van de drukker kwam werd verkocht tijdens alle georganiseerde bijeenkomsten. Daarnaast verzorgde Oikos een reeks spreekbeurten over deze thematiek. 4a2. Integratie en de rol van religie in Nederland Dit project is gestart in 2004 en liep door tot 2006. Oikos verzorgde de uitvoering van dit project van de Raad van Kerken, die hiertoe een speciale projectgroep Integratie had opgericht met leden uit de protestante, katholieke en migrantenkerken. Doel was “een oecumenische visie te ontwikkelen op integratie die op de actuele maatschappelijke situatie is toegesneden, mede op basis van een analyse van best practices, en leidend tot praktische aanbevelingen en handelingsperspectieven voor lokale raden van kerken, gemeenten en parochies, landelijke kerken en mogelijk ook voor de overheid en de bredere samenleving". Deze visie is in 2006 gepresenteerd in de brochure Wij horen bij elkaar. Kerken, geloof en integratie (Raad van Kerken en SKIN / projectgroep Integratie 2006). Hierin wordt de rol van religie op verschillende manieren naar voren gehaald. Eerst door middel van enkele interviews met mensen uit verschillende kerken en religieuze organisaties over hun werkzaamheden op het terrein van integratie en hun visie daarop. Daarna volgt een visie op integratie en de rol van religie zoals geformuleerd vanuit de Raad van Kerken in Nederland en SKIN (Samen kerk in Nederland) op basis van het rapport Op elkaar aangelegd. Integratie en de rol van religie; een visie vanuit kerken van de projectgroep Integratie (Raad van Kerken en SKIN / projectgroep Integratie 2006). Hierin komt een wat andere interpretatie van het gebrek aan integratie naar voren dan tot nu toe gebruikelijk. Het gebrek aan integratie uit zich niet in de eerste plaats in achterstanden en culturele verschillen, maar in onderlinge spanningen, die voortkomen uit angst voor de onbekende ander en onzekerheid van velen over hun eigen bestaan en toekomst. Integratie wordt hier dan ook niet neergezet in termen van het wegwerken van (culturele) verschillen, maar in termen van samenwerken aan het verminderen van onzekerheid, om te kunnen samenleven in verscheidenheid. Die samenwerking hoeft niet persé betrekking te hebben op typische migrantenthema’s - zoals hoofddoekjes, burka’s en vrouwenbesnijdenis, de positie van homo’s e.d. - maar kan worden gericht op alle thema’s die samenhangen met welzijn en kwaliteit van leven: van luchtvervuiling in onze eigen stad tot wereldwijde klimaatverandering, van huiselijk geweld tot internationale vrouwenhandel, van werkloosheid en analfabetisme dichtbij tot mondiale onderontwikkeling, van gezondheidsproblemen in Den Haag-Zuid tot de Aids-epidemie in Afrika. En samen praktische dingen doen hoeft niet altijd een probleem tot uitgangspunt te hebben. Het kan ook gaan om samen een volkstuincomplex opzetten, een ‘hof van lof’ inrichten rond kerk of moskee, een buurthuis opknappen, elkaar wegwijs maken in Nederland of helpen de taal te leren. Het rapport 'Op elkaar aangelegd. Integratie en de rol van religie; een visie vanuit kerken.' kan worden gedownload vanaf www.stichtingoikos.nl.
6
4a3. Duurzaamheid en gerechtigheid Dit is een van de twee nieuwe thema’s van Kerk en Wereld waar Oikos gedurende drie jaar (2006-2008) een programma op ontwikkelt. "Milieu baart jeugd meer zorgen dan terreur", kopte een krant onlangs. Steeds meer mensen zijn verontrust over klimaatverandering, verdwijnende oerbossen en de slinkende fossiele energievoorraad. Rijke mensen, in het westen en elders, leven op te grote voet. Als alle mensen zouden leven als de gemiddelde Europeaan, hadden we aan twee aardbollen niet genoeg. En heeft niet iedereen even veel - of weinig - recht een auto te rijden en een koelkast te hebben? Ondanks die vragen en zorgen ligt een duurzame en rechtvaardige toekomst niet zomaar voor het grijpen. Welke psychologische, sociaal-culturele, economische en/of politieke belemmeringen spelen daarin een rol ? Wat is er eigenlijk nodig om duurzaam welzijn voor iedereen dichterbij te brengen? Wat kunnen politiek, bedrijfsleven en andere actoren doen om drempels tot springplanken om te vormen? Moeten we zelf het roer van onze leefwijze omgooien? Heeft duurzaamheid een PR-probleem? Zal de technologie uiteindelijk uitkomst bieden? Dergelijke vragen vormen de kern van het driejarige project Duurzaamheid en Gerechtigheid dat Oikos i.s.m. Kerk en Wereld uitvoert. Dit project startte met de uitgave van het boek Van grenzen weten en het gelijknamige beraad naar aanleiding hiervan. Voor zowel het boek als het beraad werd samengewerkt met Pugwash Nederland. • Boek Van Grenzen weten In het boek Van grenzen weten wordt een nieuwe dieptepeiling gedaan van de onduurzaamheid van de moderne samenleving en de oorzaken daarvan. De auteurs wijzen op een groot aantal sociaal-culturele en sociaal-economische paradoxen, dilemma’s en obstakels. Zo neemt tegen alle verwachtingen in de absolute armoede in rijke landen niet af, maar toe (armoedeparadox), leidt snelle economische groei tot afnemende in plaats van toenemende ruimte voor maatschappelijke zorg (zorgparadox) en is de aanhoudende roep om meer, harder en langer werken in strijd met het klassieke verwachtingspatroon dat technologische vernieuwing tot meer vrije tijd zal leiden (tijdparadox). Op dergelijke paradoxen heeft de samenleving tot nu toe onvoldoende antwoord. De auteurs dringen aan op een nieuw denken en handelen waarin mensen ‘van grenzen weten’ en van daaruit een weg naar duurzaam welzijn openen. • Beraad Van Grenzen weten In het beraad naar aanleiding van het boek, dat op 9 mei 2006 plaatsvond, werd de urgentie van dit nieuw denken en handelen voluit onderschreven. Daarbij werd benadrukt dat het niet alleen kan gaan om individueel handelen, maar dat ook structurele veranderingen nodig zijn. Bovendien, zo werd gesteld, zal het streven naar duurzaamheid verbonden moeten worden met het werken aan gerechtigheid, nationaal en mondiaal. Gerechtigheid kan men opvatten als het bestaan van maatschappelijke verhoudingen waarin alle aspecten van de schepping - van de natuur én de mens - tot hun recht komen. Alleen in een dergelijke omstandigheden is duurzaamheid gegarandeerd. De vraag is hoe dit allemaal verwezenlijkt kan worden. De gebruikelijke oproepen tot versobering bereiken maar een klein deel van de samenleving en prikkelen zeker jongere mensen niet, zo werd vastgesteld. Voor het werken aan duurzaamheid en gerechtigheid is niet alleen nieuw denken en handelen nodig, maar ook een nieuwe taal, lijkt het. In het project ‘Duurzaamheid en gerechtigheid’ gaan we daarnaar op zoek. • Musical Hemel en aarde bewegen De musical is i.s.m. SGO Uitgeverij gerealiseerd onder de titel Hemel en aarde bewegen. Het is een kerstmusical voor bovenbouwleerlingen in het basisonderwijs en onderbouwleerlingen in het voortgezet onderwijs. Het is een dual-disc geworden met zeven aansprekende liedjes (muziek en tekstboek), korte toneelteksten en beeldmateriaal op dvd van de aarde in al haar facetten. Doel is om jongeren op aansprekende wijze te betrekken bij thema's van duurzaamheid en rechtvaardigheid. Door er over te zingen, te dansen, toneel te spelen en er een voorstelling over voor te bereiden, leven de jongeren zich in in de manier waarop je de aarde kan beschermen en rekening kan houden met mensen in het Zuiden. Zij verspreiden de boodschap als goede kerstboodschap aan de mensen in hun omgeving. Bij de verschillende scenes en liedjes heeft Oikos verwerkingssuggesties gemaakt om tijdens de les bezig te zijn met de de thema's. Er zijn suggesties voor klassengesprekken over eerlijke handel, duurzaamheid en eerlijk spel en diverse verwerkingssuggesties om tentoonstellingsmateriaal bij de musical te maken. • Publieksbijeenkomst Fuelling the Future Op 16 november is een publieksbijeenkomst georganiseerd over de mogelijkheden op het gebied van duurzame energievoorziening en de rol van technologische vernieuwing daarin. Deze mogelijkheden bepalen zonder twijfel de randvoorwaarden voor een duurzame samenleving. De bijeenkomst onder de titel Fuelling the Future was gericht op een wat gespecialiseerd publiek van studenten, onderzoekers aan universiteiten
7
en bedrijven en medewerkers van ontwikkelingsorganisaties die zich met duurzame energie en technologie bezig houden. De ambitie van het programma ‘Duurzaamheid en Gerechtigheid’, is dat niet alleen nieuw denken op gang komt, maar dat er ook daadwerkelijk beweging en nieuw handelen plaatsvinden. De verschillende samenwerkingsverbanden die in het kader van het programma worden aangegaan, dragen daar alvast aan bij. 4a4. Economie als Zingeving Dit is het tweede thema waar Oikos een programma voor ontwikkelt, op verzoek van en met medefinanciering van Kerk en Wereld. Economie gaat niet alleen over cijfers, groeiende welvaart en onze concurrentiepositie in de wereld. Economie gaat vooral om het welzijn van mensen wereldwijd en over zorg voor natuur en milieu. Daarbij spelen niet-materiële waarden een grote rol. Die waarden komen vaak voort uit het geloof van mensen. In het programma Geloofwaardige Economie wordt vanuit de gedachte dat economie meer is dan economische groei, een zestal projecten uitgevoerd voor en door de kerken. In deze projecten gaat het over maatschappelijk verantwoord ondernemen, de effecten van economische globalisering en de invloed van de Europese Unie op Nederland. Er is een speciale website opgezet, zie www.geloofwaardigeeconomie.nl. Hoe werkt Geloofwaardige Economie? Het programma Geloofwaardige Economie wil de discussie op gang brengen over de vraag in hoeverre economie en werk een waarde in zich dragen, en hoe dit zich verhoudt tot andere maatschappelijke waarden. Ten bate van het gesprek hierover wordt het thema in zes projecten verdeeld. In deze onderdelen gaat het zowel over wat kerken en kerkleden merken van de effecten van globalisering als over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van kerken en kerkleden. Er wordt materiaal voor bezinning en beraad beschikbaar gemaakt, maar ook methoden om met kerken op plaatselijk, regionaal en landelijk niveau aan de slag te gaan met de gevolgen van globalisering. Ook zal er een speciaal project zijn gericht op jongeren. 4a5. Bestuurscoördinatie Via Oikos wordt de bestuurscoördinatie verzorgd. Het gaat hierbij onder andere om de coördinatie van de subsidieaanvragen, het verwerken van correspondentie en administratie en het organiseren van de bestuursvergaderingen. Oikos biedt daarbij ook faciliteiten zoals opslagruimte en vergaderruimte. 4b. Bezinningscentrum Hydepark (BCH) Kerk en Wereld werkt samen met Bezinningscentrum Hydepark, dat onderdeel is van het Instituut voor Opleiding en Bezinning. Het bezinningscentrum is een initiatief van Kerk en Wereld en het Landelijk Dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Nederland. Eind 2005 werd besloten een neiuwe start te maken met het Bezinningscentrum. De samenwerking met Kerk en Wereld zou voortaan vorm krijgen aan de hand van drie thema’s, te weten: 1. De impasse doorbreken in de interreligieuze dialoog; 2. Godsdienst als relevante factor in maatschappelijke dienstverlening; 3. Onzekerheid als uitdaging. Het eerste thema bestaat uit een serie maaltijdgesprekken onder leiding van prof. dr. Nelly van Doorn tussen “zomaar” mensen uit verschillende maatschappelijke sectoren: wetenschap, politiek, bedrijfsleven. In ongedwongen sfeer wordt gesproken over de persoonlijke betekenis van het geloof en de rol die het gespeeld heeft in de eigen biografie. Aan de hand hiervan wordt gezamenlijk gezocht naar de voetangels en klemmen in het maatschappelijke debat tussen de religies in een seculiere context. Bedoeling is dat zowel de inhoud van de gesprekken als de gekozen methode naderhand breder onder de aandacht worden gebracht. Het tweede thema is gebaseerd op de gedachte dat voor veel mensen godsdienst van grote betekenis is in hun leven maar dat op veel plaatsen in de samenleving geen aandacht wordt gegeven aan of geen belangstelling bestaat voor de betekenis van godsdienst voor mensen. Het negeren van de betekenis van godsdienst voor mensen zal, zo is het vermoeden, het vertrouwen van mensen schaden. Onze aandacht heeft zich gericht op de zorgsector, de onderwijssector (met name het vmbo) en de dienstverlening door ambtenaren op gemeentelijk niveau. Meer en meer wordt ons duidelijk dat het voor veel werkers in die drie
8
sectoren moeilijk is om zelf onbevangen te spreken over de betekenis van geloof in hun leven. Aanvankelijk dachten we dat gebrek aan kennis over de verschillende godsdiensten de belangrijke reden dat mensen niet over dodsdient willen praten. Maar gebrek aan kennis is niet het echte probleem. Iedereen die wil kan overal terecht om informatie op te doen. Er is een ander probleem. In onze samenleving zijn we er zo aan gewend geraakt dat godsdienst een privé-zaak is, dat er een grote gêne bestaat om er in werkverband met cliënten of leerlingen over te beginnen. Veel cliënten en leerlingen voelen zich daardoor niet serieus genomen, wat de kwaliteit van de dienstverlening of het onderwijs niet ten goed komt. In het kader van het derde thema heeft in 2006 het eerste Kloosterkerkgesprek plaatsgevonden, een gesprek tussen vertegenwoordigers van de kerken en vertegenwoordigers van een aantal fracties uit de 2e kamer over de verhouding tussen kerk en staat. Over de plaatsbepalingen van de kerken in het publieke debat werd voor de tweede keer gesproken met vertegenwoordigers van diverse kerken. Op verzoek van het moderamen van de PKN werden politici en vertegenwoordigers van christelijke organisaties tweemaal uitgenodigd voor een bezinning op de positie van het protestantisme in de samenleving. In het kader van de Week van de Geschiedenis (thema Geloof en Bijgeloof) werd een minisymposium belegd onder de titel ”God temidden van de goden”. Ook de beoogde jaarlijkse Kerk en Wereld-conferentie met het thema de titel “Elke mening telt, niemand heeft gelijk” stond in het teken van dit derde project. Voor meer informatie en verslagen zie: www.pkn.nl/Bezinningscentrum 4c. Oecumenisch gesprekscentrum Babylon Respecteer verschillen, veroordeel anderen niet, verduidelijk je eigen opvattingen en probeer andermans opvattingen te begrijpen. Enkele basisregels van het Oecumenisch Gesprekscentrum Babylon. Tijdens de bijeenkomsten gaan mensen niet met elkaar in discussie, maar zetten ze een eerste stap op de weg van de dialoog. In 2006 vonden er vier beraden plaats over uiteenlopende onderwerpen. Op de vernieuwde website www.babylon.nl gaan mensen met elkaar in gesprek over actuele stellingen. In april 2006 werd tijdens het eerste Babylon-beraad gesproken over de dialoog tussen christenen en moslims. De deelnemers kwamen erachter dat ze in hun dialogen nog te vaak normerend praten, of een oordeel uitspreken over de gesprekspartner. Het laatste Babylon-beraad van 2006 had als thema 'De hel, dat is de ander', naar het gelijknamige boek van Bart Brandsma. De aanwezigen spraken over de vraag hoe we fatsoenlijk kunnen samenleven met elkaar, zonder elkaar te veroordelen. [ 4d. Moderamen van de Protestantse Kerk in Nederland Eind juni heeft het bestuur van Kerk en Wereld haar jaarlijkse bespreking gehad met het Moderamen van de Protestantse Kerk in Nederland, alwaar gesproken is over de gerealiseerde activiteiten in 2005 en begin 2006, en de plannen voor de komende jaren. Onder andere kwamen de jaarcijfers 2005 en het beleidsplan 2006-2008 aan de orde. Met belangstelling is kennis genomen van de georganiseerde en voorgenomen activiteiten; in 2007 wordt het jaarlijkse gesprek vervolgd.
5. Kerk en Wereld conferentie Op 23 november 2006 was de jaarlijkse Kerk en Wereld conferentie gepland. Hieronder vindt u informatie over programma van deze conferentie, getiteld Elke mening telt, niemand heeft gelijk; De protestantse bijdrage aan burgerschap in een emotiecultuur. Door geringe belangstelling is deze conferentie niet doorgegaan. Uit een enquete die hierna is gehouden kwam o.a. naar voren dat de gekozen dag (donderdag) en lokatie (Gouda) minder geschikt werden gevonden. De conferentie zou gaan over de vraag of het protestantisme een bijdrage kan leveren aan het verbeteren van de democratische gezindheid van burgers. Deze vraag lijkt gewaagd, in een samenleving die, na verschillende religieus-fundamentalistische aanslagen, elke uiting van geloof het liefst uit het publieke domein én uit het publieke debat weert – wij hebben hier immers Scheiding van Kerk en Staat! Het publieke debat lijkt eveneens bedreigd: in een emotiecultuur waar de vrijheid van meningsuiting grenzeloos lijkt, staat het principe van hoor en wederhoor steeds meer onder druk. Lessen in democratie lijken noodzakelijker dan ooit. Deze lessen, ook wel burgerschapsvorming genoemd, worden op steeds meer plekken ontwikkeld. Tijdens de conferentie onderzoeken we de vraag of deze ‘democratische vorming’ haar voordeel kan doen met de lessen die het protestantisme tijdens zijn Werdegang heeft geleerd. Het publieke debat zou opknappen wanneer het een voorbeeld nam aan het ideale geloofsgesprek, waarin plaats is voor beleving en gevoel, maar de emotie nooit het laatste woord heeft. Waar de gesprekspartners beseffen dat niemand de wijsheid in pacht heeft en dus hun gelijk opschorten. Waar hoor en wederhoor leiden tot het goede (samen)leven.
9
6. Public Relations Er zijn twee Nieuwsbrieven uitgegeven, waarin de achterban van Kerk en Wereld is geïnformeerd over de laatste ontwikkelingen. Aan de eerste Nieuwsbrief was de jaarlijkse acceptgiro toegevoegd waarbij mensen een vrijwillige donatie is gevraagd ten behoeve van het Eijkmanfonds. Dit heeft een bedrag van bijna € 57.000 opgeleverd. Omdat daarnaast ook enkele legaten en erfenissen zijn ontvangen is de totale opbrengst voor het Eijkmanfonds in 2006 opgelopen tot € 105.796,-. Er is een nieuwe drukker gevonden voor het drukken van de nieuwsbrieven, wat heeft geresulteerd in een moderner en frisser ontwerp. Eind 2006 is besloten om voortaan jaarlijks nog maar één gedrukte nieuwsbrief uit te gaan geven en het hiermee uitgespaarde geld en tijd te investeren in de ontwikkeling van een digitale nieuwsbrief en actualisering van de website.
7. Bestuur Kerk en Wereld Het bestuur van Kerk en Wereld bestaat uit 8 tot 10 leden en vergadert ongeveer 6 keer per jaar. De bestuursleden hebben zowel interne taken binnen het bestuur als externe, vertegenwoordigende taken bij de partnerorganisaties. Het bestuur wordt parttime ondersteund door een bestuurscoördinator die in dienst is bij Stichting Oikos. Bestuursleden worden benoemd door het Moderamen van de Protestantse Kerk in Nederland. In het najaar is afscheid genomen van Willem Jelle Berg als bestuurslid en is de werving gestart voor een nieuw lid. In 2005 is een financiële adviescommissie in het leven geroepen om het bestuur te adviseren rond het vermogen van Kerk en Wereld. De leden van deze commissie zijn: de heren J. van Heijst, G. H. Kloosterman en J. B. Val. Bestuur per 31 december 2006 dhr. Bram Tack mw. Herma Boom dhr. Greco Idema dhr. Henk Duringhof dhr. Jacques Schenderling mw. Mirjam Sterk dhr. Martijn Streefkerk dhr. Gerrit de Fijter
Functie voorzitter secretaris en vice voorzitter bestuurslid 1e penningmeester bestuurslid voorzitter Bram Tack bestuurslid 2e penningmeester bestuurslid namens Moderamen van de Protestantse Kerk in Nederl.
10
