Jaarverslag Inleiding De Kunsthal bruist in 2014 p Kunsthal als podium met een programma in breedte en diepte p. 4

JAARVERSLAG 2014

Jaarverslag 2014

INHOUD

1. Inleiding ‘De Kunsthal bruist in 2014’

p. 2

2. Kunsthal als podium met een programma in breedte en diepte

p. 4

3. Activiteiten & Talentontwikkeling

p. 8

4. Cultureel Ondernemerschap

p. 10

5. Marketing & Communicatie

p. 12

6. Bedrijfsvoering en facilitaire zaken

p. 14

7. Facts & Figures: Prestatieraster en toelichting Kengetallen Mapping de Kunsthal

p. 17

Bijlages: Rapport inzage Jaarstukken 2014 Accountantsverklaring A. Overzicht nevenactiviteiten raad van toezicht B. Tentoonstellingsoverzicht 2014 C. Overzicht Kunsthal in de media D. Overzicht organisatie & personeel

1

1. Van de knikkers van Anne Frank tot James Bond, de Kunsthal bruist in 2014 Het jaar 2014 start met de zeer drukke januarimaand waarin de verbouwing van de Kunsthal wordt afgerond, waarin zeven tentoonstellingen tegelijk worden opgebouwd en ingericht en waarin de heropening van de Kunsthal met tal van activiteiten voor een breed publiek en een koninklijke opening worden voorbereid.

Op 1 februari is het zover. De Kunsthal wordt door burgemeester Aboutaleb, in aanwezigheid van de consortiumpartners (Eneco, Dura Vermeer, Roodenburg) en OMA-architect Ellen van Loon geopend. De nieuwe entree wordt symbolisch onthuld en het Kunsthalcafé met de prachtig verbouwde bar, de nieuwe winkel en het aangepaste garderobegebied worden door het massaal toegestroomde publiek in gebruik genomen. Maar liefst 3.500 mensen brengen die eerste dag een bezoek aan de ‘MaakMee’ tentoonstelling ‘S.H.O.E.S.’, bewonderen de ontwerpen van het Finse designmerk ‘Marimekko’, de installatie van de Zimbabwaanse kunstenaar Kudzanai Chiurai, de foto’s in ‘Forever Young’ van Martijn van de Griendt en de ingreep op de nieuwe routing door Stefan Hoffmann. Tegelijkertijd zijn er tal van activiteiten, muziekoptredens en dans om de vernieuwde Kunsthal in optima forma te beleven. Enkele dagen daarna opent de ontroerende, indrukwekkende tentoonstelling ‘De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen’ en bezorgen de hervonden knikkers van Anne Frank – afkomstig van het Anne Frank Huis – de tentoonstelling en daarmee de Kunsthal een internationale ‘scoop’. Exact een maand na de heropening opent in de Kunsthal de tentoonstelling over de 17e-eeuwse kunstenaar Andries Beeckman. De drukbezochte tentoonstellingen, de extra activiteiten, evenementen en het nieuwe inregelen van het gebouw, bezorgen het kleine Kunsthalteam een overvolle agenda. Hier en daar leidt dit tot gekraak en gepiep in de organisatie. In de zomer is er gelukkig voor iedereen even tijd om op adem te komen door de samenwerking met de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) – die voor het eerst in de geschiedenis van de Kunsthal een doorlopende tentoonstelling door alle hallen maakt – alvorens het najaarsprogramma van start gaat. De zomer wordt afgesloten met de Mode Marché in het Auditorium en in de grote daglichthal. De start van het culturele seizoen in Rotterdam wordt afgetrapt met de opening van Rudolf Steiner, het jubileum van de Rotterdamse galerie VIVID, de prachtige kleine museumzalen op schaal door ruim honderd Belgische kunstenaars en de soms hilarische bruidsfoto’s van Paul Breuker. 2

Begin oktober volgt de spectaculaire opening in stijl van ‘Designing 007: Fifty Years of Bond Style’ met de preview in black tie, een schitterend diner op het Stadhuis en enorme persaandacht. Ook bijzondere evenementen zoals de aftrap van Rotterdam Partners, opnames van Kunst & Kitsch en de ontvangst van de Aston Martin Owners Club maken dit jaar tot een succes. Ondertussen wordt de laatste hand gelegd aan de opleverpunten van het gebouw, wordt er hard gewerkt aan een nieuw beheermodel en aan een reorganisatie van takenpakketten. Eind 2013 is de (vernieuwde) Governance Code Cultuur landelijk gepresenteerd. Deze Code wordt door de Kunsthal gevolgd. Zaterdag 1 februari 2014 – de dag van de heropening én de startdatum van de nieuwe contracten met gemeente en consortium – is als natuurlijke moment benut voor het wijzigen van het bestuursmodel van een bestuur naar een raad van toezicht. De zittende voorzitter van het bestuur, mr. W. van Hassel, heeft zijn functie per die dag neergelegd, en de heer drs. A.J.M. Schakenbos volgt hem als voorzitter van de raad van toezicht van de Stichting Kunsthal Rotterdam op. Met de overgang naar het raad van toezicht-model begint voor alle (zittende) leden een nieuwe zittingstermijn; dit betekent dat zij - conform de door het college van B&W goedgekeurde statuten - formeel gesproken weer voor vier jaar benoemd zijn, met de mogelijkheid tot herbenoeming als lid van de raad van toezicht, voor nog een termijn. De raad van toezicht heeft echter besloten om in het nieuwe rooster van aftreden de zittingsjaren uit het bestuur gewoon mee te wegen (strikt genomen ‘naar de letter’ niet noodzakelijk, maar wel meer in lijn ‘met de geest’ van de Governance Code). Met de subsidiegever is afgesproken dat voor 2020 alle nu zittende leden zijn vertrokken. Medio 2015 vertrekt het langst zittende lid van raad van toezicht, en een geschikte opvolger is inmiddels ter benoeming voorgedragen aan het college van B&W. Voor een tweede vacature is de werving en selectie in een vergevorderde fase. De leden van de raad van toezicht vervullen hun taak onbezoldigd. In bijlage A is een overzicht van de nevenactiviteiten van de raad van toezicht opgenomen. Ook financieel is het een spannend, maar voorspoedig jaar voor de Kunsthal. In 2013 is voorafgaand aan de verbouwing in verschillende gesprekken met gemeente en consortium uitgebreid stil gestaan bij de financiële situatie van de Kunsthal, een organisatie die jaar in jaar uit voor meer dan 50% aan eigen inkomsten genereert. Daarin is overeengekomen dat de verbouwing naast verduurzaming vooral gericht dient te zijn op het creëren van meer en betere eigen exploitatiemogelijkheden, zoals de winkel in eigen beheer, een herzien horecacontract, een verbeterde infrastructuur ten aanzien van toegankelijkheid en verhuurmogelijkheden van café en Auditorium. Ook is afgesproken dat de Kunsthal met toestemming van de gemeente in staat wordt gesteld een weerstandsvermogen op te bouwen, zonder dat dat directe consequenties heeft voor de jaarlijkse subsidie. De Kunsthal heeft de begroting van 2014 (e.v.) voorafgaand aan de heropening opgesteld, een complexe opgave in 2013 omdat de nieuwe situatie (met hogere lasten, nieuwe entree, invoer Museumkaart, het contrastrijke programma en nieuwe contracten) nog ongewis was. We mogen concluderen dat zowel de verbouwing als de invoering van de Museumkaart en bovenal de contrastrijke en zorgvuldige programmering met een zeer hoog percentage nieuw publiek (41%) een duidelijk positief effect hebben gehad op het financiële resultaat. De hoger uitgepakte eigen inkomsten maken het mogelijk verder aan een substantieel weerstandsvermogen te bouwen en nog een aantal gewenste en noodzakelijke verbeteringen aan het gebouw en in de organisatie aan te pakken. Het opgebouwde weerstandvermogen is gelet op de toekomst en de ambities van de Kunsthal dringend noodzakelijk en dient op peil te blijven om de continuïteit van de bedrijfsvoering veilig te stellen. Mede dankzij de steun van vele partners, bedrijven, fondsen, donateurs, (culturele) samenwerkingen in de stad, de gemeente, het consortium en alle bezoekers kunnen we terugkijken op een fantastisch bruisend Kunsthaljaar. ‘Mapping de Kunsthal’ (zie achterzijde van dit verslag) illustreert de talrijke samenwerkingspartners waarmee de Kunsthal in 2014 heeft samengewerkt. Met ruim 252.000 bezoekers in elf maanden stond de Kunsthal stevig op de kaart. Op 31 januari 2015 stond de teller, - precies een jaar later - op bijna 300.000 bezoekers. Met de invoering van de landelijke Museumkaart en de samenwerking met Rotterdampas is de Kunsthal voor nog meer mensen een aantrekkelijke bestemming gebleken. Het programma met velerlei ludieke samenwerkingen en verdieping en de daarmee bijna ongeëvenaarde (inter)nationale persaandacht hebben hier zeker ook toe bijgedragen.

3

Daarmee is het inhoudelijke programma van 2014 exemplarisch voor de missie van de Kunsthal: De Kunsthal vervult een voortrekkersrol in het genereren van meer en meer nieuw publiek door het aanbieden van een breed en divers tentoonstellingsprogramma met aansluitend een aantrekkelijke randprogrammering en ruimte voor publieksparticipatie. De ‘Groene Kunsthal’, een van de belangrijke speerpunten uit het cultuurplan, heeft vorm gekregen in de verbouwing die tot verduurzaming, renovatie, verbeterde beveiliging en betere exploitatiemogelijkheden heeft geleid. En het speerpunt ‘bezoekersparticipatie’ is goed neergezet en uitgewerkt in het project MaakMee. Met betrekking tot een levendige binnenstad hebben vijf instellingen in het Museumpark de krachten gebundeld om het Museumpark in Rotterdam om te vormen tot een bruisend cultuurpodium. Medio 2014 heeft het projectplan getiteld ‘Museumpark als Cultuurpodium’ meegedongen naar subsidie in de 13e trekking van de BankGiro Loterij, maar is helaas niet gehonoreerd mede vanwege de terugtrekking van Museum Boijmans Van Beuningen vlak voor de deadline. Om gezamenlijk aantrekkelijke programmering in het Museumpark te realiseren worden momenteel andere sponsoren gezocht. Ook dit jaar heeft de directie nauwlettend de plannen rondom het collectiegebouw op de locatie van het Museumpark gevolgd en in diverse brieven aan de gemeente haar zorgen geuit over het proces, de plek en bovenal de inhoud van de plannen. Mijn dank gaat uit naar alle samenwerkende partners rond de tentoonstellingen, de fondsen, sponsoren, donateurs, ambassadeurs en de BankGiro Loterij, die ook dit jaar weer ruimhartig hebben bijgedragen aan het programma van de Kunsthal en wiens steun onontbeerlijk is. Ook dank ik de leden van de raad van toezicht, alle vrijwilligers en oproepkrachten die zich dit jaar op fantastische wijze hebben ingezet voor de Kunsthal. De consortiumpartners en de gemeente Rotterdam bedank ik eveneens voor hun steun en bijdrage aan het afgelopen jaar. En als laatste gaat mijn grote dank en waardering uit naar het dynamische Kunsthalteam dat zich vol overgave op het inhoudelijke programma heeft gestort, zich razendsnel heeft aangepast aan het vernieuwde gebouw en de kans heeft gegrepen om samen met de directie verbeteringen in te voeren. Mijn dank en waardering gaat tevens uit naar Bas den Hollander, die door de gemeente Rotterdam is gedetacheerd bij de Kunsthal en slagvaardig heeft bijgedragen aan een beter gebouw en een versterkte organisatie. Emily Ansenk, directeur Kunsthal Rotterdam (maart 2015)

2. Kunsthal als podium met een programma in de breedte en in de diepte Flexibel en contrastrijk De Kunsthal is een toverdoos met flexibele programmering. Daarmee kan zij dwarsverbanden laten zien op het gebied van kunst, cultuur, design en lifestyle en inspelen op actualiteiten. Een tentoonstelling over de Tweede Wereldoorlog met als tegenhanger een designoverzicht van meer dan 450 schoenontwerpen vanaf begin 1900, contrastrijker bestaat bijna niet. Dat geldt ook het najaar wanneer het gedachtegoed van antroposoof Rudolf Steiner gelijktijdig met ‘s werelds bekendste filmicoon James Bond te ontdekken valt. Het presenteren van grote internationale tentoonstellingen samen met nationale of regionale projecten zorgt voortdurend voor kruisbestuiving tussen luchtige thema’s en verdieping. Bezoekers genieten van prachtige schoenontwerpen na soms emotionele oorlogsherinneringen en Bondfans nemen iets mee van Steiners ideeën. Deze cross-overs geven meerwaarde aan het bezoek. Verschillende doelgroepen ontmoetten elkaar afgelopen jaar in het nieuwe entreegebied: van shoe addicts, designliefhebbers en scholieren tot grootouders met kleinkinderen, en van vriendinnenclubs en talrijke filmfans tot vrijeschoolleerlingen en Steineraanhangers. Het is een verrijking om te zien hoe het vernieuwde gebouw zijn plek herovert en functioneert zoals het bedoeld is, als een Palais des Festivals waar altijd reuring is. In bijlage B is het volledige tentoonstellingsprogramma 2014 opgenomen.

4

De Kunsthal als publiekslaboratorium De op basis van crowd curating tot stand gekomen MaakMee tentoonstelling ‘S.H.O.E.S. Over hoge hakken en echte liefde’ is het beste voorbeeld van publieksparticipatie nieuwe stijl. Aan de hand van 14 vragen over een periode van bijna zes maanden beslisten bijna 1500 deelnemers via het online platform KunsthalMaakMee.nl mee over verschillende aspecten die een rol spelen bij het maken van een tentoonstelling. Hun bijdragen zijn zichtbaar verwerkt in het eindresultaat. ‘S.H.O.E.S.’ is de eerste MaakMee-tentoonstelling van de Kunsthal die, met dank aan de BankGiro Loterij, in samenwerking met publiek tot stand is gekomen. Een unicum in Nederland en daarbuiten. Kunsthal als podium voor kunstenaars en als platform voor verschillende (museale) partners De Kunsthal heeft door haar jarenlange expertise met het maken en presenteren van kwalitatief hoogstaande tentoonstellingen een belangrijke functie in het ontsluiten van (inter)nationale collecties voor een breed publiek. De Kunsthal fungeert vaak als platform voor diverse musea, kunstenaars, particuliere verzamelaars, stichtingen en (maatschappelijke of culturele) instellingen. Ook in 2014 heeft ze deze taak zeer serieus en succesvol toegepast. Op dinsdagmiddag 4 februari 2014, opent Z.M. Koning Willem-Alexander de historische en indrukwekkende tentoonstelling ‘De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen’ met een introductie op de tentoonstelling door gastcurator Ad van Liempt. Voor het eerst presenteren 25 Nederlandse oorlogs- en verzetsmusa zich gezamenlijk in een bijzonder vormgegeven tentoonstelling. De aansprekende presentatie draagt bij aan het intensieve contact tussen bezoekers onderling, van jong tot oud. De tentoonstelling is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei, met als doel de landelijk verspreide musea met de Kunsthal als platform in de schijnwerpers te plaatsen. Met de goed geregisseerde vondst van de knikkers van Anne Frank is vlak voor de opening een enorme internationale media-aandacht gecreëerd, van NOS Journaal en France 2 tot CNN. Meer dan 114.000 mensen bezoeken deze tentoonstelling en leren de objecten, de verhalen erachter en de betrokken musea kennen. Er is ook uitdrukkelijk aandacht voor kleinschalige Rotterdamse projecten. Ter afsluiting van het sympathieke Rotterdamse project ‘Truien van Loes’, van de tachtigjarige Loes uit Charlois, biedt de Kunsthal in het voorjaar het Auditorium aan voor de veiling van ruim 350 kleurrijke breiwerken met als veilingmeester Jeroen Chabot (directeur Willem de Kooning Academie). Tijdens de zomermaanden presenteert de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam onder het thema URBAN BY NATURE bijna honderd projecten, bijeengebracht in zes verschillende tentoonstellingen waarvan vijf in de Kunsthal. Verdieping voor professionals staat centraal en voor een breder publiek de kennismaking met vraagstukken op het gebied van stad en natuur. De Kunsthal biedt ook een podium aan jubilea in de stad. In het najaar viert de gerenommeerde Rotterdamse Galerie VIVID haar vijftienjarig bestaan in de tentoonstelling ‘Design Art. 15 jaar VIVID’. De historische tentoonstelling ‘Tweehonderd jaar Koninkrijk der Nederlanden’ is met honderden werken uit de rijke verzameling van de Rotterdamse Atlas Van Stolk een mooi voorbeeld van hoe de Kunsthal bijzondere collecties zichtbaar maakt, aansluitend bij de landelijke viering van 200 jaar Koninkrijk. 5

Met deze tentoonstelling geeft de Kunsthal Atlas Van Stolk de kans om initiatieven te ontplooien en ontmoetingen te arrangeren tussen mensen die de Atlas een warm hart toe dragen en deze collectie voor de stad Rotterdam willen behouden. In 2014 bundelen het International Film Festival Rotterdam en Kunsthal Rotterdam voor het eerst hun krachten door als twee sterke cultuurmerken het nieuwe evenement ‘MASH-UP’ te organiseren. Deze speciale avond is voor de achterban van beide instellingen een mooie gelegenheid om elkaar te ontmoeten tijdens de voorpremière van Mommy, de nieuwe film van Xavier Dolan in het Auditorium met aansluitend een exclusief avondbezoek aan de Bond tentoonstelling met tot slot swingen met Rotterdamse dj’s in het Kunsthalcafé. Verdieping in de Kunsthal

Dat het gedachtegoed van Rudolf Steiner, één van de meest invloedrijke en veelzijdige hervormers van de twintigste eeuw, nog springlevend is, laat de internationale tentoonstelling ‘Rudolf Steiner. De Alchemie van het Alledaagse’ zien. De tentoonstelling sluit aan bij actuele maatschappelijke ontwikkelingen als een toenemend milieubewustzijn, aandacht voor biodynamische landbouw, eerlijke voeding en sociaal ondernemen. Gezien de vele aanvragen voor rondleidingen trekt deze tentoonstelling een betrokken publiek dat inhoudelijk gevoed wil worden. Aandacht voor de bron van het leven speelt een centrale rol in het werk van Rudolf Steiner. Om haar steentje bij te dragen wonen sinds september 2014 de bijenvolken ‘Neel' en ‘Jannie' op het dak van de Kunsthal om voor de bestuiving van de omringende flora in het Museumpark te zorgen. Een mooie samenwerking met de biodynamische Odin-imkerij. Ook voor actuele internationale ‘moeilijke’ kunst ziet de Kunsthal een rol weggelegd. In samenwerking met West Den Haag en Art Rotterdam presenteert de Kunsthal in het kader van de Rotterdam Art Week een monumentale video-installatie van de Zimbabwaanse kunstenaar Kudzanai Chiurai. Met deze tentoonstelling en het debat ‘This is not Africa, this is us' biedt de Kunsthal enerzijds verdieping aan haar eigen publiek, en geeft zij anderzijds West de mogelijkheid om met een geheel nieuw publiek in aanraking te komen. De Kunsthal biedt ruimte voor onderzoek en daaruit volgende voorstellen zoals de tentoonstelling ‘Van velerlei pluimage. Zeventiende-eeuwse watertekeningen van Andries Beeckman’ naar aanleiding van de gelijknamige rijk geïllustreerde publicatie van kunsthistoricus Menno Jonker van de Stichting Nijmeegse Kunsthistorische Studies. In deze tentoonstelling wordt de fascinerende wereld van het Batavia in de Gouden Eeuw zichtbaar en worden bijzondere bruiklenen van het Rijksmuseum en het Tropenmuseum in de Kunsthal voor het eerst weer herenigd met een andere parel: het album met 55 waterverftekeningen uit de Bibliothèque de l’Arsenal uit Parijs. Voor liefhebbers is de tentoonstelling een pareltje, en het Festival Van Velerlei Pluimage kon rekenen op gevarieerd publiek, deels van nietNederlandse afkomst. Last but not least kan de Kunsthal met trots terugkijken op de zeer succesvolle tentoonstelling ‘Designing 007: Fifty Years of Bond Style’ die ontegenzeggelijk appelleert aan een breed (en nieuw) publiek. Net als de Gaultier tentoonstelling in 2013 is het de Kunsthal wederom gelukt om grootstedelijke samenwerkingsverbanden aan te gaan en te zorgen voor zichtbaarheid in de stad.

6

Levendige Binnenstad: A touch of Gold in Rotterdam Met ‘A touch of Gold’ is de binnenstad in stijl ‘aangekleed’ voor de komst van James Bond naar Rotterdam. In samenwerking met Studio Vollaerszwart en dankzij bijdragen van samenwerkende partners zijn onder andere de Delftse Poort, Mainport Hotel, het winkelgebied van Ondernemersvereniging Nieuwe Binnenweg en diverse iconische gebouwen zoals de Euromast, Pathé en Erasmus MC met een gouden accent gemarkeerd. Bij de Nieuwe Binnenweg dongen meer dan vijftig betrokken winkeliers mee naar een prijs voor de meest originele Bond etalage, die medio december is uitgereikt aan kledingzaak Knetter.

Een andere belangrijke samenwerking in de stad is met Kunsthalambassadeur NationaleNederlanden. Door de satellietpresentatie in het NN DE Café bij Rotterdam Centraal Station van de originele Citroën 2CV uit de film ‘For Your Eyes Only’ (1981) inclusief filmstill komen bezoekers direct bij aankomst al in aanraking met één van de objecten uit de filmgeschiedenis van James Bond. Vanaf 6 oktober wijdt de Bijenkorf Rotterdam een prachtige etalage aan de Bondtentoonstelling als eyecatcher voor het winkelende publiek en ook NRC Café in de Witte de Withstraat wijdt drie maanden lang een wand aan James Bond. In samenwerking met Rotterdam Partners en Museum Boijmans Van Beuningen komen vrijdag 10 oktober ruim 75 journalisten naar Rotterdam voor de perspreview van Designing 007. Met trots melden we dat de Kunsthal Rotterdam de eerste Designing 007 venue is, waar het gelukt is om een officiële Bond-actrice op de preview te ontvangen. Maryam d’Abo en Jeroen Krabbé (beide acteurs in The Living Daylights, 1987) zijn eregasten die samen met de curatoren van Designing 007 vragen van de pers beantwoorden. In samenwerking met tentoonstellingspartner British Airways wordt één van de laatste items, namelijk het paspoort van Timothy Dalton, door een BA-piloot officieel aan Maryam d’Abo overhandigd tijdens de perspreview. Het Stadhuis is gastheer voor het red carpet diner ter ere van Designing 007 waar meer dan honderd belangrijke culturele, zakelijke en internationale relaties aanwezig zijn. Zaterdag 11 oktober komen vijfhonderd gasten tijdens een besloten VIP-opening in de Kunsthal bij elkaar voor de openingsspeech van de Nederlandse Bond-actrice Daphne Deckers. Met veel gevoel voor humor deelt zij haar Bondervaringen met het publiek. Met partnerhotel Mainport is een Designing 007 arrangement ontwikkeld en in samenwerking met Lantaren/Venster en filmmuseum EYE Amsterdam is 19 december een James Bond filmmarathon/quiz georganiseerd die op beide locaties goed bezocht werd. 7

Het behaalde succes van deze tentoonstelling is te danken aan de talrijke initiatieven én aan het enthousiasme van het publiek. De buzz ontstaat al door de geproduceerde trailer ‘Exclusive to Rotterdam - James Bond is coming!’ die wijd verspreid is en in 2014 ruim 23.000 views oplevert. Op social media doet de geheim agent het ook goed; foto’s van bezoekers op de selfie stip met Sean Connery en zijn Aston Martin DB5 komen veelvuldig voorbij. Tot en met begin februari 2015 brengt de tentoonstelling 160.000 bezoekers op de been en de media-aandacht rondom de opening is overweldigend. Hotelpartner Mainport heeft veel arrangementen verkocht, en ook andere Rotterdamse hotels zoals Inntel Hotel, Hotel New York, Hostel ROOM en Bilderberg Parkhotel zijn met speciale arrangementen aangehaakt.

3. Activiteiten & Talentontwikkeling Bereik nieuwe doelgroepen Om meer en nieuwe doelgroepen te bereiken organiseert de Kunsthal regelmatig aanvullende activiteiten in het Auditorium. Deze programmering komt tot stand in samenwerking met partijen in en buiten de stad, met jonge talenten en gevestigde namen, en bevat cross-overs tussen verschillende disciplines. De aftrap was de housewarming op 1 februari, met een dag vol activiteiten voor jong en oud in het Auditorium. Zoals optredens van studenten van Codarts en ROC Albeda College, kinderworkshops in het nieuwe KunsthalLAB, een ‘So You Think You Can Walk Contest’ voor bezoekers op de hoogste hakken en een optreden van de Rotterdamse band ‘The Kik’. Daarnaast is het Auditorium ook de plek voor verdieping met onder meer een speciale Loe de Jong-middag waar presentatrice Margriet Vroomans gesprekken voerde met zes kenners van het leven en werk van Loe de Jong, de conferentie van de Vereniging Docenten Geschiedenis in het kader van de tentoonstelling over de Tweede Wereldoorlog en een symposium van de Iona Stichting aansluitend bij de Steinertentoonstelling. Familieprogramma’s In het uitgebreide familieprogramma van de Kunsthal staat actieve deelname centraal. Om het familieprogramma tot een succes te maken, is samengewerkt met verschillende partners, zoals Codarts, ROC Albeda College, de Rotterdamse stichting Proefhof, SKVR en partners bij de Rudolf Steiner tentoonstelling zoals Odin en Dr. Hauschka. Op drie FAMILIEdagen (april, mei en september) maakt het publiek kennis met de wereld van S.H.O.E.S., Andries Beeckman en Rudolf Steiner. De activiteiten variëren van workshops ‘Maak je eigen schoenenmonster’ tot ‘tekenen naar waarneming’ op zaal, en van gastsprekers die over hun ervaringen uit de Tweede Wereldoorlog vertellen tot workshops biologisch-dynamisch koken en muziek maken. In het kader van de MuseumJeugdUniversiteit zijn in het voorjaar vier colleges voor kinderen van 8 tot 12 jaar georganiseerd, met aansluitende onderwerpen gebaseerd op het tentoonstellingsprogramma. Het Festival Van Velerlei Pluimage slaat een brug tussen de vele verschillende culturen in Rotterdam en in Nederland, en brengt de dynamiek van onze kleurrijke, multiculturele samenleving op een positieve manier onder de aandacht. Tijdens de schoolvakanties ligt de focus op extra activiteiten voor families, zoals familierondleidingen, workshops, muziek -en theatervoorstellingen en gratis kijk&doe-tochten. In de meivakantie, op Bevrijdingsdag 5 mei, zijn voor de laatste dag van 'De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen' familierondleidingen georganiseerd inclusief een verhalenverteller. Het programma sloot aan op het Rotterdamse bevrijdingsfestival in het Park met een kortingsactie en rondleidingen door Archiguides langs de brandgrens van Rotterdam.

Permanente Kinderruimte: KunsthalLAB Op 1 februari is ook het KunsthalLAB geopend: een permanente ruimte waar kinderen en volwassenen actief participeren met als inzet een combinatie van leren, entertainment en sociale interactie. Het KunsthalLAB is in 2014 intensief gebruikt tijdens FAMILIEdagen en schoolvakanties. Daarnaast waren er iedere dag activiteiten voor kinderen van 4 tot 12 jaar. Dankzij het KunsthalLAB kunnen de workshops van het Cultuurtraject voortaan in de Kunsthal plaatsvinden. 8

Focus op jongere doelgroepen

De Kunsthal richt zich met aantrekkelijke programmaonderdelen op jongere doelgroepen (20 t/m 40 jaar). De Cocktail Evenings bij de Bondtentoonstelling op een drietal vrijdagavonden zijn succesvol geweest. Ook de housewarming is door jongere doelgroepen bezocht evenals de ‘Schoen Zoekt Vrouw-ruilbeurs’, de Mode Marché, de MASH-UP en de Artist Talks in het kader van Kunsthal Light. Van belang bij deze doelgroepen is de extra focus op online communicatie via onder meer social media kanalen. Life Long Learning voor volwassenen De Kunsthal zet voortdurend in op ‘life long learning’ en ondersteunt dit met aanvullende activiteiten voor volwassenen. Het gidsenteam van Urban Guides, waar de Kunsthal sinds 2014 mee samenwerkt voor het aanbieden van rondleidingen, heeft afgelopen jaar 5.844 mensen rondgeleid door de verschillende tentoonstellingen. Aan de hand van lezingen, informatieve folders, films in het Auditorium en Artist Talks door bijvoorbeeld Kamagurka en Peter de Cupere (kunstenaars ‘Museum op schaal 1/7’) krijgen volwassenen meer inhoudelijke verdieping bij de tentoonstellingen. Talentontwikkeling: Onderwijs Voor het primaire onderwijs heeft de Kunsthal bij de tentoonstellingen ‘De Tweede Wereldoorlog in 100 Voorwerpen’, ‘Van Velerlei Pluimage’ en ‘Rudolf Steiner’ een voorbereidende les voor het digitale schoolbord, een fullcolour gedrukte kijkwijzer en een verwerkingsles, gratis te downloaden via de website, ontwikkeld. De groepen 3, 4 en 5 konden bij ‘S.H.O.E.S’ en ‘Designing 007’ een speurtocht maken. In het kader van het Cultuurtraject Rotterdam in samenwerking met Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam (KCR) hebben leerlingen uit groep 7/8 en leerlingen uit het tweede leerjaar van het Voortgezet Onderwijs kennis gemaakt met ‘schoenen als design’. Samen met een vakdocent is de tentoonstelling ‘S.H.O.E.S.’ bezocht en zijn de thema’s in een eigen schoenontwerp verwerkt. Voor het Voortgezet Onderwijs zijn door de Kunsthal programma’s ontwikkeld bij de tentoonstellingen over de Tweede Wereldoorlog, Andries Beeckman, Rudolf Steiner en Museum op Schaal. Deze bestonden uit een voorbereidende les voor het digitale schoolbord, een fullcolour gedrukte kijkwijzer en een verwerkingsles. In samenwerking met Digital Playground, het centrum voor media-educatie, is voor leerlingen uit VO en MBO een speciale workshop bij de Designing 007 tentoonstelling ontwikkeld. Tot slot is voor alle richtingen en niveaus in het MBO in samenwerking met het ROC Albeda Rotterdam een onderwijspakket bij de tentoonstelling ‘De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen’ samengesteld. De aantallen leerlingenbezoek staan gespecificeerd in het prestatieraster. Talentontwikkeling kunstenaars in het programma Kunsthal Light Het programma ‘Kunsthal Light’ creëert kansen voor talentvolle kunstenaars en richt de spotlight op ‘modern muralists’, urban- en striptekenaars, conceptuele kunst en installaties. Kunstenaars krijgen de vrije hand om in de etalage langs de hellingbaan (Hal 6) een ‘site specific’ werk te maken. Vaak betreft het een ‘work in progress’ waarbij bezoekers de kunstenaar van buiten aan het werk zien (zonder entreeticket). In 2014 zijn twee edities van Kunsthal Light geweest. De Nederlandse kunstenaar Stefan Hoffmann heeft het werk ‘Patience’ gemaakt, waarin de vernieuwde signing van de Kunsthal vertrekpunt was voor een experiment met het cijfer 6. In het najaar creëert de ZuidKoreaanse kunstenaar Myungsu Seo een installatie van glasdruppels gevuld met water. Beide kunstenaars hebben in een Artist Talk inzicht gegeven in hun werk- en denkwijze. 9

4. Cultureel Ondernemerschap De recente verbouwing heeft tot versterking van het businessmodel geleid, wat de toekomstige financiële weerbaarheid van de Kunsthal vergroot. Op dit moment wordt - meer dan ooit tevoren - op effectieve wijze gebruik gemaakt van het gebouw. Het aantal bezoekers aan de Kunsthal groeit gestaag, de opbrengst uit de winkel neemt toe en de verhuur als evenementenlocatie van Kunsthalcafé en auditorium is in een jaar tijd verdubbeld. Door het verruimen van het entreegebied biedt de Kunsthal een aantrekkelijke ontmoetingsplaats waar mensen met elkaar afspreken. Het Kunsthalcafé wordt frequent verhuurd als locatie voor netwerkontbijten, bedrijfspresentaties, relatieborrels en zelfs voor bruiloften en partijen. De winkel is op een betere zichtlocatie in het entreegebied geplaatst en wordt door de Kunsthal zelf gerund. Het aantrekkelijke aanbod van kwalitatief hoogwaardige producten en publicaties representeert het tentoonstellingsprogramma. Bovendien weten steeds meer Rotterdammers hun weg naar het entreebied te vinden voor een origineel cadeau of een kop koffie. Door de verplaatsing van de hoofdingang naar het Museumpark is het mogelijk om het Auditorium binnen reguliere openingstijden te verhuren. Alle eerder genoemde faciliteiten van de Kunsthal (-café, -winkel, Auditorium) worden in sponsorproposities optimaal ingebed. Ondanks de positieve resultaten die dankzij investeringen in het gebouw worden geboekt, blijft het voor de Kunsthal telkenmale een stevige taak om het tentoonstellingsprogramma gefinancierd te krijgen, en de ambities te verwezenlijken. Dagelijkse realiteit is dat op projectmatige basis naar financiën wordt gezocht. Wat de Kunsthal helaas tot nog toe ontbeert is een consistent aantal belangrijke donoren met een meerjarig engagement. Dat zou een oplossing kunnen zijn voor drie knelpunten: de voorfinanciering van grote, internationale tentoonstellingen (de motor achter het publieksbereik), verdere verduurzaming van de Kunsthal met museale LED-verlichting in de twee belangrijkste hallen en het investeren in de succesvolle educatieve afdeling en het KunsthalLAB. Achtergrond businessmodel Kunsthal Rotterdam De Kunsthal wordt niet door de Rijksoverheid gesubsidieerd en ontvangt in 2014 46,8% van haar totale begroting van de gemeente Rotterdam. Bijna een kwart van het budget haalt zij uit entreegelden en het overige deel werft zij met externe sponsoring en fondsenwerving. Met de verbouwing achter de rug is de toekomst van de Kunsthal voorlopig veilig gesteld, al blijft waakzaamheid geboden. De markt voor cultuursponsoring is in hoog tempo verzadigd, dus voortdurende creativiteit is noodzakelijk voor de Kunsthal om haar voortrekkersrol te behouden. Afgelopen jaar is wederom hard gewerkt aan de verbetering van de positionering van de Kunsthal. De “reguliere” sponsor- en fondsenwerving voor tentoonstellingen en evenementen is geprofessionaliseerd. Kunsthal Zakenkring Kunsthal Zakenkringleden dragen met hun jaarlijkse steun bij aan de (voor)financiering van hoofdtentoonstellingen en mogen als tegenprestatie de Kunsthal gebruiken als netwerklocatie. Op 16 april organiseert de Kunsthal in samenwerking met VNO-NCW Rotterdam voor het vijfde jaar een bijeenkomst voor de Kunsthal Zaken Kring (lidmaatschap € 2014 per jaar) en het MKB. Directeur duurzaamheid Benelux bij Unilever en MVO manager 2013, Anniek Mauser, draagt de jaarlijkse Jan Rotmans-lezing voor over duurzaamheid. Het aantal Kunsthal Zakenkring leden groeit naar 32 leden. Kunsthal Consuls en Ambassadeurs De Kunsthal heeft de ‘Kunsthal Consuls’, een adviesgroep van mensen uit het Rotterdamse bedrijfsleven met een groot netwerk, in het leven geroepen. Onder hen zijn Ellen Meijer (Rabobank) en Melany van Twuijver (EDBR). Zij hebben als voornaamste taak om het draagvlak voor de Kunsthal te vergroten en de directie te introduceren bij mogelijke partners in het bedrijfsleven. Daarnaast werkt de Kunsthal aan een Ambassadeursnetwerk van vaste sponsoren, die als zeer waardevolle inhoudelijke en financiële samenwerkingspartners de Kunsthal steunen. In 2014 waren dit het ROC Albeda College, Nationale-Nederlanden en de Sundio Group. Werving particuliere donateurs De Kunsthal kent sinds 2012 een nieuwe particuliere donatiestructuur (trapsgewijs volgens Amerikaans model) bestaande uit de Kunsthal Vriendenkaart en de Kunsthal Cirkels. In 2014 zijn aantrekkelijke kortingen aan de vrienden van de Kunsthal gegeven door culturele partners als Conny Janssen Danst en Vereniging Hendrick de Keyser. 10

De inkomsten van vrienden, oftewel particuliere donateurs, vielen in 2014 sterk terug. Ten eerste omdat de jaarkaarten met een half jaar zijn verlengd vanwege de verbouwing van de Kunsthal in 2013. Ten tweede door de invoering van de Museumkaart sinds 1 februari 2014. De Museumkaart heeft veel extra bezoekers gegenereerd maar neemt ook het financiële voordeel weg om een Kunsthal Vriendenkaart te kopen á 35 euro met jaarlijks gratis entree tot de Kunsthal. Kunsthal en de BankGiro Loterij In 2014 ontvangt de Kunsthal een jaarlijkse bijdrage van € 200.000 van de BankGiro Loterij. De BankGiro Loterij heeft in 2011 de intentie afgegeven om de jaarlijkse bijdrage voor vijf jaar te verlengen. Daarnaast heeft de BankGiro Loterij een substantiële bijdrage geleverd in de vorm van ticketafname voor de James Bond-tentoonstelling als onderdeel van het Blockbusterfonds. In samenwerking met de BankGiro Loterij is de Kunsthal in 2013 als pilot gestart met het werven van ‘geoormerkte loten’. Bezoekers kunnen speciaal ‘voor de Kunsthal’ met de loterij meespelen en hebben in 2014 met hun lot de Kunsthal gesteund met een totaalbedrag van € 105.577. De Kunsthal staat landelijk op de zevende plaats waar de meeste geoormerkte loten worden verkocht, met voor zich onder meer het Rijksmuseum en Paleis Het Loo. Fondsen en Sponsoren Ook in 2014 hebben vele fondsen, stichtingen en sponsoren de verschillende projecten van de Kunsthal op genereuze wijze gesteund. Voor het overzicht van deze partners verwijzen we graag naar de jaarrekening. Vanwege de nauwe samenwerking met sponsoren is een extra impuls gegeven aan de zichtbaarheid van de Kunsthal door o.a. media-aandacht van hoge marktwaarde door hoofdsponsor James Bond 007 Parfums (Procter & Gamble Benelux Prestige) inclusief een landelijke actie in 1.500 Etos filialen. Dankzij inhoudelijke samenwerking met sponsoren is door bijvoorbeeld Weleda en Dr. Hauschka input geleverd voor educatieve workshops en lezingen tijdens het Steinerweekend. Dankzij het loyale ambassadeurschap van Nationale-Nederlanden wordt regelmatig het NN DE café naast het Rotterdam Centraal Station ingericht in nauwe samenwerking tussen de afdeling Art & Design van NN en de Kunsthal. Economische spin off De economische spin-off dankzij dynamische culturele instellingen zoals de Kunsthal waar de stad Rotterdam van profiteert, mag niet onderschat worden. Uit eigen publieksonderzoek blijkt dat 68% van de bezoekers van buiten regio Rotterdam komt. Dit werd bevestigd door het partnerschap tussen de Kunsthal en Mainport Hotel. Binnen drie maanden zijn vierhonderd extra overnachtingen bij het hotel geboekt door dagrecreanten, een ongekend hoog aantal, aldus het hotelmanagement. Daarnaast geeft 63% van het Kunsthalpubliek aan hun bezoek te combineren met winkelen en horeca in Rotterdam. In het najaar gaf tevens 28% van de ondervraagde bezoekers aan ook de Markthal te bezoeken. De uitgaven in de stad per Kunsthalbezoeker is gemiddeld 25 euro. Een eenvoudige rekensom laat zien dat de Bondbezoekers in drie maanden tijd al ruim € 1 miljoen besteed hebben in Rotterdam. Op jaarbasis rekening houdend met het volledige tentoonstellingsprogramma kan de bestedingsimpuls in de stad oplopen tot meer dan 4 miljoen. Kortom, horeca, hotels en winkels profiteren, in de ‘slipstream’ van de populaire Kunsthal, mee van het succes van het tentoonstellingsprogramma. Daarnaast verschaft de Kunsthal werk aan tientallen Rotterdamse ZZP-ers en bedrijven vanwege het tentoonstellingsprogramma, inrichting en vormgeving van tentoonstellingen en op het gebied van marketing. Wederzijdse versterking tussen de detailhandel en de Kunsthal gebeurt op regelmatige basis zoals de samenwerking met de ondernemersvereniging van de Nieuwe Binnenweg in het kader van de tentoonstellingen ‘S.H.O.E.S.’ en ‘Designing 007’. Nieuwe plannen voor de periode 2015-2016 Topprioriteit heeft het zoeken naar structurele, meerjarige financiers waarmee een solide financiële basis blijft bestaan en de voorfinanciering van kostbare tentoonstellingen gegarandeerd is. Daarom is het speerpunt voor 2015, naast het vinden van fondsen en sponsoren voor de tentoonstellingen, een aantal nieuwe belangrijke donoren te vinden waardoor de komende jaren de missie van de Kunsthal gewaarborgd zal zijn: kunst en cultuur toegankelijk te maken voor een breed samengesteld publiek. 11

5. Marketing & Communicatie

Het Kunsthalpubliek in 2014 (1 februari t/m 31 december 2014) In 2014 ontvangt de Kunsthal in elf maanden tijd in totaal 252.411 bezoekers, een resultaat dat het gemiddelde jaarlijkse bezoekersaantal van de afgelopen jaren overstijgt. Uit het publieksonderzoek blijkt dat ruim 41% hiervan uit nieuw publiek bestaat dat nog nooit de Kunsthal heeft bezocht. Niet verrassend maar wel duidelijk zichtbaar is dat voor- en najaar andere bezoekerskenmerken laten zien. Met de Bondtentoonstelling trok de Kunsthal beduidend meer mannen in het najaar terwijl de tentoonstellingen ‘S.H.O.E.S.’ en ‘De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen’ meer vrouwen en oudere doelgroepen aantrok. In het najaar stijgt de verhouding jongere bezoekers (18-25 jaar), en dat geldt ook voor de bezoekers van niet-Nederlandse afkomst. Deze cijfers laten zien dat het contrastrijke tentoonstellingsprogramma zich ook vertaalt in contrastrijke doelgroepen. Van alle bezoekers is afgelopen jaar circa 32% afkomstig uit de regio Rotterdam en de Kunsthal ontvangt 15.926 Rotterdampashouders. Online ticketing In navolging van de Gaultier-tentoonstelling (2013) is opnieuw ingezet op online ticketing bij de tentoonstelling ‘Designing 007’. Via de speciale webpagina www.kunsthal.nl/designing007 bestaat de mogelijkheid om online e-tickets te kopen. Deze mogelijkheid is tegelijkertijd via de Bondtrailer en social media kanalen gepromoot. In 2014 betreft de verkoop online 6.725 tickets. Aanvullend is in samenwerking met AD NieuwsMedia BV een aantrekkelijke kerstactie gepromoot onder AD abonnees, die tot circa 1000 verkochte e-tickets heeft geleid. In totaal betreft het aantal e-tickets 7% in vergelijking met reguliere tickets aan de kassa. Deze stijging (in 2013 betrof online verkoop 6% van kassaverkoop tijdens de Gaultiertentoonstelling) is een interessante ontwikkeling. Door een toenemend aantal bezoekers wordt deze extra service – met een e-ticket sta je niet in de rij en kun je direct naar de ‘fast lane’ – gewaardeerd. Vanwege deze ontwikkelingen biedt de Kunsthal in 2015 online ticketing als reguliere mogelijkheid aan in plaats van tijdelijke optie bij blockbuster tentoonstellingen. Het merk Kunsthal In 2014 is de vijfde editie van het Cultuursector Merkenonderzoek Nederland uitgevoerd, waaruit bleek dat de merkkracht van de Kunsthal flink stijgt. De Kunsthal behoort tot de 20 sterkste museummerken van Nederland. De Kunsthal weet door haar brede programmering en bekendheid Rotterdam steeds beter op de kaart te zetten. Daarnaast is in de museale sector al enige tijd sprake van het fenomeen ‘verkunsthallen’. Steeds meer musea programmeren, in navolging van de Kunsthal, populaire of thematische onderwerpen met als doel het trekken van een breder publiek. Ook op het gebied van duurzaam investeren is de Kunsthal als pilotproject voor de consortiumpartners een belangrijke casestudy. Regelmatig zijn door de directie van de Kunsthal presentaties gehouden tijdens bijeenkomsten waarin de Kunsthal, het consortium en de gemeente deze pilot case gezamenlijk presenteren. Mediabereik In 2014 is de Kunsthal veelvuldig in uiteenlopende regionale, nationale en internationale media geweest. Van media op het gebied van duurzaamheid en energie tot de meest bekeken tv programma’s op de landelijke en buitenlandse zenders. Het jaar start met diverse interviews waarin de directeur de renovatie, de heropening en de toekomstplannen van de Kunsthal ontvouwt. Parallel daaraan is in samenwerking met de consortiumpartners gewerkt aan een intensieve benadering van media en pers op het gebied van architectuur, duurzaamheid en energie. Verschillende mediapartners zijn bij Kunsthaltentoonstellingen betrokken geweest voor speciale bijlages, zoals de Trouwbijlage over de Tweede Wereldoorlog-tentoonstelling en Metro Mode Man die volledig is gewijd aan James Bond. Nieuw is de samenwerking met online mediapartner GANDA, die als creative online agency de Bondcampagne op social media ondersteunt. 12

Free publicity Bij de heropening spreekt de architectuurpers lovend over de renovatie en publieksvriendelijke aanpassingen met behoud van het karakter en oorspronkelijke ontwerp van het gebouw in ‘De Kunsthal verbeterd, maar toch als vanouds’ (Archined, 2 feb 2014) en ‘De Kunsthal werkt weer’ (De Architect, 30 april 2014). De opening door Koning Willem-Alexander van de tentoonstelling ‘De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen’ én de primeur van de vondst van de knikkers van Anne Frank brengen enorm veel media-aandacht teweeg. Buitenlandse media zoals CNN, France 2 en Weltspiegel haken aan evenals het Jeugd- en 20 uur Journaal, Een vandaag en Hart van Nederland. Ook voor de MaakMee S.H.O.E.S. tentoonstelling is de media-aandacht groot, met een reportage door Eenvandaag, curator Inge Specht van Museum Waalwijk bij omroep MAX, een prachtige spread in Beaux Arts Magazine en veel reviews in lifestyle- en modebladen. De Steinertentoonstelling krijgt verdiepende aandacht in onder meer NRC Handelsblad, Museumtijdschrift, Opium TV en Koffietijd. Door artikelen in specifieke media zoals Antroposofie, Architectenweb, De Verdieping, Smaakmakend en Odin Magazine zijn de doelgroepen van deze tentoonstelling direct bereikt. ‘Designing 007: Fifty Years of Bond Style’ trekt zoals verwacht een flink mediacircus en de drie Bondacteurs zorgen voor goede foto's in de pers. Op vrijdag 10 oktober besteden vijf tv programma's (waarvan vier landelijk) tegelijkertijd aandacht aan de preview. James Bond haalt driemaal het Journaal (18 en 20 uur, en Jeugdjournaal) met als unicum de in smoking verklede presentator Rik van de Westelaken. Jeroen Krabbé schuift aan tafel bij Humberto Tan bij RTL Late Night. Ook Eenvandaag, Shownieuws en RTV Rijnmond komen met een item over James Bond. De opening op zaterdag 11 oktober is gecoverd met talloze printuitingen waaronder de James Bond bijlage bij mediapartner Metro (16 pag), AD Magazine (8 pag), een spread in de Telegraaf en de coverstory van FD Persoonlijk (cover en 6 pag). Ook de kleinere tentoonstellingen waaronder de tentoonstellingen van VIVID en Martijn van de Griendt brengen verrassend veel pers op de been. In totaal is de Kunsthal in 2014 in de (print)media aanwezig met een mediawaarde van circa 7 miljoen. Zie bijlage C voor het totaaloverzicht van media-aandacht en verschenen artikelen. Publieksacties Naast de golf aan free publicity die de Kunsthal weet te genereren door de zichtbaarheid in de stad, zijn regionaal en landelijk verschillende kortingsacties en arrangementen met uiteenlopende partijen ontwikkeld. Via Rotterdamse kortingsacties met onder meer Diergaarde Blijdorp, Euromast, Bijenkorf, Van den Assem Schoenen, Nationale-Nederlanden, Museumparkticket en Rotterdam Welcome Card kwamen ruim 2.100 bezoekers naar de Kunsthal. Landelijke acties met o.a. de BankGiro Loterij, SPOOR Magazine, Holland Pass, Etos, Avro en Robeco brachten bijna 6.000 bezoekers op de been. Deze aantallen zijn lager dan in 2013, wat waarschijnlijk te maken heeft met de invoering van de Museumkaart. Groei online In de statistieken van musea en hun achterban op social media, is de Kunsthal trots dat ze landelijk de achtste plaats inneemt, en in Rotterdam direct achter Museum Boijmans Van Beuningen staat. Een van de marketingdoelstellingen, namelijk het vergroten van haar online positie, is met een substantiële groei van volgers op de social media kanalen gerealiseerd. Op Instagram is de Kunsthal eveneens groeiende. Deze cijfers alsook het websitebezoek staan in de toelichting bij het prestatieraster vermeld. 13

6. Bedrijfsvoering en facilitaire zaken De verbouwing in 2013 is vanaf het begin meer geweest dan 'slechts' een verbouwing. Het is de eerste fase van een nieuw tijdperk voor de Kunsthal. In nauw overleg met de gemeente Rotterdam, eigenaar en vanaf de oplevering in 1992 de verhuurder van het gebouw, is voor een vernieuwende aanpak gekozen in samenwerking met een bouwconsortium van drie Rotterdamse bouwbedrijven (bouwbedrijf Dura Vermeer, de bouwer van de Kunsthal, energieleverancier Eneco en Installatiebedrijf Roodenburg). Dit consortium investeert zelf middels een voorfinanciering mee in de uit te voeren verbouwing en verbindt zich ook ná de verbouwing voor minimaal vijftien jaar, aan de Kunsthal. De belangrijkste reden om voor een dergelijk, vernieuwend concept te kiezen is dat afgelopen twintig jaar is gebleken dat beheer en onderhoud van een complex gebouw als de Kunsthal geen sinecure is. Het museale gebruik van het gebouw stelt zeer specifieke wensen en eisen aan het beheer en onderhoud. Het toekomstige beheermodel is gebaseerd op 'ontzorging' van de organisatie, waarbij het consortium zowel de verantwoordelijkheid draagt over het meerjarig onderhoud als over de soft services. Deze keuze heeft er - na intensieve onderhandelingen in met name 2013 toe geleid dat in februari 2014 het traditionele huurcontract tussen de gemeente en de Stichting Kunsthal Rotterdam is ingeruild voor een tripartite overeenkomst tussen gemeente, Kunsthal en het bouwconsortium (waarbij voorzitter Eneco optreedt als penvoerder voor dit consortium, en ook als ondertekenaar van de contracten): een energieprestatie- en onderhoudscontract Kunsthal, tussen gemeente Rotterdam en Eneco bv; een huurovereenkomst Kunsthal, tussen gemeente Rotterdam en Stichting Kunsthal Rotterdam; en een onderhoud- en energieprestatiecontract, tussen Stichting Kunsthal Rotterdam en Eneco bv. Deze drie documenten zijn, vergezeld van een 'raamovereenkomst', en een beknopte aanvulling op het contract (waarin enkele 'last minute’ zaken zijn vastgelegd) begin februari aan de raad van toezicht ter goedkeuring voorgelegd, waarna deze door genoemde drie partijen zijn ondertekend. Tripartite zijn bindende afspraken neergelegd waarin het complete beheer en onderhoud voor een periode van vijftien jaar zijn neergelegd bij het consortium. Dit geldt voor het eigenaren- en het gebruikersonderhoud en beheer; zowel voor het dagelijkse als voor het meerjarenonderhoud en beheer (inclusief storingen). De belangrijkste afspraken zijn vastgelegd op 'outcome'-niveau waarin het consortium zich bijvoorbeeld verplicht om - binnen door de Kunsthal bepaalde bandbreedtes - een bepaald binnenklimaat (temperatuur én luchtvochtigheid) aan te bieden. De Kunsthal heeft geen bemoeienis in de wijze waarop dit gebeurt; wel zijn er afspraken - in noodgeval zelfs financiële sancties - vastgelegd in het geval één van de partijen zich niet aan zijn verplichtingen houdt. De exacte verdeling van de verantwoordelijkheden is contractueel vastgelegd in zogenaamde 'demarcatielijsten' gedurende de looptijd van het contract (en voor ná afloop van die looptijd). Ook is vastgelegd op welk kwaliteitsniveau (conditieniveaus) de diverse gebouwonderdelen periodiek, en na afloop van het contract dienen te liggen. Tot slot is bij de ondertekende contracten vastgelegd dat er nog een beheermodel opgesteld wordt. Dit document is bedoeld om zowel het dagelijkse beheer, als het jaarlijkse onderhoud en beheer op een duidelijke en inzichtelijke manier te organiseren. Dit document beschrijft ook de verantwoordelijkheden en protocollen in geval van storingen, zowel binnen als buiten kantoortijden cq de uren van museale openstelling. Het beheermodel is in december 2014 tijdens een mede hiervoor speciaal ingelaste Stuurgroep vergadering - formeel vastgesteld in aanwezigheid van de consortiumpartners. Afgesproken is dat begin 2015 de verschillende MeerJaren Onderhouds Plannen (MJOP’s) – bouwkundig en installatietechnisch (inclusief het onderhoud van de beveiligings-, de brandmeld-, en de ontruimingsinstallaties) – als bijlage aan het Beheermodel toegevoegd zullen worden. Auditorium / winkel / horeca Het jaar 2014 is ook het jaar waarin de tijdens de verbouwing aangebrachte, functionele verbeteringen, zich voor het eerst in de praktijk konden bewijzen. De hoofdingang is verplaatst en daarmee is het Auditorium fysiek te scheiden van het museale gedeelte. Dit maakt verhuur van het Auditorium mogelijk op momenten dat de Kunsthal voor publiek is geopend. Het is nog te vroeg om definitieve uitspraken te doen maar zeker is dat de inkomsten uit verhuur zijn toegenomen. Daarnaast kan het Auditorium ook functioneel gebruikt worden als uitbreiding van de museale ruimte. Bij de drukbezochte ‘Designing 007’ tentoonstelling is het Auditorium ingezet als integraal onderdeel van de tentoonstelling (als filmzaal). Het tonen van een inhoudelijke documentaire zorgt voor een betere spreiding van bezoekers tijdens drukke bezoekuren. 14

De nieuwe entree heeft ook direct effect op de winkel. Niet alleen is vanuit bedrijfsmatige overwegingen besloten om de winkel zelf te exploiteren maar ook is besloten om deze in de entreezone te situeren voor een betere toegankelijkheid. Samen met een succesvolle ‘Designing 007 Pop-Up Store’ in Hal 2 heeft dit bijgedragen aan toegenomen omzetcijfers. Tot slot heeft het Kunsthalcafé meegelift op de verplaatste hoofdentree. Het is een juiste keuze gebleken om het terras aan de noordzijde in de exploitatie te betrekken. Ook het verplaatsen van de bar en het toevoegen van een extra ‘mobiele’ bar hebben de exploiteerbaarheid van het café substantieel verbeterd. In de logistiek zit een merkbare en efficiëntere logica. Dit blijkt uit de toegenomen vraag ‘van buiten’; behalve voor onze eigen bezoekers vervult het Kunsthalcafé een duidelijke, zelfstandige functie voor feesten, ontvangsten en recepties. Het café maakt daarbij gebruik van de toiletten en garderobe van de Kunsthal. Om de toegankelijkheid van de Kunsthal ook voor mensen met een beperking steeds verder te optimaliseren, is de Kunsthal in november 2014 een adviestraject gestart met de Vereniging van Gehandicaptenorganisaties Rotterdam (VGR). Omdat het exploiteren van een café een vak is dat relatief ver af staat van onze ‘core business’ is er, anders dan bij de museumwinkel, voor gekozen om de exploitatie hiervan bij een gerenommeerde horecaexploitant onder te brengen. De verbouwing van de Kunsthal in combinatie met de aanleg van een nieuwe professionele keuken en de realisatie van een nieuwe bar is aangegrepen om een nieuwe exploitatie-overeenkomst af te sluiten met de horecaexploitant.

Personeel & Organisatie De organisatie van de Kunsthal is in 2014 toegespitst op het vernieuwde businessmodel. Een interne reorganisatie heeft geleid tot een nieuwe organisatiestructuur bestaande uit vier taakgebieden: inhoud, business, algemene zaken en facilitaire zaken. Een organisatorische herverdeling van takenpakketten heeft plaatsgevonden aangevuld met een projectteam vanuit het consortium voor onderhoudswerkzaamheden en storingen. Inhoud, business, algemeen en facilitair De artistieke staf, verantwoordelijk voor het inhoudelijke programma, de tentoonstellingen, activiteiten en communicatie van de tentoonstellingen, bestaat uit de algemeen directeur, twee tentoonstellingsmakers/curatoren en de assistent-curator, de registrar, de hoofd productie, twee communicatiemedewerkers, een educatiemedewerker en een medewerker fondsenwerving. Het facilitaire team, verantwoordelijk voor het gebouw, ICT en veiligheid, bestaat uit de zakelijk directeur, hoofd gebouwbeheer, een technische afdeling, hoofd beveiliging, vier hoofdsuppoosten en een suppoost. De afdeling Algemene Zaken, verantwoordelijk voor onder meer personeel, financiën, kassa en publieksservice, bestaat uit hoofd algemene zaken, medewerker financiën, twee receptionistes, twee kassamedewerkers en een vrijwilligerscöordinator. Tot slot, de business afdeling, die zich bezig houdt met de exploitatie van de Kunsthal, bestaat uit nieuwe medewerkers voor de Kunsthalwinkel en een medewerker evenementen en ontvangsten. Bijlage D visualiseert de nieuwe organisatiestructuur inclusief een overzicht van alle medewerkers en oproepkrachten. Publieksmedewerkers In 2014 is de Kunsthal gestart met de inzet van een team van vrijwilligers, die zich belangeloos inzetten als publieksmedewerker. Het hoofddoel van hun taken is een gastvrije ontvangst voor alle bezoekers van de Kunsthal. Ze informeren het publiek over de lopende tentoonstellingen en randprogrammering, beantwoorden alle voorkomende vragen en assisteren hulpbehoevende bezoekers. Daarnaast delen ze educatief materiaal uit aan families en ontvangen ze schoolklassen. Het is gebleken dat de inzet van deze vrijwilligers bijdraagt aan een kwalitatief betere dienstverlening aan de bezoeker. De vrijwilligers worden begeleid door de nieuw aangestelde vrijwilligerscoördinator, die de werving en selectie organiseert en het vrijwilligersbeleid heeft ontwikkeld. Het nieuw opgebouwde team bestaat inmiddels uit dertig personen. Binnen de Kunsthal is er een heldere rol- en taakverdeling tussen betaalde krachten en vrijwilligers. De Kunsthal zet geen vrijwilligers in om betaalde staf te vervangen. 15

Facilitair personeel Met name op het gebied van facilitair personeel zijn belangrijke stappen gezet. Het jaar 2014 begon met de uitbreiding van het restant aantal beveiligingsmedewerkers, nadat in 2013 afscheid is genomen van de voltallige suppoostengroep vanwege het aflopen van de WIW/ WSW subsidies bij de gemeente. De overgebleven twee hoofdsuppoosten zijn aangevuld met twee nieuwe hoofdsuppoosten, elk vanuit een boventalligheidssituatie bij Museum Rotterdam en de gemeente. Op 1 februari is een geheel vernieuwde suppoostenploeg begonnen. Deze suppoosten, door de Kunsthal geworven in directe samenwerking met het Werkgeversservicepunt (samenwerkingsverband tussen de gemeente en het UWV), hebben de zeer druk bezochte heropening (hun eerste formele werkdag) en het ontvangst van de Koning op 4 februari vlekkeloos doorstaan. Alle nieuwe beveiligers hebben in 2014 hun praktijkstage voor de opleiding beveiliger-2 voltooid en zijn in het bezit van hun beveiligingsdiploma. Op 1 maart is het nieuwe hoofd veiligheidszaken formeel begonnen. In de periode 24 maart t/m 24 juni heeft de Kunsthal een reïntegratie kandidaat vanuit de gemeente in de Kunsthal begeleid bij zijn terugkeer in eigen werk. Op 26 juni heeft in opdracht van AON een risicobeoordeling plaatsgevonden voor de totale beveiliging van de Kunsthal. Deze audit is met goed gevolg afgerond, over de inhoud wordt op deze plek niet in details getreden. Kunsthal als ervaringsplek voor stagiaires De medewerkers educatie en communicatie zijn ondersteund door stagiaires vanuit diverse (universitaire) opleidingen evenals de curatoren. Tevens zijn er afspraken gemaakt met het ROC Albeda College om de Kunsthal als vaste partner structureel te gaan voorzien van stagiaires op het gebied van beveiliging. In de maanden september en oktober zijn vier stagiaires vanuit het ROC Albeda College aangenomen om bij de Kunsthal hun praktijkstage voor de opleiding beveiliger-2 te volgen. Nevenactiviteiten Kunsthalmedewerkers Naast de reguliere bijdragen aan tentoonstellingscatalogi, rondleidingen en ontvangsten die direct aan de tentoonstellingen zijn gerelateerd, werd door een aantal stafleden en medewerkers van de Kunsthal verschillende nevenactiviteiten ontplooid. De directeur is actief in diverse commissies en besturen, onder meer als lid van de aankoopadviescommissie Stedelijk Museum Schiedam; de jury van de Sacha Tanja Penning; de Economic Council Rotterdam; de Adviesraad Art Rotterdam; de Programmaraad RTV Rijnmond; de Stichting Museumpark Rotterdam; Regieraad Hoboken; adviseur Erasmus MC Kunstcommissie en juryvoorzitter Henri Winkelman Award. Overige nevenactiviteiten van de directeur zijn in 2014 onder meer het geven van college aan studenten Bouwkunde TU Delft, gastpresentator beeldende kunst rubriek Opium TV, schrijven van artikelen voor tentoonstellingscatalogi (Museum op schaal, Marcel van Hoef), het veelvuldig houden van presentaties voor (en met) het consortium en de gemeente, en het bijwonen van diverse (internationale) bijeenkomsten zoals British-Dutch Dialogue Conference 2014, TEDx Amsterdam en Asia Europe Meeting (ASEM). Ook ontving zij verschillende delegaties in 2014 waaronder de Chinese delegatie Dutch Culture via Mondriaan Fonds, Patrons Royal Academy of Arts, Londen, Expertmeeting Rotterdamse Nieuwe en de International Council van het MoMA, New York. Andere Kunsthalmedewerkers hebben ook (inter)nationale nevenactiviteiten. Curator Charlotte van Lingen is ‘reviewer’ zowel bij het fotofestival Les Rencontres d' Arles als tijdens een Meet & Greet van de Vlaamse Vertegenwoordiging in de Belgische Ambassade in Den Haag. Daarnaast is zij al enige jaren lid en gastspreker op Muscon (een exchange platform voor design en architectuur in Basel). Curator Jannet de Goede is als jurylid verbonden aan de MK Award en lid van IEO (International Exhibition Organisers). Afgelopen jaar heeft zij onder meer college gegeven in de cursus ‘De Kunst van het Tentoonstellen’ van het Van Gogh Museum, kunstenaar Hadassah Emmerich geïnterviewd (24 april) en advies gegeven over de besteding van gereserveerde gelden in het kader van de stad Maastricht als potentiële Culturele Hoofdstad. Registrar Klaas Witsen-Elias is bestuurslid van de Nederlandse Registrar Groep (onderdeel Museumvereniging) en beveiligingsadviseur Luchtvracht voor de Kunsthal. In 2014 organiseert hij diverse studiedagen voor de branche. Hoofd communicatie Mariëtte Maaskant is lid van Adviesraad Rotterdam Festivals en bestuurslid 24 uur cultuur. Tevens heeft zij presentaties gehouden voor Cultuurmarketing.nl en ACMC (Associatie Culturele Marketing en Communicatie) over de marketingcampagnes van de Kunsthal. Medewerker ontvangsten Eveline Bos is lid geworden van PML (Platform Museum Locaties). En Megan Hoogenboom, verantwoordelijk voor de winkel, geeft tijdens de conferentie Off the Press op 23 en 24 mei in Museum Boijmans Van Beuningen en Worm de workshop ‘Paper to Code’ aan WdKA studenten. 16

7. Facts & Figures 2014 Prestatieraster algemeen Gezien het resultaat van 252.411 bezoekers in 11 maanden kan geconcludeerd worden dat het publiek de Kunsthal in grote getale heeft bezocht. Deze bezoekers zijn afgekomen op één van de 23 tentoonstellingen en/of op één van de vele evenementen of activiteiten die in de Kunsthal hebben plaatsgevonden. Zie de onderstaande tabel voor de breedte en diepte van het gehele Kunsthalprogramma.

Nog toegankelijker na invoering Museumkaart Ter gelegenheid van de heropening heeft de Kunsthal in samenwerking met de Nederlandse Museumvereniging besloten om de landelijke Museumkaart in te voeren. Door deze invoering is voor vele kunst- en cultuurliefhebbers de Kunsthal - voor het eerst in haar 23-jarig bestaan - toegankelijk geworden met de bekende Museumkaart. Samen met de regionale Rotterdampas die sinds 2012 onbeperkt gratis toegang verleent is een bezoek aan de Kunsthal nu nog laagdrempeliger. Bij een totaal bezoekersaantal van 252.411 bezoekers in 2014 kwam 38% van de bezoekers met een Museumkaart en was 6% in het bezit van een Rotterdampas. Vanwege het hoge bezoekersaantal in 2014 zijn meer dan de beoogde inkomsten uit entree gehaald. Echter, de gemiddelde toegangsprijs lag dit jaar aanzienlijk lager door de invoering van de Museumkaart (en Rotterdampas) dan wij van tevoren voorzagen. Dit betekent dat wij voor het komend jaar zeer alert zullen zijn op de entreeinkomsten en streven naar een bezoekersaantal boven de 210.000. Groei online De Kunsthalwebsite werd in 2014 door 541.789 mensen bezocht (aantal bezoekers bleef gelijk aan 2013) waarvan 72% nieuwe online bezoekers waren. Het aantal pageviews voor kunsthal.nl is met 35% gestegen naar 2.101.334. De speciale webpagina kunsthal.nl/designing007 met de look&feel van de tentoonstelling en de mogelijkheid direct etickets te kopen bereikte 24.807 pageviews, waarbij veelvuldig is doorgelinkt vanuit de reguliere Kunsthalpagina over James Bond. Zie ook het kengetallenoverzicht. Social Media In 2014 is de focus sterk op de sociale media gericht met als doel een nieuw en ook jonger publiek te bereiken. Op Facebook is het aantal likes met 50% gestegen, van 25.150 naar 37.528 volgers. Twitter bereikte zelfs een groei van 150% en steeg van12.250 naar 31.000 volgers. Op Instagram, waarmee de Kunsthal in 2013 gestart is, zijn binnen een jaar 1420 volgers en circa 7000 tags geweest. Met online mediapartner GANDA is bewust ingezet op verschillende Facebook winacties in samenwerking met diverse sponsorpartners. 17

Kengetallen Onderstaande kengetallen geven een overzicht van de meest relevante cijfers in het Cultuurplan 2013-2016. De verhouding exploitatiesubsidie versus eigen inkomsten en entreegelden in 2014 is 1:1,14. De Kunsthal wordt voor minder dan de helft van haar activiteiten gesubsidieerd en verdubbelt iedere euro aan subsidie! De exploitatiesubsidie bedraagt 46,8%.

*) Waarvan 36.952 bezoekers (en 163.038 bezochte pagina's) voor het online platform MaakMee.nl **) Waarvan 24.807 pageviews voor de speciale webpagina www.kunsthal.nl/designing007 *** ) Met mediaknipsels worden bedoeld recensies en besprekingen van het actuele tentoonstellingsprogramma in de reguliere Nederlandse dag-, week- en maandbladen, exclusief agenda- en onlinevermeldingen en buitenlandse media. Verwijzingen naar de Kunsthal algemeen zijn ook in dit overzicht opgenomen.

Prestatieraster Educatie De Kunsthal zet breed in op educatie bij haar hoofdtentoonstellingen en benadert hiervoor actief de verschillende (Rotterdamse) onderwijsinstellingen. Door samenwerking sluit het educatieve aanbod naadloos aan op de kerndoelen van de curricula en vormt een bezoek aan de Kunsthal een toegevoegde waarde voor scholieren en studenten. Sinds 2011 heeft de Kunsthal een convenant met ROC Albeda College. Verder werkt de Kunsthal nauw samen met Stichting BOOR, de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR), Openbare Scholengemeenschap Hugo de Groot Rotterdam, het Rudolf Steiner College Rotterdam, Samenwerkende Vrijescholen Zuid-Holland en Digital Playground. Prestatieraster Educatie jaarverslag 2014 1 februari – 31 december

Educatie binnenschools Deelnemers Contacturen*

Activiteiten Deelnemers Contacturen***

Primair Onderwijs

Voortgezet Onderwijs

MBO

Hoger Onderwijs

1.778 71

8.608 344

1.925 77

1.516 61

Onder 25 jaar**

Boven 25 jaar**

20.694 20.694

13.132 13.132

* de contacturen ‘educatie binnenschools’ zijn gebaseerd op een gemiddelde van 25 leerlingen per klas. ** Er zijn geen geregistreerde gegevens beschikbaar van bezoekers onder en boven de 25 jaar, daarom pleit de Kunsthal voor onderverdeling in onder en boven de 18 jaar. *** de contacturen ‘activiteiten’ zijn gebaseerd op een gemiddelde duur van een uur per activiteit.

Educatie binnenschools Ieder voor- en najaar organiseert de Kunsthal docentenmiddagen om docenten te betrekken en te informeren over de educatieprogramma’s met aansluitend een bezoek aan de tentoonstellingen. In totaal bezochten bijna 14.000 leerlingen de Kunsthal in schoolverband, respectievelijk 1.778 leerlingen uit het primair onderwijs, 8.608 leerlingen uit het voortgezet onderwijs, 1.925 leerlingen uit het MBO en 1.516 studenten uit het Hoger Onderwijs. 18

Met name de tentoonstelling ‘De Tweede Wereldoorlog in 100 Voorwerpen’ trekt meer leerlingen dan verwacht (5.338 leerlingen Voortgezet Onderwijs). Ook het najaarsprogramma scoort met 3.270 VO-leerlingen boven verwachting. Activiteiten per leeftijdscategorie Tot de categorie ‘activiteiten’ behoren deelnemers aan activiteiten die worden georganiseerd aansluitend bij de tentoonstellingen en gericht zijn op families, kinderen (niet in schoolverband), jongeren en volwassenen. Dit zijn activiteiten zoals FAMILIEdagen, schoolvakantieprogramma’s, kijk&doe-tochten, themadagen, Artist Talks, avondopenstellingen, rondleidingen en lezingen. Registratie aantallen deelnemers activiteiten onder en boven 25 jaar De Kunsthal maakt via haar kassaregistratiesysteem een onderscheid in bezoekers onder en boven de 18 jaar. Er zijn geen geregistreerde gegevens beschikbaar van het aantal bezoekers onder en boven de 25 jaar. In de verantwoording van dit prestatieraster is een schatting gemaakt van het aantal deelnemers op basis van de cijfers uit het publieksonderzoek 2014 (8% van onze bezoekers is tussen de 19 en 25 jaar) en de specifieke activiteiten die zijn georganiseerd voor deze leeftijdsgroep. Activiteiten onder 25 jaar In deze categorie valt jeugd tot en met 18 jaar die de Kunsthal niet in schoolverband bezoekt. Jeugd tot en met 18 jaar die de Kunsthal bezoekt is deelnemer aan ‘educatie buitenschools’. Ze krijgen gratis een speurtocht of kijkwijzer. In totaal bezochten 20.694 jongeren tot en met 25 jaar de Kunsthal in 2014, waarvan 1.355 deelnemers tussen de 19 en 25 jaar. Dit totale aantal is ver boven de verwachting, dat is toe te schrijven aan het tentoonstellingsprogramma en het succes van het vernieuwde familieprogramma. Activiteiten boven 25 jaar In deze categorie valt iedereen boven de 25 jaar die deelneemt aan een activiteit in de Kunsthal. Dit zijn in totaal 13.132 deelnemers. Deze cijfers zijn gebaseerd op de bezoekersaantallen die geregistreerd worden per activiteit. Ook dit aantal is hoger dan verwacht. Dit is te verklaren door het hogere aantal bezoekers dat Kunsthal heeft bezocht in 2014 en het succes van de activiteiten. Producties: plan: 0, realisatie 1 Dit betreft de Luisterroute, die weliswaar pas per begin maart 2015 beschikbaar kwam voor het publiek, maar in 2014 geproduceerd is. Zie ook de tekst op onze website: Op zaterdag 7 maart 2015 lanceert de Kunsthal Rotterdam een Luisterroute met cabaretier Mike Boddé. De Luisterroute is een innovatieve audiotour, waarmee bezoekers een non-stop geluidswandeling maken door de Kunsthal. Met verhalen, interviews en muziek leidt Mike Boddé de bezoekers door het hele gebouw en deels zelfs erbuiten. Hij neemt je mee op een reis vol beelden, stemmen en geluiden. Verborgen verhalen die bezoekers aan de Kunsthal normaal niet meekrijgen, komen aan bod. Met zijn persoonlijke verhaal geeft Mike Boddé je in een uur een nieuwe impressie van de Kunsthal. Bezoekers: plan: 180.000, realisatie 252.411 De ruimere entree-inkomsten, een grotere opbrengst van de winkel, en een grotere opbrengst aan bijdragen zijn toe te schrijven aan het enorme succes van met name de tentoonstellingen S.H.O.E.S., de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen en Designing 007. Hoewel niet hard te kwantificeren in verband met het per jaar verschillende aanbod aan tentoonstellingen, lijkt ook de invoering van de Museumkaart een groei in de bezoekersaantallen te hebben bewerkstelligd.

19

Mapping de Kunsthal 2014 Sponsoren / fondsen

Bruikleengevers o.a.

Kunsthal Zakenkring

• Musée Internationale de la Chaussure, Romans

• Gemeente Rotterdam

• Stichting Elise Mathilde Fonds

• ABN AMRO Bank N.V.

• Teldesign B.V.

• BankGiro Loterij

• Van Leeuwen Van Lignac Stichting

• HAL Investments B.V.

• Laurens Groep B.V.

• Anne Frank Stichting

• Blockbusterfonds

• Iona Stichting

• Kneppelhout & Korthals Advocaten

• BIKKER & Company

• Paleis Het Loo

• Het vfonds

• Dura Vermeer Charity

• Havenbedrijf Rotterdam

• Hoboken Advocaten

• Museo Salvatore Ferragamo, Florence

• Stichting Retourschip

• Vlaamse Vertegenwoordiging

• MediaCenter Rotterdam

• Dura Vermeer

• Bata Shoe Museum, Toronto

• VSB Fonds

• Robeco

• Value positioning

• Eneco

• Nederlands Leder en Schoenen Museum, Waalwijk

• Stichting Bevordering

• Odin

• Anthony Veder Group N.V.

• Roodenburg

• Nationaal Schoeisel Museum, Izegem

• Mainport Design Hotel

• Elburg Consultancy

• Rabobank Rotterdam

• Stichting Musea en herinneringscentra 40-45

• Mondriaan Fonds

• MediaCenter Rotterdam

• PwC Rotterdam

• Menoor bewegwijzering

• Textiel Museum

• Prins Bernhard Cultuurfonds

• British Airways

• Robeco Groep N.V.

• Automatic Signal

• Rijksmuseum, Amsterdam

• Bollinger

• Buro voor de Boeg

• Brackmann

• Tropenmuseum, Amsterdam

• Fonds 21

• Wijn Verlinden

• Reputatiegroep

• Erasmusstichting

• Erasmus MC

• Strategy on Demand

• Sarenza

• Hizkia van Kralingen

• SV Collection B.V.

• Procter & Gamble

• Ganda

• IVA Groep

• Nationale-Nederlanden

• Kroymans Aston Martin

• La Red

• Dr. Hauschka

• Weleda

van Volkskracht

Zuid-Holland

• Rudolf Steiner Archief

aanbestedingsspecialist

• Kunstcollectie Goetheanum

• Ondernemersvereniging

• Atlas Van Stolk, Rotterdam

Nieuwe Binnenweg

• Alle bruikleengevers die anoniem wensen te blijven

• Steens en Partners

Internationale partners

Kunsthal Ambassadeurs

• Galerie Ronny van de Velde

• ROC Albeda College

• Design Museum Helsinki

• Nationale-Nederlanden

• Vitra Design Museum, Weil am Rhein

• Sundio Group

• Barbican Centre, Londen

Kunsthal Cirkel en Vrienden

• EON Productions, Londen

• Ambach & Rise, Los Angeles

• Bibliothèque National de France, Parijs

Met dank aan alle Kunsthal Cirkelleden en Vrienden

• Stiftsbibliothek St. Gallen

Kunsthal Consuls

• Modemuseum Hasselt

Mediapartners

• Ellen Meijer (Rabobank) • Melany van Twuijver

• Trouw

Consortium

• RTV Rijnmond • Metro Mode Man

• ENECO

• AD Nieuwsmedia BV

• Dura Vermeer

• Moesson

• Roodenburg Installatietechniek • OMA

Kunstenaars

• Gemeente Rotterdam

• Martijn van de Griendt

Speciale evenementen

• Stefan Hoffmann

• Housewarming vernieuwde Kunsthal

• Paul Breuker

• Veiling Truien van Loes

• Myungsu Seo

SAMENWERKINGEN 2014

• Loe de Jong-middag • Museumweekend • Finissage Tweede Wereldoorlog tentoonstelling

• Ron van der Ende • Simon Crofts

• Designing 007 Cocktail Evenings

Gastcuratoren

• Schoen Zoekt Vrouw-ruilbeurs

• Alle MaakMee-deelnemers

• Van Velerlei Pluimage Festival

• Ad van Liempt, schrijver en journalist

• Mode Marché

• Kenneth Ramakers, Modemuseum

• Steiner Weekend

Hasselt

• KunsthalFAMILIEdagen

• Menno Jonker, kunsthistoricus

• Red Carpet preview Designing 007

• Dirk Sijmons, landschapsarchitect

• MASH-UP i.s.m. IFFR

• Wesley Meuris, kunstenaar

• Artist Talks Kamagurka en Peter de Cupere

Openings- en gastsprekers • Burgemeester Aboutaleb

• Bronwyn Cosgrave, mode-historicus

Samenwerkingspartners landelijk

• Lindy Hemming, kostuumontwerper

Ontvangsten

Rotterdamse samenwerkingspartners

• West Den Haag

• Debat i.h.k.v. Art Rotterdam

• Galerie VIVID

• Studio Vollaerszwart

• VNO-NCW

• Aston Martin Owners Club

• Wandschappen

• The Kik

• Vereniging Hendrick de Keyser

• Bezoek Eneco met wethouders Duurzaamheid

• DNA Charlois

• Mainport Hotel

• Nederlandse Museumvereniging

• Symposium Erasmus MC

• Brand Communicatie

• Delftse Poort

• Galerie Ron Mandos

• College Erasmus Universiteit

• Wake Up in Architecture

• Mike Boddé, cabaretier

• Jan Jansen, schoenontwerper

• Educatief congres Nationaal Comité 4 en 5 mei

• Bevrijdingsfestival Rotterdam

• Galerie Delta

• Vrije Academie

• Diploma-uitreiking Hogeschool Rotterdam

• RotterdamPas

• Caland Schoenen

• Veteraneninstituut

• Opnames Tussen Kunst & Kitsch

• Hotel New York

• Euromast

• Koninklijke Landmacht

• Bezoek Minister Plasterk met Greenfox

• Internationale Architectuur

• Erasmus MC

• Johan Idema, cultuuradviseur

• OMA

• Afd. Kunstgeschiedenis Radboud

• Patrons van de Royal Academy of Arts

• Bilderberg Parkhotel

• Stadhuis

• Kennisbijeenkomst Rotterdam Festivals

• Art Rotterdam

• Museum Boijmans Van

• Aftrap Rotterdam Partners

• Fotograaf Janine Schrijver

• Expertmeeting Rotterdamse Nieuwe

• John Buijsman

• Odin Imkerij

• Hoboken Lecture (vanuit Het Natuurhistorisch)

• CCCP

• Immeke

• Stichting Demeter Inspiratiedag

• IN10

• NRC Café

• MuseumJeugdUniversiteit

• College voor studenten TU Delft

• DasBuro

• Lantaren-Venster Rotterdam

• Steunpunt Gastsprekers WO II

• Conny Janssen Danst

• Urban Guides

• Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR)

• Vereniging van Vrije scholen

• Cineville Filmquiz

• Studio Vollaerszwart

• Bijenkorf Rotterdam

• Stichting Proefhof

• Vereniging Ondernemers Scheepvaartkwartier

• Lantaren Venster Rotterdam

• Rudolf Steiner College

• Van den Assem Schoenen

• Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam (KCR)

• Symposium Iona Stichting

• Rudolf Steiner College

• Vereniging Gehandicapten

• Atlas Van Stolk

• Digital Playground

• Ondernemersvereniging Nieuwe Binnenweg

• Codarts

• Vereniging van Vrije Scholen

• International Council MoMA

• ROC Albeda College Rotterdam

• ING Ladies Event

• Koning Willem-Alexander • Redmond O’Hanlon (ontdekkingsreiziger, televisiemaker) • Yoeri Albrecht (directeur De Balie Amsterdam) • Jeroen Chabot (directeur Willem de Kooning Academie) • George Brugmans (directeur IABR) • Melanie Schultz van Haegen (Minister van Infrastructuur en Milieu) • Ed Nijpels (Raad van Toezicht IABR) • Maryam d’Abo (actrice The Living Daylights) • Jeroen Krabbé (acteur The Living Daylights) • Daphne Deckers (actrice Tomorrow Never Dies) • Anniek Mauser (directeur duurzaamheid Benelux

• National Comité 4 en 5 mei

Universiteit Nijmegen

bij Unilever, MVO Manager) • Quintis Ristie (presentator, reporter) • Herman Pleij (cultuurhistoricus, schrijver)

Educatie & Talentontwikkeling

Biennale Rotterdam

Rotterdam • Museum Rotterdam

• NN DE Café

Beuningen • Internationaal Film Festival Rotterdam

• Jeugdcultuurfonds Rotterdam • 24H Architecture

BIJLAGE A

LEDEN RAAD VAN TOEZICHT STICHTING KUNSTHAL ROTTERDAM EN NEVENFUNCTIES Januari 2015 VOORZITTER De heer drs. A.J.M. Schakenbos (Arjan) | Bestuurder Vestia Lid van de raad van toezicht van Equipe Zorgbedrijven LEDEN De heer R.E. Zijderveld (Richard) / portefeuille financiën | (voormalig partner Deloitte) Dga persoonlijke holding, Barendrecht; Commissaris Human Company BV, Amersfoort; Lid comité van aanbeveling Peoples' Business, Rotterdam; Adviseur bestuur VvE/VvO winkelcentrum Walburg, Zwijndrecht; Lid regiegroep herontwikkeling Walburg, Zwijndrecht. De heer B. Vree (Ben) | CEO APM Terminals Europe - Hon. Consul General for Sweden; - Lid RvC Pon Holdings, Almere; - Lid RvC Caldic NV, Rotterdam; - Lid RvC HES International, Rotterdam; - Lid RvC EMO/EKOM, Rotterdam; - Lid RvC ProDelta, Rotterdam; - Voorzitter Stichting Vrienden van het Havenziekenhuis, Rotterdam; - Vice Voorzitter, De Club Rotterdam, Rotterdam; - Lid Stichting Preferente Aandelen AHOLD NV, Zaandam; - Lid Stichting Preferente Aandelen SBM Offshore, Schiedam; - Voorzitter Raad van Advies bij Werk en Inkomen van de gemeente Rotterdam; - Lid of Voorzitter van de RvC van een aantal ondernemingen binnen APM Terminals. De heer Mr. P.J.M. Drion (Peter) | Partner Van Traa Advocaten N.V. Voorzitter bestuur Vriendenvereniging Rotterdams Philharmonisch Orkest; Voorzitter bestuur Stichting Juridische Samenwerking aan de Maas; Voorzitter Tuchtcollege NIVRE; Voorzitter bestuur Stichting B/V-Fonds; Lid Commissie Disciplinaire Rechtspraak Nederlandse Orde van Advocaten; Lid/secretaris bestuur genootschap Gijsbert Karel van Hogendorp; Lid Nederlands Arbitrage Instituut. Mevrouw mr. N. Albayrak (Nebahat) / portefeuille personeel | Shell, vicepresident communications Upstream International - Lid Raad van Toezicht De Doelen; - Lid en vicevoorzitter van het bestuur van Fonds 21 (voorheen SNSfonds). De heer V.S. Mentzel (Vincent) | voormalig staffotograaf NRC Handelsblad Lid van de Straatnamencommissie van de gemeente Rotterdam; Lid Advisory Board of the W. Eugene Smith Memorial Fund, New York; Gastcurator Nederlands Fotomuseum, Rotterdam; Gastcurator Museum Boerhaave, Leiden.

Tentoonstellingen en events Kunsthal Rotterdam 2014 (exclusief openingen, ontvangsten en vakantieactiviteiten) 2014

Architectuur en design

Rotterdam

Design Art 15 jaar VIVID

Fotografie

Kunst

Familie/jeugd

Wereldcultuur/ diversen

Events

The Factory Set Ron van der Ende

Mijn Rotterdam Jeugdcultuurfonds

Truien van Loes Presentatie & Veiling

24 uur cultuur / Wereld van Witte de With 12 - 14 september

Tweehonderd Jaar Koninkrijk der Nederlanden Atlas Van Stolk

Aftrap Rotterdam Partners 12 maart MASH-UP i.s.m. IFFR 24 oktober

Nationaal

IABR – 2014 Urban by Nature:

Love & Marriage Paul Breuker

De Aarde een Tuin

Forever Young Martijn van de Griendt

Het Verkennen van de Ondergrond

Van velerlei pluimage Zeventiende-eeuwse waterverftekeningen van Andries Beeckman

De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen

Kunsthal Light #8 Patience Stefan Hoffmann Luisterroute met Mike Boddé (productie)

Stadslandschap en Klimaatverandering Het Stedelijke Metabolisme Strategieën voor het Stadslandschap

Housewarming 1 februari MuseumJeugdUniversiteit 9 feb-16 maart-13 april-11 mei Museumweekend 5 & 6 april Loe de Jong-middag 22 april Finissage Tweede Wereldoorlog tentoonstelling 5 mei Van Velerlei Pluimage Festival 10 mei Mode Marché 31 augustus Steinerweekend 27-28 september Artist Talks Museum op schaal 1/7 Kamagurka en Peter de Cupere 7 december Tussen Kunst & Kitsch 8 december

Internationaal

MaakMee S.H.O.E.S Over hoge hakken en echte liefde Marimekko Design for a happy life Designing 007: Fifty Years of Bond Style

De horizon roept… Simon Crofts

Kudzanai Chiurai This is not Africa, this is us

Kunsthal Light #9 Raindrop Myungsu Seo

Museum op schaal 1/7 100 Belgische kunstenaars

Rudolf Steiner Alchemie van het alledaagse

Debat This is not Africa, this is us 7 februari

BIJLAGE B

TENTOONSTELLINGSPROGRAMMA 2014 - KUNSTHAL ROTTERDAM MaakMee S.H.O.E.S. Over hoge hakken en echte liefde

internationaal / design

Partners: BankGiro Loterij, Modemuseum Hasselt, Sarenza

1 februari t/m 11 mei 2014

De tentoonstelling ‘S.H.O.E.S.’ presenteert aan de hand van bijna vijfhonderd schoenen het design van de damesschoen vanaf 1900 tot heden. Schoenen als ware kunstwerken en op hoog ambachtelijk niveau gemaakt: van Victoriaanse laarzen tot aanlokkelijke muiltjes en van klassieke pumps tot de meest futuristische creaties. Internationale meesters onder de schoenontwerpers onder wie André Perugia, Salvatore Ferragamo, Manolo Blahnik en uit eigen land Jan Jansen zijn uitgelicht. Hedendaagse ontwerpers en jong talent komen ook aan bod. S.H.O.E.S. is een ‘must-see’ voor iedereen met een passie voor mode en design. S.H.O.E.S. is de eerste MaakMee tentoonstelling van de Kunsthal, waarbij publiek invloed kan uitoefenen op onder meer het onderwerp, het ontwerp, de inhoud en de communicatie van de tentoonstelling.

Kudzanai Chiurai This is not Africa, this is us

hedendaags / videokunst

Partner: West Den Haag

1 februari t/m 16 feb 2014

In samenwerking met West Den Haag presenteert de Kunsthal, speciaal ter gelegenheid van Art Rotterdam, een monumentale video-installatie in de Kunsthal van de Zimbabwaanse kunstenaar Kudzanai Chiurai. Chiurai onderzoekt in zijn werk hedendaagse conflicten in Afrika en zinspeelt op rituele Afrikaanse gebruiken. Zijn installatie bestaat uit een drietal films, waarvan de films ‘Iyeza' en ‘Creation' eerder zijn getoond op dOCUMENTA (13). Met de net voltooide film ‘Moyo' is de installatie compleet en voor het eerst in Europa, in zijn geheel te zien.

1

Marimekko Design for a happy life

Internationaal / design

1 februari t/m 11 mei 2014

Marimekko wordt vandaag de dag wereldwijd erkend als hét icoon van Fins design. Sinds de oprichting van het bedrijf in 1951 heeft Marimekko de missie om met mode en design de kwaliteit van leven te verbeteren. Zowel de geschiedenis als de actualiteit van het typerende Marimekko-ontwerp in stoffen, mode, interieur, serviesgoed en andere materialen en producten zijn in de tentoonstelling onder de loep genomen. De bezoeker krijgt een rijk geschakeerd overzicht te zien, van het felgekleurde Unikko bloempatroon dat in 2014 alweer toe is aan haar Gouden Jubileum tot en met de Marimekko-outfits van stijlicoon Jackie Kennedy. De tentoonstelling komt tot stand in samenwerking met het Design Museum Helsinki.

Forever Young fotografie / jongerencultuur videokunst

Martijn van de Griendt 1 februari t/m 11 mei 2014

Al ruim vijftien jaar fotografeert Martijn van de Griendt jongeren over de hele wereld. De tentoonstelling ‘Forever Young’ presenteert een selectie uit zijn oeuvre en gaat op in zijn foto’s over jeugdcultuur. Als straatfotograaf, werkend in de traditie van Ed van der Elsken, legt Van de Griendt een generatie jongeren, die nog zoekende is naar haar identiteit, op een open en directe manier vast. Van de Griendts foto’s tonen een bijzonder overzicht van de jeugd hier in Nederland en elders in de wereld. Speciaal voor de tentoonstelling in de Kunsthal maakt Van de Griendt een fotoboek met circa vijftig foto's uit de tentoonstelling in een exclusieve genummerde oplage. Tijdens de FAMILIEdag op 6 april houdt Van de Griendt een Artist Talk.

2

Patience

talentontwikkeling / site specific werk videokunst

Stefan Hoffmann Kunsthal Light #8

1 februari t/m 11 mei 2014

Kunsthal Light creëert kansen voor talentvolle kunstenaars en richt hierbij de spotlight op 'modern muralists', urban- en striptekenaars, conceptuele kunst en installaties. Kunstenaars krijgen de vrije hand om in de etalage langs de hellingbaan een 'site-specific' werk te maken. Voor Kunsthal Light #8 speelt de Nederlandse kunstenaar Stefan Hoffmann met de vernieuwde signing van de gerenoveerde Kunsthal. Door zijn ambachtelijke werkwijze - hij realiseert zijn projecten ter plekke in zeefdruk en drukt deze rechtstreeks op de wand - groeide zijn werk geleidelijk naar een definitieve vorm. Hoffmann gebruikt symbolen uit het dagelijks leven als uitgangspunt voor zijn werk: het klassieke wc figuurtje, de ‘Te Huur’ posters van makelaars, prijsstickers uit de reclame en bewegwijzering in de metro. Hoffmann ontleedt de elementen, onderzoekt deze en voegt ze opnieuw samen. Hij laat de oorspronkelijke functie van symbolen verdwijnen, waarmee er ruimte ontstaat voor verbeelding.

De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen Partners: Nationaal Comité 4 en 5 mei, Stichting musea en herinneringscentra 40/45, BankGiro Loterij, vfonds

Nederland / historie

5 februari t/m 5 mei 2014

Voor het eerst presenteren 25 Nederlandse oorlogs- en verzetsmusea zich gezamenlijk in één tentoonstelling. Eenmalig zijn 100 bijzondere voorwerpen samengebracht in de Kunsthal. De voorwerpen komen voornamelijk uit de collecties van de deelnemende musea. Gastcurator Ad van Liempt maakt de keuze uit deze collecties en vertelt daarbij de verhalen achter de voorwerpen. Bij de tentoonstelling ‘De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen' verschijnt een handzame, rijk geïllustreerde publicatie. De opening is verricht door Z.M. Koning Willem-Alexander, met bijdragen van mevrouw Leemhuis-Stout, voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, de heer Van Rijn, staatssecretaris van VWS en de heer Van Liempt, gastcurator. In het VrijheidLAB, in samenwerking met het vfonds, kunnen bezoekers met elkaar delen wat vrijheid voor hen betekent.

3

nationaal / historie / kunst videokunst Zeventiende-eeuwse waterverftekeningen van Andries Beeckman

Van velerlei pluimage

Partners: SNS Reaal Fonds, VSBFonds, Erasmusstichting Rotterdam, Mondriaan fonds, Stichting Bevordering van Volkskracht

1 maart t/m 11 mei 2014

In ‘Van velerlei pluimage’ wordt de fascinerende wereld van het Batavia in de Gouden Eeuw zichtbaar door de kleurrijke tekeningen en schilderijen van de Nederlandse kunstenaar en reiziger Andries Beeckman. Een groot deel van Beeckmans tekeningen van onder andere Javanen, krijgers, albino’s en marktlui komen terug op twee monumentale schilderijen van zijn hand. Deze bijzondere bruiklenen van het Rijksmuseum en het Tropenmuseum zijn in de Kunsthal voor het eerst weer herenigd met een ander pareltje; het album met 55 waterverftekeningen uit de Bibliothèque de l’Arsenal uit Parijs. Aangevuld met prenten, schilderijen, zeekaarten, citaten, geïllustreerde reisverhalen, een opgezette helm casuaris en tekeningen van de terugreis van Beeckman via Madagaskar en Zuid-Afrika, biedt de tentoonstelling een rijk overzicht van een ‘geglobaliseerde’ zeventiende-eeuwse wereld. De tentoonstelling wordt begeleid door een gelijknamige, rijk geïllustreerde publicatie, uitgegeven door uitgeverij Vantilt en de Stichting Nijmeegse Kunsthistorische Studies. De opening wordt verricht door schrijver, ontdekkingsreiziger en televisiemaker Redmond O’Hanlon, bekend van de bekroonde VPRO reisserie O’Hanlons Helden. Tijdens het Festival Van Velerlei Pluimage genieten bezoekers onder meer van Afrikaanse dans en muziek uit Senegal, Balinese dans door Dwi Bhumi en het Indisch Muzikanten Collectief IMC Krontjong. Kinderen doen mee aan de workshops ‘Maak je eigen VOC boot’ en ‘Knutsel een echte Wayangpop’. Dewi Sri uit Rotterdam zorgt voor de culinaire invulling.

Truien van Loes Presentatie, Verkoop en Veiling

Rotterdam / ambacht

25 maart t/m 30 maart 2014

In het voorjaar presenteert de Kunsthal truien van de tachtigjarige Loes uit het Rotterdamse Charlois. De ruim 550 truien die na al die jaren in haar huis opgestapeld lagen, vormden in 2012 aanleiding voor de start van het project ‘Truien van Loes'. Als afsluiting van dit project zijn de beroemde truien tentoongesteld en daarna geveild in de Kunsthal. Ruim 350 kleurrijke breiwerken zijn één week op de gekleurde stoelen in het Auditorium te zien. De tentoonstelling is begeleid door het boek ‘Het Verzameld Breiwerk van Loes Veenstra uit de 2e Carnissestraat' van Christien Meindertsma uitgegeven door Stichting Kunstimplantaat.

4

IABR - 2014 Urban by Nature

internationaal / architectuur videokunst

(vijf verschillende tentoonstellingen in de Kunsthal)

29 mei t/m 24 augustus 2014

Met de tentoonstelling URBAN BY NATURE laat de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam (IABR) zien dat stad en natuur, ooit als tegenstellingen gezien, steeds meer in elkaar overvloeien. Dat geeft nieuwe mogelijkheden, bijvoorbeeld door de natuur in te zetten bij het beter maken van onze steden, zodat zij ook in de toekomst gezond en leefbaar zullen zijn. IABR-2014- presenteert bijna honderd projecten bijeengebracht in zes tentoonstellingen: vijf in de Kunsthal en één in het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Toonaangevende ontwerpers, bedrijven, organisaties en kennisinstellingen tonen plannen, films, foto's en maquettes. Samen vormen zij een wandeling door verleden, heden en toekomst van het ‘stadslandschap'. Bij de Biennale is een breed randprogramma met excursies, rondleidingen en debatten.

Rudolf Steiner

internationaal / design / kunst videokunst

Alchemie van het alledaagse

Partners: Bank Giro Loterij, Vitra design Museum, Weleda, Dr. Hauschka, Iona Stichting, Elise Mathilde Fonds, Van Leeuwen Van Lignac Stichting, Prins Bernhard Cultuurfonds

13 september t/m 11 januari 2015

De Kunsthal presenteert voor het eerst in Nederland een overzicht van het werk van Rudolf Steiner (1861-1925), één van de meest invloedrijke en veelzijdige vernieuwers van de twintigste eeuw. Steiner is de grondlegger van de antroposofie en zijn nalatenschap is onder meer zichtbaar in het vrijeschoolonderwijs, de organische architectuur, antroposofische geneeskunde en biodynamische landbouw. De tentoonstelling laat Steiners wereldwijde invloed zien op het gebied van design, kunst, architectuur, voeding, geneeskunde en onderwijs en biedt een fascinerend inzicht in zijn leven, werk en gedachtegoed. De tentoonstelling is in nauwe samenwerking met Vitra Design Museum in Weil am Rhein tot stand gekomen. Het Steinerweekend biedt met lezingen, workshops, minitours en activiteiten op het gebied van voeding & landbouw, architectuur, dans, sociaal ondernemen en kunst & design, voor zowel doorgewinterde antroposofen als ‘Steiner-onbekenden’ van alle leeftijden, een inspirerende ervaring.

5

Museum op schaal 1/7

internationaal / kunst videokunst

Partner: Vlaamse vertegenwoordiging / Ambassade van België

13 september t/m 7 december 2014

Honderd miniatuur museumzalen met presentaties van Belgische kunstenaars en artistieke bewegingen in de 20e en 21e eeuw zijn te zien in de tentoonstelling ‘Museum op schaal 1/7’, een initiatief van de Belgische galeriehouder Ronny Van de Velde. Van de Velde nodigt meer dan honderd Belgische kunstenaars uit om in miniatuurzalen van 1.00 x 0.65 x 0.60 meter, op een schaal van 1:7, hun werk te tonen. Naast een aantal thematische zalen rond onder andere het symbolisme, het surrealisme, fotografie, de Cobrabeweging en de avantgarde hebben hedendaagse kunstenaars elk hun eigen zaal ingericht. Onder hen zijn Jan Fabre, Koen Vanmechelen, Jan de Cock, Luc Tuymans, Ann Veronica Janssens, Peter de Cupere, Anne-Mie van Kerckhoven, Panamarenko en vele anderen. ‘Museum op schaal’ is een rijke ontmoeting met Belgische kunst die fantasie en zintuigen prikkelt.

Design Art

design / Rotterdam

15 Jaar VIVID Partner: BankGiro Loterij

13 september t/m 7 december 2014

De Rotterdamse Galerie VIVID, opgericht in 1999 door Saskia Copper en Aad Krol, is een van de eerste galeries die het grensgebied tussen design en kunst onderzoekt. Onder de noemer ‘Design Art’ presenteren zij in de loop der jaren grote en kleine exposities van Rotterdamse en internationale kunstenaars en ontwerpers. In de tentoonstelling 'Design Art. 15 jaar VIVID' staan vijftien toonaangevende ontwerpers en kunstenaars centraal onder wie Studio Job, Atelier van Lieshout, Richard Woods& Sebastian Wrong, Minale-Maeda, Jan van Toorn en Jaime Hayon.

6

Mijn Rotterdam

talentontwikkeling / Rotterdam / fotografie /

Partner: Jeugdcultuurfonds Rotterdam

13 september t/m 5 oktober 2014

De tentoonstelling ‘Mijn Rotterdam’ toont het verhaal van kinderen die opgroeien in gezinnen waar niet altijd ruimte is voor iets extra’s, zoals dans- en muzieklessen. Het Jeugdcultuurfonds Rotterdam maakt cultuurlessen voor deze gezinnen bereikbaar. Tien Rotterdamse kinderen brengen, samen met fotograaf Janine Schrijver, hun leefwereld op een eerlijke en onbevangen manier in beeld. De opening wordt verricht dor Quintis Ristie in het bijzijn van de kinderen.

Love & Marriage Paul Breuker

Nederland / fotografie

13 september t/m 7 december 2014

Huwelijksfotografen leggen ‘de mooiste dag’ van twee mensen voor de eeuwigheid vast. Paul Breuker fotografeert al bijna vijfentwintig jaar de bijzondere en intieme momenten van bruiloften voor – en achter de schermen, van het aankleden en de spanning vooraf tot en met het afscheid van het bruidspaar. De fototentoonstelling ‘Love & Marriage toont hartverwarmende beelden van deze persoonlijke momenten. Breuker is een echte mensenfotograaf, hij houdt van de karakters die hij fotografeert en heeft het vermogen om een heel verhaal te vertellen in één beeld. Ook tijdens trouwerijen is niets menselijks ons vreemd, Breuker is de stille fotograaf die dit allemaal vastlegt.

7

Raindrop

talentontwikkeling / site specific werk videokunst

Myungsu Seo Kunsthal Light #9

25 september t/m 8 februari 2015

De Zuid-Koreaanse kunstenaar Myungsu Seo haalt haar inspiratie uit de natuur. Ze is vooral gefascineerd door het element water. Vanuit de gedachte dat water leven in zich meedraagt en oeroude herinneringen bevat van plaatsen en mensen over de hele wereld, creëert Seo installaties van glasdruppels die gevuld zijn met water. Zo vangt zij de ervaringen uit het verleden op en koestert deze. Seo, afgestudeerd aan de afdeling Glas van de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam (2012) blaast alle glasdruppels met de hand, elke druppel is uniek van vorm. Met ‘Raindrop’, de negende editie van Kunsthal Light, wil Seo mensen onderdompelen in het bevrijdende en ontspannen gevoel dat de natuur kan geven.

internationaal / design

Designing 007: 50 years of Bond Style

Partners: James Bond 007 Parfum (Proctor & Gamble Prestige Benelux), Blockbuster Fonds, BankGiro Loterij, Prins Bernhard Cultuurfonds, VSBFonds, Van den Ende Foundation, Nationale Nederlanden, Robeco, Mainport, Metro, Ganda, Gemeente Rotterdam, Rotterdam Festivals, Rotterdam Partners, Wijn Verlinden, British Airways, MediaCenter Rotterdam, Champagne Bollinger

12 oktober t/m 8 februari 2015

“Bond, James Bond.” Vanaf het moment dat Sean Connery deze beroemde naam uitspreekt aan het begin van Dr. No, heeft Agent 007 de wereld veroverd. De innemende gentleman is niet alleen succesvol op het witte doek, maar staat sinds vijf decennia symbool voor het meest succesvolle merk in de filmgeschiedenis. De tentoonstelling Designing 007: Fifty Years of Bond Style presenteert de wereld van innovatie en actie, stijl en aantrekkingskracht van de meest bekende en favoriete geheim agent. De 500 gadgets, kostuums, iconische auto's, story boards, grafische ontwerpen en rekwisieten bieden samen met vele filmfragmenten een ongeëvenaarde multimediale beleving van vijftig jaar James Bond filmgeschiedenis. De tentoonstelling is samengesteld met exclusief materiaal uit de archieven van EON Producties in opdracht van het Barbican Centre Londen door gastcurator Bronwyn Cosgrave, Oscar®-winnende kostuumontwerper Lindy Hemming en ontwerper Ab Rogers. Met ‘A touch of Gold’ is de binnenstad in stijl ‘aangekleed’ voor de komst van James Bond naar Rotterdam. In samenwerking met Studio Vollaerszwart en dankzij de bijdragen van samenwerkende partners worden onder andere de Euromast, de Delftse Poort, Mainport Hotel, het winkelgebied van de Nieuwe Binnenweg en diverse andere gebouwen met een gouden accent gemarkeerd.

8

Tweehonderd jaar Koninkrijk der Nederlanden

Nederland / historie

Atlas van Stolk Partner: Atlas Van Stolk, Elise Mathilde Fonds, Stichting Bevordering van Volkskracht, VSBFonds, Prins Bernard Culuurfonds, BankGiro Loterij

20 december t/m 31 mei 2015

Lange tijd zag de Nederlandse samenleving er vrijwel hetzelfde uit, maar na 1950 is onze manier van leven ingrijpend veranderd. Binnen enkele generaties zijn allerlei opvattingen radicaal omgevormd, onder meer over het leven in de stad, de mondigheid van de burger en de verhouding tussen man en vrouw. De historische tentoonstelling ‘Tweehonderd jaar Koninkrijk der Nederlanden’ laat deze omwenteling zien aan de hand van honderden tekeningen, foto’s, cartoons en affiches uit de rijke verzameling van de Rotterdamse Atlas Van Stolk. De beelden sluiten aan bij het collectieve geheugen van Nederland en reflecteren, met een gevoel van herkenning en verrassing, op ons verleden en heden. Bij de tentoonstelling verschijnt de publicatie ‘Tweehonderd jaar Koninkrijk, Atlas Van Stolk’, een omvangrijk beeldboek van de auteurs Emilie van der Maas en Lina van der Wolde. De opening wordt verricht door Herman Pleij, cultuurhistoricus, schrijver en auteur van het recent verschenen boek ‘Moet kunnen. Op zoek naar een Nederlandse identiteit’.

The Factory Set hedendaags / kunst

Ron van der Ende Partner: Galerie Ron Mandos

20 december t/m 1 maart 2015

Met ‘The Factory Set’ heeft de Kunsthal Rotterdam een primeur: bijna veertig werken van de Rotterdamse kunstenaar Ron van der Ende zijn voor het eerst bij elkaar gebracht voor een indrukwekkend overzicht. Van der Ende is bekend van zijn monumentale geconstrueerde reliëfs, bijna platte sculpturen van onder meer auto’s, gebouwen en ruimtecapsules. Zijn werkwijze is nauwgezet en tijdrovend. Ieder werk bestaat uit een mozaïek van talloze stukjes oud hout waar de originele verflaag nog op zit. Door het perspectief dat Van der Ende zorgvuldig uitwerkt in kleuren en vormen, ontstaat een fascinerend effect: de werken lijken de ruimte in te komen. Bij de tentoonstelling verschijnt het boek ‘The Factory Set', een Engelstalige monografie over de werken van Ron van der Ende en het achterliggende denk- en maakproces. Tijdens de opening vindt de presentatie van het boek ‘The Factory Set' plaats, uitgegeven door Frame Publishers.

9

De horizon roept…

internationaal / fotografie

Simon Crofts 20 december t/m 22 februari 2015

‘De horizon roept…’ is een tentoonstelling van de Schotse fotograaf Simon Crofts die gedurende de jaren negentig van de vorige eeuw zeven jaar in Rusland woonde, in de tijd dat het land transformeerde naar het kapitalisme. Het Russische woord ’toska’ – melancholisch verlangen – staat centraal in deze tentoonstelling. Crofts weet dit te vertalen in visuele gedichten. Zijn foto’s laten uitzichtloosheid, verwachtingen, en een verlangen naar een niet omschreven, onbereikbare, utopische toekomst zien. Tegen de achtergrond van een overweldigende natuur spelen vriendschap, toeval, en het wachten op de eerste glimp van een nieuw leven aan de horizon een belangrijke rol’.

10

BIJLAGE C

MEDIA OVERZICHT TENTOONSTELLINGSPROGRAMMA 2014 KUNSTHAL ROTTERDAM ONLINE EN PRINT MEDIA

MaakMee S.H.O.E.S. Over hoge hakken en echte liefde 1 februari t/m 11 mei 2014

20 januari 2014 28 januari 2014 30 januari 2014 30 januari 2014 31 januari 2014 31 januari 2014 31 januari 2014 1 februari 2014 1 februari 2014

RedlySerious De Limburger BN De Stem Provinciale Zeeuwse Crt Dagjeweg.nl AD Telegraaf AD AD Magazine Intro

1 februari 2014 1 februari 2014 3 februari 2014 3 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 6 februari 2014 6 februari 2014 6 februari 2014 6 februari 2014 6 februari 2014 6 februari 2014 8 februari 2014 11 februari 2014 11 februari 2014 14 februari 2014 15 februari 2014 17 februari 2014 17 februari 2014 19 februari 2014 21 februari 2014 21 februari 2014 22 februari 2014 22 februari 2014 25 februari 2014 25 februari 2014 27 februari 2014 28 februari 2014 28 februari 2014 28 februari 2014 2 maart 2014 4 maart 2014 7 maart 2014 8 maart 2014 10 maart 2014 10 maart 2014 10 maart 2014

Hart van Nederland Volkskrant Artdaily Tagesspiegel Beaumonde Brabants Dagblad Gelderlander Gooi en Eemlander Haarlems Dagblad Leidsch Dagblad Noordhollands Dagblad Stentor Zwolse Courant Friesch Dagblad Grazia Viva Nederlands Dagblad Elsevier Bogue Innit Magazine VriezerPost Fonk Veronica Dagblad van het Noorden Koffietijd AD Rotterdams Dagblad Erasmus Magazine Metro Amsterdam Red Zin Doctors Review Magazine Grazia Avrobode Trouw bijlage BN De Stem Provinciale Zeeuwse Crt Stentor Zwolse Courant

12 maart 2014 14 maart 2014 14 maart 2014 17 maart 2014 21 maart 2014 25 maart 2014 31 maart 2014 31 maart 2014 31 maart 2014 31 maart 2014 31 maart 2014 31 maart 2014 1 april 2014 1 april 2014 2 april 2014 2 april 2014 2 april 2014 4 april 2014 4 april 2014 4 april 2014 7 april 2014 18 april 2014 30 april 2014 30 april 2014 30 april 2014 4 mei 2014 11 mei 2014 13 mei 2014 31 mei 2014 31 mei 2014

Goldstuckblog Beaumonde Marketing Tribune Dagblad de Limburger Version Femina Primero Friends in Business Kleur & Stijl Lourens Origine Twinkle Verzamelen Magazine Beaumonde Vriendin Couch Havenloods Van den Assen Beaux Arts Jackie Online LeukeDingenDoen Thamar Kempees Margriet Product Lxvy Red Eva@rotterdam Bianca Holland www.hbvl.be Elle Decoration Hoe overleef ik

Kudzanai Chiurai This is not africa, this is us 1 februari t/m 16 feb 2014

22 januari 2014 februari 2014 6 februari 2014 28 februari 2014

Art Rotterdam Week NRC Metro Rotterdam Kunstbeeld

Marimekko Design for a happy life 1 februari t/m 11 mei 2014

2 januari 2014 28 februari 2014 8 maart 2014 18 maart 2014 31 maart 2014 15 april 2014 30 april 2014

1

NRC Ariadne at Home Trouw Tijd Viva Kleur&Stijl Fruebel Famke Libelle Blos

Forever Young Martijn van de Griendt 1 februari t/m 11 mei 2014

13 januari 2014 25 januari 2014 31 januari 2014 1 februari 2014 7 februari 2014 11 februari 2014 13 februari 2014 15 februari 2014 17 februari 2014 25 februari 2014 27 februari 2014 27 februari 2014 27 februari 2014 28 februari 2014 28 februari 2014 28 februari 2014 28 februari 2014 28 februari 2014 28 februari 2014 3 maart 2014 25 maart 2014 31 maart 2014 31 maart 2014 31maart2014 20 april 2014 30 april 2014 30 april 2014 30 juni 2014

Voor de Kunst Vrij Nederland Chip foto video Barneveldse Krant 7 days NRC Volkskrant NRC Parool Villa Media Magazine BN de Stem Provinciale Zeeuwse Crt Volkskrant Folia Magazine Adformatie Didactief Focus Photoshop Magazine Professionele Fotografie Beeldexpressie Volkskrant Focus Professionele Fotografie Villa Media Magazine Art To Go De Fotograaf Fotografie Digifoto starter

Patience Stefan Hoffman 1 februari t/m 11 mei 2014

1 februari 2014

www.rotterdam.nl

De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen 5 februari t/m 5 mei 2014

8 januari 2014 8 januari 2014 13 januari 2014 13 januari 2014 13 januari 2014 14 januari 2014 14 januari 2014 14 januari 2014 14 januari 2014 14 januari 2014 14 januari 2014 15 januari 2014 15 januari 2014 15 januari 2014 20 januari 2014 20 januari 2014 21 januari 2014 21 januari 2014 21 januari 2014

Nu.nl Telegraaf Historiek.net Reformatorisch Dagblad Telegraaf AD Dordtenaar Friesch Dagblad Gelderlander Achterhoek Metro Rotterdam NOS AD Kontrakt Trouw Nederlands Dagblad Omroep Brabant Omroep Zeeland De Maas Digitale Kunstkrant NU jij

21 januari 2014 21 januari 2014 21`januari 2014 22 januari 2014 22 januari 2014 29 januari 2014 31 januari 2014 31 januari 2014 31 januari 2014 31 januari 2014 31 januari 2014 1 februari 2014 3 februari 2014 3 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 Februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 4 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 5 februari 2014 6 februari 2014 6 februari 2014 6 februari 2014 6 februari 2014

2

Rotterdam nieuws Rotterdams Dagblad RTV Rijnmond Traverse Trompetter Havenloods AD AD Amersfoortse Courant AD Haagsche Courant Nederlands Dagblad VPRO Gids Trouw Der Tagesspiegel Weltspiegel AD Avro BN Boxmeers Weekblad Brabants Dagblad De Twentsche Courant Eindhovens Dagblad Friesch Dagblad Gelderlander Gooi en Eemlander Graafsche Courant Hart van Nederland Het Parool Leeuwarder Courant Leidsch Dagblad Metro Rotterdam Noordhollands Dagblad NOS NRC Reformatorisch Dagblad Rijnmond Stentor Zwolse Courant Tagesspiegel Trouw Volkskrant Weltspiegel Barneveldse Krant Dagblad de Limburger Friesch Dagblad Glass is More Havenloods Krommenier Meppeler Courant Steenwijker Courant Telegraaf Veldenkrant Zaankanter Hoekse krant Kidsweek Peelbelang Telegraaf

7 februari 2014 7 februari 2014 7 februari 2014 7 februari 2014 8 februari 2014 8 februari 2014 8 februari 2014 8 februari 2014 8 februari 2014 8 februari 2014 8 februari 2014 11 februari 2014 11 februari 2014 12 februari 2014 12 februari 2014 12 februari 2014 14 februari 2014 14 februari 2014 21 februari 2014 26 februari 2014 26 februari 2014 26 februari 2014 28 februari 2014 8 maart 2014 12 maart 2014 12 maart 2014 21 maart 2014 31 maart 2014 31 maart 2014 31 maart 2014 1 april 2014 4 april 2014 8 april 2014 8 april 2014 9 april 2014 9 april 2014 9 april 2014 10 april 2014 12 april 2014 15 april 2014 15 april 2014 20 april 2014 22 april 2014 23 april 2014 23 april 2014 23 april 2014 24 april 2014 24 april 2014 26 april 2014 30 april 2014 30 april 2014 2 mei 2014 2 mei 2014 3 mei 2014 3 mei 2014 3 mei 2014 3 mei 2014 5 mei 2014 5 mei 2014 5 mei 2014

7 days Nederlands Dagblad Nieuw Israelitisch Weekblad Volkskrant Dagblad de Limburger De Twentsche Courant Elsevier Gelderlander Trouw Volkskrant PS van de week Achterhoek nieuws Groesbeeks Weekblad Aalten vooruit D Morgen Havenloods Het Parool Indo web Max Magazine Terdege Noord-Hollands Dagblad Amersfoortse Courant Europoort Kringen School journaal Eindhovens Dagblad Stentor Zwolse Courant Anne Frank Krant Kampioen Parool Verzamelen Magazine Oud Rotterdammer Margriet Achterhoek Nieuws Winterswijkse Weekkrant Aalten vooruit De Band Metro Amsterdam Kunstblog ADRD Kontakt Dagblad de Limburger NO dagbladet AD Groninger TV Haarlems Dagblad Reformatisch Dagblad De Volkskrant Trouw Gooien Eemlander Kleio Historisch Nieuwsblad Metro Amsterdam Noordhollands Dagblad AD Barneveldse Krant Reformatorisch Dagblad Gelderlander AD Dortenaar IJmuider Courant Volkskrant

3 mei 2014 5 mei 2014 5 mei 2014 5 mei 2014 31 mei 2014 3 september 2014

Gelderlander AD Dortenaar IJmuider Courant Volkskrant Nouveau Gelderlander Achterhoek

Van velerlei pluimage Zeventiende-eeuwse waterverftekeningen van Andries Beeckman 1 maart t/m 11 mei 2014

17 februari 2014 19 februari 2014 25 februari 2014 26 februari 2014 26 februari 2014 26 februari 2014 27 februari 2014 27 februari 2014 3 maart 2014 4 maart 2014 14 maart 2014 20 maart 2014 31 maart 2014 31 maart 2014 7 mei 2014 10 mei 2014 Mei 2014

Metro Havenloods Stentor Zwolse Courant Meppeler Courant Oprechte Steenwijker Crt Stads Koerier AD AD Dortenaar Voxmagazine 3 watersteden Trouw Historiek Kunst&Antiek&Journaal Tableau Fine Arts Magazine De Havenloodse www.dichtbij.nl Moesson

Truien van Loes Presentatie, Verkoop en Veiling 25 maart t/m 30 maart 2014

27 maart 2014

De Volkskrant

IABR - 2014 Urban by Nature 29 mei t/m 24 augustus 2014

2 juni 2014 4 juni 2014 4 juni 2014 4 juni 2014 5 juni 2014 17 juni 2014 20 juni 2014

NRC Handelsblad Dichtbij.nl Nederlands Dagblad Radio 1 Volkskrant Rotterdampas Magazine Museumtijdschrift Bijlage

Rudolf Steiner Alchemie van het alledaagse 13 september t/m 11 januari 2015

28 maart 2014 16 juli 2014 31 augustus 2014 31 augustus 2014 31 augustus 2014 1 september 2014 4 september 2014

3

Driegonaal Happinez Nummer 5 Nu.nl Metro nieuws Elsevier Rotterdampas magazine The Art Server

11 september 2014 13 september 2014 13 september 2014 15 september 2014 16 september 2014 16 september 2014 20 september 2014 23 september 2014 30 september 2014 6 oktober 2014 18 oktober 2014 24 oktober 2014 18 november 2014 21 november 2014 24 november 2014 31 november 2014 December 2014

Raindrop Myungsu Seo

Dortenaar BN De Stem Trouw Kunstblog Antroposofie.nl NRC FD Gooi en Eemlander Trouw Volkskrant Elsevier Max Magazine Dester Art & Everyday Life Reformatorisch Dagblad Origine Smaakmakend

Kunsthal Light #9 25 september t/m 8 februari 2015

31 januari 2015

Designing 007: 50 years of Bond Style 12 oktober t/m 8 februari 2015

11 december 2013 11 december 2013 11 december 2013 11 december 2013 11 december 2013 11 december 2013 12 december 2013 12 december 2013 15 december 2013 16 december 2013 18 december 2013 8 januari 2014 9 januari 2014 31 januari 2014 17 februari 2014 September 2014 15 september 2014 16 september 2014 16 september 2014 16 september 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 Oktober 2014 2 oktober 2014 3 oktober 2014 4 oktober 2014 7 oktober 2014 7 oktober 2014 8 oktober 2014 8 oktober 2014 9 oktober 2014 9 oktober 2014 10 oktober 2014

Museum op Schaal 1/7 13 september t/m 7 december 2014

04 augustus 2014 September 2014 September 2014 Oktober 2014 14 oktober 2014

RTV Rijnmond Collect Kaj Tableau Buitenleven NRC

Love & Marriage Paul Breuker 13 september t/m 7 december 2014

12 september 2014 15 september 2014 24 september 2014 25 september 2014 25 september 2014 27 september 2014 30 september 2014 3 oktober 2014 31 oktober 2014 1 november 2014

AD Rotterdam Kunstblog Gelderlander BN De stem Provinciale Zeeuwse Crt Gelderlander Chip Foto Rotterdam Adformatie Fotograaf Gooi en Eemlander

Design Art 15 Jaar VIVID 13 september t/m 7 december 2014

29 augustus 2014 6 september 2014 18 september 2014 Oktober 2014 23 oktober 2014 31 oktober 2014 30 november 2014

Volkskrant NRC AD Museumtijdschrift.nl Nu.nl Eigen Huis en Interieur Elle Decoration

Mijn Rotterdam 13 september t/m 5 oktober 2014

15 september 2014 17 september 2014

Elle Decoration

Fotoexpositie.nl Havenloods

4

Dichtbij Parool Show Trouw Filmkrant BN De Stem AD Trouw Linda ELLE Havenloods IJsselmonde Volkskrant Vara Elle Decoration Schoenvisie Tableau Ad.nl AD Gooi en Eenlander Metro 007 Magazine Bruno Popcorn culture Vorm van Vermaak De Stentor Hotterdams Practica Espanol De Limburger Dagje weg Daily cappuccino Fun X L’officiel Elsevier.nl High Life Metro Mode Man De Stentor Vandaag op stap Dichtbij Metro Holland Herald FD Persoonlijk Cobra.be Ontheroad.co.uk Metro Rotterdam Havenloods Ad.nl NRC Bond Lifestyle

11 oktober 2014 11 oktober 2014 11 oktober 2014 13 oktober 2014 13 oktober 2014 13 oktober 2014 13 oktober 2014 13 oktober 2014 15 oktober 2014 15 oktober 2014 16 oktober 2014 18 oktober 2014 18 oktober 2014 21 oktober 2014 21 oktober 2014 23 oktober 2014 23 oktober 2014 23 oktober 2014 23 oktober 2014 23 oktober 2014 31 oktober 2014 31 oktober 2014 31 oktober 2014 31 oktober 2014 31 oktober 2014 5 november 2014 11 november 2014 18 november 2014 18 november 2014 18 november 2014 18 november 2014 30 november 2014 2 december 2014 December 2014 11 december 2014 31 december 2014 31 december 2014 31 december 2014 31 december 2014 januari 2015 8 januari 2015 13 januari 2015 4 februari 2015 5 februari 2015 10 februari 2015 13 februari 2015

AD Magazine Volkskrant AD Noordhollands Dagblad Leidsch Dagblad Trouw AD Bubbels Latercera Panorama Nieuwe Revu Dagblad de Limburger Grazia Trouw Metro AD Noord-Hollands Dagblad Gooi en Eemlander Autovisie BN De Stem Mi6 Profession la Vie MarieClaire Nouveau Tableau Fine Arts 7 Days Archined Flair Voyage Global Traveler Eindhovens Dagblad Grazia Verzamelen Magazine Metro RTL Magazine Valeurs Actuelles Eigen Huis en Interieur Fotografie Reisgids Consumentenbond Big Black Book Marie Claire Belgie Volkskrant Textile is more BAR Dichtbij Metro Rotterdam Nederlands Dagblad Gooi en Eemlander

15 december 2014 17 december 2014 24 december 2014 24 december 2014 24 december 2014

The Factory Set Ron van der Ende 20 december t/m 1 maart 2015

27 december 2014 December 2014 14 januari 2015 17 januari 2015 17 januari 2015 31 januari 2015

AD Metro Rotterdam NRC Handelsblad NRC Handelsblad FD Persoonlijk Elle Decoration

De horizon roept… Simon Crofts 20 december t/m 22 februari 2015

December 2014 31 december 2014 23 januari 2015 28 februari 2015

Tweehonderd jaar Koninkrijk der Nederlanden Atlas van Stolk 20 december t/m 31 mei 2015

5 januari 2014 November 2014 November 2014 December 2014 December 2014 December 2014 14 december 2014 15 december 2014

Nu.nl Knack-weekend Metro Newdawn Metro

Greatvenues DNHK Markt Fotografie.nl COLLECT HP De Tijd Online Rijnmond Elsevier BN De Stem

5

Museum Tijdschrift Fotograaf Adformatie Fotografie

RADIO EN TELEVISIE o.a.

Designing 007: Fifty Years of Bond Style TV 12 oktober t/m 8 februari 2015

8 oktober 2014 10 oktober 2014 10 oktober 2014 10 oktober 2014 10 oktober 2014 10 oktober 2014 10 oktober 2014 15 december 2014

RTL Late Night NOS Journaal NOS Jeugdjournaal Hart van Nederland Eenvandaag Shownieuws RTV Rijnmond BN de Stem

Designing 007: Fifty Years of Bond Style Radio 12 oktober t/m 8 februari 2015

11 oktober 2014 11 oktober 2014 13 oktober 2014 13 oktober 2014 10 oktober 2014

Telegraaf Privé Vroege Vogels BNR Nieuwsradio Radio 1 Eenvandaag

6

Organogram Stichting Kunsthal Rotterdam

Raad van Toezicht (6 leden)

Zakelijk directeur (1) (gedetacheerd)

Algemeen directeur / bestuurder (1)

Inhoud (7)

Business (4)

Algemeen (6)

Technische dienst (5)

Veiligheidszaken (14)

-Tentoonstellingsmakers (3)

- Fondsenwerving en

- Algemene zaken (1)

- Productie

- Hoofd veiligheidszaken (1)

- Registrar (1) - Communicatie/Marketing (2) - Educatie (1)

externe relaties (1) - Evenementen en ontvangsten (1)

- Stagiaires (3)

- Winkel (2)

- Publieksmedewerkers (25)

- Horeca (0 = verpacht)

- Financiën (1)

tentoonstellingen (1)

- Hoofdsuppoosten (4)

- Receptie (2)

- Gebouwbeheer (1)

- Beveiligers (9)

- Kassa (2)

- Lichttechnicus (1)

- Stagiaires (6)

- Oproepkrachten (30)

- Medewerker Technische Dienst (2)

(vrijwilligers)

(..) = aantal personen

BIJLAGE D MEDEWERKERS KUNSTHAL ROTTERDAM 2014 Vast dienstverband Emily Ansenk Annemarie Nigten Charlotte van Lingen Jannet de Goede Eva van Diggelen Klaas Witsen Elias Mariëtte Maaskant Sabine Parmentier Marieke van Oudheusden Jeroen van Breugel Ralph Theijs Gert Jan Knoll Jan Moerer Jan van Vliet Theo Barneveld Ron Barneveld Andrea Speelman Loes Buitendijk Hatice Özdemir Martijn Sonderwal Peter Veenswijk Daniël Guta Dion Broeders Ronald Jahangier

directeur (1 fte) hoofd algemene zaken (1 fte) tentoonstellingsmaker (1 fte) tentoonstellingsmaker (1 fte) assistent tentoonstellingsmaker (1 fte) registrar (1 fte) senior medewerker marketing en communicatie (0.8 fte) senior medewerker marketing en communicatie (1 fte) medewerker educatie en publieksbegeleiding (1 fte) medewerker fondsenwerving en externe relaties (1 fte) tot 1/3/14 financieel medewerker (1 fte) hoofd gebouwbeheer (0,9 fte) hoofd productie tentoonstellingen (1 fte) lichttechnicus (1 fte) technicus (1 fte) technicus (1 fte) telefoniste/receptioniste (0,5 fte) (tot 12/7/14) telefoniste/receptioniste (0,5 fte) kassamedewerker (0,75 fte) hoofd veiligheidszaken (1 fte) per 1/3/14 hoofdsuppoost (0,9 fte) hoofdsuppoost (0,9 fte) hoofdsuppoost (0,9 fte) suppoost (0,9 fte)

1 fte bij de Kunsthal = 40 uur per week Tijdelijk dienstverband Martin Hoorweg Eveline Bos Eveline Bos Annemieke Slager Sarah Slootweg Leonie Urff Megan Hoogenboom Sander Buijtels Jiska van der Stoep Rob Rensen Matthijs Benard Mario Elshout Miranda van der Kant Berona Kerssenberg Ralph Klepke Berend van Ommen Antoinette te Paske Bouke Verwijs

medewerker social media (0,5 fte) van 17/3/2013 tot 17/3/14 interim hoofd algemene zaken (1 fte) van 1/6/14 tot 1/12/14 medewerker evenementen en ontvangsten (1 fte) per 1/12/14 interim medewerker fondsenwerving en externe relaties (1 fte) van 20/3/14 tot 20/6/14 medewerker fondsenwerving en externe relaties (1 fte) per 1/4/14 telefoniste/receptioniste (0,5 fte) per 21/7/14 winkelmedewerker (0,7 fte) per 10/2/14 winkelmedewerker (0,6 fte) per 1/2/14 kassamedewerker (0,3875 fte) per 1/2/14 hoofdsuppoost (0,9 fte) per 1/1/14 suppoost (0,9 fte) per 1/2/14 suppoost (0,9 fte) per 1/2/14 suppoost (0,9 fte) per 1/2/14 suppoost (0,9 fte) per 1/2/14 suppoost (0,9 fte) per 24/3/14 suppoost (0,9 fte) per 1/2/14 suppoost (0,9 fte) per 1/2/14 suppoost (0,6 fte) per 1/2/14

Gedetacheerd Bas den Hollander

Zakelijk directeur (1 fte)

Afroepmedewerkers Eveline Bos Yvonne Kennis Antoinette Schoehuizen Mario de Rooij Adjai Autar Jordi Broeders Nuria Slijkhuis Prisca van der Sluis Priscilla Bruins

CRM systeem en interim hoofd algemene zaken (t/m 31/5/14) vrijwilligers coördinator algemeen garderobe garderobe garderobe algemeen algemeen algemeen

Onur Özdemir Sander Buijtels Çilem Böyükünlü Alicia Bréton Ferrer Vladana Vulevic Robin Pronk Delany Boutkan Meline Markosian Saskia Piqué Michiel Cox Jiska van der Stoep Lizzy Bax Bregje Konijn Marèl Jap-Sam Esther Batenburg Mitchel Quitz Charlotte Tasma Marjolein Rikkelman Alyssa Schrauwen Milou Terpstra Andrea Grevink Jeffrey Ramsaransing Kasim Custic

algemeen winkelmedewerker algemeen algemeen algemeen algemeen per 30/1/14 algemeen per 13/2/14 algemeen per 19/2/14 algemeen per 19/2/14 tot 14/8/14 algemeen per 5/3/14 algemeen per 10/3/14 algemeen per 13/3/14 tot 7/8/14 algemeen per 4/4/14 algemeen per 17/4/14 algemeen per 18/4/14 algemeen per 24/4/14 algemeen per 6/5/14 algemeen per 1/10/14 algemeen per 1/10/14 algemeen per 3/11/14 algemeen per 11/11/14 financieel medewerker per 3/7/14 tot 3/12/14 financieel medewerker per 20/11/14

Algemeen = garderobe, winkel, kassa of receptie werkzaamheden Stagiaires Lisa Brunink Julie de Munck Eva Harmsen van Marthe Brinkel Rotterdam Reyndert Guiljam Sophie van Dijk 25/8/14

Algemene Kunst- en Cultuurwetenschappen, Erasmus Universiteit, van 6/1/14 tot 3/5/14 Liberal Art & Science, Universiteit Utrecht, van 6/5/14 tot 31/8/14 Algemene Kunst- en Cultuurwetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam, 18/8/14 t/m 24/12/14 Docent Beeldende Kunst en Vormgeving, Willem de Kooning Academie, van 8/1/14 tot 8/5/14 Docent Beeldende Kunst en Vormgeving, Willem de Kooning Academie, Rotterdam van 1/5/14 tot 31/7/14 Algemene Cultuurwetenschappen, Erasmus Universiteit Rotterdam per

Sofie Jacob Annemarie van Vliet

van 1/9/14 tot 20/12/14 van 8/5/14 tot 31/8/14

Jill Bastemeijer Milorad (Misko) Simonovic Nicky van den Berg Emin Kocer

Beveiliger 2, Albeda College per 1/9/14 Beveiliger 2, Albeda College per 1/10/14 Beveiliger 2, Albeda College per 1/10/14 Beveiliger 2, Albeda College per 1/10/14

Re-integratie Stephan Haksteen

Beveiliger in dienst van Stadsbeheer van 24/3/14 tot 25/6/14

Publieksmedewerkers Estrella van Holsteijn Hilde Lemson Inge Hoefnagel Jacqueline van Asten Jeannette de Jong Lilly Burggraaf Maria Bonten Marjolein Wibier Marleen Vaessen Pascale Dekker Pieter Schümmer Franka te Lintel Hakkert Lisa Hofman Marijke van der Laan Hanna Vermeyden Nita van Velzen

per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/2/1/4 per 1/3/14 per 1/4/14 per 1/5/14 per 1/7/14 per 1/7/14

Tineke Ruwaard Emmy van der Schelde Eva Lintjes Iny Witters Vera Gleisner Ymke Went Mirjam Visscher Nikki Oomen Marianne de Gans Merel Koppenol Mieke Holty

per 1/7/14 per 1/8/14 per 1/8/14 per 1/8/14 per 1/8/14 per 1/9/14 per 1/10/14 per 1/10/14 per 1/11/14 per 1/12/14 per 1/12/14

Publieksmedewerkers; van – tot: Patricia Pherai 1-2-14 Fabienne Tetteroo 1-2-14 Kees Uittenbogaard 1-2-14 Kim Bergen 1-2-14 Marianne Bovendeert 1-2-14 Marieke Montijn 1-2-14 Nick Wuestenenk 1-2-14 Nina Svenson 1-2-14 Manon Langeveld 1-2-14 Nienke Bos 1-4-14 Marianne van Milligen 1-2-14 Sanne Rothmeijer 1-2-14 Savannah Hasselo 1-2-14 Hesther Völker 1-5-14 Willemijn Dortant 1-5-14 Denise van der Stuyft 1-7-14 Erna Sens 1-7-14 Nelleke Manneke 1-8-14 Miriam de Sanalselmo Capdevila 1-7-14 Sandra de Neef 1-2-14

1-3-14 1-4-14 1-4-14 1-4-14 1-4-14 1-4-14 1-4-14 1-4-14 1-5-14 1-5-14 1-6-14 1-7-14 1-8-14 1-8-14 1-9-14 1-10-14 1-11-14 1-12-14 1-1-15 1-2-15

Opleidingen / Cursussen BHV herhalingscursus voor alle beveiligers en deels overig personeel