Cultuurplan Kunsthal Rotterdam, november Inhoudsopgave

Cultuurplan 2013-2016 Kunsthal Rotterdam, november 2011

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1. Strategie ........................................................................................................................ 6 1.1 Visie .......................................................................................................................................... 6 1.2 Missie ....................................................................................................................................... 7 1.3 Speerpunten ............................................................................................................................. 7 1.4 Het financieringsmodel ............................................................................................................. 9 Hoofdstuk 2. De programmering ....................................................................................................... 10 2.1 Dynamiek ................................................................................................................................ 10 2.2 Programmeren ........................................................................................................................ 10 2.3 Samenhang ............................................................................................................................. 10 2.4 De stem van het publiek.......................................................................................................... 11 2.5 Internationaal ......................................................................................................................... 11 2.6 Duurzaamheid......................................................................................................................... 11 2.7 Vijf Pijlers ................................................................................................................................ 11 2.8 Programmatisch samenwerken en co-producties .................................................................... 12 2.9 Toelichting Prestatieraster ...................................................................................................... 13 Hoofdstuk 3. De Kunsthal en haar plek in de stad.............................................................................. 13 3.1 Gastvrije Stad .......................................................................................................................... 13 3.2 De fysieke locatie .................................................................................................................... 14 3.3 Visie Museumpark: podium voor (inter)nationale cultuur........................................................ 14 3.4 Samenwerken in en met de stad ............................................................................................. 15 Hoofdstuk 4. Talentontwikkeling....................................................................................................... 16 4.1 ‘Mijn eerste keer…’ ................................................................................................................. 16 4.2 Facts & Figures ‘Mijn eerste keer…’ ......................................................................................... 17 4.3 Educatie voor het onderwijs .................................................................................................... 17 4.4 Educatie en publieksbegeleiding in de tentoonstellingen......................................................... 18 4.5 Familietentoonstellingen ......................................................................................................... 18 4.6 Schoolvakantieprogramma...................................................................................................... 18 4.7 Individueel jongerenbezoek .................................................................................................... 18 4.8 Zomerprogramma ................................................................................................................... 18


4.9 KunsthalLight .......................................................................................................................... 19 4.10 CLUB van 100, diversiteit ....................................................................................................... 19 Hoofdstuk 5. Publiek en Participatie.................................................................................................. 20 5.1 Marketing missie..................................................................................................................... 20 5.2 Doelstellingen publieksbereik .................................................................................................. 20 5.3 Beschrijving doelgroepen ........................................................................................................ 21 5.4 Inzet verhoging publieksbereik ................................................................................................ 21 5.5 Accenten in de toekomst ......................................................................................................... 22 5.6 Keuze communicatiemiddelen ................................................................................................ 23 5.7 Evaluatiesystematiek............................................................................................................... 24 Hoofdstuk 6. Ondernemerschap ....................................................................................................... 24 6.1 Culturele multiplier ................................................................................................................. 24 6.2 Cultureel ondernemerschap .................................................................................................... 24 6.3 Trends, ontwikkelingen en ervaringen 2009-2011 ................................................................... 25 6.4 Analyse ................................................................................................................................... 26 6.5 Aanpak.................................................................................................................................... 27 6.6 Toelichting trajecten voor vaste partners ................................................................................ 28 6.7 Benodigde middelen voor acquisitie ........................................................................................ 30 6.8 Kwaliteitszorg.......................................................................................................................... 30 6.9 Cultural Governance................................................................................................................ 30 6.10 Investeringsparagraaf............................................................................................................ 30 6.11 Tenslotte ............................................................................................................................... 30 Bijlagen:........................................................................................................................................ 31


De Kunsthal van de Toekomst: positionering en maatschappelijke verankering van Kunsthal Rotterdam, 2013-2016

Inleiding Als eerste, en tot nu toe enige kunsthal in Nederland neemt de in 1992 opgerichte Kunsthal Rotterdam een unieke positie in binnen het Nederlandse cultuur landschap: Met haar bijzondere programmering voor een breed publiek waarin kunst, cultuur én maatschappij een plek hebben en waar meerdere tentoonstellingen tegelijkertijd te zien zijn. Op 1 november 1992 gaat de Kunsthal open. Bouwmeester Wim van Krimpen wordt de eerste directeur en presenteert een eigen programma. Het ontwerp van Rem Koolhaas trekt direct grote internationale aandacht. Al snel staat de Kunsthal symbool voor een publieksgerichte aanpak en goed cultureel ondernemerschap. Vanwege haar (inter)nationale tentoonstellingsprogramma heeft de Kunsthal een landelijke uitstraling. Zij is een laagdrempelige instelling van internationale statuur, die hiaten binnen het Nederlandse museale veld vult, die fungeert als ‘instapinstelling’ voor jongeren, die nieuw publiek aantrekt en aan zich weet te binden. De Kunsthal is het toonbeeld van vernieuwing, zowel op het gebied van tentoonstellingen en presentaties, als op het gebied van cultureel ondernemerschap. Achtergronden en feiten van de Kunsthal De Kunsthal is géén museum en wil dat ook niet zijn. Door het ontbreken van een eigen collectie benut de Kunsthal haar vrijheid volledig. In die vrijheid ligt haar kracht. De Kunsthal toont drie kernwaarden in één gebouw: kunst, cultuur en maatschappij, in tentoonstellingen gelijktijdig gecombineerd en afwisselend gebracht in hoge omloopsnelheid uitgevoerd door een klein en efficiënt team. Daarin onderscheidt zij zich van de rest van de musea. De Kunsthal ontvangt tussen de 155.000 en 180.000 bezoekers per jaar met uitschieters boven de 200.000. De Kunsthal organiseert jaarlijks 23 tot 27 tentoonstellingen, presentaties, evenementen en festivals. Iedere tentoonstelling en evenement appelleert aan een andere publieksgroep. Ruim 25% van de bezoekers is onder de 26 jaar. In schoolverband bezoeken jaarlijks ruim 10.000-30.000 leerlingen de Kunsthal. De gemiddelde leeftijd van de bezoekers ligt rond de 45 jaar. Jaarlijks komt gemiddeld 27 % van de bezoekers uit de regio Rotterdam. 73% van de bezoekers komt uit de rest van Nederland of elders. Tussen de 3% - 5% van de bezoekers zijn buitenlandse toeristen die veelal uit België en Duitsland komen. Ieder jaar weet de Kunsthal circa 34% nieuw publiek aan te trekken. Mensen die nooit eerder een voet in een museum hebben gezet en de Kunsthal ‘gebruiken’ als instapinstelling. Geslaagde voorbeelden van het aantrekken van nieuw publiek zijn: ‘Erwin de Vries’ (2009), waarbij een groot deel van de Surinaamse gemeenschap in Nederland de tentoonstelling heeft bezocht, ‘Taisho Kimono’ (2009) waarbij de Japandag door ruim 1200 mensen bezocht werd, waarvan meer dan 50% nog niet eerder in een museum was geweest. Ieder jaar weer weet de Kunsthal financiële middelen te genereren uit de markt om haar eigen programma te bekostigen, oplopend tot meer dan 54% per jaar. Dat zegt wat over het cultureel ondernemerschap van de Kunsthal, en over de kwaliteit en de aantrekkelijkheid van het programma voor het publiek. In 2010 ontving de Kunsthal bijvoorbeeld de Publieksprijs van de Museumnacht. Ieder jaar weer vindt de Kunsthal de bereidheid bij fondsen en sponsoren om bij te dragen aan het (rand)programma. Dat blijkt echter in toenemende mate lastiger en om dezelfde opbrengst te behalen zijn steeds hogere investeringen vereist. De sleutel van het succes is dat de Kunsthal zich richt op de massa en daarbij geen concessies doet aan de kwaliteit. Integendeel. De gevestigde orde van museumdirecteuren spreekt anno nu over het Kunsthal-effect: het vermogen om met oog voor kwaliteit een breed publiek te bereiken.


Het DNA van de Kunsthal verspreidt zich langzamerhand door heel Nederland. Oud-directeuren en medewerkers komen op sleutelposities terecht in de Nederlandse musea (Haags Gemeentemuseum, Rijksmuseum). In grote en kleine musea worden tentoonstellingen georganiseerd die niet altijd meer een relatie hebben met de eigen collectie. In veel musea is de hoge frequentie waarmee de tentoonstellingen wisselen naar model van de Kunsthal ingevoerd en de marketing- en communicatie-uitingen van vele musea lijken vaak op die van de Kunsthal. De Kunsthal ziet dit als een positieve ontwikkeling. Ook het ambitieuze financieringsmodel van de Kunsthal dat reeds in 1992 is ingevoerd met eigen inkomsten die minimaal op 50% van de totale begroting liggen, krijgt steeds meer bijval. Dit model zal steeds vaker de norm worden, de culturele sector zal zijn eigen broek meer en meer moeten ophouden. De Kunsthal heeft de ambitie om de voortrekkersrol die zij altijd als cultureel ondernemer heeft gehad met de opgedane ervaring in deze nieuwe fase te continueren en uit te bouwen (zie hoofdstuk 6. Ondernemerschap). Succesfactoren 

De combinatie van kunst, cultuur en maatschappij in één gebouw, naast elkaar in snel wisselende samenstellingen met ruimte voor actualiteit en andersoortige presentaties.



Door kwaliteit te brengen in combinatie met de laagdrempeligheid wordt 34% nieuw publiek per jaar bereikt waaronder veel jeugd en mensen die nooit eerder een museum hebben bezocht en die bekend staan als ‘lastig te bereiken’.



Het vooruitstrevende financieringsmodel: waarbij de gemeente zorg draagt voor de basale infrastructuur en de tentoonstellingen uit eigen middelen worden betaald, gerealiseerd met een klein en efficiënt team en met een grote doelmatigheid van subsidiegelden.



Door het organiseren van succesvolle toptentoonstellingen met een enorme exposure is het mogelijk om het publiek steeds weer terug te laten komen en sponsorships en partnerships aan te gaan met bedrijven en fondsen.

Leeswijzer In het eerste hoofdstuk wordt verder ingegaan op de visie en strategie van de Kunsthal om een relevant instituut te blijven dat een duidelijk plek heeft in de stad, in de regio en daarbuiten door middel van een tweetal speerpunten: De Groene Kunsthal en MaakMee. Daarbij zal ook een uitleg gegeven worden van de noodzaak en uitvoering van deze speerpunten. In de daarop volgende hoofdstukken wordt dit verder uitgelegd aan de hand van programmering (hoofdstuk 2), haar plek in de stad en de mogelijkheden tot samenwerking (hoofdstuk 3), talentontwikkeling (hoofdstuk 4) en het publiek en participatie (hoofdstuk 5). In het laatste hoofdstuk komt ondernemerschap aan bod. Kernboodschap Ook voor de komende jaren ziet de Kunsthal nieuwe mogelijkheden om haar financiële armslag te vergroten en ondanks stijgende kosten haar programma te realiseren. Dit met name door verdere intensivering van haar samenwerking met het (Rotterdamse) bedrijfsleven. De Kunsthal ziet echter geen oplossing om de stijgende gebouwkosten en bedrijfskosten dekkend te krijgen, zonder volledige subsidiering van haar bedrijfskosten en zonder investeringen in het gebouw. Bedrijven en fondsen zijn immers niet bereid de huur en energiekosten te dekken. De onderliggende kernboodschap in dit Cultuurplan is dat de Kunsthal een bestendige subsidie (d.i. dekking bedrijfskosten) nodig heeft om te kunnen blijven bloeien. De gemeente wordt gevraagd die subsidie te verstrekken conform de afgesproken verdeelsleutel, waarbij de gemeente zorg


draagt voor de (subsidiering van de) bedrijfskosten en de Kunsthal voor de gehele dekking van de tentoonstellingskosten. Zonder deze subsidie en de investeringen in het gebouw komt het succes van de Kunsthal in een gevaarlijke neerwaartse trend. Minder tentoonstellingen (onder de minimale grens van 19) van mindere kwaliteit, leidt tot minder persaandacht, leidt tot minder bezoek en sponsoring, leidt tot minder inkomsten met al snel als onvermijdelijk gevolg: de sluiting van de Kunsthal. Hierbij dient overwogen te worden dat:  niet verder in de organisatie kan worden gesneden (“de rek is er uit”);  er geen financiële reserves zijn;  de Kunsthal van de 50% van de zelf gegenereerde inkomsten nog maar slechts 38% aan tentoonstellingen kan uitgeven;  de rest inmiddels wordt opgeslokt om de bedrijfskosten te dekken, die jaar in jaar uit onbeïnvloedbaar voor de Kunsthal zijn toegenomen;  wij voorzien dat er de komende jaren geen verbetering zal optreden op de fondsen- en sponsormarkt, integendeel;  de inspanningen om ruim 50% eigen inkomsten te genereren het plafond bereikt hebben. Concluderend: indien de verhoging van het subsidiebedrag zoals gevraagd niet gehonoreerd wordt, zal de Kunsthal in de huidige vorm en binnen het huidige concept niet kunnen voortbestaan.

Hoofdstuk 1. Strategie Met lastige maatschappelijke problemen op economisch- en welzijnsterrein is er behoefte aan geloofwaardige instituten die in staat zijn mensen kennis te laten maken met en uitleg te geven over andermans gezichtspunt als eerste stap naar een dialoog en ze te verrassen door herkenning van het onbekende waardoor ze meer gaan zien. Meer tolerantie, bereidheid en mogelijkheid om anders te kijken zijn van groot belang voor het individuele en maatschappelijke niveau. De Kunsthal maakt het mogelijk om bezoekers in plaats van vervreemding een onverwachte vorm van herkenning te laten ervaren. In haar diverse (rand)programma is ruimte om andere gezichtspunten te presenteren en voor het maatschappelijk debat dat op allerlei verschillende manieren en in diverse vormen kan plaatsvinden. 1.1 Visie Visie: De Kunsthal vervult als laagdrempelige Rotterdamse culturele instelling een rol in het maatschappelijke debat en slaat met een brede programmering een brug tussen bezoekers en kunst, tussen ondernemingen en cultureel ondernemerschap, tussen onderwijs en cultuur, tussen maatschappelijke instellingen, overheid en tentoonstellingen. De Kunsthal presenteert serieuze kunst op een niet-museale manier, laagdrempelige onderwerpen worden op een voetstuk geplaatst, andere culturen worden uitgelegd. Daardoor verandert de blik van de kijker en worden de ogen geopend. Door meer te vertellen over kunst, door extra lagen aan te brengen in de tentoonstellingen en een randprogramma aan te bieden, wordt de bezoeker als het ware aan de hand genomen, gaat de kunst leven en staat de bezoeker dichterbij het onderwerp.


1.2 Missie De missie: De Kunsthal vervult een voortrekkersrol in het genereren van meer en meer nieuw publiek door het aanbieden van een breed en divers tentoonstellingsprogramma met aansluitend een aantrekkelijke randprogrammering en ruimte voor het maatschappelijk debat en publieksparticipatie. 1.3 Speerpunten Om haar missie te vervullen zet de Kunsthal in op twee speerpunten: 1) De Kunsthal zet in op duurzaamheid met het project ‘de Groene Kunsthal’. In de komende jaren zet de Kunsthal in op duurzaamheid. Het gebouw zal duurzamer gemaakt dienen te worden en zodanig aangepast worden, dat er een duurzame bedrijfsvoering kan worden gevoerd. Dit wordt nader uitgewerkt (zie rapport Integrale Visie Kunsthal, scope 10-15 jaar). De bedrijfsvoering staat in het teken van groen ondernemen en in het inhoudelijke programma worden onderdelen opgenomen die expliciet over groen en duurzaamheid gaan. Gebouw De kansen voor de Kunsthal liggen in de verbetering van de exploitatie door verhoging van de inkomsten uit verhuur, winkel en horeca en in de verlaging van de energiekosten door aanpassingen aan het gebouw. De Kunsthal Rotterdam is gevestigd in een spectaculair gebouw van Rem Koolhaas aan de rand van het Museumpark en de Westzeedijk, nog geen kwartier lopen vanaf station Rotterdam Centraal. De Kunsthal is een van de iconen van de moderne architectuur en wordt jaarlijks bezocht door vele architectuurliefhebbers uit de hele wereld. Het gebouw leent zich fantastisch als ontmoetingsplek voor diverse publieksstromen. Het is tijdloos, flexibel en verrassend. De Kunsthal bestaat in fysieke zin uit zeven tentoonstellingsruimtes (Hal 1, 2 en 3, Design Galerij, Fotogalerij, Etalage, Auditorium achterwand), een prachtig ruim auditorium met 350 zitplaatsen, een winkel, het Kunsthalcafé met terras, een vergaderzaal en de beroemde hellingbaan die het Museumpark verbindt met de Westzeedijk, het Hobokengebied en het Park. Aan de vooravond van de nieuwe Cultuurplanperiode staat de Kunsthal voor een nieuwe opgave. Het gebouw is een fantastische architectonische toverdoos om tentoonstellingen in te maken, maar energie-absorberend, kostbaar in onderhoud en de nauwe ingang halverwege de hellingbaan is al jaren een hekel punt. Samen met de gemeente (Dienst Stadsontwikkeling) en O.M.A. werkt de Kunsthal aan een nieuwe visie ‘de Groene Kunsthal’. Deze visie rust op twee pijlers: het verduurzamen van het gebouw enerzijds en het vergroten van de exploitatiemogelijkheden en het verbeteren van het gebouw anderzijds. Het rapport dat in de Investeringsparagraaf (hoofdstuk 6.) wordt genoemd gaat hier nader op in (zie rapport Integrale Visie Kunsthal, scope 10-15 jaar). Het gebouw zal daarnaast de komende jaren nog meer dan voorheen fungeren als ontmoetingsplaats en als platform voor initiatieven die afkomstig zijn uit de stad. Door de blik naar buiten te richten, het publiek en de stad mee te laten beslissen over onderdelen van het programma, kleine en grote ondernemers de Kunsthal te laten gebruiken voor presentaties en ontvangsten, door verschillende publieksstromen met verschillende tentoonstellingen op het zelfde moment aan te spreken, ontstaat er een levendig geheel, een open gebouw waar voortdurend wat te doen is. Door mogelijkheden van het gebouw nog eens extra te onderstrepen en door in te zetten op de bijzondere architectuur (met


rondleidingen, film, audiotours, podcasts, website, publicaties) kan men het geïnteresseerde publiek meer bij het gebouw en het vernieuwde Museumpark betrekken en nieuw publiek overtuigen. Om dit mogelijk te maken zal de gemeente enerzijds de bedrijfskosten van de Kunsthal moeten dekken, anderzijds een eenmalige investering moeten doen in het gebouw om dit groener en duurzamer te krijgen waardoor de exploitatiekosten dalen en het zodanig aan te passen dat de inkomsten uit bezoek, horeca, winkel en verhuur zullen stijgen. 2) Betrokkenheid vergroten van het publiek . De Kunsthal zet in op een grotere betrokkenheid van het publiek dat zij reeds weet te bereiken en op nieuw publiek dat zij weet te enthousiasmeren door samen met hen tentoonstellingen te programmeren en te maken. Het publiek wordt betrokken bij de keuze en het proces van de tentoonstellingen door deze zelf mee te helpen maken, maar ook door het meemaken, het ervaren en beleven. Dit gebeurt met project MaakMee. De Kunsthal is een laagdrempelig en publieksvriendelijk instituut, en wil daarin nog een stap verder gaan en een voortrekkersrol nemen. Het plan is de kunst dichter bij het publiek te brengen door een actieve participatie van het publiek te entameren. Hiervoor zal een platform opgezet worden waaruit concrete tentoonstellingen tot stand gebracht worden. Doel hiervan is de kunst van buiten naar binnen te halen door het publiek de kunst (en cultuur in de breedste zin) eerst te laten omarmen, zelf te laten selecteren, raten, ranken en te laten delen. Hierdoor zal het online en offline platform waarop dit gebeurt zeer toegankelijk zijn en dicht bij het publiek staan. Daarmee opent de Kunsthal haar deuren, als ware het een open source, met alleen die restrictie dat het heel duidelijk zal zijn welke informatie afkomstig is van de Kunsthal en welke is toegevoegd door het publiek. Vanuit dit uitgangspunt zal de Kunsthal buiten haar fysieke grenzen treden en zal zij tentoonstellingen maken op basis van crowd curating. Het toekomstige publiek van de Kunsthal publiek zal bestaan uit digitale en fysieke bezoekers. De vernieuwde Kunsthal website zal vanaf de lustrumviering in 2012 informatie verschaffen over tentoonstellingen uit het verleden, heden en toekomst waarvoor ook de digitale archieven van de Kunsthal als basis dienen. Deze informatie zal niet eenzijdig beschikbaar worden gesteld. De digitale bezoeker van de Kunsthal kan filmpjes toevoegen, foto’s taggen, leuke weetjes downloaden en allemaal in zijn customized pagina zetten, met de mogelijkheid met ‘print on demand’ zijn eigen Kunsthal Magazine te printen. MaakMee Het selecteren, programmeren en maken van tentoonstellingen is een van de meest inspirerende en leuke dingen om te doen. De Kunsthal heeft voor de nieuwe Cultuurplanperiode een langlopend project bedacht dat het publiek de mogelijkheid biedt mee te denken en invloed uit te oefenen op haar tentoonstellingsprogramma: MaakMee. Het project MaakMee is een uitgebreide, meeslepende campagne èn wedstrijd tussen drie verschillende soorten tentoonstellingen. Het publiek kiest een tentoonstelling uit de voorselectie en maakt vervolgens de tentoonstelling letterlijk mee. De winnende tentoonstelling is voor het eerst in het najaar van 2013 daadwerkelijk in de Kunsthal te zien. De Kunsthal werkt de drie aansprekende tentoonstellingen uit in tekst en beeld. Deze drie voorstellen worden via een nieuwe website en een landelijke online en offline campagne gecommuniceerd. Het unieke daarbij is dat het publiek vanaf het allereerste begin betrokken wordt bij dit project. Met hun (stem) gedrag hebben de deelnemers invloed op de tentoonstellingen en op de campagne. Door actief mee te doen kan je als deelnemer zelf onderdeel worden van de campagne. De campagne komt hiermee voor een deel te bestaan uit ‘user generated content’. Deze publieksgerichte aanpak richt


zich op de reguliere bezoekers (o.a. Kunsthaljaarkaarthouders, museumbezoekers), scholen en families (familietentoonstellingen), maar vooral ook op nieuw publiek. Andere voorbeelden van stakeholders die voor MaakMee benaderd zullen worden om hierin actief te participeren zijn: de gemeente Rotterdam, scholen, onderwijsinstellingen, bedrijven, sponsoren, fondsen, samenwerkende partners, gasten en genodigden van de samenwerkende partner of instelling, leden van de Zakenkring, leden van de CLUB van 100, de Consuls en de Ambassadeurs en andere culturele instellingen in binnen- en buitenland. Om dit alles mogelijk te maken zullen aanpassingen aan de fysieke Kunsthal worden aangebracht. In het betonnen gebouw van Koolhaas zal een draadloos netwerk moeten worden aangelegd om interactieve toepassingen mogelijk te maken. De bewegwijzering, die in de loop der jaren bijna geheel is verdwenen, zal in samenspraak met O.M.A. in een nieuw fysiek en digitaal jasje worden gestoken om de bezoeker beter van dienst te kunnen zijn voorafgaand aan het bezoek en tijdens de rondgang door het gebouw. De winkel zal via de website ook online bezocht kunnen worden waarbij er meer aandacht zal uitgaan naar specifieke ‘Kunsthal merchandising’: de Kunsthal als sterk merk en als meer zichtbaar merk, voor de (digitale) bezoekers die zich graag met de Kunsthal verbinden. 1.4 Het financieringsmodel De Kunsthal wordt niet door de rijksoverheid gesubsidieerd. Bij haar oprichting is het volgende financiële model afgesproken: alle vaste lasten en kosten (behuizing, personeel, energie, beveiliging etc.) worden gesubsidieerd door de gemeente Rotterdam en alle variabele kosten van haar tentoonstellingen en overige activiteiten komen voor rekening van de Stichting Kunsthal. Dit betekende dat ongeveer de helft van de totale begroting werd gedekt door de subsidie van de gemeente Rotterdam. De andere helft haalde de Kunsthal gedeeltelijk uit entreegelden en de rest uit externe sponsoring en fondsenwerving. Deze opzet is de afgelopen 8 jaar langzaam maar zeker verwaterd door de kaasschaaf van de gemeente en het niet-indexeren van de subsidie. Daardoor moest de Kunsthal haar entree- en sponsorgelden steeds meer gaan gebruiken voor haar bedrijfskosten. Nu het economische tij weer tegenzit en de kosten van het gebouw (huur en energie) tot schier ondraaglijke hoogten stijgen, terwijl aan het gebouw een ‘gitzwart energielabel’ hangt en het niet langer voldoet aan moderne exploitatie eisen, is het huidige niveau van subsidiering niet meer toereikend. Financiële samenvatting     

>50% (!) van de totale inkomsten wordt op eigen kracht gegenereerd; er wordt gewerkt met een minimale personele bezetting en de beïnvloedbare bedrijfskosten worden strikt beheerst (zie Toelichting normbegroting); verdere bezuinigingen zijn derhalve niet mogelijk; sponsors zijn niet bereid bij te dragen in de huur en energiekosten; om de voortdurende stijging van de huisvestingskosten een halt toe te roepen en te komen tot een betere exploitatie van het gebouw – zowel financieel als milieutechnisch – zijn eenmalige investeringen noodzakelijk (zie rapport Integrale Visie Kunsthal, scope 10-15 jaar).

Voor de instandhouding van de Kunsthal is het essentieel dat de bedrijfskosten weer volledig gedekt worden uit de basissubsidie.


Hoofdstuk 2. De programmering In de nieuwe Cultuurplanperiode zal de Kunsthal gemiddeld 20 tentoonstellingen per jaar programmeren, aangevuld met evenementen, festivals en randprogramma’s. De programmering van de Kunsthal is erop gericht die tentoonstellingen te laten zien, die elders in de Nederlandse musea niet te zien zijn. De kwaliteit wordt daarbij bewaakt en niet opgeofferd aan te populaire onderwerpen, maar met de wensen en keuzes van het publiek en de aantrekkelijkheid van de thema’s en onderwerpen wordt rekening gehouden. Het programma van de Kunsthal is altijd gestoeld op samenwerkingen, met kleine en grote partners, uit de stad, de regio, nationaal en internationaal. 2.1 Dynamiek Daarbij fungeert de Kunsthal als ontmoetingsplaats voor divers publiek dat zich laten verrassen door de verscheidenheid aan onderwerpen. Met Life style onderwerpen, (graphic) design, mode en fotografie biedt de Kunsthal een breed palet aan maatschappelijk relevante en ook luchtige onderwerpen om het publiek anders te laten kijken en meer te laten zien. Door de combinatie van hoge kwaliteit beeldende kunst (Alberto Giacometti, Stanley Spencer) met andersoortige cultuurhistorische onderwerpen voor een breed (familie)publiek (Glorie van Rome, Mummies!) vindt er een levendige kruisbestuiving plaats tussen tentoonstellingen en publiek onderling. De kracht van de Kunsthal is dat er altijd wat te doen is. De dynamiek door de veelheid aan onderwerpen, tentoonstellingen en evenementen zorgt continu voor zichtbaarheid in de media, op straat en draagt bij aan de herkenbaarheid van het instituut bij het grote publiek. In de komende Cultuurplanperiode zal met betrekking tot het programma extra scherp gelet worden op het wisselschema, het aantal presentaties en de financiële (meer)waarde van de samenwerkende partners. 2.2 Programmeren Het programma van de Kunsthal komt op verschillende manieren tot stand. Op initiatief van anderen (musea, andere culturele instellingen, maatschappelijke instellingen, stichtingen etc. in Nederland en via buitenlandse partners), op initiatief van de Kunsthal zelf en vanaf nu ook op aanreiken van het publiek. De directeur van de Kunsthal is eindverantwoordelijk voor de programmering. Samen met haar team van experts vult ze gedurende het jaar het programma in. Het team bestaat uit enkele generalisten die in staat zijn om van elk onderwerp het verhaal te vertellen, daarbij ondersteund door een zeer ervaren productieteam. Ambitieuze projecten worden lang van te voren ingepland, actuele onderwerpen kunnen op korte termijn gepresenteerd worden. Er blijft in het programma altijd ruimte voor kansen. Het programma laat zich dan ook niet in detail vastleggen voor de komende vier jaar. De Kunsthal stelt zich graag op als partner in een co-productie waarbij de andere partij ook een deel van de financiële middelen, inhoud en kennis meebrengt. In de afgelopen Cultuurplanperiode heeft Hare Majesteit tot tweemaal toe de opening van de hoofdtentoonstelling met haar aanwezigheid opgeluisterd (Giacometti en Prix de Rome), Kroonprins Willem Alexander is aanwezig bij Zoet & Zout en tal van (internationale) prominenten bezochten openingen of traden op als gastspreker tijdens de talrijke middag- en avondprogramma’s. 2.3 Samenhang Er zal meer aandacht worden besteed aan de onderlinge samenhang (of juist het benadrukken van de tegenstellingen) van de tentoonstellingen die gelijktijdig te zien zijn, bijvoorbeeld in de vorm van een overkoepelend thema. Daar heeft de Kunsthal in 2009 mee geëxperimenteerd tijdens de tentoonstelling van Edward Hopper en de fotografie van Jacob Holdt. Beide gaven een tijdsbeeld van de Verenigde Staten. En in het najaar 2011 met het thema religie tijdens de tentoonstellingen ‘Sir Stanley Spencer, schilderkunst tussen Hemel en Aarde’, ‘Aad de Haas, Geloof, Heimwee en Liefde’ en


‘Religie Nu’ van fotograaf Eddy Seesing. Deze tentoonstellingen appelleren alle drie aan een andere doelgroep, maar het overkoepelende thema trekt weer een eigen doelgroep, waardoor het thema de losse onderdelen versterkt. In 2013 zullen we in het voorjaar tijdens Jean Paul Gaultier fors inzetten op mode, in het najaar 2013 op de Nederlands-Russische betrekkingen, in 2014 op de Islamitische kunst in Nederland. De thematiek in 2015 en 2016 staat nog in de steigers. 2.4 De stem van het publiek Vanaf 2013 zal ook de stem van het publiek zwaarder meewegen in de keuze van het programma. Daar is de Kunsthal reeds een aantal jaren geleden mee begonnen op kleine schaal. Een voorbeeld hiervan is de Hipstamatic tentoonstelling (2011) die volledig vanuit FaceBook werd samengesteld, een crowd curating project met enorme positieve spin-off. In 2012 zal dat een stap verder gaan met The Big Museum Show en in 2013 vindt de eerste versie van het project MaakMee plaats, een hoofdtentoonstelling die is gekozen en mede mogelijk gemaakt door het publiek. 2.5 Internationaal De Kunsthal heeft zich internationaal op de kaart gezet. Er wordt samengewerkt met belangrijke internationale instellingen en specialisten, zoals in 2013 met de modekoning Jean Paul Gaultier en het Musée des Beaux Arts in Montréal, Canada, met het Vitra Design Museum in Weil am Rhein, met het Mexicaanse Museum de Arte Carillo Gil en het Russische Museum voor Religieuze kunst in 2014. Er wordt aan de tentoonstellingen relatief veel aandacht besteed door de internationale pers en de Kunsthal wordt vaak bezocht door buitenlandse persdelegaties, buitenlandse gasten, curators en toeristen. De oriëntatie van de directeur en tentoonstellingsmakers is tevens gericht op het buitenland, zoals in de komende jaren op: Rusland, Frankrijk, het Midden-Oosten, Afrika, Marokko, Suriname en Duitsland, waarbij de ‘branding’ van de stad Rotterdam een belangrijke rol speelt bij de eerste kennismaking in het buitenland. 2.6 Duurzaamheid Belangrijke speerpunten in het programma zijn de geïntegreerde educatie en het onderwerp duurzaamheid, dat niet alleen bij de aanpassing van de schil van gebouw en in de bedrijfsvoering centraal staat, maar ook in het tentoonstellings- en evenementenprogramma. Een voorbeeld hiervan is het geplande Festival KunsthalPLANT, een vervolg op het succesvolle Festival KunsthalKOOKT, dat na vier edities toe is aan een nieuw concept. Bij KunsthalPLANT zullen collega-instellingen aan het Museumpark betrokken worden. Dit groene festival gaat over innovaties, vernieuwingen en uitspattingen op het gebied van tuinieren, groendecoraties, duurzaam telen, nieuwe eet- en smaakgewoontes etc. Het sluit prachtig aan bij het beleid van de stad ter promotie van groen en duurzaamheid, het Climate Initiative en Rotterdam als European Green Capital in 2014. 2.7 Vijf Pijlers In de jaarlijkse programmering vindt een mix plaats van beeldende kunsttentoonstellingen die internationaal, nationaal of regionaal van aard zijn. Ieder jaar zal een aantal maatschappelijke geëngageerde onderwerpen, dan wel onderwerpen die zich richten op de actualiteit, onderdeel uit maken van deze mix. Daarnaast zal jaarlijks plaats zijn voor een familietentoonstelling die geschikt is voor het gehele gezin, fotografie (permanent), mode (frequent), (grafisch) design (af en toe), (kinder)boeken, prenten en andersoortige lichtvoetige onderwerpen (sporadisch). Terugkerende onderdelen van het inhoudelijke programma zijn de jaarlijkse Pietje Bell lezing, een samenwerking met het NRC, de CLUB van 100 bijeenkomsten, lezingen en debatten bij de tentoonstellingen, boekpresentaties, documentaire vertoningen, kleine studentenmanifestaties, de inhoudelijke invulling van de Art & Drinks avonden en medewerking aan het Vierkante Ei (amateur kunst). Een keer per twee jaar is er plaats voor een festival, zoals KunsthalPLANT, en tweejaarlijks voor een themadag (Fashionweek/Ruslanddag) of kinderactiviteit (Zeepkistenrace langs de hellingbaan).


Het tentoonstellingsprogramma van 2013-2016 is gericht op vijf pijlers: 1. Grote tentoonstellingen voor een breed publiek toegankelijk met onderwerpen, thema’s, meesterwerken en collecties van Nederlandse bodem. Samenwerkende partners zijn hier Nederlandse musea, particuliere collecties, archieven e.d. Voorbeelden hiervan zijn: Top Islamitische kunst uit Nederlandse Collecties (2014) en Italiaanse kunst uit de 20e eeuw uit Nederlandse musea en particuliere verzamelingen (2015). Vaak zijn dit familietentoonstellingen. 2. Grote tentoonstellingen met internationaal gerenommeerde kunstenaars die niet of nauwelijks in Nederlandse collecties vertegenwoordigd zijn en hier nooit te zien zijn. Samenwerkende partners zijn hier internationale musea, kunsthallen en kunststichtingen. Het kan hier gaan om reizende tentoonstellingen (Edvard Munch) of om samenwerkingen in een vroeg stadium met andere buitenlandse partners (Edward Hopper, Internationaal Realisme) of een door de Kunsthal en een gastcurator samengestelde tentoonstelling (Stanley Spencer). Voorbeelden van hoogstaande kunsttentoonstellingen in 2013-2016 zijn de tentoonstellingen Jean-Paul Gaultier (2013), Mexican Muralists (2014), Jeff Koons (2014), Maurice de Vlaminck (2015), Collectie Fondation Maeght (2015), Chaim Soutine (2016). 3. Tentoonstellingen en projecten die tot stand komen door samenwerking met vooral Rotterdamse en regionale partners: musea, gemeentearchief, stichtingen, kunstenaars, fotografen, ontwerpers. Deze tentoonstellingen kunnen beeldende kunst als onderwerp hebben, maar ook cultureel erfgoed, fotografie over een bepaald historisch onderwerp, (grafisch) design en zelfs maatschappelijke onderwerpen (bijvoorbeeld Stichting Pameijer) met een debat of presentatie. Voorbeelden van deze Rotterdams georiënteerde tentoonstellingen zijn een samenwerking met de Erasmus Universiteit (2013), het Gemeentearchief, met de creatieve industrie uit de stad en omgeving, een samenwerking over het onderwerp ‘Streamline’ met de TU Delft en het Natuurhistorisch Museum. 4. Experimenten en (jong) talenten die niet of nauwelijks een geschikt platform kunnen vinden. Dat zijn beeldend kunstenaars, graffiti-, strip en street art kunstenaars, fotografen, amateurs, jongeren etc. Een voorbeeld hiervan is het programma KunsthalLight en het zomerprogramma samen met de SKVR. 5. Kleinschalige exposities en presentaties die om diverse redenen niet passen in het tentoonstellingsbeleid van musea, maar wel in het beleid van de Kunsthal. Dat kunnen buitenlandse tentoonstellingen zijn, over andere culturen, over duurzaam design over cultuurgoed dat nooit in musea te zien zal zijn. Het kunnen ook kleine fototentoonstellingen zijn bij de presentatie van een boek, actualiteiten uit het nieuws, of lichtvoetige onderwerpen etc.. Tal van mogelijkheden en samenwerkende partners horen tot deze groep. 2.8 Programmatisch samenwerken en co-producties Bij de programmering wordt voortdurend gezocht naar partners. In de stad zelf gaat het om samenwerkingen met kunst- en presentatie-instellingen die een (breder) platform zoeken (Gemeentearchief, Art Rotterdam, IFFR, North Sea Jazz), om instellingen en stichtingen die hun zoveel jarig bestaan willen bekrachtigen met een tentoonstelling (Slavernij 2013) of er vindt een groot evenement plaats in de stad waar de Kunsthal op inhaakt (Shell Eco Marathon, WNF, Green Capital) en om typisch Rotterdamse verzamelaars, kunstenaars en fotografen. Landelijk zijn dat de Nederlandse musea die bruiklenen verstrekken of als partner participeren aan een tentoonstelling, partners en instellingen die zelf maar een beperkte ruimte hebben om tentoonstellingen te maken zoals het Nationaal Archief, Prince Claus Foundation, Stichting Premsela, en de TU Delft om enkele


voorbeelden te noemen. Er wordt landelijk samengewerkt met galeries, met de Rijksakademie, met de fondsen zoals Fonds BKVB en Mondriaan Stichting, mode-opleidingen en illustratoren en uitgeverijen. Internationaal geldt evenals landelijk dat er musea, instellingen en vele particulieren bruiklenen verschaffen voor tentoonstellingen, bijdragen met hun kennis aan tentoonstellingen, artikelen en essays schrijven voor de diverse catalogi, als gezamenlijke partner optreden om een tentoonstelling van de grond te krijgen of fungeren als eerste of tweede locatie van een reizende tentoonstelling. Uiteraard wordt ook internationaal samengewerkt met kunstenaars en zal er altijd ruimte zijn voor onverwachte samenwerkingen. Ondanks de uitdaging dat de Kunsthal geen ‘wisselgeld’ heeft in de vorm van een collectie, lukt het tot op heden altijd de samenwerking van de grond te krijgen. Wat wel lastig en kostbaar is, is de nieuwe ontwikkeling van de ‘fee’ die de Kunsthal steeds vaker moet betalen om grote aantallen werken bij een (internationaal) museum te leen te krijgen. Dit zijn kosten die bovenop verzekeringen en transporten komen, en aanzienlijk drukken op de programmabegroting. De projecten die door andere partijen worden aangedragen zullen in de toekomst nog scherper dan voorheen op de inhoud (publieksaantrekkelijkheid, voor welke doelgroepen, welke achterban brengt de partij mee, etc.) en de financiële mogelijkheden worden getoetst. Aanvragen bij fondsen en sponsoring zullen te allen tijde met de Kunsthal worden afgestemd. Projecten en tentoonstellingen die door de Kunsthal zelf geïnitieerd worden zullen alvorens ze definitief zijn, getoetst worden op haalbaarheid wat betreft sponsoring en fondsenwerving. 2.9 Toelichting Prestatieraster De Kunsthal kiest ervoor om de kaartverkoopopbrengst vast te stellen op tenminste 1 miljoen euro, hetgeen neerkomt op gemiddeld 150.000 tot 180.000 bezoekers per jaar, afhankelijk van het soort tentoonstellingen dat wordt geprogrammeerd. In een jaar waar grote familietentoonstellingen zijn gepland zijn de bezoekersaantallen hoog, maar het bedrag aan inkomsten gemiddeld lager vanwege de lage entreeprijs die kinderen betalen. In een jaar waar een prestigieuze internationale tentoonstelling staat geprogrammeerd kan het zijn dat het aantal bezoekers minder is dan de beoogde 180.000 maar de inkomsten die deze vaak oudere doelgroep oplevert zijn dan hoger dan begroot. In de komende Cultuurplanperiode kiest de Kunsthal ervoor het aantal presentaties, lees: tentoonstellingen, vast te stellen op maximaal 20 per jaar. Daarnaast staat een groot aantal presentaties en een festival gepland: lezingen, ontvangsten, uitvoeringen etc., veelal gekoppeld aan het programma. Het aantal presentaties zal terug te vinden zijn in de jaarplannen. Deze laten zich op voorhand lastig kwantificeren.

Hoofdstuk 3. De Kunsthal en haar plek in de stad 3.1 Gastvrije Stad Rotterdam is een geweldige stad. Kosmopolitisch en stoer. Dat is al zo sinds het begin van de 19de eeuw. De wereldhaven en industrie dragen bij aan dat beeld. Na de oorlog is hard gewerkt aan de wederopbouw. Daarin staan we nu op de drempel van fase 3. Na de ruimtelijke inrichting en bouwen aan het beeld van de stad staat fase 3 voor het in gebruik nemen van de rijkdom die Rotterdam te bieden heeft. Ook het culturele klimaat draagt sterk bij aan de kwaliteit van de stad. Rotterdam is gebaat bij een voorwaardenscheppende overheid die middelen beschikbaar stelt en nieuw initiatieven ondersteunt die ontstaan uit de energie van de stad. Voorwaarden voor een goede samenwerking van culturele instellingen in de stad met elkaar en met de gemeente, zijn de mogelijkheden die een gastvrije stad biedt. Eenvoudige basisvoorzieningen spelen hierbij een belangrijke rol en zullen door de gemeente gefaciliteerd en onderhouden moeten worden. De gastvrije stad met betrekking tot de culturele instellingen dient voorzien te zijn van en te investeren in een goede bewegwijzering (naar de belangrijke plaatsen), te informeren over wegafsluitingen en


alternatieven aanbieden, goed openbaar vervoer te verzorgen dat dicht bij de instellingen stopt, te voorzien in parkeervoorzieningen en aankondigingsplekken voor programmering te faciliteren en last but not least te zorgen voor één loket waar alle culturele instellingen met hun vragen, aanvragen en organisatorische problemen terecht kunnen. De Kunsthal zal samen met de collega-instellingen aan het Museumpark investeren in het programma (zie visie Museumpark), het serviceniveau van haar gebouw verhogen, zowel intern als extern, bezoekers aan de stad zoveel mogelijk attenderen op haar programma en de communicatie naar nieuwe doelgroepen in de stad te bevorderen. 3.2 De fysieke locatie De locatie van de Kunsthal is van essentieel belang (geweest) voor haar succes: De ligging in het Museumpark waarbij de hellingbaan de verbinding vormt met de Westzeedijk en het Park daarachter; In het gebied Hoboken waar de laatste jaren veel aandacht is geweest voor verschillende vormen van samenwerking, onder andere met het Erasmus MC en Stichting Museumpark; Het Museumpark zoekt aansluiting met de binnenstad, via de Witte de Withstraat en de toekomstige groene zone van het Museumpark tot aan het nieuwe Centraal Station; In de regio Rotterdam waar de Kunsthal als (architectonisch en inhoudelijk) boegbeeld dient voor World Art, World City en Rotterdam gebruikt in haar naamvoering; Nationaal gezien is de locatie van de Kunsthal in Rotterdam ook van belang. Tot op heden is het de enige kunsthal in het land. Met dit unieke concept heeft de gemeente Rotterdam goud in handen. En de internationale betekenis van de ligging van de Kunsthal in de havenstad Rotterdam wordt veelal gunstig ontvangen door haar internationale partners. 3.3 Visie Museumpark: podium voor (inter)nationale cultuur In februari 2009 is een gebiedsvisie Rotterdam Hoboken vastgesteld door een grote groep betrokkenen (onderwijs- en culturele instellingen, bedrijven, omwonenden). De gebiedsvisie zet in op het creëren van een internationaal topmilieu in Hoboken met ruimte voor lichaam en geest. Het gebied Hoboken, waar het Museumpark deel van uitmaakt, heeft traditie, culturele betekenis en is – verbonden met het historische ‘land van Hoboken’ - diep geworteld in het hart van de Rotterdammer. Het Museumpark heeft grote potentie als centrale locatie, als verbinding met andere parken en omringende instituten om een bijdrage te leveren aan de levendigheid van de (binnen)stad. Nu de Museumparkgarage geopend is en het Museumpark opnieuw is opgeleverd biedt deze locatie kansen voor de toekomst. In de gebiedsvisie Hoboken, wordt dit gebied als internationaal cultuurpodium gepositioneerd en daarmee ligt de lat hoog. De culturele programmering in het park zal dit predicaat moeten waarmaken met (inter)nationale ambities en een nadruk op kwaliteit: Het Museumpark als festivalpark voor culturele evenementen zonder massaliteit. Stichting Museumpark (bestaande uit Arminius, Chabot Museum, de Kunsthal Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen, Natuurhistorisch Museum, Nederlands Architectuur Instituut) is de initiator voor de visie op dit onderdeel. De Stichting Museumpark ziet ook toe op de realisatie van de visie. De instellingen rond het Museumpark zullen in aanvulling op het stedelijke hoofdprogramma een aanvullende programmering vanuit hun eigen doelstellingen vormgeven: het Groene Festival KunsthalPLANT, urban picnics, kinderactiviteiten, een beeldententoonstelling etc. Daarnaast zullen we de mogelijkheden verkennen om een gemeenschappelijke passe-partout te verstrekken en samen de marketing te voeren ten behoeve van het programma in het Museumpark, mits daar extern geld voor gevonden wordt.


3.4 Samenwerken in en met de stad De Kunsthal bestaat bij de gratie van samenwerkingen: internationaal, nationaal, regionaal en lokaal. Daaraan ontleent zij haar bestaansrecht. Jaarlijks is dat een mix van (culturele) instellingen, instituten, musea, kunstenaars, bedrijven, stichtingen etc. In de komende Cultuurplanperiode legt de Kunsthal nog meer de nadruk op een grootstedelijke samenwerking rond een tentoonstelling die zich wat betreft thema leent voor uitstekende zichtbaarheid en zorgt voor allerlei aanknopingspunten in de stad. Samenwerking met het Gemeentehuis, Bureau Binnenstad, Rotterdam Marketing, Rotterdam Festivals, het MKB in de binnenstad en de verschillende vervoersbedrijven (NS, Thalys, Fyra, KLM/Air France, Rotterdam-The Hague Airport), Willem de Kooning Academy, Piet Zwart Institute, Codarts, SKVR etc. jaarlijks rond een grote internationale tentoonstelling met een overkoepeld thema waar veel partijen op aan kunnen haken. De stad wordt op allerlei manier betrokken bij het onderwerp en het thema dat in de Kunsthal wordt getoond, zodat het ‘elitaire’ van een tentoonstelling in een museale omgeving verdwijnt en iedere Rotterdammer zich betrokken voelt bij het onderwerp en eraan kan bijdragen. Een voorbeeld hiervan is het grote retrospectief ‘Jean Paul Gaultier, from Sidewalk to Catwalk’ dat van februari tot mei 2013 plaatsvindt. Deze beroemde modekoning laat in de Kunsthal de hoogtepunten uit zijn collecties haute-couture van de afgelopen decennia zien, in de vorm van een multimedia spektakel met zingende modellen, filmfragmenten, foto’s van fameuze fotografen, bewegende creaties etc. Zijn handelsmerk, de blauw-wit gestreepte marine truitjes lenen zich voor allerlei marketing doeleinden. De stad kleurt blauw-wit, de route vanaf het station tot in het Museumpark wordt blauw-wit gestreept, in de nieuwe stationshal wordt iedere reiziger ‘on screen’ welkom geheten door Jean Paul Gaultier zelf. De winkels profiteren mee en richten de etalages in met zijn merchandising. Het uitgaansleven krijgt een boost door hippe feesten rond mode en muziek te organiseren. Alle mode gerelateerde opleidingen kunnen in de tentoonstelling participeren. De Coolsingel wordt de langste catwalk ooit voor alle modebewuste Rotterdammers, onder muzikale begeleiding van Rotterdamse musici. Scholen kunnen meedingen naar een meet & greet met JPG. Dit is zomaar een opsomming van de mogelijkheden die mits op tijd ingezet, de hele binnenstad bij een evenement in de Kunsthal kan betrekken. Maar er zijn meer voorbeelden te noemen, zoals in het najaar van 2013 met het thema Rudolf Steiner waar actief wordt samengewerkt met Den Haag en de daar gevestigde Iona Stichting en de Rudolf Steiner scholen in Nederland. En de Nederlandse-Russische betrekkingen die in 2013 gevierd worden, niet alleen in Amsterdam, Groningen en Maastricht, maar ook in de Kunsthal in Rotterdam. Door de handen in een te slaan met bovengenoemde partijen (en vele anderen) worden alle Rotterdammers onderdeel van het culturele programma en kunnen zij trots zijn op hun stad, omdat ze er zelf van genieten en erbij betrokken zijn. Anderzijds zullen bezoekers en toeristen van buiten hun bezoek aan Rotterdam blijvend herinneren, omdat zij voor even onderdeel waren van iets bijzonders. Andere samenwerkingen in de stad, metropool regio. In de komende Cultuurplanperiode zal de Kunsthal de banden met enkele partners in de stad verstevigen en voornamelijk inhoudelijk uitbouwen, nieuwe relaties worden aangegaan en krachten worden gebundeld. Op inhoudelijk gebied zoekt de Kunsthal in de komende jaren o.a. aansluiting bij:  

IFFR (maar ook zakelijk met het TBL), als filmlocatie en als projectlocatie. De directeur van de Kunsthal is daarbij lid van de Adviesraad van de Tiger Business Lounge. North Sea Jazz (Around Town) zowel in de cross-over: het programmeren van Jazz tussen de kunst, als inhoudelijk om samen een tentoonstelling te maken.


 

    

Rotterdamse Operadagen, als onderdeel van het programma. Art Rotterdam en Object, om gezamenlijk een programma op te zetten: inhoudelijk tentoonstellingen op het gebied van hedendaagse kunst te organiseren, belangrijke internationale verzamelaars te betrekken, de internationale pers te ontvangen en als locatie te dienen voor het international curatorial programma. 24 uur Cultuur, betrokkenheid bij de opening van het culturele seizoen en bij de Rotterdamse Museumnacht. Wereldhavendagen en Witte de With Festival; de Kunsthal stemt haar programma af en is onderdeel van het evenement. Erasmus Universiteit bestaat in 2013 honderd jaar en viert dit jubileum met een tentoonstelling in de Kunsthal. Gemeente Archief, als inhoudelijke partner voor tentoonstellingen de komende jaren en als beheerder van het fysieke Kunsthal archief. Rotterdamse Galeries, Willem de Kooning Academie, Worm, Erasmus MC, de partners aan het Museumpark, TU Delft, Haags Gemeentemuseum, Stroom zijn allemaal instellingen waarmee in de komende periode zal worden samengewerkt.

De Kunsthal zoekt tevens aansluiting met thema’s en evenementen in de stad (zoals in het verleden met het Grand Depart), Shell Eco Marathon, Green Capital, maar ook jubilea van allerlei instellingen. De Kunsthal fungeert dan als presentatie platform voor andere instellingen. Op zakelijk gebied werkt de Kunsthal samen met VNO-NCW Rotterdam, met de Ondernemersvereniging Veerhaven en met allerlei netwerk organisaties die beschreven staan in het Hoofdstuk Ondernemerschap. Samenwerkingen met Museum Boijmans Van Beuningen, het NAI en het Wereldmuseum ten aanzien van ruimere openingstijden en gerichte acties staan op stapel. Met het Natuurhistorisch Museum en het Erasmus MC zal zowel programmatisch als in bezoekerspotentieel worden samengewerkt.

Hoofdstuk 4. Talentontwikkeling De eerste indruk is vaak de belangrijkste, iedere reis begint met een eerste stap en je eerste zoen is onvergetelijk. De Kunsthal wil eerste indrukken bieden. Aan jongeren, kinderen en nieuwkomers, maar ook aan mensen die denken alles al gezien te hebben, jong en oud. Immers, kunst geeft geen antwoorden, kunst stelt vragen. De Kunsthal wil blijvend verrassen en verbazen. Niet alleen de eerste keer maar telkens opnieuw. De Kunsthal is geen educatieve instelling. De Kunsthal ziet het wel als haar kerntaak om door middel van een aantrekkelijk en leerzaam programma nieuw en jong publiek aan te trekken. Wij ontplooien educatieve activiteiten zodat jonge kinderen en volwassenen die nooit of sporadisch naar een museum gaan cultureel bewustzijn ontwikkelen. Juist in een stad als Rotterdam is het van belang een ‘instapinstelling’ als de Kunsthal te hebben die de bezoeker aan de hand meeneemt zonder al te belerend te zijn. 4.1 ‘Mijn eerste keer…’ De educatie van de Kunsthal kent een geleidelijke weg: Eerst spelenderwijs, later gaat educatie een vast onderdeel vormen van het tentoonstellingsprogramma, nog weer later komt er een vaste educatiemedewerker (1 FTE) in dienst. Vanaf oktober 2008 start de Kunsthal met steun van het VSBfonds het tweejarig project ‘Mijn eerste keer...’. In dit project staat telkens de eerste ontmoeting centraal. Het doel was (en is): het interesseren en gestructureerd binnenhalen van meer nieuwe bezoekers, met andere woorden: participatie en ontplooiing van nieuwe publieksgroepen. De afgelopen jaren is dankzij deze bijdrage een professionaliseringslag gemaakt op het gebied van


educatie en publieksparticipatie. Het incidentele educatieve aanbod is uitgegroeid tot een vast en veelal geïntegreerd onderdeel. De sporadische lezing werd ingebed in een sterk ontwikkeld randprogramma. De resultaten, de conclusies en de aanbevelingen van dit project zullen worden ingezet om het onderdeel educatie en publieksparticipatie met als overkoepelend begrip talentontwikkeling in de komende Cultuurplanperiode te continueren, uit te breiden en kwalitatief te verhogen. 4.2 Facts & Figures ‘Mijn eerste keer…’ Tussen 1 oktober 2008 en 1 oktober 2010 bezoeken 85.233 bezoekers onder de 27 jaar de Kunsthal. In de gehele periode werden er 27 unieke evenementen en vele acties georganiseerd gericht op nieuw publiek. Er worden twee familietentoonstellingen geprogrammeerd: De ‘Glorie van Rome. Burger, Keizers & Gladiatoren’ trok 102.940 bezoekers, ‘Made in Holland. Uitvindingen en innovaties’ werd bezocht door 44.926 bezoekers. Andere geslaagde resultaten voortkomend uit 'Mijn eerste keer...' zijn de rondleidingen voor kinderen, het aanbrengen van meerdere kennislagen in de hoofdtentoonstellingen, een regelmatig aanbod voor primair en secundair onderwijs en de start van lange termijn samenwerkingen met onder andere Stichting Boor (Bestuur Openbaar Onderwijs Rotterdam) en het Albeda College. 4.3 Educatie voor het onderwijs De Kunsthal wil zoveel mogelijk schoolkinderen op een inspirerende manier laten kennismaken met de inhoud van de tentoonstellingen. Het educatieve programma sluit daarom aan op de belevingswereld, het cognitief ontwikkelingsstadium van de diverse leeftijdsgroepen en op de kerndoelen van het onderwijs. Om een juiste afstemming tussen de Kunsthal en school te realiseren spelen docenten vanaf het eerste moment een belangrijke rol in de ontwikkeling van het programma bij de verschillende hoofdtentoonstellingen. Zo is er een actieve klankbordgroep van docenten en organiseert de Kunsthal twee keer per jaar een docentendag. In de afgelopen jaren waren bij de hoofdtentoonstellingen kijkwijzers en speurtochten beschikbaar voor de meeste schoolniveaus en leertypes. In samenwerking met SKVR (Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam) konden scholen deelnemen aan het cultuurtraject. In 2011 is bij de tentoonstelling ‘Mummies! Het ontrafelde geheim’ nog zwaarder ingezet op educatie. Zo waren er een MummieLab met workshops, rondleidingen voor kinderen, speurtochten, kijkwijzers en eigengemaakte foto's in de tentoonstelling die konden worden getagd op Facebook. Maar de Kunsthal is meer dan een locatie waar kinderen eenmalig even cultuur komen snuiven. In samenwerking met de TU Delft is een nieuw format voor scholen geïntroduceerd: een digitale game voor in de klas, gevolgd door een actief Kunsthalbezoek en een afsluitende les op school. Door de ontwikkeling van deze innovatieve game sluiten we aan bij de wensen van de scholen en leerlingen. Drie krachten worden gebundeld: De Kunsthal levert de inhoud en het format, de scholen hebben een handige tool (het digitale schoolbord) en de leerlingen leren spelenderwijs. De insteek van de Kunsthal op het gebied van naschoolse educatie is als volgt:  Het educatief aanbod bij de hoofdtentoonstellingen zal een stevige basis zijn die altijd beschikbaar is. Hiermee bereiken we dat scholen weten dat er in de Kunsthal steevast een educatief programma is voor alle leerjaren en schooltypen. En we willen structureel meer scholen uit de regio ontvangen. Het is niet de vraag: ‘Is er iets te doen voor mijn leerlingen in de Kunsthal?’ maar ‘Welk educatief aanbod is er deze keer voor mijn leerlingen in de Kunsthal?’.  Inzet van nieuwe media is een must. Het structureel aanbieden van een educatief programma voor het digitale schoolbord dat in de klas uitgevoerd kan worden is een manier van de Kunsthal om meer te zijn dan alleen een locatie.


   

Scholen worden actief benaderd. Gratis busvervoer van en naar de Kunsthal voor scholen van in en buiten de regio Rotterdam, met de nadruk op achterstandswijken. Dit kunnen we alleen realiseren door een aanzienlijke financiële bijdrage van een fonds of sponsoren. De komende jaren wordt met behulp van het CRM-systeem sterk ingezet op een betere registratie en monitoring van schoolbezoeken, met meer persoonlijke begeleiding voor en tijdens het bezoek en goede nazorg voor docenten en begeleiders. De in 2011 afgesloten convenanten met onderwijspartners uit de regio zullen nog actiever ingezet worden om meer leerlingen, docenten en medewerkers naar de Kunsthal te krijgen met als doel een verhoging van met name het doordeweekse bezoek in schoolverband van kinderen en jongeren tot en met 26 jaar. Ook gaat de Kunsthal onder jongeren en studenten zogenaamde ‘ambassadeurs’ werven om dichter bij die doelgroepen te komen.

4.4 Educatie en publieksbegeleiding in de tentoonstellingen In de hoofdtentoonstellingen van de Kunsthal worden verschillende kennislagen aangebracht, waardoor deze interessant en leerzaam zijn voor de nieuwe bezoeker, maar ook voor de ervaren museumbezoeker. Er wordt veel aandacht besteed aan de toegankelijkheid van de kennisoverdracht, zoals teksten, (audio)visuele en (inter)actieve middelen in de tentoonstelling. Niet alleen voor kinderen, maar juist ook voor volwassenen en in het bijzonder senioren (rondleidingen, tekstboekjes e.d.). Life long learning is een vast onderdeel, er wordt nog meer aandacht besteed aan een goede balans tussen beeld, tekst, film en hands-on overdrachtsmiddelen. 4.5 Familietentoonstellingen Minimaal een keer per jaar is er in het programma ruimte voor een familietentoonstelling of een presentatie gericht op kinderen. Deze zogenaamde instaptentoonstellingen zijn bestemd voor het hele gezin door de extra toegankelijke presentaties met veel ‘hands-on’ in plaats van 'don’t touch' objecten. In deze tentoonstellingen is een Lab/knutselruimte geïntegreerd waar verschillende activiteiten aangeboden worden. 4.6 Schoolvakantieprogramma In iedere schoolvakantie organiseren we voor kinderen speciale activiteiten, aansluitend bij de tentoonstellingen. Dit zijn bijvoorbeeld rondleidingen voor kinderen, familiekijkwijzers en workshops onder leiding van kunstenaars. In 2011 is hiermee gestart, de pilot was enorm succesvol. Alle activiteiten waren volgeboekt en kinderen en (groot)ouders waren enthousiast. Deze betaalde activiteiten worden structureel aangeboden. 4.7 Individueel jongerenbezoek De Kunsthal heeft de afgelopen jaren ook veel tijd geïnvesteerd in het stimuleren van het individuele jongerenbezoek (16 t/m 25 jaar). Voor deze groep bedachten we een programma van regelmatig terugkerende evenementen, zoals Art&Drinks, een YouTube Filmfestival en natuurlijk de Museumnacht, waarbij jaarlijks 8.000 nieuwe bezoekers de Kunsthal binnenkomen. In de komende Cultuurplanperiode worden, in samenspraak met de doelgroep, bruisende nieuwe activiteiten toegevoegd, waaronder ‘Artist Talks’, ontmoetingen met kunstenaars voor academiestudenten en specifieke workshops in aansluiting op de tentoonstellingen voor jongeren met een meer dan gemiddelde interesse en talent. Voor deze activiteiten wordt een kostendekkende vergoeding gevraagd. 4.8 Zomerprogramma Vooral in de zomermaanden is een programma voor een brede doelgroep met een actief element van ‘levens’ belang. Bij de zomertentoonstellingen is nadrukkelijk aandacht voor het bereiken van nieuw regionaal publiek en gezinnen die niet in staat zijn om op vakantie te gaan (gratis toegang


RotterdamPas). De Kunsthal kiest voor zomertentoonstellingen met een laagdrempelig onderwerp of presentatie, waarbij het publiek zelf mee kan doen. In samenwerking met SKVR bekijken we de mogelijkheden voor een gezamenlijke educatieve zomerprogrammering, waarbij de nadruk ligt op verdieping en talentontwikkeling. Een voorbeeld van publieksparticipatie is de tentoonstelling in zomer 2011 van de Japanse kunstenares Ayako Rokkaku waarbij kinderen en volwassenen in de zomer mochten mee schilderen, terwijl de kunstenaar zelf in haar atelier in de Kunsthal bezig was en ook via een webcam op de website van de Kunsthal was te volgen. 4.9 KunsthalLight In 2011 is een nieuw programma ontwikkeld, dat zich richt op talentontwikkeling van een groep kunstenaars die normaliter niet snel in een museum te zien is: KunsthalLight. ‘Light’ in de zin dat het licht, jong en fris is, dat je er veel van kan innemen, dat het vaak te zien is, en dat het iemand in de spotlight zet. Het belangrijkste criterium bij de selectie van deze kunstenaars is dat zij (nog) niet aan een galerie verbonden zijn of ergens in een erkend kunstinstituut geëxposeerd hebben. KunsthalLight richt de spotlight in het bijzonder op ‘modern muralists', urban-, graffiti- en stripkunstenaars. KunsthalLight is te zien in de etalage langs de hellingbaan. Deze interne straat leent zich uitstekend voor dit programma, want het is altijd te zien, zonder dat je een kaartje hoeft te kopen. Voor academiestudenten en jonge professionals organiseren we Artist Talks en meet&greets met de kunstenaar. De Kunsthal zorgt voor persaandacht en voor het fotograferen van het work in progress en zorgt jaarlijks voor een publicatie waarmee deze jonge kunstenaars naar buiten kunnen treden. In de afgelopen periode was onze partner het Fonds BKVB. De Kunsthal gaat in de komende periode op zoek naar een nieuwe partner om dit programmaonderdeel te kunnen continueren. 4.10 CLUB van 100, diversiteit De CLUB van 100 werd in 2006 door de Kunsthal opgericht als platform en netwerkclub van honderd high potentials van niet-Nederlandse afkomst die verschil willen maken voor de samenleving van morgen door de nadruk te leggen op kansen, mogelijkheden en verrijking in plaats van op problemen die met een dubbele nationaliteit gepaard kunnen gaan. De CLUB van 100 dient als kritische achterban én als bron van ambassadeurs. De CLUB van 100 is een succesvol concept en vindt twee keer per jaar plaats, in de Kunsthal en in het Rijksmuseum Amsterdam. Markante figuren uit het bedrijfsleven, de politiek en de wereld van de entertainment (o.a. Duncan Stutterheim, Peter Bakker, Herman Wijffels, Kirsten Verdel) komen spreken en geven hun stip aan de horizon aan. Deze diverse Club is een fantastisch voorbeeld van mensen uit de ondernemerswereld en het culturele leven met een internationale blik op de wereld die hun krachten bundelen en met elkaar in gesprek gaan. Opdracht aan het Hout- en Meubileringscollege (HMC) in 2011: het ontwerpen van nieuw educatiemeubilair en de herinrichting van de winkel van de Kunsthal. De samenwerking was zeer succesvol. Het educatiemeubilair is door de studenten zelf ontworpen en uitgevoerd en wordt inmiddels gebruikt in de Kunsthal. Jong talent krijgt op deze manier een podium om zich verder te ontwikkelen en fysiek een plaats waar zij hun werk kunnen profileren. Meer van dit soort samenwerkingen zullen volgen. In de komende Cultuurplanperiode worden de krachten gebundeld met onder andere onderstaande partijen, in de vorm van co-producing van opdrachten en stages: - Intensivering van de samenwerking met de SKVR: aanbieden van workshops in de vrije tijd voor volwassenen, kinderen en jongeren en gezamenlijke educatieve zomerprogrammering. - Grafisch Lyceum Rotterdam: beide partijen streven naar een toename van leerlingen die de tentoonstellingen bezoeken, daarnaast wordt de Kunsthal opdrachtgever in onderwijsprojecten voornamelijk voor het visueel vormgeven van educatief materiaal.


-

-

-

Hogeschool Rotterdam/INHolland: waarbij studenten Media en Entertainment Management en Communicatie kunnen worden ingezet voor communicatie-opdrachten en het maken van audiovisuele-producties en bij opdrachten ten aanzien van ondernemerschap en de interne bedrijfsvoering. Willem de Kooning Academie, Codarts, Theaterschool Hofplein voor het interdisciplinaire samenwerkingen, aanvullingen op het randprogramma bij tentoonstellingen en optredens tijdens openingen. Zadkine: inzet van studenten bij evenementen (Museumnacht en Festival KunsthalPLANT) en aanbieden van stageplaatsen. Onderwijsinstellingen en culturele instellingen uit de regio Delft en Den Haag: onderzocht wordt wat voor samenwerking het meest aansprekend en effectief is. De Kunsthal heeft een stage programma, waardoor studenten zich actief kunnen voorbereiden op het werkveld. Dit is voor stagiairs van opleidingen als Beveiliging, Archief & Behoud, Kunstgeschiedenis, Kunstbeleid & Management, Marketing & Communicatie, Grafisch Lyceum, Cultureel Maatschappelijke Vorming en Cultureel Erfgoed.

Hoofdstuk 5. Publiek en Participatie In de afgelopen jaren heeft de Kunsthal haar ruime expertise in de marketing en promotie van haar (hoofd)tentoonstellingen gecontinueerd met als doel een breed en geïnteresseerd publiek naar de Kunsthal te trekken. Dit betekent dat naast de basisactiviteiten die voor iedere tentoonstelling gelden, zoals een goed persbericht, aantrekkelijk drukwerk, digitale nieuwsbrieven en heldere campagnes, extra activiteiten zoals lezingen, avondopenstellingen, rondleidingen en workshops zijn georganiseerd die aansloten bij het specifieke onderwerp van de tentoonstelling. 5.1 Marketing missie De missie van de communicatieafdeling blijft komende jaren gericht op het binnenhalen van bezoekers aan de kassa. De marketing en communicatie afdeling (1,8 FTE) richt zich de komende jaren op het behoud van het bestaande publiek, het aantrekken van nieuw publiek en het vasthouden daarvan. De huidige marketing strategie wordt gecontinueerd en aangescherpt aangezien de ambities met betrekking tot publieksbereik met dezelfde middelen gerealiseerd moeten worden. Het alert reageren op ontwikkelingen in het culturele (Rotterdamse) veld wordt voortgezet door op regelmatige basis met marketingcollega’s van andere musea en instellingen gezamenlijke acties te bespreken en uit voeren. Daarnaast gaan we een stap verder door online bezoekers te enthousiasmeren over het programma, door te werken aan community building met als doel het vergroten van de financiële armslag (toename entreegelden, toename Vriendenkaarten, zie ook Hoofdstuk Ondernemerschap) en het creëren van een grotere groep van terugkerende bezoekers. Voor de komende periode staan wederom toptentoonstellingen op het programma waaronder de grote show van Jean Paul Gaultier en het overzicht van Jeff Koons. Namen die in staat zijn om een heel breed en internationaal publiek naar Rotterdam te trekken. Ook het project MaakMee waarbij het publiek meebeslist over de tentoonstellingen in de Kunsthal zal kunnen rekenen op veel aandacht. Een aanzienlijk marketingbudget van minimaal een kwart tot een derde van het totale programmabudget zal gereserveerd worden om landelijke campagnes in te zetten voor deze grote projecten om publieksparticipatie daadwerkelijk op een hoger niveau te brengen en meer en meer nieuw publiek te trekken. 5.2 Doelstellingen publieksbereik De komende jaren zijn de belangrijkste doelstellingen met betrekking tot ons publiek:


        

behoud en uitbreiding van de bestaande doelgroepen; jaarlijks minimaal 30% of meer nieuw publiek; meer publieksgroepen met een niet- of gedeelde Nederlandse achtergrond; meer aandacht voor senioren; verhoging buitenlandse bezoekers naar 5-10%; meer focus op gezinnen; studenten en starters op de arbeidsmarkt die kunst en cultuur belangrijk vinden in hun stad met een aantrekkelijk pakket aan de Kunsthal verbinden; aandacht voor talentvolle jongeren (Rotterdam verjongt nog enkele jaren, tegen de landelijke trend in) in samenwerking en als presentatie-instelling; meer aanbod voor migranten, jongeren en kinderen uit achterstandswijken.

5.3 Beschrijving doelgroepen De Kunsthal kent een breed publiek. Onderstaande beschrijving geeft een indruk van de grootste doelgroepen. Regionale bezoekers (27%) Onder deze doelgroep vallen de in cultuur geïnteresseerde Rotterdammers en de Rotterdammers uit de buurt, hoogopgeleide kunstliefhebbers uit de regio, senioren en welgestelden, Rotterdampashouders, Kunsthaljaarkaarthouders, de creatieve sector, studenten, medewerkers van Rotterdamse instellingen en bedrijven, jongeren en kinderen uit de hele regio, senioren uit de regio. Bezoekers uit Nederland en omringende landen (73%) Onder deze doelgroep bezoekers vallen uiteenlopende doelgroepen: In de kunst en cultuur geïnteresseerde 50+ doelgroep met bovenmodaal inkomen, regelmatig museumbezoeker, de creatieve en culturele sector (professioneel en amateur), vrijetijdssector, dagjesmensen, families, expats en toeristen: Dag- en weekendtoeristen uit met name binnenland en vanuit buitenland via citybreak trips (met name uit België, Duitsland en Engeland). De volgende doelgroepen staan tevens vermeld bij Hoofdstuk 4, Talentontwikkeling. Leerlingen in schoolverband en studenten De Kunsthal ontvangt vele groepen leerlingen in schoolverband (primair onderwijs) vanuit de regio Rotterdam en met name Zuid-Holland. Leerlingen uit het voortgezet onderwijs (13-18 jaar) (CKV, beeldende vakken) komen uit de regio Rotterdam, maar ook uit het hele land. Studenten van Hogescholen, kunstacademies en universiteiten (landelijk en België) bezoeken ons regelmatig. Families De familietentoonstelling in de Kunsthal is sinds jaren een belangrijk onderdeel in het programma voor de jonge (werkende) gezinnen, met en zonder Rotterdampas (ook voor kinderen), het Jeugdvakantiepaspoort en de GezinsKunsthaljaarkaart. Deze doelgroep wordt landelijk bereikt. Nieuwe bezoekers In de afgelopen Cultuurplan periode is de Kunsthal er goed in geslaagd een eigen aanbod van publieksactiviteiten te organiseren bij de wereldcultuur tentoonstellingen specifiek gericht op de inwoners van Rotterdam en publieksgroepen met een niet-Nederlandse achtergrond. In de komende Cultuurplanperiode zet de Kunsthal deze lijn voort om met name meer migranten, senioren en kinderen en jongeren uit achterstandswijken binnen te halen. (Zie Facts & Figures Hoofdstuk 4.) 5.4 Inzet verhoging publieksbereik Invoering Customer Relationship Management systeem


In 2011 is fors geïnvesteerd in de implementatie van een nieuw CRM systeem. Hiermee is het mogelijk om up-to-date databases bij te houden, selectieve direct mailings uit te voeren gebaseerd op specifieke trefwoorden en doelgroepen, en deze te monitoren op basis van bezoekfrequentie, interesses en wensen. Een schat aan informatie kan nu ingewonnen worden om publieksparticipatie en klantvriendelijkheid te vergroten. Laagdrempelig voor Rotterdampashouders en Ooievaarspashouders Om deze belangrijke groep, bestaande uit circa 165.000 pashouders waaronder volwassenen, kinderen en studenten de komende jaren sterker aan ons te binden, zal de Kunsthal deze groep in plaats van kortingen volledig vrij entree geven. Hiermee komt de Kunsthal tegemoet aan haar beleid om een laagdrempelige instelling te zijn voor mensen uit de regio met een kleine beurs. De Kunsthal start vanaf 2012 ook een samenwerking met de Ooievaarspas (60.000 pashouders), de Haagse variant van de Rotterdampas. In het kader van de metropool Rotterdam-Den Haag wil de Kunsthal ook voor minima uit Den Haag, Leidschendam, Voorburg en Rijswijk een aantrekkelijke locatie zijn. Behoud senioren cultuurliefhebber Om deze doelgroep sterker aan de Kunsthal te verbinden, zal de Kunsthal deze groep naast het inhoudelijke aanbod in 2012 benaderen met het voorstel om een Vriendenkaart aan te schaffen. Deze biedt exclusiviteit zoals het bijwonen van openingen in de Kunsthal, tot nu toe alleen voor genodigden toegankelijk (zie ook Hoofdstuk 6. Ondernemerschap). Families Om de brede doelgroep (25-50 jaar) te vergroten wordt de komende jaren de familietentoonstelling als ‘merk’ sterker gecommuniceerd met meer arrangementen voor gezinnen in het weekend en op woensdagmiddag. Aandacht gaat uit naar het intensiveren van het bezoek door naast gratis verkrijgbare speurtochten en kijkwijzers, meer te doen aan educatieve merchandising, kinderfeestjes in het Kunsthalcafé en bijvoorbeeld een ‘kinderkunsthalmascotte’ die als een rode draad fungeert in de begeleiding van educatieve programma’s. Buitenlandse bezoekers De succesvolle samenwerking met Holland Art Cities (2009-2011) voor het bereiken van meer internationale pers en publiek wordt de komende jaren gecontinueerd in een nauwe samenwerking met ‘Arts Holland’, dat dezelfde doelstelling kent, namelijk meer buitenlands publiek voor de enorme rijkdom aan kunst en cultuur in de Randstad. De spin-off is het versterken van ons buitenlandse persbestand, meer branding van de Kunsthal in het buitenland en meer bekendheid bij een potentieel nieuw publiek om het percentage buitenlandse bezoekers te vergroten. Nieuwe bezoekers  In de afgelopen jaren is het actief zoeken naar nieuwe doelgroepen een vast onderdeel geworden van het werk van de afdeling communicatie, met name bij maatschappelijk geëngageerde en cultuurhistorische tentoonstellingen, bij het fotografieprogramma en voor het randprogramma. In de periode 2013-2016 wordt dit uitgebreid met een nog meer persoonlijke en actieve benadering van nieuwe publieksgroepen via samenwerkende partners met tentakels in de doelgroep zoals onder meer de CLUB van 100. Actieve publieksparticipatie door aantrekkelijke randprogramma’s rondom tentoonstellingen blijft tevens van groot belang voor het werven van nieuwe bezoekers. Door monitoring van deze doelgroepen in het CRM systeem kunnen vervolgacties, mailingen en specifieke kortingsacties ingezet worden om deze bezoekers in de toekomst te kunnen behouden. 5.5 Accenten in de toekomst Nieuwe samenwerkingsverbanden 


De samenwerking met nieuwe partners om nieuwe publieksgroepen te bereiken en te motiveren (off- en online) blijft een belangrijk speerpunt. Samenwerkingsverbanden met regionale, landelijke en internationale partners (musea, hotels, carriers, winkels, reisbureaus) zijn noodzakelijk. De focus ligt op het realiseren van nog meer barters, kortingsdeals, afstemmen van programma’s met omringende musea, inserts bij externe mailingen, ontwikkelen van passe-partouts, gezamenlijke campagnes en promoten van wederzijds bezoek met als insteek het stimuleren van cultuur en economie van Rotterdam. Op landelijk niveau worden nieuwe samenwerkingen met grote landelijke partijen met een groot potentieel bereik verder uitgewerkt, zoals met het Kruidvat, de Spoordeelwinkel (NS), Nu.nl en Veronica Magazine. Daarnaast ligt bij hoofdtentoonstellingen de nadruk op een zo breed mogelijke mix van partners. Voor de Jean Paul Gaultier tentoonstelling is bijvoorbeeld al gestart met het benaderen van partijen om de binnenstad bij dit grootse instellingsoverschrijdende evenement te betrekken, zoals de Bijenkorf en Selexyz. Bij de Rudolf Steiner tentoonstelling zullen alle Vrije Scholen in Nederland benaderd worden met een speciaal ontwikkeld arrangement inclusief transport naar de Kunsthal. Onverwachte kortingsacties Nieuwe bezoekers worden geregistreerd aan de kassa, en krijgen de mogelijkheid om de Kunsthal nogmaals te bezoeken, met een extra stimulans zoals gratis koffie of eenmalig gratis entree. Om deze doelgroepen langer in de binnenstad te houden kan de Kunsthal kortingsacties (op vertoon van Kunsthalticket) met locaties in de binnenstad initiëren, zoals met winkels (Apple Store, H&M, Marlies Dekkers), cafés en restaurants. 5.6 Keuze communicatiemiddelen De Kunsthal staat als een van de tien Rotterdamse instellingen in de top 150 nationale sterke cultuurmerken (zie: onderzoeken Hendrik Beerda). De visuele en heldere vormgeving van de producten van de Kunsthal, waaronder drukwerk, presentaties, catalogi, advertenties en affiches worden op herkenbare wijze voortgezet. Gezien de beperkte middelen, menskracht en tijd kiest de Kunsthal naast haar reguliere communicatiestrategie voor het genereren van meer free publicity en het zoeken naar nieuwe kanalen via samenwerkingspartners en via social media. Free publicity   In de keuze van communicatiemiddelen zal nog meer ingezet worden op free publicity, mouth-tomouth en het genereren van een hoge NPS (Net Promoter Score, geeft aanbevelingsscore aan), omdat deze kanalen weinig drukken op het budget (ze zijn echter wel arbeidsintensief). Social media en participatie   Social media worden een belangrijke pijler in de branding en relatiemanagement van de Kunsthal. Deze bieden directe interactie met bezoekers aan de Kunsthal (on- en offline) en stimuleren publieksparticipatie en ‘meemaken’ van tentoonstellingen in de Kunsthal. Daarnaast bieden social media de mogelijkheid om te investeren in nieuwe en jongere doelgroepen, deze persoonlijk te bereiken en ermee te communiceren. Indien het budget toereikend is, worden bij grote tentoonstellingen online communicatiemiddelen voor social media ontwikkeld zoals virals, filmpjes, Apps, geschikt voor smart phones, websites en tablet. MaakMee  De komende jaren wordt het online relaties creëren verder uitgebouwd door het programma MaakMee van de Kunsthal, waarbij iedereen mee mag kiezen wat de Kunsthal programmeert. De marketing stimuleert ‘customer previews’, mensen die over je programma schrijven (naast de reguliere pers). Deze mogelijkheid genereert nog veel meer fans en followers (het olievlekeffect) die


de Kunsthal vervolgens wil behouden, door ze uit te nodigen voor events, te verleiden via speciale kortingsacties en met andere randprogrammering. 5.7 Evaluatiesystematiek Evalueren free publicity off- en online De Kunsthal verzamelt alles wat er geschreven wordt via knipseldiensten en Google Alert. Voor de social media zal vanaf 2012 monitoring plaatsvinden door Clipit of een soortgelijk bedrijf dat gespecialiseerd is in berichten verzamelen op social media kanalen. De website kunsthal.nl wordt via Google Analytics gemonitord en de uitkomsten worden tweejaarlijks geëvalueerd met ons webbureau. Op basis van de resultaten worden werkzaamheden bijgestuurd of geïntensiveerd. Evalueren bezoekers off- en online In de toekomst wil de Kunsthal van iedere bezoeker die over de drempel komt de NAW gegevens weten, enerzijds door ernaar te vragen, via kortingskaartjes, via de website en online via het continue publieksonderzoek per expositieruimte in de Kunsthal. Daarnaast worden bezoekers vanaf 2012 via het continue bezoekersonderzoek, geïnitieerd door Hendrik Beerda in samenwerking met Rotterdam Festivals, online of in de Kunsthal (via een tablet) gevraagd een enquête in te vullen. Door de verkregen data via enerzijds het CRM systeem te vergelijken met gegevens uit het continue bezoekersonderzoek kan de Kunsthal op marketingniveau analyses maken die tot bijsturing van de communicatiestrategie voor een bepaalde tentoonstelling kan leiden. Daarnaast biedt het online bezoekersonderzoek de mogelijkheid te benchmarken met andere Rotterdamse culturele instellingen (25 doen er mee in Rotterdam) naast 75 instellingen buiten Rotterdam.

Hoofdstuk 6. Ondernemerschap 6.1 Culturele multiplier Rotterdam heeft met de Kunsthal, Museum Boijmans Van Beuningen en het Nederlands Architectuur Instituut een supertrio binnen de stadsgrenzen. De exposure en free publicity die voortkomt uit deze Rotterdamse succesvolle culturele instellingen is in hoge mate bepalend voor het imago van de stad. Het elan en enthousiasme van de plaatselijke kunstwereld biedt Rotterdam een onbetaalbaar instrument voor de eigen bevolking en bezoekers van elders. Over de zogenaamde ‘culturele multiplier’, de verhouding investering in cultuur ten opzichte van hieraan gerelateerde uitgaven in de sfeer van hotelovernachtingen, parkeer- en reisgelden en horecabestedingen, bestaan verschillende onderzoeken. Zo blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek van Hendrik Beerda dat bezoekers die voor een museumticket gemiddeld € 6,80 uitgeven, in totaal € 45,60 uitgeven tijdens hun bezoek aan de stad (verhoging met factor 7).Bezoekers aan de Kunsthal zijn automatisch bezoekers aan Rotterdam. 59% van de bezoekers aan de Kunsthal combineerde in 2011 zijn bezoek met een andere activiteit, zoals winkelen in de stad of een hotelovernachting. De ambities voor 2013-2016 zijn gebaseerd op bovengenoemde uitgangspunten: verworvenheden uit het verleden worden gekoesterd. 6.2 Cultureel ondernemerschap Cultureel ondernemerschap zit de Kunsthal in het bloed. Sinds haar oprichting in 1992 haalt zij ongeveer 50% van haar inkomsten, soms oplopend tot 60%, uit de markt (entreegelden, sponsoren fondsenwerving, verhuur auditorium, opbrengsten van de bookshop en huur Kunsthalcafé). Wat de Kunsthal betreft komt hierin geen verandering. “Mits de markt dit toelaat” verdubbelt de Kunsthal iedere euro die zij als subsidie van de gemeente ontvangt. “Mits de markt dit toelaat……”. Als elke ondernemer heeft de Kunsthal tijdens de nu aflopende Cultuurplanperiode de grillen van de sponsormarkt aan den lijve ervaren. Eerst de terugtrekkende


sponsoren op het bericht in mei 2008 dat de Kunsthal onder de zaaglijn werd geplaatst, waardoor de continuïteit even onzeker leek en in september 2008 de kredietcrisis met de val van Lehman Brothers uitbrak, zakte de sponsormarkt van de ene op de andere dag volledig in. Met maximale inspanning, bijdragen van € 200.000 van zowel de BankGiro Loterij als eenmalig van het VSBfonds, en een verhoging van de gemeentelijke subsidie met € 75.000 voor drie jaar zijn de tentoonstellingen en de randprogrammering kwalitatief op peil gebleven. Toen vervolgens begin 2011 de sponsormarkt zich voorzichtig leek te herstellen, kwam hieraan opnieuw abrupt een einde door de Eurocrisis en de inmiddels voor 2012 e.v. verwachte recessie. “Mits de markt dit toelaat…….”. Vanwege de eerst door het kabinet Rutte en nu ook door B&W van Rotterdam aangekondigde bezuinigingen op de cultuursector wordt de sponsormarkt structureel overvraagd. Er is sprake van overbevissing in de vijver van de grote bedrijven (die bovendien vanwege de naderende recessie fors in hun kosten en uitgaven snijden) en fondsen. Het MKB sponsort mondjesmaat met veel kleinere bedragen, waarbij de acquisitie-kosten vaak hoger dan de sponsorinkomsten liggen. “Wanneer de markt het toelaat ……..” worden alleen de tentoonstellingen en projecten van de Kunsthal gesponsord. Voor de vaste lasten en investeringen op het gebied van ICT e.d. is geen sponsor te vinden. Sponsors verbinden alleen hun naam (en geld) aan tentoonstellingen en projecten die zichtbaar zijn, veel bezoekers en positieve publiciteit genereren (dus hoge kwaliteit bieden en vaak kostbaar zijn). Ondanks bovenstaande uitdagingen heeft de Kunsthal als cultureel ondernemer voldoende vertrouwen om ook in de komende Cultuurplanperiode genoeg geldmiddelen te genereren mits en zolang haar bedrijfskosten gedekt zijn door de subsidie van de gemeente en in het gebouw de noodzakelijke investeringen worden gedaan. De prognose is dat daardoor het maximale uit het programma gehaald kan worden, de bezoekersaantallen weer rond de 200.000 zullen liggen en dat de opbrengsten uit verhuur, horeca en winkel worden geoptimaliseerd. De investering die de Gemeente Rotterdam in de Kunsthal doet, behaalt het maximale rendement, gerelateerd aan exposure, bezoekersaantallen en vooral ook in het bereiken van nieuw publiek. 6.3 Trends, ontwikkelingen en ervaringen 2009-2011 Aanvullend op de meer algemene observaties in het voorgaande signaleert de Kunsthal de volgende specifieke trends en ontwikkelingen betreffende het generen van eigen inkomsten: 1. Sponsormarkt projecten Daar waar voorheen het hoofdsponsorschap van een prestigieuze hoofdtentoonstelling €100.000 tot €250.000 bedroeg, wordt er nu met veel kleinere bedragen gesponsord, eerder in de orde van grootte van €10.000. De hiervoor benodigde inspanningen en de daarvoor gevraagde tegenprestaties nemen enorm toe. De sponsormarkt is niet alleen afgegraasd, ook het rendement van de sponsoring daalt gestaag. 2. Fondsen Daar waar voorheen een fondsaanvraag met een aantrekkelijke publieksinsteek veelal werd gehonoreerd, dient de instelling nu zelfs bij prestigieuze internationale tentoonstellingen van topkunstenaars een uitgebreid randprogramma te organiseren, met maatschappelijke relevantie als insteek. Dat is op zich een goed en gewaardeerd uitgangspunt. Maar hierdoor komt steeds minder geld beschikbaar voor de almaar duurder wordende transporten, materiaalkosten en verzekeringen van de toptentoonstellingen. 3. Educatie De Kunsthal investeert fors in laagdrempelige familietentoonstellingen met uitgebreide educatieve programma’s. Bedrijfseconomisch is dit een verliespost want kinderen hebben


vrijwel gratis toegang en sponsors voor educatie zijn er nauwelijks. De uitgangspunten van de Cultuurnota hebben hiervoor onvoldoende oog. 4. Afwenteling risico’s Het is de afgelopen jaren meerdere malen voorgekomen dat de Kunsthal een maatschappelijk relevant onderwerp of internationale samenwerking aangedragen kreeg, hiervoor een tentoonstelling programmeerde en verplichtingen is aangegaan, maar dat de initiatiefnemers (en betrokken overheden) zich op het laatste moment terugtrokken. Voorbeelden hiervan zijn de tentoonstellingen Brazilië en Cultuur & Conflict. Beide tentoonstellingen zijn niet gerealiseerd. 5. Uitnutten gebouw Het lucratief uitnutten van het gebouw van de Kunsthal stuit op problemen wat betreft beveiliging, gebruiksmogelijkheden en praktische beperkingen. De hoofdingang van de Kunsthal komt bijvoorbeeld uit in het auditorium waardoor deze ruimte slechts mondjesmaat verhuurd kan worden. En de winkel is veel te klein. Hierdoor zijn de instrumenten die de Kunsthal heeft om haar inkomsten te verhogen, beperkt. 6. Vernieuwen en ondernemen Om haar voorsprong als cultureel ondernemer te behouden is een professionaliseringsslag noodzakelijk. Cultureel ondernemen betekent ook dat de Kunsthal permanent moet blijven investeren: in relaties, in een up-to-date CRM systeem, in een membership based programma, in professionele corporate presentaties, in ICT, en in expertise op het gebied van productontwikkeling en business development. De hiervoor benodigde investeringen en extra menskracht vallen qua financieringsmogelijkheden in feite tussen wal en schip, maar zijn wel van levensbelang. 7. Geefcultuur en –instrumenten Ons land kent (nog) geen geefcultuur en evenmin een vraagcultuur. Er wordt te makkelijk als voorbeeld naar de VS gewezen. Daarnaast zijn er tot op heden in Nederland te weinig stimulerende instrumenten vanuit de overheid om geven aan goede doelen en dan met name culturele instellingen aan te moedigen. De nieuwe Geefwet is ongunstig want de opgelegde plafonds zijn afgestemd op te lage bedragen. De Kunsthal acht een landelijke campagne vanuit de overheid noodzakelijk om de fiscale voordelen van doneren aan culturele instellingen onder een groot publiek te communiceren en aan te moedigen. 6.4 Analyse De afgelopen jaren is gebleken dat, mede door het slechte economische tij, het steeds lastiger wordt om prestigieuze projecten financieel van de grond te krijgen. De almaar strenger wordende eisen van (museale) bruikleengevers, de toenemende verzekeringspremies en transportkosten en de lastige financiële positie van veel musea zorgen voor extreem hoge loan fees en overname kosten, waar een instituut zonder eigen collectie niet omheen kan. De bezoekersaantallen voor hoogwaardige tentoonstellingen liggen jaarlijks rond de 90.000 – 140.000 bezoekers en halen altijd hun return on investment. De financiële situatie van de Kunsthal is evenwel niet rooskleurig. Daarnaast is het lastig om in deze tijd longterm partnerships met bedrijven aan te gaan en worden zelfs de meest prestigieuze tentoonstellingen nauwelijks nog op projectbasis (dus incidenteel) gesponsord. Extra geld is nodig voor buitengewone projecten die niet uit reguliere middelen gefinancierd kunnen worden, bijvoorbeeld de realisatie van een vast educatief paviljoen en het aanbrengen multimediale voorzieningen in de tentoonstellingszalen.


Daarnaast ligt er een enorme uitdaging het gebouw van Rem Koolhaas beter exploiteerbaar en energiezuiniger te maken. Voor een gezonde financiële bedrijfsvoering is het gewenst, zelfs noodzakelijk een tweede ingang met kassa en klimaatsluis te creëren. Kortom, de financiële basis en slagkracht van de Kunsthal moeten worden versterkt. Dit dient langs drie kanalen te geschieden: - integrale subsidiëring van haar bedrijfskosten door de gemeente Rotterdam; - meer vaste partners, zowel afkomstig uit het bedrijfsleven als particuliere donateurs. - meer inkomsten uit de instrumenten (na aanpassing gebouw): verhuur, horeca, merchandising e.d.

6.5 Aanpak De Kunsthal ontplooit in de periode 2013-2016 met hernieuwde energie activiteiten om haar inkomsten structureel en duurzaam te verhogen, haar weerbaarheid te vergroten, en haar begroting sluitend te krijgen door:    

 

de inzet van doelmatige instrumenten als prijsdifferentiatie, het uitzetten van marketingacties en het vergroten van het internationale netwerk om tentoonstellingen samen te organiseren waardoor de kosten gedeeld kunnen worden; inzetten op de samenwerking met onderwijsinstellingen en bedrijven om met hun kennis en mankracht projecten met gesloten beurzen voor elkaar te krijgen; inzetten op verbeteringen van het gebouw zodat de winkel vernieuwd en uitgebreid kan worden en op meer mogelijkheden het auditorium te verhuren door een tweede (of nieuwe) entree te creëren; een strategie gericht op particuliere gevers waarbij de betrokkenheid van bezoekers aan de Kunsthal en de bewoners van regio Rotterdam wordt omgezet in een ruimere financiële armslag voor de Kunsthal. Zo wordt de Kunsthaljaarkaart stevig neergezet als vriendenkaart en wordt een professioneel particulier donatietraject gerealiseerd (een membership based programma naar Amerikaans model) waarbij particulieren op verschillende niveaus kunnen instappen en hun giften tegen aantrekkelijke fiscale voorwaarden gericht kunnen doneren. Daarnaast richt de Kunsthal zich op Major Donors met het oprichten van een mecenasclub onder de naam Kunstkring waarin waardendragers de handen ineen slaan om gezamenlijk een vermogen ten behoeve van de Kunsthal op te bouwen; meer sponsorgelden te generen via de twee zakelijke clubs die in 2010 zijn opgericht: de Kunsthal Zaken Kring en het Ambassadeursnetwerk; tenslotte zet de Kunsthal in op een hoofdsponsor/ founding partner die de Kunsthal voor een periode van minstens 3 jaar met een substantieel bedrag ondersteunt.

Om haar missie te laten slagen, haar ambities in de komende jaren te verwezenlijken en haar positie te bestendigen en uit te bouwen bouwt de Kunsthal aan een breed netwerk van bezoekers, vrienden, bevriende bedrijven en ambassadeurs. De komende jaren staan in het teken van het uitbouwen van ons ‘vrienden’ netwerk. Niet alleen om de financiële basis van de Kunsthal te verstevigen, maar vooral ook om een breed draagvlak te creëren in de stad (en in de rest van het land) om daarmee onze ambities te kunnen realiseren.


Doelstelling: De Kunsthal moet systematisch meer financiële slagkracht krijgen en in staat zijn een financiële buffer op te bouwen om daarmee haar (inter)nationale ambities te realiseren en waardoor zij minder afhankelijk wordt van incidentele projectsubsidie of sponsoring per project. 6.6 Toelichting trajecten voor vaste partners Bedrijfsleven Kunsthal Consuls en Ambassadeurs In 2010 is een consulnetwerk van zes personen opgezet wier kerntaken zijn: het positieve imago van de Kunsthal nog meer versterken; het inzetten van hun brede netwerk om draagvlak voor de Kunsthal te creëren en te vergroten; de directeur mee te helpen met het vinden van geschikte kandidaten voor de Mecenasgroep: de KunsthalCirkel; (het schenken van een substantieel bedrag verdeeld over een aantal jaren ); het werven van kandidaten voor de Kunsthal Zaken Kring en het zoeken naar meer structurele ambassadeurs in het (Rotterdamse) bedrijfsleven. De Kunsthal Consuls zijn gevraagd hiertoe inspanningen te verrichten door hun netwerk in te zetten, een adviserende rol te vervullen en de directeur van de Kunsthal te introduceren bij potentieel geïnteresseerde bedrijven en particulieren. Uiteindelijk zullen de inspanningen van de Consuls in aanloop naar het lustrum in 2012 moeten resulteren in minimaal vijf ambassadeurs die zich voor €20.000 minimaal twee jaar aan de Kunsthal verbinden. De Kunsthal biedt haar ambassadeurs graag een ontmoetingsplek voor relaties, nodigt haar ambassadeurs vanzelfsprekend uit voor alle openingen en previews van de tentoonstellingen, stelt haar ambassadeurs op de hoogte van het voorgenomen tentoonstellingsprogramma en draagt de rol van haar ambassadeurs indien gewenst graag naar buiten toe uit. (Bijlage Consuls) Kunsthal Zaken Kring Sinds maart 2010 heeft de Kunsthal haar eigen businessclub: de Kunsthal Zaken Kring. De Kunsthal Zaken Kring biedt een laagdrempelig netwerk voor ondernemers om elkaar in kunstzinnige sfeer - zonder hoogdravend te zijn - te ontmoeten. Het leggen van verbindingen tussen kunst en zaken, visie en inspiratie staat centraal. Twee keer in het jaar vinden er bijeenkomsten plaats met een topspreker waarbij kunst en cultuur worden gekoppeld aan het bedrijfsleven, de stad en de toekomst. Alle branches zijn welkom: van architect tot havenbedrijf en van consultant tot graphic designer. Met de Kunsthal ZakenKring richt de Kunsthal zich specifiek op het MKB. Om leden te werven en de Kunsthal als (zakelijk) platform te promoten treden de fondsenwerver en directeur actief naar buiten in diverse business netwerken. Met VNO-NCW Rotterdam bestaat een succesvolle samenwerking als promoting partner waarbij jaarlijks de krachten worden gebundeld voor een netwerkbijeenkomst in de Kunsthal. Samenwerking volgens eenzelfde principe bestaat er met de WTC-Club, MeerBusiness, het LaRed netwerk (Delft, Den Haag en omstreken), Friends in Business en in de toekomst met MKB Rotterdam. De Kunsthal biedt een prachtige locatie aan in combinatie met een bezoek aan de tentoonstellingen en in ruil daarvoor zetten deze partijen zich in om nieuwe leden voor de Kunsthal Zaken Kring te vinden. (Bijlage Leden Kunsthal Zaken Kring) Particulieren KunstKring Sinds 2009 zijn de voorbereidingen voor een Mecenasclub in gang gezet. Op basis van een uitgebreid vooronderzoek heeft de Kunsthal, als relatief jonge instelling zonder collectie, haar strategie ten opzichte van Major Donors bepaald. In 2012 moet dit vorm krijgen in een eigen Mecenasclub: de KunstKring. De opzet is om terug te grijpen op de Rotterdamse achtergrond om een Kring rond de Kunsthal te verzamelen van belangrijke personen die de Kunsthal steunen – beter gezegd – dragen.


De KunstKring gaat van start met twee of drie aanstekelijke aanjagers: de Founding Fathers. Voor deze positie worden twee of drie vermogende personen benaderd waarbij een duidelijke link met Rotterdam en het bezit van een kunstcollectie een pre is. Daarnaast denken we aan iemand uit de bouw en vastgoed wereld, de Rotterdamse haven en een (jonge) Rotterdamse ondernemer. Dit twee- of drietal moet elkaar kennen of juist willen leren kennen en de handen ineen willen slaan om de nieuwe Kunsthal van een stevig financieel fundament te voorzien. Om de draagkracht te vergroten wordt de KunstKring op termijn uitgebreid met personen met een zeer groot netwerk en een belangrijke maatschappelijke functie. Onze partner Value Positioning Counsel heeft uitgebreide expertise op dit gebied en vervult een adviserende rol bij het selecteren van potentiële kandidaten. De aanjagers zijn de magneet die anderen moeten aantrekken om de kring sluitend te maken en nemen daartoe initiatieven, spreken hun peers direct aan op hun zin, betrokkenheid en verantwoordelijkheid. Wat ons plan onderscheidt van andere, is dat de KunstKring inspraak krijgt in het binnenhalen van tentoonstellingen voor Nederland die anders ons land voorbij gaan. Als tegenprestatie krijgt de KunstKring uiteraard een of twee keer per jaar een diner / previews etc en organiseren wij eenmaal per jaar een bezoek aan een bijzondere kunstenaar of instelling. Gedeeld Geven Leden van de KunstKring doneren volgens een nieuw en innovatief geefinstrument naar Amerikaans model: Gedeeld Geven. Een deel van het geschonken bedrag komt direct ten goede aan de Kunsthal en een ander deel gebruikt wordt om de donor te verzekeren van een levenslang rendement over het bedrag dat hij heeft geschonken. Hierbij komen alle belastingvoordelen die horen bij een aftrekbare schenking ten goede aan de gever. Onder leiding van Ineke Koele is de Kunsthal als eerste culturele instelling betrokken bij dit nieuwe, veelbelovende initiatief. Gesprekken met OC&W hebben plaatsgevonden om de Kunsthal als best practice in te zetten om Gedeeld Geven bij vermogende Nederlanders te promoten. Kunsthal vrienden en Crowdfunding

De komende jaren staan in het teken van het uitbouwen van ons ‘vrienden’ netwerk. Na uitgebreid vooronderzoek en een aantal werkbezoeken aan Amerikaanse musea heeft de Kunsthal ook hierin haar strategie gekozen. De Kunsthaljaarkaart wordt omgedoopt in een vriendenkaart met een bijbehorend pakket benefits. Daarbij kunnen fans en reguliere bezoekers volgens een getrapt model en tegen aantrekkelijke fiscale voordelen “geven aan de Kunsthal”. Bij het samenstellen van dit Membership Based program wordt voor het vaststellen van de bijdrage voor de verschillende pakketten de nieuwe Geefwet als uitgangspunt genomen om het belastingvoordeel maximaal te laten zijn. Het doel van dit programma is niet alleen om meer inkomsten te generen maar ook om de betrokkenheid van bezoekers en omwonenden te vergroten. Inmiddels heeft de Kunsthal ervaring opgedaan met crowdfunding ten behoeve van de tentoonstelling ‘Religie Nu’ van Eddy Seesing. In samenwerking met Voor de Kunst en via haar eigen kanalen, richt de Kunsthal zich ook de komende jaren op het verleiden van haar online netwerken om een donatie te doen en zo projecten te helpen realiseren. Met meer dan 4.500 Facebookfans en 4.400 Twitterfollowers ligt hier een enorm potentieel. Daarenboven voert de Kunsthal verregaande gesprekken met een aantal grote (Rotterdamse en landelijke) fondsen over de ondersteuning van het project MaakMee, een vervoersprogramma voor het onderwijs en voor structurele investeringen op het gebied van ICT. Alle partners zijn bereid mee te denken met deze programma-overstijgende niet-reguliere activiteiten, mits hun bijdragen niet opgaat aan de reguliere bedrijfskosten.


6.7 Benodigde middelen voor acquisitie Om de bovenstaande activiteiten en initiatieven te realiseren, is investeringsgeld nodig. Hierbij gaat de kost voor de baat.  Instapbedrag Stichting Gedeeld Geven;  Het up to date houden van het CRM systeem voor relatiebeheer;  Het investeren in een ICT systeem waarbij iedere bezoeker zijn NAW gegevens achterlaat;  Investeren in een webmanager/beheerder die de social media strategie uitvoert;  Mankracht: gastvrouwen/heren voor events, coödinator vrienden;  Marketing: corporate branding, promotie van het donatietraject .

6.8 Kwaliteitszorg De Kunsthal is een kleine efficiënte organisatie en waarborgt de kwaliteit van haar organisatie en programma met het publiek en andere stakeholders als graadmeter. 6.9 Cultural Governance De Kunsthal hanteert de code Cultural Governance. De Kunsthal wijzigt haar Bestuurs-model naar een Raad van Toezicht-model. Wij verwachten de Raad van Toezicht medio 2012 in te voeren. 6.10 Investeringsparagraaf Hier verwijzen wij graag naar het Rapport Integrale Visie Kunsthal, scope 10-15 jaar, 1 december 2011. In Hoofdstuk 6 staat een aantal belangrijke investeringen die noodzakelijk zijn als cultureel ondernemer. 6.11 Tenslotte Het jaar 2011 is de opmaat voor het vierjarige Cultuurplan 2013 – 2016. In 2012 maakt de gemeente Rotterdam haar keuzes. De Kunsthal die door de jaren heen haar bestaansrecht heeft bewezen en nog altijd voorop loopt wat betreft cultureel ondernemerschap bepleit: 1. een structureel budget voor de dekking van de vaste bedrijfskosten (personeel, gebouw, energie, beveiliging etc). Wat de Kunsthal betreft worden er op dit terrein scherpe keuzes gemaakt; 2. een eenmalige investering in het gebouw om de energiekosten naar beneden te brengen en structurele verbeteringen aan te brengen; 3. de instelling van een investeringssubsidie ten bate van het cultureel ondernemerschap (bovengenoemde middelen); 4. de instelling van een cultureel garantiefonds voor de voorfinanciering van grote ambitieuze tentoonstellingen (in plaats van leningen van vreemd vermogen of investering op eigen vermogen). Tenslotte gaat de kost voor de baat bij de organisatie van grote tentoonstellingen. Bij dit alles spreekt de Kunsthal zich uit voor een cultureel financieringsmodel waarbij de bedrijfsvoering door de overheid wordt gedekt , het programma geheel door de instelling zelf wordt bekostigd uit entreegelden, fondsen en sponsoring, en overige inkomsten en de overheid de mogelijkheid biedt tot het aanvragen van een investeringssubsidies en een garantiefonds mede mogelijk maakt. Met het oog hierop wil de Kunsthal in 2012 graag actief bijdragen aan de discussie op gemeentelijk en landelijk niveau over creatieve oplossingen voor de financiering van culturele instellingen. Rotterdam, 1 december 2011 Emily Ansenk,


directeur Kunsthal Bijlagen: 1) Normbegroting 2013-2016 2) Toelichting op de Normbegroting 3) Organogram 4) Personeelsoverzicht 5) Overzicht Programma in schema 6) Overzicht Stakeholders 7) Publieksbereik 8) Lijst Consuls 9) Ledenlijst Zakenkring 10) Rapport Integrale visie Kunsthal 10-15 jaar

Cultuurplan Kunsthal Rotterdam, november Inhoudsopgave

Recommend Documents