Jaarverslag BELGISCHE PETROLEUM FEDERATIE

Jaarverslag BELGISCHE PETROLEUM FEDERATIE

INHOUDSOPGAVE

Inhoudsopgave Voorwoord van de Voorzitter

4

.................................................................................

De daling van de dollar in 2003 mag de andere opvallende gebeurtenissen niet overschaduwen .............................................................4

Enkele belangrijke cijfers Wereld België

7

.................................................................................................

8 .......................................................................................................................................................................8 .......................................................................................................................................................................

De internationale toestand

11

...........................................................................................

De evolutie op wereldvlak.......................................................................................................................12 De prijs van de aardolie en de koers van de dollar ............................................................12 De evolutie per sector ..................................................................................................................................14 De reserves : een halve eeuw productie.....................................................................................14 De productie .................................................................................................................................................15 Het verbruik ..................................................................................................................................................16 De raffinage ..................................................................................................................................................16 De belangrijkste Europese dossiers................................................................................................18 De energiebelasting: het Europees kader en de weerslag in België ........................18 De biobrandstoffen ................................................................................................................................20 De distributie van brandstoffen ......................................................................................................21 De prijs van aardolie in euro ............................................................................................................23 Strategische voorraden en verzekerde bevoorrading ......................................................24

2

De activiteit van de petroleumsector in België

25

.................

2003

De evolutie op nationaal vlak ............................................................................................................26 Het memorandum van de BPF aan de regering ...................................................................26 Het sociaal fonds huisbrandolie .....................................................................................................27 De Belgische petroleumindustrie in cijfers ...........................................................................28 De evolutie van de prijzen .................................................................................................................28 Gevoeligheid van de petroleumprijzen......................................................................................32 De raffinage .................................................................................................................................................33 De buitenlandse handel .......................................................................................................................35 Aardolie ..................................................................................................................................................35 Afgewerkte producten....................................................................................................................36 Het binnenlands verbruik .................................................................................................................................37

Jaarverslag 2003

De belangrijkste dossiers

41

................................................................................................

De bescherming van het leefmilieu ..............................................................................................42 De strijd tegen verzuring en ozon ................................................................................................42 De emissies van de raffinaderijen ............................................................................................43 Overgang naar brandstoffen met 0,001% zwavelgehalte ............................................44 Zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen en residuele stookolie ............................45 Herziening van de norm voor huisbrandolie .....................................................................45 De klimaatplannen en de raffinagesector ...............................................................................46 De bodemsanering ..................................................................................................................................47 In de tankstations .............................................................................................................................47 Bij de particulieren (stookolietanks) ......................................................................................47 Aanvaardingsplicht van afgewerkte olie .................................................................................49 Productnormen ...........................................................................................................................................51 Het verdwijnen van benzine met loodvervanger ..............................................................51 De economische kwesties ........................................................................................................................52 De strategische voorraden .................................................................................................................52 De fiscaliteit : de programmawet van 4 augustus 2003 .................................................53 De opbrengst van de accijnzen in 2003 ....................................................................................55 De terugbetaling van accijnsverhogingen aan vervoerders ......................................56 De fraudebestrijding .......................................................................................................................56 De veiligheid in tankstations ...........................................................................................................58 De openingsuren van de winkels in de tankstations .......................................................60 De controle van de kwaliteit van de motorbrandstoffen ..............................................60 De evolutie van het aantal tankstations ...................................................................................62 De programma-overeenkomst.........................................................................................................63 Het aantal prijswijzigingen ..........................................................................................................63

3

De sociale onderhandelingen en de evolutie van de tewerkstelling in de Belgische petroleumsector .........................................64

Index van de figuren

66

.........................................................................................................

67

............................................................................................................

2003

Index van de tabellen

Voorwoord van de Voorzitter


De daling van de dollar in 2003 mag de andere opvallende gebeurtenissen niet overschaduwen

4

2003

D

e relatieve stabiliteit van de petroleumprijzen uitgedrukt in euro heeft tijdens de laatste twaalf maanden vóór maart 2004 slechts lichte prijsschommelingen aan de pomp teweeggebracht. Dit heeft ervoor gezorgd dat de consument minder oog had voor een aantal andere gebeurtenissen die hun stempel op het jaar 2003 gedrukt hebben. Ik heb het hier over de oorlog in Irak, over het debat inzake de rol en de plaats van de verschillende soorten energie in de duurzame ontwikkeling en over het debat inzake de vermindering van de broeikasgassen. Dit heeft de petroleumsector in 2003 beziggehouden en zelfs beïnvloed. Na een daling van 10 $/bl door het wegvallen van de onzekerheid of de Verenigde Staten en hun geallieerden

Irak al dan niet de oorlog zouden verklaren (en die nog maar eens illustreerde hoe vluchtig de petroleumprijzen zijn tegenover de internationale politieke context), werd de stijging van de aardolieprijs in dollar vanaf maart 2003 immers zo goed als gecompenseerd door de gelijktijdige daling van de dollarkoers. Om een voorbeeld te geven: de schommeling van de dieselprijs exclusief belasting bedroeg tijdens deze periode in België slechts 0,026 €/l, wat de consument gewoon is. We merken op dat deze schommeling zelfs kleiner is dan de toename van de accijnzen op dit product van 0,028 €/j. De overheid besliste deze jaarlijkse stijging in te voeren in het kader van de energiebelasting, voor de periode 2004 – 2008. Voor diesel zou het zelfs om 0,035 €/l gaan…

Jaarverslag 2003

dige evolutie van de prijzen zou een belastingstoename immers onopgemerkt aan het grote publiek kunnen voorbijgaan, maar op termijn, wanneer de aardolieprijs en de wisselkoers van de dollar nadelig zouden evolueren, zou deze toename zwaar doorwegen op de rentabiliteit van de bedrijven en dus ook op onze nationale economie. Dit is allesbehalve een fictief scenario: geen enkele overheid beheerst voornoemde twee parameters rechtstreeks, vermits ze allebei vrij evolueren als reactie op politieke en economische beslissingen. De aardolieprijs is, uiteraard, nog vluchtiger dan de dollarkoers.

Dankzij de daling van de dollar is de aardolieprijs, die halverwege maart 2004 27,37 €/bl bedroeg, ver onder zijn historisch maximum van 46,15 €/bl van maart 1985 gebleven (op dat ogenblik kostte de dollar 1,65 € tegenover 0,80 € vandaag!). Afgezien van de inflatie tussen 1985 en 2004, is de huidige prijs equivalent met amper 18,75 €/bl van toen. We zitten met andere woorden ver van die historische pieken van de aardolieprijs. Dergelijke lage prijzen zijn een gevaar voor de consument. De overheid komt immers in de verleiding om de belastingen op petroleumproducten nog op te drijven, bovenop de maatregelen die reeds genomen werden in het kader van de energiebelasting. Door de hui-

De gevoeligheid voor deze twee parameters van de prijzen van de petroleumproducten voor de Belgische

Prijs van de aardolie in $/bl en €/bl

5

35,00

30,00

20,00 01/03

02/03 03/03

04/03

05/03 06/03

07/03 08/03

Prijs van de aardolie $/bl Bron : CPDP

09/03

10/03

11/03

12/03

Prijs van de aardolie €/bl

01/04

02/04 03/04

2003

25,00


Voorwoord van de Voorzitter consument zal in dit rapport gedetailleerd beschreven worden, aangezien deze essentieel is. Wanneer de koers van de euro evolueert van 0,82 $ (oktober 2000) naar 1,24 $ (maart 2004), betekent dit voor de maximumprijs van de benzine een verschil van 0,132 €/l. Stijgt de aardolieprijs van 32 naar 50 $/bl, dan zorgt dit voor een prijsverschil van 0,134 €/l. Het gaat wel degelijk om twee sleutelfactoren voor de Belgische consument. Op dit moment bevinden we ons in een situatie waarin deze twee factoren elkaar min of meer in het evenwicht houden, maar dit is uiteraard geen waarborg voor de toekomst.

2003

6

Over de Europese richtlijn « energiebelasting » (2003/96 van 27 oktober 2003) die al bijna 10 jaar aangekondigd wordt, werd in maart 2003 uiteindelijk een weinig veeleisende consensus bereikt tussen de lidstaten. Deze richtlijn staat elke lidstaat toe de huidige fiscale praktijken verder te zetten, dankzij het erg lage niveau van de geharmoniseerde tarieven en de overeengekomen vrijstellingen. In België heeft deze richtlijn relatief weinig onmiddellijke gevolgen. We vermelden evenwel de verhoging van de belasting op residuele stookolie van 13 naar 15 €/t en van de accijns op diesel tot 302 €/1000 liter op 1 januari 2005 (dit niveau is inmiddels reeds overschreden) en de toepassing van de toegestane vrijstellingen, meer bepaald wat betreft diesel voor de wegvervoerders. De verhoging van de belasting op petroleumproducten zal in detail behandeld worden in het fiscaal hoofdstuk van dit rapport. Buiten de verhoging van de belasting op energie zijn er nog een aantal ande-

re, belangrijke Belgische dossiers die de BPF behandeld heeft en die nog steeds voor discussie zorgen: De wetgeving op de verplichte opslag en de eventuele oprichting van een Opslagagentschap In december 2003 heeft de Minister van Economie de BPF om advies gevraagd in verband met de oprichting van een centraal organisme voor de opslag van petroleumproducten, waarmee België de door de EU opgelegde opslagverplichting zou naleven. Dit advies moest met name handelen over de regels na te leven door de operatoren die voorraden houden. Naar aanleiding hiervan herinnerde de BPF eraan in principe voorstander te zijn van de oprichting van een dergelijk opslagagentschap, voor zover dit beantwoordt aan een aantal voor de BPF essentiële voorwaarden, die als volgt kunnen samengevat worden: - de financiering van het gedeelte van de opslag dat door het agentschap gedekt wordt, moet vanaf het begin door dit agenschap ten laste genomen worden; - tussen de operatoren moet het beginsel van de « level playing field » gerespecteerd worden (evenwicht van de lasten, billijkheid); - de effectieve controle van de voorraden moet gewaarborgd zijn, zowel bij het agentschap als bij de operatoren. Het moet gaan om daadwerkelijke controle die doeltreffender is dan heden ten dage; - de operatoren moeten vergoed worden voor de voorraden die ze ter beschikking stellen om aan de Belgische opslagverplichting te voldoen.

Jaarverslag 2003

De implicaties van het Protocol van Kyoto in België en in Europa De dossiers inzake het beheer van de uitstoot van broeikasgassen en de handel in emissierechten voor deze gassen hebben heelwat aandacht gevraagd. In deze context hebben de BPF en de grote meerderheid van de petroleumraffinaderijen met de Vlaamse regering een overeenkomst aangegaan inzake de energie-efficiëntie van de petroleumraffinaderijen, het zogenaamde Convenant Benchmarking EnergieEfficiëntie. De betrokken raffinaderijen, die intensieve energieverbruikers zijn, verbinden er zich in deze overeenkomst toe om tegen 2012 tot de wereldtop te behoren inzake energieefficiëntie, en hiertoe tijdig de nodige investeringen te doen. Als tegenprestatie zal het Vlaams Gewest aan de betrokken ondernemingen kosteloos voldoende emissierechten toekennen. Het spreekt voor zich dat de BPF er op rekent dat het Vlaams Gewest zijn engagement nakomt.

per ton bespaarde CO2 veel goedkoper dan de inzet van biobrandstoffen. De BPF betreurt het feit dat de regering onmiddellijk werk gemaakt heeft van een belastingsvermindering voor de biobrandstoffen, met alle risico’s vandien voor een toename van de fraude. In het kader van de maatregelen die de regering zal moeten nemen om tegen 2012 de doestellingen te bereiken inzake de reductie van CO2 – emissies, vraagt de BPF bijgevolg dat de regering het gebruik van biomassa stimuleert. De richtlijn 2003/30 inzake de promotie van het gebruik van biobrandstoffen bij het wegtransport voorziet trouwens die mogelijkheid. Denemarken maakt er reeds gebruik van en Nederland overweegt dit te doen. Voor al deze dossiers wil de BPF een bevoorrechte gesprekspartner van de overheid blijven en op basis van concrete feiten een geloofwaardige en leefbare economische aanpak voor de petroleumsector verdedigen.

7

De Europese doelstelling bestaat er voornamelijk in om de emissies van CO2 zoveel mogelijk te verminderen tegen de laagst mogelijke kost. In dat licht is de inzet van biobrandstoffen, zoals gepromoot door de regering, niet de beste oplossing. De inzet van biomassa ter vervanging van fossiele brandstoffen (steenkool, petroleum, gas) voor de elektriciteitsproductie is

Gilbert Asselman Voorzitter April 2004

2003

De omzetting in Belgische wetgeving van de Europese richtlijn biobrandstoffen

Enkele belangrijke cijfers

Enkele belangrijke cijfers Wereld Wereld: productie/reserves/wereldverbruik/raffinagecapaciteit Aardolie

in miljard ton

Productie 2003

3,4

Reserves op 01/01/2004 172,7

(waarvan 68% in de OPEC-landen) hetzij ongeveer 50 jaar reserves aan het huidige productieritme

Verbruik 2003

3,6

Raffinagecapaciteit 01/01/2004

4,1

Bron : CPDP

België België : verbruik: evolutie 2003/2002 (in %) 8

Autobenzines

+0,8

Diesel

+3,0

Residuele stookolie

+11,0

TOTAAL

+14,8

Bron : Ministerie van Economische Zaken

Marktaandelen van de verschillende energiebronnen (in %)

2003

1973

2002

2003(1)

Vaste brandstoffen

24,6

11,7

10,9

Aardolie

58,4

40,0

40,8

Aardgas

17,0

24,0

25,1

Kernenergie

0,0

22,1

21,3

Andere Hernieuwbare energiebronnen en recuperatiebrandstoffen (2)

0,0

1,2

1,0

-

0,9

0,9

100,0

100,0

100,0

TOTAAL Bron : Ministerie van Economische Zaken

(1) Voorlopige cijfers (2) Industriële, huishoudelijke en landbouwafvalstoffen gebruikt in de elektriciteitsproductie

Jaarverslag 2003

Omzetcijfer en investeringen van de BPF-leden (in miljoen euro)

2002

2003

Totaal

12.235

12.304

waarvan accijnzen

3.420

3.272

zonder accijnzen

8.885

9.032

Totaal

186

175

Raffinage

92

87

Distributie

94

88

Omzetcijfer

Investeringen

Bron : BPF ( 2003 : schatting )

Samenstelling van de maximumprijs van benzine 95 octaan en diesel (50 ppm zwavel) aan de pomp op 09/03/2004 (in €/l) €/l 1,2 Totaal : 1,066 (100%)

1,0

0,185 (17,3%)

9

Totaal : 0,813 (100%)

0,8 0,6

0,141 (17,3%) 0,536 (50,2%) 0,305 (37,5%)

0,4 0,131 (12,2%)

0,131 (16%)

0,214 (20,1%)

0,236 (29%)

0,2

BTW Accijnzen + energiebijdrage Marge en distributiekosten Product ex raffinaderij

0,0 Benzine 95 octaan

Diesel

2003

Bron : BPF

De internationale toestand BELGISCHE PETROLEUM FEDERATIE


De evolutie op wereldvlak voorzien heropstarten van de Iraakse productie in het tweede semester van 2003 en de geringe verhoging van het aardolieaanbod van de niet OPEClanden vormden twee bijkomende factoren die eveneens een rol gespeeld hebben in de stijging van de aardolieprijs.

De prijs van de aardolie en de koers van de dollar

12

D 2003

e hoge prijs van aardolie was tijdens het jaar 2003 ongetwijfeld het meest opvallend feit in de petroleumsector. Met een gemiddelde van ongeveer 28 $/bl bereikte de aardolieprijs een nieuw record over de laatste twintig jaar. De dreiging met een Amerikaanse tussenkomst in Irak, gevolgd door het uitbreken van de oorlog, de stakingen in Venezuela en de gebeurtenissen in Nigeria in het begin van 2003, gepaard gaande met erg lage voorraden, hebben gezorgd voor stevige prijzen en de daaropvolgende stijging ervan. Het moeilijker dan

Bovendien lijkt er binnen de OPEC een stilzwijgend akkoord te zijn om de actuele officieel gewenste marge van 22 - 28 $/bl op minstens 25 - 30 $/bl te brengen. Een eerste illustratie van deze duidelijke wens is de beslissing van de OPEC-landen in juni 2003 om hun productie te verlagen. Deze vermindering met 2 miljoen bl/d tot 24,5 miljoen bl/d was bedoeld om de theoretische quota van de organisatie te verzoenen met de reële productie van de leden. Voormelde wens werd in het begin van februari 2004 bevestigd door de beslissing van de OPEC om haar quota opnieuw te verminderen, ook al overschreed de aardolieprijs 30 $/bl ! En op de vooravond van de bijeenkomst die voor eind maart 2004 gepland was en waarop de organisatie haar beslissing wilde bekrachtigen, zijn de prijzen reeds tot 34 $/bl geklommen, wat meteen een nieuwe bevestiging is. Het is waar dat de daling van de dollarkoers tegelijk de « koopkracht » van de producerende landen heeft aangetast, althans wanneer ze hun uitgaven moeten doen in euro. De daling van de dollarkoers heeft de prijs van de aardolieproducten in Europa beïnvloed. Bij een pariteit van de dollar en de euro zouden we begin maart 2004 in België aan de pomp 0,874 €/l in plaats van 0,813 €/l

Jaarverslag 2003

We zullen dus ongetwijfeld nog maar eens de verklaring van de prijsevolutie in 2004 moeten zoeken in de evolutie van de internationale geopolitieke context in plaats van in de verhouding tussen vraag en aan-

bod. Deze prijsevolutie zal waarschijnlijk vluchtig zijn maar dit is ondertussen reeds een traditie geworden. De meeste hypothesen wijzen erop dat de OPEC-landen (met uitzondering van Irak) niet van plan zijn hun marktaandelen te laten aantasten. Ze zullen dus niet snel een vermindering van hun quota aanvaarden, zelfs indien dit nodig zou blijken om de prijs van de aardolie binnen de marge te houden die de organisatie heeft vastgelegd. Zo zouden we dus terugkeren naar de traditionele « fundamenten » van de petroleummarkt: de samenhang van de OPEC en daarbinnen de bijzondere rol van « aanvullende producent » Saoedi-Arabië. Dit land zou, zoals zo vaak in het verleden, elk gebrek aan samenhang van de organisatie kunnen compenseren door zijn productie op te drijven of te verminderen …

13

2003

betaald hebben voor diesel. Bij een stabielere wisselkoers van de dollar zouden de olieproducerende landen tevreden zijn met een lagere prijs in dollar voor de aardolie. De evolutie van de dollarkoers zal de volgende maanden bijgevolg een van de sleutelfactoren zijn voor de evolutie van de prijs van aardolie. De hoge internationale vraag, waarvan men voorspelt dat deze in 2004 niet zal afnemen (met name ten gevolge van de evolutie van de Chinese vraag, die een belangrijke structurele factor wordt), zou kunnen bijdragen tot het behoud van een hoge aardolieprijs. Een verhoogde Russische of Iraakse productie zou daarentegen voor een prijsverlaging kunnen zorgen.


De evolutie per sector De reserves : een halve eeuw productie Wereldreserves van aardolie op 01/01/2004 (in miljard ton) Gt Noord-Amerika Zuid-Amerika Afrika West-Europa Nabije Oosten waarvan: Saoedi-Arabië Irak Iran Koeweit Verre Oosten/Oceanië Oost-Europa TOTAAL WERELD waarvan OPEC

% 27,5 15,6 11,9 2,5 99,2

35,7 15,7 17,2 13,5

15,9 9,0 6,9 1,5 57,4 20,7 9,1 9,9 7,8

5,3 10,7 172,7 118,6

3,0 6,3 100,0 68,7

Bron: CPDP – Oil & Gas Journal

14

2003

V

oor het tweede opeenvolgend jaar zijn de bewezen wereldreserves van aardolie fel toegenomen, terwijl ze gewoonlijk slechts maximum 1 tot 2 % per jaar stijgen. In 2003 heeft men een nieuwe stijging van 4,3 % vastgesteld, wat vooral toe te schrijven is aan de herwaardering van de Iraanse reserves ten belope van 5 miljard ton. De bewezen wereldreserves van aardolie stegen in 2002 spectaculair met 17,6%. Deze toename is toe te schrijven aan het incalculeren van 24 miljard ton reserves in de oliehoudende zanden in Canada, die tot dusver buiten beschouwing werden gelaten. In totaal vertegenwoordigen de aardoliereserves nagenoeg 173 miljard ton, wat bij het huidige productieritme gelijkstaat met zo’n 50 jaar productie.

Het aandeel van de wereldreserves van aardolie dat in handen is van de leden van de OPEC blijft veruit het grootst. Het vertegenwoordigt meer dan 68 % van het totaal van de bewezen reserves. De Arabische ondergrond alleen al bevat een vijfde (20,7%) van de bewezen wereldreserves van aardolie. Dit verklaart de toonaangevende rol die Saoedi-Arabië blijft spelen bij de vorming van de olieprijzen, via het globale productieniveau van de OPEC.

Jaarverslag 2003

De productie Wereldwijde aardolieproductie 2003 (in miljoen ton) Mt Noord-Amerika Zuid-Amerika Afrika West-Europa Noorwegen Verenigd Koninkrijk Nabije Oosten Saoedi-Arabië Irak Verre Oosten/Oceanië Oost-Europa waarvan: Rusland TOTAAL WERELD waarvan OPEC

% 396 445 364 290

151 104

11,7 13,1 10,7 8,5 4,5 3,1

1.031 435 63

30,5 12,8 1,9

363 502 492

10,7 14,8 14,5

3.391 1.316

100,0 38,8

Bron: CPDP

Na een daling van 1,1% in 2002 tegenover 2001, is de wereldwijde productie van aardolie in 2003 met 3,1 % gestegen. Zij is nu goed voor zo'n 3,39 miljard ton per jaar. Deze toename van zo'n 100 miljoen ton is vooral te verklaren door het feit dat Saoedi-Arabië (+ 80 miljoen ton) en Rusland (+ 40 miljoen ton) de daling van de reële productie waartoe de OPEC had beslist (en die verder ging dan de quota) ruimschoots hebben gecompenseerd. Deze productieverminderingen werden evenwel niet gerespecteerd, aangezien de OPEC nagenoeg 100 miljoen ton meer heeft geproduceerd dan het jaar daarvoor.

2003

15


De evolutie per sector Het verbruik Evolutie van het verbruik van aardolie per geografische zone (in miljoen ton en in %)

1973 Noord-Amerika West-Europa Japan Rest van de wereld TOTAAL WERELD

2003

Mt

%

Mt

%

902 749 269 878 2.798

32,2 26,8 9,6 31,4 100,0

1.007 762 248 1.562 3.579

28,1 21,3 6,9 43,7 100,0

Bron: CPDP

In 2003 werd wereldwijd 3,579 miljard ton aardolie verbruikt, een stijging van 1,6% tegenover 2002. Dit is een betekenisvolle globale stijging. Noord-Amerika, West-Europa en Japan blijven de toon aangeven, want samen verbruiken zij meer dan de helft van het wereldverbruik van aardolie (2,0 miljard ton). Wanneer men dit op lange termijn bekijkt stelt men evenwel vast dat er een duidelijke

16

evolutie is in deze situatie: sinds 1973 en de eerste oliecrisis is het relatief aandeel van de rest van de wereld in het olieverbruik gestegen van 31% naar 44% van het huidig totaal verbruik. In absolute termen is het verbruik van de rest van de wereld vrijwel verdubbeld. En de snelle evolutie van het verbruik in China (+ 12% in 2003) zal deze tendens zeker niet omkeren…

De raffinage Evolutie van de raffinagecapaciteit in de wereld

2003

(in miljard ton/jaar en in %)

Wereldcapaciteit (Gt/j) waarvan (in %) Noord-Amerika Zuid-Amerika Afrika Europa Nabije Oosten Verre Oosten/Oceanië Ex Sovjetunie TOTAAL Bron: CPDP

1978

2002

2003

3,921

4,099

4,103

25,1 10,6 2,1 26,5 4,5 14,6 16,6 100,0

22,7 10,2 3,9 20,3 7,7 24,6 10,6 100,0

22,8 10,2 3,9 20,3 7,9 24,4 10,5 100,0

Jaarverslag 2003

Tussen 2002 en 2003 is de wereldwijde raffinagecapaciteit nagenoeg stabiel gebleven. Op lange termijn stelt men evenwel vast dat de raffinagecapaciteit in het Nabije Oosten, in het Verre Oosten en zelfs in Afrika toeneemt, ten koste van Amerika en Europa.

Bruto raffinagemarges, jaarlijks gemiddelde (€/t)

17

Bron: CPDP

hoge prijzen van het aardgas in de Verenigde Staten, de beperkte beschikbaarheden en een heropbouw van de productvoorraden, te wijten aan de vrees voor een eventuele schaarste in het begin van 2003.

2003

De rendabiliteit van de raffinagesector is gelukkig verbeterd na de verontrustende dalingen van 2001 en 2002, zonder echter de recordniveaus van 2000 te bereiken. Over het hele jaar 2003 bedraagt de bruto raffinagemarge voor aardolie van het type « Brent » uit de Noordzee 3,17 $/bl of 21 €/t. Dit is een gevoelige verbetering van de marges tegenover 2002. De prijs van de petroleumproducten is in 2003 immers sterker gestegen dan deze van de aardolie, onder meer vanwege de


De belangrijkste Europese dossiers De energiebelasting: het Europees kader en de weerslag in België

N

a meer dan tien jaar besprekingen en meerdere opgegeven ontwerprichtlijnen, heeft de Europese Raad uiteindelijk eind 2003 een akkoord bereikt over een richtlijn die de belastingminima op energieproducten herstructureert (richtlijn 2003/96 van 27.10.2003). Het uiteindelijk bereikt compromis creëert evenwel in grote mate een «leeg omhulsel» : dankzij de talrijke uitzonderingen zullen de lidstaten immers nooit verplicht zijn hun keuzes uit het verleden inzake de energiebelasting om te buigen.

2003

18

Enkel een Europese harmonisatie van de belastingmaxima zou werkelijk doeltreffend zijn. Maar een dergelijke maatregel raakt blijkbaar nog teveel aan de nationale soevereiniteit van de lidstaten om tot een politieke consensus te komen. De Vijftien hebben er dus genoegen mee genomen de belastingminima te harmoniseren op niveaus die in het algemeen lager liggen dan de belastingen die in het merendeel van de lidstaten momenteel worden toegepast. Concreet heeft deze harmonisatie dus maar weinig effectieve gevolgen. De richtlijn omvat overigens nog andere maatregelen die hieronder worden samengevat:

- de lidstaten krijgen de mogelijkheid om bepaalde bedrijven vrij te stellen van belasting : 100% vrijstelling voor energie-intensieve bedrijven, 50% vrijstelling voor bedrijven die met de overheid een energie-beleidsovereenkomst inzake energie-efficiëntie afsluiten. België heeft van die mogelijkheid gebruik gemaakt; - de lidstaten mogen fiscale steun toekennen aan wegvervoerders. België heeft deze mogelijkheid reeds benut; - de «fiscale neutraliteit» tussen concurrerende energieën, zoals voorzien in de vorige ontwerprichtlijnen, werd niet weerhouden. De nieuwe reglementering voert evenwel een belasting in voor gas en elektriciteit, maar deze is lager dan de belasting op huisbrandolie. De BPF heeft een dergelijk principe op nationaal vlak reeds betreurd. Er dient echter aan te worden herinnerd dat de richtlijn enkel betrekking heeft op de harmonisatie van de minimumtarieven. Er is dus niets dat een lidstaat belet om nationaal de neutraliteit te herstellen bij middel van de tarieven op de verschillende energieën; - de mogelijkheid van een vrijstelling of een verlaging van de accijns voor biobrandstoffen. De richtlijn voorziet evenwel dat indien het communautair recht verplichte gehaltes aan biobrandstoffen zou opleggen, deze niet meer zullen kunnen genieten van de fiscale stimuleringsmaatregelen. De Belgische regering heeft haar bedoeling bekend gemaakt om in 2005 een beroep te doen op deze mogelijkheid om het gebruik van biobrandstoffen te promoten;

Jaarverslag 2003

- de richtlijn maakt het tot slot mogelijk de energievectoren die binnen de raffinaderijen worden verbruikt (bv. stookolie of elektriciteit) vrij te stellen van belasting. De energie die ze extern aankopen om in de raffinaderij te worden gebruikt, kan evenwel worden belast zo de lidstaat dat beslist. Wat er concreet op neerkomt dat op deze brandstoffen een dubbele belasting wordt toegepast, zowel aan de ingang (« input ») als aan de uitgang (« output ») van de productiecyclus. België doet terecht geen beroep op deze mogelijkheid. De praktische gevolgen van de goedkeuring van deze nieuwe richtlijn voor België kunnen als volgt worden samengevat:

- de mogelijkheid om de professionele diesel minder te belasten werd in België toegepast (zie het hoofdstuk «Belgische fiscaliteit»); - de verhoging van 13 tot 15 €/t van de accijns op residuele stookolie; - de minimumaccijns op de LPGbrandstof (0,067 €/l) mag in België verder worden geïnd onder de vorm van een supplement op de verkeersbelasting voor de voertuigen die van dit type brandstof gebruik maken. Er wordt dus geen enkele specifieke accijns voor dit product ingevoerd. Hieronder vindt men een tabel die de weerslag van de richtlijn energietaks/CO2 op de Belgische accijnzen weergeeft:

- een lichte verhoging van de accijns op diesel (12 €/1000 l) - reeds anticiperend toegepast vanaf 4 augustus 2003, via de invoering van een «energiebijdrage» op diesel (14 €/1000 l).

19

Gevolgen van de Europese richtlijn energietaks op de Belgische accijnstarieven

Benzine 95 octaan Benzine 98 octaan Diesel 50 ppm S Huisbrandolie Residuele stookolie LPG (1)

€ / 1.000 l € / 1.000 l € / 1.000 l € / 1.000 l €/t €/t

536,19 536,19 329,71 18,49 13,00 0,00

Huidig EU EU minimum EU minimum minimum 01/01/2004 01/01/2012 287,00 287,00 245,00 18,00 13,00 100,00

359,00 359,00 302,00 (2) 21,00 15,00 125,00

359,00 359,00 330,00 21,00 15,00 125,00

Bron : BPF (1) België mag een nulaccijns op LPG hanteren mits het behoud van de compenserende belasting op LPG-voertuigen. (2) Het huidig tarief mag in België behouden blijven tot 01/01/2007. Op die datum kan het opgetrokken worden tot 21€/1000 l mits de Europese Raad dit unaniem beslist, na te hebben vastgesteld dat het niveau van het lager tarief te laag is om verstoring van het vrij verkeer van goederen tussen de lidstraten te vermijden.

2003

Eenheid Huidig tarief 20/04/2004 België


De belangrijkste Europese dossiers De biobrandstoffen De interesse voor biobrandstoffen of brandstoffen van plantaardige oorsprong is het resultaat van het beleid van eind de jaren 70 met als doel de afhankelijkheid van petroleum te verminderen en de landbouwsector te ondersteunen. Vandaag hebben deze brandstoffen nog steeds een zware handicap: hun te hoge kostprijs. Een liter biodiesel bijvoorbeeld kost nog steeds tussen 0,50 en 0,75 €/l tegenover 0,20 €/l voor diesel. Voor de biobrandstoffen dient zich nu echter een nieuwe toekomst aan gezien ze in de vervoersector het petroleumverbruik en de emissie van broeikasgassen zouden kunnen verminderen. De Europese Raad en het Europees Parlement hebben in 2003 twee richtlijnen terzake goedgekeurd:

20

2003

- de richtlijn biobrandstoffen (2003/30/EC) beoogt de bevordering van het gebruik van biobrandstoffen in het vervoer. In 2005 zou 2% van de energie-inhoud van alle transportbrandstoffen door biobrandstofffen moeten worden vervuld, en in 2010, 5,75%. Deze percentages zijn geen verplichte doestellingen doch enkel streefwaarden. De lidstaten moeten de Commissie inlichten over de maatregelen die zij nemen om deze percentages te bereiken. - de richtlijn over de belastingen (2003/96/EC) heeft tot doel de lidstaten toe te staan, zonder hen hiertoe te verplichten, de biobrandstoffen deels of geheel vrij te stellen van accijnzen. Aangezien de kostprijs van de biobrandstoffen nog zowat drie keer hoger is dan die van gelijkwaardige

petroleumbrandstoffen, kan het economische evenwicht van deze « landbouwbrandstoffen » vandaag enkel worden bereikt dankzij de fiscale steun die werd toegezegd door de overheden van de landen die beslissen het gebruik van deze brandstoffen te bevorderen. De BPF is echter van mening dat men zich eerst de vraag moet stellen of het aangewezen is biobrandstoffen te gaan gebruiken, vooraleer vast te leggen wat de beste manier is om hun gebruik te bevorderen. Immers, de inzet van biomassa ter vervanging van fossiele brandstoffen (steenkool, petroleum, gas) voor de elektriciteitsproductie is goedkoper en milieuvriendelijker dan de inzet van biobrandstoffen in de transportsector. De richtlijn voorziet slechts streefwaarden voor het aandeel biobrandstoffen. Daarnaast biedt ze ook de mogelijkheid af te wijken van deze streefwaarden. De lidstaten mogen eveneens de hoeveelheid middelen in rekening brengen die wordt toegewezen aan de productie van biomassa ten behoeve van andere vormen van energiegebruik dan vervoer, b.v. de voornoemende inzet van biomassa voor de elektriciteitsproductie. Denemarken verkiest deze optie en Nederland overweegt ze. De BPF pleit voor eenzelfde aanpak in België om de voor 2012 vastgelegde CO2 – doelstellingen te halen. De BPF kan de beslissing van de regering om de invoering van de biobrandstoffen vanaf 2005 te bevorderen dus enkel betreuren. De BPF heeft daarenboven de aandacht van de overheid gevestigd op het risico van toenemende fraude bij de fiscale ontheffing van biobrandstoffen.

Jaarverslag 2003

Aangezien de politieke keuze echter werd gemaakt, is het voortaan belangrijk een stabiel en doorzichtig economisch kader te creëren om de vastgelegde doelstellingen te bereiken en elke operator de vrijheid te laten hiervoor die elementen te kiezen die hem het best uitkomen met in acht name van de geldende concurrentieregels. Op dit ogenblik is de voornaamste biobrandstof methylester van plantaardige olie, waarvoor overigens reeds een norm bestaat. Koolzaadolie en zonnebloemolie zijn ongeschikt om zonder meer gebruikt te worden in moderne dieselmotoren. Daarom ondergaan ze een transesterificatie met methanol tot methylesters, de zogenaamde biodiesels. Men zal overigens ook de beschikbaarheid van deze producten moeten in rekening brengen, nationaal en Europees, alsmede de milieukosten en -baten van de verschillende opties.

De distributie van brandstoffen Uit onderstaande tabel blijkt dat de tankstations in België een aanzienlijk lagere afzet (gemiddeld verkocht volume brandstof per station) hebben dan de stations in onze buurlanden. Niettegenstaande deze vaststelling zijn de prijzen exclusief belastingen van de verschillende brandstoffen in België vaak lager dan het Europees gemiddelde. Begin maart 2004 waren in België de prijzen, zowel met als zonder belastingen, van de vier voornaamste petroleumproducten (benzine 95 octaan, diesel, huisbrandolie en residuele stookolie) lager dan het Europees gemiddelde. De regulerende rol van de programmaovereenkomst die de stijgingen, maar ook de dalingen van de aardolieprijs en van de dollarkoers automatisch doorrekent in de productprijzen, is hier zeker niet vreemd aan.

21

01.01.2003

B

D

F

NL

I

GB

Aantal tankstations

3.846

15.971

14.950

3.720

22.700

11.425

Aantal inwoners/station

2.644

5.134

3.990

4.300

2.530

5.222

Aantal voertuigen/station

1.230

2.809

1.967

1.798

1.478

2.545

Verkoopsvolume/station (m3/j)

1.760

3.100

2.925

2.695

1.630

3.185

Bron : Opal / Wood Mackenzie

2003

Dichtheid van de netwerken van tankstations in Europa


De belangrijkste Europese dossiers Brandstofprijzen in de buurlanden (in €/1000 l). Situatie op 08/03/2004

Benzine 95 octaan

Diesel

€/1000 l

€/1000 l 1200

1500

1000

1219,00

1200

1149,04

1093,76 1004,33

1171,82

1029,24

880,00 823,55

800

900

846,00

722,33

866,00

637,00

600 600 400 300

200

0

0 B BTW: 21%

22

F 19,6%

D 16%

NL 19%

L 12%

GB 17,5%

B BTW: 21%

F 19,6%

D 16%

NL 19%

L 12%

Huisbrandolie €/1000 l 800 700 606,00

600 500

300

BTW

401,22

400

364,70 307,00

305,78

307,88

Accijnzen

2003

Prijs zonder belastingen 200 100 0

B BTW: 21%

F 19,6%

D 16%

NL 19%

L 12%

GB 17,5%

Bron : Bulletin pétrolier hebdomadaire de la Comission Européenne n° 1202 – 08/03/2004

GB 17,5%

Jaarverslag 2003

De prijs van aardolie in euro Ondanks de hoge prijzen van aardolie in 2003 en in het begin van 2004 (Brent Noordzee : van gemiddeld 28,46 $/bl tot 33,35 $/bl midden maart 2004), zijn ze beduidend lager gebleven dan het niveau dat ze bereikten in de jaren 80, zowel in lopende als in constante euro (d.w.z. de inflatie buiten beschouwing gelaten). In 1985 steeg de prijs per vat zelfs tot de tegenwaarde van 46,1 € (de dollar was toen 1,65 € waard). De inflatie buiten beschouwing gelaten, ligt de prijs van de aardolie, berekend in euro, vandaag nog altijd beduidend lager dan in maart 1985: 13 € /bl tegen 30 €/bl destijds.

Uitgedrukt in constante prijzen en met basis-index van 1975=100, om de inflatie buiten beschouwing te laten, bedroeg de aardolieprijs: - 11,16 €/bl in 1979 (crisis in Iran); - 30,37 €/bl in de lente van 1985 (28 €/bl en 1,65 €/$); - 4,21 €/bl in december 1999 (9 $/bl en 0,85 €/$).

23

Prijs van de aardolie (Brent) in euro/vat €/bl 50

40

30

10

0

01/79 05/80 01/81 06/82 12/83 12/84 03/85 07/86 07/87 10/88 12/89 10/90 12/91 11/92 12/93 11/94 12/95 12/96 12/97 12/98 12/99 08/00 12/01 10/02 10/03 02/04 lopende euro

Bron : CPDP

constante euro

2003

20


De belangrijkste Europese dossiers Strategische voorraden en verzekerde bevoorrading De Europese Commissie heeft in 2003 diverse ontwerprichtlijnen uitgewerkt om de strategische olie- en gasvoorraden op Europees niveau op een andere manier te beheren. De Commissie beoogt ermee de bevoorrading van de Europese Unie in geval van een wereldcrisis beter te waarborgen. De Commissie stelde voor om de verplichte reservevoorraden olie in elk van de lidstaten op 120 dagen te brengen, tegenover 90 dagen nu. Ze stelde eveneens voor dat in geval van dwingende noodzaak - zoals de strijd tegen een speculatieve stijging - de Europese voorraden op een gecoördineerde manier kunnen worden gedeblokkeerd, onder haar eigen toezicht. Ze gaf tot slot de aanbeveling om in deze context en in een streven naar harmonisatie, in elke lidstaat verplicht een voorraadagentschap op te richten dat minimum een derde van de voorraadverplichting van de Staat voor zijn rekening zou nemen.

2003

24

De volledige petroleumindustrie en vrijwel alle lidstaten aan wie deze voorstellen werden voorgelegd, hadden er bezwaar tegen. Met als gevolg dat de ontwerprichtlijn eind 2003 door het Europees Parlement werd verworpen en tot slot werd opgegeven. De argumenten die tot de opgave van dit omstreden voorstel van de Commissie hebben geleid, bijven actu-

eel, en worden hier herhaald voor het geval het ontwerp in een min of meer nabije toekomst nog eens uit zijn as zou herrijzen: - strategische reservevoorraden van 90 dagen verbruik zijn toereikend; - het is een illusie te denken dat het mogelijk is om de wereldwijde prijs van aardolie duurzaam te beïnvloeden met 30 dagen extra voorraad, gelet op de handelingsruimte waarover de producerende landen beschikken, zowel wat hun productiecapaciteit als hun reserves betreft; - de reservevoorraden werden ingesteld om te voldoen aan eventuele bevoorradingsmoeilijkheden en niet in een poging om de prijzen te drukken; - de oprichting van voorraadagentschappen - die in de meeste lidstaten al bestaan - is geen doel op zich. Dergelijke agentschappen kunnen slechts positief bijdragen tot de aanleg van strategische voorraden als zij aan bepaalde economische voorwaarden en voorwaarden met betrekking tot hun werkwijze voldoen (zie het debat over dit thema in het hoofdstuk van dit verslag dat aan de situatie in België is gewijd).

BELGISCHE PETROLEUM FEDERATIE



De evolutie op nationaal vlak ling is het van groot belang dat de overheid niet voor bijkomende onzekerheden zorgt door vastgelegde regels achteraf opnieuw ter discussie te stellen. Dit brengt de voor de ondernemingen zo noodzakelijke rechtszekerheid aan het wankelen. Er zijn helaas talrijke slechte voorbeelden geweest tijdens de vorige legislatuur, die voornamelijk de concurrentiepositie van de petroleummaatschappijen in België hebben beïnvloed. We wijzen hier vooral op: - de stookoliecheque van 25 miljoen euro, die aan de sector ongemotiveerd werd opgelegd (de uitspraak van het Arbitragehof verandert daar niets aan);

Het memorandum van de BPF aan de regering

26

2003

D

e BPF heeft aan de nieuwe regering Verhofstadt, die tijdens de zomer van 2003 aantrad, een memorandum overhandigd. Hiermee zet de BPF haar standpunt uiteen inzake een aantal voor de petroleumsector belangrijke onderwerpen. Elk van die onderwerpen wordt overigens uitgediept in de specifieke hoofdstukken van dit rapport.

De concurrentiekracht en de rechtszekerheid van de bedrijven in de sector In de huidige, reeds onzekere situatie wat betreft de economische ontwikke-

- de herziening van de regels in verband met de strategische voorraden die in het buitenland kunnen worden aangehouden. Wat het loonkostenplan betreft, dringt de BPF aan op de noodzaak onze handicap ten opzichte van de buurlanden weg te werken. Voor de raffinagesector bedraagt die handicap ongeveer 35%. Op fiscaal vlak is het onontbeerlijk om de daling van het nominale tarief van de vennootschapsbelasting niet te compenseren met andere federale, regionale of lokale belastingen.

Opvolging van Kyoto en Nationaal Klimaatplan/ CO2taks Teveel onzekerheden hebben de bedrijven belet de nodige maatregelen voor te bereiden voor de vermindering van

Jaarverslag 2003

Fraudebestrijding in de petroleumsector De inspanningen inzake bestrijding van fraude (accijnzen en BTW) moeten verder gezet worden: er is nog te veel fraude in de sector. De sancties en vervolgingen vragen om een doeltreffender ingrijpen, te coördineren door de Minister van Justitie. Bovendien moet worden vermeden dat nieuwe bepalingen het risico van fraude verhogen. Dat zou bijvoorbeeld het geval kunnen zijn bij de invoering van fiscale stimulansen voor biobrandstoffen of bij de overeengekomen terugbetaling van bepaalde accijnsverhogingen aan de vervoerders. Begin 2004 heeft de BPF nogmaals haar bezorgheid daaromtrent uitgedrukt.

Normen voor petroleumproducten België moet zich niet willen onderscheiden ten opzichte van de normen die in de Europese richtlijnen zijn bepaald, met name inzake zwavel in brandstoffen. Zoniet komt de Belgische petroleumindustrie in een ongunstige concurrentiepositie terecht. Indien de overheid zou beslissen om de nieuwe normen vroeger van kracht te laten worden dan voorzien in de richtlijnen, dan kan dit enkel indien daarvoor toestemming worden gegeven in de richtlijnen en indien met de sector wordt overlegd

over de technische haalbaarheid en de introductiekalender.

Het sociaal fonds huisbrandolie De BPF pleit voor de invoering van een solidariteitsmechanisme tussen de consumenten zodat iedereen zich kan verwarmen, zelfs wanneer de prijzen van de brandstoffen sterk stijgen. Dit mechanisme moet analoog zijn aan de mechanismen die reeds bestaan in de sectoren gas en elektriciteit, waar de « bijdrage sociaal fonds » op de factuur van de consument wordt weergegeven. Een dergelijk mechanisme bestaat voortaan ook voor het water in het Waals Gewest: hier werd op 1 maart 2004 een nieuwe tariferingstructuur ingevoerd, waarin een « Sociaal fonds water » is opgenomen. De bedoeling hiervan is tussen te komen in de betaling van de facturen van de consument met moeilijkheden. Het financieringsmechanisme van het « Sociaal fonds huisbrandolie » waarvoor de BPF pleit, zou aan de maximumprijs van de huisbrandolie in de programma-overeenkomst kunnen worden gekoppeld.

27

2003

hun CO2 – emissie en om hiervan de budgettaire gevolgen te evalueren. Bovendien zal het nationaal allocatieplan CO2 – emissierechten pas in 2004 goedgekeurd worden.


De Belgische petroleumindustrie in cijfers De evolutie van de prijzen

T

ussen 1 januari 2003 en 1 januari 2004 heeft het niveau van de maximumprijzen van de petroleumproducten in België de trend van de aardolieprijs gevolgd. Uitgedrukt in dollar zijn deze prijzen in de loop van het jaar gedaald, doch hebben uiteindelijk weer het niveau van het begin van het jaar bereikt. Zo bedroeg de aardolieprijs op 1 januari 2003 ongeveer 30 $/bl, net zoals een jaar later, op 1 januari 2004. De dollar was intussen echter sterk gedaald. Dankzij de daling van de dollar zijn de prijzen van de motorbrandstoffen gedurende het hele jaar ongeveer op hetzelfde niveau gebleven en dit ondanks de parallelle stijging van de belastingen. De prijs van huisbrandolie en stookolie heeft echter sterkere dalingen gekend, parallel met de daling van de dollarkoers.

28

motorbrandstoffen dan voor de huisbrandolie wegens de "buffer" die wordt gevormd door de veel hogere belasting op motorbrandstoffen dan op huisbrandolie. We herinneren in dit verband aan de historische maximumprijzen die voor de belangrijkste petroleumproducten werden bereikt sinds de invoering van de programma-overeenkomst op 1 augustus 1974: - benzine 95 octaan: 1,160 €/l, op 28 juni 2000 - diesel: 0,942 €/l, op 22 november 2000 - huisbrandolie: 0,4942 €/l, op 22 november 2000. Al deze recordprijzen werden, zoals men ziet, in het jaar 2000 genoteerd en werden noch in 2003 noch in het begin van 2004 overschreden. In 1985 werden vergelijkbare prijsniveaus bereikt.

Naar verhouding was de prijsschommeling dus minder sterk voor de

2003

Maximumprijzen aan de verbruiker van de voornaamste petroleumproducten Benzine 95 octaan (€/l) Diesel (50 ppm zwavel) (€/l) Huisbrandolie (€/l) Residuele stookolie 1% zwavel (€/t) Propaan in flessen (€/kg) Bron : BPF

01.01.2003

01.01.2004

Verschil %

1,028 0,786 0,3507 258,73 1,4255

1,019 0,768 0,3087 175,00 1,3248

-0,9 -2,3 -12,0 -33,0 -7,1

Jaarverslag 2003

Gemiddelde noteringen voor benzine 95 octaan, gasolie en huisbrandolie (Barges High FOB Rotterdam) (in $/MT) maandelijkse gemiddelden $/TM 350 340 330 320 310 300 290 280 270 260 250 240 230 220 210 200 190 180 170 160 150 01/02 02/02 03/02 04/02 05/02 06/02 07/02 08/02 09/02 10/02 11/02 12/02 01/03 02/03 03/03 04/03 05/03 06/03 07/03 08/03 09/03 10/03 11/03 12/03 01/04 02/04 03/04

Benzine 95 oct.

Diesel

Huisbrandolie


29

We herinneren eraan dat deze evolutie grotendeels toe te schrijven is aan de belasting die werd ingevoerd op het merendeel van de brandstoffen, toen de aardolieprijs tussen 1985 en het begin van de jaren 90 daalde.

2003

Het dient te worden aangestipt dat benzine in 2003 goedkoper was dan in 1975, exclusief belastingen en inflatie (constante prijzen). Als men daarentegen de accijnzen en de BTW opneemt dan wordt de prijsstijging in 2003 duidelijk, ook zonder inflatie: +10% voor benzine en +33% voor diesel, terwijl de huisbrandolie nagenoeg op hetzelfde niveau bleef.


De Belgische petroleumindustrie in cijfers Vergelijking van de gemiddelde prijzen van de voornaamste petroleumproducten met en zonder belastingen in 1975 en 2003 (in €/l) Benzine €/l

Diesel HZG €/l

Huisbrandolie €/l

Gemiddelde verkoopprijs aan de verbruiker 1975 0,355 0,218 2003 1,026 0,766 2003, zonder inflatie (1) 0,390 0,291 Gemiddelde verkoopprijs zonder belastingen 1975 0,144 0,137 2003 0,341 0,358 2003, zonder inflatie (1) 0,130 0,136

0,119 0,316 0,120 0,102 0,248 0,094

Bron : BPF (1) Inflatie geraamd op 162 % tussen 1975 en 2003

Bij constante belastingtarieven sinds 1985 zou de prijs van benzine 95 octaan vandaag 0,287 €/l lager zijn 30 BTW

€/l 1,0 0,8

Accijnzen

Marge en distributiekosten

Product

Totaal : 1,066 €/l Totaal : 0,907 €/l

0,185 €/l

0,181 €/l

Totaal : 0,779 €/l 0,156 €/l

0,6

0,278 €/l

0,4

0,099 €/l

0,2

0,349 €/l

0,536 €/l

2003

0,278 €/l

0,131 €/l

0,131 €/l

0,214 €/l

0,214 €/l

Benzine 95 octaan op 08/03/2004

Benzine 95 octaan op 08/03/2004 met belastingtarieven van 07/05/1985

0,0 Benzine 95 octaan op 07/05/1985

Bron : BPF

Jaarverslag 2003

Bij constante belastingtarieven sinds 1985 zou de prijs van diesel vandaag 0,192 €/l lager zijn

BTW

Accijnzen


Product

€/l 1,0 Totaal : 0,813 €/l

0,8 Totaal : 0,676 €/l

0,6

0,127 €/l 0,130 €/l

0,4 0,2

0,141 €/l

0,077 €/l 0,302 €/l

0,305 €/l

Totaal : 0,621 €/l 0,124 €/l 0,130 €/l

0,131 €/l

0,131 €/l

0,236 €/l

0,236 €/l

Diesel op 08/03/2004

Diesel op 08/03/2004 met belastingtarieven van 07/05/1985

0,0 Diesel op 07/05/1985

31

2003

Bron : BPF


De Belgische petroleumindustrie in cijfers Gevoeligheid van de petroleumprijzen Effect van de evolutie van de dollarkoers op de maximumprijzen van benzine 95 octaan (€/l) Dollarkoers

1 € =1,24 $

1 € =1 $

1 € =0,82 $

02/03/04 Basisprijs

0,215

0,267

0,324


0,130

0,130

0,130

Prijs zonder belastingen

0,345

0,397

0,454

Accijnzen + energiebijdragen

0,536

0,536

0,536

Prijs zonder BTW

0,881

0,933

0,990

BTW

0,185

0,196

0,208

MAXIMUMPRIJZEN AAN DE POMP

1,066

1,129

1,198

+ 0,063

+ 0,132

Variatie t.o.v. laatste dollarkoers Bron BPF

32

Effect van de evolutie van de aardolieprijs op de maximumprijzen van benzine 95 octaan (€/l) Aardolieprijs

32 $/bl

25 $/bl

50 $/bl

0,168

0,336

02/03/04

2003

Basisprijs

0,215


0,130

0,130

0,130

Prijs zonder belastingen

0,345

0,298

0,454

Accijnzen + energiebijdragen

0,536

0,536

0,536

Prijs zonder BTW

0,881

0,834

0,992

BTW

0,185

0,175

0,208

MAXIMUMPRIJZEN AAN DE POMP

1,066

1,009

1,200

- 0,057

+ 0,134

Variatie t.o.v. laatste dollarkoers Bron BPF Belangrijke opmerking: hypothese : de marktprijzen van de benzine variëren evenredig aan de aardolieprijs.

Jaarverslag 2003

De raffinage De raffinagecapaciteit in België heeft in 2003 de 41 miljoen ton overschreden. De benuttigingsgraad van de raffinaderijen is deze laatste jaren erg hoog gebleven.

Raffinagecapaciteiten van de Belgische raffinaderijen (in kt/j)

Op 31 december Distillatiecapaciteit Krakingcapaciteit Reformingcapaciteit

1973

1979

2002

2003

43.084 3.220 3.790

55.514 4.080 5.500

40.423 8.253 4.672

41.008 7.359 4.797

Bron: Ministerie van Economische Zaken en BPF

Hoeveelheid producten verwerkt in de Belgische raffinaderijen (in kt/j)

Op 31 december

33 1973

1979

2002

2003

Ruwe aardolie 37.007 Tussenproducten 241 TOTAAL 37.248 Verhouding verwerking aardolie/ distillatiecapaciteit (in %) 85,9

33.020 958 33.978

33.537 12.856 46.393

36.237 9.681 45.918

59,5

82,7

88,4

2003

Bron: Ministerie van Economische Zaken en BPF


De Belgische petroleumindustrie in cijfers Primaire distillatiecapaciteit van de Belgische raffinaderijen (in kt/j)

Op 1 december Belgian Refining Corporation (1) Belgian Shell BP Belgium Chevron (2) Esso Belgium Total Raffinaderij Antwerpen (3) Petroplus Refining Antwerp Bitumen(7) Raffinerie Belge des Pétroles (4) Texaco Belgium (5) Petroplus Refining Antwerp (6) (7) TOTAAL

1973

1979

2002

2003

3.500 544 40 5.000 4.730 17.000

4.600 544 7.000 12.000 17.000

5.550 12.765 17.988

5.400 13.500 17.988

5.000 7.270 43.084

5.000 9.370 55.514

1.200 2.920 40.423

1.200 2.920 41.008

Bron: BPF (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

In 1973 en 1979: onder de maatschappelijke benaming « Albatros » Stopzetting van de activiteiten op 01/09/1982 In 1973 en 1979 onder de benaming « SIBP » Overname door Nynas Petroleum en Universal Refining Stopzetting van de activiteiten op 01/02/1982 Tot 1999 onder de maatschappelijke benaming Universal Refining Raffinageactiviteiten van Nynas overgenomen door Petroplus Refining Antwerp Bitumen vanaf 01/03/2003

34

Nettoproductie van afgewerkte producten in België (in duizend ton)

kt

2003

1973 Autobenzines Vliegtuigbrandstoffen Gasolie Residuele stookolie Vloeibare gassen Bitumen Nafta Andere producten ALLE PRODUCTEN Bron: Ministerie van Economische Zaken

1979

2002

2003

4.768 5.088 5.775 5.865 1.111 1.515 2.067 2.048 12.054 11.802 12.464 13.013 13.715 10.155 7.603 8.689 405 499 656 627 1.081 673 434 333 1.682 1.636 2.051 2.460 694 821 2.734 2.793 35.510 32.189 33.784 35.828

% Verschil 2003/1973 23,0 84,3 8,0 -36,7 54,8 -59,2 46,2 302,4

Aandeel in % 1973

2003

13,4 3,1 34,0 38,7 1,1 3,0 4,7 2,0 100,0

16,4 5,7 36,3 24,1 1,8 1,0 6,9 7,8 100,0

Jaarverslag 2003

De buitenlandse handel Aardolie Invoer van aardolie in België volgens land van herkomst (in duizend ton en in %)

kt 1973

1979

2002

Aandeel in % 1979 2002 2003

2003

1973

Algerije 291 295 631 234 Libië 4.277 462 0 0 Nigeria 949 3.118 187 1.049 Andere Afrikaanse landen 179 320 144 153 Saoedi-Arabië 15.927 16.466 6.337 6.144 Koeweit 4.972 1.263 2 0 Iran 7.221 2.685 2.505 4.689 Irak 818 2.427 687 933 Qatar 419 1.203 28 45 Andere landen van het Midden-Oosten 473 2.299 192 0 Venezuela 997 586 885 896 Rusland 517 885 9.095 11.604 Noordzee waarvan: Verenigd Koninkrijk 418 5441 4.535 Noorwegen 106 776 6.784 4.142 Denemarken 318 863 Nederland 93 157 Andere 249 70 116 801 TOTAAL 37.395 33.273 33.445 36.245 WAARVAN OPEC 36.344 30.804 11.454 14.143

0,8 11,4 2,5 0,5 42,5 13,3 19,3 2,2 1,1

0,9 1,4 9,4 0,9 49,4 3,8 8,1 7,3 3,6

1,9 0 0,6 0,4 19 0 7,5 2,1 0,1

0,6 0,0 2,9 0,4 17,0 0,0 12,9 2,6 0,1

1,3 2,7 1,4

6,9 1,8 2,7

0,6 2,7 27,2

0,0 2,5 32,0

35

1,3 16,3 12,5 0,3 2,3 20,3 11,4 1 2,4 0,3 0,4 0,7 0,2 0,4 2,3 100,0 100,0 100,0 100,0 97,2 92,6 34,2 39,0

De Noordzee, die voor België lange tijd de belangrijkste leverancier van aardolie was en die in 2002 nog meer dan een derde van onze oliebevoorrading leverde, heeft haar rol in 2003 zien afnemen, vermits ze nog slechts 24% van onze bevoorrading vertegenwoordigt. Dit komt tot uiting in de geleidelijke afname van de productie in deze zone. Deze daling van bijna 3 miljoen ton van onze bevoorrading afkomstig uit de Noordzee

werd grotendeels gecompenseerd door de zeer sterke toename van de leveringen afkomstig uit Rusland, ten belope van + 2,5 miljoen ton. Dit land vertegenwoordigt alleen al een derde (32%) van de bevoorrading van België en vormt veruit onze belangrijkste leverancier. We moeten ook aanstippen dat onze invoer uit Iran ten opzichte van 2002 nagenoeg is verdubbeld.

2003

Bron: Ministerie van Economische Zaken


De Belgische petroleumindustrie in cijfers Afgewerkte producten Buitenlandse handel in afgewerkte producten in 1973, 1979, 2002 en 2003 (in duizend ton) kt Totale invoer waarvan: Autobenzines Gasolie Residuele stookolie Andere Totale uitvoer waarvan: Autobenzines Gasolie Residuele stookolie Andere Totale maritieme bunkering waarvan: Gasolie Residuele stookolie Andere Verhouding = uitvoer + bunkering invoer

36

1973

1979

2002

2003

8.024 567 2.488 2.879 2.090 14.507 2.560 4.817 4.352 2.778 3.138 503 2.615 20 2,2

9.680 1.014 3.978 2.581 2.107 14.927 3.012 5.145 3.424 3.346 2.507 596 1.890 21 1,8

15.160 1.215 6.314 3.678 3.953 19.969 4.935 7.643 3.515 3.876 7.080 765 6.314 1 1,8

15.599 1.121 6.657 4.457 3.364 20.239 4.859 7.419 4.024 3.937 7.145 665 6.479 1 1.8


Buitenlandse handel in afgewerkte producten (in miljoen ton) Mt 25

20

15

2003

10

5

1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Invoer

Uitvoer


België heeft zijn rol als netto-uitvoerder van petroleumproducten in 2003 bevestigd. Er werd immers een balansoverschot van 4,6 miljoen ton geno-

teeerd - waaraan de leveringen van bunkerolie voor zeeschepen van meer dan 7,1 miljoen ton moet worden toegevoegd.

Jaarverslag 2003

Het binnenlands verbruik Levering van afgewerkte producten voor verbruik in België (in duizend ton)

kt 1973 Autobenzines Vliegtuigbrandstoffen Diesel Huisbrandolie Residuele stookolie Nafta (1) Andere producten ALLE PRODUCTEN

1979

2002

2003

2.573 3.132 2.087 2.104 510 466 1.216 1.503 1.251 1.723 5.632 5.799 8.024 8.094 4.999 5.557 9.661 6.817 937 2.109 1.655 1.390 3.347 2.726 2.031 1.929 2.506 2.411 25.705 23.451 20.724 22.209

% Verschil 2003/1973 -18,9 138,4 350,2 -38,7 -91,4 102,2 23,4

Aandeel in % 1973

2003

10,0 2,0 4,9 31,2 37,6 6,4 7,9 100,0

9,5 6,8 26,1 25,0 9,5 12,3 11,8 100,0

Bron: Ministerie van Economische Zaken (1) Grondstof voor de petrochemie. Het betreft hier de hoeveelheden nafta voor verbruik in België geleverd door de petroleummaatschappijen en onderworpen aan de verplichte aangifte voor de statistiek van het Ministerie van Economische Zaken. Het cijfer geeft dus niet het verbruik van nafta in de petrochemie, gezien het niet de rechtstreeks door de petrochemische bedrijven ingevoerde en verbruikte nafta bevat.

Procentueel aandeel van de verschillende producten in het binnenlands verbruik (in %)

37

100% 9,5%

10,0% 2,0% 4,9%

6,8%

80% 31,2%

26,1%

60%

Autobenzine Vliegtuigbrandstof 25,0%

40% 9,5% 12,3%

7,9%

1973 Bron : Ministerie van Economische Zaken en BPF

Nafta (1) Andere producten

6,4%

0

Residuele stookolie

10,9

2003

2003

Huisbrandolie

37,6%

20%

Diesel


De Belgische petroleumindustrie in cijfers De stagnatie van het benzineverbruik wordt jaar na jaar bevestigd. We merken op dat het aandeel benzine 95 octaan binnen de categorie benzine is toegenomen, terwijl het aandeel van benzine 98 octaan vermindert. Benzine 98 octaan met loodvervanger is sinds november 2003 verboden. De diesel heeft in 2003 een aanzienlijke groei gekend (+ 3 %), waaruit de invloed van het Belgisch fiscaal stelsel blijkt, dat gunstiger is voor diesel. Sinds de eerste oliecrisis (1973) is het dieselverbruik

in België meer dan verviervoudigd! De tendens van het toenemend verbruik van dit product wordt van jaar tot jaar bevestigd, wat erop wijst dat het wagenpark in ons land verhoudingsgewijs steeds meer uit dieselwagens bestaat. Volgens ramingen van BPF is de toename van de dieselverkoop via de tankstations nog duidelijker: + 9 %. De verkoop van diesel via tankstations vertegenwoordigt slechts 51% van de totale dieselmarkt in België.

Verbruik van de voornaamste motorbrandstoffen (in duizend ton) 2002

2003

Verschil in %

Benzine 98 octaan

699

667

-4,6

Benzine 95 octaan

1.387

1.437

+3,6

Diesel

5.632

5.799

+3,0


38 Er dient ook te worden gewezen op de forse stijging van de verkoop van huisbrandolie in 2003, voornamelijk wegens de lagere buitentemperaturen.

2003

De sterke stijging van het verbruik van residuele stookolie is vooral te danken aan de aantrekkelijke prijs ervan ten opzichte van de duurder geworden steenkool (wegens de hogere vraag in China).

Jaarverslag 2003

Evolutie van het aantal personenwagens per type brandstof (op 1 januari 2004) Benzine

%

Diesel

%

LPG

%

1992

2.844.801

71,0

1.145.440

28,5

19.013

0,5

2004

2.534.662

53,1

2.164.495

45,4

54.424

1,1

Bron: Febiac

Evolutie van het aantal inschrijvingen van nieuwe personenwagens per type brandstof (op 1 januari 2004) Benzine

%

Diesel

%

LPG

%

1982

275.413

80,0

67.033

19,5

1.971

0,6

1992

317.996

68,2

148.185

31,8

14

p.m.

2003

145.431

32,4

313.157

67,6

207

p.m.

Source : Febiac

Aandeel van de verkoop van benzine en diesel in België (in % van het totaal volume)

70

67

54

29

30

33

46

71

1973

1979

1985

2003

Diesel Bron : Ministerie van Economische Zaken & BPF

Benzine

2003

39


De Belgische petroleumindustrie in cijfers Aardoliebalans Aardoliebalans van België in 2003 (exclusief stockbewegingen) (in duizend ton)

Invoer van aardolie en tussenproducten

39.257

Verwerkte aardolie, tussenproducten en afgewerkte producten

45.920

Productie van tussenproducten

9.662

40

Nettoproductie van afgewerkte producten

35.829 Eigen verbruik raffinaderijen

1.576

Invoer van afgewerkte producten

15.599

Uitvoer van tussenproducten en afgewerkte producten

20.239

Bunkering

7.146

2003

Levering aan het binnenlands verbruik

22.209 Bron : Ministerie van Economische Zaken

De belangrijkste dossiers BELGISCHE PETROLEUM FEDERATIE


De bescherming van het leefmilieu

om de richtlijn «Grote stookinstallaties» enerzijds en « Nationale emissieplafonds » anderzijds. De richtlijn Grote stookinstallaties legt de grote stookinstallaties (> 50 MW) vanaf 2008 maximale grenswaarden op voor de emissie van SO2, NOx en stof. De richtlijn Nationale emissieplafonds legt aan elke lidstaat een grens op die de nationale emissies van SO2, NOx, NH3 en VOS vanaf 2010 niet mogen overschrijden. Deze richtlijn legt België zeer ambitieuze doelstellingen op voor de maximale jaarlijkse emissies vanaf 2010 (zie onderstaande tabel).

De strijd tegen verzuring en ozon

42

T

wee Europese richtlijnen die in 2001 werden goedgekeurd, hebben als doel de emissies van verzurende en ozonvormende stoffen in de lidstaten te verminderen. Het gaat

2003

België: maximale jaarlijkse emissies vanaf 2010 Totaal kt/j

Reductie t.o.v. 1990 in %

SO2

99

- 73

NOx

176

- 48

VOS

139

- 58

NH3

74

- 31

Bron : BPF

Jaarverslag 2003

Beide richtlijnen dienen in België omgezet te worden in een nationaal uitvoeringsplan. Gezien de bevoegdheidsverdeling die in ons land van kracht is, vergt het uitwerken van dit plan de samenwerking tussen de federale en gewestelijke overheden: - de gewestelijke overheden zijn bevoegd voor de emissiegrenswaarden die aan de bedrijven worden opgelegd (bv. de emissiegrenswaarden voor petroleumraffinaderijen); - de federale overheid is bevoegd voor de productnormren (bv. de brandstofspecificaties).

De emissies van de raffinaderijen In de loop van de voorbije decennia zijn de verzurende emissies van de petroleumraffinaderijen in ons land spectaculair gedaald. De emissies van SO2 daalden van 88 kt in 1980 tot 25 kt in 2003, wat een vermindering betekent van zo'n 72 % !

ozonvormende emissies in alle sectoren noodzakelijk. Op basis van studies ter bepaling het technisch en economisch potentieel voor de reductie van de voornoemde emissies in de voornaamste betrokken industriële sectoren (petroleumraffinage, chemie, staalindustrie…), heeft de Vlaamse regering onder andere de emissieplafonds voor SO2 en NOx vastgelegd die vanaf 2010 niet mogen worden overschreden door de raffinaderijen. Deze plafonds zijn zeer ambitieus en zullen dus aanzienlijke investeringen vergen tussen nu en 2010.

43

De toepassing van de richtlijn Nationale emissieplafonds maakt de verdere reductie van verzurende en

Emissies van SO2 en NOx door de petroleumraffinaderijen Reële emissies in 2003

Maximaal plafond in 2010

SO2

24,9

10

NOx

9,1

6,5

Bron : BPF

2003

(in duizend ton per jaar)


De bescherming van het leefmilieu Overgang naar brandstoffen met 0,001% zwavelgehalte Ter gelegenhied van de Ministerraad van 20 en 21 maart 2004 heeft de BPF er aan herinnerd dat het de verantwoordelijkheid van de overheid is om passende maatregelen te nemen om vanaf 01/01/2005 geleidelijk aan de distributie van deze brandstoffen te verzekeren “op een evenwichtige geografische basis”, zoals de Europese richtlijn voorziet. We onderscheiden de volgende manieren om dit te doen. Voor de benzines: De overheid zou vanaf 1 april 2005 het gebruik van benzine 98 octaan 10 ppm zwavel kunnen promoten. Dit biedt drie voordelen:

44

2003

- een evenwichtige geografische spreiding van de verdeling van deze benzine, zonder dat bijkomende infrastructuur nodig is vermits 95 % van de tankstations reeds uitgerust zijn voor de verdeling van benzine 98 octaan; - de beperkte hoeveelheid benzine 10 ppm zwavel die hiermee op de markt gebracht wordt is voldoende voor de bevoorrading van de voertuigen die deze brandstof efficiënt

kunnen gebruiken omdat ze reeds over de vereiste katalysator beschikken. Ook vanuit het oogpunt van de raffinage is dit gunstig: de productie van deze brandstof heeft een grotere CO2emissie tot gevolg. Een volledige omschakeling van de raffinaderijen naar de productie van deze benzinekwaliteit zou tot gevolg hebben dat de hogere emissie van CO2 niet gecompenseerd wordt door verminderde emissies van de voertuigen zolang het wagenpark niet volledig vernieuwd is; - op 1 april van elk jaar moet de kwaliteit van de verkochte benzine in elk geval aangepast worden aan de zomernormen. Het is dus wenselijk om de benzine met zeer laag zwavelgehalte op dat ogenblik te introduceren, dus op 1 april 2005 en niet op 1 januari 2005. Voor diesel: Voor diesel daarentegen zou de overheid met elke operator afzonderlijk moeten nagaan welke maatregelen

Jaarverslag 2003

kunnen worden genomen om de distributie te verzekeren op een evenwichtige geografische basis.

Zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen en residuele stookolie Een ontwerp van Europese richtlijn beoogt de wijziging van het zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen. Men dient te vermijden dat de nieuwe richtlijn in ons land omgezet wordt in een verbod om zware fuel van meer dan 1,5% zwavel op de markt te brengen. De leveringen aan zeeschepen in Antwerpen vertegenwoordigen jaarlijks immers 6 miljoen ton zware fuel, wat een groot aandeel vertegenwoordigt van de totale leveringen van petroleumproducten in België.

a) Densiteitsgrens De BPF heeft zich achter het voorstel van de overheid geschaard om de norm voor huisbrandolie te herzien en meer bepaald de densiteitsgrens te brengen op 0,830 - 0,870. Deze nauwere marge zou met name een betere regeling van de ketelbranders mogelijk maken. b) Zwavelgehalte De BPF heeft aanvaard dat het zwavelgehalte van de huisbrandolie tot 0,1% S (1.000 ppm) verlaagd zou worden per

45 1/1/2006 in plaats van per 1/1/2008, zoals de betrokken Europese richtlijn dat voorzag. Ze heeft evenwel van de vorige regering de verbintenis gekregen dat België geen strengere norm zou opleggen dan deze die in de Europese norm is voorzien.

2003

Herziening van de norm voor huisbrandolie


De bescherming van het leefmilieu De klimaatplannen en de raffinaderijen De verschillende, terzake bevoegde federale en gewestelijke overheden hebben de doelstellingen van het Kyoto-Protocol onderschreven en zijn uiteindelijk tot een akkoord gekomen over de verdeling tussen de gewesten van de te realiseren verminderingen van de emissies van broeikasgassen. In het kader van dit “Klimaatplan” heeft de Vlaamse regering aan de energie-intensieve bedrijven een convenant benchmarking energie-efficiëntie voorgesteld. De BPF en de grote meerderheid van de raffinaderijen hebben dit convenant ondertekend. Beide partijen dienen zich te engageren.

46

Engagementen van het bedrijf: - zo snel mogelijk (en uiterlijk tegen 2012) behoren tot de «wereldtop» inzake energie-efficiëntie;

2003

- hiertoe vóór 2005 de nodige bedrijfseconomisch rendabele maatregelen nemen; - indien dit onvoldoende is om tot de wereldtop te behoren, vóór eind 2007 ook bedrijfseconomisch minder rendabele maatregelen nemen; - eventueel aangevuld met de inzet van flexibele instrumenten.

Engagementen van de Vlaamse overheid : - zij zal aan de convenantbedrijven die hun verbintenissen naleven gratis het nodig aantal CO2 -emissierechten toewijzen; - ze zal geen verdere maatregelen nemen gericht op verdere energiebesparing of CO2-reducties (d.w.z. geen CO2-taks, geen verplichte CO2-emissieplafonds,…) ; - zij zal zich ervoor inspannen dat Belgische en/of Europese maatregelen (bijvoorbeeld de energie / CO2taks) het convenant niet doorkruisen. De BPF hoopt dat de bevoegde overheid het nodige zal doen om haar engagementen te respecteren en meer bepaald: - de gratis toekenning van het nodig aantal emissiequota's van CO2 ; - de vrijstelling van elke bijkomende taks op de gebruikte energie.

Jaarverslag 2003

De bodemsanering In de tankstations

De oprichting van dit Fonds voor Bodemsanering is de voleindiging van een complex proces dat gedurende meer dan tien jaar voor hevige discussies heeft gezorgd, vooral wegens de institutionele bijzonderheden van België en vanwege de verdeling van de bevoegdheden tussen Gewesten en Federale Staat. Voortaan kunnen de uitbaters van tankstations zich tot het Bofas richten om hen te helpen bij het financieren van de bodemsanering van hun station. De eerste dossiers werden

verwacht in de maand april van 2004. Het fonds heeft een voorziene levensduur van 10 jaar, waarbinnen alle bestaande of nog te ontdekken verontreinigingen moeten zijn gesaneerd. Na deze periode, zouden de zeer strenge reglementeringen die door ieder Gewest werden ingevoerd, moeten kunnen vermijden dat zich opnieuw problemen van bodemvervuiling voordoen...

47

Bij de particulieren (stookolietanks) De representatieve organisaties van detailhandelaars1 van huisbrandolie hebben in februari 2000 ingestemd met de milieubeleidsovereenkomst (MBO), voorgesteld door het Vlaamse Gewest. Zij hebben zich verbonden tot het invoeren van financieringsmechanismen en verzekeringen, gekoppeld aan de oprichting van een fonds, voor sanering van de bodem bij particulieren waar de stookolietank bodemvervuiling zou hebben veroorzaakt.

1 namelijk de 3 beroepsorganisaties die lid zijn van Informazout (behalve de BPF die de MBO niet heeft ondertekend): De Belgische Petroleum Unie (BPU), de Federatie der Brandstofhandelaars (Brafco) en de Industrie van de Minerale Oliën van België (IMOB).

2003

Ten gevolge van de positieve beslissing van de Intergewestelijke Commissie voor de Bodemsanering werd uiteindelijk, op 15 maart 2004, het fonds voor bodemsanering (vzw Bofas) opgericht, belast met de bodemsanering van tankstations. Dit saneringsfonds werd opgericht om de uitbaters van tankstations financieel te hulp te komen om de nodige investeringen te doen in bodemsanering en grondwaterbescherming. Na publicatie van zijn statuten in het Belgisch Staatsblad zal dit fonds een bijdrage kunnen innen voor elke liter motorbrandstof die in België wordt verkocht. Wij herinneren eraan dat deze bijdrage elk voor de helft door de petroleumsector en de gebruiker zal worden gedragen. Daartoe werd een aanpassing voorzien van de distributiekost in de maximumprijs die door de programma-overeenkomst werd vastgelegd.


De bescherming van het leefmilieu De BPF heeft deze overeenkomst (MBO) niet willen ondertekenen om een aantal juridische en economische redenen. De BPF begrijpt de beweegredenen van de detailhandel van huisbrandolie en de ondertekenaars van de MBO. Deze laatsten zijn van mening dat een dergelijk fonds voor bodemsanering bij particulieren een geruststellend effect zou hebben voor de gebruiker en het mogelijk zou maken de stookoliemarkt beter te verdedigen. Huisbrandolie is immers nog steeds zeer aantrekkelijk ten opzichte van de concurrerende brandstoffen. De BPF zou zich echter slechts tot een actieve deelname in dit project kunnen verbinden wanneer tegemoet gekomen wordt aan drie belangrijke berzorgheden: - de verplichting om zich met huisbrandolie te blijven verwarmen : om een tegemoetkoming van het fonds te bekomen moet, volgens de MBO, de begunstigde gebruiker van huisbrandolie zijn en blijven. Deze verplichting moet in een intergewestelijk akkoord vastgelegd worden om de beste garantie te bieden op het vlak van het mededingingsrecht;

2003

48

- de rol van verzekeraar van het fonds voor een onbepaalde duur: de BPF is van mening dat de tegemoetkoming van het fonds beperkt moet blijven tot de sanering van historische vervuiling, namelijk diegene die bij de gebruiker werd vastgesteld tijdens de eerste controle die werd uitgevoerd na de invoering van de nieuwe gewestelijke reglementeringen betreffende de bodemnormen. Elke toekomsti-

ge vervuiling moet worden gedekt door een verzekeringsmechanisme ten laste van de gebruiker; de veranwoordelijkheid dient bij hem te berusten. De levensduur van het fonds moet beperkt blijven, zoals die van het fonds voor bodemsanering van de tankstations dat net werd opgericht; - het beheer van een gegevensbank van één miljoen tanks: de BPF vindt het niet normaal is dat het zwaar en duur administratief beheer van een gegevensbank betreffende bijna één miljoen tanks in België, gefinancierd zou worden bij middel van een federale bijdrage ten laste van de gebruikers. Indien zulke gegevensbank verantwoord is door de noodzaak om de naleving van de door de Gewestelijke overheden ingevoerde normen na te gaan, dan moet de last van haar beheer worden opgenomen in het budget van die Gewestelijke overheden. De onbeperkte duur van het saneringsfonds en het beheer van de gegevensbank zouden ertoe kunnen leiden dat de bijdragen aan het fonds zodanig gaan verhogen dat het concurrentievermogen tussen de huisbrandolie en andere verwarmingsbrandstoffen wordt aangetast. Dit penaliseert bovendien de gebruiker die zijn tank als een goed huisvader beheert. Ondanks voornoemde moeilijkheden, spannen de organisaties die de MBO ondertekenden zich in, sinds hun verbintenis van 2000, om een akkoord te bekomen van de federale en gewestelijke overheden. De financiering van

Jaarverslag 2003

Aanvaardingsplicht van afgewerkte olie De overheden van de drie Gewesten willen het principe van de producenten-verantwoordelijkheid toepassen op afgewerkte olie. Dit principe wordt in de regelgeving in de drie Gewesten vertaald als de « aanvaardingsplicht afgewerkte olie » voor producten en invoerders van nieuwe olie. Concreet betekent dit dat elk deel van de keten van producent of invoerder tot eindverkoper, via tussenhandelaars, de afgewerkte olie van elke consument, particulier of professioneel, in ontvangst moet nemen. De producent of invoerder is dan gehouden op eigen kosten deze afgewerkte olie te laten verwerken. Aangezien de Europese richtlijn afgewerkte olie oplegt dat hierbij voorrang moet worden verleend aan regeneratie naar basisolie voor de productie van nieuwe smeeroliën, legt de overheid aan de producenten of invoerders een minimum percentage regeneratie op.

49

2003

het fonds kan slechts worden geregeld op federaal niveau, door middel van het mechanisme van de programmaovereenkomst die de maximumprijzen in België vastlegt. Daarom zou voor de huisbrandolie de factor distributiekost in de programma-overeenkomst moeten worden verhoogd. Dit komt neer op een spreiding van het risico door middel van de door het geheel van de gebruikers betaalde prijs. De BPF zal zich niet verzetten tegen een wijziging van de programma-overeenkomst om de financiering van het fonds mogelijk te maken, mocht de Minister van Energie een dergelijke wijziging voorstellen. Als ondertekenaar van de programmaovereenkomst behoudt de BPF zich, zoals de Minister, het recht voor toe te zien op de hoogte van de bijdrage aan het fonds en de werking ervan.


De bescherming van het leefmilieu aanvaardingsplicht en de doestellingen betreffende ophaling en verwerking van afgewerkte olie. Daartoe wordt een beheersorganisme opgericht, onder de vorm van een vzw, dat belast zal zijn met: - de sensibilisering van de gebruikers van smeeroliën en van de ophalers en verwerkers; - het uitwerken en uitvoeren van een beheersplan dat de nodige acties bepaalt om de doelstellingen betreffende ophaling en verwerking te verwezenlijken; - de opvolging en de evaluatie van de bereikte resultaten; - het rapporteren aan de gewestelijke overheden over de bekomen resultaten.

50

2003

Helaas is dit minimum percentage niet gelijk in de drie Gewesten. De Gewesten zijn niet ingegaan op het verzoek van de sector om onderling een samenwerkingsakkoord af te sluiten inzake afgewerkte olie. Daarom hebben de betrokken federaties hen een discussie-document voorgelegd voor gewestelijke milieubeleidsovereenkomsten afgewerkte olie. De onderhandelingen hebben geleid tot een vóórakkoord met het Waals Gewest en het Vlaams Gewest. De genoemde milieubeleidsovereenkomsten beogen de collectieve invulling, door de sector, van de

Het organisme en al haar acties zullen worden gefinancierd door de bijdragen van de bedrijven die de convenant hebben ondertekend, zoals voorgeschreven in de regelgeving.

Jaarverslag 2003

Het verdwijnen van benzine met loodvervanger Vanaf 1 april 2000 is de commercialisering van de benzine met loodvervanger in ons land verboden, zoals in alle lidstaten van de Europese Unie. Beperkte verkopen, tot 0,5 % van de benzinemarkt, blijven toegestaan door de betrokken richtlijn, ter bevoorrading van bepaalde «gemeenschappelijke belangengroepen » (bijvoorbeeld clubs van verzamelaars van oude voertuigen). In de praktijk is de benzine met lood dus reeds 3 jaar verdwenen uit de tankstations in België. Deze benzine (enkel de 98 octaan) werd op de markt vervangen door een benzine waaraan een additief met loodvervanger werd toegevoegd, een additief dat niet schadelijk mocht zijn voor de gezondheid, de motor, of het

milieu. Gedurende drie jaar hebben we dus benzinepompen gekend die benzine 98 octaan aanboden met loodvervanger; deze brandstof was slechts nuttig voor een zeer beperkt aantal oude voertuigen dat nog op deze benzine rijdt. Gedurende die drie jaar is het verkochte volume gestaag gedaald, tot op een punt waar het in bepaalde pompen zulke lage afzetten betrof dat het soms kwaliteitsproblemen opleverde, namelijk wanneer de benzine met dampspanning « zomerkwaliteit » niet snel genoeg de « winterkwaliteit » verving. Daarom heeft de overheid uiteindelijk besloten dit type benzine met loodvervanger af te schaffen. Zij werd van de lijst met benzines, die op de Belgische markt mogen worden verkocht, geschrapt door het Koninklijk Besluit van 30 november 2003.

51

2003

Productnormen


De economische kwesties dezelfde moeten zijn voor elk petroleumbedrijf, raffinaderij of invoerder; - « cost-effectiveness » : er dient een kosten-batenanalyse van het voorziene mechanisme te worden gemaakt, in samenwerking met de sector; - het agentschap zal zelf de financiering van haar oprichting op zich moeten nemen, dankzij een bijdrage die voortkomt uit de tijdelijke verhoging van de bijdrage “opslag“ in de programma-overeenkomst; - het gebruik van operationele voorraden (toegankelijk en beschikbaar in geval van crisis) zal moet worden toegestaan, met inbegrip van de voorraden die in het buitenland worden aangehouden door Belgische bedrijven;

De strategische voorraden

52

Dialoog met de overheid

2003

D

e regering heeft eind 2003 de onderhandelingen betreffende de oprichting van een nationaal voorraadagentschap hernomen. De BPF achtte het nuttig om er bij deze gelegenheid aan te herinneren dat zij voorstander is van de oprichting van een dergelijk voorraadagentschap, voor zover dit aan de volgende principes voldoet: - « level playing field »: de verplichting (90 dagen reserve) moet dezelfde zijn voor alle operatoren, ongeacht hun aard, net zoals de kosten die gepaard gaan met het aanleggen en onderhouden van de verplichte voorraden

- de voorraden die, bovenop de voorraden van het agenstchap, door de operatoren eventueel ter beschikking van het agentschap moeten worden gesteld, zullen moeten worden vergoed. De BPF heeft echter moeten vaststellen dat de voorstellen die door het Bestuur Energie begin 2004 werden gedaan niet altijd met haar criteria overeenkomen. Zij heeft van haar kant voorgesteld dat het toekomstige nationaal voorraadagentschap de in de buurlanden bestaande structuren zou overnemen, rekening houdend met de volgende Belgische specificiteiten: - de geografische ligging van de ARAzone (Amsterdam, Rotterdam, Antwerpen) en de territorialiteit van

Jaarverslag 2003

de ruwe petroleum op het einde van de RAPL (Rotterdam-Antwerpen pijpleiding) die de noodzaak verantwoordt, omwille van kost/efficiëntie, om maximaal beroep te mogen doen op de voorraden die gelegen zijn in andere lidstaten, en dit zowel voor het agentschap als voor de operatoren;

De BPF eist vooral, vanaf het begin en onder de verantwoordelijkheid van het agentschap, een efficiënte en waterdichte controle van alle strategische voorraden en geschikte sancties voor wie zijn verplichtingen niet naleeft. Enkel de effectieve controle zal het « level playing field » kunnen verzekeren dat in het huidige systeem ontbreekt, precies omwille van het gebrek aan controle.

De fiscaliteit : de programmawet van 4 augustus 2003 Door de programmawet van 4 augustus 2003 werden belangrijke belastingsmaatregelen getroffen. Het gaat hier om de belasting op de energie en de accijnzen op de brandstoffen.

Energiebijdrage 53 De energiebijdrage werd verhoogd. Oorspronkelijk, bij de invoering ervan tien jaar geleden (in augustus 1993), was het de bedoeling om de industrie en de professionele gebruikers te ontzien. Dat is de reden waarom deze bijdrage niet van toepassing was op residuele stookolie en diesel. De programmawet legt voortaan echter ook een bijdrage op diesel op. De nieuwe barema's van de energiebijdrage werden voorgesteld als een « aanpassing » van de bestaande belasting, naargelang de min of meer vervuilende aard van de verschillende energievormen. In de praktijk werd enkel de belasting op aardgas verminderd met 5%, wat voor een aardgasconsument in een eengezinswoning een jaarlijkse besparing van nauwelijks 2 euro betekent! Steenkool werd,

2003

- het bestaan van een programma-overeenkomst in België en de noodzaak de aan dergelijk agentschap ter beschikking gestelde voorraden te vergoeden.


De economische kwesties ondanks de erkende vervuilende aard ervan, ontzien. Dankzij deze wijzigingen van de energiebijdrage heeft België bovendien de nieuwe minimumaccijnzen voor diesel en stookolie bereikt. Deze minimumaccijnzen werden opgelegd door de richtlijn CO2/Energietaks die met de Koninklijke Besluiten van 5 maart 2004 van kracht werd. Gezien de regering dan toch afstapte van het principe van de fiscale neutraliteit tussen concurrerende energievormen, heeft de Minister van Financiën toegestemd in een lagere verhoging van de energiebijdrage voor huisbrandolie extra (gasolie 0,005% zwavel, met kleurstof en euromarker) gezien deze brandstof milieuvriendelijker is. In de praktrijk is de vermindering van de energiebijdrage progressief: ze zal in vier jaar tijd op het niveau van die op aardgas worden gebracht. De eerste stap werd gezet op 1 januari 2004.

54

Accijnzen

2003

Met de programmawet worden tussen 1 augustus 2003 (1 januari 2004 voor diesel) en 31 december 2007 de volgende accijnsverhogingen ingevoerd:

Deze accijnsverhogingen worden geleidelijk ingevoerd telkens de uit het programmacontract volgende maximumprijzen van deze brandstoffen dalen. De accijnsverhoging bedraagt dan telkens de helft van de daling (exclusief BTW) en tot een maximum van 0,028€/l per jaar. Voegen we hier de stijgingen van de energiebijdrage aan toe, dan zullen de belastingen op 1 januari 2008 als volgt verhoogd zijn in vergelijking met 1 augustus 2003: - 141 € / 1000 l voor benzine, ofwel 0,141 €/l exclusief BTW, of nog: + 0,171 €/l aan de pomp; - 126 € / 1000 l voor diesel voor de privé-consument, ofwel 0,126 €/l exclusief BTW, of nog:+ 0,152 € / l aan de pomp. Op kruissnelheid betekent dit voor de Schatkist een bijkomende jaarlijkse opbrengst van ongeveer 1 miljard euro (een bedrag dat vergeleken moet worden met de huidige opbrengst van 4 miljard euro per jaar).

- + 0,126 € / l exclusief BTW voor benzine;

Rekening houdend met de reeds hoge belastingen in onze buurlanden zouden in 2008 de belastingen in ons land het niveau van onze buren niet overschijden (met uitzondering van Luxemburg wel te verstaan).

- + 0,112 € / l exclusief BTW voor diesel.

Dit wordt in de volgende tabel geïllustreerd:

Deze verhogingen vertegenwoordigen aanzienlijke bedragen over de bedoelde periode van 4 jaar en zijn niet van toepassing voor professionele vervoerders.

Jaarverslag 2003

Accijnzen en gelijkgestelde taksen op 01/02/2004 (in €/1000l)

België: • 01/02/2004 • Tot 01/08/2003 • Vanaf 01/01/2008

Benzine

Diesel

Huisbrandolie

536,19

304,91

18,49

507,19

290,04

13,43

647,17

417,04

18,49

Duitsland

654,50

470,40

61,35

Frankrijk

589,20

391,90

56,60

635,20

357,20

202,90

Luxemburg

372,09

252,85

EU minimum 2004

359,00

302,00

Nederland

(2)

(1)

5,00 (3)

21,00

Bron : BPF (1) Frankrijk voorziet in 2004 een verhoging van 25 €/1000l; dit zou de accijns meteen op het Belgisch niveau voor 2008 brengen, nl € 416,9/1000l. (2) Nederland indexeert jaarlijks het accijnstarief met het inflatiepercentage. (3) Het huidige tarief mag in België behouden blijven tot 01/01/2007. Op die datum kan het opgetrokken worden tot 21 €/1000l mits de Europese Raad dit unaniem beslist, na te hebben vastgesteld dat het niveau van het lager tarief te laag is om verstoring van het vrij verkeer van goederen tussen de lidstaten te vermijden.

De opbrengst van de accijnzen in 2003 De onderstaande tabel illustreert de verdeling van de opbrengst van deze accijnzen op de verschillende petroleumproducten:

Opbrengst accijnzen* op petroleumproducten in 2003 (in miljard euro) Huisbrandolie

0,1

Benzine

1,4

Diesel

2,0

Andere

0,3

TOTAAL

3,8

Bron :Ministerie van Financiën * en aanverwante belastingen

2003

De totale opbrengst van de accijnzen op de minerale oliën bedraagt 3,8 miljard euro in 2003, net zoals in 2002. Het betreft hier eigenlijk bijna uitsluitend accijnzen geheven op de motorbrandstoffen (3,4 miljard euro), waarvan meer dan de helft afkomstig is van de diesel (2,0 miljard euro) en het saldo van de benzine (1,4 miljard euro).

55


De economische kwesties Voegt men daaraan toe de opbrengst van de BTW op petroleumproducten (0,8 miljard euro), dan krijgt men voor 2003 een totale som van 4,5 miljard euro indirecte belastingen, een aanzienlijke opbrengst voor de staatsfinanciën. We herinneren eraan dat deze indirecte belastingen het leeuwendeel vertegenwoordigen van de prijs die aan de consument wordt aangerekend. Ze bedragen twee derden van de prijs van de benzine (66% op 02/03/2004) en meer dan de helft van de prijs van diesel (55% op 09/03/2004). Deze situatie is absoluut niet specifiek voor België: sommige landen kennen nog hogere belastingen.

De terugbetaling van accijnsverhogingen aan vervoerders

56

2003

De Koninklijke Besluiten waarmee de Europese richtlijn «Energietaks/CO2» wordt omgezet en die de terugbetaling van accijnsverhogingen vanaf 1 januari 2004 aan de professionele vervoerders regelen, werden op 5 maart 2004 gepubliceerd en zullen met terugwerkende kracht worden toegepast. De regering heeft nu een terugbetalingsmechanisme uitgewerkt. Op die manier zal het « geïnde teveel » van het jaar 2004 begin 2005 terugbetaald worden. De regering zal dus de betrokken vervoerders rechtstreeks terugbetalen, op basis van hun aangifte en bijhorende bewijsstukken. De programmawet, voorzien voor mei 2004, zal het mogelijk maken dat de accijnstoeslag kan worden terugbetaald aan een andere

persoon dan degene die de toeslag oorspronkelijk heeft betaald (m.a.w. over het algemeen de petroleummaatschappij). De idee van een terugbetaling door middel van een rechtstreekse aftrek op de BTW-aangifte wordt voorlopig dus niet verworpen, maar de uitwerking ervan zal tijd, belangrijke administratieve wijzigingen en de medewerking van de BTW-administratie vergen alvorens ze in de praktijk kan worden gebracht. Gezien de bedragen die zullen terugbetaald worden aanzienlijk zijn, heeft de BPF er de regering op gewezen dat het van fundamenteel belang is dat het terugbetalingsmechanisme maximaal beveiligd is tegen fraude.

De fraudebestrijding De BPF heeft de nieuw gevormde regering herinnerd aan de noodzaak de inspanningen verder te zetten in de strijd tegen de accijns- en BTW-fraude (zie hoger het memorandum aan de regering). Vooral de Administratie van Douane en Accijnzen moet over de noodzakelijke hulpmiddelen kunnen beschikken, voornamelijk op het vlak van de informatica, om de volgende maatregelen en controlesystemen te kunnen ontwikkelen: - doeltreffende controle van de vrijstellingen voor bepaalde verbruikers. De administratie deelt mee dat op dit ogenblik een controle-systeem wordt uitgewerkt, daar dit een vereiste is van de richtlijn energie-

Jaarverslag 2003

- deelname aan het Europese EMCSproject (« Excise Movement Control System ») voor het toezicht op het verkeer van petroleumproducten die zich onder schorsing van accijns bevinden. Het voorstel van reglement dat begin 2004 door de Europese Commissie werd ingediend om de samenwerking tussen lidstaten in de strijd tegen fraude op gebied van accijnzen te versterken, is in dat opzicht een erg positief gegeven; - het in werking stellen van een eenvoudig en rechtstreeks mechanisme voor de terugbetaling van accijnsverhogingen op diesel aan de professionele vervoerders, beheerd door de Administratie van Financiën (zie elders in dit hoofdstuk);

- steun voor de invoering van procedures voor de vrijwillige uitwisseling van informatie over het verkeer van petroleumproducten, onderhevig aan accijnzen, tussen Nederland en België (« parallel warning system ») ; - controle op de verkoop van basisoliën, in de strijd tegen de accijnsfraude die erin bestaat diesel te vervangen door of te mengen met basisolie. Deze controle is een Belgisch voorstel, overgenomen in een beslissing op Europees niveau.

57

2003

taks/CO2 en gezien de talrijke vrijstellingen die werden ingevoerd bij de omzetting ervan in Belgisch recht. Meteen dient ook het huidige quotasysteem voor landb o u w e r s vereenvoudigd te worden. Het huidige systeem is immers ondoeltreffend en administratief veeleisend, zoveel voor de administratie als voor de sector;


De economische kwesties zo'n 56% van het totaal aantal verkooppunten van motorbrandstoffen in België vertegenwoordigen. Als we dit extrapoleren naar de gehele markt, kan het aantal incidenten op ongeveer 360 geraamd worden voor 2003.

De veiligheid in tankstations Hoewel het verschijnsel uiteraard lang niet beperkt blijft tot de petroleumsector, is het aantal overvallen en andere diefstallen met braak in tankstations de voorbije jaren toegenomen. Het gaat om een probleem dat de bij de BPF aangesloten maatschappijen steeds meer zorgen baart. De BPF doet sinds enkele jaren navraag over dit probleem bij haar leden, waarvan de tankstations

Evolutie van het aantal overvallen(1) en diefstallen(2) in de tankstations (leden BPF) Overvallen

Diefstallen

TOTAAL

Aantal stations leden BPF (31/12/2003)

% stations met incident

1998

55

112

167

3.105

5,3

1999

61

160

221

2.819

7,8

2000

73

97

170

2.504

6,8

2001

91

134

225

2.323

9,7

2002

69

196

265

2.199

12,1

2003

57

133

190

2.052

9,3

58

Bron : BPF

2003

(1) Overval : diefstal of poging tot diefstal in aanwezigheid van de uitbater of van zijn personeel (2) Diefstal met braak of poging tot diefstal met braak, gepleegd bij afwezigheid van de uitbater of zijn personeel

Jaarverslag 2003

Al deze inspanningen hebben geleid tot een kleiner aantal incidenten in 2003. Hoewel het aantal overvallen op zich inderdaad aan het dalen is, zijn ze helaas steeds gewelddadiger. De maatschappijen aangesloten bij de BPF willen hoe dan ook een nauwere samenwerking tussen de uitbaters en de plaatselijke politie om zo te proberen dit zorgwekkend verschijnsel aan banden te leggen, vooral in de grote « risicosteden », voornamelijk Brussel en de grote Waalse steden. Ook hier echter blijkt dat 2003 een positieve evolutie heeft gekend. De federale politie heeft in 2003 immers een daling opgetekend van 28 % in het aantal gewapende overvallen in de tankstations ten opzichte van 2002. In 2003 waren er 104, het jaar voordien nog 145 (14 overvallen tegenover 24 in Charleroi en 11 tegenover 30 in Luik).

Er dient te worden opgemerkt dat de cijfers van de politie (104 overvallen op nationaal niveau) die van de navraag bij de leden van de BPF volledig bevestigen. Deze navraag leverde het resultaat van 61 overvallen in 56% van de Belgische verkoopspunten voor 2003 op. Het aantal incidenten moet echter worden gezien in verhouding tot het huidig aantal stations. Er zijn namelijk steeds minder tankstations en bovendien zijn ze steeds beter beveiligd tegen overvallen of zelfs volledig geautomatiseerd. Terwijl het absoluut aantal overvallen in de loop van de laatste drie jaar is gedaald, stelt men in relatieve cijfers vast dat er elk jaar nog steeds incidenten (diefstal of overval) zijn in één op tien stations. Dit blijft erg verontrustend. De evolutie begin 2004 toont daarenboven een verhoging van het aantal incidenten.

59

2003

De petroleummaatschappijen aangesloten bij de BPF zijn bezorgd om de veiligheid van de uitbaters van de tankstations en die van hun klanten. Daarom stellen ze brochures en informatiefolders ter beschikking en hebben ze voor hen opleidingsprogramma's en soms zelfs trainings-programma's ontwikkeld om op dergelijke overvallen te leren reageren. Bovendien werden aanzienlijke investeringen gedaan in de veiligheid in de tankstations, onder meer door de installatie van steeds meer geavanceerde beveiligings- en betalingssystemen, die ertoe bijdragen dat de buit van de overvallen steeds kleiner wordt.


De economische kwesties De openingsuren van de winkels in de tankstations De BPF wenst de volledige liberalisering van de openingsuren van de shops in de tankstations. Er is op zijn minst een versoepeling nodig (15 openingsuren naar keuze van de uitbater, zoals sommigen onder hen eisen). Dit moet in de plaats komen van de huidige verplichte sluiting om 20u. Deze liberalisering zou toelaten te beantwoorden aan de evolutie van de levenswijze, aan de vraag van de consument en zou bijkomende werkgelegenheid creëren.

De controle van de kwaliteit van de motorbrandstoffen

2003

60

Voor het eerst sinds de oprichting van het Fonds voor Analyse van Aardolieproducten (FAAP) in 1996, bleek uit de resultaten van de analyses in 2001 een stijging van het aantal slechte stalen genomen in de Belgische tankstations. In 2002 verbeterde deze situatie, maar het aantal slechte stalen bleef te hoog: 5,44% van het totaal, of meer dan 500 inbreuken op ongeveer 10.000 stalen die door het FAAP in de loop van het jaar werden genomen. In 2003 daarentegen is het percentage slechte stalen teruggevallen tot 3,6% (van zowat achtduizend genomen sta-

len), wat het beste resultaat is sinds de oprichting van het FAAP. Een van de verklaringen voor deze opmerkelijke verbetering is het verdwijnen van benzine 98 octaan met loodvervanger. Een van de voornaamste oorzaken van inbreuk op de wetsbepalingen is te vinden in de dampdruk van benzine (overgang van de winter naar de zomer). De omzet van dit soort benzine daalde gestaag met als gevolg dat het opvullen van de voorraadtanks van de tankstations met benzine zomerkwaliteit (minder vluchtige benzine om luchtvervuiling tegen te gaan) niet kan garanderen dat op 1 mei van elk jaar effectief zomerkwaliteit getankt werd. Dit probleem is dus nu grotendeels opgelost. Het jaar 2003 is ook het eerste volledig jaar van controles van de bulkleveringen van diesel aan grote beroepsgebruikers. Het gaat vooral om wegtransportondernemingen die over voorraadtanks beschikken die privépompen bevoorraden. Bijgevolg zijn de beroepsorganisaties van vervoerders nu ook vertegenwoordigd in het beheerscomité van het FAAP. De BPF dringt al jaren aan op controles omdat zij weet dat de helft van de in België verkochte diesel niet via de tankstations gaat. Hoewel de fraude met diesel in de tankstations lijkt te verminderen, zou het kunnen dat deze fraude zich heeft verplaatst naar de bulkleveringen - vooral omdat het zwavelgehalte in diesel sinds november 2001 eveneens een potentiële bron van fiscale overtredingen is geworden.

Jaarverslag 2003

Evolutie van het percentage slechte stalen. Per product (in %) Motorbranstoffen

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Benzine 95 octaan Benzine 98 octaan

2,6 6,8

1,6 3,3

2,8 4,2

1,9 2,3

0,9 1,1

4,7 9,3

3,8 5,4

1,7 3,3

Diesel

21,7

17,4

6,7

5,3

3,3

6,6

7,9

6,1

TOTAAL

13,1

9,9

5,1

3,7

2,0

6,2

5,4

3,6

Bron : FAAP

Evolutie van het percentage slechte stalen. Per soort maatschappij (in %)

1996 Bij de BPF aangesloten maatschappijen

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

6,9

5,8

3,0

2,4

1,1

2,0

3,2

2,4

Andere merken

21,3

14,9

7,4

4,8

2,7

6,7

8,6

6,2

Witte pompen

25,3

17,9

9,6

7,1

4,1

9,9

10,1

4,4

Geheel van de markt

13,1

9,9

5,1

3,7

2,0

6,2

5,4

3,6

Bron : FAAP en BPF

De BPF heeft trouwens geëist dat alle overtredingen met betrekking tot het zwavelgehalte van de producten zouden worden meegedeeld aan de

61

Administratie van Douane en Accijnzen. Het kan immers gaan om een fraude op de kwaliteit die erin bestaat de accijnzen op de diesel te betalen, maar huisbrandolie te gebruiken, of een mengsel dat méér zwavel bevat dan toegestaan in diesel. Wat de kwaliteit betreft, stellen we zoals ieder jaar vast dat de maatschappijen die lid zijn van de BPF globaal gezien een beter resultaat behalen dan de andere operatoren samen.

2003

Het bestaan van dergelijke controles en de ruchtbaarheid die er in de sector aan wordt gegeven, zijn twee positieve factoren, maar dit is niet voldoende. De controles worden immers hoofdzakelijk uitgevoerd bij bekende ondernemingen die zijn aangesloten bij beroepsorganisaties voor wegvervoerders of die zich spontaan bij het FAAP hebben gemeld. Zij zijn dus niet de grootste verdachten.


De economische kwesties De evolutie van het aantal tankstations Het FAAP houdt een gegevensbank bij van alle te controleren Belgische tankstations en kan bijgevolg een betrouwbare schatting geven van het aantal bestaande verkooppunten. Volgens de telling waren er op 1 januari 2004 nog 3.686 tankstations, tegenover 3.846 een jaar voordien, wat een vrij sterke daling van 5 % in een jaar tijd betekent.

Evolutie van het aantal verkooppunten van motorbrandstoffen in België 62 Aantal tankstations Wijziging (%)

01/01/2001

01/01/2002

01/01/2003

01/01/2004

4.414

4.177

3.846

3.686

- 5,37

- 7,92

-4,7

Bron : FAAP

Aantal verkooppunten met het merk van de bij de BPF aangesloten maatschappijen (op 01/01/2004)

2003

Maatschappij

Stations

%

Total

491

13,32

Q8

421

11,42

Shell

320

8,68

Texaco

323

8,76

Esso

286

7,76

Jet

211

5,73

Totaal voor merken BPF-leden

2.052

55,67

Andere

1.634

44,33

TOTAAL

3.686

100,00

Bron : FAAP en BPF Daling van het aantal tankstations in één jaar : - 4,7 %

Jaarverslag 2003

Aantal tankstations uitgerust met elektronische betaalterminal (op 01/01/2004)

Aantal stations Met elektronische betaalterminal buiten Zonder elektronische betaalterminal buiten TOTAAL waarvan met betaalterminal binnen (over het algemeen een « shop »)

%

3.327

90,3

359

9,7

3.686

100,0

1.825

49,5

Bron : Banksys en FAAP

De programmaovereenkomst Het aantal prijswijzigingen Het afvlakkingsmechanisme dat sinds 3 jaar (sinds 1 mei 2001) in de programma-overeenkomst is ingebouwd, bleef een belangrijke rol spelen bij het beperken van het aantal prijswijzigingen. Het voorkomt kleine prijsaanpassingen en te snel op elkaar volgende aanpassingen van de maximumprijs.

rijkste olieproducten in 2003 moet worden vergeleken met de 155 prijswijzigingen die werden opgetekend in 2000, het laatste jaar van het systeem zonder het mechanisme van «afvlakking ». Het relatief hoog, maar stabiel niveau van de prijzen in 2003, werd vertaald in een aantal dalingen en stijgingen van de maximumprijzen die mekaar ongeveer in evenwicht houden. Voor de drie belangrijkste producten die in België worden verdeeld (benzine, diesel en huisbrandolie), heeft 2003 globaal zelfs meer dalingen dan stijgingen gekend!

63

Dit niveau van 74 wijzigingen van de maximumprijzen voor de drie belang-

2003

Stijgingen

Dalingen

Totaal

Benzine 95 octaan

10

10

20

Diesel LZG

10

16

26

Huisbrandolie

15

13

28

TOTAAL

35

39

74

Bron : BPF

2003

Aantal wijzigingen van de maximumprijzen van benzine, diesel en huisbrandolie van 01/01/2003 tot 01/01/2004


De sociale onderhandelingen en de evolutie van de tewerkstelling in de Belgische petroleumsector

D

e interprofessionele sociale partners hebben voor de periode 2003-2004 een akkoord gesloten dat vooral op de volgende elementen betrekking heeft: - een richtnorm van 5,4% voor de loons- en weddeverhogingen, met een oproep om het jaar 2003 maximaal te ontzien; - een aanmoediging van de werkgelegenheid;

De voornaamste elementen van dit sectoraal akkoord zijn: - een conventionele salarisverhoging van 0,75 % in 2003 en 1,20% voor 2004; - de verlenging van de bestaande systemen voor brugpensionering; - werktijdverkorting tot 36u per week vanaf 2004.

- het beroep op tijdskrediet. Op basis van deze krachtlijnen werd snel een sectoraal akkoord bereikt met de vakbondsorganisaties uit de petroleumsector.

64

Evolutie van de tewerkstelling in de petroleumsector 31.12.1973

31.12.2002

31.12.2003

Wijziging in 1 jaar (in %)

Arbeiders

5.167

1.265

1.138

-10,04

Bedienden

6.097

3.943

4.070

+3,22

11.264

5.208

5.208

0,00

2003

TOTAAL

Bron : Nationaal Instituut voor de Statistiek

index

Index van de tabellen Wereld: productie/reserves/wereldverbruik/raffinagecapaciteit ...........................................8 België : verbruik: evolutie 2003/2002....................................................................................8 Marktaandelen van de verschillende energiebronnen..........................................................8 Omzetcijfer en investeringen van de BPF-leden...................................................................9 Wereldreserves van aardolie op 01/01/2004........................................................................14 Wereldwijde aardolieproductie 2003...................................................................................15 Evolutie van het verbruik van aardolie per geografische zone..........................................16 Evolutie van de raffinagecapaciteit in de wereld.................................................................16 Gevolgen van de Europese richtlijn energietaks op de Belgische accijnstarieven............19 Dichtheid van de netwerken van tankstations in Europa..................................................21 Maximumprijzen aan de verbruiker van de voornaamste petroleumproducten .............28 Vergelijking van de gemiddelde prijzen van de voornaamste petroleumproducten met en zonder belastingen in 1975 en 2003 ...................................30 Effect van de evolutie van de dollarkoers op de maximumprijzen van benzine 95 octaan ..........................................................................32 Effect van de evolutie van de aardolieprijs op de maximumprijzen van benzine 95 octaan ............................................................................32

66

Raffinagecapaciteiten van de Belgische raffinaderijen ........................................................33 Hoeveelheid producten verwerkt in de Belgische raffinaderijen.......................................33 Primaire distillatiecapaciteit van de Belgische raffinaderijen .............................................34 Nettoproductie van afgewerkte producten in België ..........................................................34 Invoer van aardolie in België volgens land van herkomst .................................................35 Buitenlandse handel in afgewerkte producten in 1973, 1979, 2002 en 2003..................36 Levering van afgewerkte producten voor verbruik in België.............................................37 Verbruik van de voornaamste motorbrandstoffen..............................................................38

2003

Evolutie van het aantal personenwagens per type brandstof.............................................39 Evolutie van het aantal inschrijvingen van nieuwe personenwagens per type brandstof .................................................................................................................39 België: maximale jaarlijkse emissies vanaf 2010 (SO2, NOx, VOS, NH3).........................42 Emissies van SO2 en NOx door de petroleumraffinaderijen..............................................43 Accijnzen en gelijkgestelde taksen.......................................................................................55 Opbrengst accijnzen op petroleumproducten in 2003.......................................................55

Jaarverslag 2003

Evolutie van het aantal overvallen en diefstallen in de tankstations.................................58 Evolutie van het percentage slechte stalen per product.....................................................61 Evolutie van het percentage slechte stalen per soort maatschappij ..................................61 Evolutie van het aantal verkooppunten van motorbrandstoffen in België .......................62 Aantal verkooppunten met het merk van de bij de BPF aangesloten maatschappijen ...62 Aantal tankstations uitgerust met elektronische betaalterminal........................................63 Aantal wijzigingen van de maximumprijzen van benzine, diesel en huisbrandolie van 01/01/2003 tot 01/01/2004....................................................63 Evolutie van de tewerkstelling in de petroleumsector .......................................................64

Index van de figuren Prijs van de aardolie in $/bl en €/bl ......................................................................................5

67

Samenstelling van de maximumprijs van benzine en diesel aan de pomp........................9 Bruto raffinagemarges, jaarlijks gemiddelde.......................................................................17 Brandstofprijzen in de buurlanden .....................................................................................22 Prijs van de aardolie (Brent) in euro/vat.............................................................................23 Gemiddelde noteringen voor Benzine 95 octaan, gasolie en huisbrandolie (Barges High FOB Rotterdam).............................................................................................29 Benzineprijs bij constante belastingtarieven sinds 1985 ...................................................30 Dieselprijs bij constante belastingtarieven sinds 1985 ......................................................31 Buitenlandse handel in afgewerkte producten ...................................................................36 Aandeel van de verkoop van benzine en diesel in België..................................................39 Aardoliebalans van België in 2003 ......................................................................................40

2003

Procentueel aandeel van de verschillende producten in het binnenlands verbruik........37

Jaarverslag BELGISCHE PETROLEUM FEDERATIE

Recommend Documents