Jaarverslag Alle senioren een veilig en comfortabel thuis!

Jaarverslag 2010

Alle senioren een veilig en comfortabel thuis!

Jaarverslag 2010 Stichting Habion Inhoudsopgave 1 2

3 4 5 6 7

Bestuursverslag .............................................................................................................................. 2 Volkshuisvestingsverslag ................................................................................................................ 4 2.1 Inleiding .................................................................................................................................. 4 2.2 Kwaliteit van het vastgoed ..................................................................................................... 4 2.2.1 Bouwen en verwerven van vastgoed ................................................................................. 4 2.2.2 Onderhoud van vastgoed .................................................................................................. 6 2.2.3 Verbeteren van vastgoed ................................................................................................... 8 2.3 Verhuur en woningtoewijzing ................................................................................................. 9 2.4 Betrekken van bewoners ........................................................................................................ 9 2.5 Financiële continuïteit .......................................................................................................... 10 2.6 Leefbaarheid ........................................................................................................................ 13 2.7 Overleg met de gemeenten.................................................................................................. 13 2.8 Verbindingen ........................................................................................................................ 14 Verslag Raad van Commissarissen .............................................................................................. 15 Verklaring van bestuur .................................................................................................................. 22 Verslag klachtencommissie .......................................................................................................... 23 Geconsolideerde jaarrekening 2010 ............................................................................................. 24 Controleverklaring van de accountant…………………..……………………………………………..60

1 van 60

1 Bestuursverslag In 2010 hebben we 460 bewoners blij kunnen maken met een nieuwe woning. Habion heeft 189 seniorenwoningen opgeleverd en 271 zorgappartementen. Dat betrof herontwikkelingen van oude gebouwen op eigen terrein en er zijn in het kader van matching van taken en middelen twee nieuwe projecten van collega-corporaties aangekocht in Pijnacker (120 woningen en een servicepunt) en Houten (17 woningen). Alles bij elkaar hebben we € 65,3 miljoen geïnvesteerd in nieuwe woningen en € 52,9 miljoen afgeboekt om de huren betaalbaar te maken. Afgelopen jaar was een goed jaar voor Habion. Dat is midden in de financiële crisis een vreemde gewaarwording. Juist ook omdat een aantal collega-corporaties het zwaar heeft. Door onze bijzondere positie als landelijk werkende corporatie en onze specialisatie in seniorenhuisvesting hebben we de crisis goed doorstaan. Een terugblik! Scheiden wonen en zorg Met de komst van het kabinet Rutte is het scheiden van wonen en zorg hoog op de politieke agenda gezet. Dat is goed en het is ook niet nieuw. In de praktijk wordt al hard gewerkt door zorginstellingen en woningcorporaties om „Het nieuwe wonen voor ouderen‟ te realiseren. Dat betekent in de praktijk geen verzorgingshuizen meer bouwen maar zelfstandige woningen die voorbereid zijn op het leveren van zorg. Vergelijk het maar met het inbouwpakket in een auto. Vanuit onze visie moet het mogelijk zijn dat een woning meegroeit met de behoeften van de bewoner. Dus van woning naar verzorgingswoning naar verpleegwoning. Belangrijk is dat dit op een schaal gebeurt waarbij de zorginstelling voldoende klanten heeft, maar er ook sprake is van een vitale woon- en leefgemeenschap met mantelzorg. Dat laatste is een belangrijke woonwens van senioren, blijkt uit onderzoek van Habion uit 2007. Meer informatie over dit onderzoek is te vinden in de publicatie De Grijze Motor, zie www.degrijzemotor.nl. Voor Habion is het belangrijk dat het scheiden van wonen en zorg geleidelijk wordt ingevoerd. In de verblijfsvergoeding voor een verzorgingsplaats is in de AWBZ ook de investering in algemene ruimte in een verzorgings- of verpleeghuis meegenomen. Het regiem van huurprijsberekening voor het wonen kent die voorzieningen niet en rekent er geen vergoeding aan toe. Linksom of rechtsom zal de overheid hier bij de invoering rekening mee moeten houden. Maatschappelijk ondernemen Een belangrijke constatering in De Grijze Motor is dat senioren ook na hun pensionering graag maatschappelijk actief zijn. Op grond van dit onderzoek zijn we in 2010 begonnen met de ontwikkeling van een wooncomplex in Houten-Zuid in samenwerking met Stichting Timon. We bouwen een thuis voor tienermoeders en senioren. Dit unieke woonconcept wordt gerealiseerd met subsidie van het voormalige ministerie voor Jeugd en Gezin. Een soortgelijk project ontwikkelen we met De Hoenderloo Groep (in 2011 gefuseerd met Pluryn tot Pluryn Hoenderloo Groep). Belastingen en Heffingen Het beeld dat corporaties over onbeperkte bronnen van euro‟s beschikken begint gelukkig behoorlijk te nuanceren. Het grootste probleem is dat de overheid geen stabiel investeringsklimaat biedt. Corporaties zijn per definitie bezig met de lange termijn. Dan past het niet om in vijf jaar tijd: van een vrijstelling voor de vennootschapsbelasting via een gedeeltelijk belastingplicht naar volledige belastingplicht (€ 500 miljoen opbrengst Rijk) te gaan; een Vogelaarheffing in te voeren (€ 75 miljoen opbrengst Rijk) en die na twee jaar weer af te schaffen; een aankondiging te doen dat er vanaf 2014 aan de huurtoeslag moet worden bijgedragen (€ 600 miljoen opbrengst Rijk). Habion neemt nu in 2011 beslissingen om te investeren in woningen die in of na 2014 worden opgeleverd. Wie weet of we dat tegen die tijd ook kunnen betalen, mag het zeggen. En als we nu anticiperen en ook deze maatregelen weer veranderen, zijn we jaren van voorbereiding en harde bouwproductie in de pijplijn kwijt. Helaas is Den Haag vooralsnog doof voor deze argumenten. In 2010 hebben we met succes geprocedeerd tegen de Vogelaarheffing. Ook is het gelukt om de speciale vrijstelling voor de vennootschapsbelasting in 2011 voor Habion te handhaven. Habion is immers geen normale corporatie, maar een landelijke seniorenhuisvester. Hierdoor zijn niet alle reguliere regels logisch voor Habion.

2 van 60

Visitatie In het laatste kwartaal van 2010 is Habion gevisiteerd door KWH. Habion scoort gemiddeld een 5,9. Dat staat voor „voldoet bijna aan de norm en treft maatregelen om binnen een jaar aan de norm te voldoen‟. Habion herkent zich in deze uitkomst. Zeker in het licht van de eigen bevindingen en de maatregelen die al in gang waren gezet. De visitatie heeft Habion veel inzicht van buiten naar binnen opgeleverd. Op onderdelen hebben we een verbeterplan opgesteld waar we de komende jaren mee aan de slag gaan. Het is voor ons als landelijk werkende seniorenhuisvester jammer dat de visitatiemethodiek is geënt op de lokaal en regionaal werkende corporatie met een brede doelgroep. Dat levert discrepantie op met de bijzondere werkwijze van Habion. Zo heeft Habion er bewust voor gekozen om het aanspreekpunt voor bewoners in hun directe nabije omgeving te organiseren. Het is dan ook hoofdzakelijk de zorginstelling die lokaal een belangrijke en zichtbare rol vervult. Zowel richting bewoners als richting gemeenten. Financieel resultaat Zoals gezegd was 2010 een goed jaar voor Habion. Dat neemt niet weg dat een grote bouwproductie leidt tot een negatief financieel resultaat. We maken ca. € 1,5 miljoen verlies. Dat wordt vooral veroorzaakt door de transformatie van zorgvastgoed naar woningen. Woningen kennen een hogere onrendabele top. Toch verkeren we in een unieke situatie. Door de combinatie van zorgvastgoed en woningen heeft Habion een gezonde kasstroom. Dat betekent dat we stevig door kunnen bouwen waar andere corporaties tegen hun grenzen aanlopen. Een groot deel van onze bouwactiviteiten financieren we uit de kasstromen. Voor nieuwbouw in 2011 en 2012 hebben we de financiering in 2010 veilig gesteld tegen een relatief zeer lage rente. Onze financiële positie is gezond. De kosten van Habion zijn zeer laag. Voor de tweede keer op rij sinds onze deelname aan het benchmarksysteem aeDex/IPD scoort Habion de eerste positie op de efficiency-ratio. We maken de minste kosten in een vergelijking met collegae. Dat neemt niet weg dat het altijd nog beter kan. Investeren in mensen 2010 was een goed jaar. Waarin we weer veel mensen blij hebben kunnen maken met een nieuwe woning. Een jaar ook waarin hard gewerkt is om toekomstige investeringen veilig te stellen. We moeten de effecten van de vergrijzing immers niet onderschatten. De doelgroep groeit steeds sneller. 2010 was ook het jaar waarin duidelijk werd dat de inkomensontwikkeling van gepensioneerden in de toekomst minder zeker is dan altijd gedacht. De vraag om betaalbare huisvesting in een veilige omgeving blijft onveranderd hoog. Daar gaat het om. En daar gaat Habion ook in 2011 mee door. Onverveerd! Peter Boerenfijn, directeur – bestuurder Houten, 15 juni 2011

3 van 60

2 Volkshuisvestingsverslag 2.1

Inleiding

Habion is sinds 1952 een landelijk werkende woningcorporatie die met lokale partners woonvormen met een aanbod van service en zorg ontwikkelt, realiseert en beheert. Als specialist in de huisvesting van senioren kijkt Habion niet alleen naar de wensen van de ouderen van nu, maar ook naar de ouderen van de toekomst. Op het gebied van wonen, welzijn en zorg hanteert Habion een integrale benadering. Daarbij is er extra aandacht voor senioren die vanwege hun inkomen kwetsbaar zijn op de woningmarkt. Naast het bieden van een levensloopbestendige woning of appartement, richt Habion zich op het faciliteren van een comfortabele en veilige woon- en leefomgeving. Om dit te realiseren en nieuwe initiatieven te ontwikkelen wordt er nauw samengewerkt met lokale zorgaanbieders waaraan Habion ook verreweg het grootste deel van het bezit verhuurt. De toewijzing en de verhuur van de woningen wordt hoofdzakelijk door de lokale zorgpartners uitgevoerd. Habion houdt de algemene trends in beeld door zelf marktonderzoek te doen. Op basis daarvan worden de plaatselijke behoeften en wensen op het gebied van wonen, welzijn en zorg in kaart gebracht. De uitkomsten hiervan dienen als uitgangspunt voor de ontwikkel- en bouwactiviteiten. Habion verwacht dat de toekomstige oudere een andere rol in de maatschappij vervult en dat daarmee ook de woonwensen veranderen. Habion heeft hiernaar onderzoek uitgevoerd en op basis daarvan nieuwe woonzorgconcepten ontwikkeld. De positie van landelijk werkende corporaties is aan het veranderen. Ook lokale partijen richten zich in toenemende mate op de „seniorenmarkt‟. Hierdoor is het voor Habion noodzakelijk met meer nadruk te participeren in lokale netwerken om haar expertise in te kunnen zetten. Het maken van prestatieafspraken is ingewikkeld. We werken als relatief kleine partij in zo‟n 70 gemeenten. Habion is een klantgerichte organisatie, die staat voor kwaliteit. De directeur-bestuurder is de enige medewerker in dienst van stichting Habion. Omdat tussen stichting Habion en stichting Habion vastgoed zorgsector (een niet winstbeogende instelling, NWI) een kostendelingsovereenkomst bestaat, wordt Habion belast voor een aandeel in onder meer de personeelskosten (94%). De organisatie is compact waardoor besluitvorming snel kan plaatsvinden. De werkzaamheden worden uitgevoerd door enthousiaste mensen met een grote betrokkenheid. Habion is gevestigd in Houten. Meer informatie treft u aan via www.habion.nl. Voor u ligt een sober en doelmatig jaarverslag en volkshuisvestingsverslag. Habion heeft in 2010 gewerkt aan het stroomlijnen van haar interne processen en het verbeteren van de bedrijfsvoering. Met als doel een goed geoliede organisatie waarin tijd en geld effectief worden besteed. Dit volkshuisvestingsverslag past in die lijn.

2.2

Kwaliteit van het vastgoed

Habion ontwikkelt en beheert woningen en zorgvastgoed voor senioren. Omdat al het vastgoed van Habion bestemd is voor het huisvesten van senioren met een (latente) zorgvraag, wordt het prestatieveld „wonen en zorg‟ niet in een apart hoofdstuk behandeld. Het bouwen, verwerven, onderhouden en verbeteren van zowel de woningen als het zorgvastgoed van Habion wordt behandeld in dit hoofdstuk. Per activiteit wordt steeds eerst de gehele portefeuille behandeld. Daarna wordt specifieker ingegaan op de woningen en vervolgens het zorgvastgoed. 2.2.1 Bouwen en verwerven van vastgoed Habion heeft eind 2010 een portefeuille van 9.754 eenheden. Bijna de helft van het vastgoed van Habion bestaat uit zelfstandige woningen (4.528 woningen). Het gaat grotendeels om aanleunwoningen in de nabijheid van een zorgcentrum. Een klein deel van de woningen zijn zelfstandige seniorenwoningen in de wijk. De andere helft van de portefeuille van Habion bestaat uit zorgeenheden (5.116 eenheden) en overige verhuureenheden zoals garages en winkelruimte (110 eenheden). De zorgeenheden zijn appartementen en kamers in verzorgingshuizen en een klein aantal verpleeghuizen. Om in aanmerking te komen voor intramurale huisvesting in een zorgcomplex moeten bewoners over een zorgindicatie beschikken. 4 van 60

Habion wil bijdragen aan het verder realiseren van het scheiden van wonen en zorg en investeert daarom in hoofdzaak in seniorenwoningen. Het is de ambitie van Habion om in de komende tien jaar te groeien naar een vastgoedportefeuille waarin circa tweederde bestaat uit zelfstandige woningen voor de doelgroep en een derde uit specifiek zorgvastgoed. Habion is van mening dat er een groep ouderen is die vanwege een behoefte aan intensieve verzorging (voorlopig nog) een bijzondere woonvorm nodig hebben. Daarom blijft Habion investeren in kleinschalige zorgcomplexen. Vastgoedportefeuille Habion Eenheden

2010

2009

Zelfstandige woningen

4.528

4.418

Zorgeenheden

5.116

5.181

110

101

9.754

9.700

Overige eenheden Totaal eenheden

Bouwen, verwerven, slopen en verkopen van woningen Met het ontwikkelen van levensloopbestendige woningen wil Habion bijdragen aan het zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen van ouderen. In 2010 is de woningportefeuille van Habion gegroeid met 110 woningen tot een totaal van 4.528 woningen. Er zijn 79 woningen onttrokken aan de portefeuille en 189 woningen toegevoegd, deels in eigen ontwikkeling deels turnkey aangekocht. Onderstaande tabel geeft per gemeente aan welke woningen zijn toegevoegd en onttrokken aan de woningportefeuille. Woningportefeuille Habion Seniorenwoningen per 31-12-2009

4.418

Nieuwbouw en aankoop Hengelo

8

Harderwijk

45

Pijnacker

120

Renovatie Rheden Hellendoorn Zuid-Scharwoude

16 -15 -1

Verkoop Almkerk

-54

Sloop Hengelo

-4

Andere bestemming Ede

-5

Totaal toegevoegd

189

Totaal onttrokken

-79

Seniorenwoningen per 31-12-2010

4.528

Grondaankoop In 2010 heeft Habion grond aangekocht in Alkmaar in de wijk Hoefplan voor een bedrag van € 1.027.000. Habion realiseert hier samen met zorgaanbieder De Zorgcirkel en de gemeente Alkmaar een wijksteunpunt en 37 seniorenwoningen. De nieuwbouw komt direct naast zorgcentrum De Vleugels dat bestaand bezit is van Habion.

5 van 60

Kwaliteit Habion heeft sinds 2009 als beleid om nieuwe woningen aan het landelijk bekende label WoonKeur te laten voldoen. Daarmee waarborgt Habion voldoende woonkwaliteit en het draagt bij aan positieve beeldvorming bij de huurders. Onderstaande tabel maakt inzichtelijk dat Habion nu 21 woningen in portefeuille heeft die het WoonKeurcertificaat hebben. Twee woongebouwen in aanbouw bevinden zich in de fase van voortoets. Naast WoonKeur hanteert Habion haar eigen labels te weten Habion Comfort, Habion Comfort Plus en Habion Comfort de Luxe. Hiermee brengt Habion differentiatie aan in woningtype, woninggrootte en afwerkingsniveau. Woningen met Woonkeurcertificaat Jaar aanmelding

Naam plan

Aantal woningen

Gemeente

Provincie

Fase

Arnhem

Gelderland

2008

Schuytgraaf veld 10

21

Certificaten

Oldebroek

Gelderland

2007

De Hullen

43

Voortoets

Berkelland

Gelderland

2007

WZC J.W. Andriessenhuis

58

Voortoets

Bouwen, verwerven, slopen en verkopen van zorgvastgoed In 2010 is het aantal eenheden in zorgcomplexen van Habion afgenomen met 65 eenheden tot een totaal van 5.116 eenheden. Er zijn 336 verzorgingseenheden onttrokken aan de portefeuille en 271 eenheden toegevoegd. Onderstaande tabel geeft per gemeente de afname en toename van zorgeenheden aan. Portefeuille zorgvastgoed Habion Zorgeenheden in eigendom per 31-12-2009

5.181

Nieuwbouw en aankoop Borculo

71

Hengelo

60

Oldebroek

56

Kampen

74

Norg

6

Renovatie Nederhorst den Berg Hellendoorn Norg Rheden

4 -35 -7 -20

Sloop Borculo Oldebroek Kampen

-102 -71 -101

Totaal toegevoegd

271

Totaal onttrokken

-336

Zorgeenheden in eigendom per 31-12-2010

5.116

2.2.2 Onderhoud van vastgoed Habion kent drie soorten onderhoud: planmatig onderhoud, contractonderhoud en klachtonderhoud. Planmatig onderhoud betreft onderhoudswerkzaamheden op basis van de meerjaren onderhoudsplanning, bijvoorbeeld schilderwerk. Dit wordt ook wel cyclisch onderhoud genoemd. 6 van 60

Preventief contractonderhoud betreft jaarlijks terugkerend onderhoud van de technische installaties waarvoor Habion onderhoudscontracten heeft afgesloten. Klachtonderhoud betreft het niet geplande onderhoud op verzoek van de klant. In 2010 heeft Habion in totaal ruim € 10,1 miljoen besteed aan het onderhoud van haar woningen en zorgvastgoed. Onderhoudsuitgaven Habion Zelfstandige woningen

Zorgeenheden

Totaal

€ 3.318.000

€ 1.105.000

€ 4.423.000

Contractonderhoud

€ 744.000

€ 945.000

€ 1.689.000

Klachtonderhoud

€ 762.000

€ 971.000

€ 1.733.000

Brandpreventie

€ 35.000

€ 688.000

€ 723.000

Legionellabestrijding

€ 51.000

€ 191.000

€ 242.000

Overig onderhoud

€ 24.000

€ 96.000

€ 120.000

-

€ 1.200.000

€ 1.200.000

€ 4.934.000

€ 5.196.000

€ 10.130.000

Onderhoud Planmatig onderhoud

WTZi onderhoud Totaal

Onderhoud van woningen Habion voert jaarlijks werkzaamheden uit om haar woningen op een maatschappelijk aanvaardbaar kwaliteits- en voorzieningenniveau te brengen en te houden. Aan woningonderhoud is in 2010 in totaal circa € 4,9 miljoen uitgegeven. Door de specifieke doelgroep van Habion gaat extra aandacht uit naar brandpreventie en het voorkomen en bestrijden van legionella. In 2010 heeft Habion aan het verbeteren van de brandveiligheid van woningen circa € 35.000 besteed. Daar waar risico‟s aanwezig zijn (in bestaande complexen van voor 2003) plaatst Habion uit voorzorg rookmelders. Zodra een woning leeg komt, wordt deze onderzocht. Daarnaast letten beheerders van wooncomplexen extra op onveilige situaties en worden waar nodig verbeteringen aangebracht. Habion heeft in 2010 circa € 51.000 uitgegeven aan preventie en bestrijding van legionella in de wooncomplexen. Jaarlijks worden audits uitgevoerd om de naleving van beheersmaatregelen door zorginstellingen te optimaliseren. Aan overige investeringen die vanuit regelgeving werden gedaan, is circa € 24.000 besteed. Deze investeringen betreffen het verbeteren van veiligheidspunten op daken in het kader van Arbowetgeving en het controleren van keerkleppen. Habion heeft in 2010 58 WMO voorzieningen gerealiseerd in de woningen. Onderhoud van zorgvastgoed Aan onderhoud van zorgcomplexen is door Habion in 2010 totaal circa € 5,2 miljoen uitgegeven. Daarvan wordt 1,2 miljoen gedekt door afspraken met zorgorganisaties die hiervoor een vergoeding ontvangen van de overheid (WTZi regeling). In 2010 is aan het verbeteren van de brandveiligheid van zorgcomplexen circa € 688.000 besteed. Gezien de beperkte mobiliteit van een deel van de bewoners van zorgcomplexen, moet de brandveiligheid aan nog strengere eisen voldoen dan bij de woningen van Habion het geval is. In 2010 heeft Habion circa € 191.000 uitgegeven aan preventie en bestrijding van legionella in zorgcomplexen. Net als voor brandpreventie geldt ook voor legionellabestrijding dat in zorgcomplexen van Habion de alertheid op legionella van nog groter belang is dan bij de woningen van Habion het geval is. Jaarlijks worden audits uitgevoerd om de naleving van beheersmaatregelen door zorginstellingen te optimaliseren. Aan overige investeringen die vanuit regelgeving werden gedaan in zorgcomplexen, is circa € 96.000 besteed. Deze investeringen betreffen het verbeteren van veiligheidspunten op daken in het kader van Arbowetgeving en het controleren van keerkleppen.

7 van 60

2.2.3 Verbeteren van vastgoed Bij het verbeteren van het vastgoed van Habion gaat om het verbeteren van de woonkwaliteit en duurzaamheid. In 2010 heeft Habion € 822.000 besteed aan het verbeteren van de woningen en het zorgvastgoed. Uitgaven aan verbetering van bezit Verbetering van bezit

Woningen

zorgeenheden

Totaal

Woonkwaliteit

€ 488.000

€ 73.000

€ 561.000

Duurzaamheid

€ 261.000

€ 52.000

€ 313.000

Totaal

€ 749.000

€ 125.000

€ 874.000

Verbeteren van woningen Woonkwaliteit Bij het verbeteren van de woonkwaliteit gaat het bij Habion onder andere om het plaatsen van fietsenrekken, scootmobielbergingen, trapliften, deurautomaten en videofooninstallaties en het verbeteren van veiligheid en toegankelijkheid van tuinen en paden. Aan de verbetering van de woonkwaliteit heeft Habion in 2010 € 488.000 besteed. Verbeteringen van de woonkwaliteit rekent Habion niet door in de huur van de woningen. Duurzaamheid Met het oog op duurzaamheid en beheersing van energiekosten in de toekomst heeft Habion haar woningen voorzien van een EPA-W label. Zodat Habion kan zien waar maatregelen ter verbetering van het energiegebruik en het milieu moeten worden uitgevoerd. Habion komt qua EPA-score gemiddeld uit op energielabel C. Dat is een redelijk hoge score ten opzichte van de woningvoorraad van corporaties in Nederland. Aan maatregelen ter vermindering van de energiekosten is in 2010 circa € 261.000 besteed. De maatregelen betreffen onder meer het plaatsen van HR-ketels en het aanbrengen van dakisolatie en tochtprofielen. De leaseauto‟s die voor Habion worden ingezet hebben allemaal het A en B label. Ook op die manier draagt Habion bij aan het beperken van de belasting van het milieu. Verbetering van zorgcomplexen Woonkwaliteit Bij het verbeteren van de woonkwaliteit in zorgcomplexen gaat het, vergelijkbaar met de woningen, onder andere om het plaatsen van deurautomaten en videofooninstallaties en het leggen van antisliptegels in badkamers. Aan de verbetering van de woonkwaliteit van zorgcomplexen heeft Habion in 2010 € 73.000 besteed. Duurzaamheid Habion maakt voor verwarming en koeling bij zorgcomplexen steeds meer gebruik van warmte-koude opslag (WKO). Het systeem maakt gebruik van in de bodem opgeslagen warmte en koude. Met een warmtepomp wordt in de winter energie aan het relatief warme grondwater onttrokken en gebruikt voor het verwarmen van het gebouw. Het gebouw wordt in de zomer koel gehouden met het in de winter afgekoelde water. Het gebruik van een WKO-installatie beperkt de CO2-uitstoot aanzienlijk en het gebruik van fossiele brandstoffen neemt af. Het systeem zorgt bovendien voor een extra comfortabel binnenklimaat. In 2009 heeft Habion de eerste WKO-installatie gerealiseerd in Gameren (woonzorgcentrum ‟t Slot). In 2010 werden drie WKO-installaties in gebruik genomen, te weten in Kampen (woonzorgcentrum De Amandelboom), in Oldebroek (woonzorgcentrum De Hullen) en in Hengelo (woonzorgcentrum De Bleijke). In 2010 werkte Habion aan de uitwerking van twee WKO-installaties in Gorssel (woonzorgcentrum De Borkel) en in Haulerwijk (woonzorgcentrum Sinnehiem). In nieuwbouwwoningen in Alkmaar (de Alkenhorst) wordt een bijzondere duurzame energie installatie ontwikkeld. Deze installatie werkt per woning en betrekt warmte en koelte uit de buitenlucht. De bouw start in 2011. Andere maatregelen ter vermindering van de energiekosten, zoals nieuwe verwarmingsketels en isolatie, zijn voor rekening van de zorgorganisaties. Zoals eerder vermeld kunnen zorgorganisaties voor dit type uitgaven een vergoeding van de overheid aanvragen. 8 van 60

2.3

Verhuur en woningtoewijzing

Het merendeel van de woningen verhuurt Habion complexgewijs aan lokale zorgorganisaties. Deze verzorgen de toewijzing en verhuur van woningen en bieden zorg, welzijnsdiensten en service op maat. Op een aantal plaatsen doet de plaatselijke woningcorporatie of een commerciële verhuurpartner de verhuur namens Habion. Dit laatste geldt met name voor nieuwe wooncomplexen met een sterk zelfstandig karakter. Woningtoewijzing De woningen van Habion worden grotendeels toegewezen op basis van zorgindicatie. Habion heeft hierdoor (nog) geen gedetailleerde informatie over de samenstelling en inkomensgegevens van de bewonerspopulatie. Habion heeft haar lokale verhuurpartners opdracht gegeven om vanaf 1 januari 2011 het inkomen van nieuwe bewoners te registreren. Dit als gevolg van de ministeriele regeling aangaande toewijzing van minimaal 90% van de goedkope woningen aan mensen met een beperkt inkomen. Samenstelling van de woningportefeuille Habion heeft goedkope, betaalbare en dure huurwoningen in haar portefeuille. Het grootste deel van de woningen van Habion is, met een huur tussen circa € 350 en € 550, betaalbaar. De tabel geeft de verdeling over de drie categorieën van eind 2010 weer. Om de wijzigingen in 2010 inzichtelijk te maken, is ook de verdeling van eind 2009 opgenomen. Aantal woningen per huurklasse Huurklasse Goedkoop (tot en met € 357,37) Betaalbaar (van € 357,37 tot en met € 548,18) Duur (vanaf € 548,18 ) Totaal

aantal 2010

in %

aantal 2009

in %

262

6%

330

8%

3.511

77%

3.541

80%

755

17%

547

12%

4.528

100%

4.418

100%

Huurprijsontwikkeling De maximale huurprijsontwikkeling bij woningcorporaties is de afgelopen jaren van overheidswege gekoppeld aan de inflatie van het voorafgaande jaar. De inflatie in 2009 van 1,2% vormt het uitgangspunt voor de maximale huurstijging per woning voor 2010 van 1,2%. Om markttechnische redenen heeft Habion ervoor gekozen om niet overal de maximaal toegestane huurstijging door te voeren. Daardoor is de in 2010 gerealiseerde gemiddelde huurstijging 0,1% lager en komt uit op 1,1%. Habion heeft in 2010 incidenteel aan nieuwe huurders een hogere huurprijs in rekening gebracht (huurharmonisatie). In 2011 ontwikkelt Habion beleid op het toepassen van huurharmonisatie.

2.4

Betrekken van bewoners

Habion verhuurt een belangrijk deel van haar vastgoed aan professionele zorgpartijen. Dit betreft zowel verzorings- en verpleeghuizen als (aanleun)woningen. De zorgpartijen verhuren (aanleun)woningen aan eindgebruikers en gebruiken het intramurale vastgoed als bedrijfsmiddel. Naast traditionele ouderen in zorginstellingen richt Habion zich ook op vitale senioren die op zoek zijn naar zelfstandige woningen die niet in directe nabijheid van een zorgcomplex liggen. De verhuur van woningen aan deze nieuwe doelgroep wordt uitbesteed aan professionele externe partijen zoals een makelaar, vastgoedbeheerder of lokale woningcorporatie. Habion heeft er bewust voor gekozen om het aanspreekpunt voor bewoners in hun directe nabije omgeving te organiseren. Het is dan ook hoofdzakelijk de zorginstelling of vastgoedbeheerder die lokaal een belangrijke, zichtbare rol vervult richting bewoners. De zorginstellingen en vastgoedbeheerders voeren namens Habion het overleg met bewoners. Huurderparticipatie Habion heeft geen bewonersvereniging in de gebruikelijke zin. Objectmanagers van Habion wonen jaarlijks lokale bewonersvergaderingen bij om te horen wat er leeft. Er is sprake van open en constructief overleg. Habion ontvangt de notulen van bijeenkomsten van de diverse bewonerscommissies om op de hoogte te blijven. 9 van 60

Met de regionale huurdersvereniging Nieuw Elan uit Friesland voert Habion minimaal twee keer per jaar overleg. Habion voert dit overleg als eigenaar, niet als verhuurder, samen met zorgorganisatie Palet. Daar komen diverse onderwerpen van beleidsmatige aard aan de orde. Nieuw Elan ontvangt van Habion een financiële bijdrage (€ 5.000). In 2010 is met Nieuw Elan twee keer overleg gevoerd. Nieuw Elan voert met Habion in het voor- en najaar overigens ook op objectniveau (onderhoud en renovatie) overleg samen met de betreffende bewonerscommissie. Habion heeft een verhuiskostenregeling waarin is opgenomen dat Habion bijdraagt aan de kosten van verhuizing bij renovatie. De bijdrage van Habion is in 2010 vastgesteld op € 5.327 in geval van een zelfstandige woongelegenheid en € 2.664 in geval van een onzelfstandige woongelegenheid. Huurdersoverleg Het huurdersbestand van Habion bestaat uit circa vijftig zorginstellingen. Via een afgesloten klantendeel op de Habion-website hebben zij exclusief toegang tot klanteninformatie van Habion. In 2009 is een formeel en representatief Huurdersoverleg tot stand gekomen om het overleg van Habion met zorginstellingen verder te professionaliseren. Dankzij dit overleg kan Habion niet alleen de behoefte van de huurders beter in kaart brengen, maar ook hun input gebruiken bij het vaststellen van beleid. In 2010 heeft Habion twee keer overleg gevoerd met deze huurdersvertegenwoordiging. De volgende agendapunten zijn aan de orde gekomen: de taak van de zorginstellingen; zijn ze beheerder of onderverhuurder namens Habion; de beheerkostenvergoeding die Habion betaalt; de informatiebehoefte van Habion; de organisatieveranderingen binnen Habion; het nieuwe verhuurbeleid van Habion; de nieuwe beheerovereenkomst van Habion. Belanghoudersbijeenkomsten Habion heeft in 2010 drie belanghoudersbijeenkomsten georganiseerd als bedoeld in de Governancecode woningcorporaties. Het betrof de volgende bijeenkomsten: 1. Discussie met opinieleiders over de stelling “Presteren corporaties moet en kan beter”. Aanwezig waren onder andere Motivaction, de Reclassering, de Bank Nederlandse Gemeenten, Vluchtelingenwerk en Gemeente Amsterdam dienst Ruimtelijke Ontwikkeling. 2. Discussie met bewoners van de woningen van Habion over de vraag hoe maatschappelijk ondernemen vorm zou kunnen krijgen bij Habion; 3. Discussie met institutionele belanghouders over hoe te komen tot een goede invulling van de huisvesting van de doelgroep van Habion en wat de wensen en behoeften zijn van de doelgroep. Aanwezig waren onder andere de Woonbond, ONVZ, Aedes en Aedes-ActiZ Kenniscentrum, Stichting QuaRijn en Zorgcentrum Aelsmeer.

2.5

Financiële continuïteit

Financiële continuïteit is voor Habion van primair belang. Alleen dan kunnen doelstellingen en ambities worden waargemaakt. Het financiële beleid is er dan ook op gericht om de continuïteit te waarborgen. Tegelijkertijd wil Habion haar vermogen optimaal inzetten. De beschikbare middelen gebruikt Habion primair om de missie te realiseren. Hierbij streeft Habion naar een helder inzicht in haar financiële spankracht. In financieel opzicht wil zij een betrouwbare en solide partner zijn. Strategie-informatiesystemen De investeringen en het portefeuillebeleid van Habion zijn gebaseerd op waardesturing. Verdienen waar het kan, om uit te geven waar het moet. Habion wil marktgericht werken, om gericht maatschappelijk dividend uit te keren. Hiertoe heeft Habion IPD/aeDex en WALS geïmplementeerd. WALS is een instrument om meerjarenprognoses en scenario‟s op te stellen alsmede om de bedrijfswaarde te kunnen bepalen van het vastgoed. Met dit instrument wordt inzicht verkregen in de beleggingsfunctie van Habion. De toegevoegde waarde van de implementatie van WALS is inzicht in de effecten van de strategie en inzicht in de risico‟s van investeringen en het portefeuillemanagement op solvabiliteit, liquiditeit en financierbaarheid van de organisatie. Risicobeheersing Het interne risicobeheersing- en controlesysteem van Habion kent verschillende niveaus. Zo is er een treasurycommissie en een auditcommissie. Daarnaast is er extern toezicht op Habion. Bijvoorbeeld 10 van 60

door het ministerie van Binnenlandse Zaken (voorheen VROM/WWI), het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV) en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Habion kent een op haar toegesneden systeem van interne risicobeheersing en controle. Dit omvat inzet van verschillende disciplines (checks & balances door inbreng van meerdere personen), besluitvormingsprocessen, een adequaat systeem van monitoring en rapportering/verslaggeving en een structuur rond de administratieve organisatie en interne controle. In de afgelopen twee jaar heeft een professionalisering van de investeringsbesluitvorming plaatsgevonden. In de bedrijfsvoering onderscheidt Habion risico‟s en risicobeheersing op de volgende onderdelen: projecten; treasury; exploitatie. Projecten Investeringen in nieuwbouw- en herstructureringsprojecten vormen een groot deel van de geldstromen. De projectenportefeuille had eind 2010 een omvang van circa € 354 miljoen. Gedurende een project zijn er verschillende besluitvormingsmomenten. Met name in de initiatieffase en ontwerpfase ligt er veel nadruk op een integrale multidisciplinaire aanpak van het project. Zo kunnen marktrisico‟s, financiële risico‟s, fiscale risico‟s, juridische risico‟s, ontwerprisico‟s en bouwtechnische risico‟s al in een vroeg stadium onderkend en eventueel beheerst c.q. beperkt worden. In investeringsvoorstellen besteedt Habion hieraan expliciet aandacht. Er zijn specifieke budgetten beschikbaar voor elke fase. Deze budgetten worden bewaakt in de projectadministratie. Periodiek vindt rapportage plaats. In het investeringsbeleid van Habion zijn rendementseisen vastgelegd voor verschillende categorieën vastgoed. De professionalisering van formats waarin informatie ten aanzien van investeringsplannen wordt aangereikt, wordt steeds verder doorgezet. Om de investeringsopgaven te kunnen realiseren, beschikt Habion over investeringsprognoses waarin onrendabele uitgaven in kaart worden gebracht. De financiële continuïteit van Habion wordt zo bewaakt. Bij het aangaan van opdrachten met aannemers wordt de kredietwaardigheid van deze partijen beoordeeld aan de hand van kredietinformatierapporten van Graydon. Treasury Op het gebied van treasury onderkent Habion de volgende risico‟s: financierbaarheidrisico‟s; renterisico‟s; beleggingsrisico‟s. Het treasurybeleid van Habion richt zich op het zorg dragen voor voldoende financieringsmogelijkheden op zowel de korte als de lange termijn, alsmede het zorg dragen voor een adequaat renterisicobeheer. Habion kent een treasurystatuut en een treasurycommissie (TC). De TC is samengesteld uit de directeur, de financieel manager, de treasurer en externe treasurydeskundigen (Zanders & partners). Er wordt jaarlijks een treasuryjaarplan opgesteld en de commissie komt vier keer per jaar bij elkaar. Het financiële beleid van Habion is gericht op het toegang houden tot de kapitaalmarkt tegen gunstige voorwaarden en het voeren van een renterisicobeleid waardoor er geen bovenmatige renterisico‟s ontstaan. Habion heeft over de periode 2010 – 2012 een faciliteringsvolume bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw van € 264 miljoen. In 2010 is in totaal € 137 miljoen aan leningen aangetrokken met storting in 2010, 2011 en 2012. De gemiddelde rentecoupon is in 2010 gedaald van 4,5% naar 4,3%. Vanwege haar ambitieniveau en de daarbij behorende investeringsvolumes heeft Habion voortdurend behoefte aan financiering. Habion heeft dan ook geen overtollige middelen te beleggen. Habion maakt gebruik van een receiverswap met een hoofdsom van € 5 miljoen met een looptijd van 2001 tot 2011. Met dit financiële instrument bewerkstelligt Habion dat de (te betalen) drie maands euriborrente wordt geruild tegen een (te ontvangen) vast rentepercentage van 5,3% per jaar. De economische waarde op 31 december 2010 van deze swap bedraagt € 55.000 (2009: € 242.000 en 2008: € 290.000). Exploitatie Ten aanzien van de exploitatie zijn diverse risico‟s te onderscheiden. De verhuur- en de debiteurenrisico‟s ziet Habion als de belangrijkste.

11 van 60

Verhuurrisico’s Verhuurrisico‟s zijn onder te verdelen in onder meer leegstandsrisico‟s en debiteurenrisico‟s met betrekking tot de huurders. Doordat Habion kwalitatief hoogstaande en gedifferentieerde vastgoedobjecten realiseert, is de kans op leegstand niet zo groot. Habion verhuurt haar zorgvastgoed op basis van langdurende huurcontracten. Debiteurenrisico’s De kredietwaardigheidrisico‟s van zorgorganisaties is tot nu toe laag gebleven. De komende jaren verandert de regelgeving van zorgvastgoed ingrijpend. De vergoeding wordt vervangen door de Normatieve Huisvestingscomponent (NHC). De huurders van intramurale voorzieningen van Habion lopen dan ook risico bij de vergoeding van de huursom in de toekomst. Hierdoor neemt het risico voor Habion toe. Solvabiliteit Habion hanteert een minimum solvabiliteitsgrens op basis van een bedrijfswaarde van 15%. De solvabiliteit op basis van bedrijfswaarde is ultimo 2010 een kleine 30%. Hiermee wordt tevens voldaan aan de minimale solvabiliteitseis van het WSW en het CFV. Financieel onrendabele uitgaven Financieel onrendabele uitgaven worden verantwoord als de DO-fase van een project is afgerond. De financiële onrendabele uitgaven bedragen in 2010 ruim € 53 miljoen. Hiervan heeft ruim € 35 miljoen betrekking op correcties op onrendabele investeringen van voor 2010. Woningen vanaf € 200.000 Habion heeft in 2010 een aantal woningen gerealiseerd en aangekocht waarvan de kosten voor het verkrijgen in eigendom hoger zijn dan € 200.000. Het betreffen woningen die bestemd zijn voor de verhuur. Deze woningen zijn opgenomen in onderstaande tabel. Overzicht van woningen vanaf € 200.000 Aantal

Gemiddelde kosten per vhe

Hengelo

60

€ 211.662

Appartementen in complex De Bleijke

Hengelo

8

€ 235.869

Verzorgingsappartementen in complex De Amandelboom

Kampen

74

€ 202.810

Woningen in complex Stadsdennen

Harderwijk

45

€ 208.465

Woningen in woonservicezone Keijzershof

Pijnacker

121

€ 217.248

Project

Plaats

Verzorgingsappartementen in complex De Bleijke

De redenen voor de relatief hoge ontwikkel- en aankoopkosten verschillen per project: wonen met zorg is duurder dan reguliere woningbouw vanwege ruimere gangen, deuren en badkamers en voorbereiden op (domotica) installaties (dit geldt voor alle projecten); er is een marktvraag onder senioren met middeninkomens naar woningen met hoge kwaliteit en grote omvang (woningen Hengelo, woningen Harderwijk); ontwikkelen van woningen in de Randstad is duurder dan elders (woningen Pijnacker). Extern toezicht Behalve intern toezicht heeft Habion ook te maken met extern toezicht van het ministerie van Binnenlandse Zaken, het CFV en het WSW. Het WSW is formeel geen toezichthouder, maar wordt hier wel toe gerekend omdat deze organisatie als taak heeft corporaties te beoordelen. In 2010 hebben de drie instanties hun oordeel gegeven over de prestaties en financiële positie met betrekking tot verslagjaar 2009. Het CFV heeft als taak de financiële positie van corporaties te beoordelen. Tevens adviseert het CFV de minister van Binnenlandse Zaken over het naleven van wet- en regelgeving. Het CFV geeft aan dat het solvabiliteitsoordeel over 2009 voldoende is. Daarnaast geeft het fonds aan dat de voorgenomen activiteiten in de periode 2010–2014 passen bij de financiële mogelijkheden van Habion. Het WSW geeft in de beoordeling van de financiële positie over 2010 aan dat Habion onveranderd kredietwaardig is en Habion daarom op reguliere wijze gebruik kan maken van de borgingsfaciliteiten van het WSW. De minister van Binnenlandse Zaken merkt op dat de 12 van 60

gerealiseerde aantallen van nieuwbouw en sloop afwijken van de geplande aantallen. Dit wordt veroorzaakt door vertraging in projecten wegens onduidelijkheid over de toekomstige financiering van zorgvastgoed. Fiscaliteiten Per 1 januari 2008 zijn woningcorporaties, op grond van een wetswijziging, belastingplichtig geworden voor de vennootschapsbelasting over alle activiteiten. Habion heeft zich met succes beroepen op een wettelijke vrijstelling. Van de Belastingdienst is een beschikking ontvangen die inhoudt dat Habion voor wat betreft de exploitatie van haar bezit is vrijgesteld van vennootschapsbelasting.

2.6

Leefbaarheid

De maatschappelijke opgave zoals die geldt voor Habion is niet zozeer het leefbaar houden van een wijk, maar de leefbaarheid van een Habioncomplex en de directe omgeving. De banden met de lokale omgeving zijn vanwege de landelijke werkwijze en de kleinschalige lokale posities van Habion oppervlakkig. Habion houdt zich daarom niet bezig met integrale wijkplannen in het kader van leefbaarheid. Habion levert wel een bijdrage aan dorpsvernieuwing, meer specifiek het tegengaan van het verdwijnen van voorzieningen. Habion probeert waar mogelijk voorzieningen zoals woonzorgcentra, huisarts en fysiotherapeut te behouden in de dorpen en steden waar Habion actief is. In 2010 heeft Habion zich op de volgende plaatsen ingezet om (woonzorg)voorzieningen in dorpen te creëren of te behouden: Driebergen: het restaurant en de entree van woonzorgcentrum Sparrenheide zijn in 2010 opgeknapt met het oog op het verbeteren van de leefbaarheid, ook voor de wijkbewoners die het centrum bezoeken. Kampen: een kerk en een algemene ruimte zijn in 2010 gereed gekomen. De buurt heeft uiteraard toegang tot deze voorzieningen. Kesteren: in 2010 heeft Habion gewerkt aan de planontwikkeling voor een kerk, een multifunctioneel centrum, een plein en woningen op een voormalig veilingterrein. In 2010 leverde Habion een bijdrage aan stadsvernieuwing en stedelijke ontwikkeling op de volgende plaatsen: Apeldoorn: Habion werkt mee aan de vernieuwing van de verouderde jaren '70 wijk Anklaar door herontwikkeling van een woonzorgcomplex en door te investeren in een multifunctioneel centrum. Alkmaar: Habion heeft in 2010 het besluit genomen om een dienstencentrum met o.a. HOED en een kinderopvang te realiseren. Habion verwacht eind 2011 met de bouw te kunnen starten.

2.7

Overleg met de gemeenten

Doordat Habion landelijk werkt, richt de marktbewerking zich op de landelijke trends en ontwikkelingen. Habion speelt lokaal een beperkte rol. Habion beperkt zich tot de eigen locaties en is geen gesprekspartner voor de wijkaanpak. Het is hoofdzakelijk de zorginstelling die regulier overleg heeft met de gemeente. Alleen wanneer er herontwikkelings- of nieuwbouwprojecten plaatsvinden, zijn de contacten van Habion met gemeenten intensiever. Habion heeft daarom geen uitvoeringsovereenkomsten afgesloten met gemeenten over wijkactieplannen. Een overzicht van de activiteiten in het kader van de uitvoeringsovereenkomst, een verplicht onderdeel van het volkshuisvestingsverslag zoals aangegeven in het BBSH, is in dit verslag dan ook niet opgenomen. Habion probeert wel door samen te werken met lokale partijen op projectniveau in te haken op plaatselijke ontwikkelingen. Met plaatselijke instanties en gemeenten is een beperkt aantal woonvisies opgesteld (wonen, welzijn en zorg) en zijn (prestatie-)afspraken met gemeenten gemaakt. Voorbeelden zijn:  Prestatieafspraken gemeente Goes: deze afspraken zijn opgesteld en ondertekend in 2010, uitvoering volgt de komende jaren;  Prestatieafspraken gemeente Loenen: deze afspraken worden door Habion gehanteerd bij de huidige ontwikkeling van het centrumplan in Loenen;  Prestatieafspraken gemeente Alkmaar: deze afspraken zijn ondertekend in 2010 en worden door Habion gehanteerd bij de ontwikkeling van complex De Alkenhorst te Alkmaar; 13 van 60



Prestatieafspraken gemeente Langedijk: een ontwikkelingsmanager van Habion voert eens per kwartaal overleg met de gemeente over de voortgang op deze afspraken;  Woonzorgnetwerk Woerden: de projectleider specials van Habion woont regelmatig overleggen bij van het woonzorgnetwerk. Hierdoor wordt Habion met haar lokale zorgpartner in een vroeg stadium betrokken bij planontwikkeling en draagt Habion bij aan de ontwikkeling van woonzorgvoorzieningen in de betreffende gemeente.

2.8

Verbindingen

Overzicht verbindingen De verbindingsstructuur van Habion is transparant ingericht. Habion heeft een wettelijke vrijstelling van vennootschapsbelasting die inhoudt dat Habion voor wat betreft de exploitatie van haar bezit is vrijgesteld van vennootschapsbelasting. Daarom is een verbindingenstructuur noodzakelijk en zijn Habion holding bv, Habion ontwikkeling bv en Habion beheer bv opgericht. Een tweede reden om met BV‟s te werken is het beperken van risico‟s. Habion energie bv is opgericht om in duurzame energieinstallaties te investeren en deze te exploiteren. Mijnsheerlyckheid beheer bv en Habion participatie I bv zijn opgericht in het kader van een cv-overeenkomst. De genoemde vennootschappen maken onderdeel uit van de geconsolideerde jaarrekening, met uitzondering van de Mijnsheerlijkheid beheer bv. In 2010 hebben zich geen wijzigingen voorgedaan in de verbindingen van Habion. In het jaarverslag 2009 is een uitgebreide beschrijving opgenomen van de verbindingen van Habion (te downloaden op www.habion.nl). In dit jaarverslag is de toelichting op de verbindingen daarom beknopt gehouden. Er is sprake van een getrapte vertegenwoordiging. De rechtspersoon Habion vormt als aandeelhouder tevens het bestuur van Habion holding bv en Habion beheer bv. Habion holding bv vormt als aandeelhouder tevens het bestuur van Habion ontwikkeling bv en Habion energie bv. De goedkeuring die de raad van commissarissen moet geven voor bepaalde besluiten die de directeur-bestuurder neemt in die gevallen waarin de stichting optreedt als aandeelhouder van een vennootschap, zijn doorvertaald in de statuten van de dochterondernemingen. Hiermee houdt de raad van commissarissen toezicht op te nemen besluiten in de vennootschappen. Kerncijfers verbindingen Stichting Habion heeft geen leningen en garanties verstrekt aan haar verbindingen. In de onderstaande tabel zijn de kerncijfers van de verschillende verbindingen van stichting Habion opgenomen. Overzicht kerncijfers verbindingen

Habion Beheer Aard van verbinding

Habion Holding

Habion Energie

Habion Ontwikkeling

Habion Participatie 1

Mijnsheerlyckheid Beheer

Dochter

Dochter

Dochter

Dochter

€ 18.000

€ 18.000

€ 18.000

€ 18.000

€ 18.000

€ 9.000

€0

€ 311.353

€0

€ 246.947

€ 27.657.794

€0

€0

€0

Door stichting Habion ingebracht kapitaal

€ 4.545.730

€ 5.400.000

€0

€0

€0

€0

€0

Investeringen

€ 2.659.739

€0

€ 741.720

€ 2.221.733

€0

€0

€0

Eigen vermogen Jaaromzet

14 van 60

Dochter Dochter 50%

Mijnsheerlyckheid CV Joint venture

3 Verslag Raad van Commissarissen De raad van commissarissen heeft in het verslagjaar, naast de gebruikelijke werkzaamheden, extra aandacht gegeven aan de organisatieontwikkeling van Habion en het verbeteren van de bedrijfsvoering. Daarnaast heeft de raad samen met de directeur-bestuurder begin 2010 opdracht gegeven tot het uitvoeren van een visitatie-onderzoek. In december 2010 presenteerde de visitatiecommissie haar bevindingen aan de voltallige raad. In maart 2011 is het visitatierapport gereed gekomen. Habion heeft naar aanleiding van het rapport een verbeterplan opgesteld voor de periode 2011-2014. Het visitatierapport en het verbeterplan zijn beschikbaar op de website van Habion. De raad van commissarissen heeft statutair tot taak toezicht te houden op het bestuur van en de algemene gang van zaken in de woningcorporatie stichting Habion en staat de directeur-bestuurder met raad ter zijde. De raad houdt onder andere toezicht op: realisatie van de maatschappelijke doelstelling van de corporatie; de strategie en de risico‟s verbonden aan de activiteiten van de corporatie; de opzet en de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen; het kwaliteitsbeleid; de kwaliteit van de maatschappelijke verantwoording; het financiële verslaggevingsproces; de naleving van toepasselijke wet- en regelgeving. De samenstelling alsmede de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de raad van commissarissen zijn omschreven in de artikelen 12 tot en met 25 van de statuten van stichting Habion. Een actuele versie van de statuten is te vinden op www.habion.nl. Governance De reglementen van stichting Habion zijn in 2008 in lijn gebracht met de Governancecode Woningcorporaties van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) en Aedes, vereniging van woningcorporaties die sinds december 2006 geldt. De raad van commissarissen ziet toe op een integere en transparante bedrijfsvoering. Habion staat open voor het delen van informatie. Regelingen met betrekking tot governance, zoals statuten, reglement voor de raad van commissarissen, samenstelling en functieprofiel raad van commissarissen en klokkenluidersregeling, staan op de website van stichting Habion. Daar waar stichting Habion afwijkt van de Governancecode is dit toegelicht op de website middels het principe „pas toe of leg uit‟: niet alles uit de code hoeft nogmaals expliciet te worden vastgelegd als dit al op andere plaatsen is gebeurd. Eind 2010 is de integriteitscode gereed gekomen. Begin 2011 is de integriteitscode aan de Ondernemingsraad voorgelegd. Na instemming van de OR wordt de code op de website van Habion geplaatst. In zijn jaarverslag legt de raad van commissarissen publiekelijk verantwoording af over de wijze waarop hij invulling heeft gegeven aan de uitvoering van zijn taken en bevoegdheden in het verslagjaar. Als toezichtskader voor het uitoefenen van zijn taken hanteert de raad: het Besluit Beheer Sociale Huursector; de statuten en reglementen van stichting Habion; de door de raad goedgekeurde strategie 2009 - 2018; het jaarplan en de begroting 2010; de regelingen met betrekking tot de governance van stichting Habion uit 2008; het reglement voor de auditcommissie. Advies en toezicht De taken en bevoegdheden van de raad van commissarissen zijn in de wet, statuten en het reglement voor de raad van commissarissen van stichting Habion vastgesteld. De raad van commissarissen staat de directeur met raad ter zijde (adviestaak), houdt toezicht op het beleid van de directeurbestuurder en de algemene gang van zaken binnen Habion (toezichtstaak). Specifiek houdt de raad van commissarissen toezicht op de realisatie van de maatschappelijke doelstellingen, de ontwikkeling van het vermogen (de financiële continuïteit), de legitimiteit van besluiten en handelingen, het maatschappelijk presteren, de governancestructuur, de integriteit en het functioneren van de directeurbestuurder. De raad van commissarissen laat zich regelmatig mondeling dan wel schriftelijk (kwartaalrapportages) door de directeur-bestuurder informeren over de resultaten in relatie tot de beoogde doelen voor de 15 van 60

korte en de langere termijn. Het gaat daarbij niet alleen om rapportages van financiële aard, maar ook om informatie over de activiteiten en de werkzaamheden die stichting Habion onder handen heeft. De informatievoorziening betreft voorts relevante externe ontwikkelingen, de wensen en behoeften van belanghebbenden, de contacten met huurders en andere relaties en tenslotte de interne zaken van de organisatie. De vergaderingen van de raad van commissarissen worden voorbereid in het voorzittersoverleg, het overleg van de voorzitter en de vice-voorzitter van de raad en de directeurbestuurder en de bestuurssecretaris. In de raadsvergaderingen is de directeur-bestuurder aanwezig. Desgeraden is hij soms vergezeld van medewerkers uit de organisatie. In de vergadering waarin de jaarstukken ter goedkeuring voorliggen is de externe accountant aanwezig voor toelichting en overleg. In vrijwel iedere vergadering besprak de raad van commissarissen aan de hand van mededelingen van de directeur-bestuurder de strategie van de organisatie en de ontwikkeling van haar markt en de verschillende projecten. Op dezelfde wijze besprak de raad het werk van de controller, de financiële administratie, de voortgang van de automatisering, ontvangen externe verklaringen, rapporten en adviezen. De raad van commissarissen is in 2010 vijf maal in vergadering bijeen geweest. In september 2010 heeft de vergadering extern plaatsgevonden in combinatie met kennismaking met de visitatiecommissie. In maart 2010 heeft de raad van commissarissen, buiten aanwezigheid van de directeur-bestuurder, het functioneren van de raad geëvalueerd onder leiding van de heer Gerrichhauzen. Geen van de leden is in 2010 frequent afwezig geweest. Vanzelfsprekend stond de raad van commissarissen in het verslagjaar stil bij ontwikkelingen in de wetgeving en het overheidsbeleid op het omvangrijke gebied van de (sociale) volkshuisvesting in het algemeen en de huisvesting van ouderen met een zorgbehoefte in het bijzonder. In 2010 nam de raad van commissarissen onder meer de volgende besluiten: de benoeming van de heer drs. J.S. Hesp per 1 juni 2010 tot lid van de raad van commissarissen voor een derde en laatste termijn van drie jaren; de benoeming van de heer F.A.H. van der Heijden per 1 juli 2010 als vice-voorzitter van de raad van commissarissen voor de duur van één jaar; de wijziging van de honoreringsregeling van de raad van commissarissen overeenkomstig de regels van de vereniging van toezichthouders in woningcorporaties (VTW). In 2010 keurde de raad van commissarissen onder meer goed: de geconsolideerde jaarrekening 2009, in aanwezigheid van de externe accountant; het volkshuisvestingsverslag 2009, in aanwezigheid van de externe accountant; het jaarverslag van de raad van commissarissen, in aanwezigheid van de externe accountant; de jaarrekeningen van de deelnemingen Habion beheer bv, Habion holding bv, Habion ontwikkeling bv, Habion energie bv en Habion participatie I bv, in aanwezigheid van de externe accountant; de begroting 2011 van stichting Habion, Habion beheer bv en Habion holding bv; de meerjarenbegroting; de aankoop van een perceel in Leerbroek; de aankoop van een perceel in Giesbeek; de aankoop van een perceel in Houten; de aankoop van grond van de Gemeente Midden-Drenthe; de aankoop van een project met 120 woningen en een servicepunt in Pijnacker; een grondruil met de gemeente Bronkhorst; een grondruil met de gemeente Oldebroek; de aankoop van grond in Haulerwijk van de gemeente Oostellingerwerf; de aankoop van grond in Haulerwijk van Woonstichting Actium de verkoop van 54 woningen en de bouwkavel van het voormalige verzorgingshuis “Huize Antonia” in Almkerk de verkoop van percelen in Putten; de verkoop van een perceel in Oldebroek; de realisatie van een multifunctioneel centrum in Apeldoorn, onderdeel van het vernieuwingsplan van winkelcentrum Anklaar, en verkoop daarvan aan de gemeente Apeldoorn. In 2010 heeft de raad van commissarissen onder andere gesproken over en kennis genomen van: het visitatieonderzoek en de bevindingen die daaruit voortkwamen; verslagen van de auditcommissie; procedures en geschillen; 16 van 60

de voortgang van het investeringsbeleid; het treasuryjaarplan; de managementletter van de externe accountant; kwartaalrapportages; de integriteitscode. Belanghouders De heer dr. E.P. De Jong heeft in oktober 2010 namens de raad een bijeenkomst met belanghouders bijgewoond. Daarbij aanwezig waren onder andere De Nederlandse Woonbond, Aedes, PCOB Houten, Aedes-ActiZ Kenniscentrum, Stichting QuaRijn, Zorgcentrum Aelsmeer, Stichting Palet en ONVZ. In 2010 is besloten dat een afgevaardigde van de raad van commissarissen vanaf 2011 eens per jaar aanwezig zal zijn bij het huurdersoverleg van Habion. Toezicht op verbindingen Een deel van de activiteiten van Habion vindt niet plaats binnen stichting Habion. Deze activiteiten vinden om fiscale redenen plaats in andere rechtspersonen. Habion is steeds 100% aandeelhouder van deze entiteiten. Wanneer er sprake is van een samenwerkingsconstructie, te denken valt hierbij aan de cv/bv-constructie, is Habion gedeeltelijk eigenaar. In 2009 is een dergelijke participatie aangegaan met BAM Ontwikkeling bv. (zie ook hoofdstuk 7 Verbindingen). In 2010 is stichting Habion geen participatie aangegaan. De raad van commissarissen ziet als volgt toe op deze entiteiten: goedkeuring oprichting rechtspersonen of het aangaan van samenwerkingsverbanden; consolidatie en accountantscontrole van alle afzonderlijke jaarstukken; verantwoording over de entiteiten in financiële rapportages; besluiten die de directeur-bestuurder neemt in die gevallen waarin stichting Habion optreedt als aandeelhouder van een entiteit, dienen ter goedkeuring te worden voorgelegd aan de raad van commissarissen. De indirecte toezichtsrol staat omschreven in artikel 11 lid 3 van de statuten van stichting Habion. Onafhankelijkheid De raad van commissarissen waakt ervoor dat zijn leden onafhankelijk zijn wat betreft de in de Governance Code Woningcorporaties, bepalingen III 2.2., aangeduide criteria, onverminderd het reglement van stichting Habion voor de benoeming van huurderscommissarissen. De onafhankelijkheid van de leden van de raad van commissarissen is in overeenstemming met de geldende regels voor de governance van stichting Habion, zoals die in 2008 zijn vastgesteld. De gedragsregels die gelden voor de leden van de raad van commissarissen en de directeurbestuurder zijn in acht genomen. In 2010 zijn geen (transacties met) tegenstrijdige belangen aan de orde geweest waarbij leden van de raad van commissarissen dan wel de directeurbestuurder of medewerkers betrokken waren. Commissies raad van commissarissen Auditcommissie In 2008 heeft de raad van commissarissen het gewijzigde reglement voor de auditcommissie vastgesteld, waarin taken en bevoegdheden van de auditcommissie zijn omschreven. De auditcommissie besteedt op basis van dit reglement onder meer aandacht aan het toezicht op de opzet en de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen, de financiële informatieverschaffing door stichting Habion, de naleving van aanbevelingen, de opvolging van opmerkingen van de externe accountant en de relatie met de externe accountant en de financiële informatieverschaffing aan de externe toezichthouder. De auditcommissie verdiept zich tevens in de bv structuur en de verbindingen. De auditcommissie is in 2004 ingesteld. Zij bestaat uit twee leden van de raad (benoemd voor een periode van twee jaar), de bestuurder en de controller. De heer drs. J.S. Hesp is sedert de instelling van de auditcommissie lid en voorzitter. De heer F.A.H. van der Heijden is lid van de auditcommissie. De commissie bereidt besluitvorming van de raad van commissarissen voor en adviseert met betrekking tot begrotingen en meerjarenprognoses, jaarstukken, het treasuryjaarplan en de wijze van financiering van de activiteiten volgens het treasuryjaarplan. Verslagen van de vergaderingen van de auditcommissie komen in de raadsvergaderingen aan de orde. De commissie laat zich op onderdelen adviseren door de externe accountant en door een extern bureau over acties op het gebied van financiering. Ook in 2010 is hieraan invulling gegeven. De commissie kan zich in haar adviestaak ook bezig houden met specifieke onderwerpen op verzoek van de raad van commissarissen. Ook kan de directeur-bestuurder de commissie met betrekking tot onderwerpen van financiële aard benutten als discussieplatform ter voorbereiding van de vergaderingen met de voltallige raad. In het verslagjaar is hiervan gebruik gemaakt. De commissie 17 van 60

besprak met de directeur-bestuurder de actuele financiële positie van stichting Habion ten opzichte van de afgelopen jaren en in het licht van de meerjarenplanning 2009-2018 en in dat kader het investeringsbeleid, het strategisch voorraadbeleid, de zogeheten onrendabele toppen en de exploitatierisico‟s. Remuneratiecommissie In het verslagjaar bestond de remuneratiecommissie evenals in 2009 uit twee leden van de raad, te weten de voorzitter en de vice-voorzitter. De remuneratiecommissie voert functionerings- en beoordelingsgesprekken met de directeur-bestuurder. Deze gesprekken worden aan de kant van de raad voorbereid in een besloten deel van een raadsvergadering. Beloning directeur-bestuurder (commissie Izeboud) Het brutoloon van de directeur-bestuurder is bij zijn aantreden in 2008 bepaald overeenkomstig de toen geldende Izeboud-norm. Deze norm diende als kader voor de beloning van corporatiedirecteuren. Gelet op de omvang en specifieke complexiteit van met name het intramurale bezit (zorg boven wonen) van stichting Habion, de transformatieopgave met betrekking tot het bezit, de vereiste kennis en ervaring met zowel de volkshuisvestings- als de zorgsector en de grote schaal van het werkgebied over heel Nederland met vele verschillende woningmarkten, is de directeurbestuurder ingedeeld in functiegroep H. Per 17 mei 2010 is de sectorbrede beloningscode voor bestuurders van woningcorporaties van de VTW en het Directeurencontact in de plaats gekomen van de Izeboud-norm. Naast zijn functie als directeur-bestuurder vervult de heer mr. P. Boerenfijn MRE een bestuursfunctie namens de werkgeversorganisatie Aedes in de Stichting Pensioenfonds Woningcorporaties, een onbezoldigde bestuursfunctie van de Stichting A.W. Sijthoff en een onbezoldigde bestuursfunctie van het Platform Maatschappelijk Ondernemen te Houten. Ook is hij directeur-bestuurder van de Niet Winstbeogende Instelling (NWI) stichting Habion vastgoed zorgsector. Daarvoor ontvangt hij geen separate beloning. In het kader van de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (Wopt) bedraagt het belastbaar loon inclusief fiscale bijtelling auto € 175.118 en de totale pensioenafdracht € 52.841. In 2009 was dit € 184.292 respectievelijk € 50.423. Aan de directeur is een auto (Audi A6) ter beschikking gesteld. Er zijn geen overige voorzieningen betaalbaar op termijn. Er is geen sprake van een variabel inkomen. Aan de NWI stichting Habion vastgoed zorgsector wordt zes procent toegerekend. De arbeidsovereenkomst volgt de CAO-Woondiensten inzake salarisverhogingen. Voor het overige zijn de arbeidsvoorwaarden van de directeur-bestuurder ongewijzigd gebleven. Deskundigheid, scholing en zelfevaluatie De raad van commissarissen werkt voor de gewenste deskundigheid en achtergrond van de leden van de raad, gerelateerd aan zijn omvang, samenstelling en activiteiten, met de vastgestelde profielschets uit 2009. Voor de profielschets wordt verwezen naar onze website www.habion.nl. De raad heeft in het verslagjaar de ontwikkelingen in de wetgeving en het overheidsbeleid op het gebied van de (sociale) volkshuisvesting in het algemeen en de huisvesting van ouderen met en zorgbehoefte in het bijzonder op de voet gevolgd. Om zijn deskundigheid op peil te houden volgt de raad de informatie afkomstig van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW), het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV), van Aedes, die via hun publicaties en via hun vergaderingen, cursussen en lezingen beschikbaar is. Zelfevaluatie maakt onderdeel uit van de Governancecode woningcorporaties. In 2010 heeft de raad onder leiding van de heer drs. L.G. Gerrichhauzen een zelfevaluatie gedaan. Er zijn een viertal kernaanbevelingen opgesteld naar aanleiding van de zelfevaluatie: 1. Habion staat voor aanzienlijke strategische opgaven, mede in het licht van belangrijke veranderingen in het overheidsbeleid en een nieuwe realiteit in de woningmarkt. De strategische agenda kan verhelderd en verder geoperationaliseerd worden. 2. Het toezichtskader is erg impliciet en er wordt vooral gefocust op financiële maatstaven. Het is van belang het toezichtskader meer expliciet te maken en naast financiële maatstaven ook andere maatstaven te bepalen. 3. Voor deskundigheidsontwikkeling van de leden van de raad kan gewerkt worden met deskundige inleiders waardoor de betekenis van de ontwikkelingen ook geduid kan worden voor Habion en bovendien aan een gedeeld referentiekader gewerkt kan worden. 4. De agendavorming kan vernieuwd worden door meer ruimte te reserveren voor de strategische agenda en de deskundigheidsontwikkeling.

18 van 60

De leden van de raad hebben in 2010 onder andere de volgende seminars bezocht: Juridische positie van de raad van commissarissen bij woningcorporaties – Vereniging van toezichthouders in woningcorporaties Risicobeheersing en de rol van de RvC – Vereniging van toezichthouders in woningcorporaties Jaarlijkse evaluatie RvC/RvT - Nationaal register commissarissen en toezichthouders De voorzitter van de RvC/RvT - Nationaal register commissarissen en toezichthouders Informatieverwerving door de RvT – Nederlandse vereniging van toezichthouders in zorginstellingen Ondernemerschap in de zorg – Vereniging van bestuurders in de gezondheidszorg Diverse regiobijeenkomsten voor interne toezichthouders – Centraal Fonds Volkshuisvesting Reputatierisico voor zorginstellingen - Ernst & young Brandveiligheid in de zorg - TNO Voortgang dossier kapitaallasten zorg – TNO Bouwen voor dementerenden - HAN VDO Ontwikkelingen domotica/zorg – Technische universiteit Eindhoven Samenstelling Er zijn in 2010 geen wijzigingen in de samenstelling van de raad geweest. De functie van vicevoorzitter van de raad rouleert jaarlijks en is per 1 juli 2010 overgegaan naar de heer F.A.H. van der Heijden. In 2010 vervulden de leden van de raad van commissarissen de volgende nevenfuncties: De heer dr. E.P. de Jong, oud-lid Raad van Bestuur Achmea Holding NV voorzitter Raad van Advies Sociale Verzekeringsbank (tot 1 juli 2010) voorzitter Klachtencommissie Stichting Zorggroep Almere voorzitter Stichting Achmea Slachtoffer en Samenleving voorzitter Stichting Franciscaans Studiecentrum verbonden aan de Universiteit van Tilburg voorzitter van het CDA in Nunspeet vice-voorzitter Raad van Toezicht Stichting GGz Centraal lid Raad van Toezicht Stichting Vilans lid Raad van Toezicht Stichting Koninklijke Kentalis lid van de Raad van Advies van de Stichting Reliëf bestuurslid Research Institute for Psychology and Health (tot 1 december 2010) bestuurslid Stichting Instituut Gak De heer drs. J.S. Hesp, zelfstandig adviseur voorzitter Raad van Commissarissen woningbouwvereniging Brederode voorzitter Raad van Commissarissen Thegra Holding commissaris Zorgbalans Kennemerland/Velzen bestuurslid Stichting Gerrit Theeuwes voorzitter Stichting Weeskinderen in Nepal voorzitter Ondernemersplatform Zandvoort De heer F.A.H. van der Heijden, oud-CEO ABN AMRO Hypotheken Groep lid Raad van Commissarissen Waarborgfonds Eigen Woning non executive member of the board TCN Urop SE (tot 1 februari 2011) lid Raad van Commissarissen De Alliantie, woningcorporatie lid Raad van Commissarissen De Hypothekers Associatie bv lid Raad van Commissarissen Quion bv lid van het bestuur Stichting Vrienden van Amerpoort directeur Stichting De Baarnse Eik De heer mr. T.T.J. de Groot MRE MRICS, chief Investment Officer en member of the board bij Vastned Management BV (vanaf 1 september 2010) non executive member bij MSeven REIM LLP te London (vanaf 1 april 2010) lid Raad van advies bij Cortona Holdings BV te Amsterdam (vanaf 1 april 2010)

19 van 60

Mevrouw drs. M.E. Rompa, oud-voorzitter directie ActiZ te Utrecht voorzitter Raad van Toezicht Haagse Wijk- en Woonzorg voorzitter Raad van Commissarissen Portaal, woningcorporatie voorzitter van de Raad van Toezicht Vivium zorggroep algemeen voorzitter Maatschappelijk Ondernemers-groep bestuurslid van de VPRO lid van de Raad van Advies Syntrus Achmea Vastgoed lid van de Raad van Commissarissen van Van Spaendonckgroep lid van de Raad van Toezicht Sint Franciscus gasthuis Rotterdam lid van Raad van Toezicht Reumafonds De heer mr. T. Vroon, bestuurder College Bouw Zorginstellingen rector zorggericht bouwen aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen voorzitter van de Raad van Toezicht van Stichting Cardia voorzitter van de Raad van Advies van BOB advies lid van de bezwaarschriftencommissie van het College Sanering Zorginstellingen lid van de bezwaaradviescommissie van de KNMG voorzitter van de bezwaaradviescommissie van V en VN plaatsvervangend voorzitter van de bezwaaradviescommissie van de Federatie van Gezondheidszorgpsychologen voorzitter van de geschillencommissie van de KNMP kerkelijke functies Mevrouw drs. T. van den Hurk, voorzitter Raad van Bestuur Zorginstellingen Pieter van Foreest lid bestuur Stichting Bedrijf en Samenleving Delft e.o. bestuurder Stichting Gantelhof Woningen secretaris bestuur Stichting Singelgebied Utrecht lid raad van Toezicht bij Stichting Amerpoort (gehandicaptenzorg) te Baarn (vanaf 1 januari 2011) Samenstelling Raad van Commissarissen Naam

Dhr. dr. E.P. de Jong

Dhr. drs. J.S.Hesp

Dhr. F.A.H. van der Heijden

Dhr. mr. T.T.J. de Groot MRE MRICS

Mevr. drs. M.E. Rompa

Dhr. mr. T. Vroon

Mevr. drs. T. van den Hurk

Geboortejaar

1945

1947

1947

1963

1946

1950

1955

Functie

Voorzitter

Vicevoorzitter tot 1/7/2010, lid

Lid, vicevoorzitter vanaf 1/7/2010

Lid

Lid

Lid

Lid

Benoemd op voordracht van Benoemd tot

Huurdersorganisatie 1-4-2013

Periode bij herbenoeming Indien herbenoemd

1-4-2016

Lidmaatschap commissie

Remuneratiecommisssie

Huurdersorganisatie

1-6-2013

1-7-2015

17-9-2012

26-11-2011

Niet hernoembaar

Niet hernoembaar

Niet hernoembaar

Niet hernoembaar

1-7-2012

1-7-2015 Niet hernoembaar

1-7-2015 resp. 1-7-2018 Auditcommissie

Auditcommissie en remuneratiecommissie

Honorering De raad van commissarissen ontvangt een honorarium, onkosten- en reiskostenvergoeding voor de werkzaamheden die de leden verrichten voor stichting Habion. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van stichting Habion. Tussen stichting Habion en stichting Habion vastgoed zorgsector bestaat een kostendelingsovereenkomst. 6% van de vergoeding komt ten laste van stichting Habion vastgoed zorgsector. De vergoedingsregeling zoals die geldt voor stichting Habion staat hieronder vermeld. Per 1 juli 2010 is de regeling in overeenstemming gebracht met de Code voor de honorering van commissarissen in woningcorporaties van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties, VTW. De brutovergoeding is verhoogd en de onkostenvergoeding is komen te vervallen.

20 van 60

Honorering raad van commissarissen Functie

Vergoeding

Voorzitter

€ 16.500

Vice-voorzitter

€ 11.000

Vz. auditcommissie

€ 13.200

Lid auditcommissie

€ 12.100

Lid rvc

€ 11.000

De reiskosten per auto worden vergoed conform de bedragen zoals deze in de fiscale regelingen zijn opgenomen (2010: 19 cent/km) en die van openbaar vervoer op basis van gemaakte kosten voor openbaar vervoer (eerste klas). De bezoldiging van de Raad van Commissarissen van Habion bedroeg in 2010 in totaal € 75.035. De onkostenvergoeding van de Raad van Commissarissen van Habion bedroeg volgens de regeling zoals deze gold tot 1 juli 2010 in totaal € 2.000. Tot besluit Er is in 2010 hard gewerkt in het belang van adequate en moderne huisvesting van senioren. Om de doelstellingen ook in de toekomst optimaal gestalte te kunnen geven zijn belangrijke organisatorische maatregelen getroffen. Ook hieraan is in 2010 met inzet en voortvarendheid gewerkt. De economische omstandigheden zijn ingrijpend veranderd en hebben merkbaar effect op de resultaten van de stichting. De directie is zich daarvan bewust en treft de nodige beheersmaatregelen. Voor de ondersteuning die de raad van commissarissen in het verslagjaar heeft mogen ervaren bij de uitoefening van zijn taken, spreekt de raad zijn hartelijke dank uit. De raad ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. Houten, 15 juni 2011 Raad van commissarissen stichting Habion

21 van 60

4

Verklaring van bestuur

Het bestuur van Habion verklaart ingevolge artikel 26 van het BBSH dat de middelen van de stichting in het verslagjaar uitsluitend zijn aangewend in het belang van de doelstelling van de stichting. Conform het gestelde in artikel 22 van het BBSH wordt verklaard dat het financieel beleid en beheer van de stichting gericht zijn op financiële continuïteit. Dat betekent ook dat, afgezien van een garantstelling aan het Dutch International Guarentees for Housing voor een sociale woningbouwtraject in Kroatië voor circa € 1 miljoen, geen ondersteuning is gegeven aan buitenlandse instellingen zoals bedoeld in MG 2005-04 en MG 2008-03. De sponsoractiviteiten, die van zeer beperkt materieel belang zijn, passen binnen de regelgeving voor de toegelaten instelling zoals is vastgelegd in het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH) en zoals is vermeld in MG 2006-04. Houten, 15 juni 2011 Mr. P. Boerenfijn MRE, directeur-bestuurder

22 van 60

5

Verslag klachtencommissie

Verslag als bedoeld in artikel 7 lid 4 van het Reglement Klachtencommissie Habion. In maart 2010 is mevrouw mr. E.R. Dijksma-Potjer afgetreden als onafhankelijk voorzitter van de klachtencommissie. Als nieuwe voorzitter is per 17 maart 2010 benoemd mevrouw mr. M. van Schie. De klachtencommissie van Habion bestaat per 1 januari 2010 uit de volgende leden: Mevrouw mr. E.R. Dijksma-Potjer, onafhankelijk voorzitter (tot 16-03-2010) Mevrouw mr. M. van Schie, onafhankelijk voorzitter (vanaf 17-03-2010) De heer mr. T. Vroon, lid namens de raad van commissarissen van Habion De heer G. van der Zee, lid, op voordracht van de huurders Het ambtelijk secretariaat berust bij mevrouw mr. L. Bootsma, als zodanig aangewezen door de directeurbestuurder van Habion. Na het vertrek van mevrouw Bootsma ligt het ambtelijk secretariaat sinds november 2010 bij mevrouw drs. J. Welschen. In december 2010 is één klacht via het bestuur van de corporatie aan de commissie voorgelegd. Deze klacht is thans in behandeling bij de klachtencommissie. Het betreft een klacht van een zorgorganisatie die een verzorgingshuis huurt van Habion. De klacht betreft een meningsverschil over de betaling van een aantal vervangingsinvesteringen. Deze klacht is thans in behandeling bij de klachtencommissie. Uit het feit dat in 2010 geen andere klachten binnengekomen zijn, leidt de commissie af dat eventuele overige klachten en geschillen in onderling overleg naar tevredenheid zijn opgelost, zodat de commissie niet behoefde te worden ingeschakeld. Amsterdam, 15 juni 2011 Mevrouw mr. M. van Schie, voorzitter

23 van 60

6

Geconsolideerde jaarrekening 2010 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

I

GECONSOLIDEERDE BALANS per 31 december 2010

II

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING over 2010

III

GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT

IV

TOELICHTINGEN 1. Toelichting algemeen 2. Toelichting op de geconsolideerde balans Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening

V

KENGETALLEN

V

ENKELVOUDIGE BALANS per 31 december 2010

VI

ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING over 2010

VII

TOELICHTINGEN

VIII

OVERIGE GEGEVENS

24 van 60

GECONSOLIDEERDE BALANS per 31 december 2010

I

(na resultaatbestemming) ACTIVA

Ref.

31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

Vaste activa Materiële vaste activa

2.1

Onroerende en roerende zaken in exploitatie

2.1.1

523.465.064,11

455.623.699,02

Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling

2.1.2

4.448.360,94

62.387.625,02

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

2.1.3

1.629.829,39

1.816.773,72

529.543.254,44

519.828.097,76

Financiële vaste activa

2.2

Te vorderen BWS-subsidies

2.2.1

623.382,66

1.508.224,68

Leningen u/g

2.2.2

1.250.000,00

1.250.000,00

Andere deelnemingen

2.2.3

9.000,00

9.000,00

1.882.382,66

2.767.224,68

531.425.637,10

522.595.322,44

Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraad onderhanden werk

2.3.1

1.748.620,00

1.954.708,00

Onderhanden projecten

2.3.2

121.758,00

0,00

Vorderingen

2.4

Debiteuren

2.4.1

1.370.600,75

148.679,47

Belastingen en premies sociale verzekeringen

2.4.2

64.004,00

204.684,00

Overige vorderingen

2.4.3

4.782.941,14

2.445.905,16

Overlopende activa

2.4.4

766.435,92

1.298.024,77

6.983.981,81

4.097.293,40

2.362.455,42

2.338.155,23

11.216.815,23

8.390.156,63

542.642.452,33

530.985.479,07

Liquide middelen

2.5

Totaal vlottende activa

Totaal ACTIVA

25 van 60

PASSIVA

Ref.

Groepsvermogen

2.6

Overige reserves

2.6.1

Totaal groepsvermogen

31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

121.589.151,10

123.064.731,83

121.589.151,10

123.064.731,83

Voorzieningen

2.7

Pensioenvoorziening

2.7.1

19.051,00

19.993,00

Voorziening onroerende zaken in ontwikkeling

2.7.2

34.455.991,38

48.347.848,80

Voorziening projecten

2.7.3

616.998,00

422.520,00

Overige voorzieningen

2.7.4

784.769,10

0,00

35.876.809,48

48.790.361,80

Totaal voorzieningen Langlopende schulden

2.8

Leningen kredietinstellingen

2.8.1

348.644.345,40

290.935.715,72

Onderhandse geldleningen

2.8.2

10.600.000,00

12.500.000,00

359.244.345,40

303.435.715,72

Totaal langlopende schulden Kortlopende schulden

2.9

Schulden aan kredietinstellingen

2.9.1

6.857.651,68

38.207.235,45

Schulden aan leveranciers

2.9.2

3.110.947,77

7.492.743,86

Belastingen en premies sociale verzekeringen

2.9.3

227.556,10

597.934,42

Overige schulden

2.9.4

5.919.910,34

2.146.072,90

Overlopende passiva

2.9.5

9.816.080,46

7.250.683,09

25.932.146,35

55.694.669,72

542.642.452,33

530.985.479,07

Totaal kortlopende schulden

Totaal PASSIVA

26 van 60

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING over 2010

Ref.

II

Boekjaar 2010

Boekjaar 2009

€

€

Bedrijfsopbrengsten Huren

3.1

61.542.428,14

58.693.686,43

Verkoop onroerende zaken

3.2

710.274,40

0,00

Geactiveerde productie t.b.v. het eigen bedrijf

3.3

1.977.817,01

1.247.233,98

Overige bedrijfsopbrengsten

3.4

620.827,22

524.646,63

64.851.346,77

60.465.567,04

Som der bedrijfsopbrengsten

Bedrijfslasten Afschrijvingen op materiële vaste activa

3.5

13.218.212,10

10.452.584,97

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa

3.6

18.400.419,73

39.480.860,71

Lonen en salarissen

3.7

172.576,69

188.810,84

Sociale lasten en pensioenlasten

3.8

60.814,89

60.875,04

Lasten onderhoud

3.9

8.980.735,75

9.206.199,09

Bijzondere waardevermindering van vlottende activa

3.10

194.478,00

422.520,00

Overige bedrijfslasten

3.11

10.824.658,26

10.228.964,74

Som der bedrijfslasten

51.851.895,42

70.040.815,39

Bedrijfsresultaat

12.999.451,35

-9.575.248,35

1.481.638,28

2.473.235,38

-93.025,01

-627.193,75

-15.896.968,35

-13.981.062,93

-14.508.355,08

-12.135.021,30

-1.508.903,73

-21.710.269,65

33.323,00

94.876,00

-1.475.580,73

-21.615.393,65

Financiële baten en lasten Rentebaten

3.12

Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten

3.13

Rentelasten

3.14

Resultaat financiële baten en lasten

Jaarresultaat voor belasting Belasting

3.15

Resultaat na belasting

27 van 60

GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT

III Ref.

Boekjaar 2010

Boekjaar 2009

€

€

-1.475.580,73

-21.615.393,65

Kasstroom uit operationele activiteiten Jaarresultaat

2.6.1

Aanpassingen voor: Afschrijvingen

2.1

13.231.190,14

10.453.431,27

Overige waardeverandering materiële vaste activa

2.1/2.7.2

18.400.419,73

39.480.860,71

Dotatie/vrijval overige voorzieningen

2.7.1/2.7.3

783.827,10

-942,00

30.939.856,24

28.317.956,33

Veranderingen in werkkapitaal: Vorderingen

2.4

-2.886.688,41

1.075.300,38

Kortlopende schulden

2.9

-27.452.483,88

31.674.225,30

600.683,95

61.067.482,01

Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa: - onroerende zaken in exploitatie

2.1

-25.575.780,00

0,00

- onroerende zaken in ontwikkeling

2.1

-39.647.559,67

-68.431.193,45

- onroerende zaken t.d.v. exploitatie

2.1

-94.610,84

-378.361,73

Desinvesteringen in materiële vaste activa:

2.1

10.079.326,54

2.681.970,78

Investeringen in financiële vaste activa

2.2

0,00

-1.259.000,00

Desinvesteringen in financiële vaste activa

2.2

884.842,02

1.980.575,56

Mutatie in onderhanden projecten incl projectvoorziening

2.3

278.808,00

-129.653,00

-54.074.973,95

-65.535.661,84

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangen leningen

2.8

74.500.000,00

62.983.623,97

Aflossingen

2.8

-21.001.409,81

-56.526.324,54

53.498.590,19

6.457.299,43

24.300,19

1.989.119,60

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie liquide middelen

28 van 60

TOELICHTINGEN 1.

IV

Toelichting algemeen

Regelgeving De jaarverslaggeving door toegelaten instellingen volkshuisvesting moet voldoen aan de eisen zoals deze zijn geformuleerd in het Besluit Beheer Sociale Huursector. In dit besluit wordt in principe BW2 titel 9 voorgeschreven behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Verder wordt rekening gehouden met specifieke richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Voor de verslagjaren vanaf 2004 is door de Raad van de Jaarverslaggeving de definitieve Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting uitgegeven. In deze richtlijn zijn onder meer specifieke modellen voor de balans en de winst-enverliesrekening opgenomen en zijn voor de sector specifieke presentatie-, waarderings- en verslaggevingsvoorschriften geformuleerd.

Grondslagen van de balanswaardering en resultaatbepaling Algemeen Activa en passiva zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder toepassing van de minimumwaarderingsregel c.q. nominale waarde, tenzij anders vermeld.

Grondslagen voor consolidatie In de consolidatie worden opgenomen de financiële gegevens van stichting Habion en haar groepsmaatschappijen. Dit betreft alle maatschappijen waarmee zij een organisatorische en economische eenheid vormt. Integraal in de consolidatie worden opgenomen deelnemingen waarin beslissende zeggenschap op het beleid kan worden uitgeoefend. In het algemeen betreft het deelnemingen waarin het belang meer dan 50% bedraagt. Het aandeel van derden in het groepsvermogen en in het groepsresultaat wordt afzonderlijk vermeld. Proportioneel in de consolidatie worden opgenomen deelnemingen in entiteiten voor zover eenzelfde invloed op het beleid kan worden uitgeoefend als door elk der overige participanten. Looptijd en rechtsvorm zijn hierbij niet van belang. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen zijn waar nodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende waarderingsgrondslagen voor de Groep. Daar waar van de gegevens in totaliteit geen belangrijke invloed uitgaat op de geconsolideerde winst- en verliesrekening is van correctie van de grondslagen afgezien. Vanaf de oprichtings-/overnamedatum worden de resultaten en de identificeerbare activa en passiva van nieuwe groepsmaatschappijen opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. De oprichtings/overnamedatum is het moment dat beslissende zeggenschap kan worden uitgeoefend in de betreffende groepsmaatschappij. De verkrijgingsprijs bestaat uit het geldbedrag of equivalent dat is overeengekomen voor de verkrijging van de overgenomen entiteit vermeerderd met eventuele direct toerekenbare kosten. Indien de verkrijgingsprijs hoger is dan het nettobedrag van de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva wordt het meerdere als goodwill geactiveerd onder de immateriële vaste activa. Groepsmaatschappijen blijven in de consolidatie opgenomen tot het moment dat zij worden verkocht; de consolidatie vindt plaats op het moment dat de beslissende zeggenschap wordt overgedragen. De in de consolidatie begrepen rechtspersonen en vennootschappen zijn: - Habion Beheer B.V. gevestigd te Houten (100%) - Habion Holding B.V. gevestigd te Utrecht (100%) - Habion Ontwikkeling B.V. gevestigd te Houten (100%) - Habion Participatie B.V. gevestigd te Houten (100%) - Habion Energie B.V. gevestigd te Houten (100%)

29 van 60

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Bij deze methode wordt het nettoresultaat aangepast voor posten van de winst- en verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in de balansposten en posten van de winst- en verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als behorende tot de operationele activiteiten. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen onder aftrek van bankkredieten. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten).De investeringen in materiële vaste activa worden opgenomen onder aftrek van de onder overige schulden voorkomende verplichtingen. Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten bij Stichting Habion leningen u/g, vorderingen, liquide middelen en langlopende en kortlopende schulden. Met ingang van 1 januari 2008 worden financiële instrumenten bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde, inclusief direct toerekenbare transactiekosten. Na de eerste opname worden financiële instrumenten gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er geen sprake is van agio of disagio en direct toerekenbare transactiekosten is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde. Op vorderingen wordt een noodzakelijke geachte voorziening getroffen voor risico van oninbaarheid. Voor de waardering van de latente belastingvordering wordt verwezen naar onderdeel Belastingen. Daarnaast omvatten de financiële instrumenten bij Stichting Habion tevens afgeleide financiële instrumenten. Afgeleide financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen reële waarde en wijzigingen in die reële waarde worden verantwoord in de winst- en verliesrekening. Stichting Habion maakt gebruik van interest derivaten om interestrisico‟s af te dekken. Daarbij wordt kostprijshedge accounting toegepast. De toepassing van kostprijshedge accounting leidt tot de volgende uitzondering op de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen voor afgeleide financiële instrumenten. Bij het toepassen van het kostprijshedge accounting model is de eerste waardering en de grondslag van verwerking in de balans en de winst- en verliesrekening van het derivaat afhankelijk van de afgedekte positie. Dit betekent dat als de afgedekte positie tegen kostprijs in de balans wordt verwerkt, ook het derivaat tegen kostprijs wordt gewaardeerd. Zolang de afgedekte positie in de kostprijshedge nog niet in de balans is verwerkt wordt het derivaat niet geherwaardeerd. Om het kostprijshedge accounting model toe te passen wordt voldaan aan de vereisten die zijn uiteengezet in RJ 290. Stichting Habion past kostprijshedge accounting toe voor de interest derivaten die ervoor zorgen dat bepaalde variabel rentende leningen worden omgezet in vast rentende leningen. Eveneens past Stichting Habion kostprijshedge accounting toe voor de interest derivaten die het renterisico op toekomstige financieringtransacties afdekken, in zoverre deze transacties zeer waarschijnlijk zullen plaatsvinden. De resultaten uit het niet-effectieve deel van de hedgerelatie worden in de winst- en verliesrekening opgenomen. Indien een intrerest derivaat niet langer voldoet aan de voorwaarden voor „hedge accounting‟, afloopt of wordt verkocht, wordt de afdekkingsrelatie beëindigd. De cumulatieve winst of het cumulatieve verlies overgeboekt naar de winst- en verliesrekening.

Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van voorgaand jaar.

30 van 60

Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken in exploitatie De oorspronkelijke investeringen in complexen worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs, verminderd met afschrijvingen op basis van de verwachte levensduur (boekwaarde), dan wel een lagere bedrijfswaarde. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt bepaald als zijnde de som van de stichtingskosten inclusief grond, eventueel vermeerderd met na-investeringen. In de verkrijgings- of vervaardigingsprijs is rente tijdens de bouw, over investeringen gefinancierd met vreemd vermogen, inbegrepen. Afschrijvingstermijnen: De afschrijvingstermijnen in jaren luiden als volgt: - Grond woningen - Grond zorghuizen, tenzij in de beschikking een termijn is aangegeven - Opstallen - C.V./warmwatervoorzieningen - Lift - Isolatie/energiebesparende maatregelen - Renovatie/verbetering - Inventaris in exploitatie - Verbouwing/inventaris/automatisering/vervoersmiddelen ten dienste van exploitatie De bovengenoemde afschrijvingen voor de verzorgingshuizen zijn gebaseerd op de afgegeven beschikkingen.

annuïtair/ lineair geen geen 25-50 15-25 14-20 10-25 10-43 10-25 4-10

Bedrijfswaardeberekeningen De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De bedrijfswaarde is bepaald op locatieniveau op basis van de volgende uitgangspunten: - verwachte huurstijging op lange termijn van gemiddeld 2,00% (2009: 2,25%) - jaarlijkse huurderving van 2% bij de woningen; - stijging onderhoudslasten op lange termijn van gemiddeld 3,00% (2009: 3,25%); - overige lastenstijging op lange termijn van gemiddeld: 3,00% (2009: 2,25%); - disconteringsvoet op basis van 5,25% (2009: 6,00%); - één bed is één woning; - belastingen: € 157,- per verhuureenheid per jaar; - verzekeringen: € 80,- per verhuureenheid per jaar; - norm werkapparaatskosten € 753,- (2009: € 753,-) per verhuureenheid per jaar; - norm overige lasten € 53,- (2009: € 53,-) per verhuureenheid per jaar; 2 De onderhoudskosten zijn ingerekend met een vast norm per m bruto vloeroppervlakte (BVO): - onderhoudsnorm woningen € 13,- per m2 BVO 2 - onderhoudsnorm verzorgingshuizen kale kostprijs € 7,70 per m BVO 2 - onderhoudsnorm overige verzorgingshuizen € 11,50 per m BVO 2 - onderhoudsnorm extra koeling (WKO) € 0,48 per m BVO - restwaarde op basis van geschatte grondwaarde aan het einde van de exploitatieperiode of de verwachte opbrengstwaarde bij verkoop; - de berekeningen zijn gemaakt in de veronderstelling dat de kasstroom telkens op medio van het jaar vervalt. Levensduur: - woningen: maximaal 50 jaar; - verzorgings-/verpleeghuizen: jong functioneel bezit: 50 jaar, overig bezit 30 jaar. Voor beide categorieën geldt verder: Ingeval er concrete sloopplannen bestaan, wordt de levensduur gehanteerd tot aan het moment van sloop. Ingeval op basis van de bovenvermelde levensduren de resterende levensduur kleiner is dan 10 en er bestaan geen concrete investerings- of sloopplannen, wordt de levensduur gelijk gesteld aan 10 jaar. Bij de bepaling van de bedrijfswaarde (met een discontovoet van 5,25%) wordt rekening gehouden met de rentabiliteitswaardecorrectie (dit is de gemiddelde rente van de langlopende leningen van 4,3%). De rentabiliteitswaardecorrectie betreft het verschil tussen de contante waarde van de verwachte kasstromen uit hoofde van leningen en de waardering van deze posten op de balans. De rentabilteitswaardecorrectie wordt naar rato toegerekend aan de locaties (Productmarktcombinatie). De productmarktcombinatie is een bij elkaar behorend bezit (bestaande uit zorghuizen en woningen) op dezelfde locatie. Deze indeling sluit aan bij het interne beleid en de bedrijfsvoering.

31 van 60

Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling Dit betreffen complexen in aanbouw die worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijzen en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering uit hoofde van te dekken stichtingskosten. Bij de bepaling van de bijzonder waardeverminderingen worden de boekwaarde en de reële waarde van de kasstroomgenererende eenheid waartoe onroerende zaken gaan behoren betrokken. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend over investeringen gefinancierd met vreemd vermogen. Indien de waardeverminderingen hoger is dan de waarde van de onroerende zaak in ontwikkeling, dan wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Bij zogenaamde gecombineerde projecten wordt het aandeel in de verhuureenheden en eenheden bestemt voor verkoop onder voorwaarden verantwoord onder de post onroerende zaken in ontwikkeling en het aandeel in de verkoopeenheden verantwoord onder de post onderhanden projecten. Voor de bepaling van de per project geschatte noodzakelijk geachte voorziening voor niet-gedekte kosten en voor risico‟s wordt binnen het gecombineerde project de verkoopwinst en het waardeverminderingsverlies gesaldeerd op moment van het aangaan van de verplichting. Bij oplevering van het gecombineerde project wordt de gesaldeerde verkoopwinst en het gesaldeerde waardeverminderingsverlies afzonderlijk verantwoord. De te bouwen woningen in de koopsfeer worden gepresenteerd onder voorraad onderhanden projecten. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen verkrijgings- en/of vervaardigingsprijs verminderd met afschrijvingen op basis van de verwachte levensduur. De afschrijvingstermijn in jaren luiden als volgt: - Verbouwing/inventaris/automatisering/vervoersmiddelen ten dienste van exploitatie

lineair 4-10

Financiële vaste activa Te vorderen BWS-subsidies De vordering van bedragen die uit hoofde van het Besluit Woninggebonden Subsidies zijn toegezegd, zijnde de verwachte totale uitbetalingen, wordt jaarlijks verminderd met de door de budgethouders beschikbaar gestelde bedragen. De uitbetalingstermijn is afhankelijk gesteld van de disconteringsvoet en beloopt vanaf de vaststelling van de subsidie maximaal 30 jaar. De totale vordering is nominaal opgenomen. Deelnemingen De deelnemingen worden gewaardeerd volgens de netto-vermogenswaarde. De netto-vermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor stichting Habion.

32 van 60

Vlottende activa Onderhanden projecten Onderhanden projecten worden gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs, zijnde directe materiaal- en arbeidskosten, direct toerekenbaar uitbesteed werk en overige externe kosten inclusief een opslag voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten. Indien voor te vervaardigen materiële vaste activa noodzakelijkerwijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken worden rentekosten opgenomen in de vervaardigingsprijs. Voor de projecten, waarbij de winst op de reeds verrichte prestaties op verantwoorde wijze kan worden bepaald, wordt de winst aan het boekjaar toegerekend naar de mate waarin de verrichte prestaties hun aandeel hebben gehad in het totaal van de voor het project te verrichten prestaties. De voortgang van projecten wordt bepaald op basis van de kostprijs van het verrichte werk in relatie tot de verwachte kostprijs van het project als geheel. Winstname geschiedt met inachtneming van de daadwerkelijke gerealiseerde verkoopcontracten. Als de winst niet op verantwoorde wijze kan worden bepaald wordt deze winst verantwoord in het boekjaar waarin het project wordt opgeleverd. In geval van meerjarige complexe projecten wordt niet eerder winst verantwoord dan nadat een projectvoortgang is bereikt waarbij een verantwoorde inschatting van de projectwinst kan worden gemaakt. Voorzieningen voor verwachte verliezen worden genomen in de periode waarin komt vast te staan dat er sprake is van verliesgevende projecten, en worden in mindering gebracht op de post onderhanden projecten. Verder zijn op de post onderhanden projecten de gedeclareerde termijnen en vooruitontvangen betalingen in mindering gebracht. Gedeclareerde termijnen die de waardering van een individueel project overtreffen worden als passiefpost onder de kortlopende schulden opgenomen.

Voorzieningen Personeelsbeloningen/pensioenen De waardering van de pensioenvoorziening is gebaseerd op actuariële grondslagen, waarbij een rekenrente is gehanteerd van 4%. Uitgangspunt is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. Verder wordt op balansdatum een voorziening opgenomen voor bestaande additionele verplichtingen ten opzichte van het fonds en de werknemers, indien het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichtingen een uitstroom van middelen zal plaatsvinden en de omvang van de verplichtingen betrouwbaar kan worden geschat. Het al dan niet bestaan van additionele verplichtingen wordt beoordeeld aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst met het fonds, de pensioenovereenkomst met de werknemers en andere (expliciete of impliciete) toezeggingen aan de werknemers. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de beste schatting van de contante waarde van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen op balansdatum af te wikkelen. Voor een op balansdatum bestaand overschot bij het pensioenfonds wordt een vordering opgenomen als de onderneming de beschikkingsmacht heeft over dit overschot, het waarschijnlijk is dat het overschot naar de onderneming zal toevloeien en de vordering betrouwbaar kan worden vastgesteld.

33 van 60

Grondslagen voor bepaling van het resultaat Het resultaat wordt bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen voor de balanswaardering. Bedrijfsopbrengsten worden toegerekend aan het jaar waarin de prestaties zijn verricht. Voor de toerekening van de bedrijfslasten wordt, waar mogelijk, de causale samenhang tussen baten en lasten als grondslag gehanteerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar, worden in acht genomen als zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Bedrijfsopbrengsten Huren De huren worden vastgesteld rekening houdend met de overheidsvoorschriften. In die gevallen waarin er nog geen definitieve huurprijsvaststelling bekend is, wordt een voorlopige huurprijs bepaald. Deze opbrengsten betreffen de huren die betrekking hebben op het boekjaar na aftrek van huurderving. Verkoop onroerende zaken De post verkoop onroerende zaken betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de gemaakte direct toerekenbare verkoopkosten en de boekwaarde met betrekking tot de verkochte huurwoningen. Winsten van de verkochte huurwoningen worden verantwoord op het moment van juridische levering (passeren transportakte). De omzet van de verkochte nieuwbouwkoopwoningen wordt verantwoord bij oplevering van een (deel)project en bestaat uit de gefactureerde termijnen onder aftrek van kortingen en de over de omzet geheven omzetbelasting.

Wijziging in onderhanden projecten Zodra een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van het resultaat van een onderhanden project, worden de projectopbrengsten en -kosten als opbrengsten en kosten in de winst- en verliesrekening verwerkt naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum. Onder projectopbrengsten wordt verstaan de in het contract overeengekomen opbrengsten vermeerderd met eventuele opbrengsten op grond van meer- of minderwerk, claims en vergoedingen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat de opbrengsten zullen worden gerealiseerd en betrouwbaar kunnen worden bepaald. De mate waarin prestaties van een onderhanden project zijn verricht wordt bepaald aan de hand van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Indien het resultaat van een onderhanden project niet betrouwbaar kan worden bepaald, worden de projectopbrengsten slechts verwerkt tot het bedrag van de gemaakte projectkosten dat waarschijnlijk kan worden verhaald. Verwachte verliezen op projecten worden onmiddellijk in de winst- en verliesrekening opgenomen als bijzondere waardevermindering van vlottende activa. De wijziging in onderhanden projecten bestaat uit de opgenomen bestede kosten en resultaatverantwoording in het betreffende jaar met betrekking tot onderhanden projecten waarop in mindering, de gefactureerde termijnen van de opgeleverde onderhanden projecten zijn gebracht. Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf De toe te rekenen interne directe kosten en rente in het kader van voorfinanciering ten behoeve van onroerende zaken in ontwikkeling worden hieronder verantwoord. Overige bedrijfsopbrengsten Hieronder wordt onder andere de opbrengst van overige dienstverlening aan derden verantwoord.

34 van 60

Bedrijfslasten Kosten uitbesteed werk Kosten uitbesteed werk betreft de bestede kosten met betrekking tot de onderhanden projecten. Afschrijvingen op materiële vaste activa De afschrijvingen op materiële vaste activa worden bepaald op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire dan wel de annuïtaire methode op basis van de geschatte economische levensduur c.q. de afgegeven beschikking (van verzorgingshuizen en verpleegdependances). Overige waardeveranderingen materiële vaste activa De onder deze post verantwoorde bedragen hebben betrekking op een afboeking c.q. opboeking uit hoofde van een lagere bedrijfswaarde ten opzichte van de boekwaarde. Indien in het voorgaande jaar tegen lagere bedrijfswaarde is gewaardeerd, kunnen zowel waardeverminderingen als waardevermeerderingen, tot aan de boekwaarde, plaatsvinden. Onrendabele investeringen zijn uitgaven die gefinancierd worden met een bijdrage van stichting Habion. Hieronder zijn de onrendabele investeringen ten behoeve van nieuwbouw, verbeteringen, transformaties van verzorgingshuizen, renovaties alsmede het opplussen van woningen opgenomen. Salarissen, sociale lasten en pensioenlasten Hieronder zijn de salarissen, sociale lasten en pensioenpremies met betrekking tot de in het boekjaar werkzame werknemers opgenomen. Deze kosten zijn op basis van vaste verdeelsleutels verrekend tussen stichting Habion en stichting Habion vastgoed zorgsector. Lasten onderhoud Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Het klachten- en mutatieonderhoud wordt onderscheiden in kosten van derden en eigen dienst, alsmede de kosten van het materiaalverbruik. In de winst- en verliesrekening zijn de kosten van de eigen dienst opgenomen bij de kostensoort salarissen en sociale lasten. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief, dan wel wettelijke vereisten.

Overige bedrijfslasten Onder deze post worden de overige exploitatielasten zoals belastingen, verzekeringen en mutaties in de voorziening (huur)debiteuren verantwoord. Tevens zijn hieronder de overige werkorganisatiekosten zoals huisvestingskosten, kosten Raad van Commissarissen, algemene kosten en overige personeelskosten opgenomen. De laatstgenoemde kosten zijn op basis van vaste verdeelsleutels verrekend tussen stichting Habion en stichting Habion vastgoed zorgsector.

35 van 60

Financiële baten en lasten Rentebaten Als rentebaten worden de (te) ontvangen rentevergoedingen op leningen u/g, banktegoeden, effecten en overige liquide middelen verantwoord, alsmede geactiveerde bouwrente. Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Hieronder worden de wijzigingen in de waardering met betrekking tot de financiële vaste activa en effecten verantwoord.

Rentelasten Onder deze post zijn de rentelasten met betrekking tot de schulden opgenomen. Eventuele boeterente wordt rechtstreeks ten laste van het resultaat verwerkt. Resultaat deelneming Hieronder wordt de mutatie in de netto-vermogenswaarde van de deelnemingverantwoord. Belastingen De belasting over de resultaten omvatten zowel de op korte termijn te verrekenen belastingen als de latente belastingen. De op korte termijn te verrekenen belastingen is de te verwachten belastingschuld over het resultaat voor belastingen rekening houdend met fiscale faciliteiten, waaronder niet-aftrekbare kosten, gebruik makend van de toepasbare belastingpercentages per balansdatum en eventuele aanpassingen van de belastingschuld met betrekking tot voorgaande jaren. Op verliezen worden belastingen in mindering gebracht, indien compensatie met in voorgaande jaren behaalde winsten mogelijk is en dit leidt tot belastingrestitutie. Tevens worden belastingen in mindering gebracht indien redelijkerwijs mag worden aangenomen dat compensatie van verleizen met toekomstige winsten mogelijk is. Latente belastingen worden geheel berekend op basis van de belastingpercentages die naar verwachting van toepassing zijn bij de afloop van de tijdelijke verschillen en de compensabele verliezen, tegen contante waarde (disconteringsvoet 6%). Actieve belastinglatenties worden per iedere verslagdatum herzien en verlaagd zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd.

36 van 60

Belangrijke inschattingen ten aanzien van waardering en resultaatbepaling De jaarrekening wordt overeenkomstig BW2 Titel 9 opgesteld. Het management dient daartoe bepaalde veronderstellingen en schattingen te maken die van invloed zijn op de waardering van activa en verplichtingen, op de resultaatbepaling en de rapportage van voorwaardelijke activa en verplichtingen. De volgende waarderingsgrondslagen zijn naar de mening van het management het meest kritisch voor het weergeven van de financiële positie en vereisen een subjectieve of complexe beoordeling van het management: • Materiële vaste activa, minimum waarderingsregel • Timing en verwerking van onrendabele investeringen nieuwbouw en herstructurering Materiële vaste activa, minimum waarderingsregel Onroerende en roerende zaken in exploitatie worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs- of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en (naar verwachting duurzame) bijzondere waardeverminderingen. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de reële waarde duurzaam overschrijdt. Van duurzaamheid is sprake wanneer de verwachte reële waarde gedurende een periode van ten minste vijf jaar lager is dan de boekwaarde. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van complexen. De reële waarde van de onroerende zaken in exploitatie bestemd voor de verhuur is de bedrijfswaarde. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De uitgangspunten van de reële waarde zijn deels afhankelijk van de interne beleidsvoornemens van stichting Habion. Deze beleidsvoornemens komen ondermeer tot uitdrukking in het strategisch voorraadbeheer waarbij eigen keuzes worden gemaakt ten aanzien van verhuur of verkoop, levensduur, kwaliteits- en huurniveaus. Voor zover mogelijk hanteert stichting Habion binnen de sector gangbare uitgangspunten. Timing en verwerking van onrendabele investeringen nieuwbouw en herstructurering In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Van een feitelijke verplichting is sprake wanneer in de aanbestedingsfase de gunning van de opdrachten wordt verstrekt. Hiervan wordt gesproken wanneer uitingen namens stichting Habion zijn gedaan richting aannemers in de breedste zin des woords en voorts huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. De aannames gedaan bij de financiële impact van bovengenoemde feitelijke verplichtingen kunnen afwijken bij daadwerkelijke realisatie van de projecten. Planvorming kan ondermeer wijzigingen in de tijd ondergaan door bewegingen in het prijsniveau van leveranciers, wettelijke procedures en aanpassingen in de voorgenomen bouwproductie. Renterisico Stichting Habion loopt renterisico over de rentedragende vorderingen en schulden. Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt stichting Habion risico ten aanzien van de toekomstige kasstromen, met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt stichting Habion risico’s over de marktwaarde. Met betrekking tot bepaalde variabel rentende schulden heeft stichting Habion interest derivaten afgesloten, waarbij de variabele rente wordt omgezet naar een vaste rente. Kredietrisico Stichting Habion heeft geen significante concentraties van kredietrisico. stichting Habion maakt gebruik van meerdere banken om over meerdere kredietfaciliteiten te kunnen beschikken. Valutarisico stichting Habion is alleen werkzaam in Nederland en loopt geen valutarisico’s.

37 van 60

2. 2.1

Toelichting op de geconsolideerde balans MATERIËLE VASTE ACTIVA

Het verloop van de materiële vaste activa is als volgt weer te geven. Materiële vaste activa

Onroerende en roerende zaken 2.1.1

In exploitatie

2.1.2

In ontwikkeling

2.1.3

Ten dienste

TOTAAL

van de exploitatie

Boekwaarde per 1 januari - Aanschaffingswaarde

610.282.546,92

67.032.195,22

- Cum. afschrijving en waardeverminderingen

154.658.847,90-

52.992.419,00-

2.389.726,44

Boekwaarde per 1 januari

455.623.699,02

14.039.776,22

1.816.773,72

25.575.780,00

39.647.559,67

94.610,84

572.952,72-

593.001.592,41 137.716.689,00471.480.248,96

Mutatie in het boekjaar: - Investeringen Correctie voorgaande jaren aanschafwaarde

5.614,85-

Correctie voorgaande jaren afschrijving

5.532,56

-5.614,85 5.532,56

- Overboekingen kostprijs

71.251.517,39

-71.251.517,39

-Overboekingen afwaardering

-29.142.201,00

29.142.201,00

9.236.332,86-

-2.909.449,21

- Desinvesteringen - Afschrijvingen boekjaar

-12.950.972,97

- Afschrijving desinvesteringen

-14.201.000,00

- Waardeverminderingen

-4.790.949,00

- Terugneming waardeverminderingen

39.267.730,00

Boekwaarde per 31 december

-12.145.782,07 280.217,17-

2.067.875,82

- Onrendabele investeringen

65.317.950,51

1.338,00-38.676.200,73

-13.231.190,14 2.066.537,82 -52.877.200,73 -4.790.949,00

-

39.267.730,00

523.465.064,11

30.007.630,44-

1.629.829,39

495.087.263,06

- Aanschaffingswaarde

697.867.896,60

32.518.788,29

2.484.337,28

732.871.022,17

- Cum. afschrijving en waardeverminderingen

174.402.832,49-

62.526.418,73-

Boekwaarde per 31 december

523.465.064,11

30.007.630,44-

Boekwaarde per 31 december:

Verantwoord onder: Onroerende zaken in ontwikkeling

4.448.360,94

Voorziening onroerende zaken in ontwikkeling

34.455.991,38 -30.007.630,44

38 van 60

854.507,891.629.829,39

237.783.759,11495.087.263,06

Brand- en stormverzekering De activa zijn minimaal verzekerd tegen vervaardigings- of verkrijgingsprijs c.q. voortbrengingskosten. Jaarlijks wordt de verzekerde waarde geïndexeerd. De verzekerde som op basis van herbouwwaarde op balansdatum bedraagt € 969.815.000,- (voorgaand jaar: € 936.880.000,-). Onrendabele investeringen in ontwikkeling Op de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling is per balansdatum een voorziening voor onrendabele investeringen in mindering gebracht van € 52.992.419,- (voorgaand jaar: € 37.861.040,-).

39 van 60

Bedrijfswaarde De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. Onderstaand overzicht geeft de totale bedrijfswaarde weer. 31 dec 2010

De totale bedrijfswaarde bedraagt

31 dec 2009

€

€

569.383.766

487.136.862

De bedrijfswaarde in het verslagjaar is toegenomen met een bedrag van € 82.247.000,- ten opzichte van de bedrijfswaarde ultimo het voorgaande verslagjaar. De mutatie in de bedrijfswaarde laat zich als volgt verklaren: Gevolgen in de autonome ontwikkeling door vrijval kasstromen

-44.726.854

effect een jaar opschuiven

26.507.174

subtotaal autonome ontwikkeling

-18.219.680

Gevolgen door voorraadmutaties mutatie verhuureenheden

685.342

verbetering/renovaties

20.011.459

door verkrijging van materiële vaste activa door nieuwbouw/aankoop door sloop materiële vaste activa

47.129.334 -11.350.337

subtotaal voorraadmutaties

56.475.798

Gevolgen door parameterwijzigingen in de verwachte inflatie/lastenstijging

-3.046.207

in de disconteringsvoet

33.726.822

in de verwachte levensduur

-19.179.839

subtotaal gevolgen door parameterwijzigingen

11.500.776

Gevolgen door beleidswijzigingen in de verwachte restwaarde

-5.025.968

in de verwachte huurontvangsten

-2.262.990

in de verwachte onderhoudsuitgaven

47.706.651

in beheerkosten

-2.286.968

in overige exploitatieuitgaven

-6.144.809

in overig

504.094

subtotaal gevolgen door beleidswijzigingen

32.490.010

Toename bedrijfswaarde ultimo 2010

82.246.904

In 2010 was de rentabiliteitswaardecorrectie € 23.168.000,- (voorgaand jaar: € 25.144.000,-).

40 van 60

2.2

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

2.2.1 Te vorderen BWS-subsidies Stand per 1 januari

2.2.2

1.508.224,68

Leningen ug

1.250.000,00

Mutaties: - Ontvangsten

-791.817,01

- Waardemutatie

-93.025,01

-

- Verstrekte leningen *) Stand per 31 december

623.382,66

1.250.000,00 31 dec 2010

31 dec 2009

2.2.3 Deelneming Mijnsheerlyckheid Beheer BV (50%)

€

€

9.000,00

2.767.224,68

3.488.800,24

-791.817,01

-1.353.381,81

Stand per 1 januari Mutaties: - Ontvangsten - Waardemutatie - Verstrekte leningen *) - Storting aandelenkapitaal

-

Stand per 31 december

9.000,00

-93.025,01

-627.193,75

0,00

1.250.000,00

0,00

9.000,00

1.882.382,66

2.767.224,68

1.870.378,00

1.954.748,00

*) Dit betreft een collegiale financiering aan een andere corporatie. VLOTTENDE ACTIVA 2.3/2.7.3

ONDERHANDEN PROJECTEN

Geactiveerde kosten en resultaat af: Gefactureerde termijnen af: Voorziening te verwachten verliezen Stand per 31 december

0,00

-40,00

-616.998,00

-422.520,00

1.253.380,00

1.532.188,00

1.748.620,00

1.954.708,00

Deze post is verantwoord onder: Voorraad onderhanden werk voor derden Onderhanden projecten voor derden Voorziening projecten

121.758,00

0,00

-616.998,00

-422.520,00

1.253.380,00 In de geactiveerde kosten van de onderhanden projecten voor derden is ultimo 2010 voor een bedrag van € 14.634 (2009: € 8.995) aan rente geactiveerd.

41 van 60

1.532.188,00

2.4

VORDERINGEN

Debiteuren Belastingen

31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

1.370.600,75

148.679,47

64.004,00

204.684,00

4.782.941,14

2.445.905,16

766.435,92

1.298.024,77

6.983.981,81

4.097.293,40

Overige debiteuren

453.349,68

353.896,21

Huurdebiteuren

917.251,07

-205.216,74

0,00

0,00

1.370.600,75

148.679,47

Vennootschapsbelastingen

64.004,00

204.684,00

Totaal belastingen

64.004,00

204.684,00

Plaatselijke stichtingen

3.072.141,86

2.284.188,86

Overigen

1.710.799,28

161.716,30

Totaal overige vorderingen

4.782.941,14

2.445.905,16

Niet vervallen rente beleggingen en overige

389.322,92

462.755,07

Nog te declareren facturen

155.804,69

350.768,14

Overigen

221.308,31

484.501,56

Totaal overlopende activa

766.435,92

1.298.024,77

Overige vorderingen Overlopende activa Totaal vorderingen 2.4.1

Debiteuren

Af: voorziening oninbaarheid Totaal debiteuren 2.4.2

2.4.3

2.4.4

Belastingen en premies sociale verzekeringen

Overige vorderingen

Overlopende activa

42 van 60

Niet vervallen rente beleggingen en overige Deze post bevat een overlopende rentebate die betrekking heeft op een renteswap, voor het gedeelte wat betrekking heeft op 2010 is een bedrag opgenomen van € 200.000,-. Derivaten Stichting Habion maakt gebruik van een financiële instrument , zoals onderstaand weergegeven. Soort derivaat recieverswap

begindatum

einddatum

hoofdsom euro

% - vast

% - variabel

2-apr-01

2-apr-11

5.000.000

5,300%

3-mnd euribor

Dit derivaat is on balance gewaardeerd onder de post overlopende activa tegen de marktwaarde: € 54.858,-.

31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

Overige liquide middelen

2.362.455,42

2.338.155,23

Totaal liquide middelen

2.362.455,42

2.338.155,23

2.5

LIQUIDE MIDDELEN

43 van 60

PASSIVA 2.6

GROEPSVERMOGEN

2.6.1

Overige reserves

Stand per 1 januari Resultaat over het boekjaar Stand per 31 december

2.7

VOORZIENINGEN

2.7.1

Pensioenvoorziening

Stand per 1 januari Onttrekkingen/vrijval Stand per 31 december 2.7.2

123.064.731,83

144.680.125,48

-1.475.580,73

-21.615.393,65

121.589.151,10

123.064.731,83

31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

19.993,00

20.935,00

-942,00

-942,00

19.051,00

19.993,00

Voorziening onroerende zaken in ontwikkeling

Voor een toelichting op de voorziening onroerende zaken in ontwikkeling wordt verwezen naar punt 2.1. 2.7.3

Voorziening projecten

Stand per 1 januari

422.520,00

0,00

Toevoeging

194.478,00

422.520,00

Stand per 31 december

616.998,00

422.520,00

0,00

0,00

Toevoeging

784.769,10

0,00

Stand per 31 december

784.769,10

0,00

2.7.4

Overige voorzieningen

Stand per 1 januari

44 van 60

2.8

LANGLOPENDE SCHULDEN

Leningen

2.8.1

Rente 2010

Rente 2009

Looptijd > 5 jaar

31 dec 2010

31 dec 2009

4,3%

4,5%

259.384.479,84

348.644.345,40

290.935.715,72

1,4%

2,7%

10.600.000,00

12.500.000,00

359.244.345,40

303.435.715,72

Krediet-

instellingen 2.8.2

Onder-

hands Totaal leningen

259.384.479,84

31 dec 2010

31 dec 2009

Stand per 1 januari

303.435.715,82

297.310.277,94

Toename leningen

74.500.000,00

62.950.000,00

Het verloop van de leningen was als volgt:

Bijstortingen/klim Aflossing

0,00

33.623,97

-11.051.195,67

-8.852.957,99

Overheveling naar kortlopende schulden aflossing volgend boekjaar afgelost bedrag dit jaar (incl. klim)

6.841.156,18

9.151.195,57

-9.151.195,57

-8.819.334,02

Mutatie Extra aflossingen Stand per 31 december

2.310.039,39

-331.861,55

-9.950.214,14

-47.673.366,55

359.244.345,40

303.435.715,82

Op een klein deel na heeft er borgstelling plaatsgevonden door het WSW en/of gemeentegarantie door gemeenten.

45 van 60

31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

Schulden aan kredietinstellingen

6.857.651,68

38.207.235,45

Schulden aan leveranciers

3.110.947,77

7.492.743,86

227.556,10

597.934,42

Overige schulden

5.919.910,34

2.146.072,89

Overlopende passiva

9.816.080,46

7.250.683,10

25.932.146,35

55.694.669,72

6.841.156,18

9.151.195,67

16.495,50

29.056.039,78

6.857.651,68

38.207.235,45

3.110.947,77

7.492.743,86

14.882,00

15.142,00

3.493,00

0,00

209.181,10

582.792,42

227.556,10

597.934,42

5.919.884,34

2.141.715,85

26,00

4.357,04

5.919.910,34

2.146.072,89

2.9

KORTLOPENDE SCHULDEN

Belastingen en premies sociale verzekeringen

Totaal kortlopende schulden

2.9.1

Schulden aan kredietinstellingen

Aflossingsverplichting volgend boekjaar langlopende schulden Diverse banken Totaal kredietinstellingen 2.9.2

Schulden aan leveranciers

Totaal schulden aan leveranciers 2.9.3

Belastingen en premies sociale verzekeringen

Loonbelasting en sociale lasten Vennootschapsbelasting Omzetbelasting Totaal belastingen en premies sociale verzekeringen 2.9.4

Overige schulden

Rekening-courant stichting Habion vastgoed zorgsector Diversen Totaal overige schulden

46 van 60

2.9.5

31 dec 2010

Overlopende passiva

31 dec 2009

€

€

715.717,28

635.174,69

Niet vervallen rente leningen

7.080.096,35

6.440.428,05

Vooruit ontvangen huur

1.400.137,74

78.568,39

23.100,00

20.307,00

597.029,09

76.204,97

9.816.080,46

7.250.683,10

Nog te betalen vergoedingen

Nog te betalen accountantskosten Diversen Totaal overlopende passiva

2.11

NIET IN DE BALANS OPGENOMEN ACTIVA EN VERPLICHTINGEN

2.11.1 Aangegane verplichting huurcontract Per 1 augustus 2007 is een huurcontract aangegaan met Breevast Properties I B.V. voor het kantoorgebouw aan de Molen 94-98 te Houten. De huurtermijn is 6 jaar. De jaarhuur over 2010 bedraagt € 259.000,-. 2.11.2 Aangegane verplichtingen onderhoud Per balansdatum waren verplichtingen aangegaan met betrekking tot lasten onderhoud € 4.097.000,- (voorgaand jaar € 4.205.000,-). 2.11.3 Aangegane verplichtingen materiële vaste activa Per balansdatum waren verplichtingen aangegaan met betrekking tot lasten materiële vaste activa € 27.382.000,(voorgaand jaar € 50.650.000,-). 2.11.4 Obligo WSW Per 31 december 2010 staat er aan obligo uit circa € 14.938.000,- uit hoofde van door het WSW verstrekte borgstellingen (voorgaand jaar € 10.495.000,-). 2.11.5

Garantiestelling DIGH

Stichting Habion staat garant voor een lening die verstrekt is aan Dutch International Guarantees for Housing voor een sociale woningbouwtraject in Kroatië. De restant hoofdsom is € 1.008.000,- (voorgaand jaar € 1.023.000,-). 2.11.6 Bankgarantie gemeente Epe Er is een bankgarantie afgegeven voor een bedrag van € 226.150,- aan de gemeente Epe. 2.11.7 Bankgarantie Breevast Properties I B.V. Er is een bankgarantie afgegeven voor een bedrag van € 62.070,- aan Breevast Properties I B.V..

47 van 60

3.

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening

Boekjaar 2010

Boekjaar 2009

€

€

Huren

62.313.293,93

58.896.816,71

Huren

62.313.293,93

58.896.816,71

770.865,79

203.130,28

61.542.428,14

58.693.686,43

Verkoopwinst

710.274,40

0,00

Totaal verkoop onroerende en roerende zaken

710.274,40

0,00

1.749.934,01

1.059.508,98

227.883,00

187.725,00

1.977.817,01

1.247.233,98

BEDRIJFSOPBRENGSTEN 3.1

Huren

Huurderving wegens leegstand Totaal huren

3.2

3.3

Verkoop onroerende en roerende zaken

Geactiveerde productie t.b.v. het eigen bedrijf

Aan de activa toegerekende apparaatskosten Aan projecten toegerekende kosten Totaal geactiveerde productie t.b.v het eigen bedrijf

48 van 60

Boekjaar 2010

Boekjaar 2009

€

€

Opbrengst overige dienstverlening

620.827,22

524.646,63

Totaal overige opbrengsten

620.827,22

524.646,63

12.951.882,83

10.213.104,46

281.555,17

240.326,81

-15.225,90

-846,30

13.218.212,10

10.452.584,97

46.576,00

8.980.855,00

3.4

Overige opbrengsten

BEDRIJFSLASTEN

3.5

Afschrijvingen op materiële vaste activa

Onroerende en roerende zaken in exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Doorberekende afschrijving ten dienste van de exploitatie Totaal afschrijvingen op materiële vaste activa

3.6

Overige waardeveranderingen van materiële vaste activa

Afwaarderingen onroerende zaken in exploitatie (i.v.m. lagere bedrijfswaarde) Terugneming waardevermindering onroerende zaken in exploitatie (i.v.m. hogere bedrijfswaarde)

-39.267.730,00

0,00

Afwaarderingen onroerende zaken in ontwikkeling

57.621.573,73

30.500.005,71

Totaal overige waardeveranderingen van materiële vaste activa

18.400.419,73

39.480.860,71

Salarissen

172.576,69

188.810,84

Totaal salarissen

172.576,69

188.810,84

Sociale lasten

7.032,57

7.379,41

Pensioenlasten

53.782,32

53.495,63

Totaal sociale lasten en pensioenlasten

60.814,89

60.875,04

3.7

3.8

Salarissen

Sociale lasten en pensioenlasten

49 van 60

Boekjaar 2010

Boekjaar 2009

€

€

Planmatig en groot onderhoud

4.434.210,00

4.659.630,60

Dagelijkse onderhoudsuitgaven

3.421.304,99

3.989.098,52

Onrendabele aanpassingen onroerende zaken in exploitatie

1.125.220,76

557.469,97

Totaal lasten onderhoud

8.980.735,75

9.206.199,09

Onderhanden projecten en onderhanden werk

194.478,00

422.520,00

Totaal financieel onrendabele investeringen

194.478,00

422.520,00

1.332.169,48

1.252.047,36

3.9

Lasten onderhoud

De dagelijkse onderhoudsuitgaven betreffen het klachten-, contract- en mutatieonderhoud. 3.10

3.11

Bijzondere waardevermindering van vlottende activa

Overige bedrijfslasten

Overige exploitatielasten Zakelijke lasten Nagekomen zakelijke lasten

28.249,34

40.306,52

297.421,72

304.651,67

Contributie Aedes

63.127,50

61.388,65

Advieskosten

49.237,00

40.824,00

1.770.205,04

1.699.218,20

Verzekeringen

Totaal overige exploitatielasten

50 van 60

Werkorganisatiekosten *

Overige personeelskosten Huisvestingskosten Raad van Commissarissen Administratie- en onderhoudsvergoeding

Boekjaar 2010

Boekjaar 2009

€

€

4.983.249,57

4.058.625,30

353.892,54

352.472,61

88.081,58

75.337,01

589.309,07

713.266,45

Algemene kosten

2.003.630,01

2.744.984,76

Totaal werkorganisatiekosten

8.018.162,77

7.944.686,13

* Van het totaal van de werkorganisatiekosten van stichting Habion en stichting Habion vastgoed zorgsector wordt 94% toegerekend aan stichting Habion en 6% wordt toegerekend aan stichting Habion vastgoed zorgsector op basis van verdeling naar bezit.

Diverse bedrijfslasten

Dotatie/vrijval aan de pensioenvoorziening en VUT-verplichtingen

-942,00

-942,00

Heffing CFV

414.981,98

391.045,90

Overigen

622.250,47

194.956,51

1.036.290,45

585.060,41

10.824.658,26

10.228.964,74

Sub-totaal diverse bedrijfslasten

Totaal overige bedrijfslasten De pensioenvoorziening betreft één persoon met geboortedatum 07-10-1928.

51 van 60

FINANCIËLE BATEN EN LASTEN

3.12

Rentebaten

Geactiveerde rente onroerende zaken in ontwikkeling Rente op uitgezette middelen Totaal rentebaten 3.13

Boekjaar 2010

Boekjaar 2009

€

€

1.181.152,88

2.005.326,93

300.485,40

467.908,45

1.481.638,28

2.473.235,38

-93.025,01

-627.193,75

-93.025,01

-627.193,75

15.804.337,86

13.757.214,08

92.630,49

223.848,85

15.896.968,35

13.981.062,93

Waardeverandering financiële vaste activa en effecten

Waardemutatie BWS i.v.m. vervroegde afkoop Totaal waardeverandering financiële vaste activa en effecten

3.14

Rentelasten

Langlopende schulden leningen Kortlopende schulden Totaal rentelasten

3.15

Belastingen

Jaarresultaat voor belastingen Resultaat stichting enkelvoudig vrijgesteld Resultaat projecten deelnemingen

Boekjaar 2010

Boekjaar 2008

€

€

-4.743.310,73 4.770.753,73 -30.285,00

Fiscaal afwijkende waarderingen

268.263,00 4.740.468,73

Belastbaar resultaat Belastinglast Mutatie latente belastingpositie

21.710.269,6521.094.059,65 21.362.322,65

-2.842,00

347.947,00-

-33.323,00

-94.876,00

-

-

Vennootschapsbelasting

33.323,00

94.876,00

Totaal belastingen

33.323,00

94.876,00

Stichting Habion is vrijgesteld op basis van artikel 5.1.c. van de Wet op de Vennootschapsbelasting. Stichting Habion is alleen vennootschapsbelasting verschuldigd over haar commerciële activiteiten. Deze zijn ondergebracht in de onderliggende vennootschappen. Dit is door de belastingdienst bevestigd in een beschikking met kenmerk 28.81.801 d.d. 24-01-2008.

52 van 60

3.16

Transacties met verbonden partijen

Van transacties met verbonden partijen is sprake wanneer een relatie bestaat tussen stichting Habion, haar deelnemingen en hun bestuurders en leidinggevende functionarissen. Er hebben zich geen transacties met verbonden partijen voorgedaan op niet zakelijke grondslag. In de normale bedrijfsactiviteiten koopt en verkoopt stichting Habion goederen en diensten van en aan verschillende verbonden partijen waarin de onderneming een belang van 50% of minder bezit. Deze transacties worden over het algemeen op zakelijke grondslag uitgevoerd tegen voorwaarden die vergelijkbaar zijn met die van transacties met derden.

53 van 60

3.17

Bezoldiging bestuurder

BW 2 titel 9 De totale bezoldiging van de statutair directeur bedraagt in 2010 € 235.484,- (2009: € 241.893,-), bestaande uit € 175.118,- belastbaar loon inclusief fiscale bijtelling auto en € 60.366,- sociale lasten, pensioenpremies en onkostenvergoeding (2009: € 184.292,- resp. € 57.601,-). Wopt In het kader van de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (Wopt) bedraagt het belastbaar loon inclusief fiscale bijtelling auto € 175.118,- en de totale pensioenafdracht € 52.841,- (2009: € 184.292,- resp. € 50.423,-). Er zijn geen overige voorzieningen betaalbaar op termijn. Er is geen sprake van een variabel inkomen. De directeur is 15 april 2008 in dienst getreden en werkt deeltijdfactor 100%. Bij zijn aantreden in 2008 is in de arbeidsovereenkomst met de directeur-bestuurder een met zijn vorige functie vergelijkbare beloning vastgelegd. Voorts is toen overeengekomen begin 2009 te bezien of naast het vaste salaris ook een variabele prestatiebeloning in de arbeidsverhouding zou worden opgenomen. In het verslagjaar heeft overleg dienaangaande plaatsgevonden. In dat overleg hebben de directeurbestuurder en de raad van commissarissen geconcludeerd af te zien van een prestatieafhankelijke beloning gegeven de eraan verbonden risico's, in het bijzonder in de actuele maatschappelijke omstandigheden. De arbeidsovereenkomst is dientengevolge gewijzigd en aangepast in dier voege dat een structurele salarisverhoging van 2% per jaar bij goed functioneren in het vooruitzicht is gesteld. Overigens volgt de arbeidsovereenkomst de CAO-Woondiensten inzake salarisverhogingen. Voor het overige zijn de arbeidsvoorwaarden van de directeur-bestuurder ongewijzigd gebleven. Het brutoloon van de directeur-bestuurder past binnen de Izeboud-norm. Deze norm dient als kader voor de beloning van corporatiedirecteuren. Gelet op de omvangen specif ieke complexiteit van met name het intramurale bezit (zorg boven wonen) van stichting Habion, de transformatieopgave met betrekking tot het bezit, de vereiste kennis en ervaring met zowel de volkshuisvestings- als de zorgsector en de grote schaal van het werkgebied over heel Nederland met vele verschillende woningmarkten, is de directeurbestuurder ingedeeld in functiegroep H. De bestuurder van de Stichting Habion (een Toegelaten Instelling, TI) en Stichting Habion vastgoed zorgsector (een Niet Winst beogende Instelling, NWI) is in dienst van de TI, terwijl al het overige personeel in dienst is van de NWI. Het gemiddeld aantal personeelsleden van beide stichtingen over 2010 bedraagt 52 fte's (voorgaand jaar: 50 fte's). Tussen beide stichtingen bestaat een kostendelingsovereenkomst, waarbij de gezamenlijke personeelskosten en werkorganisatiekosten over de beide stichtingen worden verdeeld met als grondslag de bedrijfsactiviteiten van de twee stichtingen en de daaraan verbonden deelnemingen. In 2010 bedroeg de verdeling TI 94% en NWI 6% (voorgaand jaar: TI 94% en NWI 6%). 3.18

Bezoldiging Raad van Commissarissen

Bezoldiging Raad van Commissarissen De raad van commissarissen ontvangt een honorarium, onkosten- en reiskostenvergoeding voor de werkzaamheden die de leden verrichten voor stichting Habion. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van stichting Habion. Tussen stichting Habion en stichting Habion vastgoed zorgsector bestaat een kostendelingsovereenkomst. 6% van de vergoeding komt ten laste van stichting Habion vastgoed zorgsector. De vergoedingsregeling zoals die geldt voor stichting Habion staat hieronder vermeld. Vanaf 1 juli is de regeling aangepast: de brutovergoeding is verhoogd en de onkostenvergoeding is komen te vervallen.

Functie Voorzitter Vice-voorzitter Vz. Auditcommissie Lid auditcommissie Lid RvC

Brutovergoeding 16.500,00 11.000,00 13.200,00 12.100,00 11.000,00

Totaal 16.500,00 11.000,00 13.200,00 12.100,00 11.000,00

De bedragen van de onkostenvergoeding dienen ter dekking van representatie-, verblijf-, telefoon-, e-mail- en faxkosten en dergelijke meer. De reiskosten per auto worden vergoed conform de bedragen zoals deze in de fiscale regelingen zijn opgenomen (2010: 19 cent/km) en die van openbaar vervoer op basis van een treinkaartje eerste klas. De bezoldiging van de Raad van Commissarissen van stichting Habion bedroeg in 2010 in totaal € 75.035,-. De onkostenvergoeding van de Raad van Commissarissen van stichting Habion bedroeg in 2010 in totaal € 2.000,-.

54 van 60

ENKELVOUDIGE BALANS per 31 december 2010

V

(na winstbestemming) ACTIVA

Ref.

31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

Vaste activa Materiële vaste activa

2.1

Onroerende en roerende zaken in exploitatie

2.1.1

520.031.859,43

453.139.594,02

Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling

2.1.2

4.446.983,94

62.333.240,34

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

2.1.3

1.629.829,39

1.816.773,72

526.108.672,76

517.289.608,08

Financiële vaste activa

2.2

Te vorderen BWS-subsidies

2.2.1

623.382,66

1.508.224,68

Deelneming

2.2.2

7.618.306,12

1.100.133,12

Leningen u/g

2.2.3

1.250.000,00

1.250.000,00

9.491.688,78

3.858.357,80

535.600.361,54

521.147.965,88

Totaal vaste activa

Vlottende activa Vorderingen

2.3

Debiteuren

2.3.1

1.353.114,75

142.381,47

Groepsmaatschappijen

2.3.2

4.326,77

422.193,34

Overige vorderingen

2.3.3

4.018.682,14

2.445.905,16

Overlopende activa

2.3.4

761.802,92

965.362,73

6.137.926,58

3.975.842,70

48.866,42

13.370,23

6.186.793,00

3.989.212,93

541.787.154,54

525.137.178,81

Liquide middelen

2.4

Totaal vlottende activa

Totaal ACTIVA

55 van 60

PASSIVA

Ref.

Eigen vermogen

2.5

Overige reserves

2.5.1

Totaal eigen vermogen

31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

121.589.151,10

123.064.731,83

121.589.151,10

123.064.731,83

Voorzieningen

2.6

Pensioenvoorziening

2.6.1

19.051,00

19.993,00

Voorziening onroerende zaken in ontwikkeling

2.6.2

34.455.991,38

48.347.848,80

Overige Voorzieningen

2.6.3

784.769,10

0,00

35.259.811,48

48.367.841,80

Totaal voorzieningen Langlopende schulden

2.7

Leningen kredietinstellingen

2.7.1

348.644.345,40

290.935.715,72

Onderhandse geldleningen

2.7.2

10.550.000,00

10.550.000,00

359.194.345,40

301.485.715,72

Totaal langlopende schulden Kortlopende schulden

2.8

Schulden aan kredietinstellingen

2.8.1

6.857.651,68

38.207.235,45

Schulden aan leveranciers

2.8.2

1.524.078,77

3.444.257,86

Belastingen en premies sociale verzekeringen

2.8.3

176.990,10

553.269,42

Overige schulden

2.9.5

5.919.884,34

2.141.715,85

Vooruitgefactureerd op voorraad onderhanden projecten

2.9.5

0,00

0,00

Overlopende passiva

2.8.6

9.741.772,25

7.228.986,10

25.743.846,56

52.218.889,46

541.787.154,54

525.137.178,81

Totaal kortlopende schulden

Totaal PASSIVA

56 van 60

ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING over 2010

Ref.

VI

Boekjaar 2010

Boekjaar 2009

€

€

61.231.075,14

58.397.207,43

Bedrijfsopbrengsten Huren

3.1

Verkoop onroerende zaken

3.2

708.334,40

0,00

Geactiveerde productie t.b.v. het eigen bedrijf

3.3

1.749.934,01

1.059.508,98

Overige bedrijfsopbrengsten

3.4

373.880,22

441.191,63

64.063.223,77

59.897.908,04

Som der bedrijfsopbrengsten

Bedrijfslasten Afschrijvingen op materiële vaste activa

3.5

13.025.932,10

10.387.125,97

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa

3.6

18.353.843,73

39.205.715,71

Lonen en salarissen

3.7

172.576,69

188.810,84

Sociale lasten en pensioenlasten

3.8

60.814,89

60.875,04

Lasten onderhoud

3.9

8.914.613,75

9.013.666,09

Bijzondere waardevermindering van vlottende activa

3.10

0,00

0,00

Overige bedrijfslasten

3.11

10.579.380,26

10.095.777,74

Som der bedrijfslasten

51.107.161,42

68.951.971,39

Bedrijfsresultaat

12.956.062,35

-9.054.063,35

1.475.858,28

2.386.677,38

Financiële baten en lasten Rentebaten

3.12

Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten en resultaat deelnemingen

3.13

-65.582,01

-1.148.527,75

Rentelasten

3.14

-15.841.919,35

-13.799.479,93

-14.431.643,08

-12.561.330,30

-1.475.580,73

-21.615.393,65

Resultaat financiële baten en lasten

Jaarresultaat

57 van 60

TOELICHTINGEN 1.

VII

Toelichting algemeen

Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de vennootschappelijke jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde in overeenstemming met paragraaf Grondslagen voor consolidatie in de geconsolideerde jaarrekening. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de opgenomen toelichting op de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening. 2.

Toelichting op de balans

2.2

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

2.2.2 Deelneming 2.2.1 Te vorderen Habion Holding BWS-subsidies B.V. Stand per 1 januari

1.508.224,68

729.000,12

2.2.2 Deelneming Habion Beheer B.V. 371.133,00

Mutaties: - Aflossingen - Waardemutatie

-791.817,01 -93.025,01

- Resultaat boekjaren - Uitgekeerd dividend deelnemingen Stand per 31 december

Stand per 1 januari

30.481,00

0,00

5.400.000,00

1.090.730,00

623.382,66

6.159.481,12

1.458.825,00

2.2.3 Leningen u/g

TOTAAL

1.250.000,00

3.858.357,80

Mutaties: - Aflossingen

-791.817,01

- Waardemutatie

-93.025,01

- Resultaat boekjaren

27.443,00

- Uitgekeerd dividend deelnemingen - Verstrekte leningen *) Stand per 31 december

3.038,00-

6.490.730,00 0,00

0,00

1.250.000,00

9.491.688,78

58 van 60

2.5

EIGEN VERMOGEN 31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

123.064.731,83

144.680.125,48

-1.475.580,73

-21.615.393,65

121.589.151,10

123.064.731,83

Overige reserves Stand per 1 januari Resultaat over het boekjaar Stand per 31 december Niet in de balans opgenomen verplichtingen Hoofdelijke aansprakelijkheid en garanties Stichting Habion heeft voor de volgende geconsolideerde deelnemingen verklaringen van hoofdelijke aansprakelijkheid afgegeven voor uit rechtshandelingen voortvloeiende schulden: Habion Participatie B.V. Fiscale eenheid Stichting Habion vormt samen met Habion Beheer B.V., Habion Holding B.V. en Habion Ontwikkeling B.V. een fiscale eenheid voor de heffing van de omzetbelasting. Elk der vennootschappen is volgens de standaardvoorwaarden aansprakelijk voor te betalen belasting van alle bij de fiscale eenheid betrokken vennootschappen.

Honoraria van de accountant De volgende honoraria van KPMG Accountants zijn ten laste gebracht van Stichting Habion, haar dochtermaatschappijen en andere maatschappijen die zij consolideert, een en ander zoals bedoeld in artikel 2:382a BW. 31 dec 2010

31 dec 2009

€

€

103.285,00 0,00

66.959,00 634.177,00

103.285,00

701.136,00

Onderzoek van de jaarrekening Andere controleopdrachten

OVERIGE GEGEVENS

VIII

Voorstel resultaatsbestemming Het resultaat is vooruitlopend op en onder voorbehoud van de goedkeuring door de Raad van Commissarissen reeds aan de overige reserves toegevoegd.

59 van 60

Controleverklaring van de accountant Aan: Stichting Habion Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de verslag opgenomen jaarrekening 2010 van Stichting Habion te Houten gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2010, de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2010 en het geconsolideerde kasstroomoverzicht met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de toegelaten instelling is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening en het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector, richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving en de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens. Het bestuur van de toegelaten instelling is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en het controleprotocol in rubriek A van bijlage III bij het Besluit beheer socialehuursector. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico‟s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de toegelaten instelling gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Habion per 31 december 2010 en van het resultaat over 2010 in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector, richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving en de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 28, onderdeel a, van het Besluit beheer sociale-huursector melden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig de van toepassing zijnde bepalingen van titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek is opgesteld, en of de in artikel 2: 392 lid 1 onder g, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag en het volkshuisvestingsverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 391, vierde lid, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Verder vermelden wij dat is voldaan aan de verplichting tot vermelding in het jaarverslag van financiële ondersteuning aan buitenlandse instellingen zoals bedoeld in de MG 2005-04, MG 2008-03 en MG 2010-03, alsmede aan de verplichting tot vermelding in het jaarverslag van grondaankopen zoals bedoeld in de MG 2001-26 en de verplichting tot vermelding in het jaarverslag van sponsoractiviteiten zoals bedoeld in MG 2006-04. Amstelveen, 15 juni 2011 KPMG ACCOUNTANTS N.V. K.G.P. Tegel RA 60 van 60