Jaarverslag 2015 Museum Huis Doorn

Jaarverslag 2015 Museum Huis Doorn

1

Inhoudsopgave

Pagina

1. Verslag Raad van Toezicht

3–4

2. Verslag directie

5–9

3. Publiek, educatie en promotie

10 – 12

4. Collectie, beheer en behoud

13 – 16

5. Presentatie

17 – 19

6. Evenementen en Activiteiten

20 – 21

7. Personeel en Organisatie

22 – 23

8. Coördinatiepunt Eerste Wereldoorlog.NU

24 – 26

9. Partners en sponsoren

27 – 19

10. Vooruitblik 2016

30

2

1. Verslag van de Raad van Toezicht

Het jaar 2015 was het eerste volledige jaar waarin, na de uitbreiding van de museale functie van Huis Doorn met het Paviljoen Nederland en de Eerste Wereldoorlog in september 2014, aan de nieuwe uitgebreide functie invulling werd gegeven. Huis Doorn heeft zich in dit jaar een vaste plaats verworven in de wereld van de historische musea, mede door deze uitbreiding van zijn functie. De samenwerking met deskundige en professionele organisaties en instituten, zoals Rijksmuseum Paleis Het Loo, de Universiteit Utrecht, het NIOD, de Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog en de Western Front Association, maken dat Huis Doorn, naast zijn kerntaak, namelijk het beheer van de historische museale collectie, ook onmisbaar is geworden in het netwerk van instellingen die een belangrijke geschiedkundige en maatschappelijke bijdrage leveren aan de kennis van de periode van de Eerste Wereldoorlog en het interbellum. Bijzonder daarbij is dat steeds waar mogelijk ook de verbinding plaatsvindt met de actuele thematiek, zoals bijvoorbeeld in de expositie Honderd Jaar Vluchtelingen. De dagelijkse inspanning van 180 vrijwilligers die - naast de kleine professionele staf - het Huis dragen, is in Europa niet onopgemerkt gebleven. De Europa Nostra Award 2015, die in juni in Oslo aan de Vrienden van Huis Doorn werd uitgereikt, geeft aan hoezeer dit ook op Europees niveau is opgevallen en gewaardeerd. De Raad constateert dat, dankzij de inspanningen van velen, Huis Doorn floreert. Het jaar 2015 is afgesloten, het jaar 2016 is het overgangsjaar naar de nieuwe museale periode 2017-2020. In die periode zullen de jaren 2018 en 2020 (de honderdjarige herinnering aan de komst van keizer Wilhelm II in Nederland en zijn aankoop en het betrekken van Landgoed Huis Doorn) ongetwijfeld nieuwe hoogtepunten opleveren. De Raad dankt alle betrokkenen voor hun werk en zij kijkt met vertrouwen uit naar de positie van Huis Doorn in deze nieuwe museale periode. Namens de Raad van Toezicht,

W.I.I. van Beek, Voorzitter

3

Samenstelling Raad van Toezicht In de Raad van Toezicht van de Stichting tot Beheer van Huis Doorn hadden in 2015 zitting de volgende leden: de heer W.I.I. (Willibrord) van Beek, voorzitter, Commissaris van de Koning nevenfuncties: Lid Raad van Commissarissen van de Brabanthallen Den Bosch, Lid Raad van Toezicht Defensiemusea, Voorzitter Raad van Toezicht “De Stilte”, Dansschool te Breda, Lid Stichtingsbestuur Universiteit Tilburg, Lid Commissie Integriteit VVD jhr. mr. H.W.L. (Hector) de Beaufort , advocaat en partner Clifford Chance de heer E. (Ed) Kronenburg, Nederlandse ambassadeur in Parijs de heer drs. J.W. (Jacques) van Oostrum, registeraccountant nevenfuncties: . Lid Raad van Toezicht Stichting De Tussenvoorziening en Lid Raad van Toezicht Fischer Stichting mevrouw dr. H.H. (Jet) Pijzel-Dommisse , conservator Gemeentemuseum Den Haag nevenfuncties: Lid bestuur Vereniging Rembrandt en Lid Adviescommissie Monumenten Prins Bernhard Cultuurfonds De Raad telt statutair minimaal drie en maximaal zeven leden. Leden van de Raad worden benoemd voor vier jaar en kunnen statutair maximaal eenmaal worden herbenoemd. De Commissaris van de Koning van de Provincie Utrecht is qualitate qua voorzitter van de Raad. De tweede termijn van de heer De Beaufort loopt af op 1 januari 2016; hij is niet herbenoembaar. De tweede termijn van mevrouw Pijzel-Dommisse loopt af op 20 mei 2019; zij is niet herbenoembaar. De eerste termijn van de heer Van Oostrum loopt af op 12 december 2016; hij is herbenoembaar. De eerste termijn van de heer Kronenburg loopt af op 17 oktober 2017; hij is herbenoembaar. De leden van de Raad verrichten hun werkzaamheden ten behoeve van het museum onbezoldigd, zonder financiële tegemoetkoming en met inachtneming van de code ‘Cultural Governance’. De voorzitter van de Stichting Vrienden van Huis Doorn, mevrouw drs. A. (Annemiek) Speelman, en de directie nemen deel aan de vergaderingen van de Raad. In dit verslagjaar kwam de Raad op 19 maart, 28 mei en 18 september bijeen. De oorspronkelijk geplande vergadering in november is uitgesteld naar 8 januari 2016.

4

2. Verslag van de Directie Na het jaar 2014, waarin de bouw van het tentoonstellingspaviljoen en de opening van de tentoonstelling ‘Tusschen twee vuren’ werden gerealiseerd, kon de museumorganisatie niet op haar lauweren rusten. De vele publieksactiviteiten en de plannen voor onder andere het poortgebouw, het parkbos en het nieuwe depot vroegen in 2015 veel tijd en positieve aandacht. Het grote verschil met een aantal jaren geleden is dat het museum weer een toekomstperspectief heeft en dat het er bruist van de energie. Dat merken wij aan de reacties van onze bezoekers, aan de betrokkenheid van onze stakeholders en relaties, aan de inzet van vrijwilligers en medewerkers. Huis Doorn is plaats van herinnering, maar vooral ook plaats van activiteit en beleving. Het publiek wist in groten getale de weg naar het landgoed te vinden. Meer dan 36.000 betalende bezoekers bezochten Huis Doorn en/of het nieuwe tentoonstellingspaviljoen. Onder de bezoekers bevond zich ook een toenemend aantal klassen uit zowel het primair als het voortgezet onderwijs. De grote belangstelling van het publiek voor de museale activiteiten, maar ook voor nevenactiviteiten zoals Koningsdag en Bevrijdingsdag, zorgen voor veel levendigheid in het museum en op het landgoed. Terwijl wij zien dat het met de activiteiten in het museum en op het landgoed uitstekend gaat, moet helaas ook geconstateerd worden dat dit nog onvoldoende bijdraagt aan de verbetering van de financiële positie van de stichting. Doordat er in 2015 een verlies op het exploitatieresultaat is geleden, is het eigen vermogen van de stichting in 2015 negatief geworden. De balanspositie van de stichting baart de Raad van Toezicht en de directie al enige tijd zorgen. De directie heeft dit ook kenbaar gemaakt aan het ministerie van OCW. Op de balans staan in het ‘bestemmingsfonds OCW’ nog formele verplichtingen die de stichting moet inlossen, maar waar onder de huidige omstandigheden niet aan kan worden voldaan. De directie stelt zich voortdurend de vraag hoe het klinkende munt kan slaan uit de toenemende belangstelling voor het museum en het thema Eerste Wereldoorlog. Met het organiseren en/of faciliteren van evenementen zoals Living History en Koningsdag, het uitgeven van publicaties zoals de Dagboeken Von Ilsemann, het houden van boekpresentaties en natuurlijk het vergroten van het museumbezoek is hier in 2015 meer invulling aan gegeven. Met de uitbater van de Oranjerie is gesproken over meer synergie tussen het museum en de horeca activiteiten en een omzet afhankelijke vergoeding. Doordat het museum zich het afgelopen jaar prominent als plaats van herinnering van de Eerste Wereldoorlog en Nederland heeft gepositioneerd, waren de missie en visie aan revisie toe. Met hulp van het bestuur van de Vriendenstichting en Hendrik Beerda Brand Consultancy zijn de missie en visie voor het museum vernieuwd, verbreed en aangescherpt. Dit heeft tot gevolg gehad dat er ook kritisch naar de museale activiteiten en overige evenementen is gekeken. Wij zijn met het bestuur van de Vriendenstichting tot de conclusie gekomen dat de organisatie ermee gebaat is, minder met de waan van de dag te leven en planmatiger te gaan werken. De focus dient te liggen op kwaliteit van activiteiten en minder op kwantiteit.

5

Missie : Levend verleden ervaren Museum Huis Doorn stelt bezoekers in staat de Europese hofcultuur van de 19e eeuw te leren kennen en te ervaren. Geen ander huis in Nederland geeft gelegenheid om zo terug te stappen in de tijd. Het nog steeds authentiek ingerichte woonhuis, het park en de omvangrijke kunstcollectie van de laatste Duitse keizer Wilhelm II maken een bezoek aan Huis Doorn een unieke ervaring. Tevens is Museum Huis Doorn dé plaats van herinnering aan de Eerste Wereldoorlog in Nederland. Het laat bezoekers daarvan kennis nemen en ervaren wat deze oorlog voor de Nederlanders betekende, mede in het licht van de problematiek van de huidige tijd. Daarmee trekt Huis Doorn, op historisch verantwoorde wijze, de lijn van het verleden door naar het heden, vanuit de verwachting dat het verleden inzichten voor de toekomst oplevert. Visie Museum Huis Doorn laat bezoekers kennis maken met de Europese hofcultuur van de 19e eeuw en de Eerste Wereldoorlog. Het: • ontsluit, beheert en stelt de unieke collectie, het huis en het park van Wilhelm II ten toon in vaste en wisseltentoonstellingen; • verzorgt vaste en wisseltentoonstellingen in het museum over Nederland in de Eerste Wereldoorlog; • zorgt voor kennisoverdracht door het verzorgen van rondleidingen, lezingen, educatieve activiteiten en een studiecentrum; • laat bezoekers de geschiedenis en tijdsgeest ervaren en beleven (het huis als ‘document humain’, ‘living history’ evenementen en activiteiten die de historische gebeurtenissen van eind 19e /begin 20e eeuw relateren aan actuele thema’s). Huis, park en collectie vormen een eenheid die op professionele wijze wordt ontsloten, beheerd en tentoongesteld.

Nu de missie en visie duidelijk zijn geformuleerd en de koers is bepaald, kan ook gerichter geprogrammeerd worden. Hierdoor wordt het risico vermeden de inzet van de vrijwilligersorganisatie te overvragen. Bij de voorbereidingen voor het opstellen van het Activiteitenplan voor de nieuwe cultuurnotaperiode 2017–2020 heeft dit uitgangspunt een grote rol gespeeld. Een andere belangrijke nieuwe keuze in ons museale beleid is de koppeling tussen verleden en heden. In de presentaties zal bij de objecten en de daarbij behorende verhalen nadrukkelijk het verleden met het heden worden gekoppeld. Wat zijn de overeenkomsten tussen toen en nu? Een eerste uitwerking daarvan is de wisseltentoonstelling ‘Op de Vlucht’, waarin een parallel getrokken wordt tussen de vlucht van één miljoen Belgen in 1914-1918 naar Nederland met de huidige vluchtelingen. Huis Doorn wil niet alleen een plaats van herinnering zijn, maar ook een plaats van reflectie op de hedendaagse ontwikkelingen. Bij de keuze van de onderwerpen voor wisseltentoonstellingen spelen niet alleen de objecten in hun museale context een rol, maar ook de aansluiting op de actuele 6

maatschappelijke vraagstukken. Hiermee is dit jaar ook voor het eerst gezocht naar samenwerking buiten het museale en culturele veld. Zo waren de Vereniging van Nederlandse Musea (VNG), het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA), Vluchtelingenwerk Nederland en de UNHCR- Nederland partners. De nieuwe impulsen die wij het museum hebben gegeven, hebben ook een aanstekelijke werking op onze stakeholders. Met het Rijksvastgoedbedrijf is intensief overleg gevoerd over de renovatieplannen voor het Poortgebouw en het Masterplan voor het parkbos. Het zijn ambitieuze plannen, die een opwaardering van het ensemble betekenen. Dit jaar is veel tijd en aandacht besteed aan de voorbereidingen van de werkzaamheden die vanaf begin 2016 starten. De renovatie van het Poortgebouw is door ons aangegrepen om de functies en mogelijkheden van de verschillende vertrekken in het poortgebouw nog eens goed onder de loep te nemen en het biedt een uitgelezen kans om de ‘Poort tot het verleden’ voor het publiek te openen. Verschillende architectenbureaus hebben plannen ontwikkeld die uiteindelijk tot een herindeling van de vertrekken hebben geleid, waarin nieuwe studie- en educatielokalen, een kaartverkoopruimte en een infocentrum zijn ondergebracht. Het prachtige interieur van het Poortgebouw wordt hiermee voor het publiek toegankelijk. Dit sluit naadloos aan op de missie van het museum. Rijksvastgoedbedrijf en museum hebben hierbij de handen ineen geslagen en de wensen van het museum zijn geïntegreerd in de geplande renovatiewerkzaamheden van het RVB. De bouwactiviteiten in het poortgebouw hebben een grote impact op de organisatie, omdat het gebouw voor de aanvang van de werkzaamheden leeg opgeleverd moet zijn. Dat betekent dat er in 2015 alternatieve depotruimte gezocht moest worden voor de deelcollecties meubelen, schilderijen, foto’s en historische bibliotheek, die nu nog in het poortgebouw gehuisvest zijn. Na een intensieve zoektocht zijn wij hierin uitstekend geslaagd. In Remmerden, 15 kilometer van Doorn, is een depotlocatie gevonden dat door het museum zelf kan worden ingericht en dat voldoet aan de eisen die gesteld worden aan goed beheer en behoud van de collectie, zoals klimaat, veiligheid en beveiliging. Bovendien heeft de nieuwe depotlocatie de goedkeuring van de inspecteur van de Erfgoedinspectie heeft gekregen. Niet alleen de verschillende collectieonderdelen, maar ook de winkel-, kassa- en kantoorfuncties in het poortgebouw moeten – tijdelijk – verhuizen. Met de vrijwilligers zijn hiervoor de voorbereidingen getroffen. De winkel en de kassa verhuizen van het poortgebouw terug naar het Huis, waar ze in het verleden ook al gehuisvest waren. De bureaus van de medewerkers en vrijwilligers gaan tijdelijk naar de woning in het Dienstengebouw, die is vrijgekomen en door het Rijksvastgoedbedrijf te huur is aangeboden. De geplande onderhoudswerkzaamheden aan het poortgebouw hangen ook nauw samen met de wijziging van het huisvestingstelsel dat per 1 januari 2017 door het Rijk wordt doorgevoerd. De musea worden dan zelf verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de gebouwen. De wijzigingen en de gevolgen die dit heeft voor de Stichting Huis Doorn hebben in 2015 hoog op de agenda gestaan in de besprekingen met de Directie Erfgoed & Kunsten, het Rijksvastgoedbedrijf en onze eigen Raad van Toezicht. Om inzicht in de kosten voor beheer en behoud van de gebouwen te krijgen, heeft architectenbureau TPAGH uit Hoorn opdracht gekregen om een meerjarenonderhoudsplan op te stellen, waarmee een “contra-expertise” ten opzichte van de door het Rijksvastgoedbedrijf geleverde cijfers voor onderhoudsbijdragen ter beschikking kwam. Een enorme stimulans voor iedereen die Huis Doorn een warm hart toedraagt, was de brief ‘Ruimte voor Cultuur’ van Minister J. Bussemaker van medio 2015, waarin zij haar uitgangspunten voor het 7

Cultuurbeleid 2017-2020 uiteenzette. In deze brief pleit de minister ervoor om bij te dragen aan de publieksactiviteiten van het museum en Huis Doorn daarmee een goede startpositie te geven. Dit i bevestigt dat het de juiste beslissing is geweest om als Stichting in 2013 te besluiten het bijzondere cultuurhistorische erfgoed van Huis Doorn open te houden. De directie ziet het ook als een waardering voor het vele en goede werk dat sinds de bezuinigen in 2013 door medewerkers en vrijwilligers is verricht. Deze inspanningen zijn eenmalig mogelijk gebleken, maar de directie is zich ervan bewust dat deze piekbelasting niet ongewijzigd kan worden voorgezet als de continuïteit en kwaliteit van de gehele museumorganisatie gewaarborgd moet blijven. Tegen deze achtergrond en het geboden perspectief van de minister is de directie vanaf de zomer gaan werken aan de planning van publieksactiviteiten ten behoeve van de subsidieaanvraag voor de culturele basisinfrastructuur (BIS) 2017-2020. Door deze aanvraag is het voor de directie duidelijk dat er in professionaliteit van een aantal kerntaken en sleutelposities binnen de organisatie geïnvesteerd moet worden. Met de inzet van vrijwilligers, zo heeft de afgelopen periode aangetoond, kunnen veel taken worden uitgevoerd. De beschikbaarheid van vrijwilligers is echter geen vanzelfsprekendheid en vraagt om goede aansturing door een organisatie die vrijwilligers motiveert en inspireert om zich te blijven inzetten voor het museum (de Stichting Vrienden). Naast de goede contacten met de verschillende rijksoverheden zijn ook de contacten met de provincie Utrecht en de Gemeente Utrechtse Heuvelrug dit jaar bestendigd. Als penvoerder en coördinator van een educatief en promotieproject rond het thema Eerste Wereldoorlog in de provincie Utrecht heeft het provinciebestuur Huis Doorn hiervoor in goed vertrouwen budget geschonken. Ook heeft de provincie het Doornse initiatief om een Stichting Samenwerkende Kasteelmusea financieel op te richten, financieel ondersteund. Met de Gemeente Utrechtse Heuvelrug zijn goede afspraken gemaakt over de renovatie en daarna het gezamenlijk gebruik van de parkeerplaats aan de Langbroekerweg. Burgemeester F. Naafs was op verschillende momenten, zoals tijdens de lokale uitreiking van de Europa Nostra Award voor vrijwilligers (in Oslo, juni 2015) en het symposium Vluchtelingen toen en nu’ (december 2015) persoonlijk betrokken bij de activiteiten van Huis Doorn. De directie ontving dit jaar in Huis Doorn een aantal bijzondere gasten. De Duitse ambassadeur, de heer F.J. Kremp, bezocht Huis Doorn in 2015 verschillenden keren. Bij de boekpresentatie ‘Dagboeken van de Keizer’ op 11 november in Kasteel Amerongen was de kleinzoon van vleugeladjudant Sigurd Von Ilsemann aanwezig om het eerste exemplaar in ontvangst te nemen. Voor het symposium dat voorafgaand aan de gelijknamige tentoonstelling ‘Op de Vlucht’ georganiseerd werd (december 2015), waren onder meer de heer Jos Wienen, burgemeester van Katwijk en woordvoeder van de VNG voor Asielzaken, en de directeur-generaal van het COA, dhr. Gerard Bakker, te gast. De in 2015 ingezette vernieuwingen hadden betrekking op de organisatie, de inrichting, werkwijze, de parktuinen, collecties en presentaties. In de volgende hoofdstukken staan wij stil bij deze ontwikkelingen en bij de belangrijkste gebeurtenissen in 2015, maar we kijken ook vooruit. De directie is ervan overtuigd dat 2016 een succesvol jaar wordt en spreekt haar dank uit aan iedereen die van Huis Doorn een succes maakt of zal maken.

Herman Sietsma, directeur-bestuurder 8

Samenstelling Directie: de heer drs. H.H. Sietsma MPA, directeur-bestuurder ad interim Belangrijkste nevenfuncties: — Directeur Kasteel Amerongen — Lid bestuur Stichting Samenwerkende Utrechtse Kasteelmusea — Bestuurder/adviseur in de publieke sector de heer F.M. Louhenapessy MA, hoofd bedrijfsvoering/adjunct-directeur Nevenfuncties: — lid Platform Utrechtse Buitenplaatsen — lid Platform Samenwerkende Utrechtse Instellingen Eerste Wereldoorlog

Raad van Advies projecten Eerste Wereldoorlog: de heer prof. dr. W. Klinkert (voorzitter), leergangen Defensie de heer dr. Th. von der Dunk, Universiteit van Amsterdam mevrouw D. von Flemming, genootschap Nederland Duitsland mevrouw prof. dr. B. de Graaf, Universiteit Utrecht de heer A. Kruft, Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog de heer R. Nederlof, vrijwilliger Huis Doorn

9

3. Publiek, Educatie en Promotie Themarondleidingen Naast de bestaande algemene rondleidingen werd er in 2015 een nieuwe rondleiding ontwikkeld naar aanleiding van de heruitgave van de dagboeken van von Ilsemann. Studenten van de Universiteit Utrecht stelden deze rondleiding samen. Met Koningsdag werd de ‘Oranjerondleiding’ aangeboden en in december de Kerstrondleiding. Educatie voor kinderen en jongeren buitenschools In 2015 ontwikkelde het museum drie speurtochten voor kinderen die in gezinsverband Huis Doorn bezoeken: A.‘Het geheim van de keizer’ In samenwerking met Landschap Erfgoed Utrecht en met financiële steun van het Stimuleringsfonds van de Rabobank Utrechtse Heuvelrug werd in de zomer 2015 een familiespeurtocht over het landgoed gerealiseerd. Deze speurtocht is gericht op ouders met kinderen van viertot en met achtjaar. In de periode juni 2015 tot en met december 2015 werd ‘Het geheim van de keizer’ 277 keer verkocht. B. ‘Sentaspeurtocht’ Als onderdeel van hun stage bij Museum Huis Doorn maakten twee studenten van de Reinwardt Academie (de opleiding museologie) in 2015 een speurtocht door het huis voor kinderen van zes tot twaalf jaar. De kinderen gaan – onder leiding van de lievelingsteckel van Wilhelm II, Senta, in de vertrekken van Huis Doorn op zoek naar dieren die staan afgebeeld op schilderijen, meubelstukken, porselein etc. C. Speurtocht paaseieren De studenten die verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van de ‘Sentaspeurtocht’, maakten ook een speurtocht voor de jaarlijks terugkerende presentatie van de porseleinen paaseieren uit het bezit van Wilhelm II. Tijdens de paasperiode in 2015 werden de eieren voor het eerst verspreid door het huis geëxposeerd. Kinderen gingen met een opdrachtenvel op zoek naar deze paaseieren. Ter afsluiting van hun bezoek konden zij in het souterrain van Huis Doorn zelf paaseieren versieren. Onderwijsprojecten In totaal bezochten ca. 1.800 leerlingen en studenten uit basis -, voortgezet en beroepsonderwijs in groepsverband Museum Huis Doorn. In 2015 zijn voor leerlingen verschillende educatieve projecten ontwikkeld. A. Geschiedenislokaal Utrecht WOI Op vrijdag 22 mei 2015 werd op Huis Doorn de website ‘Geschiedenislokaal Utrecht WOI’ gelanceerd. De website (www.geschiedenislokaalutrechtwo1.nl) is onderdeel van een educatief programma voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs dat met steun van de provincie Utrecht is ontwikkeld door Huis Doorn, Landschap Erfgoed Utrecht en zes andere WOI-instellingen. Op de website staan bronnen, filmpjes, opdrachten en verwijzingen naar locaties in de provincie Utrecht waar nog iets over de Eerste Wereldoorlog is te zien. De bronnen worden op de website in

10

vier thema’s gepresenteerd: mobilisatie, Belgische vluchtelingen, dagelijks leven en de komst van Wilhelm II naar Nederland. Als initiator van de provinciale samenwerking had Huis Doorn zitting in het team dat nauw betrokken was bij de ontwikkeling van het educatieve materiaal voor ‘Geschiedenislokaal Utrecht WO I’. Om ervoor te zorgen dat het programma ook zou voldoen aan de wensen vanuit het onderwijsveld, werd er een klankbordgroep met docenten gevormd die tijdens het ontwikkelingsproces steeds feedback gaven.

Publieksbereik Websites en social media worden steeds belangrijker. Daarom investeerde Huis Doorn met financiële steun van de Stichting Vrienden in 2015 in de ontwikkeling van een nieuwe website. Uitgangspunten van de vernieuwde website waren de verhoging van de (digitale) beleving van de verschillende elementen van het ensemble (park, huis, collectie, paviljoen WOI) en het zorgen voor een betere aansluiting tussen de digitale bezoeker en de fysieke bezoeker; het bezoek aan de website moet leiden tot een toename van het bezoek aan het museum. Met het oog op het laatste punt wil Huis Doorn in 2016 de mogelijkheid onderzoeken om online tickets te gaan verkopen. Wij realiseren ons dat de website en social media belangrijke communicatiemiddelen zijn om contact te houden met de bezoeker. De accounts van Facebook en Twitter zijn een wezenlijk onderdeel geworden van de promotie en marketing. Vanaf 2016 wil het museum ook gebruik gaan maken van de advertentiemogelijkheden via Google Grant. Voor de tentoonstelling ‘Der Kaiser’ op Paleis Het Loo werden er door Huis Doorn en Paleis Het Loo voor het eerst combitickets aangeboden, bij Paleis Het Loo ook online. Beide instellingen maakten op hun landgoederen promotie voor elkaars museum; op Huis Doorn hingen banieren van de tentoonstelling ‘Der Kaiser’ en ook werd in de nieuwsbrieven van beide musea aandacht besteed aan het gezamenlijke tentoonstellingsproject. Ter promotie van speciale evenementen en tentoonstellingen werden aparte flyers gedrukt en verspreid, zoals voor Living History WOI, in het voorjaar huis aan huis verspreid in de kernen van de Utrechtse Heuvelrug (oplage 20.000 stuks). Op centrale plaatsen zijn grote banieren opgehangen om aandacht voor dit evenement te genereren. •Speciale flyer met een overzicht van alle activiteiten in het najaar, huis aan huis verspreid (oplage 20.000 stuks). •Flyer wisselexpositie ‘Op de vlucht!’, verspreid in november (oplage 10.000 stuks). Op radio, televisie en in kranten en tijdschriften heeft Huis Doorn ‘free publicity’ gekregen. Er verschenen artikelen in diverse kranten en tijdschriften (o.a. ANWB Reismagazine). In de NRC, de Volkskrant en Trouw verschenen goede recensies over de heruitgaven van de dagboeken Van Sigurd von Ilsemann. Studenten van de Universiteit Utrecht hebben een film gemaakt over de realisatie van de heruitgave en hielden campagnes op Facebook en Twitter. RTV-Utrecht en Omroep Gelderland maakten in het kader van het programma ‘Museumschatten’ een 20 minuten durende uitzending over de collectie van Museum Huis Doorn. Daarnaast werd er door RTV Utrecht, Radio M Utrecht en Slotstad Radio (Zeist) meerdere keren aandacht besteed aan evenementen en tentoonstellingen van Huis Doorn.

11

In het kader van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog werkte Huis Doorn samen met zeven andere Utrechtse instellingen. De acht WOI-instellingen brachten in 2015 onder de titel ‘Ervaar 1914–1918 op de fiets’ een gezamenlijke folder uit met fietsroutes langs de plaatsen van herinnering in de provincie Utrecht. Het programma ‘Utrecht, plaatsen van herinnering’ werd gerealiseerd met financiële steun van de provincie Utrecht. De folder met fietstochten werd op 10 september in het paviljoen ‘Nederland en de Eerste Wereldoorlog’ gepresenteerd. In het najaar werd ook een dagarrangement gerealiseerd met het Von Gimborn Arboretum en de Oranjerie. Ook nam Huis Doorn met partnerorganisaties deel aan beurzen: • Vakantiesalon in Antwerpen (22–26 januari) met acht WOI-instellingen uit de provincie Utrecht. Het doel was Belgische bezoekers te interesseren voor een bezoek aan de Utrechtse WOIinstellingen; • 50plusbeurs in Utrecht (15–19 september) met erfgoedcollega’s uit de provincie Utrecht.

Bereikbaarheid Op kosten van de gemeente zijn in het najaar de renovatiewerkzaamheden gestart die de staat van de grote parkeerplaats aan de Langbroekerweg – die behoort tot Huis Doorn - op een aanvaardbaar niveau zullen brengen. In ruil hiervoor komen er op het parkeerterrein een aantal openbare parkeerplaatsen beschikbaar. In 2016 parkeren de museumbezoekers hun auto op de gereserveerde parkeerplaatsen achter de slagboom en ontvangen zij bij aankoop van een entreebewijs een uitrijmunt.

12

4. Collectie, Beheer en Behoud Conservering en restauratie Onder begeleiding van restaurator Loutje den Tex is in 2015 door de vrijwilligers van de textielgroep gewerkt aan het herstel van de tapisseriebekleding van fauteuils uit de vestibule. In het verslagjaar werd in een deel van de boeken in de historische bibliotheek van Wilhelm II schimmel geconstateerd. Papierrestaurator Marieke Kraan bracht advies uit over de aangetaste boeken en constateerde dat de schimmel niet actief was. Met hulp van vrijwilligers werden de boeken behandeld.

Registratie In 2015 lag het accent niet zozeer op het verbeteren en uitbreiden van de collectieregistratie, maar vooral op een verbetering van het collectiebehoud door de voorbereiding van een grote depotverhuizing. Toch kan hier de afronding van twee deelprojecten worden vermeld. Ten eerste is een groot deelproject inzake de registratie van de historische bibliotheek in Adlib gereed gekomen. Alle meer dan 5000 boeken uit deze bibliotheek kregen in 2014 en 2015 al fysiek een eigen inventarisnummer. In 2015 zijn deze HuD-nummers in Adlib verwerkt. Een enorm karwei, waarvoor vrijwilligers van de collectieregistratiegroep zich het hele jaar gedurende een dag per week hebben ingezet. Daarnaast zijn ook van de meubelen uit het depot Langbroekerweg nr. 8, die in 2016 worden verhuisd, door de collectieregistratiegroep conditieopnames gemaakt, die eveneens werden verwerkt in Adlib. Stagiaires van de Reinwardt Academie voerden samen met vrijwilligers een standplaatscontrole in het huis uit. Bij deze controle is nauwgezet bijgehouden welke objecten wel en niet zijn aangetroffen. De standplaatscontrole werd in het collectieregistratiesysteem Adlib verwerkt.

Digitalisering In 2016 is de presentatie van de gedigitaliseerde collectie vernieuwd. Museum Huis Doorn kreeg een nieuwe website en op de homepage daarvan hebben het E-Museum en de Beeldbank van Huis Doorn opnieuw een prominente plaats gekregen. Goed nieuws kwam er in oktober van het afgelopen jaar in de vorm van een door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek toegekende subsidie voor een ‘Alfa Meerwaarde’project, waaraan ook Huis Doorn deelneemt. In dit project werken verschillende partners, waaronder de Universiteit Utrecht, Huis Doorn en Uitgeverij Brill, samenwerken aan de ontwikkeling van een digitaal platform waarop kennis kan worden uitgewisseld over geannoteerde boeken en handschriften. Huis Doorn is met de historische bibliotheek van Wilhelm II in het project opgenomen als ‘used case’. Deelname aan het project is voor Huis Doorn een vernieuwende eerste stap op weg naar digitale ontsluiting van de historische bibliotheek en daarmee belangrijk voor de ontwikkeling van het studiecentrum Huis Doorn.

13

Depotbeheer In 2014 werden plannen ontwikkeld voor een verbetering van de depotsituatie van verschillende deelcollecties in de (nood)depots in het poortgebouw van Huis Doorn. In 2015 zijn deze plannen verder uitgewerkt en concreet gemaakt. Alle voorbereidingen werden getroffen voor een verhuizing van deze depotcollecties, die in het poortgebouw niet langer op verantwoorde wijze konden worden behouden en beheerd. Een nieuwe depotlocatie werd gevonden te Remmerden, waar deze collectie vanaf het voorjaar van 2016 goed beveiligd en onder de juiste klimatologische omstandigheden kan worden opgeslagen. De collectieverhuizing is gepland voorafgaand aan een grondige restauratie en gedeeltelijke herbestemming van het poortgebouw van Huis Doorn. Eind 2016/begin 2017 zal het poortgebouw als kantoorpand en studiecentrum worden ingericht, waarbij de historische bibliotheek als enige deelcollectie volledig zal worden teruggeplaatst in dit pand. Heel belangrijk is de vooruitgang in de bewaaromstandigheden voor de uitgebreide fotocollectie van Huis Doorn. In de planvorming voor de inrichting van het nieuwe depot is ruimte geschapen voor een ‘box in box’ waar vanaf april 2016 de meer dan 12.000 foto’s uit de collectie van Huis Doorn eindelijk kunnen worden opgeslagen bij een voor deze deelcollectie noodzakelijke specifieke temperatuur en luchtvochtigheid, heel belangrijk voor een beter behoud van deze unieke fotocollectie.

Kwaliteitsnormering en monitoring – Erfgoedinspectie en Museumregister We probeerden als museum ook in 2015 weer verbeteringen door te voeren die leidden tot een betere kwaliteit van onze werkzaamheden. Hierbij hielden wij in het oog de uitgangspunten en protocollen zoals door ons vastgelegd voor onze registratie binnen het Nederlands Museumregister en zoals voor ons vastgesteld door de Erfgoedinspectie, waarmee Huis Doorn goed contact onderhoudt. De Erfgoedinspectie bracht in het voorjaar van 2015 een inspectiebezoek aan Huis Doorn. In de rapportage die naar aanleiding van het bezoek werd opgemaakt, constateerden de inspecteurs dat museum Huis Doorn de afgelopen jaren op verschillende fronten voortgang heeft geboekt , maar ook dat de depotproblematiek in het poortgebouw nog niet is opgelost. Deze voor Huis Doorn niet nieuwe constatering vormde in het verslagjaar een extra motivatie om te trachten dit depotprobleem op te lossen in samenhang met de restauratie van het poortgebouw en de plannen voor een gedeeltelijke herbestemming van het pand , zoals hierboven ook al is aangegeven.

Veiligheid De schilbeveiliging op het landgoed werd bij aanvang van het jaar uitgebreid met camerabewaking en trilbeveiliging. In 2014 werden de beveiligingsmaatregelen in het Huis al aangescherpt. De centrale sleutelkluis die in het onderhuis is geplaatst en alleen geopend kan worden met vingerafdruk herkenning, vormde het sluitstuk van de beveiligingsmaatregelen.

Schenkingen en bruiklenen Schenkingen Vanuit zijn rol als plaats van herinnering voor de Eerste Wereldoorlog in Nederland is Huis Doorn in 2014 begonnen met het aanleggen van een collectie voorwerpen en documenten met betrekking tot 14

Nederland en de Eerste Wereldoorlog. In 2015 kreeg Huis Doorn van verschillende particulieren weer objecten en historische documenten aangeboden. Van het Nationaal Militair Museum in Soesterberg – die een deel van haar collectie afstootte en probeerde deze te herplaatsen bij andere geregistreerde musea – werden 41 voorwerpen uit de Eerste Wereldoorlog (degens, uniformonderdelen, medailles) overgenomen. Met het oog op het op te richten studiecentrum WOI werden ook particuliere schenkingen van omvangrijke collecties boeken en films over de Eerste Wereldoorlog geaccepteerd. De Gelderland Bibliotheek in Arnhem schonk Huis Doorn een collectie van Britse, Franse en Duitse kranten uit de Eerste Wereldoorlog.

Uitgaande kortlopende bruiklenen De grootste bruikleen in dit verslagjaar was aan Paleis Het Loo, waaraan – in het kader van de tentoonstellingen ‘Der Kaiser! Glorie en ondergang van Wilhelm II’ (11 november 2015 t/m 28 februari 2016) en ‘Royal Showpieces II’ (25 september t/m 17 april 2016) – 500 collectiestukken in bruikleen werden gegeven. Daarnaast leverde Huis Doorn met collectiestukken een bijdrage aan de volgende tentoonstellingen: •‘Frauensache. Wie Brandenburg Preuβen wurde’ Stiftung Preuβische Schlösser und Gärten Berlin – Brandenburg, Schloss Charlottenburg Berlijn, 22 augustus–22 november 2015 HuD 03378: Einzug Ihrer Hoheit der Prinzessin Auguste Victoria in Berlin

•‘Jean-Étienne Liotard (1702–1789)’ Scottish National Portrait Gallery Edinburgh, 4 juli–13 september 2015 Royal Academy of Arts Londen, 24 oktober 2015–31 januari 2016 HuD 01716: Portret van Hertog Algarotti door Liotard

Langlopende bruiklenen Alle langlopende bruiklenen zijn in 2015 gecontinueerd.

Inkomende bruiklenen Voor de tentoonstelling ‘Op de vlucht!’ stelden het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de UNHCR verschillende voorwerpen beschikbaar. Het COA leende bijvoorbeeld een smartboard uit dat tegenwoordig op asielzoekerscentra wordt gebruikt bij de registratie van vluchtelingen. Daarnaast werden er bruiklenen ontvangen van: de St. Niklaaskerk in Diksmuide; de Koninklijke Vereniging 15

Steun aan België in Diksmuide; de Heemkundekring Uden; Stichting De Ghulden Roos, Roosendaal; Museum Flehite, Amersfoort; de Historische Verzameling Nederlandse Rode Kruis, en diverse particulieren. Voor de expositie ‘De Eerste Wereldoorlog in koper geslagen’ kreeg Huis Doorn 10 koperen reliëfs in bruikleen van een particulier.

Onderzoek en publicaties In 2015 zagen verschillende publicaties het licht. Zoals gebruikelijk gaf Huis Doorn samen met de Stichting Vrienden van Huis Doorn vier maal het Bulletin Huis Doorn uit, met daarin artikelen over nieuwe ontwikkelingen in de organisatie, nieuws over projecten en tentoonstellingen en achtergrondartikelen over de geschiedenis van het huis, bewoners en collectie. In het verslagjaar kreeg het Bulletin een nieuw uiterlijk. De vormgeving werd vernieuwd, niet alleen in esthetisch maar ook in technisch opzicht, en door deze nieuwe aanpak werd ook het digitale Bulletin aantrekkelijker gemaakt voor de lezers. Op 11 november werd op Kasteel Amerongen ‘De keizer in Nederland’ gepresenteerd, de geannoteerde heruitgave van de zogenaamde ‘dagboekaantekeningen van Sigurd von Ilsemann’, vleugeladjudant van Wilhelm II. Door het opnieuw beschikbaar maken van deze historische sleuteltekst blijft een belangrijke bron voor het beter begrijpen van de geschiedenis van Huis Doorn beschikbaar. Voor de Stichting tot Beheer van Huis Doorn was het realiseren van deze heruitgave een uitdagend project, waarbij door Huis Doorn werd samengewerkt met Uitgeverij Aspekt en de Universiteit Utrecht. De samenwerking met de Universiteit Utrecht kreeg de vorm van een projectgroep, waarvan behalve de conservator van Huis Doorn ook een docent, prof. Jacco Pekelder, en 14 studenten van de Universiteit deel uitmaakten. Prof. Pekelder schreef een inleidend hoofdstuk bij de dagboekaantekeningen van von Ilsemann en de studenten waren betrokken bij het vertalen en annoteren van de oorspronkelijke Duitse uitgave uit 1968.

16

5. Presentatie Presentaties in het Huis Eieren voor de keizer Traditiegetrouw toonde Huis Doorn rond Pasen de unieke verzameling porseleinen paaseieren, eind 19e en begin 20e eeuw vervaardigd door de Königliche Porzellanmanufaktur KPM. Deze tijdelijke presentatie is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een project, waarbij vooral studenten van de Reinwardt Academie hun verworven kennis en kunde in de praktijk brengen. Het afgelopen jaar werd de presentatie ingericht door Fenne Böhm en Marleen Puyenbroek. Samen met de collectiebeheergroep gaven zij de presentatie vorm en zorgden zij voor een bijpassende herinrichting van de eetkamer.

Herinrichting van de Hessische Wohnung en de Maarschalkskamer Twee vertrekken in het hoofdhuis werden opnieuw ingericht. In de zogenaamde Hessische Wohnung werd het interieur uit de jaren dertig van de vorige eeuw gereconstrueerd. Hiermee is het mogelijk geworden de bezoeker te tonen hoe deze ruimte in combinatie met het naastgelegen slaapvertrek in de toren in de tijd van Wilhelm II als logeerappartement voor naaste verwanten functioneerde. De Maarschalkskamer kreeg niet haar oorspronkelijke functie terug, maar werd ingericht als startruimte voor de rondleidingen. Hier kunnen rondleiders nu kort, voor de start van de rondleiding en daarbij ondersteund door maquettes, objecten en een stamboom, uitleggen wat de geschiedenis is van huis en collectie en wie de laatste bewoner, ex-keizer Wilhelm II, precies was.

Tentoonstelling ‘Der Kaiser!’ Een bijzonder omvangrijk project voor de collectiebeheer en –registratiegroep was de tentoonstelling die Huis Doorn samen met Paleis Het Loo organiseerde op Het Loo in Apeldoorn: ‘Der Kaiser! Glorie en ondergang van de laatste Duitse keizer Wilhelm II’. Dit project, dat meer dan 200 bruiklenen uit de collectie van Huis Doorn omvatte, is een eerste concrete uiting van de samenwerking van Museum Huis Doorn en Paleis Het Loo. Deze samenwerking, die zich overigens niet alleen beperkt tot het maken van gezamenlijke tentoonstellingen, werd mogelijk gemaakt met financiële ondersteuning door het Mondriaanfonds. Voor Huis Doorn was het project ‘Der Kaiser!’ interessant vanwege de mogelijkheid die het de conservatoren bood om nauw samen te werken met en te leren van collega’s werkzaam bij Paleis Het Loo. Ook bood de tentoonstelling in Apeldoorn Huis Doorn de mogelijkheid om de bekendheid van het eigen museum te vergroten bij een nieuwe doelgroep. Bijzonder was de inzet van de vele vrijwilligers van Stichting Vrienden Huis Doorn en stagiaires van de Universiteit Utrecht bij de totstandkoming van de tentoonstelling. Zij waren actief bij het maken van conditierapporten, het inpakken en uitpakken en het schrijven van de objectteksten. De tentoonstelling werd geprogrammeerd van 11 november 2015 tot en met 28 februari 2016.

17

Presentatie in het Paviljoen Op de vlucht! 12 december 2015 – 28 augustus 2016 In 2015 zijn in het paviljoen ‘Nederland en de Eerste Wereldoorlog’ twee tijdelijke tentoonstellingen gerealiseerd. Op 12 december werd de expositie ‘Op de vlucht’ geopend . In deze tentoonstelling wordt de komst en opvang van Belgische vluchtelingen in 1914–1918 vergeleken met het huidige vluchtelingenvraagstuk. Voor Museum Huis Doorn is het de eerste uit een reeks van wisselexposities waarbij heden en verleden aan elkaar worden gekoppeld: wat zijn de overeenkomsten tussen toen en nu? Voor de tentoonstelling werden bruiklenen ontvangen van particulieren en collega-instellingen in binnen- (Museum Flehite, Amersfoort; archief Eemland, Amersfoort; Museum Tongerlohuys, Roosendaal) en buitenland (Museum aan de IJzer, Diksmuide). Nieuw voor Museum Huis Doorn was de samenwerking met instellingen buiten het culturele veld. Voor de tentoonstelling werkte Huis Doorn nauw samen met maatschappelijke organisaties die betrokken zijn bij de opvang van vluchtelingen, zoals het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers, de UNHCR en Vluchtelingenwerk Nederland. Een deel van de tentoonstelling ‘Moving People’ werd geïntegreerd in de expositie in het tentoonstellingspaviljoen van Museum Huis Doorn. ‘Moving People’ is een street-art project, waarbij aan de hand van miniatuurbeeldjes van vluchteling (gemaakt met een 3D-printer) het verhaal van hun vlucht wordt verteld. Voor de integratie van ‘Moving People’ in de tentoonstelling van Huis Doorn werd samengewerkt met het ‘Humanity House’ in Den Haag en het ‘Power of Art House’ in Amsterdam. De vormgeving van de tentoonstelling was in handen van het ontwerpersduo Donald Jansen en Karel Buijn. Zij ontwierpen vluchtelingententjes waarin de vijf thema’s van de tentoonstelling zijn gepresenteerd: waarom slaan mensen op de vlucht, de vlucht, opvang en registratie, dagelijks leven en de reactie op vluchtelingen. Bureau Heijmerink en Wagemakers zorgde voor de uitvoering van het ontwerp. De tentoonstelling ‘Op de vlucht’ werd op 12 december geopend met een symposium in de Maartenskerk in Doorn. Net als voor de tentoonstelling werd voor het symposium samengewerkt met bestuurlijke en maatschappelijke organisaties (de Vereniging Nederlandse Gemeenten, de gemeente Utrechtse Heuvelrug, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers, de United Nations High Commissioner for Refugees, de Stichting voor Vluchtelingenstudenten UAF en het Algemeen Nederlands Verbond [Vlaams-Nederlandse samenwerking]) die alle op een of andere wijze betrokken zijn bij de opvang van vluchtelingen. Naast het huidige vluchtelingenvraagstuk – aangestipt door politici, bestuurders en vertegenwoordigers van vluchtelingenorganisaties – gingen historici in op de opvang van Belgische vluchtelingen in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het symposium werd afgesloten met een debat, waarna de tentoonstelling ‘Op de vlucht’ werd geopend.

De Eerste Wereldoorlog in koper geslagen. In april 2015 werd de bruikleen van de keizerlijke Mercedes beëindigd en keerde de auto terug naar het Louwman Museum in Den Haag. Gedurende de zomermaanden werden in Huis Doorn 10 koperen reliëfs gepresenteerd, die in bruikleen werden gegeven door een particulier. Het onderzoek 18

dat Huis Doorn naar de reliëfs verrichtte, wees uit dat zij waren gemaakt naar prenten uit de Eerste Wereldoorlog en dat ze in 1918 op een tentoonstelling in Den Haag hadden gehangen. Op de tentoonstelling werden de reliëfs getoond in combinatie met de prenten.

19

6. Evenementen en Activiteiten 5 EN 6 APRIL, PASEN “Eieren voor de keizer” Presentatie van historische eieren uit de collectie van Keizer Wilhelm II, die verspreid in Huis Doorn werden tentoongesteld. Er was een speurtocht voor de jeugd: ‘Historische eieren zoeken in Huis Doorn’ en na afloop konden de kinderen in het onderhuis eieren versieren.

25 APRIL Bevrijdingsconcert door kinderkoor Oranje In het Paviljoen van Huis Doorn gaf het kinderkoor een concert met liedjes over oranje en de bevrijding, begeleid door piano en percussie.

27 APRIL, KONINGSDAG Van 09:30 uur tot 16:00 uur Koningsdagprogramma op Landgoed Huis Doorn, in het park o.a. aubade, vrijmarkt, kinder-/jongerenactiviteiten, muziek, demonstraties met roofvogels en politiehonden (organisatie Oranjevereniging Doorn). Van 11:00–17:00 uur waren ook museum en tentoonstellingspaviljoen geopend (geen rondleidingen).

5 MEI, BEVRIJDINGSDAG 11:00 uur aankomst van veteranen en oude legervoertuigen op Landgoed Huis Doorn, bezichtiging voertuigen voor publiek. Rond het middaguur was er een Taptoe op het terrein van Huis Doorn bij de Oranjerie (Organisatie Oranjevereniging Doorn). Museum en Tentoonstellingspaviljoen gesloten.

22 MEI, LIVING HISTORY SCHOLENDAG Living History-evenement op Landgoed Huis Doorn in het teken van de Eerste Wereldoorlog: speciale dag voor scholieren. Museum en Tentoonstellingspaviljoen waren ook geopend.

23, 24, 25 MEI, PINKSTERWEEKEND/DAG VAN HET KASTEEL Living History-evenement op Landgoed Huis Doorn in het teken van de Eerste Wereldoorlog. Historische groepen uit binnen- en buitenland verbeeldden het leven van soldaten, burgers en verpleegsters 100 jaar geleden. Er waren verschillende kampementen opgebouwd en er waren tal van historische militaire acties te beleven. 16 AUGUSTUS, KASTELENTOCHT De jaarlijkse Kastelentocht Doorn, georganiseerd door de Stichtse Aanspanning Doorn.

1 NOVEMBER, EYE OP HUIS DOORN 20

Op 1 november werd in het paviljoen een historische filmavond georganiseerd in samenwerking met het EYE-Filmmuseum. Conservator Rommy Albers hield een voordracht over de stomme film ‘Holland Neutraal’ uit 1917. Deze film werd in dat jaar gemaakt in opdracht van de Nederlandse regering.

20 NOVEMBER, LEZING PAUL REM: ‘DER KAISER!’ Conservator en royaltydeskundige Paul Rem hield eind november in de Oranjerie een lezing over de totstandkoming van de tentoonstelling Der Kaiser. Een samenwerking tussen Paleis Het Loo en Huis Doorn.

25 & 26 DECEMBER, KERSTOPENSTELLING Traditioneel was het Huis tijdens de kerstdagen weer in kerstsfeer.

21

7. Personeel & Organisatie De stichting heeft sinds medio 2012 geen directeur meer in dienst. De functie van directeurbestuurder wordt door de heer Sietsma op ad interim-basis bekleed. Dankzij de provincie Utrecht kon de organisatie op detacheringsbasis voor gemiddeld één dag per week gebruik maken van zijn diensten. Ook voor 2016 wenst de Raad van Toezicht de succesvolle samenwerking te kunnen voortzetten. De kleine professionele staf in vaste dienst kende geen mutaties. In het najaar ging conservator mevrouw Landewé met zwangerschapsverlof en in november is zij bevallen van een gezonde dochter. Haar taken werden voor een deel opgevangen door mevrouw Minjon, die al als tijdelijke projectmedewerker de vaste staf al assisteerde bij de organisatie van de tentoonstelling ‘Der Kaiser!’ op Paleis Het Loo. Evenals voorgaande jaren volgden alle medewerkers de herhalingscursus Bedrijfshulpverlening (BHV), waar ook een aantal vrijwilligers aan deelnam. Door de herhalingscursus blijven de medewerkers en vrijwilligers getraind om in spoedeisende situaties eerste hulp te kunnen bieden aan de bezoekers van het museum. Ter bevordering van de kennis van de rondleiders werden in 2015 cursussen gegeven over de deelcollecties meubelen en porselein. Voor zijn persoonlijke ontwikkeling heeft onze conservator C. van der Bas bij Coaching en Opleidingscentrum De Baak een trainingstraject ‘Perfectionist en in je kracht’ (PERK) gevolgd. Daarnaast heeft hij deelgenomen aan een studieprogramma dat door het Comité 4/5 mei werd georganiseerd. Het streven van dit programma, dat in Nederland en in Berlijn plaatsvond, was om Nederlandse en Duitse herdenkingsinstellingen intensiever te laten samenwerken met als doel te komen tot een gezamenlijke herdenking. Als plaats van herinnering voor de Eerste Wereldoorlog in Nederland is Huis Doorn gevraagd hieraan een actieve bijdrage te leveren. Het studieprogramma heeft voor Huis Doorn geresulteerd in een nauwere samenwerking met herdenkingsinstellingen op het gebied van de Tweede Wereldoorlog. Ook leidde het tot een samenwerking met het Humanity House in Den Haag. Inzet van vrijwilligers en stagiaires De inzet en betrokkenheid van de bijna 180 vrijwilligers maakten het ook dit jaar weer mogelijk dat het museum voor het publiek geopend bleef. De kaartverkoop, de ontvangst van bezoekers in het huis en in het tentoonstellingspaviljoen en de rondleidingen, dit alles werd georganiseerd en verzorgd door vrijwilligers. Ook achter de schermen, in de back office, zijn vele vrijwilligers actief bij onder meer de administratie, marketing, collectiebeheer, collectieregistratie etc. Met de toekenning van de prestigieuze Europa Nostra Award voor ‘bijzondere toewijding’, hebben de vrijwilligers en de Stichting Vrienden van Huis Doorn internationale erkenning gekregen voor hun jarenlange onvolprezen inzet voor het erfgoed van Huis Doorn. Op 11 juni ontving Annemiek Speelman, voorzitter van de Stichting Vrienden, in Oslo deze Europese Erfgoed prijs. Ook in 2015 deden in totaal 17 studenten weer stage-ervaring op bij Huis Doorn. De diversiteit van de collectie en de gelegenheid om volwaardig in het museumbedrijf mee te werken, maakt Huis Doorn tot een gewilde stageplek. Met de Reinwardt Academie en de Universiteit Utrecht zijn duurzame samenwerkingsverbanden gesloten. Onder leiding van Jacco Pekelder, universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht, en conservator Wendy Landewé werd de nieuwe vertaling van de dagboeken van vleugeladjudant Sigurd von Ilsemann voltooid. Met de boekpresentatie voor 22

de pers op 11 november werd dit twee jaar durende project succesvol afgesloten. Schrijver en NRCrecensent Kees ‘t Hart hield een voordracht, alvorens het eerste exemplaar werd uitgereikt aan Sigurd von Ilsemann jr., de kleinzoon van de vleugeladjudant. De inzet van de stagiaires beperkte zich niet tot alleen vertalen, zo werden er onder meer ook promotiefilmpjes gemaakt, feeds voor social media verzorgd, werd geholpen bij de voorbereidingen van de tentoonstelling ‘Der Kaiser!’ en waren zij betrokken bij de voor 2016 geplande uithuizing van het poortgebouw. Zo hebben de stagiaires ook dit jaar weer een goede bijdrage geleverd aan de bedrijfsvoering van het museum.

23

8. Coördinatiepunt Eerste Wereldoorlog.NU EersteWereldoorlog.nu is het coördinatieplatform voor de honderdjarige herdenking van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) in Nederland. Het platform is er voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis en herdenking van de Eerste Wereldoorlog. EersteWereldoorlog.nu biedt een actueel overzicht van activiteiten en informatie over de Eerste Wereldoorlog en de mogelijkheid tot verdieping. EersteWereldoorlog.nu is het aanspreekpunt voor zowel het grote publiek als voor organisaties die zich bezighouden of willen houden met WO1. Het platform onderhoudt een netwerk van WO1-geïnteresseerden en zorgt waar mogelijk voor afstemming binnen het veld en de activiteiten. Ook het inventariseren van educatiemiddelen en – behoeften voor onderwijs over de Eerste Wereldoorlog behoort tot de taken van het EersteWereldoorlog.nu. Organisatie EersteWereldoorlog.nu is een samenwerkingsverband van Huis Doorn, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en Nederlands Openluchtmuseum. Het platform is tot stand gekomen met subsidie van het Ministerie van OCW en het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

In 2015 was het bureau bezet door een coördinator (0,5 fte) en een communicatiemanager (0,2 fte). I.v.m. zwangerschapsverlof van de coördinator heeft er een vervangende coördinator haar taken overgenomen in de periode half mei tot en met half september. In 2015 hebben twee stagiairs meegewerkt aan het platform, één stagiair van de master Holocaust- en Genocidestudies en één van de master Militaire Historie. Vanuit de drie partners vindt begeleiding van het platform plaats middels een managementoverleg. In 2015 is het managementoverleg zes keer bij elkaar gekomen. De Raad van Advies is twee keer samengekomen in 2015. In 2015 heeft vanuit het platform een sterke focus gelegen bij het netwerk van instellingen die activiteiten organiseren (of van plan zijn te organiseren) rond WO1. Netwerkdag In 2015 heeft in mei de eerste netwerkbijeenkomst plaatsgevonden in de Rode Hoed. De Rode Hoed had haar locatie om niet ter beschikking gesteld voor deze bijeenkomst. Er kwamen 60 mensen van verschillende soorten organisaties (universiteiten, media, archieven, musea, online platforms, reisorganisaties en particuliere initiatieven, amateurhistorici). Het programma bood variatie door o.a. een verdiepende lezing, korte presentaties met plannen vanuit het netwerk waarvoor een oproep was geplaatst en drie praktische workshops over fondsenwerving, wikipedia en publieksbenadering. Ook was er voldoende ruimte voor de verschillende aanwezigen om met elkaar te spreken en ideeën uit te wisselen. Van de bijeenkomst werd een verslag gemaakt dat via verschillende wegen werd verspreid.

Rondetafelgesprek In oktober 2015 vond ook een eerste rondetafelgesprek plaats. Het rondetafelgesprek heeft als doel om in kleiner gezelschap met verschillende mensen binnen het netwerk een onderwerp verder uit te diepen door ervaringen en kennis uit te wisselen. Het gesprek op 29 oktober had als thema Volle 24

zalen in de praktijk – de kracht van samenwerking. Het vond plaats op Huis Doorn en had het maximum aantal deelnemers van vijftien. Er ontstond een goede interactie tussen de aanwezigen en in 2016 staan meerdere rondetafelgesprekken gepland. Van de bijeenkomst werd een verslag gemaakt dat via verschillende wegen werd verspreid.

Website en sociale media De website die in 2014 was ontwikkeld is verder doorontwikkeld, met onder andere de volgende aanpassingen: •

Een extra aanvulling in de website en het menu om thema’s uit te lichten

•

De agenda is verder ontwikkeld op basis van de ervaringen in de praktijk

• Een vraag en aanbodpagina, zodat vraag en aanbod vanuit het veld aan elkaar gekoppeld kan worden • Het boek Tastbare herinneringen van de Western Front Association, met meer dan 70 plaatsen in Nederland waar de Eerste Wereldoorlog nog tastbaar “te zien” is, is gedigitaliseerd. Dit was een wens van de WFA (het boek is niet meer te verkrijgen) en voor het platform een belangrijke uitbreiding van de website. Op de website zijn gedurende het gehele jaar activiteiten toegevoegd, zowel permanente activiteiten, maar voornamelijk tijdelijke. De sociale media is vooral voor en na de zomerperiode verder opgepakt, resulterend in een hoger bereik.

Koppelingen en vragen Door de verschillende communicatiemiddelen naar het netwerk (netwerkdag, rondetafelgesprek, website, nieuwsbrief, sociale media, aanspreekpunt) zijn er verschillende koppelingen gemaakt tussen organisaties die activiteiten organiseren of willen organiseren over WO1. Verschillende instanties en particulieren zijn hierdoor met elkaar in contact gekomen via het platform en zijn verder met elkaar in gesprek gebleven. Ook kwamen er verschillende vragen binnen bij het platform. Deze waren zeer verschillend van aard, van meedenken over financiers tot het doorverwijzen van een particulier met een dagboek van zijn opa die tijdens WO1 in het Limburgse grensgebied in een gevangenkamp in Duitsland terecht kwam. Van een Franse student aan de Sorbonne die een paper ging schrijven over de Franse visie op de Nederlandse neutraliteit tot de vraag van de Hongaarse ambassade welke activiteiten in Nederland zijn georganiseerd rond WO1 in 2014 en 2015.

Mediapartners en publiek In 2015 is verder samengewerkt met de twee mediapartnerschappen die in 2014 zijn aangegaan. Dit was een newsfeed vanuit Historiek met de website EersteWerldoorlog.nu en in samenwerking met Historisch Nieuwsblad een wekelijks historisch nieuwsbericht op de homepage van

25

EersteWereldoorlog.nu. Daarnaast heeft EersteWereldoorlog.nu in de vier resterende edities van de geschiedeniskrant WO1 van het Historisch Nieuwsblad een paginagrote advertorial geplaatst. Ten aanzien van het grote publiek is een begin gemaakt met het bepalen van thema’s. Elk half jaar zal een ander thema via verschillende wegen onder de aandacht gebracht worden bij een groot publiek. In het najaar van 2015 is begonnen met het thema vluchtelingen. Ook is er een eerste contact geweest met Wikimedia Nederland om te bekijken welke mogelijkheden er zijn om artikelen op Wikipedia omtrent de Eerste Wereldoorlog en Nederland verder uit te breiden en/ of aan te vullen.

Presentaties bij derden In het 2015 is door EersteWereldoorlog.nu een presentatie gegeven tijdens de opening van de Maand van de Geschiedenis in oktober bij Beeld en Geluid. Daarbij waren ongeveer 50 aanwezigen en heeft dit verschillende nieuwe contacten opgeleverd. Eind 2015 is in samenwerking met en in opdracht van meegewerkt aan een symposium van de Wilhelmina Drucker Fundatie. Hiervoor is (tegen betaling) de logistieke organisatie uitgevoerd en de verspreiding van de uitnodiging verzorgt. Het symposium 1915: Feminisme in oorlogstijd vond plaats op 15 december in de Eggertzaal van de Nieuwe Kerk voor 96 aanwezigen. De samenwerking bracht ons onder de aandacht bij nieuwe doelgroepen, daarnaast was het symposium ook interessant voor de eigen achterban. Met het verdiende geld wordt in 2016 een extra stagiair bekostigd.

Samenstelling Management Coördinatiepunt: de heer F.M. Louhenapessy MA, Huis Doorn de heer dr. K. Ribbens, NIOD de heer drs H.H. Sietsma, Huis Doorn mevrouw E. Snoep MA, Het Nederlands Openluchtmuseum Adviseurs: - de heer dr. P. Moeyes, Stichting 100 jaar Nederland en de Eerste Wereldoorlog - de heer dr S.F. Kruizenga, Stichting 100 jaar Nederland en de Eerste Wereldoorlog - de heer dr. R. van Meeteren, Western Front Association Medewerkers: mevrouw M. van den Heuvel MA, communicatiemedewerker mevrouw drs K. Oskam, kwartiermaker mevrouw drs E. Wiessner, coördinator

26

9. Partners en sponsoren

Maatschappelijke organisaties In 2015 werden nieuwe samenwerkingsverbanden gesloten en reeds bestaande verstevigd. Met de tentoonstelling ‘Op de Vlucht’ is ook samengewerkt met maatschappelijke organisaties buiten de museale wereld. Dankzij inhoudelijke en/of financiële bijdragen van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA), UNHCR Nederland, Vluchtelingenwerk Nederland en Algemeen Nederlands Verbond (ANV) kon een maatschappelijk zeer actuele tentoonstelling gerealiseerd worden. Deze partners stonden samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, met woordvoerder en burgemeester Van Katwijk, Jos Wienen, garant voor een inhoudelijk en organisatorisch geslaagd symposium

Paleis Het Loo Met museum Paleis Het Loo is intensief samengewerkt op het gebied van uitwisseling van bestuurlijke kennis en publiekspresentaties. De aanvraag die Paleis Het Loo, mede namens Huis Doorn, heeft ingediend om ook gezamenlijke tentoonstellingen te kunnen realiseren, is door de Mondriaan Foundation positief beantwoord. De tentoonstelling ‘Der Kaiser’ in Paleis Het Loo is hierdoor mede mogelijk gemaakt. Voor 2016 staat de tentoonstelling ‘Duitse Prinsen van Oranje’ geprogrammeerd; dan worden objecten uit de collectie van Paleis Het Loo op Huis Doorn gepresenteerd.

Utrechtse Kasteelmusea Dankzij financiële steun van de Provincie Utrecht kon de Stichting Samenwerkende Utrechtse Kasteelmusea worden opgericht. Deze stichting, waarvan de directeuren van Kasteel Amerongen, Slot Zuylen, Kasteel De Haar, Museum Oud-Amelisweerd en Huis Doorn een collegiaal bestuur hebben gevormd, heeft in de persoon van Brechje Manschot een marketeer aangesteld die de instellingen ondersteund bij de - gezamenlijke – promotiemarketing. Voor 2016 staan gezamenlijk publieksactiviteiten gepland.

WO-I instellingen Provincie Utrecht Voor de collectieve promotie van het thema Eerste Wereldoorlog in de Provincie Utrecht heeft Huis Doorn als penvoerder samengewerkt met Kasteel Amerongen, het Archief Eemland (Amersfoort), Het Belgenmonument (Amersfoort), Museum Flehite (Amersfoort), het Nationaal Militair Museum (Soesterberg), het Waterliniemuseum (Bunnik) en Historisch Genootschap Zeist. Dit heeft geresulteerd in een algemene promotiefolder en een fietsfolder met routes langs de partners en plaatsen van herinnering aan de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast is er met een gezamenlijke promotiestand deelgenomen aan de Vakantiesalon in Antwerpen en de 50+ Beurs in Utrecht. Voor 2016 is een grote mediacampagne geprogrammeerd en organiseren de Amersfoortse instellingen veel activiteiten rond het dan gerestaureerde Belgenmonument.

27

Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog (SSEW) Het bestuur van de SSEW zet zich intensief in voor de promotie van de vaste tentoonstelling ‘Tusschen twee vuren’ en de tijdelijke tentoonstelling ‘Op de vlucht’ in het tentoonstellingspaviljoen. Ook spant zij zich in om activiteiten rond het thema Eerste Wereldoorlog naar Doorn te halen. Zo vonden verschillende boekpresentaties aan de pers plaats in het Paviljoen en werden er ledenvergaderingen en bijeenkomsten op het landgoed georganiseerd. Dit wordt door ons ook gestimuleerd, omdat Huis Doorn dé ontmoetingsplaats wil zijn ter herinnering aan en kennisuitwisseling over Nederland en de Eerste Wereldoorlog.

Algemeen Nederlands Verbond (ANV) Naast de financiële bijdrage van het ANV aan de vluchtelingententoonstelling is er ook een meerjarige samenwerking gestart voor het organiseren van een lezingencyclus waarbij het thema Eerste Wereldoorlog het vertrekpunt is.

Stiftung Preußische Schlosser und Garten (SPSG) Met deze stichting, die 28 paleizen en behoudt en beheert die voor 1918 in bezit waren van de Hohenzollernfamilie, onderhoudt Huis Doorn al jarenlang contact. In juni werd de hoofddirecteur prof. dr. H. Dorgerloh en de directeur Collecties, de heer dr. S. Witwer, van de Stiftung Preußische Schlösser und Garten ontvangen voor een uitgebreid bezoek aan Kasteel Amerongen, Huis Doorn en de depots in Willeskop en Doorn. De directie bracht in oktober een tegenbezoek en bezocht in Berlijn Schloss Charlottenburg en Schloss Bellevue. Over de aflopende langdurige bruikleencontracten werden met de SPSG nieuwe afspraken over verlenging gemaakt . In personele en materiële betekenis zal de SPSG op projectbasis onderdelen van de collectie van Huis Doorn helpen conserveren en restaureren. Ook de langdurige overeenkomst van de objecten die als bruikleen staan in Schloss Bellevue, het presidentieel werkpaleis van de Duitse Bondspresident, Gauck, werden verlengd. In Berlijn bracht de directie ook een bezoek aan de Nederlandse ambassade, waar een hartelijke ontvangst volgde door de plaatsvervangend ambassadeur, de heer dr. H. Voskamp, en de cultureel attaché, mevrouw M. Ruhe.

Rabobank Utrechtse Heuvelrug Ter gelegenheid van haar honderdjarig bestaan heeft de Rabobank Utrechtse Heuvelrug de speurtocht ‘Ontdek het geheim van de keizer’ ontworpen en het hiervoor benodigde (promotie) materiaal en instrumentarium aan het museum geschonken. Dit is een speurtocht met opdrachten in het parkbos voor kinderen van 4 t/m 12 jaar.

Stichting Vrienden van Huis Doorn Last but not least dient natuurlijk de samenwerking met het bestuur en de vrijwilligers van de Stichting Vrienden van Huis Doorn hier genoemd te worden. Het aantal taken waaraan de Vriendenorganisatie invulling geeft, groeide opnieuw, evenals het aantal van de aan de stichting 28

verbonden vrijwilligers. De kroon op het werk en de inzet van vrijwilligers was de prestigieuze Europa Nostra Award, toegekend door de Europese Commissie in samenwerking met de Europese erfgoedorganisatie Europa Nostra.

29

10. Vooruitblik 2016 Het jaar 2016 staat in het teken van de renovatie van het poortgebouw en de verhuizing naar een nieuw in te richten depot in Remmerden. In het kader van de museale programmering zijn afspraken gemaakt dat er voortaan jaarlijks twee wisseltentoonstellingen worden georganiseerd: één in het Huis en één in het tentoonstellingspaviljoen. In het najaar staat de tentoonstelling ‘Duitse Prinsen van Oranje’ in het Huis gepland en in het Paviljoen de tentoonstelling ‘Gott mit uns’ (werktitel) over oorlog en religie. In 2016 wil Huis Doorn zijn collectieplan actualiseren. Voor een betere zorg voor de collectie bij een eventuele calamiteit zal Huis Doorn het ‘Collectiehulpverleningsplan’ nader uitwerken en in de praktijk oefeningen houden met verantwoordelijke medewerkers en vrijwilligers. Huis Doorn wil in 2016 een nog beter beeld krijgen van zijn bezoekers en potentiële doelgroepen. Hiervoor wordt het in 2015 gestarte publieksonderzoek uitgebreid. Het museum realiseert zich dat met een goede bezoekersanalyse een gericht marketingbeleid kan worden gevoerd, wat leidt tot meer bezoekers. Het opvragen van postcodes en het houden van bezoekersenquêtes zullen zorgen voor een beter inzicht. Natuurlijk wordt er ook met spanning uitgekeken naar het besluit over de subsidieaanvraag voor de museale periode 2017-2020. Een positieve uitslag betekent dat er personele en organisatorische wijzigingen kunnen worden voorbereid. Ongeacht deze uitslag moet in ieder geval organisatorisch geanticipeerd worden op nieuwe taken van onderhoud en beheer van gebouwen, waarvoor de Stichting als gevolg van de wijziging van het huisvestingsstelsel per 1 januari 2017 verantwoordelijk wordt.

30