jaarverslag 2004 Octrooicentrum Nederland verricht de volgende taken:

jaarverslag 2004

jaarverslag 2004

Octrooicentrum Nederland verricht de volgende taken: ■

■

■

■

■

■

■

2

het uitvoeren van de Rijksoctrooiwet op een efficiënte en professionele wijze, het nationaal voorportaal zijn bij het Europees Octrooi Bureau, het verzamelen, analyseren en voor derden toegankelijk maken van alle relevante octrooi-informatie, het ontsluiten van informatie over de diverse industriële eigendomsrechten en deze op een digitale, klantvriendelijke wijze ter beschikking stellen, het actief aanbieden van moderne zoeksystemen aan de onderscheiden doelgroepen, het leveren van input voor de beleidsvoorbereiding op het gebied van innovatie via een systeem van kennisontsluiting en beleidsinteractie, het participeren in internationale organen in samenwerking met het moederdepartement.

octrooicentrum nederland - jaarverslag 2004

inhoud Inleiding

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Directieverslag

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Interview met Joost Alferink Productontwerper

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5 6 9

1. Missie, doelstellingen en organisatie ___________________________________________________________________________________________________________ 1.1 Inleiding _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1.2 Missie _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1.3 Doelstellingen ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1.4 Organisatie __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11 12 12 12 15

Interview met George Veldhoen Uitvinder

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

17

2. Internationale ontwikkelingen ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.1 Inleiding _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.2 Octrooien _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.3 Merken, modellen of tekeningen _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.4 Overige internationale werkzaamheden _________________________________________________________________________________________________

19 20 20 22 23

Interview met Hans van Luijk _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 24 Voorzitter College van Bestuur, TU Delft 3. Kennisbescherming _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.1 Inleiding _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.2 Uitvoering Rijksoctrooiwet ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.3 Internationale en overige aanvragen _________________________________________________________________________________________________________________________ 3.4 Overige activiteiten _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

26 27 27 30 31

Interview met Doekle Terpstra Voorzitter HBO-raad

32

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Kennisverspreiding ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4.1 Inleiding _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4.2 Uitvoering doelgroepenbeleid __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4.3 Kennisontsluiting en beleidsinteractie _______________________________________________________________________________________________________________ 4.4 Databanken en infotheek _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4.5 Communicatieplatform Innovatie en Industriële ______________________________________ Eigendomsrechten 4.6 Oprichting Gezamenlijk Front Office _________________________________________________________________________________________________________________________

34 35 35 36 37 38 38

Interview met Chris Buijink _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 39 Directeur generaal Ondernemen & Innovatie

3

5. Bedrijfsvoering _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5.1 Personeel en organisatie ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5.2 Automatisering _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5.3 Huisvesting ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5.4 Financiën en Controle _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5.5 Corporate Communicatie _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

41 42 43 43 44 44

Interview met Gerrit Krol Schrijver

45

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Toekomstverwachtingen _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 6.1 Algemeen _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 6.2 Versterking van het innovatiebeleid __________________________________________________________________________________________________________________________________ 6.3 Van octrooiverlener naar octrooidienstverlener ____________________________________________ 6.4 Samenwerking met doelgroepen ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 6.5 Onderzoek naar knelpunten in het octrooisysteem ____________ 6.6 Digitalisering van het octrooiverleningsproces ________________________________________________ 6.7 Vernieuwing van de website met een ____________________________________________________________________________________________________________________ digitale octrooiadviseur 6.8 Samenvatting ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

47 48 49 49 49 49 49 50

7. Financiële verantwoording 2004 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 7.1 Balans (vóór resultaatbestemming) ____________________________________________________________________________________________________________________________________ 7.2 Resultatenrekening _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 7.3 Kasstroomoverzicht over 2004 ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 7.4 Overzicht van octrooitaksen _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ per 31 december 2004 7.5 Toelichting bij de financiële verantwoording 2004 ____________________ 7.6 Toelichting op de balans _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 7.7 Toelichting op de winst- en verliesrekening ______________________________________________________________________ 7.8 Toelichting op het overzicht van octrooitaksen ____________________________________________

51 52 52 53 53

50

53 54 56 58

8. Overige gegevens _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 59 8.1 Accountantsverklaring _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 60 8.2 Voorstel tot resultaatbestemming _________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 60 _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

61

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

62

Lijst van afkortingen Colofon


tabellen Tabel Tabel Tabel Tabel

1.1 1.2 1.3 1.4

Tabel 2.1 Tabel 2.2

Tabel 3.1 Tabel 3.2 Tabel 3.3 Tabel 3.4 Tabel 3.5

Tabel 3.6 Tabel 3.7

Tabel 3.8

Tabel 5.1

4

Doelgroepen ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Opdrachtgevers _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Eigenaar ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Personeel ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12 13 14 15

Top 10 - Aanvragen bij de WIPO naar land van herkomst _________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 20 Top 10 - Europese aanvragen ingediend bij het EOB en WIPO naar land van herkomst _________________________________________________________ 21 Rijksoctrooiwet 1995 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Top 10 ingediende Nederlandse octrooiaanvragen in 2004 _________________________________________________________________________________________________________________________________________ Aantal Nederlandse octrooiaanvragen ingediend in 2004 naar bedrijfsgrootte ______________________________________________________________________________________ Aantal Nederlandse octrooiaanvragen per branche of branchegroep _________________________________________________________________________________________________________________________ Aantal Nederlandse octrooiaanvragen ingediend in 2004 naar vakgebied, gebaseerd op de International Patent Classification (IPC) ______________________________________________________________________ Aantal Nederlandse octrooiaanvragen in 2004 per provincie naar aantal inwoners _____________________________________________________________________________________________________ Top 10 - Van kracht zijnde octrooien in Nederland per 31 december 2004 naar land van herkomst _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Nationaal en internationaal aanvragen en verleningen ________________________________________________________________________________________________________________________________________

27

Leeftijdsopbouw 2004

42

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

27 27 28

29 29

30 30


inleiding Octrooicentrum Nederland – in de Rijksoctrooiwet 1995 aangeduid als het Bureau voor de Industriële Eigendom – is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken. Octrooicentrum Nederland ondersteunt innoverend Nederland door uitvoering van met name de Rijksoctrooiwet. Dit bepaalt de missie, de doelstellingen en de interactie met doelgroepen. Octrooicentrum Nederland voert de Rijksoctrooiwet uit en heeft zijn informatiebeleid gericht op ondernemers, universiteiten, hogescholen, overheid en particulieren. Als agentschap is het, met name op octrooigebied, het oog en oor van het ministerie van Economische Zaken. Dit jaarverslag 2004 opent met het directieverslag over het afgelopen jaar met een vooruitblik naar 2005. Dan volgen de missie en de doelstellingen van de organisatie. De belangrijkste internationale ontwikkelingen worden beschreven in hoofdstuk 2. De twee volgende hoofdstukken zijn gewijd aan het primaire proces: kennisbescherming en kennisverspreiding. Hoofdstuk 5 en 6 bevatten de belangrijkste aspecten van de bedrijfsvoering en de toekomstverwachtingen. Tenslotte volgt de financiële verantwoording over 2004, voorzien van een accountantsverklaring. Het verslag wordt afgewisseld door interviews met gebruikers van het octrooisysteem. Zij zijn afkomstig van de doelgroepen waarop Octrooicentrum Nederland zich richt. Tevens is een gesprek opgenomen met de voornaamste opdrachtgever, de heer drs. Chr. P. Buijink, directeur generaal van Ondernemen & Innovatie van het ministerie van Economische Zaken. Bijzondere aandacht verdient het gesprek met de heer G. Krol. Hij werkte als wiskundige bij Shell en is schrijver/dichter/essayist en winnaar van de PC Hooftprijs. Hij verenigt alfa en beta. Octrooien doen dat ook. Zij zijn immers juridisch en technisch van aard en kunnen alle facetten van ons maatschappelijk bestel omvatten.

5


directieverslag 1. Inleiding Het jaar 2004 stond voor Octrooicentrum Nederland in het teken van de voltooiing van de nieuwe organisatie met een sterke reductie van het personeelsbestand. Om zijn herkenbaarheid te vergroten is in maart 2005 voor de naam Octrooicentrum Nederland gekozen. De wettelijke naam, Bureau voor de Industriële Eigendom, die in formele zin overigens blijft bestaan, werd door klanten en potentiële gebruikers vaak als te ingewikkeld en onduidelijk ervaren. Met de nieuwe naam verwacht Octrooicentrum Nederland beter aan te sluiten bij het innovatieve bedrijfsleven, de kenniswereld en de particuliere uitvinders.

2. Opheffing Octrooiraad Op 1 september 2004 werd de Octrooiraad opgeheven. De Octrooiraad was gedurende decennia het belangrijkste orgaan van de organisatie, dat octrooiaanvragen conform de Rijksoctrooiwet 1910 (ROW1910) beoordeelde. Dat gebeurde op een kwalitatief zodanig niveau dat deze Raad nationaal en internationaal een zeer grote reputatie genoot. Dit gegeven, in combinatie met het aanwezige informatiebestand, weliswaar op papier, vormde ook de grondslag voor de Rijswijkse vestiging van het Europees Octrooi Bureau (EOB). Aan deze Octrooiraad is veel dank verschuldigd. Opheffing werd nodig door de totstandkoming van het EOB in de jaren zeventig en de digitalisering van alle gegevensbestanden. De Rijksoctrooiwet 1995 (ROW1995) bepaalde dan ook dat deze Octrooiraad na voltooiing van zijn werk kon worden opgeheven.

3. Internationale vertegenwoordiging De internationale octrooien merkenwereld is stevig in beweging. In de World Intellectual Property Organisation (WIPO) zijn er forse tegenstellingen tussen de industrielanden en een aantal snel opkomende economieën zoals Brazilië en India. Kernpunten voor de discussie hierbij zijn of en in hoeverre het octrooistelsel alleen maar ten goede komt aan de groep van rijke landen, en of dit stelsel mede kan en moet leiden tot de verdere ontwikkeling in de groep van de non-industrielanden. Ook binnen het Europees Octrooi Bureau zijn er spanningen. Een groep van lidstaten is van mening dat het EOB eerder een supplementaire positie moet innemen ten aanzien van de activiteiten in hun eigen octrooien merkenbureaus, dan een eigenstandige positie kan

6

bekleden. Deze tegenstelling heeft een belemmerende werking op de besluitvorming binnen het EOB. Dit is te meer van belang nu het EOB kampt met werkachterstanden, lange doorlooptijden en een relatief lage productiviteit. Ook de financiële positie van het EOB verdient aandacht, zeker tegen de achtergrond van de invoering van de nieuwe accounting regels (IFRS). Een probleempunt met betrekking tot het EOB vormde in 2004 ook nog steeds de traag verlopende onderhandelingen over de totstandkoming van een nieuwe zetelovereenkomst. Van belang in 2004 was ook dat Nederland in de persoon van de Minister en de Staatssecretaris van Economische Zaken zich zeer heeft ingespannen om een gemeenschapsoctrooi tot stand te brengen. Dat is per saldo niet gelukt. Problemen op het gebied van het in te voeren taalregime en in tweede instantie – specifieke wensen over de in te voeren rechtsgang, en meer in het bijzonder de locatie daarvan, konden niet worden opgelost. Ook op merkengebied was er veel discussie. Het onderwerp daarvan was ook hier de positie van de nationale bureaus ten opzichte van het Office of Harmonization for the Internal Market (OHIM) te Alicante (merkenagentschap van de EU). Tot op zekere hoogte concurreert dit bureau met de nationale merkenbureaus. Van belang in dit kader is nog te melden dat de directeur van het OHIM, de Nederlander de heer W. de Boer, kon worden herkozen. Genoemde problemen hebben geleid tot een intensivering van het internationale werk in 2004. Dat zal in samenwerking met het kerndepartement eventueel ook zijn schaduw werpen op 2005. Nederland heeft immers een groot belang bij een goed functionerend internationaal octrooien merkensysteem.

4. Kennisbescherming Nederland is een van de grootste octrooiaanvragers ter wereld (wereldwijd zesde plaats, Europees gezien de vijfde plaats). Hoewel het grote bedrijfsleven meer direct werkt met WIPO en het EOB worden er toch nog rond de 2.750 octrooien aangevraagd door met name de sector midden- en kleinbedrijf (MKB), de kennissector en particuliere uitvinders. Daarbij gaat het om een zogenaamd registratieoctrooi. Ruwweg een zesde deel van deze aanvragen heeft betrekking op het zogenaamde 6-jarig registratieoctrooi. De rest op een 20-jarig octrooi, waarbij in elk geval sprake is van een nieuwheidsonderzoek.


In de traditie van de Octrooiraad gebeurt dit zeer degelijk. In 2004 steeg het totaal aantal in Nederland van kracht zijnde octrooien tot 135.416. Als ontvangend bureau voor internationale octrooiaanvragen ingediend onder de Patent Cooperation Treaty (PCT), registreerde Octrooicentrum Nederland 930 aanvragen, 3% minder dan in 2003. Het EOB verleende 34.289 octrooien in 2004 waarbij Nederland was aangewezen; een stijging van 3% ten opzichte van het voorgaande jaar. De in 1998 vastgestelde Europese richtlijn inzake de rechtsbescherming van biotechnologische uitvindingen is geïmplementeerd in de ROW1995 en in november 2004 in werking getreden. Van belang is nog te vermelden dat Octrooicentrum Nederland in 2004 betrokken was bij de discussies rondom het richtlijnvoorstel van de Europese Commissie inzake octrooieerbaarheid van softwaregerelateerde uitvindingen.

5. Kennisverspreiding In 2004 heeft een projectgroep van het ministerie van Economische Zaken een visiedocument ‘Kennisverspreiding Bureau I.E. opgesteld. In dit document stonden vier aandachtspunten centraal: 1. Het analyseren en segmenteren van de doelgroepen 2. De samenwerking met intermediairs op basis van behoefte van de klant 3. Het invulling geven aan de zogenaamde antennefunctie voor het ministerie van EZ 4. Het meten van het effect van de kennisverspreidende activiteiten. Op basis hiervan werd een nieuw businessplan geformuleerd voor kennisverspreiding door Octrooicentrum Nederland. Dit businessplan is gebaseerd op de ambitie Octrooicentrum Nederland in de periode 2005-2007 te ontwikkelen van een octrooiverlenende instantie tot een toonaangevende speler in het innovatiestelsel, samen met kennisinstellingen, bedrijven en de overheid. Daarbij is het zwaartepunt van de voorlichting verschoven. Het gaat er immers niet langer alleen maar om bij de voorlichting aan te duiden hoe de procedures naar octrooiverlening verlopen. Van veel groter belang is dat de betrokkenen wordt geleerd hoe actief gebruik kan worden gemaakt van alle kennis die in octrooidatabases is verankerd. Ook gaat het er daarbij om de -startende- ondernemer op basis van de octrooiliteratuur te laten zien wie zijn concurrenten zijn, met wie hij kan samenwerken, wie actief is op aanpalende terreinen etcetera. Door een adequaat gebruik van de literatuur kan per saldo veel meer sturing gegeven worden aan het innovatieproces. Deze aanpak wordt al toegepast in het kader van het project Innovatie door Octrooi Informatie (I.O.I.-project). Op voorlichtingsgebied blijkt uit een onafhankelijke effectmeting dat dit project zeer positief werd beoordeeld

7

door deelnemende MKB-ondernemers. De opdrachtgever heeft het project in zijn huidige vorm dan ook verlengd tot medio 2006, waarna het geïntegreerd zal worden in de reguliere opdracht. In 2004 namen in totaal bij tien universiteiten circa 800 studenten en 300 onderzoekers deel aan diverse workshops en gastcolleges verzorgd door Octrooicentrum Nederland. Het project Universitair Octrooibeleid werd afgerond met concrete aanbevelingen op het terrein van het waarborgen van bij universiteiten vergaarde kennis. Het EU-project Intellectual Property Rights guide (IPR guide), leidde tot de website www.iprguide.com. Overigens is de kennis binnen het Octrooicentrum niet alleen van belang voor de individuele grote of kleine ondernemers. Ook beleidsinstanties kunnen hun voordeel doen met de omvangrijke kennis die daaraan is te ontlenen. Zo heeft het uit de reorganisatie voortvloeiende cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie (KOB) een aantal belangrijke studies verricht. Bezien is bijvoorbeeld wat er op het gebied van nano-technologie gebeurt in de Verenigde Staten, wie de grote spelers zijn, welke kennisinstellingen een vooraanstaande rol spelen etcetera. Ook is bezien in welke richting de technologische ontwikkeling in China gaat, wie daar bij betrokken zijn, wat de invloeden daarop zijn van buitenlandse spelers etcetera.

6. Personeel Ultimo 2004 bedroeg het totale personeelsbestand, inclusief medewerkers met een arbeidscontract van beperkte duur, circa 130. Dat is veertien lager dan in 2003. Deze daling leidde er ook toe dat Octrooicentrum Nederland nu praktisch op zijn organieke sterkte is aanbeland. In 2004 is zeer veel aandacht besteed aan opleidingen. Mede door de uitvoering van een diepgaand cultuurveranderingstraject, gericht op grotere mondigheid, betere samenwerking, betere communicatie en resultaatgericht werken, is inclusief alle interne opleidingen in totaal zo’n 3% van de loonsom besteed aan opleidingen. Dit was hoger dan de voorziene 2%. Overigens was hier deels sprake van een inhaalslag. Het ziekteverzuim in 2004 bleef onveranderd hoog namelijk 7,4%. Inmiddels is met alle betrokkenen gesproken over een vernieuwde aanpak waarbij eerder en alerter wordt ingespeeld op ziekmeldingen.

7. Automatisering In 2004 is het nieuwe ICT-beleid voor de jaren 2004-2006 in uitvoering genomen. Ambitie daarbij was binnen drie jaar de elektronische dienstverlening uit te breiden, de in octrooien besloten informatie te ontsluiten en de interne automatisering te moderniseren. De documentstromen


worden gedigitaliseerd. Uitgangspunt is dat voor octrooigerelateerde toepassingen afstemming plaatsvindt op het EOB. Voor de infrastructuur en ondersteunende systemen wordt zoveel mogelijk aangesloten bij het ministerie van Economische Zaken en haar buitendiensten.

terecht die vragen heeft op het terrein van octrooiverlening, innovatiestimulatie, duurzame ontwikkeling of zaken doen in het buitenland. De hierboven geschetste ontwikkelingen op internationaal terrein zullen in 2005 veel aandacht blijven vergen.

Er is in 2004 een nieuw register op internet gezet met alle gepubliceerde octrooien sinds 1910. Tevens is er een nieuwe versie van het zoeksysteem Esp@cenet met 55 miljoen gepubliceerde octrooien van in totaal 71 landen beschikbaar. In 2004 zijn de voorbereidingen getroffen om het elektronisch indienen van octrooiaanvragen mogelijk te maken. De verwachting dat begin 2005 het elektronisch indienen van PCT-aanvragen mogelijk is, is inmiddels gerealiseerd. Het elektronisch indienen van nationale aanvragen zal ongeveer een halfjaar later mogelijk zijn. Voor intern gebruik is het elektronisch dossiersysteem e-Phoenix in gebruik genomen. Einde 2005 zal het octrooiverleningsproces – van aanvraag tot archivering – volledig zijn gedigitaliseerd. Voorts zijn de werkstations van de medewerkers opgewaardeerd tot Windows XP.

10. Tenslotte

8. Resultaatontwikkeling en opdrachtuitvoering Het jaar is afgesloten met een positief netto resultaat van € 456.000,-. Aan de opdracht van het ministerie van Economische Zaken zijn door Octrooicentrum Nederland voor ruim € 1,8 miljoen minder uren en materiële kosten besteed. De onderuitputting wordt veroorzaakt door getroffen efficiencymaatregelen in de bedrijfsvoering en door het maken van minder kosten voor kennisontwikkeling en voorlichting. Ook zijn er na overleg met de opdrachtgever minder uren besteed aan de ondersteuning van het I.O.I.-project. De personeelskosten zijn in totaal circa € 360.000 lager dan begroot, voornamelijk veroorzaakt door inkrimping van het personeelsbestand.

9. Vooruitblik In 2005 zal op verzoek van staatssecretaris Van Gennip bezien worden of en hoe het octrooissysteem in Nederland geoptimaliseerd kan worden. Zowel de huidige octrooiwet als de kosten van een octrooi zullen onder de loep worden genomen. Daarnaast zal de voorlichting over octrooien en het gebruik van octrooi-informatie, met name richting MKB, worden geïntensiveerd. Overigens zal worden bezien welke extra bijdragen geleverd kunnen worden aan het innovatiestelsel in ons land. Wat daarbij zeker aan de orde is, is intensivering van de samenwerking met innoverende instanties in Nederland en het scheppen van een grotere transparantie naar de innoverende klant. Het is ook tegen deze achtergrond dat inmiddels een aanzet is gegeven tot de oprichting van een zogenaamd gezamenlijk frontoffice. Daar kan een ieder

8

In het afgelopen jaar is er bij Octrooicentrum Nederland zeer veel veranderd. Daaraan moest niet alleen de buitenwereld wennen; hetzelfde gold ook voor het personeel van Octrooicentrum Nederland. Het personeelsbestand werd niet alleen in omvang kleiner; ook waren er veel mutaties. Niettemin is met veel enthousiasme meegewerkt aan allerlei aanpassingen. Daarvoor verdient het dank. Mijn dank gaat ook uit naar het kerndepartement. Hoewel octrooien en merken een technisch ingewikkelde materie vormen, is de belangstelling ervoor ook op politiek niveau gegroeid. Daarmee werd ook de samenwerking met het departement uitgebreid. In het algemeen verliep dat wel goed. Ook hen wil ik danken voor hun inzet en samenwerking.

Rijswijk, mei 2005 Drs. H.F.G. Geijzers, Directeur

Joost Alferink Productontwerper Joost Alferink is productontwerper bij studio WAACS Design & Consultancy in Rotterdam. Hij is o.a. de ontwerper van de Senseo Coffeemaker van Douwe Egberts.

Leven en werk “WAACS is begonnen in januari 1992 (een van de A’s staat voor Alferink). Ik ben productontwerper. Ik heb TU Delft gedaan en heb daardoor een meer analytische houding naar de markt. In het begin hielden we niet veel over. We waren eigenwijs. Dat heeft ons werk gekost. Maar we hebben nooit concessies gedaan. Ik ben met veel dingen

9

begaan, maar ik heb altijd de behoefte gehad om mezelf een beetje te onderscheiden. Toen ik studeerde zag ik in een Italiaanse film een man zijn nagels lakken. Voor ik het wist was ik een jaar lang verslaafd aan nagels lakken. Je moet de commotie eens zien als ik nu in een supermarkt met gelakte nagels af zou rekenen. Daar hoef je helemaal geen tatoo voor op je gezicht te zetten. Ik vind een klein beetje kind blijven belangrijk. Ik vraag me vaak af wat ik kan doen om mezelf en mijn omgeving in beweging te houden. Toen ik heel klein was, wilde ik boer worden. Mijn favoriete kleur was geel en later groen. Op de middelbare school dacht ik aan culturele antropologie. Grappig, want eigenlijk is mijn hulpinstinct niet goed ontwikkeld. Als er iemand tegen een boom rijdt, weet ik niet goed wat er van me verwacht wordt. Mijn inlevingsvermogen reageert dan niet. Door mijn abstractievermogen kan ik daarentegen, geloof ik, wel goed met klanten communiceren.”


Ontwerpen

Afrika

“Ontwerpen is een creatief beroep waarin je de vrijheid hebt om bijvoorbeeld wel een mooi pak te dragen, maar geen stropdas. Ik gedroeg me tot het zichtbare, commerciële succes van Senseo net zo als ik me nu gedraag. Maar sinds Senseo accepteren mensen veel meer van me. Douwe Egberts (DE) vroeg in 1996 of wij een aantal schetsen konden maken van een koffiezetsysteem waarvan zij zelf ook nog niet wisten hoe het moest gaan werken. Zo’n proces bestaat uit tekenen, reacties krijgen, aanpassen en soms ook de plank volledig misslaan. Consumenten in België en Duitsland reageerden heel enthousiast. DE vroeg ons om verder te gaan. Een Zwitsers bedrijf zou de machines gaan maken. Maar dat haakte af. Dus ging DE op zoek naar een andere fabrikant. Tenslotte besloten ze het zelf te gaan doen, in Azië. Het concept was ‘one portion coffee’ met een crèmelaagje. De ontwikkeling van de technische werking en het design verliepen parallel. Uiteindelijk wilde Philips ook meedoen. Philips is een internationaal merk. Dat gaf vertrouwen en droeg zo bij aan het succes. We zijn nu bezig met de derde generatie Senseo. Dat crèmelaagje is bepalend geweest. Dat had DE heel goed gezien.”

“In 1998 deed ik mee aan een workshop over water in droge gebieden in Afrika. Hoe krijg je water bij huishoudens. Via via ben ik betrokken geraakt bij de Design Indaba. In 2003 gaf ik in Pretoria en vervolgens in Stellenbosch aan dertig studenten een week lang workshops. Nu beoordeel ik eindexamenwerk op de universiteit in Kaapstad.

Samenwerking

Over 5 jaar “Ik wil graag in het vak werkzaam blijven. Als je ouder bent, langer in het vak zit, ga je steeds minder mee met de grillen van opdrachtgevers. Ik wil mijn autonomie de komende jaren uitbouwen. Het is belangrijk dat er artikelen verschijnen, dat we zichtbaar zijn met de studio. Ik heb nu een vakantiehuis in Zuid-Afrika. Daar kom ik tot rust: geen internetaansluiting, lager tempo etcetera. Ik zou het mooi vinden als het werk van de studio wordt uitgebouwd, maar niet de grootte van de studio.”

“We zijn nu bezig met de derde generatie Senseo. Dat crèmelaagje is bepalend geweest. Dat had DE heel goed gezien.”

“Ik probeer ook wel eens iets waar een klant niet om gevraagd heeft. Sommige producten zou ik kunnen octrooieren. Wij laten wel vaak dingen registreren bij de belastingdienst. Zoals onze postopvanger bij de brievenbus. Dat ding is zo goed. Er is alleen geen grote marketingcampagne op losgelaten. Als je in twee soaps zit en er getoond wordt wat dat ding kan, dan kan je ze niet aanslepen.

Wij hebben voor het PUSH merk van NEA sportbraces ontworpen. Hun researchafdeling maakte de ruwe modellen, leverde de functionaliteit en wij de kleuren, materialen en lijnvoering, details etcetera. Die wisselwerking wordt vaak onderschat. Dat is de kracht van het vak. Het prototype ontstaat door praten, ontwerpen, praten, opnieuw ontwerpen, weer praten etcetera. Echt goede producten komen voort uit respectvol tweerichtingsverkeer.”

10

Het belangrijkste is communiceren met je klanten. Soms ontwrichten Europese oplossingen de lokale infrastructuur van decennia. Ook in Afrika vinden veel mensen het moeilijk om met klanten te communiceren. Uitwisseling van informatie. Daar gaat ’t over.”

Octrooien

“Wij hebben nog nooit zelf octrooi aangevraagd. Het intellectueel eigendom is voor een belangrijk deel eigendom van de klant. Onze studio geeft ook graag het exclusieve gebruiksrecht van een ontwerp aan de klant, in ruil voor ons honorarium. Wij maken meer gebruik van modelrecht dan van octrooirecht. Bijvoorbeeld de Completaverpakking, een mooi gestileerde glazen vorm voor hergebruik. Of de kunststof potlodendoos van Talens. DE heeft octrooi aangevraagd op de ‘coffeepad’.” “Velda, een familiebedrijf in Enschede, is een goede klant van ons. Zij houden altijd rekening met octrooien en octrooieerbaarheid. Wij moeten met onze ontwerpen soms om octrooien heen. Anderzijds zoeken wij zelf in de octrooiliteratuur wat er allemaal is (als ’t lukt). Je ontmoet ook klanten die er vanuit gaan dat ze succes zullen hebben, omdat ze een octrooi hebben. Terwijl ze eigenlijk nog niet klaar zijn met de ontwikkeling van het product.”

missie, doelstellingen en organisatie


1 missie, doelstellingen en organisatie 1.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden missie, doelstellingen en organisatie toegelicht. De missie is vertaald in kritische succesfactoren en meetbare prestatie-indicatoren. Deze zijn ingedeeld volgens het principe van de Balanced Score Card (BSC).

1.2 Missie Octrooicentrum Nederland vervult een spilfunctie bij de uitvoering van het innovatiebeleid, gericht op het bevorderen van de concurrentiekracht van Nederland. Dit gebeurt door kennis te beschermen met octrooien, maar ook door kennis die verwoord is in octrooien te verspreiden. Voorts is er aandacht voor het ontwikkelen van kennis gebaseerd op octrooien, zoals te verwachten trends in de techniek. Centraal staat de ambitie om het octrooiverleningsproces goed te laten verlopen, het ‘octrooikenniscentrum’ te zijn en een goede octrooidienstverlener. De missie van Octrooicentrum Nederland is dan ook:

Tabel 1.1

‘Het leveren van een optimale bijdrage aan het innovatief vermogen in ons land door: ■ een efficiënte en professionele uitvoering van de (inter-)nationale octrooiregelgeving, ■ een klantvriendelijke digitale ontsluiting van alle aanwezige kennis op het terrein van de industriële eigendom, met name met betrekking tot octrooien, ■ voorlichting te geven en zich te ontwikkelen tot het nationale kennis- en informatiecentrum ten behoeve van opdrachtgevers en doelgroepen.’

1.3 Doelstellingen Octrooicentrum Nederland heeft vier strategische doelstellingen die voortvloeien uit de missie, het optimaal bijdragen aan het innovatief vermogen in ons land. Deze doelstellingen zijn: 1) verbeteren van de dienstverlening aan de doelgroepen van Octrooicentrum Nederland (MKB, particulieren, universiteiten, (hoge)scholen en overheid); 2) inspelen op de wensen en doelstellingen van de opdrachtgevers; 3) voldoen aan de voorwaarden die gesteld worden door de eigenaar, het ministerie van Economische Zaken; 4) verbeteren van de kwaliteit van de processen in de organisatie. De doelstellingen worden getoetst met behulp van de

Doelgroepen

KSF1)

Prestatie-indicatoren

Naamsbekendheid bij doelgroepen

■

Imago-onderzoek eens per drie jaar

■

Hoge klanttevredenheid

■

Periodieke meting klanttevredenheid per product over kwaliteit dienstverlening Overleg met Commissie van Acht2) (belangenvertegenwoordiging) Voldoen aan normen SNT: 1. In gesprek 2. Niet opgenomen 3. Wachttijd Aantal externe page views website Octrooicentrum Nederland Aantal externe bezoekers octrooiregister Positieve beoordeling website door advies.overheid.nl Aantal users sessions respectievelijk page views Esp@cenet via website Octrooicentrum Nederland

■

■

Goede telefonische bereikbaarheid

■

Klantvriendelijke ontsluiting on line van octrooi-informatie

■

■

■

Aanbieden van moderne zoeksystemen

■

Realisatie 2004

■

Uit imago-onderzoek 2003: 29% (In 2004 is geen imago-onderzoek gehouden) Uit imago-onderzoek 2003: 7,2 (In 2004 is geen imago-onderzoek gehouden) Vier keer in 2004

■

Nieuw onderzoek vindt plaats in 2006

■

Gemiddelde score 7,5 op een schaal van 10

■

Vier keer per jaar

1. 7% 2. 4% 3. 81% < 15 sec. circa 2,6 mln.

1. minder dan 2% 2. minder dan 2% 3. 95% < 15 sec. 2,5 mln

12.080

12.500

82e plaats in categorie diensten 134.000/3,0 mln

≤ 50e plaats

1) Kritische succesfactoren 2) Hierin werken betrokkenen bij het octrooistelsel samen met Octrooicentrum Nederland en het kerndepartement

12

Streefwaarde 2005

≥ 120.000/3,0 mln


gesteld op 7,5. In 2005 zal de klanttevredenheid periodiek gemeten worden per product waardoor er een beter beeld ontstaat over welke diensten de doelgroep wel of niet tevreden is. Hierdoor kunnen gericht maatregelen genomen worden ter verbetering. De streefwaarde blijft gehandhaafd op 7,5 op een schaal van 10.

methode van de Balanced Score Card. Hiervoor zijn vanuit het perspectief van de doelgroepen, de opdrachtgevers, de eigenaar en de interne organisatie kritische succesfactoren (KSF’en) bepaald. De KSF’en zijn zoveel mogelijk operationeel gemaakt aan de hand van meetbare prestatieindicatoren (PI’s). Als gevolg van de reorganisatie zijn in 2004 de kritische succesfactoren en prestatie-indicatoren in overleg met de eigenaar en de opdrachtgevers herzien. Het bleek dat de oude indicatoren maar deels aansloten op de nieuwe doelstellingen van de organisatie. Als gevolg hiervan zijn nog niet voor elke indicator gefundeerde realisatiegegevens en/of streefwaarden beschikbaar. Daarom is ter vergelijking tevens de streefwaarde voor 2005 opgenomen.

■

Telefonische bereikbaarheid Het is cruciaal dat Octrooicentrum Nederland goed telefonisch bereikbaar is. Dit wordt drie keer per jaar door een externe partij gemeten, evenals de wijze van beantwoorden. In 2004 zijn de gestelde normen nagenoeg gehaald. Voor 2005 is voorzien in een betere bezetting van de afdeling Publieksvoorlichting. De bereikbaarheid moet zo gegarandeerd zijn.

Doelstelling 1. Verbeteren van de dienstverlening aan de doelgroepen van Octrooicentrum Nederland (MKB, particulieren, universiteiten, hogescholen en overheid)

■

Klantvriendelijke ontsluiting van informatie Octrooicentrum Nederland gebruikt steeds meer moderne geautomatiseerde hulpmiddelen voor het beschikbaar stellen van octrooi-informatie. Vooral internet. De website van Octrooicentrum Nederland (www.octrooicentrum.nl) biedt naast algemene informatie over octrooien toegang tot diverse databanken. Sinds kort maakt ook de digitale octrooiadviseur daarvan deel uit. In 2004 is circa 2,6 miljoen keer een pagina opgevraagd en hebben meer dan 12.000 externe bezoekers het Octrooiregister met gegevens over alle in Nederland geldige octrooien geraadpleegd. In 2005 is de website aangepast aan de nieuwe naam en huisstijl. Tevens is een aantal veranderingen aangebracht, die voortvloeien uit klantenonderzoek en aanbevelingen van advies.overheid.nl. (een instantie van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties die websites beoordeelt). In 2005 wil Octrooicentrum Nederland bij de beste vijftig sites van overheidsdiensten behoren.

■

Aanbieden van zoeksystemen Om zelf in octrooigegevens te zoeken stelt Octrooicentrum Nederland via haar website de database Esp@cenet van het Europees Octrooi Bureau beschikbaar met Nederlandse helpteksten. Deze database bevat gegevens van meer dan 55 miljoen octrooien wereldwijd.

Een goede dienstverlening is voor alle doelgroepen van belang. Niet alleen het professioneel uitvoeren van de Rijksoctrooiwet, maar ook het verzamelen, analyseren en het voor derden toegankelijk maken van octrooi-informatie. Klantvriendelijkheid staat hierbij voorop. De KSF’en zijn dan ook: bekendheid bij de doelgroepen, klanttevredenheid, telefonische bereikbaarheid, klantvriendelijke ontsluiting van informatie en het aanbieden van zoeksystemen. ■

■

Bekendheid Octrooicentrum Nederland streeft naar een goede naamsbekendheid bij zijn doelgroepen. Deze bedroeg in 2003, zo bleek uit het imago-onderzoek, 29%. Gestreefd wordt naar een bekendheid op langere termijn van 50%. Naamswijziging, publiciteitscampagne en uitvoering van het Businessplan Kennisontsluiting en Voorlichting in 2005 moeten leiden tot een bekendheid in 2006 van 45%. Klanttevredenheid Octrooicentrum Nederland streeft naar een grote klanttevredenheid. Uit het imago-onderzoek in 2003 blijkt een waardering van 7,2 terwijl de streefwaarde was Tabel 1.2

Opdrachtgevers

KSF


Deskundige uitvoerder (octrooikennis)

■

■

Efficiënte uitvoering van de opdracht

■

Leveren van input voor beleidsvoorbereiding Ontwikkelen en uitvoeren van trajecten voor overdracht van kennis

■

13

■

■

Percentage nieuwheidsonderzoeken dat Octrooicentrum Nederland zelf uitvoert Participatie in internationale organen Daling van behandelnormen per product (met behoud van kwaliteit) Aantal beleidsinteractieve onderzoeken per jaar Aantal samenwerkingsrelaties met intermediaire en brancheorganisaties Aantal octrooien bij starters (TechnoPartner, WBSO).

Realisatie 2004

Streefwaarde 2005

52%

75%

5.264 uren

≥ 4.500 uren In 2005 vindt nulmeting plaats in verband met de reorganisatie 10

3 pilotonderzoeken afgerond Tot nog toe niet gemeten

Streefwaarden nog te bepalen


met circa EUR 2,7 miljoen ten opzichte van de realisatie over 2003. De behandelnormen en kostprijzen zijn recent -in eerste instantie nog voorlopig- bijgesteld in verband met een wijziging in de toerekening van kosten van producten. Vanaf 2005 wordt actief gestuurd op een daling van de behandelnormen per product zonder concessies te doen aan de kwaliteit.

In 2004 zijn 119.000 gebruikerssessies gemeten, die gezamenlijk goed waren voor het 2,8 miljoen keer opvragen van een pagina. Voor 2005 wordt gestreefd naar meer dan 120.000 sessies en meer dan 3 miljoen bekeken pagina’s. Doelstelling 2. Inspelen op de wensen en doelstellingen van de opdrachtgevers Octrooicentrum Nederland wil op professionele wijze maximaal bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van de opdrachtgevers en met name van DG O&I. Dit betekent: een hoge kwaliteit tegen zo laag mogelijke kosten. Zo streeft het naar het leveren van input door kennisontsluiting en beleidsinteractie voor de voorbereiding van innovatiebeleid. In nauwe samenwerking met het moederdepartement participeert Octrooicentrum Nederland in de bestuurlijke werkzaamheden van internationale organen. De KSF’en zijn: deskundige uitvoerder, efficiënte uitvoering, beleidsvoorbereiding en kennisoverdracht. ■

■

Deskundige uitvoerder Deskundig opdrachten uitvoeren betekent beschikken over adequate kennis. Deze kennis wordt onder meer op peil gehouden door het onderzoeken van de nieuwheid van vindingen. Octrooicentrum Nederland streeft ernaar meer nieuwheidsonderzoeken zelf uit te voeren. In 2004 is dit niet gerealiseerd door capaciteitsgebrek. Door een gericht aannamebeleid en opleiding wordt verwacht dat in 2005 75% van de nieuwheidsonderzoeken door eigen medewerkers wordt uitgevoerd. Overigens zal hierbij in de toekomst niet gestreefd worden naar 100%, omdat het niet efficiënt is om alle mogelijke kennisvelden zelf te bestrijken. Octrooicentrum Nederland brengt kennis op het vakgebied in bij bestuurlijk participeren in internationale organen als WIPO, EOB, BMB en OHIM. In 2004 was hiervoor bijna 5000 uur voorzien én besteed. Het streven is dit in 2005 te continueren. Efficiënte uitvoering Regelmatig de processen en de geautomatiseerde ondersteuning evalueren leidt tot een steeds efficiëntere bedrijfsvoering. Ook de efficiency-taakstellingen van het kabinet Balkenende spelen hierbij een rol. In 2004 zijn mede hierdoor de kosten voor de opdrachtgever gedaald

Tabel 1.3

Input voor beleidsvoorbereiding Octrooicentrum Nederland beschikt over de expertise om diverse soorten informatie uit octrooidatabanken te genereren. Deze informatie is relevant bij de beleidsvoorbereiding op vele terreinen. In 2004 zijn drie pilotonderzoeken uitgevoerd. Voor 2005 zijn tien van dergelijke onderzoeken gepland. Onderwerpen en onderzoeksvragen worden in overleg met de opdrachtgever bepaald.

■

Kennisoverdracht Octrooicentrum Nederland wil een actieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling en uitvoering van trajecten voor overdracht van kennis. Hiertoe dienen samenwerkingsrelaties te worden afgesloten met intermediaire organisaties. In 2004 is hiertoe een aanzet gemaakt door samenwerking met Syntens te continueren (in het kader van het project Innovatie door Octrooi Informatie) en de opzet van spreekuren bij de Nederlandse Orde van Uitvinders alsmede de Universiteit Leiden. In 2005 zal dit verder gestalte krijgen door de invulling van het businessplan Kennisontsluiting en Voorlichting met bijzondere aandacht voor het universitair octrooibeleid en het verbeteren van de relaties met HBO-instellingen. Daarnaast wordt de samenwerking met SenterNovem en TechnoPartner versterkt om het gebruik van het octrooisysteem bij starters onder de aandacht te brengen. Resultaten worden gemeten aan de hand van het aantal octrooien bij starters.

Doelstelling 3. Voldoen aan de voorwaarden die gesteld worden door de eigenaar, het ministerie van Economische Zaken De eigenaar, het ministerie van EZ, verlangt dat voldaan wordt aan de kwaliteits- en integriteitsnormen, die de samenleving aan een overheidsorganisatie stelt. Daarnaast

Eigenaar

KSF


Integriteit Positief resultaat uit bedrijfsuitoefening Efficiënte uitvoeringsorganisatie

■

Ordelijk en controleerbaar financieel beheer

■

14

■

■

■ ■

Realisatie 2004

Streefwaarde 2005

Inbreuk op integriteitsbeleid Resultaat uit bedrijfsuitoefening

Geen inbreuken € 0,4 miljoen

Geen inbreuken ≥€0

Productiviteit (directe uren/totaal): Gunstige tariefontwikkeling

63% t/m 2004 daling van 5,9% in reële termen sinds 2002 Goedkeurende verklaring en positief toezichtsverslag

65% Tariefstijging ≤ inflatie Goedkeurende verklaring en positief toezichtsverslag

Accountantsverklaring ADEZ en toezichtsverslag FEZ


is een sluitende exploitatie van belang. Octrooicentrum Nederland besteedt voortdurend aandacht aan verbetering van de doelmatigheid en beheersing van de kosten om een positief bedrijfsresultaat te waarborgen. De KSF’en zijn: integriteit, bedrijfsresultaat, efficiency en financieel beheer. ■

Integriteit Inbreuken op het integriteitsbeleid van het ministerie van EZ mogen niet voorkomen. In 2004 is geen inbreuk geconstateerd.

■

Bedrijfsresultaat Octrooicentrum Nederland streefde in 2004 naar een positief resultaat. Dit doel is bereikt. Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening kwam uit op EUR 0,4 miljoen bij een omzet van circa EUR 14,0 miljoen. Door de reorganisatie zijn de kosten voor het departement voor werkzaamheden van Octrooicentrum Nederland in korte tijd gedaald met bijna EUR 4 miljoen.

■

Efficiency Efficiency wordt mede bepaald door de productiviteit. Deze wordt uitgedrukt als een percentage van het totaal aantal uren besteed aan directe opdrachten. Dit percentage kwam in 2004 uit op 63% (conform 2003). De beoogde productiviteit (65%) is niet gehaald door in 2004 relatief veel tijd te besteden aan opleidingen, onder meer om te komen tot een andere cultuur binnen Octrooicentrum Nederland.

■

Financieel beheer Als agentschap van het ministerie van EZ moet Octrooicentrum Nederland voldoen aan de eisen van een ordelijk en controleerbaar financieel beheer. Dit komt tot uiting in een positief toezichtverslag van de Directie Financieel Economische Zaken van het ministerie van EZ en een goedkeurende accountantsverklaring van de Auditdienst van het ministerie van EZ. Aan beide voorwaarden werd in 2004 voldaan.

gedefinieerde KSF’en: deskundig en gemotiveerd personeel en adequate faciliteiten. ■ Deskundig en gemotiveerd personeel Medewerkers moeten zich kunnen ontwikkelen. Hun mobiliteit op de arbeidsmarkt wordt daarmee ook vergroot. Octrooicentrum Nederland streeft naar het jaarlijks minimaal 2% van de loonkosten besteden aan (externe) opleidingen en naar gemiddeld 40 uren aan opleiding per medewerker per jaar. Beide doelstellingen zijn in 2004 gerealiseerd. Elke medewerker nam in 2004 deel aan enkele corporate opleidingen. Het ziekteverzuimpercentage (7,4%) over 2004 lag aanzienlijk hoger dan de streefwaarde (5,5%). Dat het percentage relatief veel lang verzuim bevat dat niet werk-gerelateerd is, is een schrale troost. ■

Adequate faciliteiten Om de medewerkers optimaal te laten functioneren dient men te beschikken over adequate faciliteiten, onder andere op het gebied van ICT. Dit meet Octrooicentrum Nederland aan de hand van het aantal storingsmeldingen bij de Helpdesk en de termijn waarbinnen deze storingen worden verholpen. In 2004 was een daling waarneembaar van het aantal meldingen ten opzichte van het voorgaande jaar en is de oplossingstermijn verbeterd. In 2005 ligt de streefwaarde, mede als gevolg van de invoering van Windows XP, op een nog hoger ambitieniveau.

1.4 Organisatie

Doelstelling 4. Verbeteren van de kwaliteit van de processen in de organisatie Opdrachtgevers en doelgroepen verwachten kwaliteit. Daarom moet de organisatie van Octrooicentrum Nederland op orde zijn: een inspirerend werkklimaat in een open cultuur, gericht op onderlinge samenwerking met een hoge mate van eigen verantwoordelijkheid. Daarom zijn de

Tabel 1.4

Personeel

KSF


Deskundig en gemotiveerd personeel

■ ■

■

Adequate faciliteiten

■ ■

15

Per 1 juli 2004 is formeel de reorganisatie, gestart in 2003, afgerond. De medewerkers zijn definitief geplaatst dan wel aangewezen als herplaatsingkandidaat. Eind 2004 hadden negen van de elf herplaatsers een andere functie gevonden. De reorganisatie leidde tot een nieuwe organisatie met een nieuwe missie. Sinds maart 2005 is niet alleen de organisatie nieuw maar ook de naam, de huisstijl en het logo. Het Bureau voor de Industriële Eigendom werd Octrooicentrum Nederland. Het verslagjaar 2004 kende voor de organisatie nog een historische gebeurtenis. Op 1 september 2004 werd de Octrooiraad opgeheven. De Octrooiraad was gedurende decennia het belangrijkste orgaan van het Bureau voor de Industriële Eigendom en voerde de Rijksoctrooiwet 1910 uit. Voornaamste oorzaken voor het opheffen van deze Raad waren de oprichting van het Europees Octrooi Bureau in 1977 en de inwerkingtreding van de Rijksoctrooiwet 1995. Het aantal nationale

Opleidingskosten als % van de loonsom Gemiddeld aantal opleidingsuren per medewerker Ziekteverzuim Aantal storingsmeldingen helpdesk Percentage oplossingen binnen normtijd

Realisatie 2004

Streefwaarde 2005

3% 92

2,0% 40

7,4% 700 85%

≤5,5% 600 90%


octrooiaanvragen, te behandelen door de Octrooiraad, slonk van 20.000 in de jaren ’70 naar ongeveer 3.000 per jaar nu. Voorts wordt er niet langer op inventiviteit en industriële toepasbaarheid getoetst, maar alleen op nieuwheid en dan nog alleen als men een twintigjarig octrooi wil verkrijgen. De basistaken van Octrooicentrum Nederland vormen tevens de pijlers waarop de lijnafdelingen zijn gebaseerd: ■ beschermen c.q. het uitvoeren van de wettelijke taken met als kern de Rijksoctrooiwet 1995, ■ verspreiden c.q. kennis ontsluiten en kennismanagement in meer algemene zin. De wettelijke taken worden uitgevoerd door de afdeling

Octrooiverlening Mr. I.W. van der Eijk t/m 1 april 2005 Financiën, Facilitair Beheer, Automatisering & Informatisering A.J.M. Kerkvliet RE RA

16

Octrooiverlening en het ontsluiten van kennis en kennismanagement door de afdeling Kennisontwikkeling & Voorlichting. In de laatste afdeling is het cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie (KOB) opgenomen. Dit cluster vormt de basis voor het nagestreefde expertisecentrum. De twee lijnafdelingen worden ondersteund door de stafafdeling Financiën, Facilitair Beheer, Automatisering & Informatisering en door de afdeling Algemene Zaken. In deze laatste zijn onder andere het cluster Personeel & Organisatie en de Corporate Communicatie samengebracht. Per saldo ziet de organisatie er als volgt uit:

Octrooicentrum Nederland

Directeur Drs. H.F.G. Geijzers

Kennisontwikkeling & Voorlichting Drs. L. Borg Algemene Zaken Drs. H.F.G. Geijzers

George Veldhoen Uitvinder Een praktijkgerichte, ondernemende techneut (werktuigbouwer). Zo zou je George Veldhoen (1945) in enkele woorden kunnen omschrijven. Na de TH Delft heeft hij in een familiebedrijf op het gebied van isolatiematerialen gewerkt. Altijd geprobeerd nieuwe producten te ontwikkelen, het beter te doen dan de concurrent. Hetgeen ook vaak lukte. Hij kocht en leidde het bedrijf van de familie totdat hij het bedrijf weer verkocht in 1997. In 2003 maakte hij de start met een nieuw bedrijf. De aanleiding hiervoor was een uitvinding voor een nieuwe klasse zeilboot.

17

Innovatie, uitvindingen “Ik vind het een uitdaging om voor een technisch probleem een oplossing te vinden. Ik zie dat vaak in een flits. Het probleem breng ik bij voorkeur terug tot iets eenvoudigs: haal de franje eraf en houd de kern over. Het is mijn stijl om onorthodox te denken. Niet voortborduren op iets bestaands, maar wat ik noem het haakse creatieve denkproces volgen. Dat brengt mij op nieuwe ideeën en uitvindingen. De volgende stappen zijn natuurlijk productie, marketing, verkoop, octrooien. Niet mijn sterke kanten. Ik heb er wel mee te maken gehad, dat spreekt vanzelf. Maar met octrooien bijvoorbeeld te weinig. Zo heb ik in 1981 in Parijs een grote innovatieprijs gekregen voor de ontwikkeling van glasvezelversterkt beton. Op commercieel gebied waren er grote mogelijkheden, maar die zijn niet voldoende benut. Een octrooi was hier eigenlijk de basis voor groter succes geweest.”


Octrooien “Maar, met octrooien en alles daaromheen heb ik wel een haat-liefdeverhouding. In een octrooi beschrijf je precies wat je wilt beschermen en wat niet. Je kunt echter niet alle achterdeurtjes dichtspijkeren. Dat zie ik als een nadeel. Als je het zo kunt organiseren dat je productieproces maar bij een paar mensen bekend is, waarom zou je het dan niet geheim houden? En dus geen octrooi aanvragen. De mensen om je heen moet je dan wel laten delen in de opbrengsten, of bijvoorbeeld zorgen voor een goede uitvindersbeloning. De liefde voor octrooien heeft mij pas de laatste jaren aangestoken. In de eerste fase een gedegen octrooiliteratuuronderzoek laten doen, dat was voor mij een eye-opener. En laat zo’n onderzoek door een professional doen. Want je kunt het wel zelf doen, maar je bent natuurlijk vooral op zoek naar iets waarvan je hoopt het niet te vinden. Daar schuilt een gevaar in. Dus het belang van goede voorlichting in het beginstadium, daarvan ben ik nu wel overtuigd. Daar is voor de voorlichtende instanties nog veel missiewerk te doen.”

voor deze beroepsgroep. Maar natuurlijk zijn niet alle octrooigemachtigden hetzelfde. Neem wel de tijd om een gemachtigde te vinden waar je vertrouwen in hebt en waarmee je duidelijke afspraken kunt maken over je octrooipositie. Net als bij een belastingadviseur of advocaat weet je namelijk pas op het moment dat er werkelijk problemen zijn of je de goede hebt gekozen.”

Het zeilbotenproject “Het begon in 2000 met een Friese jachtbouwer die mij vroeg te helpen met het ontwerp van een nieuwe klasse zeilboot. Een technisch probleem met het motorophangsysteem. Het nieuwe type werd later verkozen tot boot van het jaar. Dat was voor mij de aanleiding om mij te verdiepen in de bevestiging van een dekkleed, zonder dat je je daaraan stoot of lijnen erachter blijven haken. Alle belangrijke beurzen – wereldwijd – bezocht en gezien dat er nog geen oplossing bestond. Verder marktonderzoek uitgevoerd, octrooiliteratuuronderzoek laten doen, merknaambescherming, internetnamen, alles geregeld wat eraan vasthangt. Toen deelgenomen aan een grote mondiale beurs (de METS) en in drie dagen zo’n 140 relaties gelegd, uit de hele wereld. Contracten getekend en in productie gegaan met de nieuwe borgpen, de Perfix. De internationale route voor octrooibescherming was toen al gestart. In korte tijd werden 30.000 exemplaren verkocht voor de Nederlandse markt. Toen bleek dat wat voor de consument een voordeel is, voor de zeilmaker nadelig was. Het kostte hem meer tijd. We hebben hulpmiddelen ontwikkeld om het voor de zeilmaker makkelijker te maken. Dat betekende weer een geweldige sprong in de omzet.”

“Ik vind het een uitdaging om voor een technisch probleem een oplossing te vinden.”

De octrooidienstverleners George Veldhoen heeft uitgesproken opvattingen over de octrooidienstverleners waarmee hij ervaring heeft. Het begon een paar jaar geleden met een lezing door een medewerker van Octrooicentrum Nederland. Bij de Rotaryclub. Toen ging het balletje rollen: “Ik kwam in aanraking met Jeroen van Dop van de Syntens-vestiging in Rotterdam. Zij hebben voor mij meerdere onderzoeken gedaan in de octrooiliteratuur. Toen daar niets uitkwam dacht ik: nu moet ik met dat idee doorgaan. Zo kwam ik terecht bij de NOVU, bij Wouter Pijzel en Jojan van Zandwijk. Ik ben ter plekke lid geworden, cursussen gevolgd, goed advies gekregen. Zo is mijn zeilbotenproject, en vooral het gebruik van het octrooi daarbij als beschermingsmiddel, in een stroomversnelling gekomen.” Met octrooigemachtigden staat Veldhoen op gespannen voet. Hij vindt de machtspositie die zij hebben te groot: “Meerdere keren heb ik mij gestoten, kreeg ik niet de juiste voorlichting, had ik het idee dat er te weinig in het belang van mij werd gedacht en gehandeld. Te snel kwam het dan tot het schrijven van een octrooiaanvraag, zonder gedegen vooronderzoek. Ik pleit voor een duidelijke gedragscode

18

Nogmaals innovatie “De kennis binnen het MKB over octrooien is ver onder de maat. Het toverwoord is voorlichting, in een vroeg stadium, al in het HBO en universitair onderwijs. En via de gespecialiseerde instanties. De innovatieve kracht in Nederland is van hoog niveau, maar er is nog een hiaat in octrooikennis. Dat is voor een deel onbekendheid met de materie, en vrees. Als ik in de toekomst voor de vraag kom te staan of ik een uitvinding ga octrooieren, laat ik dat eigenlijk van drie dingen afhangen. Het laten uitvoeren van een onderzoek in de octrooiliteratuur, een verkenning van de markt, en het bepalen van de potentie van mijn uitvinding.”

internationale ontwikkelingen


2 Internationale ontwikkelingen 2.1 Inleiding Ons land heeft een groot belang bij mondiale harmonisatie en samenwerking, omdat het op het gebied van octrooiaanvragen door Europese landen de vijfde plaats bekleedt en wereldwijd plaats zes inneemt. Een rol speelt ook dat onze economie een open karakter kent. Octrooicentrum Nederland begeeft zich van oudsher op het internationale terrein van de belangrijke industriële eigendomsrechten zoals octrooien en merken. Een goed lopend (internationaal) systeem en het goed functioneren van betrokken organisaties is voor ons land van groot belang. Octrooicentrum Nederland vervult bij de internationale vertegenwoordiging van Nederland een belangrijke rol.

2.2 Octrooien World Intellectual Property Organization (WIPO) WIPO is een organisatie van de Verenigde Naties en is gevestigd in Genève. WIPO is belast met de internationale bescherming van de intellectuele eigendomsrechten en voert 23 verschillende verdragen uit. Inmiddels zijn 126 landen bij de Patent Cooperation Treaty (PCT) aangesloten. Wereldwijd wordt in WIPO-verband gewerkt aan harmonisatie en standaardisatie van procedures, ICT-toepassingen, minimumvereisten, classificering etcetera. Substantive Patent Law Treaty (SPLT) Vanaf het jaar 2000 discussiëren de lidstaten van WIPO over enkele wezenlijke onderwerpen binnen het octrooirecht. Doel is verlaging van de workload bij aanvragers en octrooibureaus en verhoging van de kwaliteit van

Tabel 2.1

Octrooiaanvragen onder Patent Cooperation Treaty (PCT) In januari 2005 werd de miljoenste internationale octrooiaanvraag onder PCT bij WIPO in Genève geregistreerd. De Nederlandse multinational Philips Electronics N.V. is wereldwijd de grootste gebruiker van PCT. In 2004 werd een record aantal internationale aanvragen bij WIPO ingediend: 120.100 (aantal onder voorbehoud), een groei van 4,3 % t.o.v. 2003. De meeste aanvragen waren afkomstig van de Verenigde Staten. Maar de groei kwam uit Azië, namelijk uit Japan, Korea en China.

(1) (2) (3) (5) (4) (6) (7) (9) (8) (-) Overig Totaal

2004 Abs. Verenigde Staten van Amerika Japan Duitsland Frankrijk Groot-Brittannië Nederland Korea Zwitserland Zweden Italië

* aantal onder voorbehoud

20

International Patent Classification (IPC) Octrooiaanvragen worden na indiening ingedeeld in klassen conform een internationaal systeem: International Patent Classification (IPC). De invoering van de nieuwe, geherstructureerde IPC versie 8, gepland op 1 januari 2005, werd uitgesteld tot 1 januari 2006. Oorzaak is onduidelijkheid bij verschillende landen over de toepassing van de nieuwe IPC en het niet tijdig kunnen aanpassen van IT-middelen.

Top 10 - Aanvragen bij de WIPO naar land van herkomst

2004 (2003) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

octrooien. Octrooien, en dus ook octrooiregelgeving, worden steeds meer in politieke context bediscussieerd. Met name de verschillende belangen van geïndustrialiseerde landen en ontwikkelingslanden worden steeds meer manifest. De voortgang van de werkzaamheden binnen dit verband wordt sterk beïnvloed door de noord-zuid dialoog over de rol van industriële eigendom bij de opzet en uitvoering van de zogenaamde ‘development’ agenda. Dit levert soms blokkades op voor het bereiken van wereldwijde harmonisatie. Recente discussies in de General Assemblees van WIPO (september 2004) laten zien dat de tegenstellingen verscherpt zijn en dat verder werken aan de ‘patent agenda’ wordt vertraagd. Deze ontwikkeling kan er toe leiden dat de ontwikkeling van het octrooirecht deels buiten WIPO om ter hand wordt genomen, bijvoorbeeld in het kader van de OESO of een uitgebreide Trilateral (= overleg tussen het EOB, USPTO en WIPO).

41.870 19.980 14.900 5.280 5.060 4.460 3.520 2.875 2.720 2.160 17.275 120.100*

% 34.9 16.6 12.4 4.4 4.2 3.7 2.9 2.4 2.3 1.8 14.4 100


Het aantal internationale aanvragen afkomstig van ontwikkelings-landen groeide ook in 2004, en wel met 23% t.o.v. 2003. Octrooicentrum Nederland is één van de nationale instanties waar PCT-aanvragen kunnen worden ingediend. Het aantal bij Octrooicentrum Nederland ingediende internationale aanvragen vertoonde een lichte daling: van 950 in 2003 naar 930 aanvragen in het jaar 2004. In het jaar 2004 werden 4.460 internationale aanvragen ingediend met herkomst Nederland (3,7% van het totaal aantal indieningen). Dit aantal is gelijk aan 2003. Nederland bleef daarmee op de zesde plaats in het landenklassement van aanvragers (zie tabel 2.1). De lidstaten van het Europees Octrooiverdrag (EOV), waaronder Nederland, dienden met elkaar 36,8% van alle internationale octrooiaanvragen in, namelijk 44.245. Europees Octrooi Bureau (EOB) Het EOB is een internationale organisatie met kantoren in Duitsland, Nederland en Oostenrijk. Op grond van het Europees Octrooiverdrag ontvangt en behandelt het EOB Europese aanvragen om octrooi, waarbij één of meer van de dertig lidstaten kunnen worden aangewezen voor toepassing van het octrooi. Administrative Council (AC) Nederland is, als lidstaat van het Europees Octrooiverdrag, vertegenwoordigd in de Administrative Council (AC), het bestuur van het EOB. In 2004 ontspon zich in de AC een discussie over de toekomstige vorm van samenwerking binnen het Europees octrooisysteem. Aanleiding vormde de toekenning van de International Searching Authority (ISA) status aan Finland. Eind 2003 besloten in Genève de lidstaten van het PCT-verdrag om het internationale nieuwheidsonderzoek uit te breiden met een schriftelijke opinie over de octrooieerbaarheid.

Tabel 2.2

De Europese Octrooi-organisatie en zijn relatie met Nederland Een aanzienlijk deel van het EOB-personeel is gehuisvest in Rijswijk. Tussen de organisatie en de Staat der Nederlanden bestaat een zogenaamde ‘Zetelovereenkomst’. Over de vernieuwing daarvan wordt nu zo’n vijf jaar gediscussieerd. Onderwerpen zijn de immuniteiten en de - vooral fiscale - privileges voor het EOB-personeel. Portefeuillehouder is Buitenlandse Zaken.

(1) (3) (2) (4) (5) (6) (9) (7) (8) (10) Overig Totaal

2004 Abs. Verenigde Staten van Amerika Japan Duitsland Frankrijk Nederland Groot-Brittannië Korea Zwitserland Italië Zweden

* aantal onder voorbehoud

21

De Administrative Council nam in 2004 enkele besluiten die relevant zijn voor de nationale bureaus. Zo stemde de AC in december in met het uitbreiden van het Europese nieuwheidsonderzoek met een opinie over de octrooieerbaarheid. In 2005 zal binnen de Europese Octrooiorganisatie een zogenaamde ‘Patent Academy’ worden ingericht. Opmerkelijk is dat de rol van het EOB in enkele jaren gegroeid is van louter octrooiverlener naar tevens die van opleider, voorlichter en IT-service provider voor de nationale bureaus van de lidstaten. Deze taakuitbreiding is thans onderdeel van de eerdergenoemde discussie binnen de AC.

Top 10 - Europese aanvragen ingediend bij het EOB en WIPO naar land van herkomst

2004 (2003) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Sommige lidstaten van het EOB (Zweden, Spanje en Finland) zijn ISA. Zweden en Spanje hebben speciale samenwerkingsovereenkomsten met het EOB. Tot nu toe erkende het EOB de door deze bureaus uitgevoerde internationale nieuwheidsonderzoeken. Het EOB vindt echter dat zij de schriftelijke opinies niet zonder meer kan erkennen. Hiermee zou het EOB namelijk de beoordeling uit handen geven. Genoemde ISA-landen en andere EOBlidstaten die ooit ISA willen worden, vinden dat het EOB ook de schriftelijke opinie zou moeten overnemen. Het debat kreeg al snel een breder karakter: centralisatie versus decentralisatie. In november 2004 werd in Rijswijk een conferentie over dit onderwerp georganiseerd. In 2005 zal de discussie worden voortgezet. Nederland pleit in deze discussie voor het behoud van de voordelen van een gecentraliseerde octrooiverlening in Europa, met daarnaast een optimale samenwerking van het EOB met de nationale bureaus.

52.324 31.966 28.037 9.465 8.036 6.429 5.715 5.357 4.822 3.393 23.037 178.579*

% 29,3 17,9 15,7 5,3 4,5 3,6 3,2 3,0 2,7 1,9 12,9 100


Andere betrokken departementen zijn onder andere Economische Zaken, Justitie en Financiën. In 2006 zal mogelijk met bouwwerkzaamheden voor een gedeeltelijke vernieuwing van het EOB in Rijswijk kunnen worden gestart. Voorwaarde daarvoor lijkt wel de totstandkoming van een nieuwe zetelovereenkomst te zijn. Dit zal uiteraard in voorkomend geval ook consequenties hebben voor de huisvesting van de medewerkers van Octrooicentrum Nederland. Octrooiaanvragen onder het Europees Octrooiverdrag (EOV) Octrooiaanvragen onder het EOV kunnen direct bij het EOB of via WIPO worden ingediend. De aanvrager van zo’n WIPO-aanvraag (PCT-internationale fase) kan na een termijn, waarbinnen een nieuwheidsonderzoek plaatsvindt, besluiten om Europa aan te wijzen. De aanvraag komt dan in de Euro-PCT-regionale fase. Het EOB toetst de aanvraag op industriële toepasbaarheid en inventiviteit. Na verlening valt het octrooi onder het regime van de nationale octrooiwetgeving van het land waarin het octrooi van kracht moet worden. Dit laatste wordt bepaald door de octrooiaanvrager. De administratie en de handhaving vindt in de afzonderlijke aangewezen landen plaats. In 2004 werden bij het EOB en de WIPO gezamenlijk 178.579 octrooiaanvragen ingediend. Een stijging van bijna 7% ten opzichte van 2003. Van de ingediende aanvragen kwam 4,5% uit Nederland (2003: 4,8%). Hiermee werd een vijfde positie bereikt. Vanuit Nederland waren Philips, Unilever, AKZO, DSM en Shell de belangrijkste bedrijven die bij het EOB aanvragen indienden. Van het totaal aantal ingediende aanvragen werden er 58.479 direct bij het EOB ingediend (Euro-direct). In 2004 gingen 65.227 PCTaanvragen verder als aanvragen bij het EOB (Euro-PCT-regionale fase). Europese Unie In maart 2003 bereikten de lidstaten van de Europese Unie (EU) een politiek akkoord over de hoofdlijnen van een Gemeenschapsoctrooi (GO). Dit akkoord zou moeten voorzien in een octrooi dat in de hele EU geldig is en niet per land. De verlening zou moeten plaatsvinden door het EOB, dat nu al het Europees Octrooiverdrag uitvoert. De rechtspleging geschiedt, zo werd afgesproken, door een nog op te richten rechtbank, die uitspraken doet met rechtsgeldigheid voor de gehele gemeenschap. Het beheer is in handen van het EOB. Echter, in de resterende maanden van 2003 bleken, ondanks het akkoord op hoofdlijnen, toch nog aanzienlijke hindernissen te bestaan. Deze zijn in 2004, ondanks sterke inspanningen tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap in de tweede helft van het jaar, niet overwonnen. Belangrijkste punt van discussie blijft het vertalen van een GO in de officiële talen van de lidstaten van de EU. Vooral de vraag welke tekst juridisch bepalend is: de vertaling of de tekst waarin het octrooi door het EOB is verleend, is nog niet bevredigend beantwoord. Veel verzet bleef ook bestaan tegen de voorziene rechtspleging.

22

Gaandeweg is de vraag gerezen of een GO met een zodanig complex talenregime wel levensvatbaar is en of er niet gedacht moet worden aan een één-taal-systeem. Er is tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap wel Europese overeenstemming bereikt over een voorstel over de zogenaamde ‘disclosure of origin’. Dit betekent dat in geval van acceptatie binnen het kader van WIPO het verplicht zal worden om bij een octrooiaanvraag ook de herkomst van de genetische bron te vermelden waarop de uitvinding is gebaseerd.

2.3 Merken en modellen of tekeningen Bureau voor de Harmonisatie van de Interne Markt (OHIM) Het OHIM is een agentschap van de Europese Unie en is gevestigd in Alicante, Spanje. Het OHIM verleent merken en modellen of tekeningen voor de gehele Europese Gemeenschap. Begin 2005 besloot de Raad van de Europese Unie de termijn van de heer De Boer (Nederland) als president van het OHIM te verlengen tot 30 september 2010. Merken Het aantal merkdepots bij het OHIM bedroeg in 2004 59.600, ruim 3.000 meer dan in 2003. Daarmee werd in 2004 een aantal bereikt dat ver uitging boven de aanvankelijke verwachtingen, daarbij zelfs rekening houdend met de uitbreiding van de Europese Unie tot 25 lidstaten. Tekeningen of Modellen Met ingang van april 2003 is het ook mogelijk Gemeenschapsmodellen bij het OHIM in te dienen. Dit leidde in 2003 al tot 36.000 modeldepots, bijna driemaal zoveel als verwacht. In 2004 was het aantal begroot op 40.000 depots. Het resultaat, 55.000 modeldepots, overtrof echter de stoutste verwachtingen. Het EG-model is tot heden dus een doorslaand succes. Benelux-Bureaux voor Merken, Tekeningen of Modellen (BMB/BBTM) Het BMB ontvangt en verleent merken voor de gehele Benelux en het BBTM doet dat ten aanzien van modellen of tekeningen. De Bureaus zijn gevestigd in Nederland. In het jaar 2004 hebben de directie en het bestuur van de Bureaus zich gebogen over de toekomst van het BMB/BBTM. Aanleiding was de financiële situatie. De exploitatiekosten zijn de afgelopen jaren gestegen, terwijl de ontvangsten zijn gedaald en ook in de toekomst naar verwachting niet of maar beperkt zullen toenemen. De discussie moet leiden tot een financieel evenwicht en heeft drie invalshoeken opgeleverd: taksen- en inkomstenverhoging en kostenvermindering. Kostenvermindering kan worden gerealiseerd door verdere automatisering, uitbesteding van taken, herziening van personeelsbeleid. In de nabije toekomst vinden er in de omgeving van de


Bureaus echter ontwikkelingen plaats die mogelijk bedreigend zijn voor het voortbestaan van de Bureaus. Er zal naar verwachting meer en meer gebruik gemaakt worden van de Europese mogelijkheden die internationaal geboden worden, ten nadele van de nationale instanties. De belangrijkste ontwikkelingen zijn de uitbreiding van de EU, toetreding van de EU tot het Protocol van Madrid en het stapsgewijs verdwijnen van de inkomsten uit onderzoek voor de gemeenschapsmerken ingediend bij het BHIM. Vanaf 2008 zijn deze inkomsten afhankelijk van de keuze van een aanvrager om al dan niet een nationaal onderzoek uit te laten voeren. Dit alles betekent dat in het komende jaar zeer veel aandacht nodig is voor deze problematiek. Ingrijpende maatregelen lijken niet te vermijden. In december 2004 werd overeenstemming bereikt over de herziening van de Beneluxmerkenwetgeving en de Beneluxwetgeving inzake de bescherming van tekeningen of modellen. In 2004 werd de directie van het BMB/BBTM gewijzigd. Op 1 december 2004 volgde de heer Simon (Luxemburg) de heer Van Boxstael (België) op als directeur van de Bureaus. Merken Het aantal merkendepots bij het BMB bedroeg in 2004 ongeveer 22.590. Dat is vergelijkbaar met de aantallen van 2002 en 2003. Tekeningen of Modellen Het aantal modeldepots van het BBTM daalde van ongeveer 3.000 in 2002 naar 1.950 in 2003. Deze daling zette zich in 2004 voort tot ongeveer 1.545.

23

2.4 Overige internationale werkzaamheden Bezoek Ook in 2004 bezochten delegaties uit diverse landen Octrooicentrum Nederland. Voor 22 deelnemers uit achttien landen werd in samenwerking met het EOB de jaarlijkse cursus ‘Administrative Issues on Patents and Trademarks’ (AIPT) georganiseerd. De belangstelling ging vooral uit naar het proces dat een octrooiaanvraag doorloopt tot verlening én de activiteiten op het terrein van kennisverspreiding. Octrooicentrum Nederland verzorgde ook een gedeelte in de opleiding van het EOB ‘Administrative Procedures and Related Information systems in the Patent Granting Procedure.’ Samenwerking Eind 2003 ondertekenden het Octrooibureau van het Verenigd Koninkrijk (UKPO) en het Octrooicentrum Nederland een contract voor twee jaar. In de jaren 2004 en 2005 voert Octrooicentrum Nederland in totaal vierhonderd nieuwheidsonderzoeken en/of inhoudelijke toetsingen uit voor het UKPO. Conform afspraak zijn in 2004 150 stuks opgeleverd. In 2005 zullen 250 stuks worden verwerkt. Het is een voorbeeld voor mogelijke samenwerking van nationale octrooibureaus leidend tot een betere en snellere bediening van klanten.

Hans van Luijk Voorzitter College van Bestuur, TU Delft Hans van Luijk is voorzitter van het College van Bestuur van de Technische Universiteit Delft (TU Delft). “Ik ben voor zes jaar benoemd als bestuurder van de TU Delft en ik wil er wel iets bereiken.”

te kunnen beantwoorden. Vandaar samenwerking en afstemming binnen de 3TU Federatie (het samenwerkingsverband van de TU Delft, de TU Twente en de TU Eindhoven), zoals verwoord in het rapport: ‘Slagkracht in Innovatie’. Samenwerking is een must om de kenniseconomie te versterken. Ik probeer het belang van samenwerking over eigen grenzen heen in de instellingen van de TU, in de cultuur binnen de organisatie een plaats te geven. Naar de maatschappij, de buitenwereld moeten we open zijn. Heb je een parel, dan moet je dat laten weten. We moeten meer extern gericht zijn.”

Samenwerking “In het verleden was het verrichten van onderzoek een insulaire activiteit. Veel excellente mensen waren vaak solistisch bezig. Maar de maatschappelijke processen en vraagstukken hebben tegenwoordig een multidisciplinair karakter. En dat geldt zowel voor de vraag als het antwoord. Er zijn verschillende disciplines nodig om vragen

24

TU Delft “Uit schaarste komt concurrentie. En concurrentie leidt tot efficiency. We moeten trots zijn op de bijdragen die we leveren. De TU Delft verkoopt niets maar heeft wel klanten: grote en kleine bedrijven, andere kennisinstellingen (TNO)


en enkele ministeries, zoals Verkeer & Waterstaat. Wij organiseren nu ook klantendagen. Dat doen we niet vanuit het oogpunt van de hoogleraar, maar we tonen als instelling wat we kunnen ten behoeve van de klant. Uit extern onderzoek blijkt dat we een imagoprobleem hebben. Men vindt ons kwalitatief hoogstaand, maar ook saai, ontoegankelijk en autoritair. We hebben vier workshops georganiseerd met de diverse bestuurders en ook met studenten. De vraag was: herken je jezelf hierin? Niet iedereen dus. Ik vind dat de klantvriendelijkheid in principe goed is, maar dat de toegankelijkheid te wensen over laat.”

NUNA (de solarcar)

Misschien krijgen we op den duur wel een European Research Association. Wij zeggen: laten we er vroeg bij zijn. Wij willen graag een belangrijke gesprekspartner zijn in Europa. Vandaar de league.”

Octrooien “Ik heb met de bestuurlijke kant van octrooien te maken gehad bij Shell. Een bedrijf heeft vaak meerdere octrooistrategieën: soms wel, maar soms vooral niet octrooieren. Het octrooisysteem werkt uitstekend. Het is als bedrijf zaak om basisoctrooien te verkrijgen. Een bedrijf wil exploiteren en concurrenten buiten de deur houden en patenteert dus zo breed mogelijk uit defensief oogpunt. Die strategie is heel anders dan die van een universiteit. Tegenwoordig is het ook voor een universiteit belangrijk om patenten te hebben, al is het doel indirecter en niet direct op exploitatie gericht.

“Met een octrooi kan je een deel van je kennisinvesteringen terug verdienen.”

“Door de NUNA I en II is de TU Delft nu ook bekend tot in Australië. Het succes is fantastisch. Maar het is geen toevalstreffer. Er is hard aan gewerkt, vier jaar lang. Er ligt een beleidsplan aan ten grondslag. We hebben meer successen. Een groep studenten bouwt nu aan een Formule Student Raceauto waarmee ze meedingen naar een internationaal ontwerpkampioenschap. Een deel van het succes wordt verklaard door de keuze voor jonge, talentvolle mensen, beschikbaarheid van geld, maar vooral door passie.”

Als eerste zijn octrooien relevant voor je reputatie bij relaties en voor de instelling zelf. Ze werken prestigeverhogend en dragen bij aan de naamsbekendheid van het instituut, maar ook aan die van de onderzoeker. Daarnaast vertegenwoordigt een octrooi waarde. Met een octrooi kan je een deel van je kennisinvesteringen terugverdienen.

Innovatie “Ik vind innoveren vrij fundamenteel. Innoveren is vooruit kijken. Niet alleen dingen beter doen, maar concepten aanpassen, grenzen verleggen. Het bedrijfsleven is bezig met baanbrekend werk, maar vooral met winst maken. Innovatoren, de echte step changers, zitten in het nieuwe MKB, de technostarters. Van idee naar een totaal nieuw product of productieproces. Daar kan ik af en toe met verbazing naar kijken.”

Europa “Ik zit in het bestuur van de Idea League. Met onder meer Engelsen. Daar wordt op nieuwe ideeën Europees octrooi aangevraagd. Vaak in de medische/farmaceutische kant. Het draait dan om een echte ‘moneyspinner’ waar dan tien jaar gebruik van wordt gemaakt. In de toekomst zullen steeds meer onderzoeksprogramma’s Europees gefinancierd worden.

25

Nederlandse universiteiten worden niet afgerekend op octrooien. Wij worden ondersteund in de kosten. Wij krijgen onderzoeksgeld. In Amerika is dat anders. Er is een verschil in cultuur, maar ook in aansturing. Amerikanen hebben ook veel meer geld uit de private sector beschikbaar. Er wordt minder belasting betaald, maar de overheid doet ook minder. Bij ons is dat eigenlijk precies andersom. We zouden eigenlijk alle kennis op het web moeten publiceren en ons geen zorgen hoeven te maken over beschermingsconstructies.”

kennisbescherming


3 Kennisbescherming 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de activiteiten behandeld die voortvloeien uit de Rijksoctrooiwet. Ook activiteiten die voortkomen uit andere wettelijk verplichtingen, zoals het Europees Octrooiverdrag en de Patent Cooperation Treaty (PCT), worden hier beschreven.

Tabel 3.1

3.2 Uitvoering Rijksoctrooiwet Octrooiraad In 2004 zijn de nog resterende tien onder de Rijksoctrooiwet 1910 ingediende octrooiaanvragen afgehandeld. Op 6 mei 2004 is door de Afdeling van Beroep het laatste octrooi onder nr. 195098 verleend, waarna op 1 september de Rijksoctrooiwet 1910 is ingetrokken en de Octrooiraad is opgeheven. Gelijktijdig is aan de leden die nog in functie waren (inclusief de buitengewone en plaatsvervangende leden) eervol ontslag uit die functie verleend. Ook de leden van de Raad van Beroep, die na inwerkingtreding van de nieuwe regeling voor de octrooigemachtigden (1 mei 2003)

Rijksoctrooiwet 1995

Totaal ingediende octrooiaanvragen ROW1995 Verzoeken voor nieuwheidsonderzoek (VNO) Totaal verleende Nederlandse registratie-octrooien: 6-jarig Totaal verleende Nederlandse registratie-octrooien: 20-jarig Totaal verleende Nederlandse registratie-octrooien Bezwaarschriften Verzoekschrift art. 23 ROW1995/art. 17A ROW1910 (herstel in de vorige toestand) Verzoekschrift art. 76/84 ROW1995 (advies aan derde) Advies aan rechter art. 87 ROW1995/art.57 ROW1910

Tabel 3.2 1. 2. 3. 4.

5. 6. 7. 8. 9. 10.

2003

2004

2.850 1.969 562 1.609 2.171 18 29 17 0

2.742 1.934 568 1.798 2.366 15 52 23 2

Top 10 ingediende Nederlandse octrooiaanvragen in 2004

Shell Internationale Research Maatschappij B.V. De heer R.J.A.M. Cornelissen te Schaijk Technische Universiteit Delft Stork Anoniem FICO B.V. te Duiven Océ Technologies B.V. DTI Group B.V. te Eindhoven De commanditaire vennootschap BIN 2004 te Delft Friesland Brands De heer M.T. Ilmer te Leusden Campina Nederland Holding B.V. N.V. Nederlandsche Apparatenfabriek ‘Nedap’ Eaton Electric N.V. te Hengelo DSM IP Assets B.V. IKU Holding Montfoort B.V.

Tabel 3.3

35 25 18 16 16 16 14 13 12 11 11 10 9 9 9 9

Aantal Nederlandse octrooiaanvragen ingediend in 2004 naar bedrijfsgrootte

Bedrijfsgrootte

2003

2004

% 2004

Grote bedrijven (> 1.000 medewerkers) Bedrijven (200 - 1.000 medewerkers) MKB (1 - 200 medewerkers) Particuliere uitvinders Overig Van buitenlandse herkomst Totaal

45 135 1.203 713 203 551 2.850

65 100 1.005 690 330 557 2.742

1,1 4,7 36,7 25,2 12,0 20,3 100

27


nog de in behandeling zijnde zaken dienden af te handelen, zijn per 1 september 2004 eervol ontslagen. Daarmee is een einde gekomen aan een gerenommeerd instituut. De geheime aanvragen vallend onder de ROW1910 worden conform de Slotwet afgehandeld volgens de ROW1995. Op 31 december 2004 waren er nog 39 zulke aanvragen. Ingediende octrooiaanvragen Het aantal in Nederland ingediende octrooiaanvragen is in 2004 licht gedaald ten opzichte van 2003. Octrooicentrum Nederland ontving in 2004 2.742 aanvragen. Dit is een daling van bijna 4% ten opzichte van 2003. Het aantal aanvragen ligt echter nog steeds boven het niveau van 2001 en 2002. Het gemiddeld aantal aanvragen over de periode 2000 t/m 2004 bedraagt 2.764. Aanvragen en verleningen Onder de Rijksoctrooiwet zijn octrooien met een maximale geldigheidsduur van zes en twintig jaar mogelijk. Voor een twintigjarig octrooi is een nieuwheidsonderzoek vereist. Het aantal verzoeken voor nieuwheidsonderzoek is in 2004 licht gedaald tot 1.934, het aantal verleende Nederlandse registratie-octrooien is met 9% gestegen tot 2.366. Het aantal verzoekschriften om nietigheidsadvies aan derden (artikel 76/84 ROW 1995) steeg met 35% tot 23. Het aantal verzoekschriften om herstel in de vorige toestand (artikel 23 ROW 1995) steeg met 72% tot 52.

Tabel 3.4

Top 10 - Ingediende Nederlandse octrooiaanvragen in 2004 In de top 10 van de indieners van Nederlandse octrooiaanvragen wordt de eerste plaats door Shell Internationale Research Maatschappij B.V. ingenomen dat vorig jaar niet voor kwam in de top 10. De houder van de eerste plaats in 2003, Nederlandse Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek komt niet voor in de top 10 van 2004. Deze sterke verschuivingen zijn mogelijk het gevolg van een veranderde beschermingsstrategie en niet van een grote verandering in ontwikkelingsactiviteiten. Aantal Nederlandse octrooiaanvragen ingediend in 2004 naar bedrijfsgrootte Het aantal aanvragen ingediend door zowel grote, middelgrote als MKB-bedrijven is, vergeleken met 2003, iets gedaald. De octrooiaanvragen ingediend door particuliere uitvinders en aanvragers van buitenlandse herkomst zijn min of meer gelijk gebleven.

Aantal Nederlandse octrooiaanvragen per branche of branchegroep

Zakelijke dienstverlening Financiële instellingen Groot- en tussenhandel Machine-industrie Bouwnijverheid en bouwmaterialen Metaalindustrie Instrumenten- en optische industrie Chemische industrie Onderwijs Hout- en meubelindustrie Logistiek Overige dienstverlening Transportmiddelenindustrie Voedingsindustrie, genotsmiddelen Landbouw en visserij Niet nader gespecificeerd Papier-, karton- en verpakkingsindustrie Textiel en leerindustrie Energie Uitgeverijen en drukkerijen Delfstoffenwinning en recycling Overheid en openbaar bestuur NL totaal Van buitenlandse herkomst Particulier Totaal

28

Nietigheidsadviezen Er zijn in 2004 25 verzoeken om een nietigheidsadvies ontvangen die betrekking hebben op 24 octrooien. Twee verzoeken zijn ingetrokken, van één octrooi is afstand gedaan, twee verzoeken hadden betrekking op één octrooi en zijn met de zestien overige afgehandeld. Vier verzoeken zijn nog niet uitgebracht.

Aantal

%

410 198 198 165 87 86 74 56 34 33 24 22 21 17 15 15 11 11 4 9 4 1 1.495 557 690 2.742

15,00 7,20 7,20 6,00 3,20 3,50 2,70 2,40 1,30 1,20 0,80 0,80 0,70 0,60 0,50 0,50 0,40 0,40 0,10 0,30 0,10 0,04 54,90 20,00 25,10 100


Aantal Nederlandse octrooiaanvragen per branche of branchegroep Net als in voorgaande jaren namen de branches zakelijke dienstverlening, groot- en tussenhandel en de financiële instellingen de kopposities in met gezamenlijk bijna 30% van het totaal aantal aanvragen. Aantal Nederlandse octrooiaanvragen ingediend in 2004 naar vakgebied, gebaseerd op de International Patent Classification (IPC) Octrooiaanvragen worden van een zoekcode voorzien conform een internationaal systeem: International Patent

Tabel 3.5

Classification (IPC). In Nederland werden in 2004 de meeste octrooiaanvragen ingedeeld in IPC code E01- 06, Bouwen. De afgelopen jaren werden de top 3-plaatsen steeds door dezelfde vakgebieden ingenomen, namelijk bouwen, verpakken en transport. Dit jaar is er met deze traditie gebroken. Het aantal octrooiaanvragen dat betrekking heeft op de sector gezondheid is meer dan verdubbeld en neemt nu de tweede plaats in.

Aantal Nederlandse octrooiaanvragen ingediend in 2004 naar vakgebied, gebaseerd op de International Patent Classification (IPC)

IPC E01 A61 B65 B60 H01 A41

- 06 - 63 - 68 - 64 - 05 - 47 A01 C01- 30 G01- 05 F01- 17 B21- 32 B01- 09 A21- 24 G06 F23 - 28 B41 - 44 D01 - 21

Tabel 3.6

29

%

321 237 233 231 200 200 193 183 138 137 118 91 79 73 72 66 27 143 2.742

11,7 8,6 8,5 8,5 7,4 7,3 7,0 6,0 5,5 5,0 4,3 3,3 2,9 2,7 2,6 2,5 1,0 5,2 100

Aantal

Inwoners

%

417 193 323 503 152 86 306 31 48 88 19 19 2.185 557 2.742

2.406.994 1.162.258 1.966.929 3.451.942 1.105.510 642.066 2.587.265 359.904 574.384 1.139.335 379.028 482.415 16.258.030

0,173 0,166 0,164 0,145 0,137 0,133 0,118 0,086 0,084 0,077 0,050 0,039 0,134

Bouwen Gezondheid Verpakken Transport Elektronica en communicatie Huishoudelijk Landbouw Chemie Instrumenten Werktuigbouwkunde Vormen Fysische processen Voeding en genotsmiddelen Computers Warmte en energie Drukken, schrijven en sierkunst Textiel en papier Overige Totaal

Aantal Nederlandse octrooiaanvragen in 2004 per provincie naar aantal inwoners

IPC 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Aantal

Noord-Brabant Utrecht Gelderland Zuid-Holland Overijssel Friesland Noord-Holland Flevoland Groningen Limburg Zeeland Drenthe Totaal Van buitenlandse herkomst Totaal


Aantal Nederlandse octrooiaanvragen in 2004 per provincie naar aantal inwoners Octrooicentrum Nederland heeft dit jaar ter ondersteuning van provinciaal beleid een overzicht van octrooiaanvragen per provincie opgesteld. Hieruit blijkt dat de meeste octrooien zijn aangevraagd door indieners uit Zuid-Holland, maar dat de octrooidichtheid in Noord-Brabant het grootste is.

gemiddeld 30%. De stijging van het vervalpercentage houdt verband met marktoptimalisatie door de octrooihouder. Het verkrijgen van een octrooi in elk Europees land is zeer kostbaar (vertalingen). Vandaar dat men vaak alleen een octrooi aanvraagt in enkele grote Europese landen, waardoor toch sprake kan zijn van een grote mate van marktbeheersing.

Top 10 - Van kracht zijnde octrooien in Nederland per 31 december 2004 naar land van herkomst Het totaal aantal voor Nederland geldende octrooien is gestegen tot 135.416 per 31 december 2004. De stijging, begonnen in 2000, zet zich voort. Nederland heeft, als land van herkomst, in 2004 de in 2003 verworven derde plaats weten te behouden. Het Nederlandse aandeel van circa 12% in het totaal aantal in Nederland geldende rechten is gelijk gebleven.

De octrooien vervallen wegens het niet tijdig indienen van een Nederlandse vertaling (artikel 52 ROW 1995). Veel aanvragers vinden de kosten voor een vertaling kennelijk te hoog of bescherming op de Nederlandse markt niet (langer) noodzakelijk of aantrekkelijk. Bij Octrooicentrum Nederland kunnen ook internationale aanvragen onder de PCT ingediend worden. Als PCT-ontvangend bureau ontving Octrooicentrum Nederland 930 aanvragen, 3% minder dan in het voorgaande jaar.

3.3 Internationale en overige aanvragen In 2004 verleende het Europees Octrooi Bureau (EOB) 34.289 octrooien waarbij Nederland was aangewezen, een stijging van ruim 3% ten opzichte van 2003. Het percentage octrooien dat vervalt voordat ze in ons land van kracht worden, is gestegen tot 51%. Dit percentage lag in 2003 op 44% en in de periode 1994 tot 2001 op

Tabel 3.7

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Top 10 - Van kracht zijnde octrooien in Nederland per 31 december 2004 naar land van herkomst

Aantal van kracht zijnde octrooien per 31 december 2004

Aantal

%

Verenigde Staten van Amerika Duitsland Nederland Japan Frankrijk Groot-Brittannië Zwitserland Italië Zweden België Andere landen Totaal aantal van kracht op 31 december 2004

30.509 28.012 16.413 15.525 10.533 7.058 6.532 4.234 3.097 1.900 11.603 135.416

22,5 20,7 12,1 11,5 7,8 5,2 4,8 3,1 2,3 1,4 8,6 100

2003

2004

33.143 18.550 957 37

34.289 16.802 930 32

29 2

33 1

Tabel 3.8

Nationaal en internationaal - aanvragen en verleningen

Door EOB verleende octrooien waarin NL is aangewezen EP/NL octrooien met vertaling NL Ontvangen internationale octrooiaanvragen via PCT-route Totaal aanvragen om aanvullend beschermingscertificaat (geneesmiddelen + gewasbeschermingsmiddelen) Totaal verleende aanvullende beschermingscertificaten Topografieën van halfgeleiderproducten

30

Na de duur van een twintigjarig octrooi kan aanvullende bescherming worden verleend voor geneesmiddelen of gewasbeschermingsmiddelen. Het aantal aanvragen om een aanvullend beschermingscertificaat is met vijf gedaald tot 32. In 2004 is slechts één depot van topografieën van halfgeleiderproducten (chips) ontvangen.


3.4. Overige activiteiten Commissie van Acht Octrooi De Commissie van Acht Octrooi bestaat uit afgevaardigden van belanghebbende organisaties en doelgroepen zoals de Orde van Octrooigemachtigden, VSNU, HBO-raad, NOVU, Vereniging I.E., VNO, MKB Nederland en de contractgroep Vrije Octrooigemachtigden. In de Commissie van Acht Octrooi kunnen deze afgevaardigden met vertegenwoordigers van het kerndepartement en Octrooicentrum Nederland diverse onderwerpen bespreken, die zowel nationaal als internationaal spelen op octrooigebied. De commissie kwam in 2004 viermaal bijeen. Er werden onderwerpen besproken als de rol van het EOB en van nationale octrooibureaus binnen het Europese octrooisysteem, het functioneren van de Rijksoctrooiwet 1995, het Extended European Search Report (een schriftelijke toelichting op het nieuwheidsrapport), het in 2004 opgerichte opleidingsinstituut binnen het EOB (EPO Academy) en de kennisverspreiding door Octrooicentrum Nederland. Plaatsvervangende rechter/raadsheer In 2004 hebben leden van de Octrooiraad een aantal malen als raadsheer-, resp. rechter-plaatsvervanger opgetreden bij het Gerechtshof, respectievelijk de Rechtbank ’s-Gravenhage. In verband met de opheffing van de Octrooiraad per 1 september 2004, is er thans nog één jurist van Octrooicentrum Nederland actief als rechterplaatsvervanger bij de rechtbank. Octrooigemachtigdenopleiding en -examens Octrooicentrum Nederland levert, conform de Rijksoctrooiwet, twee leden voor de examencommissie van de octrooigemachtigdenopleiding. Voor het eerst is voor de jaren 2004-2005 een examencommissie benoemd op voordracht van het Bestuur van de Orde van Octrooigemachtigden. In 2004 zijn in totaal 28 personen geslaagd voor het octrooigemachtigdenexamen waarvan twee cum laude. Octrooiering van biotechnologische en software gerelateerde vindingen Biotechnologie De in 1998 vastgestelde Europese richtlijn inzake de rechtsbescherming van biotechnologische uitvindingen is geïmplementeerd in de Rijksoctrooiwet 1995 en in november 2004 in werking getreden. Amendement 11 van de Tweede Kamer, die octrooi op plant of dier uitsluit, is door een novelle van de Eerste Kamer ongedaan gemaakt. De Europese Commissie heeft daarop volgend op 19 januari 2005 besloten om de reeds tegen de Nederlandse Staat aangespannen rechtszaak voor het Europese Hof van Justitie te Luxemburg te staken. Door de Richtlijn in de nationale octrooiwetgeving te implementeren, blijft Nederland niet langer in gebreke. Veel publieke aandacht was er in 2004 voor het controversieel geachte Europese octrooi van het Amerikaanse bedrijf Myriad Genetics op

31

diagnostische methoden om mutaties in het borstkanker gerelateerde BRCA-1 gen te detecteren. In 2004 is dit octrooi met succes door een groot aantal opposanten, aangevoerd door het Franse Madame Curie Instituut, aangevochten. Het betreffende octrooi werd medio 2004 door het Europese Octrooibureau in zijn geheel herroepen. Tegen de andere BRCA-1 gen-octrooien van Myriad Genetics is inmiddels eveneens oppositie aangetekend. Software In 2002 heeft de Europese Commissie een voorstel ingediend voor een richtlijn die, uitgaande van de huidige praktijk, duidelijk moet maken waar de grenzen liggen van de octrooieerbaarheid van software. In het najaar van 2003 voorzag het Europees Parlement het voorstel van een groot aantal amendementen. In mei 2004 werd in de Europese Raad voor Concurrentievermogen een politiek akkoord bereikt over het gewijzigde voorstel. Hierin is slechts ruimte voor een deel van de amendementen van het Europees Parlement. Eind 2004 was het overleg binnen de Raad nog niet afgerond. In hoeverre software octrooieerbaar zou moeten zijn, is onderwerp van discussie tussen de belanghebbende partijen. Voorstanders van octrooieerbaarheid zijn doorgaans van mening dat de huidige praktijk voldoet en dat het richtlijnvoorstel niets anders behelst dan het vastleggen van die praktijk. Tegenstanders vrezen dat de richtlijn de octrooiering van ‘triviale’ software zal bevorderen en dat daardoor de innovatie sterk zal worden belemmerd.

Doekle Terpstra Voorzitter HBO-raad Doekle Terpstra was tot eind april 2005 voorzitter van het CNV. Volgens hem niet de grootste, maar wel de mooiste vakcentrale van Nederland. Hij is 48 jaar en per 1 mei 2005 voorzitter van de HBO-raad.

Besturen “Ik werk nu bijna 25 jaar bij het CNV. Ik werd aangenomen en ben meteen in het diepe getuimeld. Ik wilde naar Gelderland, maar het werd de Rotterdamse haven. Voor de industriebond. Er vielen op dat moment massaontslagen. Veel individueel leed. Er was ervaring en expertise nodig. En daar was ik, als groentje. Ik moest blijven drijven en dat is gelukt. Binnenkort zijn ze eindelijk van me af.”

32

Naïeviteit “Tijdens mijn toelatingsgesprek voor de Sociale Acadamie in 1976 gaf ik als motivatie: ik wil mensen helpen. Ik was zo naïef. Aanvankelijk wilde ik sociaal werk doen, maar later werd ik gefascineerd door het thema arbeid. Ik ging personeelswerk doen. Ik zag de situatie bij mij thuis. Mijn vader was een kleine boer en werd slachtoffer van de Europese schaalvergroting. Hij verloor niet alleen zijn inkomen, maar ook een deel van zijn identiteit. Mijn vader boerde niet alleen: hij was boer! Boer zijn was een deel van hem, van zijn identiteit. Arbeid is meer dan geld verdienen. Het gaat om betrokkenheid, je talenten tot z'n recht laten komen, vakmanschap leveren. Dat vormde mijn motivatie.”

HBO-raad “Ik heb altijd geluk gehad bij het CNV. Wanneer ik mijn functie routinematig begon te vinden, werd me iets anders aangeboden. Ik kan het CNV niet verder brengen dan ik


heb gedaan. Toen de HBO-raad kwam, dacht ik: ja, bingo, klasse, past precies. Ik verheug me er geweldig op. Er staan de komende jaren twee onderwerpen op de maatschappelijke agenda: zorg en onderwijs. Dus ook het hoger onderwijs.”

Inspiratie “Ik heb in december 2004 een boek gepubliceerd. Ik probeer daarin aan te geven wie ik ben, wat mij drijft. Ik sta in de christelijke traditie. Ik laat mij drijven door beelden van een andere wereld dan die van vandaag. Een wereld, dat klinkt wat visionair en hoog, verheven wellicht, waarin recht wordt gedaan. Iedere dag vallen er mensen tussen wal en schip, slachtoffer van omstandigheden die ze zelf niet kunnen bepalen. Ik voel me daarmee verbonden. De waarden van de christelijke traditie geven mij daarbij veel houvast.”

Hoger beroepsonderwijs “De kenniseconomie staat centraal. Europa moet het meest competitieve werelddeel worden. Nederland organiseert steeds minder nationale toegevoegde waarde via de klassieke maakindustrie, want die vertrekt. Hoe zorg je nu dat de welvaart voor de komende generaties op peil blijft? Dat moet via kennis. Kennis op een hoger niveau brengen en vervolgens omzetten in bedrijvigheid. Dat doen we in Nederland niet goed. Via het HBO kan daar veel aan gedaan worden. Om innovatiekracht te vergroten moeten MKB, groot-industrie en het onderwijs, bijvoorbeeld hogescholen, samenwerken. Met de lectoren die onderzoek binnen het HBO moeten profileren, kan aangesloten worden bij octrooien. Onderzoek leidt tot nieuwe produkten die misschien bescherming verdienen.”

Levenslang leren “In de toekomst wordt het vergaren van kennis tijdens een loopbaan een primaire arbeidsvoorwaarde. Met kennis is men weerbaar op de arbeidsmarkt. De arbeidsorganisatie is dynamisch. Kennis moet voortdurend op peil gehouden worden. Investeren in de persoonlijke ontwikkeling van werknemers. Dat vormt de uitdaging voor het beroepsonderwijs. Het HBO moet mensen leveren die geprepareerd zijn voor een klus met een attitude gericht op innovatie, vernieuwing, creativiteit. Daar spelen octrooien ook een rol.”

Innovatie “Kenniseconomie is geen abstractie. Onze cultuur moet veranderen. Weg met: doe maar gewoon dat is al gek genoeg. We moeten talenten van mensen individueel zichtbaar krijgen. Op alle niveaus: van het mbo tot aan universiteiten. De competenties van studenten, hun individuele talenten moeten op maat - via het onderwijsprogramma - maximaal tot hun recht komen. Dan ontwikkel je kennis. Ik heb een zwakbegaafde broer. Hij werkt al 25 jaar in een tegeltjesfabriek. Maar ook hij leert daar nieuwe vaardigheden die aansluiten bij moderne, nieuwe technieken. Via persoonlijke ontwikkelingsplannen talenten van mensen benoemen en ontwikkelen. Dat kan in de ” arbeidsorganisatie, dat kan in het onderwijs ook. Dus investeren in de kenniseconomie is investeren in individuen. De HBO-raad is ook een kennisbedrijf. Kennis die bijdraagt aan de maatschappij, de welvaart, aan toekomstige generaties, aan een samenleving waarin mensen zich veilig en geborgen voelen. Dat is mooi.”

“Ik werk nu bijna 25 jaar bij het CNV. Ik werd aangenomen en ben meteen in het diepe getuimeld.

33

kennisverspreiding


4

kennisverspreiding

4.1. Inleiding Octrooicentrum Nederland heeft, naast het uitvoeren van de Rijksoctrooiwet, tot taak het gebruik van het octrooisysteem te bevorderen. De nadruk ligt op het midden- en kleinbedrijf, de particuliere uitvinder, de kennisinfrastructuur (universiteiten, technologische instituten en (hoge)scholen) en de overheidsonderdelen die zijn georiënteerd op technologie. De produkten voor deze doelgroepen zijn verdeeld in drie categorieën: promotie, voorlichting en oriëntatie.

4.2. Uitvoering doelgroepenbeleid 4.2.1 Midden- en kleinbedrijf Voorlichting Met presentaties, lezingen en workshops bereikte Octrooicentrum Nederland meer dan duizend ondernemers. Op beurzen en seminars zijn ruim zeshonderd bezoekers ontvangen. Zo’n 165 ondernemers hebben informatie ontvangen tijdens spreekuren. Er zijn meer dan honderd oriënterende onderzoeken voor ondernemers uitgevoerd. In 2005 zal er een programma gericht op alle doelgroepen van Octrooicentrum Nederland worden uitgevoerd, en de samenwerking met intermediaire organisaties worden geïntensiveerd. Projecten Holland Innovation In 2004 heeft Octrooicentrum Nederland samen met ID-NL, NeBIB, Kennisalliantie Zuid-Holland, Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam en NOVU het evenement Holland Innovation georganiseerd. Drie activiteiten op het terrein van innovatie (Startech, de ID-NL jaarprijs en het Kennisfestival) zijn gebundeld tot één groots evenement voor onderzoekers en het technisch georiënteerde MKB. Er werden diverse plenaire debatten over het thema ‘Denken, durven, doen’ georganiseerd. Er waren workshops en stands met informatie over onderzoek, octrooien, merken, licenties, subsidies, kredieten en durfkapitaal. De Staatssecretaris van het ministerie van EZ sloot deze manifestatie af met de uitreiking van de ID-NL jaarprijs aan de beste uitvinder van 2004. Het aantal bezoekers, een kleine tweeduizend, bepaalde mede het succes. Innovatie door Octrooi-Informatie (I.O.I.) In 2004 werd door 1.250 bedrijven gebruik gemaakt van het I.O.I.-project. Vijf adviseurs van Octrooicentrum Nederland, gedetacheerd bij vijf regionale vestigingen van

35

Syntens, lichtten MKB-ondernemers voor over de mogelijkheden die octrooien bieden. Onderdeel van het project was de zogenaamde periodieke octrooiscan. Begin 2004 is in overleg met de opdrachtgever besloten om het verrichten van deze scan aan de markt over te laten. De adviseurs richten zich sindsdien meer op het bevorderen van de zelfredzaamheid van bedrijven, zodat ze zelf in staat zijn tot een adequaat gebruik van de octrooiliteratuur en databases. Medio 2004 verscheen een onafhankelijke effectmeting van het project. Er is een duidelijke toename van het octrooibewustzijn van de deelnemende MKB-ondernemers. 82% hiervan geeft aan meer inzicht te hebben in octrooien als bron van technische informatie. 71% heeft meer inzicht in innovatie die plaatsvindt bij hun concurrenten. En 58% heeft meer inzicht in trends in hun vakgebied. De voorlichting op maat heeft bij 65% van de deelnemers geleid tot het bijstellen van een innovatietraject. Een kwart geeft aan dat door deze informatie op maat hun concurrentiepositie en vernieuwingskracht zijn verbeterd. Uit de meting blijkt ook dat de samenwerking met Syntens goed werkt. De dienstverlening scoort hoog (7 tot 8). De beoogde laagdrempelige regionale voorlichtingsstructuur werkt. De opdrachtgever heeft het project in zijn huidige vorm dan ook verlengd tot medio 2006.

4.2.2. Particulieren De particuliere uitvinders zijn formeel een doelgroep van Octrooicentrum Nederland sinds de reorganisatie in 2004. Er is in dat jaar een accountmanager aangesteld en een adviseur gestationeerd bij de Nederlandse Orde van Uitvinders (NOVU) in Weesp, die twee dagen per week voorlichting geeft. Voor de doelgroep zijn workshops en spreekuren georganiseerd. Octrooicentrum Nederland heeft meegewerkt aan de in de herfst van 2004 verschenen nieuwe uitgave van de Uitvindersgids. Er is een loket ‘Particulieren’ op de website ingericht. In 2005 wordt extra aandacht besteed aan de startende ondernemers binnen de doelgroep.

4.2.3. Universiteiten Relevante faculteiten (techniek, exacte wetenschappen, bedrijfseconomie) moeten meer en meer octrooikennis gebruiken bij onderzoek en onderwijs. In 2004 hebben Octrooicentrum Nederland en externe docenten gastcolleges en workshops verzorgd om octrooien bij docenten en studenten onder de aandacht te brengen. In totaal namen bij tien universiteiten ca. 800 studenten en 300 onderzoekers deel. In het derde kwartaal van 2004 is begonnen aan een pilotproject bij de RU Leiden. Gedurende 1 dag per week is er een adviseur van Octrooicentrum Nederland gedetacheerd. Onderzoekers en studenten worden zo begeleid bij het zoeken naar relevante octrooipublicaties


voor hun onderzoek. Het gebruik van octrooien kan onderzoekers stimuleren om hun onderzoeksresultaten onder de aandacht te brengen van bedrijven en zo hun kennis te valoriseren. In 2005 zal ook bij de TU Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam een pilot van start gaan. Universitair Octrooibeleid In 2001 is op initiatief van Octrooicentrum Nederland het Platform Universitair Octrooibeleid opgericht. Voorzitter was prof. dr. ir. B.T.F. Veltman. Medio 2004 heeft het Platform een brochure met haar bevindingen, aanbevelingen, best practices en checklist afgerond en verstuurd naar ruim vijfhonderd personen, werkzaam in de Nederlandse kennisinfrastructuur. Een aantal aanbevelingen is inmiddels door de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en diverse universiteiten opgepakt en vertaald naar vigerend octrooibeleid. Intellectual Property Rights guide (IPR guide) In samenwerking met Senter/IRC, vijf buitenlandse nationale octrooibureaus en innovatiebevorderende organisaties heeft Octrooicentrum Nederland meegewerkt aan het EU-project IPR guide. Het is in mei 2004 afgerond. De gids heeft geleid tot de website www.iprguide.com. Vragen over intellectuele eigendom worden op of via deze website beantwoord. Er zijn zeshonderd cd-rom’s van de gids verspreid.

4.2.4 Hogescholen Doelstelling is dat alle hogescholen bij hun onderwijs aandacht besteden aan octrooien. In 2004 vond dat op 29 van de 32 hogescholen plaats. Alle hogeschoolmediatheken zijn inmiddels op de hoogte van de module van Octrooicentrum Nederland die te gebruiken is bij octrooi-onderwijs. Op zestien verschillende hogescholen is in 23 gastcolleges aan 720 studenten en docenten kennis overgedragen over industriële eigendom. Sommige hogescholen, zoals de Haagse Hogeschool, verzorgen onderwijs over het gebruik van octrooien waaraan iedere student kan deelnemen. In 2005 wordt deze formule ook bij andere hogescholen geïntroduceerd. Octrooicentrum Nederland heeft een bijdrage geleverd aan de studiedagen van de stichting ‘Het Beste Idee van Nederland’. Aanwezig waren driehonderd studenten van diverse ontwerpopleidingen van hogescholen en universiteiten. De samenwerking zal in 2005 worden voortgezet. In samenwerking met de stichting Mini-ondernemingen (bedrijven van vooral HBO-studenten), die vanaf studiejaar 2004-2005 stichting Jong Ondernemen heet, wordt het belang van octrooien onder de aandacht van HBOstudenten gebracht. Tijdens de zogenaamde marktdagen, waarop dit jaar 230 mini-ondernemingen zich presenteerden, werden elfhonderd deelnemers bereikt.

36

Ook verzorgde Octrooicentrum Nederland voor miniondernemers bij diverse hogescholen voorlichtingsdagen die werden bezocht door in totaal 630 deelnemers. Verder zijn er bijdragen geleverd aan de post-HBOopleiding Patent Information Specialist en de Stichting Innovatie Alliantie.

4.2.5. Overheid Ook de overheid heeft baat bij het gebruik van informatie uit de octrooiliteratuur. Vooral voor technisch georiënteerde ministeries, zoals het ministerie van Verkeer en Waterstaat, kan octrooi-informatie relevant zijn. Zo is in 2004 informatie geleverd aan Rijkswaterstaat over: het terugdringen van geluidsoverlast veroorzaakt door wegverkeer, alternatieven om baggerspecie te verwerken in infrastructurele projecten en alternatieven voor het versterken van dijken. Er is een inventarisatie gemaakt van de nieuwste technieken voor het verder uitnutten van de mogelijkheden van communicatiedragers als instrument om het fileprobleem verder terug te dringen.

4.3 Kennisontsluiting en beleidsinteractie Belangrijk onderdeel van de reorganisatie was de inrichting van een apart cluster voor KennisOntsluiting en Beleidsinteractie (cluster KOB). Uitgangspunt is de relevantie van octrooi-informatie voor diverse vormen van beleid binnen de overheid. Ook internationaal wordt het belang van de ‘Use of Patent Statistics’ onderkend. Het cluster is aan het begin van het jaar binnen de afdeling Kennisontwikkeling en Voorlichting aan het werk gegaan. De vier medewerkers van het cluster zijn opgeleid en ingewerkt. Er zijn zoeksystemen en methodes van onderzoek vastgesteld. In 2004 zijn twee pilot-onderzoeken uitgevoerd. Deze dienen als cases voor de promotie van deze nieuwe activiteit bij mogelijke opdrachtgevers. Onderwerpen van de onderzoeken zijn China en nanotechnologie. China Het rapport over China schetst een beeld van de ontwikkelingen op het gebied van octrooien in China. In het algemeen vertalen economische ontwikkelingen zich ook naar octrooiaanvragen. Bekeken zijn het aantal, de herkomst en de verdeling over technologievelden van de octrooiaanvragen die bij het Chinese octrooibureau zijn gedaan. Aandacht is met name ook besteed aan octrooien van Chinese herkomst die op naam staan van buitenlandse bedrijven. Dit laatste is een maat voor het verplaatsen van onderzoeks- en ontwikkelcapaciteit naar China. De positie van Nederland en van Nederlandse bedrijven komt aan de orde. Sommige resultaten hebben een indicatief karakter omdat vooral interessante ontwikkelingen, zoals overplaatsing, pas recentelijk plaatsvinden.


Een laatste aspect dat is onderzocht, is de positie van octrooien van Chinese uitvinders buiten China. Nanotechnologie Nanotechnologie wordt beschouwd als een nieuwe bron van economische groei. Wereldwijd investeren overheden en bedrijven miljarden euro’s in nanotechnologie. In dit rapport wordt allereerst de vraag ‘Wat wordt verstaan onder nanotechnologie?’ beantwoord. Vervolgens komt de ontwikkeling in de tijd aan de orde. Ook wordt nagegaan waar de octrooien op het gebied van nanotechnologie vandaan komen. Concreet worden de volgende drie vragen beantwoord: ■ In welke landen wordt veel onderzoek naar nanotechnologie gedaan en wat zijn hun specialiteiten? ■ In welke landen werken buitenlandse uitvinders samen met Nederlandse uitvinders op het gebied van nanotechnologie? ■ Uit welke landen zijn buitenlandse uitvinders afkomstig waarvan octrooien in handen zijn van Nederlandse bedrijven? Tenslotte gaat het rapport verder in op de rol die de ‘BV Nederland’ op het gebied van nanotechnologie speelt en welke Nederlandse bedrijven en uitvinders er actief zijn. Voorts is onderzoek verricht naar de levensduur van octrooien in ons land naar aanleiding van vragen van de belangrijkste opdrachtgever, het ministerie van Economische Zaken. Deze bleek gemiddeld zo’n zeven jaar te zijn. Resultaat was het rapport ‘Het Nederlandse Octrooi, Verval, Levensduur, Europese route’. In december is een presentatie bij het ministerie van EZ verzorgd om de mogelijkheden te tonen die octrooiinformatie biedt bij het formuleren van beleid. De presentatie werd door beleidsmedewerkers van diverse ministeries bezocht. In 2005 wil het cluster KOB tien onderzoeksrapporten opleveren. Er is een lijst met onderwerpen opgesteld, gebaseerd op de sleutelgebieden van het InnovatiePlatform. Zo zullen waterzuivering en –behandeling, intelligente transportsystemen, functional food, elektromagnetische vermogenstechnologie (EMVT) en Domotica worden onderzocht vanuit de invalshoek van octrooien.

4.4. Databanken en infotheek Website In 2004 is de website uitgebreid. Naast de Nederlandse pagina’s is nu een groot deel van de site in het Engels beschikbaar. In de tweede helft van 2004 is begonnen met een project dat in 2005 moet leiden tot een geheel vernieuwde website. De nieuwe website moet eenvoudiger zijn en passen binnen de nieuwe huisstijl. Daaraan zal ook een zogenaamde digitale octrooiadviseur worden toegevoegd. Bezoekers moeten makkelijker vinden wat zij

37

zoeken, vooral nieuws en actuele onderwerpen op het terrein van de industriële eigendom. In 2004 werden ruim 2,6 miljoenmaal een webpagina bezocht door 60.000 bezoekers. In 2003 waren dat nog maar 1,8 miljoen pagina’s. Databanken Octrooicentrum Nederland beschikt sinds juli 2004 over een nieuw register op het internet. Dit register bevat nu de gegevens van alle gepubliceerde octrooien sinds in 1910 de eerste Rijksoctrooiwet van kracht werd. Daarnaast is gedurende 2004 in samenwerking met het Europees Octrooi Bureau gewerkt aan de invoering van een nieuwe versie van Esp@cenet. Dit octrooi-informatiesysteem van het Europees Octrooi Bureau ontsluit in totaal 55 miljoen gepubliceerde octrooien van in totaal 71 landen. Esp@cenet is via de website van Octrooicentrum Nederland benaderbaar en voorzien van Nederlandstalige helpteksten. Hierdoor kan octrooi-informatie op een klantvriendelijke manier worden ontsloten voor de doelgroepen. Infotheek In 2004 is binnen Octrooicentrum Nederland een infotheek opgezet. Hier is alle informatie van belang voor Octrooicentrum Nederland en zijn medewerkers beschikbaar, ongeacht medium (papier, digitaal etc.) of bron (intern, extern). In 2005 wordt de opzet afgerond en het productenen dienstenpakket definitief vastgesteld. Digitale attendering staat op de agenda alsmede het inrichten van kenniskaarten van medewerkers. Bibliotheek In 2004 daalde het aantal bezoeken aan de bibliotheek verder. Octrooi-informatie is tenslotte via internet gratis en continue beschikbaar. De beperkte openstelling vanaf 1 januari 2004 zorgde voor een concentratie van bezoeken op de dagdelen dat de bibliotheek was geopend. De collectie met octrooipublicaties is in omvang teruggebracht. Ook de secundaire collectie, zoals het tijdschriftenbestand, en de technische collectie zijn sterk gereduceerd. Een gedeelte van de gesaneerde onderdelen wordt overgedragen aan andere bibliotheken of instellingen in ons land. Een selectie van bijzondere octrooigeschriften en boeken wordt behouden vanwege de historische waarde ervan, en om een indruk te geven van de hoeveelheid en de veelzijdigheid van de collectie die de Octrooiraad in het verleden in zijn bezit heeft gehad. In 2004 is begonnen met het afstoten van een deel van de buitenlandse bibliotheekcollecties op papier en microfilm. Deze operatie zal in 2005 worden afgerond. Het EOB neemt een substantieel deel van de collectie over, om hiermee de databank BNS (Backfile conversion Numerical Services) verder te completeren. Ook een aantal landen van herkomst heeft aangegeven onderdelen te willen overnemen. Wat resteert wordt aan andere Nederlandse partijen aangeboden. Daarmee wordt voor het overgrote deel van de af te stoten collectie een nieuwe bestemming gevonden.


WinRIS Het in 2002 in gebruik genomen systeem WinRIS bevat uitgebreide gegevens van 16.000 bedrijven. Daaraan zijn 18.000 persoonlijke relaties gekoppeld, waarbij ieder hernieuwd contact met een klant wordt vastgelegd. Het systeem wordt nog apart gevoed vanuit het octrooiaanvraagsysteem Recht. WinRIS is onder andere gebruikt voor mailings naar klanten, voor onderzoek naar trends in het aanvraaggedrag, en voor het maken van interne managementrapportages. In 2005 wordt een nieuwe productmodule toegevoegd. Alle kennisverspreidingsactiviteiten worden in deze module verantwoord.

4.5. Communicatieplatform Innovatie en Industriële Eigendomsrechten Het Platform bundelt de krachten van organisaties die zich bezighouden met octrooien, merken, modellen en innovatief ondernemerschap. In 2004 is de samenstelling gewijzigd. TechnoPartner is in de plaats gekomen van de Stichting Dreamstart. LES Benelux en de Stichting Ondernemersklankbord zijn toegetreden. Het Platform kent nu vijftien leden. In 2004 heeft het Platform een aantal informatiebulletins ontwikkeld, zoals ‘Benelux merkenrecht’ en ‘Geheimhoudingsverklaring’. De organisaties presenteren zich op www.innovatiewijzer.nl.

38

4.6. Oprichting Gezamenlijk Front Office In 2004 zijn de voorbereidingen gestart om te komen tot een Gezamenlijk Front Office (GFO) met SenterNovem en de Economische Voorlichtingsdienst (EVD). Het GFO vormt een aanspreekpunt voor de doelgroep, waarin reeds bestaande informatiepunten geheel of gedeeltelijk worden opgenomen. Bedrijven en ondernemers opereren veelal vraaggericht. Hierdoor is het voor delen van deze doelgroep mogelijk niet, of onvoldoende transparant, welke mogelijkheden de afzonderlijke agentschappen van het ministerie van EZ voor hen hebben. Een deel van de doelgroep heeft ondanks de ontsluiting van informatie via de websites van partijen nog steeds behoefte aan persoonlijk contact voor eerstelijnsinformatie, specifieke vragen en het toetsen van ideeën aan mogelijkheden. Vragen van de doelgroep kunnen ook betrekking hebben op meerdere partijen. De belangrijkste functie van het GFO is er voor te zorgen dat een klant via de kortste weg aan de gevraagde informatie komt, zeker als deze tot het productenen dienstenpakket van partijen behoort. Dit kan door de vragen zelf binnen het GFO af te handelen of door vragen naar de juiste persoon in de back office van partijen te sturen.

Chris Buijink Directeur generaal van Ondernemen & Innovatie Chris Buijink is directeur generaal van Ondernemen & Innovatie bij het ministerie van Economische Zaken (EZ).

Loopbaan “Ik wilde als klein jongetje een tijdje dominee worden. Op de preekstoel staan. Daarna vond ik kranten interessant. Languit op de vloer spellen. Op de middelbare school verdiepte die interesse voor onze samenleving zich. Ik ben opgeleid als alfa en werk al 25 jaar op het snijvlak van privaat en publiek in verschillende functies bij het ministerie

39

van EZ. Ik vind pionieren en pioniers fascinerend. Vernieuwing, nieuwe producten, nieuwe processen, nieuwe markten.”

Octrooibeleid “Toen ik directeur Algemeen Technologiebeleid was, had ik veel met octrooien te maken. Het uitvindersinnnovatiecentrum (CKO) is in die tijd, aan wat nu Octrooicentrum Nederland heet, toegevoegd. Toen ik directeur van Senter was, zijn er werkafspraken gemaakt over de samenwerking met Octrooicentrum Nederland. Bij beide komen bedrijven langs met hun plannen en ambities. Een octrooi heeft meerdere waardevolle kanten. Een economisch belang voor een bedrijf dat de vrucht van zijn werk wil beschermen. Het is een bron van informatie op het terrein waar een bedrijf actief is. Het biedt ideeën. Het levert inspiratie voor nieuwe producten of processen.


Octrooicentrum Nederland voert voor ons trendanalyses uit naar energie, naar nanotechnologie, maar ook op markten. Hoe gaat ’t in China? Dat levert inzichten op voor beleidsmakers.”

Mooiste uitvinding “De mooiste uitvinding? Dat is lastig. Elke tijd kent zijn eigen grote vernieuwing. Ik denk dat ‘t nu internet is. Al die mogelijkheden en gevolgen. Kijk wat kinderen ermee doen. Het verandert onze wijze van werken, van leven, de manier waarop organisaties privaat, publiek functioneren.”

Innovatie “Innovatie is het vernieuwen van processen, werkwijzen, producten en markten. Het begrip beperkt zich niet tot technologie of onderzoek. Ik hanteer de brede definitie die gaat over het verleggen van grenzen, het succesvol verleggen van grenzen. Pionieren dus. Creativiteit ontketenen in onze organisatie en daarmee maatschappelijke waarde realiseren.”

Inspiratie

Nederland “We hebben net de periode van voorzitterschap in Europa afgesloten. De EZ-bewindslieden en andere collega’s hebben dat goed gedaan. Investeren in netwerken, sociaal vaardig en met kennis en autoriteit. In de octrooiwereld heeft Nederland ook een goede reputatie. Nederland is weliswaar klein, maar het kent behoorlijk wat vooraanstaande ondernemingen. Ik bedoel niet alleen de grote, maar ook bedrijven die in innovatieve niches in Europa opereren. We moeten onszelf niet klein maken. Je bent zo groot als je wilt zijn. Als je maar de ambitie hebt.”

“We moeten streven naar optimalisering van het Europese octrooisysteem.”

“Wat mij elke dag inspireert zijn ontmoetingen met mensen die vernieuwend bezig zijn, die dat met passie doen. Dat inspireert me nu, maar dat inspireerde me ook bij Senter. Gisterochtend was ik bijvoorbeeld in het Rijksmuseum waar verteld werd over de complete vernieuwing van het gebouw. En ’s middags trof ik dezelfde bevlogenheid aan bij het waterbouwkundig laboratorium in Delft. Havens optimaal benutten. Totaal ander onderwerp, maar hetzelfde enthousiasme. Vakmanschap, willen excelleren, creatief zijn, nieuwe verbindingen leggen, proberen de beste te zijn in je vak. Dat inspireert. Pioniers geven energie. Je ziet het bij succesvolle bedrijven en onderzoeksorganisaties. Je ziet ’t ook bij succesvolle beleidsorganisaties.”

Samenwerking “Wij zijn gericht op zaken die buiten gebeuren, bij bedrijven en onderzoeksinstellingen. Daarom vind ik het belangrijk dat mijn organisatie zijn denken scherpt in direct contact met die wereld buiten. Praat met mensen. Werk in direct contact met voor wie we het doen: bedrijven, onderzoeksinstituten, onderwijsinstellingen, de

40

vakbeweging. Netwerken is belangrijk. In Nederland en internationaal. Ook op ons terrein. Kijk naar de ontwikkelingen binnen Europa, het Europees Octrooibureau, het Gemeenschapsoctrooi. Samenwerking van landen in verschillenden coalities om het bedrijven makkelijker te maken om zich ook internationaal te bewegen, bijvoorbeeld met octrooien.”

Europees octrooisysteem

“We moeten streven naar optimalisering van het Europese octrooisysteem. Net zoals we streven naar vervolmaking van die ene open Europese markt. Het moet voor bedrijven normaal zijn om op die Europese markt te bewegen. Het is de thuismarkt. Een instrument als het octrooisysteem moet ook op die Europese thuismarkt werken. De toekomst ligt in het grotere domein.”

Belangrijk “Bij het ministerie van EZ en Octrooicentrum Nederland zijn veel van onze externe relaties bezig met de toekomst van Nederland in Europa en in de wereld. Willen we in deze delta van de Rijn aan de rand van het vaste land van Europa een plek houden waar op een steeds hoger kwalitatief niveau geleefd en gewerkt wordt, dan moeten we met veel ambitie investeren in vernieuwing. Investeren in vernieuwing betekent investeren in onderwijs, in onze leefomgeving. We moeten die pioniers die de verbinding leggen tussen uitvinding en kennis, en geld verdienen met vernieuwing van producten, processen en markten, aanvuren en koesteren. Respect voor initiatief, voor het willen presteren en voor de lat hoog leggen. Dat vind ik belangrijk.”

bedrijfsvoering


5

bedrijfsvoering

5.1 Personeel en Organisatie Personeelsbestand Het personeelsbestand bestond bij het afsluiten van het jaar uit 132 medewerkers: 124 in vaste dienst, vijf ambtelijke medewerkers met een tijdelijk contract, één op IF-basis en twee uitzendkrachten. Het totale personeelsbestand is daarmee in 2004 met veertien personen teruggelopen. Het percentage mannelijke en vrouwelijke medewerkers is ten opzichte van vorig jaar onveranderd gebleven: 63 %, respectievelijk 37 %. De leeftijdsopbouw is vooral in de hoogste leeftijdscategorieën gewijzigd: het percentage medewerkers boven de 55 jaar daalde van 17,1 % naar 10,6 %. Tabel 5.1 Categorie 16-24 25-34 35-44 45-54 55-59 60-65 Totaal

Leeftijdsopbouw 2004

%

man

vrouw

1,52 14,39 37,12 36,36 8,33 2,27 100

2 12 19 40 8 3 84

0 7 30 8 3 0 48

Reorganisatie Eind november 2003 is het Formatierapport Bureau IE goedgekeurd door het management team (MT). De vertraging bij de totstandkoming van een sociaal plan voor het Rijk heeft er toe geleid dat het rapport niet eerder dan in februari 2004 voor advies naar de Ondernemingsraad kon worden gezonden. In maart is het rapport tezamen met een positief advies van de OR voor goedkeuring naar de departementsleiding gestuurd. Op 1 april heeft de plaatsvervangend Secretaris-Generaal (pSG) ingestemd met de formatie. Na afhandeling van de vervolgstappen in de procedure (plaatsingsadvies, concept-plaatsingsplan, bedenkingen) heeft de directeur op 1 juli 2004 het definitieve plaatsingsplan vastgesteld. Het formele reorganisatietraject werd daarmee afgerond. Twaalf medewerkers konden niet geplaatst worden. Met de herplaatsers is een begeleidingstraject gestart. Daarbij wordt intensief samengewerkt met Emporion. Ook wordt overlegd met andere EZ-onderdelen over mogelijke plaatsing van herplaatsers van Octrooicentrum Nederland (mede met het oog op een eventuele koppeling met het FPU-arrangement). Een extern mobiliteitscentrum is vanaf november 2004 ingezet voor extra begeleiding, jobsearch etc. Eind 2004 zijn er nog twee herplaatsers. Met hen zal het begeleidingstraject in 2005 worden vervolgd.

42

Ten behoeve van de opbouw van de nieuwe organisatie is een groot aantal projecten gedefinieerd (en in het verslagjaar tot uitvoering gebracht). Deze liggen zowel op het terrein van de interne bedrijfsvoering als op het primaire proces. Voorbeelden hiervan zijn onder andere: ■ Voorstellen ter verbetering van het octrooisysteem in Nederland; ■ Voorstellen ter verbetering van de voorlichtingsactiviteiten van Octrooicentrum Nederland; ■ Sanering van de octrooicollecties in de bibliotheek; ■ Opzetten van een nieuwe website en een nieuw intranet; ■ Ontwikkelen van een Balanced Score Card met een set prestatie-indicatoren die aansluit bij de missie en de kritische succesfactoren van Octrooicentrum Nederland; ■ Ontwikkelen en implementeren van een nieuwe huisstijl. Opleidingen In 2004 is een opleidingsplan opgesteld voor de medewerkers van Octrooicentrum Nederland. Dit opleidingsplan kent vier peilers: ■ Organisatiebrede opleidingen; ■ Afdelingsgerichte opleidingen; ■ Opleidingen voor specifieke functies; ■ Individuele opleidingen. Het zwaartepunt van 2004 lag, naast de individuele opleidingen, op het organisatiebrede programma. Vanaf juli is ook een intensief cultuurtraject ingezet om het nieuwe Octrooicentrum Nederland en de nieuwe manier van (samen) werken te ondersteunen. Over vijf trainingsdagen verdeeld zijn drie workshops gehouden: effectief communiceren, resultaatgericht handelen en klantgericht handelen. Alle medewerkers hebben dit traject gevolgd. De interne regiegroep ´Cultuurtraject´ heeft een advies voorbereid over een beperkt vervolgtraject in 2005. Het opleidingsplan voor 2005 is in het vierde kwartaal van 2004 opgesteld. Competentie- en employabilitymanagement Competentie- en employabilitymanagement zijn belangrijke peilers van het HRM-beleid. Competentiemanagement richt zich op het verder ontwikkelen van vaardigheden/gedrag teneinde het functioneren in een specifieke functie te verbeteren. Kern van employability is de beweegbaarheid in algemene zin van medewerkers. Het richt zich voor een belangrijk deel ook op het opdoen van kennis ten behoeve van toekomstige loopbaan-/ functievervulling. Beide routes leiden uiteindelijk tot een persoonlijk ontwikkelingsplan. Met de start van de nieuwe organisatie is Octrooicentrum Nederland overgestapt van individuele functieomschrijvingen naar vier functiestramienen. Het aantal competentieprofielen is eveneens teruggebracht naar vier. In 2005 zal het opstellen van persoonlijke ontwikkelingsplannen opnieuw ter hand worden genomen. Arbo: verzuimbegeleiding Het ziekteverzuimpercentage voor geheel 2004 is uitgekomen op 7,44 %. Dit is een behoorlijke stijging ten opzichte van 2003 (+1,73 %). Ten opzichte van 2002 is het


ziekteverzuim licht gedaald (-0,39 %). De dalende trend van 2003 is niet doorgetrokken. Er is een lichte stijging van het korte verzuim (+0,18%), en een sterke stijging van het lange verzuim ten opzichte van het jaar 2003 (+1,55%). Het overgrote deel van het langdurig verzuim is (volgens een rapportage van de Arbo-Unie van medio 2003) niet werkgerelateerd: voor een niet onbelangrijk deel betreft het puur medische oorzaken en/of problemen die te maken hebben met ´ingrijpende psychosociale problematiek in de privé-sfeer´. Maatregelen van de werkgever om snelle terugkeer mogelijk te maken ligt bij dergelijke gevallen niet altijd voor de hand. Overzicht verzuim van de afgelopen drie jaren: Soort verzuim

2002

2003

2004

Kort verzuim Lang verzuim Totaal verzuim

3,38 4,45 7,83

2,55 3,16 5,71

2,73 4,71 7,44

Arbo: werkdruk en werkdrukbeleving Octrooicentrum Nederland bevond zich in 2004 in een overgangsfase. De reorganisatie werd formeel beëindigd en de nieuwe organisatie wordt opgebouwd. Als gevolg van de reorganisatie is het personeelsbestand afgenomen. Mede hierdoor is de werkdruk verhoogd. Het management ziet er op toe dat de werkdruk beheersbaar blijft en waar nodig worden passende maatregelen genomen. Met efficiënter werken kan de werkdruk verminderd worden. De elementen werkdruk en werkdrukbeleving komen ook aan de orde in de Risico-inventarisatie en -evaluatie (RIE). Dit onderzoek is begin 2005 uitgevoerd.

beschikking gekregen over een testversie van het Electronic Patent and Trademark Office System (EPTOS) van het Europees Octrooi Bureau. Dit systeem zal een volledig geïntegreerd platform bieden voor de digitalisering van de octrooiverlening, van indienen tot archiveren. De kern van dit systeem wordt gevormd door het al in gebruik zijnde dossiersysteem e-Phoenix en het systeem voor de verleningsprocedure Soprano/CS. Met het vooronderzoek naar de migratie van het huidige administratieve systeem voor de verlening naar Soprano/CS is in het derde kwartaal van 2004 gestart. De verwachting is dat het systeem eind 2005 in productie zal zijn genomen. Onderdeel van het genoemde EPTOS is de mogelijkheid tot het elektronisch indienen van octrooiaanvragen. Met het realiseren van deze voorziening is in de tweede helft van 2004 begonnen. In april 2005 is de voorziening voor het elektronisch indienen van PCT-aanvragen ingevoerd. Het elektronisch indienen van nationale aanvragen zal ongeveer een halfjaar later gerealiseerd worden. Octrooicentrum Nederland heeft in 2004 de kantoorautomatisering volledig vernieuwd, waarbij de werkstations zijn opgewaardeerd tot Windows XP. Zowel de inrichting van de werkstations als de centrale serversystemen zijn overeenkomstig de infrastructuur van het ministerie van Economische Zaken geïnstalleerd. Het komend jaar 2005 staat in het teken van het verder invoeren van de EPTOS–applicaties voor het digitaliseren van de octrooiverlening en het elektronisch indienen. Daarnaast zal een voorziening gerealiseerd worden die het elders werken mogelijk maakt. Tenslotte zal een onderzoek worden gestart ter vervanging van het financiële boekhoudsysteem.

5.2 Automatisering

5.3 Huisvesting

In 2004 is een begin gemaakt met het realiseren van de doelstellingen van het eind 2003 opgestelde ICT-beleid voor de jaren 2004-2006. In dit ICT-beleid heeft Octrooicentrum Nederland zich ten doel gesteld in drie jaar tijd de elektronische dienstverlening uit te breiden (van aanvraag tot archivering). Tevens is het de ambitie om de in octrooien besloten informatie verder te ontsluiten en de interne automatisering te moderniseren. Hierbij worden de documentstromen volledig gedigitaliseerd. Uitgangspunt in het ICT-beleid is om voor aan octrooien gerelateerde toepassingen aan te sluiten bij de ontwikkelingen van het Europees Octrooi Bureau. Op het gebied van infrastructuur en ondersteunende systemen wordt zoveel mogelijk aangesloten bij het ministerie van Economische Zaken en haar buitendiensten. In het tweede kwartaal van 2004 heeft Octrooicentrum Nederland het elektronisch dossiersysteem e-Phoenix in gebruik genomen. Dit dossiersysteem is een ontwikkeling van het Europees Octrooi Bureau. Met dit dossiersysteem is de documentstroom voor processen rond octrooiverlening volledig gedigitaliseerd. In de loop van 2004 heeft Octrooicentrum Nederland daarnaast de

Interne verhuizing De medewerkers van Octrooicentrum Nederland waren gehuisvest op verschillende etages binnen het hoofdgebouw van het EOB. Door de reorganisatie en de hiermee samenhangende afname van het personeelsbestand zijn werkplekken komen te vervallen. In het eerste halfjaar van 2004 heeft als gevolg hiervan een interne verhuizing plaatsgevonden, waardoor de medewerkers dichter bij elkaar gehuisvest konden worden. Het aantal gehuurde vierkante meters kon met circa 1500 worden teruggebracht.

43

Nieuwbouw Rijswijk Het EOB verwacht in 2008 het gedeelte van het pand in Rijswijk waarin ook Octrooicentrum Nederland gehuisvest is te hebben vervangen door nieuwbouw. Hiertoe liep in 2004 een architectencompetitie. In 2005 zal over de daadwerkelijke doorgang van de nieuwbouw mogelijk een besluit worden genomen.


5.4 Financiën en Controle Financieel Beheer Eén van de strategische doelstellingen van Octrooicentrum Nederland is het verbeteren van de interne kwaliteit van de primaire processen. In 2004 stond het financiële beheer in het teken van het verhogen van de efficiency en de effectiviteit. Herziening Administratieve Organisatie Aansluitend op de goedkeuring van het reorganisatieplan is de Administratieve Organisatie (AO) aangepast aan de nieuwe organisatie. Dit heeft geleid tot een geheel nieuwe opzet van de AO. Daarbij is gebruik gemaakt van een nieuw systeem waardoor de processen, zowel financiële als niet-financiële, interactief via het intranet te benaderen zijn voor de gebruikers. Daarnaast zijn meerdere efficiency maatregelen doorgevoerd in de diverse processen. In 2005 zal de AO verder worden uitgebreid met werkinstructies en digitale formulieren. Implementatie nieuw tijdschrijfsysteem In de tweede helft van 2004 is een systeem ingericht voor tijdverantwoording en met ingang van 2005 in gebruik genomen. Dit nieuwe systeem -ESS- is een onderdeel van de SAP-software van het ministerie van EZ. Daardoor kon tevens een elektronische verlofmodule in gebruik worden genomen waardoor de papieren verlofkaart plaats maakt voor een via workflow ondersteund digitaal exemplaar. Door de integratie met de personeelsadministratie binnen SAP van zowel de elektronische verlofkaart als het tijdschrijfsysteem is hiermee op meerdere fronten een aanzienlijke efficiency behaald.

44

Risico- en beheerplan Eind 2004 is het Risico- en beheerplan grondig herzien. Het nieuwe plan vormt een schakel tussen de processen zoals deze in het kader van het Voorschrift Informatiebeveiliging Rijksdienst (VIR) worden onderkend, de processen zoals deze binnen de AO zijn opgenomen en de risico’s zoals die uit de bedrijfsvoering van Octrooicentrum Nederland worden onderkend. Op basis van risicoanalyse per proces is bepaald welke aanvullende interne controlemaatregelen moeten plaatsvinden.

5.5 Corporate Communicatie In 2004 is een Corporate Communicatieplan opgesteld voor 2004-2007. Hierin zijn de doelstellingen verwoord om via een intern en extern communicatiebeleid het imago onder relaties te verbeteren. De focus van de activiteiten in dit beleid is gewijzigd van beurzen en artikelen in de vakpers naar samenwerking met andere organisaties op het gebied van opleidingen, presentaties en workshops richting de doelgroepen. In 2004 zijn de voorbereidingen getroffen voor de introductie van de nieuwe naam, een aanpassing van de huisstijl, het maken van nieuwe brochures en het verbeteren van de website.

Gerrit Krol Schrijver Gerrit Krol is schrijver, dichter, essayist en winnaar van de PC Hooft-prijs. Hij was als wiskundige in dienst bij Shell en beschouwt zichzelf als bèta onder de alfa’s en als alfa onder de bèta’s.

Leven “Ik ben iemand die in het leven achteruit reist. Ik zit waarschijnlijk achterstevoren. Dan denk ik na over wat ik gezien heb. Als je vooruit reist, weet je niet wat er komt. Heel spannend, maar je kunt er niet over nadenken. Ik heb een rijk leven gehad. Op veel plaatsen gewoond en gewerkt. In Venezuela, bijvoorbeeld. Veel meegemaakt. Mijn vrouw is daar ook debet aan. Onze laatste reis was naar Venetië. Twee maanden woonden we van de

45

PC Hooft-prijs in een appartement, als Venetianen. Rondo Venetiano, mijn historische roman, is net in tweede druk verschenen. De boeken die ik schrijf zijn nooit geweldige bestsellers. Maar ach, ze zijn er wel.”

Alfa en bèta “Ik heb wel eens gezegd: ik ben de bèta onder de alfa’s en de alfa onder de bèta’s. Het is een goede keuze om je te onderscheiden van je omgeving zonder daar uit de boot te vallen. Ik heb me altijd geconformeerd aan Shell. Voor een ander deel, als schrijver, heb ik mij niet geconformeerd. Ik was op het gymnasium beter in wiskunde dan in oude talen. Terwijl ik toen al wist dat ik schrijver zou worden. Kiezen voor een studie wiskunde deed ik niet na nachtenlang zweten. Ik moest gewoon werken voor mijn geld. Dat deed ik met techniek. Met schrijven verdien je ook minder. Ik liet me niet leiden door materialisme, maar ik had wel oog voor materialistische voorwaarden. Mijn vrouw troonde mij bijvoorbeeld mee naar een showroom met auto’s en zei dan: kijk, die wil ik nou.”


Uitvinden ”Ik ben niet bekend met octrooien. Ik weet wat het zijn. Ik heb zelf nooit iets uitgevonden. Ik heb zeven jaar op een laboratorium in Amsterdam gewerkt aan het oplossen van moeilijke vergelijkingen. Ik was assistent. Mijn chef, die later professor is geworden en verschillende technieken heeft ontwikkeld, publiceerde. Wetenschappelijke ontdekkingen eindigden in een wetenschappelijk tijdschrift. Dat was de erkenning. De universiteit werd vermeld, een dankwoordje aan de assistent. Anderen laten betalen voor het gebruik van jouw uitvinding gebeurde niet. Het ging niet om geld.”

TU Delft ”Ik heb in 2001 gastcolleges gegeven aan de TU Delft en de Vermeerlezing gehouden: ‘De onhandige mens’. De lezing gaat over het verschil tussen alfa en bèta, handig en onhandig zijn, man en vrouw. Ik heb min of meer gepleit voor het uit elkaar houden van de alfa- en bètaculturen. Toen ik klaar was met mijn verhaal, bedankte de rector magnificus me en zei dat hij niet gehoord had wat hij gehoopt had te horen. Hij doelde op de uitspraak dat het onderscheid tussen alfa en bèta in wezen een schijnprobleem is. Maar als je alfa en bèta gelijkschakelt, blijft er van geen van beide culturen iets over. Er is, bijvoor-beeld, wél een verschil tussen een wetenschappelijk werk en een roman. Opheffing van het onderscheid leidt tot een soort consensus of een oecumene.”

maar exact is en technisch. Er komen voorspelbare dingen uit. In het begin waren de dichtregels mooi, maar na tien regels was ’t het zelfde, hetzelfde stramien. Anderen vonden het een succes. Maar visueel computerrijtjes maken was -toen in 1970- al veel leuker dan die gelijkvormige regeltjes.”

Inspiratie ”Als bron van inspiratie gebruik ik mijn eigen stapel zelf geschreven manuscripten. Soms kijk ik daar in. Ik werk met verschillende versies. Maar versie 0 is bijzonder. Ik heb aan zo’n versie al een flinke tijd gewerkt. Soms wel vijf maanden. Dan blijkt toch dat het eigenlijk geen deel uitmaakt van het boek dat ik op het oog had. Ik kan het dan weggooien, maar het is kennis van een wereld die niemand anders heeft. Vaak komt er dan een eerste regel in me op en begin ik te schrijven. Ik doe dus geen research. Ik documenteer mij niet. Ik begin gewoon bij de eerste bladzijde. Dat blijkt vaak te optimistisch. Ik weet soms hoe een boek eindigt. Soms niet. Meestal niet. En dat is leuker. Een uitvinder denkt onderweg ook vaak: ik heb het. En dan heeft hij het niet.”

”Als bron van inspiratie gebruik ik mijn eigen stapel zelf geschreven manuscripten.”

Alfavrouwen en bètamannen “Alfa is ouder dan bèta. Bèta is omstreeks de tijd van Galileï begonnen. Een collega van mij en zijn vrouw hadden drie kinderen die ze, modern als ze waren, tegenstrijdig speelgoed gaven. Maar de meisjes wilden poppen en de jongen autootjes. Het ligt voor de hand om te denken dat vrouwen meer affiniteit met kinderen hebben. Mijn vader vond dat al zijn kinderen leraar moesten worden. Dus ik ook. Ik heb ook toelatingsexamen gedaan. Mijn ouders waren naar Groningen verhuisd in de hoop dat hun studerende kinderen dan thuis bleven wonen. Maar ik wilde niet zeven jaar wis- en natuurkunde blokken in het kamertje achter de keuken. Ik solliciteerde bij Shell. Mijn broers en zusters zijn allemaal in het onderwijs gegaan.”

Automatic Poetry by Pointed Information (APPI) “Een computer gedichten laten maken. Dat was in de tijd dat men dacht dat een computer dat kon. Ik was er gauw op uitgekeken. Een computer kan ontzettend veel, als het

46

Innovatie

”Ik vind het een slecht teken dat iedereen om innovatie roept. Dat betekent dat de boel stoffig is. Met jongelui in dienst innoveer je vanzelf. Men zit te lang op dezelfde plek. De ontwikkelingen gaan hard. Ik heb zelf twee keer ontslag genomen bij Shell. Dat is me goed bevallen. Ik voelde me vrij. Ik ben daarna toevallig weer bij Shell gaan werken. Tegenwoordig heeft ontslag nemen meer risico’s.”

Een goed boek “Ik heb veel meer en mooiere boeken geschreven dan ik ooit had gedacht. En ik heb er veel minder van verkocht. Ik ben niet een schrijver die populair is bij het volk. Vroeger bleef een boek een half jaar bij de boekhandel staan. Tegenwoordig is een boek na een paar maanden weg. Er worden veel te veel boeken geproduceerd. Het zouden er veel minder moeten zijn. En ze zouden van mij moeten zijn (lacht). Ik lees als een schrijver. Ik lees als concurrent. Een goed boek is een boek dat je niet loslaat. Je hebt het nooit echt uit. Het blijft ronddollen in je hoofd. Het geldt vaak voor gedichtenbundels. Daar staat veel in wat het herlezen waard is.”

toekomstverwachtingen


6

toekomstverwachtingen

6.1 Algemeen In de afgelopen twee jaar is Octrooicentrum Nederland grondig gereorganiseerd. De Octrooiraad is opgeheven, tientallen arbeidsplaatsen zijn vervallen, de opzet van het bureau is veranderd. Daarmee is de organisatie meer gericht op de toekomst. Die toekomst is turbulent. De internationale octrooiwereld is namelijk zeer in beweging. De achterliggende oorzaak is zonder enige twijfel dat octrooien en octrooikennis een andere rol is toegedacht in het innovatieproces wereldwijd. In het verband van de WIPO is, mede door dit veranderde inzicht, een zeer forse tegenstelling ontstaan tussen de industrielanden en een aantal opkomende industriële landen zoals Brazilië en India. Kernvraag is natuurlijk of en in welke mate het octrooigebeuren de toch al rijke industrielanden verder verrijkt en of en in hoeverre het octrooiwezen mede kan dienen voor de ontwikkeling van derde wereldlanden. Inmiddels heeft deze discussie het werk aan de harmonisatie van het wereldwijde patentrecht fors verstoord. In wezen ligt het binnen WIPO zelfs stil. Inmiddels beraden de industrielanden zich op de vraag hoe deze harmonisatie toch voortgezet kan worden waarbij overigens het besef aanwezig is dat het absoluut noodzakelijk is ook gehoor te geven aan gerechtvaardigde wensen van de derde wereld. Hopelijk kan in september 2005 het normale werk binnen WIPO worden voortgezet. Daartoe is door de Directeur Generaal van WIPO in overleg met een aantal betrokkenen binnen het systeem ook het zogenaamde Casablanca-initiatief genomen om te bezien of en hoe de huidige tegenstellingen kunnen worden overwonnen. Ook binnen het EOB zijn er spanningen. Een groepering van lidstaten is van oordeel dat het EOB eerder supplementair is aan hun eigen activiteiten, dan dat het EOB een eigenstandige centrale positie moet innemen bij de octrooiverlening in ons werelddeel. Globaal gaat het daarbij om tegenstellingen tussen de Scandinavische landen aangevuld met sommige landen uit Oost-Europa en landen van het Iberisch Schiereiland versus de westelijke industrielanden. Tot nu toe heeft deze tegenstelling nog niet geleid tot een verlamming van het totale werk binnen het EOB, maar deze tegenstelling heeft wel zijn weerslag op zeer veel ontwikkelingen. Daarbij komt dat het EOB momenteel kampt met werkachterstanden en een relatief lage productiviteit. Een aandachtspunt is ook de algehele financiële positie mede in relatie tot de nieuwe internationale regels met betrekking tot de verslaglegging (IFRS). Nederland speelt een centrale rol bij een poging een oplossing te vinden voor de tegenstellingen tussen de zogenaamde centralisten en decentralisten.

48

Met betrekking tot het EOB lopen al ruim vier jaar onderhandelingen met Nederland over de totstandkoming van een nieuwe zetelovereenkomst. Globaal genomen gaat het daarbij om immuniteiten en privileges voor de in Nederland werkzame EOB-medewerkers en hun verwanten. Op dit terrein zijn er vorderingen gemaakt. Of en in hoeverre er sprake zal zijn van een positief eindresultaat hangt in grote mate af van de vraag of en in hoeverre de Nederlandse regering – overigens niet alleen voor het EOB – bereid is tot het verstrekken van fiscale privileges. De uitkomst van deze vraag in 2005 is mede bepalend voor de eventuele nieuwbouw van de Rijswijkse dependance van het EOB. In dit kader is ook de vraag aan de orde in hoeverre dit jaar de totstandkoming van het Gemeenschapsoctrooi mag worden verwacht. De kans daarop lijkt niet groot. De twee problemen – taalregime en rechtspraak – blijven taai. Nieuwe initiatieven van de huidige en komende EUvoorzitter lijken dan ook achterwege te blijven. Ook op merkengebied is er veel discussie. Ook daarbij gaat het in de eerste plaats om de verhouding tussen het OHIM in Allicante en de nationale en/of regionale merkenbureaus. De laatste lijden uiteraard onder de concurrentie van het OHIM. Die concurrentie zal nog groter worden wanneer het OHIM mede door een efficiëntere productie zijn tarieven in de loop van dit jaar naar beneden zal brengen. Een en ander heeft ook consequenties voor de twee in ons land gevestigde Benelux-Bureaus. Het aantal merkeninschrijvingen daar stabiliseert, de kosten stijgen en de ruimte voor tariefstijgingen wordt mede beperkt door de ontwikkelingen binnen OHIM. Dit leidt tot een bezinning op de vraag of en zo ja welke maatregelen mogelijk zijn om de positie van het BMB te versterken. Strikte maatregelen lijken onontkoombaar. Al dit soort problemen leidt tot een intensivering van de werkzaamheden met betrekking tot deze internationale instellingen. Dit heeft ook te maken met het gegeven dat Nederland mede de functie van bruggenbouwer wordt toebedeeld. Deze extra inzet is nodig. Nederland heeft immers een groot belang bij een goed functionerend nationaal en internationaal systeem van octrooien en merken. Het feit dat Octrooicentrum Nederland gereorganiseerd is en zijn aandacht in mindere mate hoeft te wijden aan zijn eigen organisatie maakt dat het samen met het kerndepartement en enkele andere departementen zoals Ontwikkelingssamenwerking, in staat is om deze rol te vervullen.


6.2 Versterking van het innovatiebeleid

6.4 Samenwerking met doelgroepen

Mede als uitvloeisel van het denkproces van het Innovatieplatform bezint de minister van Economische Zaken zich momenteel op een versterking van het innovatiebeleid. Onderdeel daarvan is de opzet van een meer vraaggestuurde aanpak van dat beleid waarbij de thans bestaande instrumentenmix zorgvuldig wordt geëvalueerd. Onderdeel van dit proces is ook de opzet van een optimale uitvoering. Dat raakt uiteraard ook Octrooicentrum Nederland. In dit jaar zijn besluiten aan de orde of en in hoeverre een uitvoeringsstructuur, die recent nog aanzienlijke veranderingen heeft ondergaan, nog verdergaande aanpassing behoeft. Inmiddels is een aantal initiatieven genomen om een transparanter gezicht te laten zien richting de innovatieve ‘klant van Economisch Zaken’. Daartoe wordt op een aantal terreinen intensief samengewerkt met Syntens en met SenterNovem. In dit kader zij ook gewezen op de opzet van een Gezamenlijk Front Office met SenterNovem en de EVD, waarbij ook Syntens hopelijk aansluiting zal vinden. Ook zonder draconische, tijd en geld verslindende omvangrijke reorganisatieprocessen lijkt het op deze manier mogelijk te komen tot een betere dienstverlening aan die klant vanuit de gezamenlijkheid van de genoemde uitvoerende diensten. Voorjaar 2005 zal deze discussie zijn beslag moeten krijgen.

Octrooicentrum Nederland heeft vanuit haar historische rol een netwerkfunctie en een coördinerende taak tussen alle partijen die zich bezighouden met octrooien. In 2005 zal samenwerking met de doelgroepen worden geïntensiveerd door een inhoudelijke verdieping op sectoraal en thematisch niveau. Dit gebeurt door regionale en decentrale samenwerking. Het I.O.I.-project dat wordt uitgevoerd in samenwerking met Syntens is hiervan een goed voorbeeld.

6.3 Van octrooiverlener naar octrooidienstverlener

6.5 Onderzoek naar knelpunten in het octrooisysteem Op initiatief van de Staatssecretaris van Economische Zaken zal Octrooicentrum Nederland samen met het kerndepartement in 2005 gaan evalueren wat de belangrijkste knelpunten zijn in het octrooisysteem. Daartoe is ook een zogenaamde rondetafelconferentie gehouden met verschillende instanties die betrokken zijn bij octrooien. Thans reeds onderkende probleempunten zijn: ■ het zesjarige ongetoetste registratieoctrooi; ■ onbekendheid met het octrooisysteem; ■ kosten van het octrooisysteem (Octrooigemachtigden, taksen, vertalingen, handhaving van het recht/juridische procedures); ■ complexe regelgeving/kwaliteit octrooiverlening; ■ relatie kennisinstellingen en MKB (overdracht van ontwikkelde kennis).

Octrooicentrum Nederland zal in de periode 2005-2007 - naast haar bestaande wettelijke taak als octrooiverlener gaan functioneren als ‘kenniscentrum en dienstverlener op het gebied van octrooikennis en octrooi-informatie’.

Octrooicentrum Nederland zal in 2005 een actieve rol vervullen bij de evaluatie en daarna bij het zoeken naar oplossingen.

Dit betekent dat zowel het productenpakket van Octrooicentrum Nederland als de manier van werken (het proces) vraaggestuurd en klantgericht zullen zijn. Klantgerichtheid, het ‘luisteren naar de klant’, is voorwaarde om flexibel op veranderingen in de marktvraag te kunnen inspelen. Van de medewerkers vereist dit een proactieve houding. Ook het productenpakket moet adequaat aansluiten bij de (informatie)behoefte van de klant. Duidelijke definities van doelgroepen en klanten, het opstellen van behoefteanalyses en een adequaat evaluatieregime om voldoende inzicht te krijgen in de koppeling tussen inspanning en resultaat, maken deel uit van deze nieuwe aanpak. Met de beleidsondersteunende producten van het cluster Kennisontsluiting & Beleidsinteractie zal Octrooicentrum Nederland substantieel bijdragen aan de analyse en onderbouwing van diverse beleidsthema’s en daardoor ook een extra bijdrage leveren aan het innovatiebeleid in ons land.

6.6 Digitalisering van het octrooiverleningsproces

49

In 2005 wordt het mogelijk om elektronisch octrooiaanvragen in te dienen. Daarnaast wordt getracht om het octrooiregistratiesysteem Soprano in 2005 te implementeren. Hierdoor zal het gehele proces van indiening tot archivering gedigitaliseerd zijn. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met het EOB en met gebruik van door hen ontwikkelde software. Naast het terugdringen van administratieve lasten voor de gebruikers betekent dit een efficiencyslag in de administratieve afhandeling van octrooiaanvragen.


6.7 Vernieuwing van de website met een digitale octrooiadviseur In 2005 zal de website worden vorm gegeven in de nieuwe huisstijl. Tevens zal de site worden aangepast naar aanleiding van de beoordeling door advies.overheid.nl, een organisatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, die zich bezighoudt met de beoordeling van websites van publieke organisaties. Daarnaast zal de website worden voorzien van een digitale octrooiadviseur. Dit instrument ondersteunt gebruikers bij hun afweging of en welke bescherming voor hun idee of uitvinding relevant is. Hierbij wordt ook aangegeven wat de voor- en nadelen van een octrooi zijn, waardoor geen onnodige kosten gemaakt hoeven te worden als het aanvragen van een octrooi niet de beste optie is.

6.8 Samenvatting Ten principale zal Octrooicentrum Nederland in het komende jaar veel aandacht moeten besteden aan: ■ Internationale ontwikkelingen op octrooigebied, waarbij veel problemen dienen te worden opgelost. ■ Het verder uitvoeren van zijn wettelijke verplichtingen waarbij sprake zal zijn van minder uitbesteding aan het EOB. Mede afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever zal in de toekomst niet alleen sprake moeten zijn van nieuwheidsonderzoek bij het twintigjarig octrooi maar zal ook moeten worden voorzien in een zogenaamde written opinion. Dit is een toelichting op het resultaat van het nieuwheidsonderzoek. Voor leken is dit laatste namelijk weinig transparant. Vandaar dat een toelichting van groot nut kan zijn voor met name het MKB en particuliere uitvinders ■ Voorlichting over het gebruik van octrooiliteratuur en octrooikennis. Van minstens zo groot belang als het daadwerkelijk aanvragen van octrooien is het gebruikmaken van alle kennis in de octrooiliteratuur (databanken etc.). Met die kennis kan immers meer sturing gegeven worden aan het innovatieproces, een beter inzicht worden verkregen in wat concurrenten doen en meer kennis worden vergaard over eventuele samenwerkingspartners. Door de reorganisatie is Octrooicentrum Nederland klaar voor deze taak. Overigens zal zoveel mogelijk samenwerking worden gezocht met partijen in Nederland die eveneens betrokken zijn bij kennisvergroting en innovatiebevordering. Uiteraard zal ook met grote interesse gevolgd worden welke ontwikkelingen er gaan plaatsvinden ter versterking van het innovatiebeleid in Nederland. Gehoopt wordt dat Octrooicentrum Nederland in staat wordt gesteld daaraan een actieve bijdrage te kunnen leveren.

50

financiële verantwoording 2004


7

7.2 Resultatenrekening

financiële verantwoording 2004

De resultatenrekening biedt informatie over de gerealiseerde baten en lasten over 2004. De bedragen zijn weergegeven in € 1.000,-.

7.1 Balans (vóór resultaatbestemming) De balans van Octrooicentrum Nederland biedt inzicht in de activa en passiva voor resultaatbestemming per 31 december 2004. De bedragen zijn weergegeven in € 1.000,-.

31-12-’03 Activa Vaste activa Materiële vaste activa Vlottende activa Onderhanden werk Vorderingen Debiteuren Overige vorderingen Nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde kosten

31-12-’04

1.132

1.142

726

641

9 35

198 39

469

426 513

Liquide middelen Rekening Courant Rijkshoofdboekhouding Kas

5.072 1

Passiva Agentschapsvermogen Exploitatiereserve Onverdeeld resultaat

6.816 1

564 432

6.817 9.263

733 456 996

Voorzieningen Voorziening personeel Voorziening archief Reorganisatievoorziening Voorziening automatisering Voorziening Huisvesting

1.470 301 1.184 302 -

Langlopende schulden Lening Ministerie van Financiën Kortlopende schulden Crediteuren Overige schulden en nog te betalen kosten Totaal passiva

52

1.189 1.270 251 1.076 29 225

3.257

2.851

312

243

130

1.360

2.749

3.620 2.879 7.444

Lasten Personele kosten Materiële kosten: Exploitatiekosten Uitvoeringskosten EOB

Realisatie 13.731 285 14.016

8.061 4.649 1.657

7.701 3.278 2.081

6.306 763 413 15.543

5.359 495 348 85 -270 13.718

Subtotaal

264

298

Rentebaten Rentelasten

58 -23

120 -17

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

299

401

Buitengewone baten Netto resultaat

299

55 456

Afschrijvingskosten Mutatie voorzieningen Mutatie onderhanden werk Dekking interne uren Som der bedrijfslasten

663

5.073 7.444

Totaal Activa

Werkplan 2004 Omzet Ministerie van Economische Zaken 15.507 Derden 300 Som der bedrijfsopbrengsten 15.807

4.980 9.263


7.3 Kasstroomoverzicht over 2004

7.4 Overzicht van octrooitaksen per 31 december 2004

Het kasstroomoverzicht biedt informatie over kasstromen in 2004. De bedragen zijn weergegeven in € 1.000,-. Liquide middelen per 1 januari 2004

5.073

Netto resultaat Aanpassingen voor: Afschrijvingen Dotatie voorzieningen Onttrekking voorzieningen

456

495 894 -1.300

Het overzicht van octrooitaksen heeft betrekking op de ontvangsten van instandhoudings- en proceduretaksen en afdracht daarvan aan met name EOB en het moederdepartement. Doordat de opbrengsten dagelijks worden verrekend met het moederdepartement ontstaat een rekening-courantverhouding. De bedragen zijn weergegeven in € 1.000,-. 31-12-’03

31-12-’04

Activa 89

Verandering in werkkapitaal: Afname onderhanden werk Toename vorderingen Toename kortlopende schulden

85 -150 2.207

Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen in materiële vaste activa Desinvestering

-636 131

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Eenmalige uitkering aan het ministerie van EZ Aflossing op leningen

2.142 2.687

Vorderingen Rekening-Courant van het ministerie van EZ Overige vorderingen

9.142 41

11.253 -

Totaal activa

9.183

11.253

2.421 1.317

2.384 5.234

5.445 -

3.609 26

9.183

11.253

Passiva

-505

-263 -175

Schulden op korte termijn Depothouders Gereserveerde taksen Verschuldigde jaartaksen EOB Overige schulden Totaal passiva

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-438

Liquide middelen 31 december 2004

6.817

7.5 Toelichting bij de financiële verantwoording 2004 Het kasstroomoverzicht geeft inzicht in de ontwikkeling van de liquiditeit in het verslagjaar. Het saldo van de liquide middelen per ultimo 2004 bestaat uit een Rekening-Courantsaldo van € 6.816 bij de Rijkshoofdboekhouding en een kassaldo van € 1. De liquiditeit uit operationele activiteiten is toegenomen met € 2.687. Dit wordt met name veroorzaakt door het positieve resultaat, aangepast voor afschrijvingen en mutaties voorzieningen. Daarnaast is sprake van een mutatie in het werkkapitaal van € 2.142. De eenmalige uitkering aan het ministerie van EZ betreft de taakstelling 2004.

53

Waarderingsgrondslagen en resultaatbepaling De waardering van de posten op de balans en de exploitatierekening zijn gebaseerd op de Comptabiliteitswet en de regelgeving zoals de Regeling Departementale Begrotingsadministratie en de Regeling Vermogensvoorschriften Baten- en Lastendiensten 2001, opgenomen in het handboek Financiële Informatie en Administratie Rijksoverheid. De daarin gestelde eisen vertonen grote gelijkenis met de regels van het Burgerlijk Wetboek 2, titel 9. Indien niet anders vermeld worden activa en passiva gewaardeerd tegen de nominale waarde. De in de tabellen opgenomen cijfers worden gepresenteerd in € 1.000,-.


7.6 Toelichting op de balans

Debiteuren

Materiële vaste activa

1.142

De materiële vaste activa zijn gewaardeerd op basis van de historische verkrijgingsprijs, onder aftrek van een jaarlijks lineaire afschrijving. De afschrijvingstermijn is gelijk aan de geschatte economische levensduur van de betreffende activa. Voor hardware en software is de economische levensduur geschat op drie jaar. Inventaris en technische installaties worden in vijf jaar afgeschreven. Afgeschreven wordt vanaf het moment van in gebruikneming van het actief. Wanneer materiële vaste activa voor het einde van de economische levensduur buiten gebruik worden gesteld, vindt afwaardering plaats van de nog openstaande boekwaarde.

Inventaris en technische installaties

Hardware

Software Totaal

Boekwaarde 31 december 2003

198

634

300

1.132

Investeringen

198

238

200

636

-

-68

-63

-131

Afschrijvingen

-85

-282

-128

-495

Boekwaarde 31 december 2004

311

522

309

1.142

Desinvesteringen

De desinvestering betreft hardware en software die vervroegd zijn afgeschreven in verband met de implementatie van het nieuwe besturingssysteem Windows XP.

De post debiteuren is het saldo van de openstaande vorderingen, verminderd met een voorziening (€ 0,7) wegens mogelijke oninbaarheid voor posten ouder dan een jaar. Het saldo bestaat voornamelijk uit een te ontvangen vergoeding van het ministerie van Economische Zaken voor reorganisatiekosten (€ 177).

Overige vorderingen

Momenteel zijn er onderhandelingen met het EOB over de afrekening van de servicekosten over de jaren 2002 tot en met 2004. Als gevolg hiervan bestaat de mogelijkheid dat er nog een vordering op het EOB ontstaat. De hoogte van deze vordering is op dit moment nog niet te bepalen.

Nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde kosten

426

Automatiseringskosten Te ontvangen vergoeding reorganisatiekosten Kosten vervoersmanagement Abonnementen Vergoeding WAO Huur kantoorapparatuur Overige vorderingen

164 153 49 23 14 13 10

Totaal

426

Bedrag 7 7 540 87 641

Het onderhanden werk is € 85 lager dan vorig jaar. Deze afname wordt met name veroorzaakt door een daling van het aantal ingediende octrooiaanvragen ten opzichte van 2003. In 2004 (2.742) zijn minder octrooien aangevraagd dan in 2003 (2.850).

54

6.816

641

De post Onderhanden werk betreft de kosten van de bestede uren gedurende de behandelingsfase van een product die in een volgend jaar aan de opdrachtgever worden doorbelast. Voor de waardering zijn de uurtarieven en de behandelingsnormen van 2004 gehanteerd. Met mogelijke verliezen wordt rekening gehouden door het treffen van een voorziening. Het onderhanden werk is per product als volgt gespecificeerd: Product Nationaal nieuwheidsonderzoek Internationaal nieuwheidsonderzoek Octrooiaanvraag ROW 1995 Verzoek Totaal

39

De post ‘overige vorderingen’ bestaat voornamelijk uit nog te verrekenen taksontvangsten en een waarborgsom voor de frankeermachine.

Rekening-Courant Rijkshoofdboekhouding Onderhanden werk

198

De Rekening-Courant Rijkshoofdboekhouding is een rentedragende rekening die Octrooicentrum Nederland aanhoudt bij het ministerie van Financiën. Het hoge saldo per 31 december 2004 wordt veroorzaakt doordat twee deposito’s ter grootte van € 4.000 en € 2.500 in december 2004 vrijvielen. Begin februari 2005 is een nieuw deposito afgesloten bij de RHB ter grootte van € 4.500 met een looptijd van 9 maanden.

Kas Kas betreft het saldo per 31 december 2004

1


Agentschapsvermogen

1.189

Het agentschapsvermogen bestaat uit een exploitatiereserve en een onverdeeld resultaat. De exploitatiereserve is bedoeld als opvang van algemene bedrijfsrisico’s die voortvloeien uit de normale bedrijfsvoering van Octrooicentrum Nederland. Overeenkomstig de Regeling Vermogensvoorschriften Agentschappen van het ministerie van Financiën kan de exploitatiereserve maximaal 5% van de gemiddelde totale omzet over de afgelopen drie jaar bedragen. Exploitatiereserve Stand 1 januari 2004 Uitkering van het ministerie van EZ (taakstelling 2004) Toevoeging exploitatiereserve Resultaat boekjaar 2004

Onverdeeld resultaat

Totaal

432

996

564

169 -

-263 -169 456

-263 456

Stand per 31 december 2004 733

456

1.189

De resultaatbestemming 2003 is overeenkomstig de vaststelling door de plaatsvervangend Secretaris-Generaal van het ministerie van EZ (pSG) verwerkt. Dit houdt in dat in 2004 € 263 is uitgekeerd aan de eigenaar en € 169 is toegevoegd aan de exploitatiereserve.

Voorzieningen

2.851

Voor specifieke risico’s, die verbonden zijn aan bepaalde activa of passiva of die verband houden met de activiteiten van Octrooicentrum Nederland zijn voorzieningen getroffen, voor zover die risico’s en/of verplichtingen bekend zijn op balansdatum en voortvloeien uit gebeurtenissen in het verslagjaar of de voorgaande verslagjaren. De voorzieningen worden opgenomen voor het geschatte nominale bedrag. Voor waardeverminderingen op activa wordt de voorziening in mindering gebracht op het desbetreffende activum.

De voorziening Personeel bestaat enerzijds uit de op balansdatum bestaande wachtgeldverplichtingen (€ 1.113) en anderzijds uit de arbeidsongeschiktheidskosten voor het doorbetalen van loonkosten aan medewerkers, die (gedeeltelijk) langdurig ziek zijn (€ 157). De voorziening Archief is in de openingsbalans gevormd ter dekking van de kosten van het opschonen van het archief, het overbrengen van merken- en octrooidossiers naar het Rijksarchief en van bouwkundige aanpassingen. In 2004 is € 50 onttrokken aan deze voorziening. Het restant van deze voorziening zal in 2005 worden aangewend ten behoeve van het verwijderen van stellingen in het archief en het scannen van oudere octrooidossiers. De voorziening Reorganisatie betreft het gedeelte van de kosten van de reorganisatie dat voor rekening komt van Octrooicentrum Nederland. In 2004 is € 481 onttrokken en € 544 gedoteerd. De dotatie heeft voornamelijk betrekking op de kosten van schaalverschillen, herinrichting van de AO en kosten die gepaard gaan met de nieuwe huisstijl. Het resterende saldo van de voorziening Automatisering van € 29 is bestemd voor de dekking van de kosten voor inhuur van deskundigen die nodig zijn voor de afronding van de migratie naar Windows XP en de centrale dataopslag in 2005. De huurkosten zijn gerelateerd aan de exploitatiekosten van het gehuurde pand. Hierdoor bestaat het risico dat deze kosten vanaf 2006 en 2007 aanzienlijk zullen stijgen, een en ander conform het bepaalde in artikel 4 lid 1 van de huurovereenkomst tussen de RGD en het EOB, als gevolg van voorgenomen plannen tot nieuwbouw van het EOB in Rijswijk. Om grote tariefschokken in de komende jaren te voorkomen is een voorziening Huisvesting gevormd.

Langlopende schulden Lening ministerie van Financiën

De samenstelling en het verloop van de voorzieningen in 2004 is als volgt: Post

31-12-’03

Vrijval Onttrekking

Voorziening Personeel 1.470 Voorziening Archief 301 Voorziening Reorganisatie 1.184 Voorziening Automatisering 302 Voorziening Huisvesting Totaal 3.257

55

31-12-’04 Dotatie

-258

-67

125

1.270

-50

0

0

251

-481

-171

544

1.076

-173

-100

0

29

0 -962

0 -338

225 894

225 2.851

243

Op 31 december 2002 zijn leningen voor in totaal € 660 afgesloten bij het ministerie van Financiën. De leningen zijn aangegaan ter financiering van de aankoop van vaste activa, waaronder inventaris en hardware. De looptijd van de lening is gelijkgesteld aan de afschrijvingsduur van de aangekochte vaste activa. De lening is verdeeld in twee bedragen: € 318 met een looptijd van 3 jaar en een rentepercentage van 3,35% en € 342 met een looptijd van 5 jaar en een rentepercentage van 3,72%. In 2004 is een bedrag van € 175 afgelost. In 2005 zal er tenminste een bedrag worden afgelost van € 68. Dit bedrag is opgenomen onder de post Overige schulden en nog te betalen kosten.


Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Kortlopende schulden Crediteuren

1.360

De crediteuren betreffen hoofdzakelijk handelscrediteuren. De stijging ten opzichte van 2003 wordt voornamelijk veroorzaakt door facturen voor de huur van 2004 ad € 575 en een betaling in het kader van het I.O.I-project ad € 538.

Overige schulden en nog te betalen kosten

3.620

Huur- en gebruikersovereenkomsten kantoorruimte De gebruikersvergoeding voor het huurcontract met de Rijksgebouwendienst bedroeg in 2004 € 575. De kosten van de gebruikersovereenkomst met het EOB voor servicekosten bedroegen in 2004 € 998. Overige contracten en financiële verplichtingen Contracten zijn afgesloten voor huur en onderhoud van ICT-faciliteiten, kopieerapparatuur en bepaalde kantoorinrichting. De jaarlijkse kosten bedragen circa € 437.

De post Overige schulden en nog te betalen kosten is als volgt gespecificeerd:

7.7 Toelichting op de winst- en verliesrekening Te betalen aan opdrachtgever I.O.I.-project Te betalen vakantiegeld Uitvoeringskosten EOB Huisvestingskosten Reorganisatiekosten Te betalen wachtgeld Spaarverlof Te betalen aflossing lening Diverse kosten

1.545 718 384 276 251 156 82 81 68 59

Totaal

3.620

Omzet De omzet en de overige opbrengsten zijn gewaardeerd tegen de opbrengstwaarde en worden als gerealiseerd beschouwd in de periode waarin de diensten zijn verricht en/of de producten zijn geleverd. Omzet van het ministerie van EZ De realisatie van de omzet van het moederdepartement is € 1.776 lager dan begroot. De opbrengst van het moederdepartement is als volgt over de productgroepen verdeeld: Activiteit

De post Te betalen aan opdrachtgever bestaat uit € 1,39 miljoen aan minderwerk betreffende de reguliere opdracht van het ministerie van EZ en € 0,16 miljoen heeft betrekking op omzet derden, dat verrekend wordt met de opdrachtsom van het ministerie van EZ. Inzake het I.O.I.-project zijn er enerzijds meer voorschotten ontvangen van het ministerie van EZ dan de gerealiseerde kosten. Anderzijds dient nog een bedrag ad € 254 aan Syntens te worden betaald inzake uitgevoerde werkzaamheden in dit kader.

Behandeling van octrooiaanvragen Beheer van octrooien Informatieve taken Bevorderen octrooibewustzijn Project I.O.I. Beleidsinbreng en deelname aan (inter)nationaal overleg (inclusief KOB)

De post te betalen vakantiegeld ad € 384 heeft betrekking op de opgebouwde rechten inzake vakantiegeld over de periode 1 juni 2004 tot en met 31 december 2004. Dit bedrag maakt deel uit van het vakantiegeld dat in mei 2005 over de periode juni 2004 tot en met mei 2005 wordt uitgekeerd.

Subtotaal realisatie per productgroep

Op de post Reorganisatiekosten staat de vergoeding die Octrooicentrum Nederland ontvangt voor de financiering van vertrekregelingen in het kader van de reorganisatie aan personeelsleden.

Totaal

Het spaarverlof betreft de op balansdatum bestaande schuld ad € 81 aan medewerkers die gebruik maken van de spaarvariant compensatieverlof. Het bedrag is berekend op basis van de gespaarde uren en het uurloon op balansdatum. De medewerkers hebben uiterlijk zeven jaar de gelegenheid om het verlof op te nemen.

56

Werkplan 2004

Verrekening van de opbrengst van derden

Realisatie

Afwijking

5.437 2.855 1.570

5.665 2.760 1.414

228 -95 -156

2.869 1.515

2.253 543

-616 -972

1.421

1.251

-170

15.667

13.886

-1.781

-160

-155

5

15.507

13.731

-1.776

De lagere opbrengst moederdepartement wordt enerzijds veroorzaakt door het beëindigen van de werkzaamheden in het kader van de ROW1910 (behandelen octrooiaanvragen) en anderzijds door de reorganisatie in 2004. Hierdoor zijn bepaalde activiteiten komen te vervallen cq. uitgesteld. Daarnaast is sprake van het effect van doorgevoerde efficiency-maatregelen in de bedrijfsvoering, waardoor minder kosten hoefden te worden doorberekend aan de opdrachtgever.


De belangrijkste oorzaken van de daling van de opbrengsten doen zich voornamelijk voor bij de volgende producten voor onze opdrachtgever DG Ondernemen & Innovatie van het ministerie van Economische Zaken: ■ Een daling in de levering van octrooidocumenten (waarschijnlijk veroorzaakt door een verhoging van de prijs voor niet-doelgroepen); ■ Minder octrooirechten dan begroot als gevolg van een hoger vervalpercentage; ■ Daling van het volume van de buitenlandse octrooicollectie door overdracht aan landen van herkomst; ■ Minder uren dan begroot voor het bevorderen van octrooibewustzijn (door uitstel van een aantal activiteiten in verband met de reorganisatie); ■ Minder uren dan begroot ten behoeve van (de ondersteuning van) het I.O.I.-project; ■ Minder uren dan begroot bij het product Kennisontsluiting en Beleidsinteractie (door opstartfase van deze nieuwe activiteit van Octrooicentrum Nederland).

Werkplan 2004 Loonkosten ambtelijk personeel 7.541 Loonkosten van inhuur van derden 150 Opleidingen 320 Overige personeelskosten 50 Totaal

8.061

Realisatie

Afwijking

7.307

-234

122 202

-28 -118

70

20

7.701

-360

De opleidingskosten over 2004 bedragen € 262 (3,5% van de loonsom). Hiervan is € 60 ten laste gebracht van de voorziening Reorganisatie. De overige personeelskosten hebben betrekking op kosten voor werving en selectie, flankerend beleid en aardigheidjes voor het personeel.

Materiële kosten De opbrengst van het project Innovatie door Octrooiinformatie (I.O.I.) is in 2004 achtergebleven bij de begroting. Dit wordt vooral veroorzaakt doordat in overleg met de opdrachtgever in het eerste halfjaar van 2004 minder activiteiten zijn uitgevoerd door het vervallen van de zogenaamde octrooiscans. In het tweede halfjaar van 2004 is het project I.O.I. als gevolg hiervan herzien. Hier tegenover staat een lichte stijging van de opbrengst met betrekking tot de behandeling van octrooiaanvragen. Deze is hoger dan de begroting door meer Europese aanvragen bij het Europees Octrooi Bureau, die in Nederland van kracht zijn. Omzet derden De omzet derden ad € 285 betreft voornamelijk aan klanten in rekening gebrachte diensten (€ 155) met betrekking tot fotokopieën en prints van octrooiliteratuur en abonnementen op het Hoofd- en het Bijblad. Deze opbrengsten worden verrekend met de opdrachtsom van het ministerie van EZ. Ten opzichte van de begroting zijn minder fotokopieën verkocht. De opbrengsten hiervan worden daarentegen hoger door een prijsstijging voor afnemers die niet tot de doelgroepen behoren. Daarnaast is in 2004 een opbrengst gerealiseerd van € 2 voor de IPR-Guide en € 128 met betrekkking tot werkzaamheden voor het Engelse Octrooibureau (UKPO). Lasten Lasten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Personele kosten De personele kosten zijn ten opzichte van de begroting 2004 € 360 lager (4,5%), voornamelijk veroorzaakt door beperking van het personeelsbestand. De personele kosten zijn als volgt samengesteld.

57

Exploitatiekosten De exploitatiekosten zijn ten opzichte van de begroting als volgt gespecificeerd: Werkplan 2004

Realisatie

Afwijking

Huisvesting 1.778 Automatisering 385 Bureaukosten 485 Reis- en verblijfkosten 160 Communicatiekosten 308 Overige algemene kosten 304 Specifieke octrooikosten 376 Kosten doelgroepen 853

1.731 426 405 96 110

-47 41 -80 -64 -198

49 312 149

-255 -64 -704

Totaal

3.278

-1.371

4.649

De exploitatiekosten zijn in 2004 € 1.371 lager dan begroot. Aan Communicatiekosten is € 198 minder uitgegeven als gevolg van het nog niet volledig realiseren in 2004 van een nieuwe huisstijl en door lagere kosten voor het jaarverslag. De Overige algemene kosten zijn € 255 minder dan begroot, omdat minder is uitgegeven aan inhuur van externe adviesbureaus. De kosten doelgroepen zijn € 704 lager dan begroot in verband met de aanpassing van het I.O.I.-project. Ook het aanhouden van twee projecten bij de doelgroepen HBO en Universiteiten leveren een bijdrage aan de onderuitputting. Uitvoeringskosten EOB De uitvoeringskosten EOB € 2.081 zijn ten opzichte van de begroting (€ 1.657) 26% hoger uitgevallen. De reden hiervoor is dat er aanzienlijk meer nieuwheids-rapporten, die onderhanden waren bij het EOB, zijn opgeleverd


gedurende 2004. Het grootste gedeelte van deze kosten (€ 1,6 mln.) heeft overigens betrekking op Internationale Nieuwheidsonderzoeken, die op grond van het Europees Octrooiverdrag niet uitgevoerd mogen worden door Octrooicentrum Nederland. Afschrijvingskosten De afschrijvingskosten zijn in 2004 € 268 lager dan begroot, omdat in 2003 en 2004 veel minder is geïnvesteerd dan gepland. In verband met de implementatie van het nieuwe besturingssysteem Windows XP is hardware en software, ten laste van de voorziening automatisering, vervroegd afgeschreven (€ 131). Mutatie voorzieningen Dotaties aan en vrijval van voorzieningen worden via de post Mutatie voorzieningen in het exploitatieoverzicht verantwoord. Onttrekkingen vinden rechtstreeks plaats ten laste van de getroffen voorziening. Mutatie onderhanden werk De mutatie in het onderhanden werk betreft de toe- of afname van de onderhanden werkpositie aan het einde van het boekjaar ten opzichte van de openingsbalans. Dekking interne uren De inzet van medewerkers in projecten is verwerkt als loonkosten. Indien deze kosten betrekking hebben op getroffen voorzieningen worden de gerealiseerde uren vermenigvuldigd met het bijbehorende tarief. Dit bedrag wordt aan de voorzieningen onttrokken ten gunste van de post Dekking interne uren. Rente De rentelasten betreffen de betaalde rente voor de uitstaande leningen bij het Ministerie van Financiën. De ontvangen rente heeft betrekking op de afgesloten deposito’s gedurende het jaar en de rentevergoeding over een positief saldo bij de Rijkshoofdboekhouding. Buitengewone baten De buitengewone baten betreffen voornamelijk een afdrachtvermindering van de loonheffing in verband met scholing 2002 (€ 20), een nagekomen ontvangst van de Europese Commissie voor het project MIPEX (€ 30) en een opbrengst voor het afstoten van activa (€ 5).

7.8 Toelichting op het overzicht van octrooitaksen Activa Rekening-Courant van het ministerie van EZ Deze post betreft het te vorderen bedrag aan beleidsgelden dat door het ministerie van EZ per saldo is ontvangen via een centraal verrekensysteem met de Rabobank. De vordering ontstond voornamelijk door het aanhouden van saldi door depotrekeninghouders, een afdrachtschuld aan het EOB en vooruit ontvangen instandhoudingstaksen. Het verloop van deze post is als volgt. Rekening-Courant van het ministerie van EZ per 1 januari 2004 Bij: Per saldo afgedragen aan het ministerie van EZ via dagelijkse saldoregulatie Af: Af te dragen opbrengst taksen

9.142

26.041 23.930 2.111

Rekening-Courant van het ministerie van EZ per 31 december 2004

11.253

Passiva Depothouders

2.384

Deze post is samengesteld uit saldi die depothouders aanhouden bij Octrooicentrum Nederland voor het voldoen van de verschuldigde taksen. Gereserveerde taksen

5.234

Dit betreft de in 2004 ontvangen taksen waarvan de verantwoording en de afdrachten aan EZ, het EOB en de WIPO zullen plaatsvinden in 2005 (€ 3.917). Dit bedrag bestaat verder uit ontvangen vooruitbetalingen ad € 1.197 en een bedrag ad € 120 inzake ontvangen en nog af te dragen taksen van ingediende internationale PCT-octrooiaanvragen. Verschuldigde jaartaksen EOB

3.609

Dit betreft de nog te betalen afdracht aan het EOB van ontvangen jaartaksen EPNL octrooien die in 2004 verschuldigd zijn geworden. De afdracht vindt in januari 2005 plaats. Overige schulden Totaal Passiva per 31 december 2004

58

26 11.253

overige gegevens


8

overige gegevens

8.1 Accountantsverklaring

Accountantsverklaring

Status jaarrekening De jaarrekening van het agentschap Octrooicentrum Nederland (voorheen het Bureau voor de Industriële Eigendom), zoals opgenomen in dit jaarverslag, is een samenvatting van de jaarrekening van het agentschap die medio maart 2005 door het Ministerie van Economische Zaken is overhandigd aan het Ministerie van Financiën. De Algemene Rekenkamer, die het departementale jaarverslag jaarlijks onderzoekt, zal op de derde woensdag in mei 2005 haar oordeel hierover in een rapport aan de Staten-Generaal aanbieden. In dit rapport kunnen opmerkingen worden gemaakt over het financiële beheer en/of de jaarrekening van Octrooicentrum Nederland. De Auditdienst van het Ministerie van Economische Zaken heeft bij de separaat uitgebrachte jaarrekening van Octrooicentrum Nederland de volgende verklaring verstrekt.

Opdracht In het kader van de controle, bedoeld in artikel 66 van de Comptabiliteitswet, hebben wij de jaarrekening 2004 van het agentschap Octrooicentrum Nederland (voorheen het Bureau voor de Industriële Eigendom) die in hoofdstuk 7 is opgenomen, gecontroleerd. Bij onze controle hebben wij nagegaan of de jaarrekening voldoet aan de volgende wettelijke eisen:

8.2 Voorstel tot resultaatbestemming Het vaststellen van de financiële verantwoording en de resultaatbestemming zijn bevoegdheden van de (plaatsvervangend) Secretaris-Generaal van het ministerie van EZ. Hieronder volgt het voorstel van agentschap Octrooicentrum Nederland voor de bestemming van het over 2004 behaalde resultaat (x € 1.000). Voorstel Toevoeging exploitatiereserve 64 Reservering voor extra opdracht DG O&I 200 Resultaatuitkering aan eigenaar 192 456

de jaarrekening is overeenkomstig de verslaggevingsvoorschriften opgesteld;

■

■

de in de jaarrekening opgenomen financiële informatie is rechtmatig en wordt deugdelijk weergegeven.

De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de Minister van Economische Zaken. Het is onze verantwoordelijkheid aan de minister een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de in de jaarrekening opgenomen financiële informatie geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen ter onderbouwing van de in de jaarrekening en toelichtingen opgenomen bedragen. Tevens omvat onze controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van het agentschap daarbij heeft gemaakt alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel Wij zijn van oordeel, dat de jaarrekening 2004 van het agentschap Octrooicentrum Nederland (voorheen het Bureau voor de Industriële Eigendom) voldoet aan de hierboven omschreven eisen. Den Haag, 11 maart 2005 Auditdienst van het Ministerie van Economische Zaken

60


Lijst van afkortingen Afkortingen ABC AC AO AIPT BBTM BHIM

BMB BNS Bureau, het cd-rom DG O&I EC ECDL e-commerce EIM EOB e-OLF EMVT EOV EU EVD EZ FEZ FFI

fte FPU GFO GO HBO HRM ICT ID-NL IFRS i.e.IF I.O.I. IP IPC

61

Aanvullend Beschermingscertificaat Administrative Council (bestuursraad van het Europees Octrooi Bureau) Administratieve Organisatie Administrative Issues on Patents and Trademarks Benelux Bureau voor Modellen of Tekeningen Bureau voor de Harmonisatie van de Interne Markt (voor merken en modellen) Benelux Merkenbureau Backfile conversion Numerical Services Octrooicentrum Nederland BRCA-gen compact disc – read only memory Directoraat-Generaal Ondernemen & Innovatie (ministerie van EZ) Europese Commissie European Computer Driver Licence electronic commerce Economisch Instituut voor het Midden- en kleinbedrijf Europees Octrooi Bureau electronic On line Filing Elektromagnetische vermogenstechnologie Europees Octrooiverdrag Europese Unie Economische Voorlichtingsdienst (Ministerie van) Economische Zaken Financieel Economische Zaken – afdeling van het ministerie van EZ Financiën, Facilitair, Automatisering en Informatisering (afdeling van Octrooicentrum Nederland) Full time equivalent Flexibele pensioenuitkering Gezamenlijk Front Office Gemeenschapsoctrooi Hoger Beroepsonderwijs Human Resource Management Informatie- en Communicatietechnologie is een internationale technology transfer organisatie International Financial Reporting Standards industriële eigendoms Interim functie Informatie door Octrooi-Informatie Intellectual Property International Patent Classification

IPR ISA IT KOB

KOV

KSF MPA MIPEX MKB MT NeBIB NOVU OESO OHIM OR OV PC PCT PLC PLT (P)SG R&D ROW1910 ROW1995 RU SCIT SPLT TNO TU UKPO USPTO VAVO VBO Vereniging I.E. VIR VNO VSNU WIPO

Intellectual Property Rights International Searching Authority Informatietechnologie Kennisontwikkeling en Beleidsontwikkeling (afdeling van Octrooicentrum Nederland) Kennisontwikkeling en -voorlichting (afdeling van Octrooicentrum Nederland) Kritische Succes Factor Master of Public Administration Message based Industrial Property information Exchange Midden- en kleinbedrijf Management Team Nederlandse Beurs voor Investeringen in Bedrijven Nederlandse Orde van Uitvinders Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling Office of Harmonization for the Internal Market Ondernemingsraad Octrooiverlening (afdeling van Octrooicentrum Nederland) Personal Computer Patent Cooperation Treaty Patent Law Committee Patent Law Treaty (Plaatsvervangend) SecretarisGeneraal van het ministerie van EZ Research & Development Rijksoctrooiwet 1910 Rijksoctrooiwet 1995 Rijksuniversiteit Standing Committee on Information Technologies Strategisch Plan Twee Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek Technische Universiteit United Kingdom Patent Office United States Patent Office Verzoek om aanvullend nieuwheidsonderzoek Verzoek om beslissing octrooiverlening Vereniging intellectueel eigendom Voorschrift Informatiebeveiliging Rijksdienst Verzoek om nieuwheidsonderzoek Vereniging voor Samenwerkende Nederlandse Universiteiten World Intellectual Property Organization


Colofon Uitgave © Octrooicentrum Nederland Rijswijk, mei 2005 Ontwerp & Layout Optima Forma B.V., Voorburg Fotografie Fotografie Du-llens, Hoofddorp Druk Drukkerij Stimuka, Rijswijk (ZH) Vertaling Amtec Translations, Amsterdam

Octrooicentrum Nederland Internet E-mail Telefoon Fax Bezoekadres Postadres

62

www.octrooicentrum.nl [email protected] 070 - 398 66 99 070 - 398 66 06 Patentlaan 2, 2288 EE Rijswijk (ZH) Postbus 5820, 2280 HV Rijswijk (ZH)

jaarverslag 2004 annual report 2004

jaarverslag 2004 Octrooicentrum Nederland verricht de volgende taken:

Recommend Documents