Pensioenblad voor het grondpersoneel van KLM
Jaargang 10
Juli 2011
Hier graag een inleiding op het artikel. Elk jaar Blue Sky Group een jaarverslag uit voor het Cab in Focus publiceren wij een samenvatting. Nieu geworden, het gehele verslag is op de website in www.klmcabinefonds.nl/Documenten/Jaarversl
Een-op-een Pensioendeelnemer in gesprek met bestuurslid
Wat is er in 2010 gebeurd? samenvatting van het jaarverslag
Samenvat jaarverSla 2010
Beleggen met het oog op de toekomst Private equity, wat is dat?
8
11094 BSG_Focus_Algemeen_B.indd 8
DEZE KEER In FOCUS…
ACTUEEL
4 een op een In een tweegesprek met bestuurslid Jan van den Brink krijgt Danielle van den Broek-Goudriaan antwoord op haar pensioenvragen.
7 de agenda De belangrijkste onderwerpen waar het
bestuur zich de komende maanden over buigt
10 Een terugblik op 2010 Een korte samenvatting van de belangrijkste onderwerpen uit het jaarverslag
Pensioenakkoord
Digitaal dossier ‘Mijn KLM pensioen’
pensioenakkoord gesloten. Het akkoord moet de basis vormen voor de versterking van het Nederlandse pensioenstelsel. De steun voor het akkoord bij werknemersorganisaties en politiek is echter nog onzeker. Bij het verschijnen van deze focus is nog niet duidelijk of en hoe
12 hoe betalen we in de toekomst de pensioenen? de KLM-pensioenfondsen gaan nu ook
het akkoord ingaat en wat de eventuele wijzigingen in de
Vanaf nu kunt u uw Uniform Pen
pensioenwet zullen zijn. Het bestuur van het algemeen
sioenoverzicht ook digitaal inzien
pensioenfonds KLM volgt de ontwikkelingen op de voet.
via ‘Mijn KLM pensioen’ op de website www.klmgrondfonds.nl.
beleggen in Private Equity
Deze service is op dit moment alleen beschikbaar voor actieve deelnemers,
14 Vragen over uw pensioen?
binnenkort gaat dit ook voor gepensi-
Bel Pensioenservice!
oneerden en oud-werknemers gelden. Tot nu toe werden de overzichten alleen per post verstrekt, maar
Mark Burbach en Marc Roijakkers vertellen over de mogelijkheden en onmogelijkheden van Private Equity op pagina 12
Toetreding KLM Flight Academy tot Pensioenfonds
uitbreiding van de module van de pensioenplanner maakt nu ook digitaal inzien mogelijk. Dit jaar worden alle overzichten ook nog per post verstuurd maar op korte termijn moet
KLM Flight Academy (KLM FA), 100% dochteronder
het mogelijk worden om aan te geven
neming van KLM, is per 1 april 2011, met terugwerkende
of u het overzicht alleen nog maar
kracht tot 1 januari 2011, toegetreden als werkgever
digitaal wilt ontvangen. Hiermee wil-
tot het Algemeen Pensioenfonds KLM.
len wij de service verbeteren voor de
Het gaat om ongeveer 50 werknemers van KLM FA die
opslag van voor u belangrijke gege-
vanaf 1 januari 2011 deelnemen aan het pensioenfonds.
vens zoals het Upo. De e-mailadres-
Vanaf die datum bouwen zij ouderdoms- en nabestaanden
sen geven ons de mogelijkheid om in
pensioen (inclusief wezenpensioen) op bij het Algemeen
de toekomst nieuwsbrieven te verstu-
Pensioenfonds KLM. Ook zijn deze deelnemers verzekerd
ren. Tegelijkertijd bekijkt het fonds of
voor de overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico’s
er nog meer mogelijkheden zijn voor
(facultatief nabestaandenpensioen, facultatief Anw-
het digitale dossier, bijvoorbeeld ook
hiaatpensioen en arbeidsongeschiktheidspensioen).
het kunnen inzien van corresponden-
KLM FA was tot 1991 onderdeel van de Rijksoverheid
tie of het online kunnen aanpassen
(Rijks Luchtvaart School) en de medewerkers waren voor
van gegevens. Voor deze manier van
hun pensioenvoorziening ondergebracht bij het ABP.
informatievoorziening gelden strenge
Het reglement voor de nieuw op te bouwen rechten bij
wettelijke eisen. Voor het inloggen op
KLM FA sluit naadloos aan bij dat van het KLM grondfonds.
‘Mijn KLM pensioen’ heeft u uw polisnummer en een wachtwoord nodig.
Bestuur Algemeen Pensioenfonds KLM
Mocht u uw wachtwoord niet meer
Leden Jan van den Brink, Dick Dees (voorzitter), Henk Egberts,
weten neem dan contact op met de
Pieter van Gent, Bert Gerritsma, Arend de Jong (vicevoorzitter),
afdeling pensioenservice van Blue
Rob Kies, Gerard Lagendaal (vicevoorzitter), Gerda van der Landen,
Sky Group, dan ontvangt u een nieuw
Menno Ritsema, Peter Schelvis, Remco Smit, Henny Essenberg
wachtwoord.
2
Hoe belegt uw pensioenfonds?
Werkgevers, werknemers en overheid hebben onlangs een De kranten staan bol van de berichten over de beleggingen van pensioenfondsen. En natuurlijk vooral over wat pensioenfondsen daarbij allemaal fout doen, want goed nieuws is geen nieuws. De KLM pensioenfondsen hebben geen beleggingen in Griekse staatsobligaties en ook niet in Italiaanse, Spaanse of Portugese obligaties. En in Ierland al evenmin. Dat blijft voorlopig zo. Maar hoe belegt uw pensioenfonds dan wel? Je hoort wel eens zeggen dat pensioenfondsen lange termijn beleggers zijn en dat ze zoveel geld te beleggen hebben, dat ze wel moeten beleggen in alles wat los en vast zit. En op de lange termijn komt alles goed, dus geen probleem. Maar zo eenvoudig is het niet. Hoe zit het dan wel? Een pensioenfonds moet pensioenen betalen, ongeacht de omstandigheden. Sommige pensioenen moeten al op korte of hele korte termijn worden betaald, andere pas op veel langere termijn. Dat betekent dat een pensioenfonds zeker niet alle middelen op de lange termijn kan beleggen. Ook morgen moeten er middelen zijn om pensioenen uit te betalen. Maar om ook op de lange termijn pensioenen te kunnen betalen en liefst waardevaste pen sioenen, moet een fonds natuurlijk ook rendement maken. Rendement gaat altijd samen met risico’s. Bij elkaar betekent dit dat een pensioenfonds moet zorgen voor zekerheid op korte en lange termijn en tegelijkertijd moet zorgen voor voldoende rendement. En dat is precies hoe de beleggingsstrategie van de KLM pensioenfondsen in elkaar zit. Ruwweg de helft van de beleggingen van uw pensioenfonds is in vastrentende beleggingen, dat wil zeggen, obligaties van overheden en bedrijven over de hele wereld. Het grootste deel daarvan, ruim tweederde, wordt belegd in staatsobligaties van landen als Nederland, Duitsland, Frankrijk en Het Verenigd Koninkrijk. Landen met de hoogste kredietwaardig heid. Deze beleggingen zorgen voor een stabiele stroom rente-ontvangsten. Dat is prettig als je elke maand pensioenen moet betalen. Voor een deel van de staatsobligaties geldt dat het rendement is gekoppeld aan de ontwikkeling van de inflatie. Hoe hoger de inflatie, hoe hoger het rendement. Dat is belangrijk als je de pensioenen elk jaar wilt aanpassen aan de prijsstijging. Het deel van de obligatiebeleggingen dat het fonds niet nodig heeft om de pensioenverplichtingen te ‘matchen’, wordt gebruikt om te beleggen in gemiddeld wat hoger renderende obligaties van opkomende landen en allerlei bedrijven. De andere helft van de beleggingen gaat naar aandelen en onroerend goed. Ook de onroerend goed beleggingen hebben als doel om een stabiele stroom van rendementen op te leveren met het oog op de pensioenverplichtingen. De aandelenbeleggingen hebben vooral het doel om op langere termijn een goed rendement op te leveren. Daarom is een kwart van de aandelenbeleggingen ook in bedrijven in opkomende markten met een relatief sterke economische groei. Naast al deze beleggingen hebben de pensioenfondsen ook nog een aantal risico’s geheel of ten dele afgedekt. Zo is het goed gebruik dat bijna alle koersrisico’s op buitenlandse valuta’s worden afgedekt. De valutakoersen zijn soms sterk in beweging. Voor een pensioenfonds is dat niet gewenst. Uw pensioenfonds heeft ook een belangrijk deel van het neerwaartse koers risico op de aandelenbeleggingen ‘verzekerd’ met een soort langlopende put-optie. Tenslotte heeft uw fonds nog een groot deel van het risico van een plotselinge rentedaling afgedekt. Hoe lager de rente hoe sterker de toekomstige pensioenverplichtingen op het fonds drukken. Dat is ook een risico dat een pensioenfonds graag wil beperken. De belangrijkste doelstelling van het beleggingsbeleid is dus dat de inkomsten en beleggingsrendementen zoveel mogelijk de pensioenverplichtingen volgen. En in de tweede plaats moet er rendement gemaakt worden zodat ook op de lange termijn de koopkracht van de pensioenen kan worden behouden. Beleggen voor een pensioenfonds is best ingewikkeld, maar de strategie er achter is eigenlijk heel eenvoudig.
Toine van der Stee, directeur Algemeen Pensioenfonds KLM
focus juli 2011
3
INTERACTIE
‘Hoe wordt mijn pensioen nu precies opgebouwd?’ ‘Zowel de werknemer als de werkgever betalen mee aan de pensioenpremie’ Danielle van den Broek-Goudriaan ‘Momenteel werk ik als Employee Business
Jan van den Brink is bestuurslid van het pensioenfonds voor het KLM grondpersoneel.
Support en behandel ik allerlei vragen rondom het betaalproces van de facturen van de KLM. Ik ben vraagbaak voor alle vragen gerelateerd aan betalingen en administratieve verwerking. Daarbinnen ben ik specifiek verantwoordelijk voor het behandelen en betaalbaar stellen van de zogenaamde fuel facturen van alle leveranciers wereldwijd.’
Toch is hij niet in dienst van KLM. ‘Ik zit in het bestuur van het pensioenfonds als afgevaar digde van de vakbond FNV’, zegt Van den Brink. ‘Het bestuur bestaat uit vier afgevaardigden van de werknemers, twee namens de gepensioneerden en zes namens de werkgever. Ik wil echter benadrukken dat wij als bestuur collectief optreden. Voor dit interview zit ik hier ook als pensioenbestuurder en niet als vakbondsman.’
Deelnemer in gesprek met bestuurslid
Een-op-een Het onderwerp pensioenen roept vaak enorm veel vragen op. Dat komt omdat veel mensen niet precies weten wat pensioen inhoudt. In de rubriek Eén-op-één ondervraagt een deelnemer van het pensioenfonds daarom een bestuurslid van datzelfde fonds. Deze keer is het de beurt aan Danielle van den BroekGoudriaan, administratief medewerkster bij KLM Accounting Services en Jan van den Brink, vakbondsbestuurder en bestuurslid van het pensioenfonds voor grondpersoneel.
4
DBG: Hoe wordt het pensioen opgebouwd?
en het ouderschapsverlof hebben geen invloed op je pensioen,
JB: ‘Elk jaar dat je werkt, bouw je een stukje pensioen op. Het
omdat de werkgever het pensioen dan doorbetaalt. Ook dan
is wettelijk zo geregeld dat je tot een bepaald maximum per
moet je wel zelf de werknemerspremie betalen. Onlangs heeft
jaar kunt opbouwen. Momenteel bouw je jaarlijks 2,25% van
de wetgever het ouderschapsverlof uitgebreid. De KLM was van
je pensioen op. Dat percentage wordt berekend over de pen
plan om de pensioendoorbetaling te beperken tot de oorspron-
sioengrondslag. De pensioengrondslag is het deel van je salaris
kelijke duur. Dat is onder druk van de vakbonden echter niet
waarover je pensioen opbouwt. Je bouwt namelijk niet over je
gebeurd.’
volledige salaris pensioen op, omdat je straks ook gebruik gaat maken van de AOW. Door een standaardbedrag, de franchise,
DBG: Hoe wordt de pensioenpremie precies berekend en
van je salaris af te trekken, houd je de pensioengrondslag over.’
betaalt de KLM hieraan mee? JB: ’Zowel de werknemer als de werkgever betalen mee aan
DBG: Bestaat er verschil tussen fulltime en parttime
de pensioenpremie. De totale premie bedraagt 24% van het
werknemers?
maandsalaris plus de vakantietoeslag en variabel inkomen
JB: ‘Uiteraard. Als je meer werkt, bouw je meer pensioen op. Als
zoals de ploegendiensttoeslag als dat van toepassing is. Iedere
je tien jaar voltijd werkt, bouw je meer pensioen op dan iemand
deelnemer betaalt elke maand in principe 5,2% van de werk-
die tien jaar in deeltijd werkt. Je bouwt altijd naar verhouding
nemerspensioengrondslag aan premie. Dat percentage ver-
pensioen op.’
schilt voor elk pensioenfonds omdat het afhankelijk is van de pensioenafspraken die gemaakt zijn. Voor ons fonds is 5,2%
DBG: Heeft onbetaald verlof, werktijdsverkorting of
afgesproken. Dat percentage mag zowel naar boven als bene-
ouderschapsverlof invloed op je pensioen?
den met 2% bijgesteld worden. De afgelopen jaren hebben de
JB: ‘Dat zijn allemaal arbeidsvoorwaarden. Wat betreft onbe-
deelnemers een premiekorting gekregen en betaalden zij 3,2%.
taald verlof staat in de cao voor grondpersoneel dat de KLM
Dat zal binnenkort veranderen en dan zal de premiebijdrage
tot een maand pensioenpremie betaalt. Dat geldt ook voor de
stapsgewijs worden teruggebracht naar het oorspronkelijk
deelnemer zelf. Ga je langer op onbetaald verlof, dan moet je
niveau van 5,2%. Dat is op zichzelf nog steeds een vrij laag
wel de volledige premie, werknemers- én werkgeversdeel,
percentage in vergelijking met andere fondsen. De KLM betaalt
betalen terwijl je geen inkomsten hebt. De werktijdverkorting
de rest van de premie.’ focus juli 2011
5
interactie
kort
Op de agenda van het bestuur
DBG: Hoe wordt je pensioenuitkering berekend?
dekken. Inmiddels hebben we in onze rekenmodellen rekening
JB: ‘Je pensioenuitkering is wat je in al je werkzame jaren in
gehouden met de stijgende levensverwachting, maar dat kostte
totaal hebt opgebouwd. Tel de bedragen die je in alle jaren hebt
natuurlijk wel geld en zorgde voor een verlaging van de dek-
Het bestuur van het pensioenfonds zal de komende
opgebouwd op, dan krijg je het bedrag waar je recht op hebt.
kingsgraad.’
maanden aandacht geven aan de volgende onderwerpen:
staat, is dit bedrag ook gegarandeerd.’
DBG: Is het dan mogelijk om eerder opgebouwd pensioen
Juni
mee te nemen naar de KLM?
Het bestuur spreekt uitgebreid over een rapport dat door de
DBG: Wat is precies de dekkingsgraad en wat gebeurt er
JB: ‘Dat kan en dat noemen we waardeoverdracht. Dat moet
Asset Liability Management (ALM) commissie is opgesteld.
als die daalt onder de 100?
je wel binnen zes maanden na je indiensttreding regelen.
Deze commissie heeft de afgelopen maanden studie gedaan
JB: ‘De dekkingsgraad is de verhouding tussen de waarde van
Bij waardeoverdracht wordt je oude pensioen aangepast
naar de financieringsopzet van de pensioenregeling van het
de bezittingen van het pensioenfonds en de waarde van de
aan onze pensioenregeling. Als je oude pensioenregeling een
Algemeen Pensioenfonds KLM. De financieringsopzet is het
pensioenverplichtingen. Als de dekkingsgraad te laag is en
slechtere regeling is dan de KLM-regeling, is het ook iets
‘hart’ van elke pensioenregeling. Het gaat daarbij om zaken
onder de 105 komt, dan heeft het pensioenfonds niet genoeg
minder waard.’
als de benodigde pensioenpremie (Blijft de pensioenpremie
Zolang de dekkingsgraad van het pensioenfonds er goed voor
geld om alle pensioenen volledig uit te keren. Dan hebben we
betaalbaar? Is de pensioenpremie stabiel? Hoe hoog mag de DBG: Hoe is de opbouw in het KLM pensioenfonds
pensioenpremie maximaal zijn?) en de indexatie (Wanneer en
pensioenen niet meer geïndexeerd kunnen worden. De inflatie
opgenomen tussen het 65e en 66e levensjaar?
onder welke voorwaarden worden de pensioenen geïndexeerd?).
wordt dan niet doorgerekend en je verliest aan koopkracht. In
JB: ‘Dat is nog niet geregeld. Momenteel staat er in de pen
De financieringsafspraken waarmee nu nog gewerkt wordt zijn
feite wordt je pensioen dan minder waard.’
sioenovereenkomst dat je op je 65ste stopt met het opbouwen
van 1 januari 2007. De wereld zag er toen anders uit.
van pensioen.’
Er is een grote financiële crisis geweest in 2008 en 2009. Verder
dus een groot probleem! Dat zou namelijk ook betekenen dat de
DBG: Is dat weleens bij ons fonds gebeurd?
blijkt uit onderzoek dat mensen steeds langer leven. Ook is er
JB: Als pensioenfonds moeten wij twee grenzen in de gaten
DBG: Maar we moeten wel langer doorwerken?
wetgeving in de maak die nieuwe eisen stelt aan de financiering
houden. De ondergrens van 105%, maar er is ook een vereiste
JB: ‘Dat zijn inderdaad de plannen, maar officieel is dat nog
van pensioenregelingen. Al deze zaken worden waar mogelijk
In juli start het bestuur met individuele evaluatiegesprekken
grens die bij de huidige risicohouding van het bestuur rond de
niet geregeld. Er is een wet in de maak waarin staat dat we tot
meegenomen in de studies die de ALM-commissie doet. In de
van bestuursleden zelf. Bij een professioneel bestuur hoort
118% en 119% ligt. Die geeft aan of je als pensioenfonds vol-
66 of 67 jaar moeten doorwerken. Als die wordt aangenomen,
studies worden allerlei economische scenario’s doorgerekend.
ook een stevige zelfevaluatie.
zal er ook gekeken worden naar de pensioenopbouw.’
Niemand weet precies hoe de economie in Nederland en
doende reserves in kas hebt. Dat is een wettelijke voorwaarde.
elders eruit zal zien, maar het maakt natuurlijk veel uit of de
Continu alert
opstellen waarin je aangeeft hoe je binnen vijftien jaar weer
DBG: Klopt het dat bij een echtscheiding de helft van het
economie met een hoog of laag percentage groeit en of er hoge
Verder is het bestuur continu alert op de naweeën van de
voldoende buffers hebt. Ons fonds heeft in 2009 zo’n herstel-
pensioen aan de ex-partner moet worden overgedragen?
of lage inflatie is. De effecten van zulke onzekerheden worden
financiële crisis. Houdt de euro stand? Hoe gaat Griekenland
plan moeten opstellen. Daardoor heeft KLM in 2009 meer pre-
JB: ‘Vroeger was de man vaak kostwinner. Als er dan een schei-
zoveel mogelijk doorgerekend en daarna uitvoerig besproken.
zijn enorme schulden afbetalen? Houdt de VS het vol om zijn
mie moeten betalen. In 2009 zijn we onder de grens van 105%
ding plaatvond, had de vrouw geen enkel recht op het pensioen
geschoten. Maar omdat dat voor korte tijd was, heeft dat door
van haar man. Onrechtvaardig natuurlijk en daarom is besloten
Juli
regelmatig, als het nodig is elke dag, informeren over deze
het huidige indexatiebeleid geen gevolgen voor de indexatie van
dat na een scheiding beiden recht hebben op een deel van het
In juli neemt het bestuur besluiten op basis van het rapport van
zaken.
de pensioenen gehad. Op dit moment schommelt de dekkings-
tot dan toe opgebouwde pensioen.’
de ALM-commissie. Het bestuur volgt uiteraard de voortgang
Na de zomer zal ook duidelijk worden wat de status en
van het Pensioenakkoord en houdt er rekening mee dat dit
voortgang is van het pensioenakkoord tussen de landelijke
Zodra je onder die grens zakt, moet je als fonds een herstelplan
graad rond de 125% en 128%.
enorme staatsschuld te financieren? Het bestuur laat zich
DBG: Vroeger mocht je na 40 dienstjaren bij KLM eruit.
tot aanvulling van de ALM-studie kan leiden. De conclusies
werkgevers- en werknemersorganisaties. Ook zal de minister
DBG: Hoe kan zo’n dekkingsgraad opeens zakken?
Is dat nog steeds mogelijk?
worden voorgelegd aan het arbeidsvoorwaardelijk overleg.
van sociale zaken en werkgelegenheid naar verwachting
JB: ‘Door de crisis stonden zowel de rente als de beleggingen
JB: ‘Nee, dat is niet meer mogelijk. Die regeling is enige jaren
Dit zijn de werkgever (KLM) en de vakbonden. Die partijen
meer duidelijk hebben gecreëerd over hoe de pensioenfonds
onder druk. Daarnaast leven mensen steeds langer. Dat bete-
geleden afgeschaft. Dat is gedaan omdat de fiscale regels
bepalen in onderhandelingen hoe de financieringsopzet van
organen (bestuur, deelnemersraad, verantwoordingsorgaan,
kent dat het pensioen langer doorbetaald moet worden en dus
op enig moment gewijzigd zijn en de regeling daardoor veel
de pensioenregeling er uit zal zien de komende jaren. Als de
visitatiecommissie enz.) er wettelijk uit gaan zien in de
duurder wordt. Wat betreft de rente en de beleggingen hebben
te duur werd. Het was ook geen pensioen, het was een KLM-
financieringsafspraken definitief zijn wordt u hierover door het
toekomst. Het bestuur volgt dit op de voet en zal bij meer
wij als fonds maatregelen genomen door de grote risico’s af te
regeling die door het pensioenfonds werd uitgevoerd.’
pensioenfonds geïnformeerd.
duidelijkheid hierover in beraad gaan en conclusies trekken.
6
•
•
focus juli 2011
7
update
‘Door tijdig beschermingsmaatregelen te nemen voor de dalende rente heeft het fonds deze storm goed doorstaan. We hebben onze blik nu op de toekomst gericht en doen er alles aan om de fundamenten van het fonds nog steviger te maken.’ Gerard Lagendaal, vicevoorzitter van het Algemeen Pensioenfonds KLM
Samenvatting jaarverslag 2010
Turbulent jaar
uitkering ontvangen. Hier is in het verleden geen premie voor
Het afgelopen jaar was voor het KLM Algemeen Pensioenfonds
betaald en dit moet nu gefinancierd worden uit de reserves.
een jaar met twee gezichten. Aan de ene kant was er positief
Zo zijn de pensioenverplichtingen de afgelopen twee jaar met
nieuws over de beleggingen: de waarde hiervan steeg tot het
ca. 6% verhoogd. De verhoging heeft een negatief effect op
niveau van voor de financiële crisis. Aan de andere kant zorgde
de dekkingsgraad. Over de periode 2006-2011 leidde de toege
de lage kapitaalmarktrente medio 2010 voor commotie. Een
nomen levensverwachting tot een relatieve daling van de
lage rente betekent hogere pensioenverplichtingen en een
dekkingsgraad van 14%.
dalende dekkingsgraad. Bij veel Nederlandse pensioenfondsen was dit het geval, wat tot onzekerheid leidde bij de deelnemers.
Goed rendement
De onzekerheid werd nog vergroot toen het erop leek dat som-
De beleggingen van het fonds rendeerden in 2010 goed. Over
mige fondsen zouden overgaan tot verlagen van de pensioen-
de totale portefeuille werd een rendement gehaald van 9,9%.
uitkeringen per 2011. Bij het Algemeen Pensioenfonds KLM is
Het bestuur besloot het risico op de aandelenportefeuille
het zogeheten ‘afstempelen’ zeker niet aan de orde geweest.
voor een deel af te dekken, om zo beter bestand te zijn tegen
De dekkingsgraad daalde in augustus, tot vlak boven de wet-
plotselinge dalingen van de aandelenbeurzen. Bij de obligatie-
telijke ondergrens van 105%. In de laatste maanden van het
portefeuille was de aandacht van het bestuur vooral gericht
jaar steeg de rente weer en nam ook de dekkingsgraad toe tot
op de problemen rond eurolanden met een grote staatsschuld.
122% eind december.
Zo besloot het bestuur al vroeg niet meer te beleggen in Spaanse obligaties. Dit had een positief effect op het resultaat.
Vinger aan de pols
In maart 2011 besloot het bestuur om private equity op te
Het bestuur van het fonds hield het afgelopen jaar de ontwik-
nemen in de beleggingsportefeuille van het fonds. Het gaat dan
keling op de financiële markten en de impact op de dekkings-
om beleggingen in niet-beursgenoteerde bedrijven.
graad scherp in de gaten. In de periode van de extreem lage rentestand (juli tot en met augustus) werd het bestuur dage-
Indexatie
lijks op de hoogte gehouden. Omdat het bestuur er in 2009 al
De dekkingsgraad van 122% wijst op een solide financiële
voor had gekozen om het renterisico deels af te dekken, viel de
positie van het pensioenfonds. Het bestuur nam eind vorig jaar
schade voor het fonds mee. Toch hield het bestuur rekening
daarom een positief indexatiebesluit voor 2011. Per 1 januari
met alle scenario’s en deed het onderzoek naar de gevolgen van
zijn de pensioenuitkeringen en de premievrije aanspraken met
de scenario’s voor het fonds en de deelnemers. Extra maat
1,4% verhoogd. De indexatie van aanspraken van premiebe-
regelen bleken echter op dat moment nog niet nodig. Wel loopt
talende deelnemers is afhankelijk van de loonontwikkeling bij
het onderzoek nog steeds door en wordt uitgezocht hoe het
KLM. Omdat er sinds begin 2010 geen nieuwe ‘loonronde’ is
fonds toekomstbestendig kan blijven met een goede evenwich-
geweest, vond er per begin 2011 geen indexatie plaats.
tige belangenverdeling. Daarbij komen alle variabelen aan de orde en wordt niets uitgesloten. Belangrijke zaken zijn daarbij
Eenvoudiger
langer leven, economische verwachtingen, indexatie, rente- en
Het bestuur voerde in 2010 enkele vereenvoudigingen door in
inflatie-ontwikkelingen.
de pensioenregeling. Zo worden de betalingen voor ploegendiensten en variabele uitkeringen nu direct opgenomen in de
8
Langer leven
pensioengrondslag. Dit zal naar verwachting leiden tot minder
De stijgende levensverwachting was een ander onderwerp waar
mutaties in de pensioenadministratie. Verder zijn de berekenin-
het bestuur actie op ondernam. Cijfers van het CBS en het
gen voor het arbeidsongeschiktheidspensioen versimpeld.
Actuarieel Genootschap geven aan dat Nederlanders steeds
Met dergelijke vereenvoudigingen zorgt het fonds voor een
ouder worden en dat ze daarmee ook langer een pensioen-
goedkopere pensioenuitvoering. focus juli 2011
9
KERNCIJFERS ‘Risicomanagement is een steeds grotere rol gaan spelen. De financiële conditie van het fonds wordt beïnvloed door externe factoren en het beheersen van de risico’s die hieruit voortvloeien is een belangrijke opdracht van het bestuur.’ Arend de Jong, vicevoorzitter van het Algemeen Pensioenfonds KLM
(bedragen in miljoenen euro’s)
2010
2009
15.064
15.297
Aantal gewezen deelnemers
8.626
8.422
Aantal pensioengerechtigden
9.528
9.338
33.218
33.057
164,4
167,4
-
29,0
-8,6
-14,4
Premies inclusief extra premie en premiekorting
155,8
182,0
Pensioenuitkeringen
138,5
133,4
969,6
964,2
4.173,3
3.675,1
122%
124,8%
80,3%
80,4%
Deelnemers Aantal actieve deelnemers
Totaal
‘Dat we gemiddeld langer gaan leven is natuurlijk goed nieuws, maar voor het pensioenfonds betekent het een aanpassing van de voorziening voor de pensioenverplichtingen, met een negatief effect op de dekkingsgraad.’ Gerard Lagendaal, vicevoorzitter van het Algemeen Pensioenfonds KLM
‘Het is van groot belang dat iedereen zich bewust is van de risico’s en onzekerheden die er zijn bij pensioen. Communicatie met deelnemers krijgt dan ook veel aandacht, waarbij we ook altijd vooruitblikken naar toekomstige ontwikkelingen.’ Arend de Jong, vicevoorzitter van het Algemeen Pensioenfonds KLM
Premies en uitkeringen Premies vóór en extra premie en premiekorting Extra premie Premiekorting
Vermogen Stichtingskapitaal en reserves Voorziening pensioenverplichtingen
Dekkingsgraad (nominaal) Dekkingsgraad (reëel)
Indexering
Pensioenakkoord
Goudswaard op. Het bestuur van het Algemeen Pensioenfonds
Ook landelijk gezien waren er belangrijke pensioenontwikke
KLM maakte een ambitieus deskundigheidsplan. In dit plan
Pensioenrechten actieve deelnemers
0,0%
1,25%
lingen. In juni vorig jaar sloten werkgevers en vakbonden
zitten onder meer scholingsactiviteiten voor bestuursleden en
Ingegane pensioenen en premievrije pensioenrechten
1,4%
0,4%
binnen de Stichting van de Arbeid een akkoord over aan
het instellen van het ‘toehoorderschap’ bij vergaderingen van
Vastgoed
462,2
340,9
Aandelen
2.204,4
2.053,6
Vastrentende waarden
2.317,0
2.187,5
passingen in het Nederlandse pensioenstelsel. Het doel is om
het bestuur. Het is een nieuwe vorm van kennisoverdracht tus-
het stelsel beter bestand te maken tegen een sterke waarde
sen zittende en potentiële bestuursleden. Kandidaten voor het
daling van de beleggingen en de gestegen levensverwachting.
toehoorderschap worden geselecteerd door KLM en de organisa-
In het akkoord stellen werkgevers en vakbonden voor de pen
ties van werknemers en gepensioneerden.
sioenleeftijd te koppelen aan de levensverwachting. Daarnaast
Beleggingen
wordt in het akkoord naar manieren gezocht om de pensioenen
Communicatie
Overig
167,2
67,5
meer afhankelijk te maken van de beleggingsresultaten. Verder
Ook communicatie stond in 2010 hoog op de bestuursagenda.
worden ook een verhoging van de AOW-leeftijd en een hogere
Vooral in de maanden augustus en september toen veel deel
Totaal
5.150,8
4.649,5
AOW-uitkering in het akkoord betrokken. Sinds juni 2010 over-
nemers zich zorgen maakten over hun pensioen. Deelnemers
leggen de sociale partners over de uitwerking van dit akkoord.
ontvingen in september een nieuwsbrief van het bestuur over
Rendementen
Kort voor het in druk gaan van deze Focus hebben sociale
de financiële situatie van het fonds. Verder publiceert het
Totaalrendement
9,9%
17,7%
partners overeenstemming bereikt. wel wordt het akkoord nog
bestuur elke maand de dekkingsgraad op de website en na
aan de achterbannen voorgelegd. Als het akkoord definitief
afloop van ieder kwartaal een bericht met de financiële resul-
is, zullen de arbeidvoorwaardelijke partijen bij KLM bekijken
taten. Ook in Focus wordt aandacht besteed aan het financiële
Vijfjaarsgemiddeld totaalrendement
3,3%
4,2%
in hoeverre het akkoord en eventuele aanvullende wetgeving
beleid van het fonds. Op de website is de pensioenplanner-
gevolgen hebben voor de pensioenregeling.
toepassing uitgebreid. Deelnemers kunnen nu ook zien welke
Tienjaarsgemiddeld totaalrendement
4,4%
3,6%
gegevens in het verleden zijn gebruikt om de pensioenaan
Deskundigheid
spraken te bepalen. Verder wordt het inkomen na pensionering
Een ander onderwerp dat landelijk veel aandacht kreeg, was de
inzichtelijker gepresenteerd.
aandacht voor goed pensioenfondsbestuur en een heldere communicatie naar de deelnemers. Veel pensioenfondsen pakten de aanbevelingen in de rapporten van de commissies Frijns en 10
•
Meer Lezen? Het volledige jaarverslag kunt u als dynamische versie bekijken op de website www.klmgrondfonds.nl. De gedrukte versie kunt u opvragen bij de afdeling pensioenservice van Blue Sky Group.
focus juli 2011
11
toekomstvisie
Beleggen in Private Equity: wat betekent dat?
Sprinkhanen van de economie?
‘Private Equity is privaat vermogen dat geïnvesteerd wordt in niet-beursgenoteerde ondernemingen.’
Iets anders waar de KLM- pensioen besturen beducht voor waren, was het imago van Private Equity. ‘Een aantal jaren geleden werden participatiemaatschappijen nog weleens aangeduid als de sprinkhanen van de economie’, zegt Roijakkers. ‘En dat was niet als compliment bedoeld. Er bestaat een beeld van participatiemaatschappijen die alles opkopen en een onderneming opzadelen met te veel schulden. Excessen heb je overal en naar aanleiding van deze
Pensioenfondsen hebben veel geld in kas, maar daar staat tegenover dat ze ook veel verplichtingen hebben. Om ook in de toekomst de pensioenen uit te kunnen betalen, zoeken pensioenfondsen altijd naar mogelijkheden om goede rendementen uit beleggingen te halen. Na uitvoerig overleg met de besturen gaan de KLM-pensioenfondsen nu ook beleggen in Private Equity. Mark Burbach, Chief Investment Officer, en Marc Roijakkers, Senior Fund Manager Alternatives, van Blue Sky Group vertellen over de mogelijkheden en onmogelijkheden van Private Equity.
misstanden is een aantal onderzoeken gedaan naar Private Equity. Die onderzoeken laten een heel ander beeld zien. Een van de positieve effecten is namelijk dat Private Equity de werkgelegenheid stimuleert. Het is vooral belangrijk dat we goed kijken met welke participatiemaatschappijen we in zee gaan.’
Aan de slag met Private Equity ‘De tijd om nu in Private Equity te stappen, lijkt gunstig’, zegt Burbach. ‘De aankoop van deelnemingen ligt nu lager dan pakweg drie jaar geleden. We zijn
Private Equity, letterlijk privaat vermo-
Burbach. ‘Denk aan familiebedrijven of
gen, is een brede term die verwijst naar
beginnende ondernemingen. Er zijn ook
patiemaatschappij een heel bedrijfsplan
dat als we onze pensioenregelingen
te leren kennen. We hopen in de tweede
investeringen in bedrijven die niet aan
bedrijven die bewust niet naar de beurs
klaar en gaat daar in de onderneming
betaalbaar willen houden, we rendement
helft van 2011 de eerste investeringen te
de beurs genoteerd zijn. Als beursgeno-
willen, omdat ze dan aan veel meer
actief mee aan de slag. Er wordt geïnves-
moeten maken met onze portefeuille.
gaan doen. Binnenkort zal Private Equity
teerde ondernemingen geld nodig heb-
regels moeten voldoen. Maar er zijn
teerd in kennis, marketing en research &
Dat kan met Private Equity, zonder dat
dan terug te vinden zijn in de rapporta-
ben, dan kunnen zij relatief eenvoudig
enorm veel bedrijven die geen beurs
development. Alle knowhow, ervaring en
het risicoprofiel van onze totale porte
ges over de beleggingen. Men moet zich
extra aandelen uitgeven om zo aan meer
notering hebben en het ontzettend goed
netwerken worden ingezet om de onder-
feuille omhoog gaat. Sterker nog: je zou
wel realiseren dat het een jaar of vijf
geld te komen. Door de beursnotering
doen. Via het opzetten van ons Private
neming naar een hoger niveau te tillen.
zelfs kunnen zeggen dat doordat we
zal duren voordat er echt iets materieel
is een bedrijf al bekend bij een breder
Equity programma kunnen wij als pen-
Na ongeveer vijf jaar moet de onderne-
onze beleggingen nog meer spreiden,
zichtbaar is in de portefeuille. Ik denk dat
publiek. Een bedrijf dat niet aan de beurs
sioenfonds deelnemen in deze bedrijven.
ming een stuk meer waard zijn dan de
het totale risico van de portefeuille zelfs
Private Equity een welkome toevoeging
genoteerd is en de naamsbekendheid
Op die manier hopen we mee te profite-
prijs waarvoor die is aangekocht. Als de
iets daalt.’
is aan ons beleggingsuniversum.’
mist, heeft twee opties: lenen bij de bank
ren van hun groei.’
onderneming dan met winst verkocht
of aankloppen bij private investeerders.
•
wordt, wordt het rendement verdeeld
Zowel banken als investeerders zijn
Hoe werkt Private Equity?
natuurlijk alleen bereid om geld uit te
Beleggen in Private Equity gaat meestal
lenen aan of te investeren in bedrijven
via gespecialiseerde fondsen, die ook
Risico’s
die de potentie hebben om te groeien.
wel participatiemaatschappijen worden
De KLM-pensioenfondsen staan er
‘Er zijn veel redenen waarom een bedrijf
genoemd. ‘Als pensioenfonds commit-
momenteel redelijk goed voor. De pen
niet aan de beurs genoteerd staat’, zegt
teren wij geld aan een participatie-
sioenbesturen moesten daarom ook
maatschappij’, zegt Roijakkers. ‘Deze
overtuigd worden van het belang om te
participatiemaatschappij investeert
beleggen in niet-beursgenoteerde onder
dat geld vervolgens in een niet-beurs-
nemingen. Burbach: ‘In Europa is het
genoteerde onderneming waarvan men
normaal om 5% Private Equity in je
verwacht dat deze waarde kan toevoegen
totale portefeuille te hebben. We hebben
in de toekomst. Vaak heeft de partici-
de pensioenbesturen ook voorgehouden
‘Als we pensioenen in de toekomst betaalbaar willen houden, dan moeten we meer rendement maken met onze beleggingsportefeuille’ 12
lang bezig geweest om de markt goed
onder de investeerders.’
Gerda van der Landen, bestuurder Algemeen Pensioenfonds KLM ‘Op basis van een uitgebreide
business case en een actieve ‘vraag en antwoord’ sessie met Blue Sky Group heeft het bestuur positief besloten ten aanzien van het toevoegen van Private Equity in de strategische beleggingsportefeuille van het pensioenfonds. Het beleggen in Private Equity geeft de mogelijkheid om een hoger verwacht rendement te realiseren terwijl tegelijkertijd het risico wordt verlaagd door een grotere diversificatie binnen de beleggingsportefeuille. De komende jaren zal stap voor stap, tot in het totaal 10% van de aandelenportefeuille, in Private Equity worden belegd.’
focus juli 2011
13
Pensioenservice
kort
‘Wij zijn er voor alle deelnemers!’ Patrick Verweij is allround medewerker bij de afdeling Pensioenservice van Blue Sky Group. Samen met zijn collega’s beantwoordt hij alle denkbare vragen over het pensioen. ‘Onze deelnemers precies laten weten waar ze aan toe zijn, daar zetten wij ons de hele dag voor in.’
Financiële positie van het algemeen Pensioenfonds KLM Naast de nominale dekkingsgraad publiceert het pensioenfonds in deze
In april publiceerde de Autoriteit Financiële
Focus ook de reële dekkingraad. Bij de berekening van de reële dekkings
Markten (AFM) de resultaten van het onder
graad wordt naast het vermogen van het fonds en de verplichtingen ook
zoek naar de hoogte van de administratie- en
met de stijging van de prijzen in de toekomst rekening gehouden. Hierdoor
beleggingskosten van pensioenregelingen.
valt de reële dekkingsgraad lager uit dan de nominale dekkingsgraad. De nominale dekkingsgraad was eind mei 127,1%, de reële dekkingsgraad
De bevindingen uit dit onderzoek zijn:
was 80%. Ten opzichte van april is dit een daling, die voornamelijk
•K osten hebben grote invloed op het ouder-
Op de afdeling Pensioenservice houdt
Goeie communicatie rondom het pen-
veroorzaakt wordt door de daling van de rente. Bij de beoordeling van
Patrick zich bezig met vragen via
sioen is een uitdaging, volgens hem.
de wettelijke buffers wordt gekeken naar de nominale dekkingsgraad.
telefoon en mail, het bijhouden van de
‘Hoe meer ik erover te weten kom, hoe
De vereiste nominale dekkingsgraad is voor dit fonds 118,8%.
uitkeringsadministratie en mutaties,
interessanter het wordt. En het pensioen
In onderstaande grafiek kunt u zien hoe de dekkingsgraad zich de
het controleren van de Uniforme pen
is ook voor iedereen verschillend. Zo zijn
sioenoverzichten (UPO’s) en persoonlijke
er soms heel specifieke overgangsgeval-
gesprekken met bezoekers.
len die precies tussen oude en nieuwe
In de praktijk is een duidelijke uitleg over
reglementen in vallen. Dat levert dan een
het pensioen vaak broodnodig. Patrick:
hoop spit- en uitzoekwerk op. Daar hou
‘Ik vind het leuk om in een persoonlijk gesprek mijn pensioenkennis over te brengen op deelnemers’
‘Soms reageren mensen wel eens teleur-
ik van. Bovendien vind ik het leuk om
gesteld. Dan hadden ze toch gehoopt dat
mijn kennis over te brengen op deel-
hun pensioen hoger zou uitvallen. Ook
nemers, met name in een persoonlijk
van wát je aan pensioen opbouwt en
in zo’n situatie is het goed om inzicht te
gesprek. Als bezoekers vertrekken met
voor wie.’ Denk bijvoorbeeld eens aan de
kunnen geven. Maar over het algemeen
‘Nu snap ik het tenminste!’, dat is toch
situatie voor nabestaanden. Nare finan-
reageren onze bezoekers heel positief
pure winst?!’
hoor. ‘Goed geregeld’ is toch wel een veel
onderzoek AFM naar kosten pensioenfondsen
domspensioen. • De kosten van pensioenfondsen van gelijke omvang verschillen sterk, zeker de administratiekosten. • Vooral kleine tot middelgrote pensioenfondsen
afgelopen jaren heeft ontwikkeld.
kunnen kosten besparen door schaalvergroting en door pensioenregelingen te vereenvoudigen.
200%
• Veel pensioenfondsen rapporteren niet alle
180%
kosten.
160%
De AFM geeft aan dat pensioenfondsen efficiën-
140%
ter kunnen werken en dat de transparantie over de kosten veel beter moet.
120% 100%
Hoe zit dat bij uw pensioenfonds?
ciële verrassingen bij overlijden kunnen
80%
Het bestuur van Algemeen Pensioenfonds KLM
met pensioen worden ondervangen. Ook
60%
heeft al langer een grote kostenbewustheid.
iets om je nú bewust van te zijn natuurlijk.
minimaal vereist vermogen 105%
kosten van het pensioenfonds, bedragen 0,35%
Pensioenservice terecht. ‘Domme vragen
Dus leg dat UPO nou niet zomaar weg
van het totale vermogen. Dit zijn kosten voor
een ‘startpunt’ in het UPO aan en lichten
bestaan niet’, is ons motto op de afdeling.
en schroom vooral niet om ons te raad
pensioenuitvoering, bestuursondersteuning en
we de belangrijkste bedragen uit. Dat
Het is gewoon goed om je bewust te zijn
plegen. Wij zijn er speciaal voor’.
vermogensbeheer en de kosten van externe ver-
•
geeft houvast. Maar inderdaad, er komt veel juridische taal bij pensioenen kijken en dan hebben we het nog niet over de veranderende regelgeving van de afgelopen tijd. We krijgen veel vragen over de onderwerpen waar Den Haag nu over praat en soms is het lastig daar al iets concreets over te zeggen.’
Spitwerk Met een achtergrond in de financiële advisering was het voor Patrick logisch over te stappen naar de pensioenbranche.
14
mrt 11
er dan nog vragen zijn, dan kun je bij
beginnen. Bij Pensioenservice wijzen we
dec 10
Daardoor weet je niet goed waar je moet
sep 10
geïnformeerd over alle kosten. De uitvoerings-
jun 10
vereiste nominale dekkingsgraad
mrt 10
wordt het bestuur van uw fonds regelmatig
dec 09
reële dekkingsgraad
van het bedrag dat jij later krijgt. Dat is
jun 09
en dat heeft weer invloed op de hoogte
vervroegd met pensioen gaan. Mochten
sep 09
gevolgen zijn van deeltijd werken of van
‘Het UPO bevat vooral véél informatie.
mrt 09
ongelezen op een grote stapel. Patrick:
dec 08
nisatie. Dit biedt talloze schaalvoordelen. Ook
sep 08
nominale dekkingsgraad
jun 08
streerd voor het nabestaandenpensioen
mrt 08
‘Maar zo iemand staat dan ook geregi-
Je kunt dan bijvoorbeeld zien wat de
dec 07
pensioenvragen is de pensioenplanner.
Vaak verdwijnt het jaarlijkse UPO
sep 07
Startpunt UPO
jun 07
partner aanmelden om te kunnen IPB’en.
mrt 07
gebeurt het dat jonge deelnemers een
Een handige tool voor een heleboel
dec 06
Domme vragen bestaan niet
gehoorde reactie bij de fondsen van KLM.’
De drie KLM-pensioenfondsen hebben de pen sioenuitvoering efficiënt ingericht door gebruik te maken van één pensioenuitvoeringsorga-
mogensbeheerders. Voor het bestuur is dat een aanvaardbaar niveau. Deze kosten liggen ruim
Top 3 van de meest gestelde vragen:
1 Hoeveel pensioen krijg ik straks precies? 2 Ik ga scheiden, wat betekent dat voor mijn pensioen? 3 Ik ga deeltijd werken, wat betekent dat voor mijn pensioen? Snel antwoord op deze vragen en al het andere dat u wilt weten over uw pensioen? Kijk op de website www.klmgrondfonds.nl, ook voor de pensioenplanner, of neem contact op met de afdeling pensioenservice via
[email protected] of telefoonnummer 020 - 426 62 10.
beneden het door AFM genoemde gemiddelde van 0,50%.
Wisseling in bestuur
Bob van der Wal
De KLM-pensioenfondsen werken ieder jaar mee Henny essenberg
aan het zogeheten CEM benchmark-onderzoek. Hieruit blijkt dat de KLM-pensioenfondsen kostenefficiënt zijn ten opzichte van andere,
In februari 2011 is Bob van der Wal teruggetreden als bestuurslid
vergelijkbare pensioenfondsen. Natuurlijk blijven
van het Algemeen Pensioenfonds KLM. Hij wordt opgevolgd door
de besturen van de KLM pensioenfondsen zeer
Henny Essenberg. Beiden zijn voorgedragen door de Vereniging voor
alert om alle kosten in de hand te houden, in
Hoger KLM Personeel (VHKP). Het bestuur dankt Bob voor zijn inzet
het belang van alle deelnemers en pensioen
voor het pensioenfonds.
gerechtigden.
focus juli 2011
15
Handig die digitale UPO Benieuwd wat 2011 gaat brengen Private Equity levert rendement
ons nabestaanden pensioen is ook goed geregeld Colofon Focus verschijnt driemaal per jaar en wordt verstuurd aan deelnemers en gepensioneerden van het Algemeen Pensioenfonds KLM. Redactie Monique van Dulken, Houda Stitou, Ike Veenendaal, Astrid Visser, Erik Voorhoeve Redactieadres Redactie Focus, Postbus 123, 1180 AC Amstelveen E
[email protected] Tekst Blue Sky Group B.V., Amstelveen, Lamar communicatie, Amsterdam Art direction, ontwerp en opmaak Frissewind_visuele communicatie, Amsterdam Fotografie Reinier Gerritsen, Amsterdam, Don Wijns, Amsterdam e.a. Illustratie Bart Sparnaaij, Berlijn Druk Drukkerij Aeroprint, Ouderkerk aan de Amstel
www.klmgrondfonds.nl
contact E
[email protected] T (020) 426 62 10 F (020) 426 63 85
