JAARVERSLAG 2014
J
Jaaroverzicht De Groninger Erfgoedwereld bestaat uit veel kleine en een enkele grote instelling. Door de inzet van al deze organisaties met vaak vrijwillige medewerkers is het mogelijk om de schat aan cultureel erfgoed te beheren en voor het publiek te presenteren. Als steuninstelling willen we er voor deze mensen zijn. Hoe wij dit doen laten we in hoofdlijnen in dit verslag zien. Voor extra informatie verwijzen wij naar de website www.erfgoedpartners.nl Erfgoedpartners is de provinciale steuninstelling voor beheerders van cultureel erfgoed. In 2013 is de organisatie ontstaan vanuit een samenwerking van het Museumhuis en het Molenhuis, met de ambitie om niet allen ondersteuning te bieden aan musea, borgen en molens, maar aan alle erfgoedbeheerders die van de expertise van Erfgoedpartners gebruik willen maken. In dit Jaarverslag 2014 dat hierna volgt, wordt verteld op welke wijze Erfgoedpartners deze ondersteuning biedt en welke projecten en activiteiten zijn georganiseerd. Erfgoedpartners organiseert twee keer per jaar Een kijkje in de keuken van een collega-instelling
Een paar projecten vragen om extra aandacht en toelichting. Erfgoedpartners heeft veel aandacht en inzet geleverd aan het programma Cultuureducatie met Kwaliteit. Zowel wat betreft aansturing van het project als geheel als wat betreft de ontwikkeling van erfgoedprojecten. Zo is de opleiding voor Erfgoedjuf- en meester opgezet en geëvalueerd en zijn 11 mensen opgeleid en 8 nog in opleiding. Erfgoedpartners probeert met de erfgoedjuffen en meesters een brug te slaan tussen het erfgoedveld met weinig specialistische kennis van erfgoedonderwijs en de scholen die een professionele aanpak verlangen. Daarnaast zijn 13 erfgoedtrajecten opgezet en uitgedacht. Erfgoedpartners heeft bewust veel in deze trajecten geïnvesteerd om erfgoedinstellingen en scholen in de gelegenheid te stellen om duurzame relaties met elkaar aan te gaan en daarvoor goede lesproducten te ontwikkelen. Een ander project dat veel aandacht kreeg, was het project ‘Ontdek de ziel van de Groninger Molens’. De samenwerking met Tocht om de Noord was een goede manier om de belangstelling voor molens te wekken en om verhalen en informatie over molens te verzamelen en te digitaliseren via www.groningermolens.nl. Dat leverde veel publiciteit op, ook door de belangeloze inzet van molenvrijwilligers in de provincie. De website met moleninformatie wordt nog steeds aangevuld en kan zo een belangrijke basis vormen voor bouwhistorisch onderzoek. Dit is van belang voor molenrestauraties en molenonderhoud. In het project Collectiewacht werkten vijf musea samen aan de pilot voor een goed collectiebeheer. Samen met de collectiebeheerders van de deelnemende musea zijn knelpunten bij behoud en beheer doorgenomen. Op basis daarvan is een digitaal logboek ontwikkeld dat in 2015 kan worden gepresenteerd en beschikbaar gesteld voor alle musea.
1
! "#$%&"'()#*+"#,
Instandhouding en beheer In het project Collectiewacht werd vanaf november 2013 met de collectiebeheerders van vijf musea met een scheepvaart gerelateerde collectie een pilot uitgevoerd om te komen tot een structurele verbetering van het behoud en beheer van hun collectie. Onder leiding van Erfgoedpartners zal, nu de pilotfase is afgesloten, een zogenaamde Ondersteuningsplatform Behoud en Beheer actief worden. Daarin kunnen organisaties met een collectie gebruik maken van de door deze pilot bijeengebrachte expertise. Deelnemers aan het project Collectiewacht bezochten het depot in Nuis. Levend Erfgoed Funerair erfgoed is een relatief jonge loot binnen de erfgoedsector. Lange tijd behoorde dit tot het persoonlijke domein van mensen. Tegenwoordig wordt alom erkend dat kerkhoven en begraafplaatsen ook van publiek belang zijn, bijvoorbeeld vanwege de aanleg, de grafmonumenten of de mensen die er begraven liggen. Daarnaast is funerair erfgoed in musea niet meteen binnen de collectie herkenbaar. Samen met de Rijksuniversiteit Groningen, de Fryske Akademie, de Ostfriesische Landschaft, beheerders van begraafplaatsen en deelnemende musea (Openluchtmuseum Het Hoogeland, de Fraeylemaborg, het Veenkoloniaal Museum, het Landesmuseum Emden en het Slossmuseum Jever) is kennis gedeeld en zijn afspraken gemaakt voor het opstellen van plannen om funerair erfgoed voor de toekomst beter te beschermen. Subsidieregeling J.B. Scholtenfonds In 2012 heeft het J.B. Scholtenfonds een subsidieregeling voor zes jaar beschikbaar gesteld voor het onderhoud van 40 monumentale molens. Deze molens zijn eigendom van stichtingen die alle vanuit een vrijwilligersorganisatie zijn opgericht. Deze cofinanciering voor de instandhouding van de molens bedraagt maximaal € 3.333 per jaar en wordt aangevraagd via het Groninger Molenhuis. Het Groninger Molenhuis is verantwoordelijk voor de correcte uitvoering van de regeling en de uitbetaling van de bijdrage aan de eigenaren en stuurt jaarlijks een overzicht van de activiteiten aan het bestuur van het J.B. Scholtenfonds. Voor de moleneigenaren is deze bijdrage een zeer belangrijke ondersteuning. Drie molenrestauraties Vanuit het platform instandhouding hebben molenorganisaties en Erfgoedpartners gezamenlijk subsidie aangevraagd voor de restauratie van drie molens. Het gaat om korenmolen Eureka in Wetsinge van Molenstichting Winsum, korenmolen Wilhelmina in Groningen van Molenstichting Hunsingo en poldermolen Groote Polder in Slochteren van de Slochter Molenstichting. Het betreft zowel de subsidie vanuit de provincie als de daarbij behorende cofinanciering. 2
-../01/23.4 5678 9:;<=9>?@:AB9:C
Groninger molenarchief Het molenarchief was ook in 2014 een vraagbaak voor mensen die om verschillende redenen naar informatie over de Groninger molens op zoek waren. Soms ging het om een te starten restauratie en werd er gezocht naar het uiterlijk of de inrichting van de molen in vroeger tijd om deze zo goed mogelijk te kunnen reproduceren. Anderen waren op zoek naar gegevens voor een boek- of tijdschriftpublicatie over de geschiedenis van een of meerdere molens of zochten informatie of afbeeldingen voor een expositie of voordracht. Een derde groep werd gevormd door onderzoekers die geïnteresseerd raakten in molens, omdat hun voorouders molenaar of molenknecht waren geweest. Van enkele van hen ontving het archief hun onderzoeksresultaten. Gedurende het jaar 2014 bezochten zes mensen het archief aan het Lopende Diep, terwijl circa 20 personen via email een of meerdere malen vragen stelden die langs deze weg beantwoord werden.
3
DEEFGHFIKEL MNOP QRSTUQVWXRYZQR[
Publiek en Educatie Promotie erfgoedsector QF\L]H^_EF`aHFI bHH\` HHa `EEc ]d G]]F ^H IHe`]F EKI LHbHHK EEa^Eeb` `H GFELHaf dEEF cEa ook op individuele schaal professionele concepten uitwerken. Promotie is dikwijls gebaat bij een gemeenschappelijke aanpak. Dat doen wij door: • Het uitgeven van de Zelfzwichter, het kwartaalblad van de Groninger molenwereld. • De organisatie van het Groninger Molenweekend in juni, waaraan van de 84 monumentale molens zo’n 70 meededen, vaak met een speciaal inhoudelijk programma. Het thema in 2014 was Naar de molen.
• Het uitgeven van het Museummagazine Noord-Nederland Noord-Duitsland. Hierbij wordt in Nederland samengewerkt met Friesland en Drenthe en de Duitse partners Ost-Friesland, Oldenburg- Bremen en Emsland en Elbe-Weser-Dreieck. • De website www.cultuurkalendergroningen.nl voor het aankondigen van culturele activiteiten. De activiteiten worden tegelijkertijd zichtbaar op de Agenda Groningen van Scholma Druk in Bedum.
• De website www.groningermolens.nl een publiekssite met informatie en verhalen over Groninger molens. In verband met Tocht om de Noord, die zich deze editie voornamelijk afspeelt in het Westerkwartier, is dit voorjaar vooral de informatie over de molens uit dit gebied geplaatst op de site. • De uitgave vier keer per jaar van het digitale tijdschrift Erfgoed in Zicht, met informatie over de erfgoedsector. De nummers zijn steeds thematisch opgezet. Het eerste nummer verscheen in juni en stelde de borgen centraal. Het herfstnummer had als onderwerp ‘Kinderen over de vloer’ en in december verscheen het winternummer met als thema ‘Wintertijd’. • Het jaarlijks organiseren van een erfgoeddag/molenvriendendag. Dit najaar was de erfgoeddag gekoppeld aan het tweedaagse wandelevenement in september Tocht om de Noord, dat deze keer ‘Ontdek de ziel van de Groninger molen’ als thema heeft. Erfgoedpartners, Molenhuis was betrokken bij de organisatie.
Ziel van de Groninger molen Het project De ziel van de Groninger molen is opgezet om de bewustwording rondom de Groninger molens te vergroten waarbij niet de werktuigelijke of architectonische functie van de molen centraal staat, maar de markante plek van de molen in de dorpsgeschiedenis. Door 4
ghhijkilmhn opqr stuvwsxyzt{|st}
middel van het beschikbaar stellen van verhalen, foto’s en archiefstukken willen we de ziel van de molen onder de aandacht brengen. Allereerst is de website www.groningermolens.nl ingericht, waar archiefstukken, foto’s en verhalen van alle Groninger molens te vinden is. Deze website is het middelpunt van presentatie van de ziel van de Groninger molen. Gedurende de zoektocht naar verhalen en foto’s zijn er dorpsbijeenkomsten georganiseerd om meer van de geschiedenis van de molens te achterhalen. Hiervoor heeft Erfgoedpartners samengewerkt met Tocht om de Noord, die in 2014 in het teken van De ziel van de Groninger molen stond. Deze samenwerking heeft er voor gezorgd dat meer dan 4000 wandelaars kennis hebben gemaakt met Groninger molens. Naast de website is de molenkaart, met alle ruim 90 molens in beeld, vernieuwd. Deze kaart kon worden vernieuwd dankzij een legaat aan het Groninger Molenhuis. Alle molens in de provincie zijn voor dit doel opnieuw gefotografeerd. Groningermolens.nl In 2014 is de website www.groningermolens.nl verder uitgebouwd met de gegevens van bestaande en verdwenen molens in het Westerkwartier, die speciaal in de belangstelling stonden vanwege de Tocht om de Noord. Een selectie van gescande foto's en documenten van deze molens zijn nu te raadplegen via de site. De op de site geplaatste afbeeldingen zijn door een samenwerking met De Hollandsche Molen ook raadpleegbaar via de site www.allemolens.nl .Verder is er van elke bestaande molen in de provincie een pagina gemaakt met feitelijke basisgegevens, een recente foto en soms een kort historisch overzicht. In de komende tijd zullen ook deze pagina's uitgebreid worden met gedigitaliseerde foto's en documenten uit het molenarchief. Groninger Molenweekend Tijdens het Groninger Molenweekend 2014 waren op 14 en 15 juni zo’n zeventig molens geopend voor het publiek. Het thema dit jaar was: Naar de molen! In verschillende molens waren activiteiten. Zo werden door molenaars of molengidsen rondleidingen gegeven en waren in enkele molens demonstraties van het malen of de hydraulische aandrijving. Als opstart voor het Groninger Molenweekend wordt de vrijwilligers op en rond de molen een avond aangeboden als dank voor hun inzet. Op 5 juni waren de vrijwilligers te gast in restaurant De Boerderij naast de Fraeylemaborg in Slochteren. Vooraf werd de Fraeylemamolen aan de Groenedijk bezocht.
Na de maaltijd waren er verhalende bijdragen over de Fraeylemaborg en Fraeylemamolen door Annet Westrup, educatief medewerkster van de Fraeylemaborg en molengids Gerhard Landman. De avond werd door bijna 60 vrijwilligers bijgewoond. Landelijke projecten worden ook via Erfgoedpartners doorgegeven en aangeboden. Dat gebeurt bijvoorbeeld met de Maand van de Geschiedenis. De landelijke organisatie is ondergebracht bij het Nederlands Openluchtmuseum. Via de erfgoedhuizen worden deelnemers geworven. Het thema in 2014 was Vriend & Vijand, een thema dat ondermeer aansloot bij de herdenking rond de Eerste Wereldoorlog. 5
~
Oktobermaand Kindermaand Op woensdag 17 september werd het startschot gegeven voor Oktobermaand Kindermaand 2014. Vrijwel alle Groningse burgemeesters bezochten een basisschool en zongen een Groningstalig lied. In sommige gemeenten werd er nog iets extra’s georganiseerd, zoals in de gemeente Bellingwedde waar een quiz werd en in de gemeente Groningen was een podiumoptreden. In de gemeente Eemsmond werd de burgemeester in de middeleeuwse Jacobikerk in Uithuizen ontvangen samen met de leerlingen van OBS Brunwerd voor een orgelspektakel. Organist Sietze de Vries voerde het programma ‘Pijpen zoeken met Piet Prestant’ uit op het Arp Schnitgerorgel. Oktobermaand Kindermaand is de maand waarin er heel veel creatieve en spannende activiteiten zijn voor kinderen tussen de 4 en 12 jaar. Op een laagdrempelige manier maken zij kennis met culturele instellingen in de provincie. Op alle zaterdagen en zondagen (totaal 8 dagen) in oktober worden er verschillende speciale activiteiten aangeboden. Aan Oktobermaand Kindermaand deed weer een keur aan instellingen mee zoals musea, molens, theaters, tuinen, een bibliotheek, een tekenatelier etc. Elke basisschool leerling in de provincie Groningen kreeg een interactieve kaart uitgereikt met informatie en een verwijzing naar de website www.kindermaand.nl ¡¢¢ activiteiten uitgebreid beschrijven. De activiteiten zijn voor de kinderen gratis te bezoeken, alleen voor begeleidende (groot)ouders of verzorgers kan entree worden gevraagd. In 2014 hebben totaal 37 Groninger instellingen meegedaan en één of meer activiteiten aangeboden. Hierbij waren ook speciale activiteiten voor kinderen met een beperking (rolstoel of dove kinderen) georganiseerd. Totaal hebben 2263 kinderen een of meerdere activiteiten bezocht. Gemiddeld namen de kinderen 1,5 begeleider mee. Erfgoededucatietrajecten Dankzij de regeling Cultuureducatie met kwaliteit is het mogelijk om voor steeds meer gemeenten erfgoededucatietrajecten te ontwikkelen. Deze trajecten ontstaan op verzoek van de scholen en in samenwerking met de erfgoedinstellingen binnen een gebied. Scholen en erfgoedinstellingen gaan voor meerdere jaren een samenwerking met elkaar aan. Door deze aanpak ontstaat in de omgeving van scholen een rijke leeromgeving, zodat alle kinderen in Groningen kennis kunnen maken met het erfgoed in hun eigen omgeving. Eemsmond, Marum en Leek beten het spits af. Het traject voor De Marne werd gepresenteerd op 12 november en Slochteren in februari 2015. Erfgoedpartners werkt binnen dit project samen met Cultuurclick, die de scholen begeleidt. Erfgoedjuf- en erfgoedmeester Cultuureducatie met kwaliteit maakte het ook mogelijk om erfgoedjuffen en –meesters op te leiden en hiermee deskundigheidsbevordering van docenten en aanbieders te 6
£¤¤¥¦§¥¨©¤ª «¬® ¯°±²³¯´µ¶°·¸¯°¹
bevorderen. Erfgoedinstellingen zijn door hun aard vaak zelf niet in staat op vakkundige wijze leerlingen te ontvangen, De erfgoedjuffen en -meesters kunnen dat overnemen. Daarnaast kunnen zij ook producten ontwikkelen. De erfgoedjuffen/-meesters van de eerste pilot hebben inmiddels hun nut bewezen door in en buiten de erfgoedtrajecten werkzaamheden te vervullen. Binnen de opleiding maken zij kennis met de erfgoedsector vindt en maken zij kennis met het werk voor scholen. Van januari tot en met maart werd de cursus voor het eerst gehouden. De cursus, bestaande uit 10 lessen, werd deels in het Museumhuis en deels op locatie gegeven. Deze erfgoeddocenten moeten een brug kunnen vormen tussen cultuuronderwijs en cultureel erfgoed. In het najaar werd een tweede cursus gestart. Ook scholen hebben belangstelling getoond en inmiddels is er een erfgoedjuf die op zeven scholen in het Zuidelijk Westerkwartier een les geeft over vroeger en nu.
In oktober 2014 is aan deze eerste groep het getuigschrift uitgereikt. Erfgoedpartners blijft zich verantwoordelijk voelen voor de groep erfgoeddocenten. Zij doet dit door terugkomdagen te organiseren rond nieuwe ontwikkelingen in het veld.
Leergang Cultuuronderwijs Deze leergang is ontstaan in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen en staat onder leiding van Barend van Heusden en Eelco van Es. In 2014 vond de tweede editie van de leergang plaats. De leergang bestaat uit negen modules, zes collegedagen in het voorjaar van 2014, een seminar rond de eindconferentie Cultuur in de Spiegel, een spreekuur met individuele gesprekken, en een afsluitende bijeenkomst in het najaar van 2014. In totaal hebben 15 cursisten deelgenomen. Dit is het maximale aantal, omdat bleek dat 20 cursisten toch teveel was. Gastdocenten waren Arjo Klamer (EUR), Jan Masschelein (KULeuven) en Brecht Demeulenaere |(Canons Cultuurcel Vlaanderen). De leergang is bestemd voor leidinggevenden, opleiders, beleidsmedewerkers (midden- en hoger kader) en ontwikkelaars in het cultuur educatieve veld. Het doel van deze leergang is de deelnemers instrumenten aan te reiken waarmee zij hun eigen werkpraktijk analytisch kunnen beschouwen. Er wordt een stevig, wetenschappelijk gefundeerd, theoretisch kader aangeboden, dat de cursist in staat stelt om op cultuur, onderwijs en cultuuronderwijs te reflecteren. Verschillende aspecten van cultuuronderwijs (cultuur, cultureel bewustzijn, media, kunsten, erfgoed, filosofie) worden in hun onderlinge samenhang besproken. Voor de 20 deelnemers van eerste editie van de Leergang (2013) is in november een terugkomdag georganiseerd in het Universiteitsmuseum door Erfgoedpartners en de vakgroep van Barend van Heusden.
7
º»»¼½¾¼¿À»Á ÂÃÄÅ ÆÇÈÉÊÆËÌÍÇÎÏÆÇÐ Werkbezoek commissie cultuur
Op uitnodiging van Erfgoedpartners bezocht de provinciale commissie cultuur op 29 oktober de Petruskerk in Zuidbroek, korenmolen De Noordstar in Noordbroek en de Fraeylemaborg in Slochteren. Er is voor drie instellingen gekozen omdat zij een indruk geven van de erfgoedsector en de wijze waarop er wordt gewerkt. Bovendien waren op verschillende locaties andere vertegenwoordigers vanuit de sector aanwezig. Omdat zij veel informatie kregen werd hen een informatieblad gestuurd met de belangrijkste gegevens waaronder een korte karakteristiek van de instelling en het aantal medewerkers en fte’s. Presentatie voor de Commissie WCWL Op 6 juni verzorgde Roeli Broekhuis een presentatie voor de commissie Welzijn en Cultuur van de provincie Groningen over de erfgoedwereld en de rol van provinciale steuninstellingen en Erfgoedpartners.
8
ÑÒÒÓÔÕÓÖ×ÒØ ÙÚÛÜ ÝÞßàáÝâãäÞåæÝÞç
Regionale Samenwerking Groningen kent een groot en kleurrijk pallet aan erfgoedinstellingen en mensen die zich met erfgoed bezighouden, die tezamen de culturele biografie van Groningen vormen. Een regio wint aan kracht als instellingen elkaar versterken en samenwerken. Erfgoedpartners wil die samenwerking stimuleren. en heeft de volgende projecten uitgevoerd: Stolpersteine - het verhaal achter de namen is een samenwerkingsproject tussen Erfgoedpartners, journalist Cees Stolk en Liefke Knol AV Produkties. Zij maakten samen documentaires over mensen die slachtoffer zijn geworden van de Duitse bezetter en de invloed die dit na jaren nog heeft op hun nabestaanden. Vincent Hazelhoff schreef de biografieën van de slachtoffers, in het kader van een stage voor zijn studie geschiedenis. Hij legde contacten met mensen of organisaties die Stolpersteine hadden aangevraagd en zorgde voor een goede ordening op de website van het verhaal van Groningen. Daar zijn de biografieën te lezen en de documentaires te bekijken. Abt Emo lezing 2014 Op 6 juli had de tweede Abt Emo lezing plaats in de kerk van Wittewierum. Spreker was de bekende schrijver Frank Westerman. De tweejaarlijkse abtEmo-lezing is een initiatief van Erfgoedpartners en beeldend kunstenaar Ynskje Penning. De titel van de lezing was ‘Open brief aan Arjen Robben’.
De schrijver doet een oproep aan de beroemde voetballer, die afkomstig is uit het gasbevingsgebied, zich als ambassadeur voor dit gebied op te werpen. In zijn voordracht greep Westerman ook terug op de beroemde Groninger abt Emo van Huizinge die in 1219 de verwoestende Marcellusvloed meemaakte. De lezing was een groot succes: de kerk was meer dan vol. Van deze lezing is, net als van de eerste, een speciaal cahier gemaakt. Wad een workshop
Erfgoedpartners heeft in samenwerking met de Stichting Verdronken Geschiedenis en de gemeente Eemsmond de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar de geschiedenis van de oostelijke Waddenzee. Vooral in het Groningse deel van de Waddenzee is weinig bekend van de geschiedenis van eerdere bewoning of de ligging van voormalige eilanden. Voor Erfgoedpartners is deelname aan dit onderzoek om verschillende redenen relevant: · Grotere betrokkenheid van bewoners van de gemeente Eemsmond met hun eigen leefomgeving. · Koppelen van reeds bestaande kennis onder amateurs aan die van wetenschappers en professionals ten behoeve van nader onderzoek met name van Verdronken Geschiedenis. · Uitbreiding van kennis van het ontstaan en vorming van het Oostelijk Wad binnen- en buitendijks en daarmee het leveren van een duurzame bijdrage aan de geschiedenis van het Wad. · Vastlegging van de opgedane kennis op een website. 9
èééêëìêíîéï ðñòó ôõö÷øôùúûõüýôõþ
Belevingstoerisme bevorderen en de Waddenzee in Noord Groningen ontsluiten voor de recreant door meer kennis van geografie en geschiedenis van huidige binnendijkse en buitendijkse gebieden. Om bovenstaande doelen te bereiken worden de volgende middelen toegepast. · Organiseren van boottochten waarbij ook lokale deskundigen van bijvoorbeeld de historische kring worden betrokken. De combinatie van wetenschappers en vrijwilligers maakt dat er levendige discussies ontstaan en de resultaten van vele zijden worden belicht. Deze tochten en met name de aan boord gevoerde discussie na afloop van het onderzoek waren voor Erfgoedpartners voor het project: ‘bewoners van het Hoogeland wonen eigenlijk ook zelf op het (eerdere) Wad. Waarom nemen we hen niet mee op reis en maken we gebruik van hun enthousiasme, en mankracht om het onderzoek me te verrichten.’ Maar er valt ook te leren voor de amateur: door samen met een archeoloog/geoloog de bodem te onderzoeken leer je hoe je de grondsoorten kunt duiden. De gemeente Eemsmond faciliteerde eerdere onderzoekstochten en is een aantal malen vertegenwoordigd geweest tijdens deze vaartochten. Omdat de gemeente al enige tijd op zoek is naar mogelijkheden voor bewoners en recreatievaarten in de Waddenzee, past het idee van workshop-vaartochten voor recreanten dan ook goed in het beleid van de gemeente. · Grondboringen in achtertuin Naast de vaartochten wordt met bewoners van het gebied en andere belangstellenden vanaf 2015 ook onderzoek gedaan aan de hand van grondboringen. Zo wordt meer inzicht verkregen in de geschiedenis van het ebied dat immers vóór de bedijking een geheel was met het totale waddengebied. We doen dit in samenwerking met Landschapsbeheer Groningen, Het Groninger Landschap, de wadlooporganisaties en op verschillende plaatsen met verenigingen Dorpsbelangen. Als smaakmaker van het traject is er een documentaire gemaakt die toont hoe het Wad onderzocht wordt en wat er te zien valt voor de – geoefende - kijker. In een vervolgdocumentaire zullen de bewoners van het Hoogeland worden gevolgd in hun zoektocht naar de geschiedenis van hun leefgebied. Mogelijk worden bewoners van Den Andel uitgekozen, omdat het een speciale geschiedenis heeft. De grensrivieren van het dorp zijn namelijk al duizenden jaren oud. Samen met het Isotopen Instituut van de RuG worden in de komende jaren interessante monsters uit de grondboringen gedateerd met mogelijk sporen uit de hunebeddentijd.
10
ÿJJ
J
Platforms en Cursussen Erfgoedpartners is een steuninstelling voor alle beheerders van cultureel erfgoed. Dat betekent dat niet alleen musea, borgen, molens en archeologische informatiepunten kunnen aankloppen, maar ook beheerders van ander erfgoed. Vanuit de beschikbare expertise kan Erfgoedpartners zelf vragen beantwoorden of organisaties doorverwijzen. Het geven van informatie en advies gebeurt op verschillende manieren: via platforms, cursussen of individueel via adviesgesprekken. In 2014 vonden de volgende platformbijeenkomsten plaats: • Directeurenoverleg musea: dit overleg, dat bedoeld is voor musea met een professionele directeur, sprak onder andere over de (financiële) gevolgen voor de musea van de gemeentelijke herindeling. De nieuwe hoofdredacteur van Het Verhaal van Groningen was te gast , die de (nieuwe) koers van de organisatie uiteen zette. In een extra bijeenkomst werden de subsidiemogelijkheden die het Mondriaan fonds biedt voor samenwerkende musea besproken. Ook werd een toelichting gegeven op de plannen voor grensoverschrijdende samenwerking die vorm gekregen hebben in het plan ‘Vitaal Eems- en Aa’s Gebied’. • Platform educatie: Dit platform wordt bezocht door vertegenwoordigers van erfgoed- en kunstinstellingen maar ook door medewerkers van onderwijskoepels en Pabo’s. Het voorjaarsoverleg besteedde vooral aandacht aan Cultuureducatie met Kwaliteit, met de nadruk op de cursus Erfgoedjuf en erfgoedmeester. Enkele cursisten gaven een korte presentatie van de praktijkopdracht die ze uitvoerden. • Het Platform Borgen had dit voorjaar het karakter van een ‘kijkje in de keuken’. Het platform was namelijk te gast in de borg Welgelegen in Sappemeer waar men kon kennismaken met de organisatie. Verder was een vertegenwoordiger van Landschapsbeheer Groningen te gast. Zij informeerde over twee projecten, namelijk over een project voor de noordelijke zone van de provincie in samenwerking met Friesland met focus op landgoederen en borgterreinen. Voor de regio Groningen-Assen met focus op een project gericht op het beleefbaar maken van verborgen borgen. • Het Platform Instandhouding molens voor moleneigenaren. Verschillende zaken passeerden de revue waaronder een presentatie die het Molenhuis heeft laten maken die door moleneigenaren gebruikt kan worden om informatie te geven aan overheden en fondsen. Ook kwam de gezamenlijke subsidieaanvraag bij de provincie voor de restauratie van drie molens ter sprake en het belang van het doen van bouw- en cultuurhistorisch onderzoek. • Het Platform Onderhoud molens voor technisch adviseurs van Groninger had een themabijeenkomst over aardbevingsschade aan Groninger molens waarvoor een vertegenwoordiger van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed als gastspreker was uitgenodigd.
11
!"#$%!&'(")*!"+
In het cursusaanbod van Erfgoedpartners is het mogelijk om cursussen af te nemen. Dit kan zowel in het Museumhuis/Molenhuis als op locatie. Cursus Klantgericht denken
Een in company training voor medewerkers van Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum op 10 maart met de docenten Tom Heyne en Roely Klok.
Cursus Werken met nieuwe media De vraag ‘hoe kun je sociale media laten werken voor een culturele instelling?’ stond op 31 maart centraal. De cursus werd verzorgd door Sylvia Jansen (Marketinghulp MKB). Informatiebijeenkomst Museaal denken en handelen Tom Heyne en Arie de Jager verzorgden op 3 april in het Abel Tasmankabinet in Lutjegast voor het bestuur een informatiebijeenkomst museaal denken en handelen. Cursus Klantgericht denken De medewerkers van het Visserijmuseum Zoutkamp ontvingen op 10 april Tom Heyne, die daar een cursus klantgericht denken verzorgde. Terugkomavond molengidsen De afgelopen jaren zijn bijna 100 molengidsen opgeleid. Om ook toekomstige molengidsen goed te kunnen opleiden werd op 17 april in het Molenhuis een zogenaamde terugkomavond belegd. Ervaringen werden uitgewisseld en geïnventariseerd en contacten met medecursisten hernieuwd of aangeknoopt. Op deze avond, die werd geleid door Tom Heyne en Anna van der Molen, werd ook het nieuwe molenembleem gepresenteerd zodat molengidsen (nog beter) herkenbaar zijn voor bezoekers. Incompany bijeenkomst Museaal denken en handelen
Voor medewerkers van het Noord Nederlands Trein en Tram Museum in Zuidbroek op 24 april door Tom Heyne en Arie de Jager.
Kijkje in de keuken Op 8 mei vond de voorjaarsbijeenkomst van Kijkje in de keuken plaats. Gastmuseum was het Noord Nederlands Trein en Tram Museum in Zuidbroek. Het werken in een 12
,--./0.12-3 4567 89:;<8=>?9@A89B
vrijwilligersorganisatie stond deze keer centraal: hoe houd je een erfgoedorganisatie vitaal en gezond, alle betrokkenen tevreden en met de neus dezelfde kant op. Het voortdurende samenspel tussen bestuur, de kartrekkers en de vrijwilligers. De bijeenkomst werd geleid door Tom Heyne en Roely Klok. In company training Tom Heyne verzorgde voor medewerkers van De Buitenplaats in Eelde op 12 mei een in company training klantgericht handelen. Workshop Ideeën opdoen voor Oktobermaand Kindermaand In het Museumhuis/Molenhuis had op 14 mei een workshop Ideeën opdoen voor Oktobermaand Kindermaand plaats. Aan de hand van voorbeelden van activiteiten werd de manifestatie uitgelegd. Carin van de Wal van Museum Het Behouden Blik in Uithuizermeeden vertelde over haar ervaring met Oktobermaand Kindermaand. De inspiratieochtend stond onder leiding van Anna van der Molen. Introductiebijeenkomst Cultuurkalender Groningen Om (toekomstige) gebruikers wegwijs te maken op de website www.cultuurkalendergroningen.nl organiseerde Erfgoedpartners een introductiebijeenkomst op 20 mei. Informatiebijeenkomst over crowdfunding en andere subsidiemogelijkheden Op 2 juni gaf Nico Voskamp van voordekunst.nl in het Museumhuis/Molenhuis een workshop crowdfunding specifiek voor de erfgoedsector. Daarnaast informeerde Roeli Broekhuis over de verschillende provinciale fondsen die er zijn en welke subsidiemogelijkheden zij bieden. Informatiebijeenkomst Wegwijs in registratie Op 1 oktober vond een bijeenkomst plaats over verschillende termen en begrippen in de museumwereld. Franjola van Hellemond leidde nieuwe museummedewerkers en ambtenaren langs tal van nieuwe begrippen als ‘Spectrum’, ‘Musip’ en het ‘Museumregister’. Alles wat u moet weten over museaal werk in een notendop.
13
CDDEFGEHIDK LMNO PQRSTPUVWQXYPQZ
Over ons Bedrijfsfilosofie
Erfgoedpartners is een expertisecentrum op het gebied van musea (beleid, collectiebeheer en educatie), molenonderhoud (subsidieregelingen en beleid) en erfgoededucatie/cultuuronderwijs: erfgoedinstellingen doen veelvuldig een beroep op de deskundigheid van onze medewerkers. Advies en ondersteuning kan kortdurend zijn maar ook langere begeleiding vergen. Hierbij kan gedacht worden aan zaken rond beleid en bestuur, behoud en beheer en publieksbereik. Medewerkers van Erfgoedpartners wonen regelmatig (platform)bijeenkomsten in het land bij. Zo blijven ze op de hoogte van belangrijke ontwikkelingen die zij kunnen uitwisselen met erfgoedinstellingen in Groningen. Er zijn derhalve contacten met het STEK (Stichting Erfgoed Kennis), het erfgoededucatie overleg, OPEN (Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland), LCM (Landelijk Contact voor Museumconsulenten) en de Molenadviesraad van de Vereniging De Hollandsche Molen. Bureau
De interne organisatie werkt voor 35% voor het Molenhuis en voor 65% voor het Museumhuis.
De taakverdeling is als volgt: Roeli Broekhuis adviseur organisatie, beleid en projectontwikkeling, directeur (36 uur) Tineke de Danschutter consulent erfgoed en publiek (24 uur) Gea Geertsema bureaucoördinatie en financiën (24 uur) Tom Heyne opleidingsmogelijkheden (8 uur) Frank Houwaard administratie algemeen en documentatie, coördinator Molenarchief (32 uur) – gesubsidieerd vanwege de gemeente Groningen Anna van der Molen projecten (16 uur) Yvonne Nijlunsing consulent Behoud en Beheer (8 uur) Thea Pol communicatie/public relations, relatiebeheer, algemene zaken (32 uur) Arie de Jager veiligheidszorg (vrijwilliger 12 uur) Hülya Çağan interieurverzorgster (4 uur) Externe experts Franjola van Hellemond museumadviseur Frans Driesens systeembeheerder/webmaster Projectmedewerkers Arjen Strijkstra wordt ingeschakeld voor de cursus molengids Vrijwillige medewerkers Jaap van Driel en Willem Jans, Molenarchief en Joep Gründemann, biotoopwachter
14
[\\]^_]`a\b cdef ghijkglmnhopghq
Werkervaringsplaats Sanne Tillema
projecten (24 uur)
Bestuur Het bestuur hanteert de code cultural governance en heeft een duidelijke profielschets voor de werving van nieuwe bestuursleden. De zittingstermijn is twee keer vier jaar, met uitzondering van de zetel die door het Groninger Museum wordt ingevuld. In 2014 zaten in het bestuur: Erik Triemstra, voorzitter, Theo Bos en Henk Steegstra penningmeesters, Tony Dam, secretaris Molenhuis, Mabel Schalij, secretaris Museumhuis, Grieto de Vries, Caspar Martens en Benoît Mater, leden. Twee leden van het bestuur zijn actieve museummedewerkers en twee hebben een molenachtergrond. Voor de aangesloten instellingen van het Erfgoedpartners is op 2 juni een ledenbijeenkomst gehouden. Deze vergadering staat in het teken van de afgelopen jaar door Erfgoedpartners uitgevoerde activiteiten. Ter ondervanging van de geringe belangstelling voor de voor- en najaarsvergaderingen in de huidige vorm, werd voorgesteld om deze vergaderingen te incorporeren in themabijeenkomsten. Legaat Het Groninger Molenhuis ontving in 2013 een legaat van € 4.247,-. Dit geld zal worden besteed aan het maken van een molenkaart. Nieuwe leden In 2014 sloten zich aan als lid De Burcht in Wedde, Bijzondere Locaties Groningen en De Buitenplaats in Eelde. Er zijn nu 58 instellingen aangesloten. Molenorganisaties De bijna 90 molens in Groningen zijn ondergebracht bij 29 eigenaren:10 gemeenten, 6 particulieren, 12 molenstichtingen, 1 waterschap en 1 meerschap. Nieuwsbrief Erfgoedloper De activiteiten van Erfgoedpartners worden toegelicht in de digitale nieuwsbrief Erfgoedloper. Erfgoedloper verschijnt iedere twee weken op vrijdag. De nieuwsbrief behandelt steeds (de voortgang van) projecten van Erfgoedpartners.
15
