JAARGANG 35 NUMMER 9 29 mei Pagina 4 Koude gaat achtergebleven. Pagina 7 Bronchoscoop maakt fluorescerende opnamen

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 35 NUMMER 9 29 mei 2009

Parel voor ParkinsonNet Foto: Flip Franssen

ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie, heeft de parelstatus toegekend aan het project ParkinsonNet. Op 5 juni reikt minister Ab Klink de Parel uit aan Emile Lohman, voorzitter van de Raad van Bestuur. Joke Groeneveld

ZonMw subsidieert zeer veel projecten, die een bijdrage leveren aan een betere praktijk in preventie en zorg. Jaarlijks worden enkele projecten speciaal in het zonnetje gezet. Deze parelprojecten hebben bijzonder vernieuwende resultaten die zich lenen voor landelijke invoering, zijn tot stand gekomen via uitstekende samenwerking en hebben extra oog voor diversiteit, patiënt­ gerichtheid of innovatie. ParkinsonNet krijgt de parel, omdat het project aan al deze eisen voldoet. Zoals bekend bestaat ParkinsonNet, een initiatief van het UMC St Radboud en de Nederlandse Vereniging voor Neurologie, uit een serie regionale net­ werken van zorgverleners, die gespecialiseerd zijn in het behandelen van de ziekte van Parkinson. Het is in enkele jaren uitgegroeid tot een organisatie die een groot deel van Nederland bestrijkt en waarbij tot nu toe ruim vijftig regionale netwerken zijn aangesloten. De projectleiders van ParkinsonNet, prof.dr. Bas Bloem (links op foto) en dr. Marten Munneke, hebben met subsidie van ZonMw een studie naar de kosten­ effectiviteit van ParkinsonNet uitgevoerd. Daaruit kwam naar voren dat de

Pagina 4 Koude gaat achter­ gebleven tumorcellen te lijf

Pagina 7 Bronchoscoop maakt fluorescerende opnamen

aanpak van ParkinsonNet een betere kwaliteit van zorg levert en verrassend genoeg, tegen minder kosten. De onderzoekers brachten de zorgkwaliteit en de kosten van de behandeling van Parkinsonpatiënten in kaart in zestien regio’s. Acht daarvan werkten binnen ParkinsonNet, in de acht andere kregen de patiën­ ten de gebruikelijke zorg. Werken binnen ParkinsonNet bleek het gemiddelde aantal patiënten per eerstelijnszorgverlener te verdrievoudigen, de richtlijnen werden veel vaker toegepast, de patiënten waren meer tevreden over de gele­ verde zorg en de zorgkosten daalden met ruim 700 euro per patiënt. De uitreiking van de Parel vindt plaats voorafgaand aan de oratie van Bas Bloem ter gelegenheid van zijn benoeming tot hoogleraar neurologische bewegingsstoornissen. Hij behandelt in zijn oratie belangrijke ontwikkelingen in de gezondheidszorg, waardoor neurologische patiënten, waaronder Par­ kinsonpatiënten, beter kunnen leren bewegen. Dit gaat zowel om wetenschap­ pelijke als organisatorische ontwikkelingen. Uit neurowetenschappelijk onderzoek is bijvoorbeeld gebleken, dat de hersenen opmerkelijk kunnen compenseren voor een chronische beschadiging. Het beter benutten van dit compensatievermogen door gerichte hersenstimulatie biedt prachtige kansen voor innovatieve therapie, aldus Bloem. Daarnaast is de gezondheidszorg zelf organisatorisch sterk in beweging. Het primaire streven moet zijn om goed georganiseerde netwerken te ontwikkelen, die garant staan voor hoogkwalitatieve zorg, zegt Bloem. ParkinsonNet is een voorbeeld van zo’n netwerk: optimaal samenhangende zorg, geleverd door specifiek opgeleide zorgverleners. Maar als tweede element moet hierbij komen, dat patiënten zelf een actieve rol gaan spelen als volwaardige medeproducent van hun eigen zorg. Een zorgnetwerk dat gebaseerd is op deze twee pijlers, is MijnZorgNet, dat momenteel vanuit Nijmegen wordt opgebouwd. n

Pagina 8 Radboud toont dankbaarheid aan oorlogsveteranen

Pagina 13 Nurse practitioners worden verpleegkundig specialisten

r a d b o d e 9 - 2 0 0 9

inhoud 3

Interview Opereren in Ethiopië Kinderchirurg Ivo de Blaauw opereerde in Ethiopië kinderen met afwijkingen aan dikke darm en anus. Soms lijkt het dweilen met de kraan open. Maar: ‘ Wie één mens redt, redt de wereld.’

8

Oecumenische vieringen

Medisch-ethische toetsing De wet WMO bestaat tien jaar. Volgens mr. Frans van Agt, lid van de Commissie Mensgebonden Onderzoek regio Arnhem-Nijmegen, is het nodig de uitvoering van deze wet op de toetsing van mensgebonden onderzoek aan te passen. Hij promoveert op 12 juni.

Historie Dankbaarheid De Amerikanen hielpen na de oorlog aan de wederopbouw van de stad én van de Nijmeegse universiteit. Op 29 mei ontvangt het UMC St Radboud de Amerikaanse veteranen voor een ere­ saluut.

10.00 uur personeelsrestaurant: zondag 31 mei Pinksteren, voorganger Wim Smeets; zondag 7 juni, voorganger Anneke de Vries; zondag 14 juni, voorganger Mies van de Sande.

P AO G 11 en 25 juni ‘Fractuurbehandeling op de Spoed Eisende Hulp’ bestemd voor SEH-artsen in opleiding en AIOS Heelkunde en Orthopedie. Ook nurse practitioners en physician assistents met interesse in traumato­ logie zijn van harte welkom.

Patiëntenzorg Cryospecialisten Bart Schreuder en Dean Pakvis zijn cryospecialisten. Ze halen bottumoren weg en passen daarna een vriesbehan­ deling toe om restjes tumorcellen te verwijderen. Orthopedie heeft zo al ruim duizend patiënten behandeld.

5

10 Onderzoek

Beleid Nieuwe vertrouwenspersonen Medewerkers kunnen sinds kort terecht bij drie nieuwe vertrouwenspersonen, te bereiken via de Arbo & Milieudienst. Uitgangspunt van de vertrouwensper­ soon is wat de medewerker zelf erva­ ren heeft.

4

agenda

18 juni

15 Betoog Terechte maatregelen Het is terecht, dat de WHO het stelsel van maatregelen om de Mexicaanse griep te beteugelen in werking heeft gezet, aldus Joep Galama. Ook al kunnen we pas ach­ teraf zeggen of het allemaal echt nodig was.

Prudentia conferentie ‘Kwaliteit van de zorg: toet­ sing of toewijding’ voor verpleegkundigen en ver­ pleegkundig management, kwaliteitsfunctionarissen, beleidsmedewerkers P&O en HR-managers, leden van de VAR en van de OR, leden commissie ethiek en geestelijk verzorgers. Ook mensen werkzaam in het topmanagement en andere geïnteresseerden zijn van harte welkom.

U N IT 4 , ( b i j s c h o l i n g ) SV G Unit 4 (bijscholing) van SVG verzorgt bij- en nascholing voor medewerkers en voor externe klanten. Informatie scholingsaanbod: www.umcn. nl/svg, kies dan Bijscholing (unit 4) en daarna Scholingen.

En verder... Agenda, kunst Nieuwsladder Parkeergedrag, teddyberenziekenhuis, fietsen voor goede doelen, telefooncentrale, kunstboek Bronchoscopie, sieraden af, lintje Proefschrift Lucille Dorresteijn, benoemingen Nurse practitioners Mensen, colofon PIP-nieuws, ingezonden Q-koorts, ethiek

2 3 6 7 11 13 14 15 16

kunst

OVE R I G 4 juni Oriëntatiemiddag verpleegkundigen High Care Kinderen van 14.30 - 17.00 uur in de Aletta Jacobs­ zaal (route 802). Aanmelden: [email protected]. Kijk voor meer informatie op www.umcn.nl.

9 juni Symposium: ‘Kijk op het brein, neurowetenschap­ pen in de praktijk’. Het symposium heeft als doel een brug te slaan tussen clinicus en hersenonder­ zoeker. Welke bevindingen zijn nu echt baandoor­ brekend? Welke neurobiologische verklaringen verscherpen de klinische blik? Voor meer informa­ tie: 024-3616134.

18 juni

Jaap de Jonge: DNA Lichtsculptuur, trapgat Nijmegen Center for Molecular Life Sciences (NCMLS), 2001 Toen de researchtoren in 2001 werd opgeleverd, wilde een aantal medewerkers die er veel van hun tijd zouden doorbrengen, de bijzondere trap die erin stak, accentueren, zoniet completeren. Want in feite anticipeerde deze architecturale ingreep al op onderzoek dat in het gebouw zou plaatsvinden: door de vorm van een dubbele helix aan te nemen, refereerde de draaitrap aan de DNAstructuur. Maar er was ruimte – zowel feitelijk als wetenschappelijk – voor meer. Naast de twee lange in zekere zin in elkaar gedraaide strengen waaruit een DNAmolecuul bestaat, kenmerkt ze zich door vier basen. De kunstenaar Jaap de Jonge vertaalde deze vier componenten in vier verschillende kleuren: pastelachtig geel, groen, blauw en rood. De lichtsculptuur die hij aanbracht in het hart van de dubbele helix, het trapgat

Foto: Jan van Teeffelen

over de volle hoogte van het dertig meter tellende gebouw, heeft dan ook deze vier kleuren. Ronde glasplaatjes op een bepaalde wijze gestapeld, krijgen hun kleur door elektrische activering. Bij stilstand is een vaste opeenvolging van de vier kleuren te zien. Maar zodra iemand op de trap gaat lopen, verspringen de kleuren en vormen ze andere combinaties. Door sensoren in de treden wordt een signaal naar de sculptuur gestuurd dat voor een verandering in het samenspel van de kleuren zorgt. In die zin modificeren de medewerkers die in de niet voor publiek toegankelijke afdeling op de trap lopen, de DNA-structuur en vindt een permanente verwijzing naar onderzoeksactiviteiten in de researchtoren plaats. Daan Van Speybroeck

2

Bijeenkomst Medisch-historische Club D. de Mou­ lin met als thema ‘Kinderen en de dood’. In het hedendaagse Westen is de dood van een kind een uitzonderlijke, intens tragische gebeurte­ nis. Op deze bijeenkomst zullen we erbij stilstaan dat die demografische situatie pas vrij recent zijn intrede heeft gedaan. Nog geen eeuw geleden leek het overlijden van kinderen deel uit maken van het normale gezinsleven. Heleen Crul, Albert Koning en Maaike Messelink zullen het fenomeen cultuur­ historisch belichten, dan wel van cijfers voorzien. Prof. dr. Simone Buitendijk, verantwoordelijk voor het onderzoek naar de hedendaagse perinatale sterfte in Nederland, zal de statistieken van context voorzien. Toegang is gratis voor studenten en leden van de Medisch-historische Club D. de Moulin. Voor overige geïnteresseerden bedragen de kosten e 7,50. Graag vooraf aanmelden. Informatie: www. umcn.nl/mhcn

23 juni Om 9.00 uur is de interne deadline voor het aan­ melden van projectvoorstellen voor het ZonMw programma Doelmatigheidsonderzoek. Pogram­ mabrochure is te downloaden via: http://www. zonmw.nl/nl/subsidie/subsidiekalender/subsi­ dieronde/item/doelmatigheidsonderzoek-2010 -2012. Voor meer informatie: http://www.zonmw. nl/nl/onderwerpen/alle-programma-s/farmaco­ therapie. Aanmeldingsformulier moet gestuurd worden naar: [email protected].

r b eleid adbode 9 - 2009

‘Wij staan náást de medewerker’ De Raad van Bestuur vindt het belangrijk dat medewerkers in een prettig en veilig werkklimaat kunnen leren en werken. Iedere medewerker heeft hierin een eigen verantwoordelijkheid. Als er zich toch een ongewenste situatie voordoet, kan de medewerker contact opnemen met de vertrouwenspersoon Ongewenst gedrag. Tot voor kort was dat geregeld via een vertrouwenspersoon van de Arbo Unie. Sinds 1 mei kunnen medewerkers van het UMC St Radboud terecht bij drie nieuwe vertrouwenspersonen, te bereiken via de Arbo & Milieudienst (AMD).

nieuwsladder Palliatieve zorg: Nederland bij top van Europa Van 27 landen staat Nederland op de vierde plaats op de Europese ranglijst van palliatieve zorg; voor­ afgegaan door Groot-Brittannië, Ierland en Zwe­ den. Dit blijkt uit een onderzoek van de Europese associatie voor palliatieve zorg. De ontwikkeling van palliatieve zorg wordt geme­ ten aan het aantal voorzieningen per miljoen inwoners en aan de mate waarin palliatieve zorg ‘leeft’ binnen een land.

Stemmen voor het Europees Parlement in grote hal Op donderdag 4 juni worden de verkiezingen voor het Europees Parlement gehouden. In het UMC St Radboud komt een stemlokaal voor medewerkers, patiënten en bezoekers. Neem bij het stemmen de volgende zaken mee: een geldig paspoort, rijbe­ wijs, identiteitskaart of verblijfsdocument en uw stempas. Als u niet in Nijmegen woont, moet uw eigen gemeente eerst uw stempas omruilen. Dit moet u bij uw gemeente aanvragen (mondeling tot en met 2 juni). Het stemlokaal bevindt zich in de grote hal bij de hoofdingang achterin rechts en is geopend van 7.30 tot 21.00 uur.

Gemandateerde bestuurders medezeggenschap In het kader van Beter worden in het Radboud! is de medezeggenschap aangepast aan de nieuwe organisatiestructuur. Dat leidt tot de instelling van  zes onderdeelcommissies. De Raad van Bestuur heeft op  19  mei  2009  gemandateerde bestuurders benoemd die met een mandaat van de Raad van Bestuur het overleg voeren met de nieuwe onderdeelcommissies: Extern I: prof. dr. D.J. Ruiter Extern II: prof. dr. J.W.A. Leer Extern III: prof. dr. H.G. Brunner Intern: prof. dr. J.H.J.M. van Krieken Servicebedrijf: mevr. H.E.M. Wismeyer Overige Bedrijfsonderdelen: ir. L.R. Lolkema Een overzicht van de afdelingen die worden verte­ genwoordigd in de verschillende onderdeelcom­ missies  vindt u  op  intranet onder de button OC verkiezingen. Het overleg met de Ondernemings­ raad blijft de Raad van Bestuur zelf uitvoeren. Alle soorten van ongewenst gedrag kunnen bij de vertrouwenspersonen worden gemeld. Op de foto van links naar rechts: Marie-Louise Geenen, Maudlin Ernst en Herbert Achten. Foto: Frank Muller

Drie Smiley’s voor het Radboud M a r l i e s M i e l e k a mp

De nieuwe vertrouwenspersonen zijn de bedrijfsmaat­ schappelijk werkers Herbert Achten (coördinator) en Maudlin Ernst en verzuimconsulent Marie Louise Geenen. Zij zijn er speciaal voor opgeleid. De vertrouwenspersoon is er om opvang, hulp, advies en steun aan de medewer­ ker te bieden. ‘In principe kunnen alle soorten van ongewenst gedrag worden gemeld, of het nu om agres­ sie, pesten of seksuele intimidatie gaat’, legt Achten uit. ‘Wij staan náást de medewerker en er is geen belangen­ verstrengeling, ondanks dat wij ook voor de organisatie werken’, stelt Geenen. ‘De vertrouwelijkheid is volledig gegarandeerd. We werken daarom niet als vertrouwens­ persoon voor de afdeling waar we zelf in onze andere functie actief zijn. De medewerker kan dan bij één van de andere twee personen terecht.’ ‘Ons uitgangspunt is hoe de medewerker met wie wij in gesprek gaan het ervaart,’ vult Ernst aan. ‘Want de ander kan zeggen dat bepaald pestgedrag bijvoorbeeld niet zo bedoeld is. De betrokken medewerker vóelt het wel zo, en dan is het zijn goed recht dat met een vertrouwens­ persoon te bespreken.’

Korte lijnen Het voordeel dat er nu drie vertrouwenspersonen bij de AMD bereikbaar zijn, is dat er korte lijnen zijn. De mede­ werker kan daarnaast kiezen of hij wil praten met een man of een vrouw. Een gesprek is binnen drie werkdagen te regelen. In het eerste gesprek wordt eerst alles geïnventariseerd. ‘Je schat in wat iemand precies wil’, vertelt Geenen. ‘Wat heeft de persoon zelf al gedaan om het ongewenste gedrag te stoppen? We bieden medewerkers handvatten ter ondersteuning, want het beste is als ze het probleem uiteindelijk zélf oplossen.’ In de meeste gevallen is dit toereikend, maar zo niet, dan is het mogelijk te kiezen voor bemiddeling. Geenen: ‘Een bemiddelaar kan samen met de medewerker een gesprek aangaan met de per­ soon of personen waar het om gaat.’ Als ook dat niet voldoende effect heeft, kan de medewer­ ker een officiële klacht indienen. Achten: ‘Ook in de afweging om een klacht bij de externe klachtencommis­ sie in te dienen, ondersteunen wij de medewerker. Daarnaast helpen we ze bij het indienen van de klacht. Kortom: we doen er alles doen aan om ongewenst gedrag bespreekbaar te maken en erger te voorkomen.’ n Meer informatie over de vertrouwenspersoon is te vinden op het intranet ingang services, zoek op Vertrouwenspersoon of Ongewenste omgangsvormen.

3

Als eerste academisch ziekenhuis in Nederland heeft het UMC St Radboud drie Smiley’s van de stichting Kind en Ziekenhuis toegekend gekregen. De stichting kent de Smiley’s toe aan ziekenhuizen die zich positief onderscheiden in de zorg op de kinderafdeling, in de dagbehandeling en op de kraamafdeling. De drie Smiley’s geven aan dat de zorg op deze afdelingen aan alle criteria voldoet die de stichting Kind en Ziekenhuis daaraan stelt. Ouders kunnen dit laten meewegen bij het kiezen van een zieken­ huis. Aan ziekenhuizen waaraan twee Smiley’s zijn toegekend, reikt de stichting een vlag uit. Zieken­ huizen die ook de derde Smiley behalen, ontvangen een wimpel. Door goede samenwerking met alle betrokken afdelingen en disciplines is in Gebouw Vrouw en Kind dat laatste dus in één klap bereikt. Op woensdag 3 juni vindt de feestelijke uitreiking van de drie Smiley’s plaats, van 15.45 tot 16.45 uur op het theaterplein op de tweede verdieping van het Gebouw Vrouw en Kind. De officiële overhandi­ ging is om 16.00 uur; aansluitend wordt het glas geheven. Medewerkers van de betreffende afdelin­ gen, de kinderen die in het Kinderziekenhuis zijn opgenomen en hun ouders zijn van harte welkom. Meer informatie over de criteria, zie www.kinden­ ziekenhuis.nl.

p a t i ë n t e n z o rg

Foto: Paul van Laere

Met de in plastic verpakte slang sprayt orthopedisch chirurg dr. Bart Schreuder (rechts) vloeibare stikstof in de scheenbeenholte.

Bottumoren in de kou gezet Lek geprikt door ijskristallen. Dat is het lot van bottumorcellen bij een zogenaamde cryo(kou)-behandeling. Na verwijdering van tumorweefsel wordt de botholte diepgevroren om achtergebleven tumorcellen op te ruimen. De afdeling Orthopedie heeft een reputatie op dit gebied. Radbode keek mee met cryospecialist dr. Bart Schreuder. Paul van Laere

Het onderbeen van de dame op de operatietafel lijkt stoom af te blazen. Witte wolken stijgen op vanaf de plaats waar dr. Bart Schreuder een gat in het scheenbeen heeft gemaakt. De orthopedisch chirurg is dan ook de eigenlijke aanstichter van de rookontwikkeling. Via een dikke slang sprayt hij vloeibare stikstof in de scheen­ beenholte. De vloeistof verdampt door warmte te ont­ trekken aan de omgeving, waardoor cellen in de wand van de holte bevriezen. Door de spray condenseert ech­ ter ook het vocht in de lucht, met de witte rookpluimen als gevolg. Mevrouw heeft een goedaardig gezwel in het bovenste deel van haar scheenbeen, net onder de knie. Op de röntgenfoto is dat duidelijk te zien aan een grijze vlek van zo’n vijf centimeter doorsnee. Pijnklachten brachten haar specialist op het spoor. Die verwees vervolgens naar de afdeling Orthopedie van het Radboud, omdat dit een centrum is voor behandeling van bottumoren. Tijdens de operatie hebben Schreuder en arts-assistent Dean Pakvis eerst de aangetaste plek schoongemaakt. Met een boor maken ze het zieke weefsel los, waarna het wordt uitgelepeld. ‘Kijk, dit spul is wit en kraakbeenach­ tig, dat hoort hier niet te zitten’, wijst Schreuder op de verwijderde brokjes. ‘Gezond beenmerg hoort rood te zijn.’

Schoon Na het wegschrapen van het zieke botweefsel volgt de

vriesbehandeling. Jaarlijks past de afdeling deze koude­ therapie zo’n zeventig maal toe. Voor het grootste deel gaat het om patiënten met een goedaardig gezwel in de botten of beenderen, meestal van armen of benen. Het doel is om eventueel achtergebleven tumorcellen te doden. ‘Door snelle bevriezing ontstaan ijskristallen in de cellen. Die prikken de celwanden en organellen kapot, waardoor de cel te gronde gaat’, legt Schreuder uit. Maar ook gezonde cellen kunnen niet tegen de extreme kou. Vandaar dat Schreuder omzichtig te werk gaat en temperatuursensoren aanbrengt in en rond de gecreëerde holte. Zo kan hij controleren of de vrieskou zich niet te ver verspreidt. ‘Je wilt slechts een paar millimeter weefsel bevriezen. Bij mevrouw zou de schade in het scheenbeen meevallen, maar in de arm liggen zenuwen en bloedvaten soms dichtbij. Dan moet je extra voorzich­ tig zijn.’ -80 °C bedraagt de temperatuur in de holte. Maar iets verderop is het nog boven nul, constateert Schreuder tevreden. Hij herhaalt de koudeaanval nog twee keer, met een opwarmperiode tussendoor. Dat werkt het beste, zo leert de ervaring. Die ervaring is bij het UMC inmiddels heel groot. Sinds het hoofd van de afdeling Orthopedie, prof. dr. René Veth, de cryochirurgie in 1991 in Nijmegen introduceerde, heeft de afdeling ruim duizend patiënten ermee behandeld. Daarnaast is er veel onderzoek aan gedaan, ook door Schreuder zelf, die in 1997 promoveerde op de behande­ ling. ‘De techniek van de temperatuurmonitoring hebben we bijvoorbeeld zelf ontwikkeld. Wij houden alle resul­

4

taten goed bij en publiceren er nog regelmatig over.’ Er is een alternatieve methode om gemiste tumorcellen alsnog te verdelgen. ‘Het kan ook chemisch, je kunt de holte aanstippen met fenol. Dat werkt ook best goed. Maar wij kiezen voor stikstof omdat het schoon is en je de toediening goed kunt doseren en controleren.’ In een paar procent van de gevallen keert het goedaardig gezwel terug. ‘Maar dat risico weegt op tegen een groter verlies aan eigen botweefsel.’ Anders ligt dat voor kwaad­ aardige tumoren. ‘Wanneer het om kwaadaardige tumo­ ren gaat die in het bot ontstaan zijn, wil je zo zeker mogelijk zijn dat alles weg is. In dat geval was bij mevrouw het bovenste deel van het scheenbeen hele­ maal verwijderd, plus de knie.’

Luikje Er staat vandaag nog een tweede patiënt op het cryopro­ gramma – Hendrik van vijftien. Hij heeft een gezwel in de linkerarm. Dat veroorzaakt pijn door aantasting van het bot, en ook heeft hij zijn arm al een paar keer gebroken. ‘Hij kan met sporten niet aan alles meedoen. Bovendien wil hij bij de marine, dan is zo’n kwetsbare arm niet erg handig.’ Met een speciale boor maakt Schreuder eerst een luikje in het spaakbeen, wat toegang geeft tot de mergholte van het onderarmbot. Het aangetaste weefsel wordt wederom weggelepeld. Boren is nauwelijks nodig. ‘Het is net een soort kruimelkaas.’ Steeds verder moeten Schreuder en Pakvis graven, uiteindelijk ontstaat een langwerpig gat van zo’n tien centimeter. Ook dit keer worden de eventuele achtergebleven tumorcellen in de wanden drie keer met de ijskoude stikstof bestookt. Werd bij mevrouw het uitgeholde bot opgevuld met snelhardende cement, Hendrik krijgt botsnippers. ‘Bij jonge mensen wordt dat donorbot uiteindelijk vervangen door eigen botcellen, ouderen missen daarvoor de groei­ kracht’, verklaart Schreuder het verschil. Het flinke gat in zijn spaakbeen komt Hendrik wel op twee maanden gips te staan. Maar na die periode nog even aansterken en dan is zijn arm klaar voor de marine.  n

i r nterview adbode 9 - 2009

Wie één kind redt, redt de wereld

Ivo de Blaauw (links) met rechts Alp Nomanuglu uit Zuid Afrika en Marc Levitt uit Cincinnati.

Enkele röntgenfoto’s zoals ze op de operatiekamer op het raam opgehangen worden (afbeelding van uitgezette dikke darm).

‘Een indrukwekkende ervaring’, vond kinderchirurg Ivo de Blaauw de week in Ethiopië waar hij kinderen met afwijkingen aan dikke darm en anus opereerde. En al leek het soms dweilen met de kraan open, hij is ervan overtuigd dat kleine particuliere initiatieven in ontwikkelingslanden wérken.

Krabben teruggooien

M a r l i e s M i e l e k a mp

Als Ivo de Blaauw al van carnaval had gehouden, had hij het dit jaar gemist… De kinderchirurg zat die week in Ethiopië om daar kinderen met de ziekte van Hirschsprung en andere afwijkingen aan het laatste deel van het darmstelsel te opereren. Op uitnodiging van Marc Levitt van het Colorectal Center in het Children’s Hospital in Cincinnati. ‘Hij is dé autoriteit op het gebied van chirur­ gie bij kinderen met colorectale aandoeningen’, legt De Blaauw uit. ‘Samen met hem zijn we in het UMC St Radboud bezig een European Colorectal Cen­ ter for Children op te zetten. Dit grensoverschrijdende werk in Ethiopië past daarbij.’

De interesse van de Nijmeegse kinderchirurg voor het werken in de tropen komt niet helemaal uit de lucht vallen. Als coassistent was hij al geïnteres­ seerd in derde wereldlanden. Na zijn afstuderen volgde hij dan ook een tro­ pencursus in Ede en werkte hij een jaar in Ethiopië als algemeen arts. ‘Ik wilde altijd al iets doen voor mensen die in minder gunstige omstandigheden leven dan wij in het westen’, vertelt De Blaauw. ‘Met eenvoudige middelen kun je daar veel betekenen. Ach, en misschien is het ook het avontuur dat trekt.’ Het viel de kinderchirurg op hoe weinig er in die 15 jaar was veranderd in het Afrikaanse land. ‘Nog steeds zie je schrijnende armoede en overheidsinstel­ lingen functioneren nog altijd voor geen meter. Dat maakte me wel eens moedeloos. Wat doe ik hier eigenlijk, het is dweilen met de kraan open, dacht ik soms.’ Maar wat hij ook merkte is dat juist kleine projecten geïnitieerd door particu­ lieren goed werken. En is er niet een oude Joodse wijsheid die zegt: ‘Wie één mens redt, redt de wereld’? ‘Precies’, reageert de kinderchirurg. ‘Dat is ook het voorbeeld dat de Amerikanen gaven. Zij hadden het over een man die gestrande krabben in zee terug gooide. “Waarom doe je dat, je ziet toch dat er steeds meer krabben komen”, reageerde een voorbijganger. “But I saved this one”, antwoordde de man. En zo is het.’

Enorme flexibiliteit

Straatbeeld in Ethiopië. Levitt formeerde een team van vier kinderchirurgen. Behalve hijzelf en De Blaauw waren dat een andere chirurg uit de Verenigde Staten en een uit ZuidAfrika. Daarnaast bestond het 18-koppige team uit anesthesisten, verpleeg­ kundigen en mensen die de logistiek verzorgden. ‘In ploegen van twee chirurgen opereerde we van half acht ’s ochtends tot negen uur ’s avonds 25 kinderen’, vertelt de kinderchirurg. ‘Die hadden allerlei darmaandoeningen, bijvoorbeeld de ziekte van Hirschsprung, waarbij in een deel van de darm de zenuwcellen ontbreken en er geen peristaltiek is, maar ook een patiëntje met een zogenaamde cloaca waarbij de baarmoeder, de plasbuis en de darm allemaal op één punt uitkomen. Een vreselijk moeilijke ingreep om dat weer te scheiden.’

5

Behalve dat ze opereerden, gaven de chirurgen ook les aan Afrikaanse col­ lega’s. ‘In Ethiopië met meer dan 80 miljoen inwoners zijn drie kinderchirurgen: één met ervaring, de twee andere zijn nog in opleiding’, vertelt De Blaauw. ‘Zij hebben met operaties meegekeken. Via een camera keken er ook kinder­ chirurgen uit allerlei andere Afrikaanse landen mee. Voor al deze mensen hebben we een tweedaagse cursus gegeven. Dit heeft banden gelegd waar­ door zij ons nu ook digitaal kunnen benaderen voor adviezen.’ Veel patiënten maakten grote indruk op de kinderchirurg. Maar op zijn netvlies staat nog de vader die op de gang wachtte en hen vroeg om zijn zoon Mil­ liard te opereren. ‘Die operatie was niet gepland’, legt hij uit. ‘Milliard had al een stoma, maar die hing veel te ver uit zijn buik. Om van die stoma af te komen was nog een operatie aan zijn dikke darm nodig. We hebben zijn operatie tussendoor gepland en merkten toen dat vader en zoon de nacht voor de operatie op een kleedje op straat voor het ziekenhuis hadden gesla­ pen…’ Tijdens de opname slapen ouders sowieso bij hun kinderen, vertelt de kin­ derchirurg. ‘Niet alleen om te troosten, verzorgen en lief te hebben, maar ook om infusen te verzorgen en medicijnen te geven. Dat maakt het triest, maar door zoveel verantwoordelijkheid op zich te nemen laten deze ouders tege­ lijkertijd hun enorme flexibiliteit zien.’

Hecht team Wat de kinderchirurg raakte was de sterke betrokkenheid van het hele team. ‘In die week zijn we een hecht team geworden dat elkaar inspireerde. We zijn dan ook zeker van plan vaker terug te komen. Dit keer ging het nog onder auspiciën van de World Surgical Foundation. Maar het plan bestaat om met een eigen stichting elk jaar naar Ethiopië terug te gaan.’  n

i n b e d r i jf jecten uit die zij wil ondersteunen. De onderzoekers die de financiële bijdrage ontvangen, houden de stichting regelmatig op de hoogte van de voortgang van het onder­ zoek. In het verleden zijn op deze manier al meerdere onder­ zoeksprojecten in het UMC St Radboud gefinancierd, waaronder een project voor de ontwikkeling van een computerprogramma als hulp bij het vroegtijdig opspo­ ren van borstkanker. Dr.ir. Nico Karssemeijer van de afdeling Radiologie en dr. Frank van Leeuwen van het Laboratorium Kinderoncologie namen in 2007 een finan­ ciële bijdrage van 500.000 euro in ontvangst. Ook de opbrengsten van de sponsorfietstocht in 2011 zullen worden ingezet voor een onderzoeksproject in het UMC St Radboud. Welk project dat is, wordt na afloop van de Oranjetocht in 2011 bekend gemaakt.  MW

meldkamer: telefoon 13968. Tijdens de werkzaamheden blijft de centrale bediening (telefonist) bereikbaar; intern via nummer 9, extern via het UMC-hoofdnummer 024-3611111. Ook uitgaand tele­ foonverkeer blijft mogelijk. Inkomende telefoontjes naar toestellen die op dat moment buiten dienst zijn, komen binnen bij de centrale bediening, die kan doorverbinden naar de groene toe­ stellen op de betreffende afdeling. De UMC-vodafonetoestellen zijn met hun vijfcijferig intern nummer niet aankiesbaar, het betreffende 06 num­ mer wel. Voor nadere informatie en in geval van storingen: Service Desk SB-ICT, telefoon 15071.

Hedendaagse kunst

Houd parkeergarage vrij voor patiënten

Radboud op boekomslag

Oproep aan medewerkers

Medewerkers die met de auto naar het werk komen, zijn ongetwijfeld niet blij met alle werkzaamheden rondom het UMC-terrein en de daardoor ontstane parkeerdruk. Steeds meer medewerkers parkeren hun auto betaald in de parkeergarage bij de hoofdingang. Die is daardoor vaak vol. De Beveiliging moet dagelijks patiënten en bezoekers naar parkeerplekken doorverwijzen bij de universiteit. Geen staaltje van gastvrijheid en topdienst­ verlening.

Foto: Jan van Teeffelen

Teddy Bear Hospital

Zieke knuffels op spreekuur Ruim 450 kleuters uit de omgeving brachten hun gewon­ de en zieke knuffelbeesten op 18 en 19 mei naar het Teddy Bear Hospital in het UMC St Radboud. Eén van de doelstellingen is om kleuters zo kennis te laten maken met de gezondheidszorg en zo hun angst voor ziekenhuis en ziekte weg te nemen of te verminderen. Studenten geneeskunde nemen hierbij de rol van knuffelbeestdok­ ter op zich. Zij achterhalen eerst wat er aan de hand is met de knuffel en verwijzen de kleuter en knuffel door naar de juiste afdeling in het Teddy Bear Hospital, bij­ voorbeeld naar de knuffel-OK, gipskamer of röntgenafde­ ling. De kleuters ervaren zo wat de dokters kunnen doen om hun zieke knuffel beter te maken. Het Teddy Bear Hospital vindt jaarlijks in meerdere UMC’s plaats. Het Radboud nam er voor de zesde maal aan deel.  GM

Sponsoractie

Fietsen voor kankerbestrijding Zaterdag 16 mei deden zeventig wielrenners van de stichting ‘Bergh in het zadel voor de kankerbestrijding’ na een trainingsrit het UMC St Radboud aan. Daar kregen zij een lunch aangeboden namens het Radboud. De wielrenners zijn bezig met de voorbereidingen voor een sponsorfietstocht die één keer in de vier jaar wordt gehouden. In 2011 vindt de Oranjetocht plaats, een meerdaagse fietstocht langs alle plaatsen in Duitsland waar in het verleden leden van het Koninklijk Huis heb­ ben gewoond. Met de fietstocht zamelt de stichting geld in voor kankeronderzoek. De stichting kiest zelf de pro­

Op de omslag van een zojuist in Parijs verschenen boek over hedendaagse kunst, prijkt het beeld van Alain Séchas uit de kunstcollectie UMC St Radboud. Kunst­ coördinator Daan Van Speybroeck gaf Alain Séchas destijds de opdracht een kunstobject te maken voor het gebouw Vrouw en Kind.

Douwe Egberts

Nieuwe koffieautomaten Het UMC St Radboud is gestart met het vervangen van de huidige koffieautomaten door automaten van Douwe Egberts. Naast gewone koffie en thee is er voortaan cap­ puccino, chocolademelk, chococafé, choco de luxe, espresso, Wiener melange, café au lait of koud water. Als uw afdelingsautomaat aan de beurt is, komt er één dag van te voren een flyer op de automaat te hangen met het tijdstip van vervanging. Op sommige locaties zijn bouw­ kundige aanpassingen nodig, ook dit meldt de flyer dan. Tijdens de verbouwing en vervanging kunt u uiteraard uw automaat niet gebruiken. De flyer verwijst u door naar de dichtstbijzijnde automaat. Het vervangen van de automaten duurt in totaal zes weken.  Voor vragen: [email protected], T (06) 53 18 01 81, of  [email protected], T 17657. JvL

Aan medewerkers daarom het vriendelijke verzoek, uit­ sluitend gebruik te maken van de parkeervoorzieningen voor personeel. Of – zo mogelijk – met de fiets of het openbaar vervoer naar het werk te komen. Voor patiën­ ten en bezoekers is het heel vervelend als ze hun auto niet dichtbij kwijt kunnen. Ze zijn vaak niet in staat om ver te lopen en komen bovendien te laat bij hun afspra­ ken op afdelingen of poli’s. Dat legt een druk op de wachttijden en zo neemt de ontevredenheid bij patiënten toe. Momenteel worden er maatregelen getroffen om het parkeerprobleem aan te pakken. Maar het zal de komen­ de tijd problematisch blijven. Wie geen parkeerplaats vindt, kan in plaats van naar de parkeergarage ook ‘betaald’ uitwijken naar de universiteitsterreinen, bij­ voorbeeld bij de Heijendaalseweg of bij de Aula. Mis­ schien wat verder lopen, maar wel een vriendelijk gebaar naar onze ‘klanten’. Medewerkers kunnen overigens ook grátis parkeren bij de RU, het Radboud heeft daar 600 plaatsen gehuurd. Hiervoor moeten zij een pas aanvra­ gen. Belangstellenden kunnen hierover meer informatie vinden op intranet, trefwoord parkeren, en dan klikken op ‘parkeren bij de RU’. Bellen kan ook naar de afdeling Vastgoed & Infrastructuur, telefoon 024 3619070. JM

Sponsoractie

Biking4Energy

Nacht 12/13 juni

Telefooncentrale gedeeltelijk buiten werking

Foto: Flip Franssen

In verband met werkzaamheden aan de telefooncentrale is deze in de nacht van vrijdag 12 op zaterdag 13 juni 2009 gedeeltelijk buiten werking. De geplande uitval vindt in twee fasen plaats, waardoor er beperkt telefo­ nieverkeer mogelijk blijft: Tussen 23.30 en circa 01.30 uur zijn er diverse toestellen niet beschikbaar, met uitzondering van het gebouw Vrouw en Kind (M320 en M325) en de ‘groene’ toestellen aan de noodcentrale. Seinen/piepers kunt u tussen 23.30 en 01.30 uur niet zelf vanaf een toestel oproepen, bel hiervoor naar de

6

Foto: Jan van Teeffelen

Ruim honderd enthousiaste fietsers kwamen zaterdag 16 mei aan bij het UMC St Radboud. Zij rondden daarmee de sponsorfietstocht Biking4Energy af. Een maand lang hebben Frans en Ria Schlüter en Piet en Leny Doodeman uit Haarlem 2500 kilometer door Europa gefietst om geld in te zamelen voor het onderzoek naar energiestofwis­ selingsziekten. Tijdens een feestelijke bijeenkomst reik­ te cabaratier Jochem Myjer een cheque van 30.086 euro uit aan professor Jan Smeitink van het Nijmegen Center for Mitochondrial Diseases. Jaarlijks worden in Nederland zo’n honderd kinderen geboren met een energiestofwis­ selingsziekte. De helft daarvan wordt niet ouder dan 5 jaar.  MW

r a d b o d e 9 - 2 0 0 9

Dienstkleding aan, sieraden uit Mag je nu wel of geen sieraden en horloges aan in de zorg? Het antwoord is eenduidig en duidelijk: nee. Toch is het nog geen gemeengoed dat zorgverleners hun ringen, armbanden en horloges afdoen, zodra ze hun dienstkleding aantrekken.

G i j s M unn i ch s

“Het dragen van ringen, armbanden en polshorloges is tijdens het dragen van witte dienstkleding niet toege­ staan. Het is immers onmogelijk om de huid ter plaatse afdoende te reinigen.” Letterlijk geciteerd uit het KWINTdocument over infectiepreventie. ‘Het is dus algemeen beleid, vastgesteld door de Raad van Bestuur’, zegt Leo Ummels, adviseur infectiepreventie. ‘De regel is simpel: het dragen van sieraden en horloges in de zorg mag niet.’ Maar niets is zonder reden. ‘Ziekenhuisinfecties worden grotendeels via de handen overgedragen’, legt Ummels uit. ‘Daarom is het belangrijk om goede handhygiëne toe te passen. Dat doe je door de handen vaak op een dag te desinfecteren met handenalcohol. Wanneer je siera­ den of een horloge draagt, houd je minder goed je han­ den schoon. Schilfers en bacteriën blijven zo veel makkelijker achter op de huid. Daarmee vergroot je de kans op overdracht naar patiënten.’ Tweemaal per jaar meet de afdeling Infectiepreventie hoe het op de afdelingen gesteld is met het infectiebeleid. ‘Veel zorgverleners blijven gewoon hun sieraden dragen’, zegt Ummels. ‘Het is wel aan het verbeteren. Medewer­ kers worden zich er dus meer bewust van.’

Voorbeeldfunctie Medewerkers weten vaak niet wat de regels zijn. ‘Het is al jaren het beleid dat je geen sieraden in de zorg draagt’, aldus Ummels. ‘Leidinggevenden hebben een voorbeeld­ functie en horen dit uit te dragen. Maar als een supervi­ sor een ring of horloge blijft dragen, hoe moet een coassistent dan weten dat dit niet mag?’ Bij de tijd blijven (letterlijk) vindt Ummels een slecht argument om toch een horloge te dragen. ‘Overal hangen klokken. Daar­ naast is er in de nieuwe dienstkleding in het borstzakje een lusje gemaakt om een horloge aan te doen.’ Een andere, ook grote ergernis, aldus Ummels, is het dragen van dienstkleding buiten het UMC. ‘Soms worden er zelfs medewerkers gesignaleerd in de supermarkt in hun dienstkleding, dat kan echt niet’, stelt Ummels. ‘Dienstkleding hoor je alleen op de afdeling te dragen. Anders neem je bacteriën mee van huis naar je werk. Maar ook omgekeerd: door je ziekenhuiskleding naar huis aan te houden kun je thuis je partner of kinderen besmetten. Het volgen van de richtlijnen doe je dus voor de patiënt, maar ook voor jezelf.’ n Richtlijn ‘Basismaatregelen ten aanzien van infectiepreventie’, zie KWINT.

Ziekenhuisinfecties worden grotendeels via de handen overgedragen.

Foto: Frank Muller

Vroege opsporing longkanker De afdeling Longziekten is recent gestart met een nieuwe techniek om longtumoren in een zeer vroeg stadium op te sporen: autofluorescentie bronchoscopie. Tijdens een bronchoscopie onderzoekt de longarts de luchtwegen met behulp van een dun flexibel slangetje met aan het uiteinde een videocameraatje. Naast een gewoon videocameraatje beschikt het UMC St Radboud nu, als een van de weinige ziekenhuizen in Nederland, over een bronchoscoop met een extra cameraatje, dat fluorescerende opnamen maakt. Dankzij de fluoresce­ rende beelden worden ongezonde gebieden, die kunnen uitmonden in longkanker, veel eerder zichtbaar.

Dankzij de fluorescerende beelden worden ongezonde gebieden veel eerder zichtbaar.  Foto: Jan van Teeffelen

Erik van der Heijden, longarts, licht toe: ‘Longkanker is een van de grootste killers onder de kankersoorten. Zo’n 25 procent van alle sterfgevallen als gevolg van kanker in Nederland wordt veroorzaakt door longkanker. Wij

7

stellen de ziekte hier jaarlijks bij zo’n 400 mensen vast en dat aantal zal alleen maar verder toenemen. Vooral onder vrouwen zien we een stijging, dat komt doordat ook zij tegenwoordig veel meer roken. We kunnen bij ruim een kwart van de mensen opereren. Ongeveer zes­ tig procent van deze patiënten leeft na vijf jaar nog. Bij de overige patiënten zijn soms andere intensieve behan­ delingen mogelijk, zoals gecombineerde radio- en che­ motherapie, maar de overlevingskans is daar beduidend kleiner. De autofluorescentie-methode stelt ons in staat om longkanker in een veel vroeger stadium op te sporen. We hopen dat we zo eerder kunnen ingrijpen en dat de kans op genezing hierdoor toeneemt.’ De methode gaat deel uitmaken van de sneldiagnostiek, die de afdeling Longziekten al ruim tien jaar met succes toepast. Hierbij ontvangen patiënten met verdenking op longkanker binnen twee dagen een diagnose en behan­ delplan.  MB

h i s t o r i e

Zicht op de brandende stad Nijmegen, als gevolg van het bombardement op 22 februari 1944.

De gebombardeerde Stevenskerk in 1944. Later is het dak van de kerk gerestaureerd met hout afkomstig uit Amerika.

De verwoeste aula van de universiteit aan het Keizer Karelplein oktober 1944.

Medische faculteit gebouwd da De Amerikanen bevrijdden Nijmegen in 1944 van de Duitsers. Een vergeten geschiedenis is dat zij ook meehielpen aan de wederopbouw van de stad én van de Nijmeegse universiteit. Inzamelings­acties zijn gevoerd, waarbij zelfs de toenmalige president Truman betrokken werd. Het eerste universiteitsgebouw dat mede met deze gelden is gebouwd, was de medische faculteit. Op 29 mei ontvangt het UMC St Radboud de Amerikaanse veteranen voor een eresaluut. ‘Het bestaan van ons UMC is mede te danken aan deze mensen.’ G i j s M unn i ch s

‘Ik ga helpen met de wederopbouw van jullie stad’, belooft generaal James Gavin aan de Nijmeegse burge­ meester in 1945. In september 1944 bevrijdde Gavin, met zijn 82ste Airborne Divisie, Nijmegen van de Duitsers. Deze Amerikaanse soldaten vochten eerder al op Sicilië en in Italië en hadden de Duitsers verdreven aan de kust bij Normandië. Maar nergens, zo ervoer Gavin, vochten zoveel honderden burgers en verzetsmensen mee als in Nijmegen. Als “bedankje” besloot hij de wederopbouw te steunen, alsof de bevrijding alleen nog niet genoeg was! Daarnaast was er een initiatief van een zekere meneer Mommersteeg. Deze van oorsprong Nijmeegse priester woonde in Amerika. Hij wilde hulp bieden aan de weder­ opbouw van de Nijmeegse universiteit. Gavin omarmt dit initiatief. Daarmee krijgt Gavin twee doelen voor ogen: wederopbouw van de stad en van de universiteit in het bijzonder. De hulp werd geformaliseerd in een steden­ band tussen Nijmegen en Albany, de hoofdstad van New York. Gavin streefde ernaar om met de vereniging van de 82ste Airborne Divisie twee miljoen dollar in te zamelen voor de universiteit. Daarnaast zijn dertigduizend boeken vanuit de VS naar de universiteitsbibliotheek verscheept. Verder is bijvoorbeeld het dak van de Stevenskerk, waar vele academische plechtigheden hebben plaatsgevon­ den, gerestaureerd met Amerikaans hout.

Vergeten geschiedenis De naoorlogse hulp van de Amerikanen aan Nijmegen is een bijzondere, vergeten geschiedenis. Johan van Asten, kinderverpleegkundige in het Radboud, blies dit verhaal

Eerste steenlegging van de medische faculteit in 1951. Dit gebouw is mede dankzij inzamelingsgeld van de Amerikaanse veteranen gebouwd.

nieuw leven in. Hij bracht de verdiensten van de 82ste Airborne Divisie opnieuw onder de aandacht bij de gemeente Nijmegen. Op 29 mei komen de Amerikaanse veteranen naar Nijmegen en het UMC St Radboud. Van Asten is de drijvende kracht achter dit bezoek. Het UMC hecht groot belang aan een gastvrij onthaal. ‘We gaan

‘De universiteit was na de oorlog op ster ven na dood’

de veteranen met alle egards ontvangen’, zegt hospita­ lity officer Jan Jaap Schmitz. ‘Zij hebben ons bevrijd en veel betekend voor de medische faculteit. We hebben een mooi programma samengesteld om de veteranen en generaal Gavin te eren.’ De benefietactie van de Amerikanen was destijds zeer

Inzegening van een aantal kruizen bij de opening van de medische faculteit, 1951.

8

Generaal Gavin (vijfde 1953.

r a d b o d e 9 - 2 0 0 9

n, na de gevechten in

‘Ik ga helpen met de wederopbouw van jullie stad’, belooft generaal James Gavin (links) aan burgemeester Hustinx bij de herdenking van de bevrijding in 1945.

De eerste spade wordt in de grond gestoken van de medische faculteit, 1950.

ankzij Amerikaanse veteranen welkom. ‘Door de gevechten in september 1944 was de universiteit grotendeels verwoest’, vertelt Van Asten. ‘Het hoofdgebouw bij het Keizer Karelplein, de aula en het psychologisch lab zijn allemaal in de fik gegaan. De universiteit was na de oorlog op sterven na dood. De katholieke zuil profileerde zich via de Nijmeegse univer­ siteit, om zo politieke macht uit te oefenen. Het voortbe­ staan van de universiteit was maatschappelijk dus van groot belang.’ Hoeveel geld de Amerikanen uiteindelijk voor de univer­ siteit hebben ingezameld, heeft Van Asten niet terug kunnen vinden. ‘In een historisch overzicht van de ver­ eniging van de 82ste Divisie staat dat er een “major dollar support” is bereikt. Omdat het streven was twee miljoen dollar binnen te halen, zal het zeker om een heel groot bedrag gaan.’

President Truman De wederopbouw van Nijmegen en de universiteit kreeg in Amerika volop aandacht. ‘Er werd in de New York Times over geschreven’, zegt Van Asten trots. ‘Gavin regelde in 1947 zelfs een ontmoeting tussen de Nijmeegse burge­ meester en president Truman om over de toekomst van Nijmegen te praten.’ Van Asten toont als bewijs gekopi­ eerde documentatie van de Amerikaanse regering. ‘Dat er op het allerhoogste niveau over Nijmegen gesproken is, zal niet zomaar zijn geweest’, vervolgt hij. ‘Schuldge­ voel over het bombardement van de Amerikanen op Nijmegen zou hier mee kunnen spelen. Maar ik kan dat niet hard maken.’ In 1948 werd opnieuw in het Witte Huis gesproken over

e van links) bezoekt de medische faculteit en Huize Heyendael,

Nijmegen. Toen waren Mommersteeg en een delegatie van de 82ste bij de president op bezoek om het specifiek over de universiteit te hebben. Van Asten: ‘Het eerste nieuwe universiteitsgebouw zou een eerbetoon worden voor de 800 gevallen soldaten van de 82ste Airborne Divisie. In 1951 is dit eerste gebouw geopend. Dit was de medische faculteit! Hier is een plaquette geplaatst voor de gesneuvelde militairen. Gavin en Mommersteeg zijn in 1953 komen kijken.’ Na de sloop van de eerste medische faculteit aan de Kapittelweg is de plaquette jarenlang verdwenen in de kelders van het Radboud. Mede dankzij Van Asten pronkt de plaquette sinds twee jaar weer aan de muur in het Studiecentrum, links voor het Anatomisch Museum. Jan Jaap Schmitz liet de plaat restaureren, zodat die weer jaren meekan. ‘Het bestaan van ons UMC is mede te danken aan de Amerikaanse veteranen’, zegt Van Asten. ‘Behalve het geld en de goederen hadden de acties vanuit Amerika ook grote symbolische waarde. Het zorgde voor extra aandacht vanuit de Nederlandse poli­ tiek voor de Nijmeegse universiteit.’

De laatste keer Tot in de jaren tachtig is de stedenband tussen Nijmegen en Albany blijven bestaan. Daarna is het contact verwa­ terd. Van Asten heeft daar in zijn speurwerk geen verkla­ ring voor gevonden. Met zijn acties wil hij mensen weer bewust maken van de verdiensten van Gavin en zijn soldaten. Door zijn inzet is bijvoorbeeld in 2006 het monument voor de bevrijders bij de Oosterhoutsedijk in Nijmegen vernieuwd. ‘Het is op 29 mei waarschijnlijk de

laatste keer dat de veteranen naar Nijmegen komen. Ze zijn immers tussen de 85 en 90 jaar oud’, besluit Van Asten. ‘Dat het Radboud de 82ste Airborne Divisie en generaal Gavin alsnog eren, is fantastisch. Dat doet recht aan een belangrijk hoofdstuk in de Nijmeegse universi­ taire geschiedenis.’ n

Bezoek veteranen Op 29 mei ontvangt het UMC St Radboud vijftig Amerikaanse veteranen. De meesten hebben in de Tweede Wereldoorlog meegevochten met de 82ste Airborne Divisie, die Nijmegen bevrijdde. Ook de dochter van de toenmalige generaal James Gavin is aanwezig bij de herdenking. Om 11.00 uur geeft decaan prof. dr. Frans Corstens in de Hippocrateszaal een voordracht over de rol van Gavin bij de bevrijding en de wederop­ bouw van Nijmegen en de medische faculteit. Daarna houdt Gavin’s dochter Barbara Gavin Fauntleroy een toespraak bij de herdenkingspla­ quette voor de 82ste Divisie in het Studiecentrum. Het Nijmeegs Uni­ versitair Kamerkoor Audite Nova zingt vervolgens het Amerikaanse en Nederlandse volkslied en enkele strijdliederen. Intussen zal een vaan­ delwacht van het Amerikaanse leger opmarcheren. ‘Om 12.00 uur bieden we de delegatie een lunch aan in het Kasteeltje, een van de hoofdkwartieren van de 82ste Divisie in de oorlog’, zegt hospitality officer Jan Jaap Schmitz. ‘Verder komen voor het Studiecen­ trum oude oorlogsvoertuigen te staan.’ Na het bezoek aan het Radboud vervolgen de veteranen hun reis via Groesbeek en de Ardennen naar Normandië voor de viering rond 65 jaar D-Day, waar ook president Obama wordt verwacht.

Foto’s: Gemeente Archief Nijmegen

Burgemeester Hustinx (links) schudt de hand van generaal Gavin in het Stadhuis bij de herdenking van de bevrijding, september 1953.

De gedenkplaat voor de 800 gevallen Amerikaanse soldaten in de medische faculteit, 1953.

9

o n d e r z o e k

Pleidooi voor aanpassing medisch-ethische toetsing Tien jaar na het in werking treden van de wet medischwetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) is het nodig de uitvoering van de toetsing van het mensgebonden onderzoek aan te passen. Dit stelt mr. Frans van Agt, lid van de Commissie Mensgebonden Onderzoek (CMO) regio Arnhem-Nijmegen, in het proefschrift waarop hij 12 juni promoveert. ‘De arts-onderzoeker moet meer bij de puur ethische discussie worden betrokken.’ Marten Dooper

Niet dat hij van mening is dat de huidige manier van beoordelen van mens­ gebonden medisch-wetenschappelijk onderzoek slecht is, haast Van Agt te benadrukken. ‘De WMO en het daaruit voortkomende systeem van lokale of regionale commissies mensgebonden onderzoek, in de wandelgangen meestal medisch-ethische toetsingscommissies genoemd, hebben veel goeds opgeleverd. Met name de expertise over hoe mensgebonden medischwetenschappelijk onderzoek goed moet worden uitgevoerd is door de bunde­ ling van kennis in de CMO’s enorm toegenomen. Ik heb echter in de praktijk ervaren dat de discussies binnen die CMO’s steeds meer over techniek gaan en minder over ethiek. Sinds de invoering van de WMO in 1999 is de taak van de lokale medisch-ethische commissies met name in de niet-academische ziekenhuizen gemarginaliseerd. Dat heeft tot gevolg gehad dat de ethische discussies met de arts-onderzoekers die het onderzoek gaan uitvoeren en tussen arts-onderzoekers onderling goeddeels verloren zijn gegaan. De dis­ cussies vinden nu vooral plaats binnen de CMO’s en niet meer met de uitvoer­ ders van het onderzoek zelf. Het is nodig dat dokters elkaar steeds blijven bevragen: kan dit wel of kan dit niet?’ Om die discussie weer dichter bij huis te halen stelt Van Agt een nieuw toetsingssysteem voor. ‘De technische kant van de discussie zou plaats moeten vinden in de Centrale Commissie Mens­ gebonden Onderzoek, de CCMO. Om de huidige CCMO niet te overladen zou deze daarvoor regionale kantoren moeten openen. Zo kun je het goede van het huidige systeem, de bundeling van technische expertise over mensge­ bonden medisch-wetenschappelijk onderzoek, bewaren en uitbouwen. Daar­ naast zou de puur ethische discussie over het onderzoek weer gevoerd moeten worden in lokale medisch-ethische commissies, dus in eigen huis zoals het voor 1999 gebeurde. Volgens mij combineer je zo het goede uit het verleden met het goede van nu. En als je het goed organiseert, dat wil zeggen de kantoren van de CCMO voldoende toerust, kan de besluitvorming wellicht sneller verlopen dan nu het geval is.’

Kwetsbare personen Behalve dat hij een pleidooi houdt voor modernisering van het toetsingssy­ steem gaat Van Agt in zijn proefschrift ook in op vraagstukken rondom het medisch-wetenschappelijk onderzoek met “kwetsbare personen”. ‘Kwetsbaar betekent in deze context kwetsbaar uit oogpunt van zelfbepaling’, verduide­ lijkt Van Agt. ‘Daarbij gaat het enerzijds om mensen die niet in staat zijn zelf aan te geven of zij wel of niet mee willen doen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek, zoals kinderen en dementerenden, en anderzijds om mensen die een afhankelijkheidsrelatie hebben met de arts die hen vraagt mee te doen aan het onderzoek. De WMO stelt bijzondere voorwaarden voor deelname van kwetsbare mensen aan onderzoek. Voorwaarden die soms knellen met de praktijk. Zo is er momenteel nogal wat discussie over onderzoek bij kleine kinderen met kanker. Het gaat daarbij vooral om wat in de wet ‘niet-therapeu­ tisch onderzoek’ heet. Dat is onderzoek waarvan niet bij voorbaat vaststaat dat de patiënt er gezondheidsvoordeel van ondervindt. Je kunt dan denken aan een fase I-onderzoek met een nieuw medicijn, een onderzoek waarbij het medicijn voor het eerst aan mensen wordt toegediend. Volgens de wet mag dat alleen als de proefpersoon hierbij een verwaarloosbaar risico loopt en het onderzoek bovendien minimaal belastend is. En een plaatsvervanger toestem­ ming heeft gegeven voor het onderzoek, natuurlijk. In de praktijk blijken deze eisen voor toetsingscommissies vaak reden dergelijk onderzoek niet toe te staan. Momenteel onderzoekt een commissie of de criteria voor het risico en het ongemak voor dergelijk niet-therapeutisch onderzoek bij kwetsbare per­

Volgens Frans van Agt gaan discussies binnen de CMO’s steeds meer over techniek en minder over ethiek.  Foto: Frank Muller

10

r a d b o d e 9 - 2 0 0 9 sonen niet wat kunnen worden opgerekt om het toch mogelijk te maken. Volgens mij is dat de verkeerde aan­ pak. De criteria moeten namelijk behoorlijk ver worden opgerekt om dit doel te bereiken. Volgens mij biedt de huidige wet wel degelijk mogelijkheden tot fase I-onder­ zoek bij deze patiëntengroepen. Wanneer het experimen­ tele medicijn de enig overgebleven optie is, komt toedie­ nen daarvan het welzijn van de patiënt mogelijk toch ten goede. Mits er geen aanwijzingen voor het tegendeel zijn. Maar het is niet verdedigbaar om een fase III-onderzoek, waarbij een nieuwe behandeling vergeleken wordt met een placebo, een therapeutisch onderzoek te noemen, een onderzoek waarbij de persoon in kwestie zelf voor­

Prijzen en benoemingen

deel kan hebben. Bij een therapeutisch onderzoek mogen het ongemak en de risico’s hoger liggen dan bij niet-therapeutisch onderzoek. Aangezien de helft van de deelnemers een placebo ontvangt en dus geen voordeel zal hebben van het onderzoek, moeten, vind ik, bij een fase III- onderzoek even strenge criteria voor ongemak en risico’s gehanteerd worden als bij niet-therapeutisch onderzoek. Dat zal in de praktijk het placebo-gecontro­ leerde onderzoek bij deze patiëntengroepen moeilijker maken, dat besef ik terdege. De oplossing kan dan zijn een andere studieopzet te kiezen, bijvoorbeeld een nieuw geneesmiddel tegenover een reeds bestaande therapie.’  n

Harry van Goor

Meer beroertes na bestraling hoofd-hals

Tijdens de derde Joint meeting van de Surgical Infection Society (SIS) North America en Europa is dr. Harry van Goor gekozen tot President-elect van de SIS-Europa. Volgend jaar zal hij tijdens het jaarlijkse congres in Munchen als president worden geïnstalleerd. De SIS-Europa heeft als doel onder­ zoek en onderwijs te stimuleren op het gebied van preventie, diagnose en behandeling van chirurgi­ sche infecties. In de afgelopen twee decennia hebben verschillende stafleden van de afdeling Heelkunde op nationaal en internationaal niveau substantiële bijdragen geleverd aan de ontwikke­ ling van dit belangrijke onderdeel van de chirurgi­ sche zorg.

Promoties, oraties*

Dr. Lucille Dorresteijn: ‘Mensen die bestraald zijn in het hoofdhalsgebied moeten extra in de gaten worden gehouden.’ Bestraling van het hoofdhalsgebied bij diverse vormen van kanker redt op korte termijn weliswaar levens, maar vergroot het risico later een beroerte te krijgen. Het is daarom nodig bij alle patiënten die in aanmerking komen voor deze vorm van bestraling het risicoprofiel voor een beroerte goed in kaart te brengen en waar mogelijk risicofactoren te verminderen, stelt neuroloog dr. Lucille Dorresteijn die op dit onderwerp promoveerde. Zoals wel vaker het geval is, komt dit nieuwe klinische inzicht voort uit een toevallige waarneming. ‘Het viel een neuroloog/KNO-arts van het Nederlands Kanker Instituut op dat er zich onder patiënten die in het verleden een bestraling in het hoofdhalsgebied hadden ondergaan relatief veel gevallen voordeden van een beroerte op jonge leeftijd’, vertelt Dorresteijn. ‘Voor de afdeling Neuro-oncologie, waar ik destijds een klinische stage deed, was dit aanleiding systematisch uit te zoeken of er inderdaad zo’n verband bestaat.’ Dat leverde al snel het inzicht op dat patiënten die met succes zijn bestraald wegens een tumor in het hoofdhalsgebied, in de jaren daarna een bijna zesmaal verhoogde kans hebben op een beroerte (herseninfarct), vergeleken met leeftijdge­ noten die niet bestraald zijn. Dorresteijn: ‘En hoe langer we daarna deze groep patiënten volgden, des te meer zagen we de kans op een beroerte ten opzichte van nietbestraalde mensen toenemen.’ Dorresteijn, die inmiddels in Nijmegen aan haar opleiding tot neuroloog was begon­ nen, besloot de relatie tussen bestraling en beroerte verder uit te zoeken. ‘Allereerst konden we aan de hand van gegevens van maar liefst 2200 mensen die bestraald waren in verband met de ziekte van Hodgkin, aantonen dat ook in dit geval bestraling van onder andere de hals en borstkas, de zogeheten mantelveldbestraling, het risico op een latere beroerte vergroot. Bij bestraling in verband met borstkanker is er alleen een verhoogd risico op een beroerte onder de vrouwen die tevens met hor­ monen zijn behandeld.’

Verklaring Ter verklaring van de verhoogde kans op een beroerte door de bestraling, vermoeden Dorresteijn en haar col­ lega’s een toegenomen atherosclerose (aderverkalking) van de nekslagaderen, de slagaderen die de hersenen van bloed voorzien. Immers, bij alle patiëntengroepen

die een verhoogd risico op een beroerte vertonen, lagen deze nekslagaderen in het bestraalde gebied. ‘Om dit idee te onderbouwen vergeleken we bij een groep van 42 patiënten de dikte van de wand van de nekslag­ ader die bestraald was met de dikte van de wand van de niet bestraalde nekslagader. Daaruit bleek duidelijk dat bij alle personen de bestraalde nekslagader een dikkere wand had dan de niet bestraalde nekslagader. En zo’n dikkere wand is een risicofactor voor het krijgen van een beroerte. Met dit onderzoek konden we het argument weerleggen dat de verhoogde kans op een beroerte bij de mensen die bestraald waren te wijten zou zijn aan hun leefgewoonten. Immers, tumoren in het hoofdhalsgebied ontstaan doorgaans bij mensen die veel roken of veel alcohol gebruiken. Leefgewoonten die zelf ook het risico op een beroerte verhogen. De bestraling is echter daar­ bovenop een onafhankelijke risicofactor, toont ons onderzoek aan.’

Foto: Flip Franssen

• Promotie ing. H.A.R. van Wijk, vrijdag 29 mei om 10.30 uur. Titel: Dissection of the molecular pathology of Usher syndroms • Promotie drs. M. Truijers, donderdag 4 juni om 13.30 uur. Titel: Aneurysm rupture, wall stress and strength • Promotie mw. drs. M.G.W. Scheer, donderdag 4 juni om 15.30 uur. Titel: Angiogenesis in colorec­ tal liver metastases. The role of the primary tumor and angiogenesis on metastatic growth • Promotie drs. P. Bult, vrijdag 5 juni om 11.00 uur. Titel: Prognostic indicators of primary breast cancer in relation to patient’s risk profile • Oratie prof. dr. B.R. Bloem, hoogleraar Neurolo­ gische bewegingsstoornissen, vrijdag 5 juni om 15.45 uur in De Vereeniging. Titel: Beter worden in beweging • Promotie drs. G.A. van Wingen, maandag 8 juni om 10.30 uur. Titel: Biological determinants of amygdala functioning • Promotie drs. A.H.W. Smolders, maandag 8 juni om 13.30 uur. Titel: Assessing and improving the management of depressive and anxiety disorders in primary care • Promotie E.N. Kikwilu, maandag 8 juni om 15.30 uur. Titel: A systematic introduction of the ART approach in government dental clinics in Tanza­ nia * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld Voor een volledig overzicht en korte inhoud, zie www.umcn.nl, ingang ‘scientist’, doorklikken op ‘science agenda’

Risicofactoren in kaart Deze constatering betekent voor de klinische praktijk dat mensen die bestraald zijn in het hoofdhalsgebied extra in de gaten gehouden moeten worden, stelt Dorresteijn die - na vier jaar staflid bij de afdeling neurologie - per 1 juni aan de slag gaat als neuroloog in het Medisch Spec­ trum Twente. ‘Het is zinvol bij deze mensen alle risico­ factoren voor een beroerte nauwkeurig in kaart te brengen en na te gaan op welke wijze het risico vermin­ derd kan worden. Bijvoorbeeld door te stoppen met roken, meer te bewegen of een verhoogde bloeddruk of een verhoogd cholesterolgehalte met medicijnen te behandelen. Wat betreft dat laatste voeren we inmiddels een studie uit waarbij wordt nagegaan of een behande­ ling met statines, cholesterolverlagende medicijnen, bij alle patiënten, ongeacht de hoogte van hun cholesterol­ waarde zinvol is. Overigens moet ik wel opmerken dat we ons onderzoek hebben uitgevoerd bij mensen die al geruime tijd geleden, sommigen tot wel twintig jaar geleden, zijn bestraald. De techniek heeft in die tijd niet stilgestaan en de stralingsdosis kan tegenwoordig veel nauwkeuriger op de tumor worden gericht dan in het verleden. Het is dus best mogelijk dat bij mensen die tegenwoordig een bestraling in het hoofdhalsgebied ondergaan het risico op een beroerte minder sterk toe­ neemt.’  MD

11

Wetenschapsdag Kindergeneeskunde Multidisciplinair onderzoek; kinderlijk eenvoudig; dit is het thema voor de jaarlijkse Wetenschapsdag Kinderge­ neeskunde op 16 juni. Het programma begint om 09.30 uur en eindigt om 17.00 uur. Plaats: Gymnasion. In de ochtend zullen diverse onderzoeksspeerpunten van de afdeling Kindergeneeskunde aan de orde komen. Het middagprogramma staat helemaal in het teken van mul­ tidisciplinair onderzoek. Drie sprekers en experts op het gebied van multidisciplinair onderzoek zullen het thema behandelen. Iedereen die geïnteresseerd is in het onder­ zoek op de afdeling Kindergeneeskunde en multidisci­ plinair onderzoek is welkom. Aanmelden: via email [email protected]. Het definitieve pro­ gramma is te downloaden via www.umcn.nl/kind en ziekenhuis/nieuws. JG

TE KOOP:

Nijmegen: Passage Molenpoort 17 (Passage Molenpoort) 024 381 82 50 / [email protected] Ma t/m vrij open van 9.00 tot 17.30 u. / Do tot 20.00 u. Za open van 10.00 tot 16.00 uur

Waalbandijk 93 Vraagprijs: ` 457.500,00

www.hendriks.nl Nijmegen: van Welderenstraat 121B

r t!

ta is ges w u o B

€ 285.000,- k.k. Bjr. 1894 Woonopp. 84 m� Inh. 268 m�

Prettig wonen in dynamische omgeving

Molukkenstr. 3E Nijmegen 4-kamerappartement op 2 e verdieping

Gelegen in het centrum. Instapklare, luxe drie-kamerwoning.

Nabij het gezellige centrum van Nijmegen, gelegen in de wijk Galgenveld (Nijmegen-Oost) wordt aan de rand van de vijver het Mensa Complex herontwikkeld. Er worden aan de Archipelstraat 20 nieuwe appartementen gerealiseerd. Ind.: entree, toilet, badkamer met ligbad, douche, toilet en wastafel, berging, 2 slaapk. (14 en 7,5 m²), wasruimte, woonk. v.v. een open keuken (ca. 42 m²) en een extra kamer (ca. 18,4 m²). Het appartement is ca. 110 m² groot en beschikt over een balkon van ca. 10 m² van waaruit u uitzicht heeft over de vijver. Onder het complex kunt u gebruik maken van uw eigen parkeerplaats en berging. Prognose oplevering: begin 2010. 347.500,- k.k.

Riant dakterras (ca. 20 m�) gelegen op het zuiden. Volledig gerestaureerd in authentieke stijl. Gelegen op loopafstand van alle openbare voorzieningen.

OPEN HUIS 6 JUNI 11.00-12.00 uur Hendriks werkt perfèct voor u in

Oranjesingel 58 Nijmegen Tel. 024 - 382 00 00

Amersfoort / Apeldoorn / Arnhem / Breda / Eindhoven / ’s Hertogenbosch / Nijmegen / Roermond / Tilburg / Weert

www.verbeeknieuwbouwmakelaars.nl

UW REGIONALE KOZIJNPARTNER

Openingstijden: ma/vr 08:00 - 17:00 za 09:00 - 15:00 Tevens op afspraak.

Begane grond Entree met trapopgang, toiletruimte, inpandige berging met eigen ingang aan de voorzijde, royale woonkeuken met diverse apparatuur en toegang naar het terras van 25m2. Eerste verdieping Woonkamer van 40 m2 voorzien van een mooie kwaliteit laminaatvloer en prachtig uitzicht op de oude Waalhaven en de rivier de Waal zelf. Tweede verdieping De tweede verdieping bestaat uit twee ruime slaapkamers (16m2 en 15 m2) voorzien van een lichte laminaatvloer en een badkamer met ligbad, douche en dubbele wastafel en toilet. Derde verdieping Op de bovenste verdieping is een slaapkamer/werkkamer en een bergzolder met witgoedaansluitingen. Tevens is er een tweede bergzolder met cv-opstelling en waar een extra slaapkamer te realiseren is. In de afgesloten parkeerkelder heeft het appartement een eigen parkeerplaats.

Verbeek makelaars Oranjesingel 58 Nijmegen Tel. 024 - 382 00 00 [email protected]

www.verbeek-makelaars.nl

Grand Buffet & andere mogelijkheden

KUNSTSTOF KOZIJNEN - SCHUIFPUIEN - DEUREN Kerkenbos 13-13 6546 BG Nijmegen Tel.: 024-3886282

Gelegen aan de oude Waalhaven modern herenhuis (bouwjaar 2005) met 4 woonlagen en een ruim terras. De indeling van deze goed onderhouden woning is als volgt:

www.de-schans.nl

De kozijnen-, deuren- en schuifpuienspecialist van de regio! Kroon Kozijn Nijmegen is een tweede vestiging van Kroon Kozijn Visser uit Didam. Dezelfde service, kwaliteit en zekerheid is al vele jaren gegarandeerd!

Bezoek onze showroom!

Rijksweg 95 Mook 024-6962125 [email protected]

Aanbieding voor personeel van UMC St Radboud: bij minimaal 10 personen € 3,00 korting p.p., doordeweeks t/m vrijdag

www.kroonkozijn.nl

Deze fraai afgewerkte royale loftwoning is in Nijmegen oost gelegen.

KAAIJ ADVOCATEN

De woning is in 2008 gerenoveerd/ verbouwd met hoogwaardige materialen en met een zeer hoog afwerkingsniveau. Deze woning kan geheel gemeubileerd en gestoffeerd geleverd worden (turn-key). Bj. 1925. Inh. 575 m³. Opp. 170 m².

1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Koolemans Beynenstraat 70

Ind.: Entree, hal, garderobe en toilet, royale woonkamer en stijlvolle keuken. De woonkamer is v.v. openslaande deuren naar de voorzijde en openslaande deuren met toegang tot de achterplaats/ patio. Bergruimte, WA, cv en een warmte terugwininstallatie, 2 slaapkamers, walk-in-closet en doorloop naar badkamer v.v. 2e toilet, wastafel, ligbad, inloopdouche.

Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

Vraagprijs: % 549.000,-- k.k.

Voor meer info zie www.hestia.nl of bel 024-3604555.

assurantiën | pensioenen | hypotheken | financieel advies

Radboud Collectiviteit! Financieel voordeel voor alle (oud-)medewerkers van het UMC St Radboud

Internets

paren,

3,25 % ren

te

Akkermans Van Elten Privé Pakket Voordelig, overzichtelijk en perfecte dekking. Kijk in onderstaand schema hoeveel voordeel u kunt behalen.

Verzekering

Premie zonder Radboud korting

Premie met Radboud korting

Auto Peugeot 307, 80% no-claimkorting

€ 576,00

€ 417,65

Auto (2e gezinsauto) Renault Twingo, 80% no-claimkort. Inboedel € 75.000,- verzekerde som Woonhuis € 225.000,- verzekerde som

€ 324,50 € 234,75 € 211,50

€ 243,25 € 176,05 € 187,85

Aansprakelijkheid Gezin Rechtsbijstand

€ 53,00 € 195,90

€ 37,00 € 176,20

Doorlopende reis Gezin

€ 81,85

€ 65,00

€ 1.677,50

€ 1.303,00

Totaal per jaar

Onze adviseurs in het UMC St Radboud: Jeanette Millecam en Agneta Nijsse

Direct meer weten?

Uw voordeel per jaar € 374,50!*

Bel onze speciale Radboudlijn: 0481-367077 op werkdagen van 8.30 tot 17.00 uur

* Deze tabel is een rekenvoorbeeld per product, inclusief 7,5% assurantiebelasting en 10% pakketkorting. Identieke situaties komen zelden voor, dit voorbeeld is een indicatie voor de voordelen van de Radboud Collectiviteit.

Kom langs of maak een afspraak:

Het Radboud Hypotheekarrangement

U vindt ons in het UMC St Radboud

Een voorbeeld van de totale besparing met het Radboud Hypotheekarrangement bij een gewenst hypotheekbedrag van € 242.000,-. (koopsom € 220.000,-)

Tot 0,3% rentekorting (jaarlijks) 50% korting op de taxatiekosten 25% korting op makelaarscourtage bij aankoop 25% korting op makelaarscourtage bij verkoop Besparing notariskosten (schatting)

(vlakbij het PIP en FLEXPUNT): kamer 1.04, routenummer 526, 527

€ 726,00

en vrijdag van 9.00 tot 14.00 uur

€ 250,00 € 1.210,00 € 1.210,00 € 600,00

Uw voordeel bij aanvang* € 3.270,00

Openingstijden: maandag van 11.30 tot 17.00 uur

Bereken zelf uw voordeel: Kijk op www.akkermansvanelten.nl gebruikersnaam: radboud

per jaar* € 726,00

* Identieke situaties komen zelden voor, dit voorbeeld is een indicatie voor de voordelen van het Radboud Hypotheekarrangement. De rente 3,25% (internetsparen) is een rente over spaartegoeden tot € 250.000,-. Over het meerdere is de rentevergoeding 3,00%. Deze rentes zijn geldig vanaf 17 april 2009.

12

wachtwoord:

voordeel

Onze website is ook bereikbaar via het intranet van het UMC St Radboud

r a d b o d e 9 - 2 0 0 9

Verpleegkundig specialist nieuwe stijl

Nurse practitioners heten voortaan verpleegkundig specialist: ‘Lekker Hollands en voor iedereen meteen duidelijk’. Op de foto van links naar rechts: Lisette Baltussen, Gert Bouman, Maarten van Vliet, Hans Coolen, Karen Kwak. Op de foto ontbreekt Inge Arnts. Foto: Jan van Teeffelen

Binnenkort worden alle pakweg veertig in het UMC St Radboud werkzame nurse practitioners ingeschreven in het verpleegkundig specialistenregister. Daarmee worden aan de functienaam verpleegkundig specialist voortaan strengere eisen gesteld, zoals de masteropleiding ANP. Kortom, in Nijmegen doet een nieuwe beroepsgroep haar intrede: de verpleegkundig specialist nieuwe stijl. Vijf nurse practitioners blikken terug en – als verpleegkundig specialist – alvast vooruit. AD DE N H ELD

Zo’n veertig nurse practitioners werken er inmiddels in het UMC St Radboud. Stuk voor stuk hebben zij met succes de masteropleiding Advanced Nursing Practice afgerond. En zij doen hun werk met veel plezier. ‘Ik heb een duidelijk afgebakend stuk zorg, dat ik verleen op verschillende afdelingen waar kinde­ ren met een urologische aandoening worden verpleegd’, laat verpleegkundig specialist kinderurologie Karen Kwak enthousiast weten. Verpleegkundig specialist kindercardiologie Hans Coolen geeft aan op veel fronten te worden ingezet: ‘Op allerlei gebieden neem ik over of vul ik aan. Ik zorg ervoor dat onderzoeken goed lopen, draai postoperatieve poli, geef scholing. En in de communicatie met ouders van kinderen met complexe afwijkingen ben ik het eerste aanspreekpunt, in plaats van de arts.’ Verpleeg­ kundig specialist darmfalen Gert Bouman, expert op het gebied van enterale toedieningswegen, roemt onder meer de vrijheid die hij heeft om zijn werk zelf in te delen. En verpleegkundig specialist hematologie Maarten van Vliet ziet zijn functie als een waardevolle uitbreiding van zijn verpleegkundige bagage. ‘Zodat je complementair kunt zijn aan zowel de verpleegkundige als de medische disciplines. Precies op dié plaatsen in een keten waar dat nodig is.’ Al merkt Van Vliet regelmatig, dat nog niet iedereen precies weet wat-ie van een ver­ pleegkundig specialist kan verwachten. ‘Waarschijnlijk komt dat doordat wij als beroepsgroep nog betrekkelijk jong zijn. Daarom ook is het goed dat de naam nurse practitioner verandert in verpleegkundig specialist. Lekker Hol­ lands en voor iedereen meteen duidelijk.’

Vaak moeizame start In 2002 deden de eerste gediplomeerde -toen nog- nurse practitioners hun

13

intrede in Nijmegen. En vooral hun beginjaren herinneren zij zich nu als een periode van pionieren.‘Het heeft mij moeite gekost om mijn nieuwe beroeps­ taken voor sommige collega’s helder te krijgen’, bekent Inge Arnts, verpleeg­ kundig specialist neonatologie. ‘Vooral omdat je in de ogen van verpleegkun­ digen geen directe verpleegkundige zorg meer verricht. Zij vonden aanvankelijk dat ik vooral medisch bezig was. Ook voor de arts-assistenten was onze func­ tie in het begin niet helemaal duidelijk. Wat zouden wij nurse practitioners, zo vroegen de arts-assistenten zich af, kunnen toevoegen aan de werkzaamheden die zij al uitvoerden? Door onze aanwezigheid zouden zij zich juist minder kun­ nen trainen in hun werkzaamheden op de afdeling.’ Prof.dr. Melvin Samsom, lid van de Raad van Bestuur met de portefeuille patiëntenzorg beaamt die moeilijke startperiode. ‘Ik denk dat dit mede kwam doordat de nurse practitioners eigenlijk niet zo’n goede entree is geboden binnen de verschillende ziekenhuizen. Het opleiden van nurse practitioners is met horten en stoten gegaan. Vanuit de overheid is dat heel sterk gepromoot. Maar in de ziekenhuizen is meestal verzuimd om dit vast te leggen in een bepaalde strategie of visie, om deze nieuwe professionals goed te positioneren. Dit alles neemt niet weg dat ik de verticale differentiatie binnen de verpleeg­ kundige professionals van harte toejuich. Omdat je op deze manier binnen het verpleegkundig domein meerdere professionals creëert met een verschillend palet aan taken.’

Specialistenregister Verpleegkundig specialisten dragen veel verantwoordelijkheid. Maar hun bevoegdheden zijn tot op heden nergens duidelijk vastgelegd. Zo is bijvoor­ beeld voor het uitschrijven van een eenvoudig verbandmiddelenrecept nog altijd eerst de goedkeuring nodig van een arts. Wat dat betreft wordt de recente opening van het specialistenregister van de Registratiecommissie Specialismen Verpleegkunde gezien als een belangrijke stap voorwaarts. Van Vliet: ‘Ons specialistenregister zal in de nabije toekomst zeker bijdragen aan een betere herkenbaarheid van de functie van verpleegkundig specialist. De erkenning van ons beroep door minister Klink van VWS maakt het mogelijk om allerlei zaken nu eindelijk eens goed te regelen in de wet BIG. Zoals de voorbehouden handelingen en het voorschrijven van medicatie door verpleeg­ kundig specialisten.’ Samsom beaamt die noodzaak. ‘Ik zit ik in het College Specialismen Verpleeg­ kundigen, dat de minister adviseert bij de overstap van nurse practitioner naar verpleegkundig specialist. En één van de aandachtspunten daarbij is een heldere omschrijving van de bevoegdheden van de verpleegkundig specialist binnen het ziekenhuis of binnen de zorg. Met die klaarheid over aan BIGregistratie verbonden handelingen wordt bewerkstelligd, dat het belang van de werkzaamheden van de verpleegkundig specialist in een ziekenhuis nóg meer zal doordringen. Tot in alle geledingen.’ n

radbode 9 - 2009

mensen M i e k e V e r h o e v e n -V u l l i n g s Per 1 juli 2009 nemen wij afscheid van onze collega Mieke Verhoeven-Vullings. Na meer dan 42 jaar trouwe dienst gaat zij van haar wel­ verdiende vrije tijd genieten. Wij zullen haar enthousiaste inbreng, deskundigheid en kameraadschap missen. Mieke heeft tijdens haar car­ rière een grote bijdrage geleverd aan de ontwik­ keling van de afdeling Neonatologie. Speciale aandacht had zij voor het infuusmanagement. Op dat gebied is Mieke een autoriteit en heeft zij met veel ICN-verpleegkundigen haar kennis gedeeld.

Lintje voor dubbel vakmanschap

Wij danken Mieke voor haar jarenlange inzet en wensen haar heel veel plezier en geluk voor de toe­ komst. Ter gelegenheid van haar afscheid bieden wij haar op 11 juni van 15.00–17.00 uur een receptie aan op de afdeling Neonatologie (route 795). Namens het team Neonatologie, Herman Hendriks, hoofdverpleegkundige Neonato­ logie IC

Weinigen zullen hem nog kennen, maar toch is het een vermelding in Radbode waard. Op 29 april is de 85-jarige Christiaan van Huijzen benoemd tot ridder in de orde van Oranje Nassau.

Susan de Cortie Op 1 juni is Susan de Cortie 12,5 jaar in dienst van het UMC St Radboud. Susan werkte hiervan het grootste deel in de schoonmaak, daarna enkele jaren bij het Logistiek Magazijn. Sinds september 2008 volgt zij de opleiding tot verpleegassistent. Susan is deze uitdaging geheel zelf aangegaan en heeft het erg naar haar zin. Ze is een heel enthou­ siaste leerling en we hopen nog lang van haar competenties gebruik te mogen maken! Karlijn de Leeuw, coördinator Opleidingen, Radboud Zorgacademie

Van Huijzen werkte hier van 1952 tot aan zijn pensionering in 1987, aanvankelijk als hoofd van de Medische Tekenkamer en later als stafmede­ werker van Anatomie/Embryologie. Hij is indertijd opgeleid tot beeldend kunste­ naar. Om goede medische illustraties te maken wilde hij echter kennis hebben van de medische basisvakken. In 1960 legde hij het kandidaats­ examen geneeskunde met goed gevolg af. Dit dubbele vakmanschap heeft hem wereldfaam bezorgd. Hij heeft veel illustraties gemaakt voor

Geld van Roparun Komend Pinksterweekend neemt Running Nijme­ gen weer deel aan de Roparun. Dat is de langste non-stop estafetteloop ter wereld (van Parijs naar Rotterdam), waarbij het de bedoeling is om naast de sportieve inspanning – met allerlei activiteiten - geld in te zamelen. Het wordt besteed aan doelen om de kwaliteit van leven van mensen met kanker te verbeteren. Vorig jaar hebben 155 teams samen

wandplaten en gerenommeerde boeken met gedetailleerde overzichten van de ruimtelijke verhoudingen in het menselijk lichaam. De koninklijke onderscheiding krijgt hij voor de uitgave van het geheel vernieuwde, fraai geïllu­ streerde boek ‘The Human Central Nervous System’ dat eind oktober 2007 is verschenen. Hij werkte hieraan samen met medeauteurs prof. dr. R. Nieuwenhuijs en prof.dr. J. Voogd. Hij maakte voor het boek bijna vierhonderd illustraties. Eerdere edities van hun boek (de eerste uitgave was in 1978) waren zo succesvol, dat ze in diverse landen vertaald zijn uitgebracht. Het devies van deze tijd -langer doorwerken- heeft het drietal in de praktijk gebracht. Ze waren 80, 74 en 83 jaar bij voltooiing van het project in 2007.  JM

4.7 miljoen euro verzameld. Running Nijmegen heeft als deelnemend team bemiddeld tussen de Stichting Roparun Rotterdam en de doelen in de regio Nijmegen. Ook het Radboud is uitgekozen. Het Kinderoncologisch Centrum heeft een bedrag gekregen voor het project ‘Ben ik in beeld?’. Ook  heeft de afdeling voor jongeren met kanker (vanaf 16 jaar)  een eigen relaxruimte gekregen.  n

Academische vertaal- en redactieservice Christiaan van Huijzen kreeg 29 april de versierselen opgespeld door burgemeester Thom de Graaff.

Wilt u een brief, artikel, proefschrift of andere tekst laten vertalen of corrigeren? Hebt u een professionele tolk nodig? Voor al deze diensten kunt u bij het UTN terecht.

Dicht bij Nijmegen en de Duitse grens gelegen vrijstaande woning (750 m3) met een schitterende ligging en een prachtige tuin van 4970 m2. De woning wordt omringd door landerijen die een vrij uitzicht garanderen. Het huis is voorzien van een carport, een grote garage en/of hobbyruimte en een aantal bijgebouwen. Daarnaast is er een buitenzwembad. Het oorspronkelijke huis dateert uit 1930 en is daarna uitgebouwd, opgeknapt en gemoderniseerd. De laatste verbouwing heeft in 1990 plaatsgevonden.

Wat bieden wij? •

academische (medische, juridische, etc.) expertise

•

zeer ervaren (native) topvertalers en -tolken

•

snelle levering

•

scherpe controle op de kwaliteit van elke vertaling

•

service in vele talen

•

geen btw

Smelenhof 4 - Milsbeek

Hoe werkt het? U mailt uw vraag of opdracht naar [email protected] of belt met 024 – 361 14 25.

Vraagprijs % 695.000,00 De woning is uitermate geschikt voor mensen die een woon- werkpand zoeken en daarnaast van rust, ruimte en natuur houden.

Verbeek makelaars Oranjesingel 58 Nijmegen Tel. 024 - 382 00 00 [email protected]

radbode-utn 090504.indd 1

Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen, Joke Groeneveld (eindredactie), Jannie Meussen, Gijs Munnichs Aan dit nummer werkten mee: Mariska Bosho­ ven, Duel, Marten Dooper, Flip Franssen, Ad den Held, Janneke van der Linden, Marlies Miele­ kamp, Frank Muller, Daan Van Speybroeck, Jan van Teeffelen, Marjan Wassenaar, Marcel Wortel E-mail: [email protected], telefoon: 0243613538 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product­groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, Henk Gerrits, mr. æmiel Kerckhoffs. prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gel­ derland Advertenties: Bureau van Vliet, 0235714745, e-mail: zandvoort@bureauvanvliet. com Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442 De volgende Radbode verschijnt vrijdag 12 juni.

De indeling van de woning is als volgt: Onderverdieping. Kelder onder de keuken en aanbouw te gebruiken als garage en/of hobbyruimte. Daarnaast bevindt zich onder de woonkamer nog een provisiekelder. Begane grond. Entree, hal, garderobe nis, toilet ruimte, doorgang naar de bijkeuken met cv-opstelling en wasmachine aansluiting, woonkeuken, aparte eetkamer/werkkamer, grote lichte woonkamer met openhaard en deur naar het terras en de tuin met buitenzwembad. Eerste verdieping. Overloop, ruime slaapkamer, moderne badkamer met ligbad, douche, toilet en vast wastafel. Kleinere slaapkamer met doorgang naar de zolderverdieping. Zolderverdieping. Op de zolderverdieping zijn twee kleinere ruimtes die eventueel te gebruiken zijn als slaapkamer. De tuin is onder architectuur aangelegd en ook later een aantal keren aangepast. Veel sierbeplanting en grote borders met Hortensia’s, varens en Hostas. In de tuin zijn drie vijvers, waarvan een een natuur-vijver is van ca. 60 meter. De tuin heeft een omheind weilandje, waar eventueel dieren gehouden kunnen worden en er zijn twee ruime hondenkennels met geïsoleerde binnenverblijven. Ook staan er twee theehuizen en diverse terrassen. Het buitenzwembad heeft een afmeting van 5 x 10 meter.

www.verbeek-makelaars.nl

07-05-2009 10:53:06

Romantische vrijstaande villa

Volgens NEN 2767

gelegen in het groene Berg en Dal een ontspannen sfeer een goede impressie van deze woning, graag voor 8 juni aanmelden bij Juliëtte.

BOUWKEURMEESTER KEURT UW WONING

• Uitstekend geprijsd per m2 • Hoog afwerkingsniveau • Werken / praktijk aan huis mogenlijk

Berg en Da l Oude Kleefsebaan 16

Een pand kopen of verkopen? Schakel bouwkeurmeester Toon Peters in voor:

UÊ
>˜Žœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊ6iÀŽœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊiiœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊ ʎiÕÀˆ˜}i˜ Meer informatie of een oriënterend gesprek? Bel Toon Peters!

Meer weten? Neem dan contact op met Juliëtte van Anken

Oranjesingel 12 Postbus 1075 6501 BB Nijmegen

tel.: 0481 - 465898

UÊ"«iÛiÀˆ˜}i˜ UʘëiV̈ià UÊÊ ˜iÀ}ˆiÊ*ÀiÃÌ>̈iÊ
`ۈià Met kwaliteitsgarantie ISO 9001:9002 certificering TUV!

Sprokkelveld 52 6596 DM Milsbeek T (0485) 516 775 I www.petersbouwadvies.nl E [email protected]

14

Tel.: (024) 322 36 26 www.vananken.nl E-mail: [email protected]

opinie r adbode 9 - 2009

PIPnieuws PersoneelsInformatiePunt Ma: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Di: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Wo: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Do: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Vrij: 10.00 - 14.00 uur. T (024) 361 91 66, route en interne post 536 [email protected] : Organisatie ➔ Personeels Informatie Punt en Services ➔ HRM

Actueel Extra Persoonlijk Budget 2008 kan nu toch voor vermindering jaaruren 2009/2010 ingezet worden. Meer informatie op intranet bij Services ➔ Per­ soonlijk Budget.

PIP tip Reist u vaak met het openbaar vervoer? U kunt korting krijgen op jaarkaarten van trein en bus, evenals 5 retourkaarten van de NS. Meer informa­ tie bij Services ➔ Openbaar vervoer.

Vacatures Elke dag staan de nieuwe vacatures op internet en hangt de vacatureladder bij PIP. Gebruik onze klantencomputer om vacatures te bekijken en vraag desgewenst een uitdraai. : Homepage Bedrijfsportaal ➔ vacatures

Flexibel werk Ben je student en op zoek naar een afwisselende bijbaan? Neem contact op met FLEX, het intern uitzendbureau. : Organisatie ➔ Flex of via internet: www.umcn.nl ➔ werken bij het UMC ➔ tijdelijk werk. T (024) 361 03 03, [email protected], route 534, interne post 536, ma t/m vrij 07.30-16.30 uur

Vrijwilligers Wilt u 1 dagdeel per week gastvrouw of gastheer zijn, eens per maand op zondag bij de kerkdienst actief zijn of iets anders doen? Neem contact op met de Coördinator vrijwilligerswerk, Joke Hoop. T (024) 361 53 28, [email protected]. : werken bij het UMC ➔ vrijwilligerswerk

Cursussen en trainingen Er zijn nog plaatsen beschikbaar voor: Leertraject Coördineren met Resultaat: Ben je coördinator of senior medewerker en kun je nog handvatten gebruiken om deze taak te combineren met de dagelijkse operationele aansturing? Het leertraject Coördineren met resultaat gaat dit najaar van start. HARMONY: De cursus HARMONY heeft een heel nieuw gezicht gekregen: de cursus is opgesplitst in een gedeelte dat bestaat uit e-learning en een klassikaal gedeelte. Het e-learning gedeelte maakt u voor aanvang van de cursus op een zelfgekozen moment en in eigen tempo. Het klassikale gedeel­ te is hierdoor teruggebracht naar 2 dagdelen. Door deze nieuwe opzet en doordat we meer data heb­ ben ingepland, kunnen wij meer medewerkers trainen. Radboud Leergang Leidinggeven (RLL): In sep­ tember start de Radboud Leergang Leidinggeven. De nieuwe brochure vindt u op onze website. Meer informatie over bovenstaande en andere opleidingen vindt u op intranet: Home ➔ Organi­ satie ➔ Opleidingen ➔Opleidingsaanbod ➔ Func­ tiegericht

PIPnieuws is van Servicebedrijf, productgroep HRM

Maatregelen tegen Mexicaanse griep: adequaat of overdreven? De WHO heeft voor het eerst pandemische fase 5 afgekondigd, de op één na hoogste alertheidsfase. Is dit terecht of is er onnodig onrust gezaaid? ‘In feite weten we dat niet. Dat kunnen we pas achteraf vaststellen’, schrijven Joep Galama en Koos van der Velden.

het betoog Heerst er paniek over de Mexicaanse griep? Dat is een groot woord. Er is bezorgdheid, omdat de sterfte door de Mexicaanse griep relatief vaak onder jongeren en jong volwassenen plaatsvindt. Dat was ook een kenmerkend patroon tijdens de gevreesde Spaanse griep van 1918. Als de WHO nu minder voortvarend te werk zou gaan, zou daar zeker kritiek op volgen. Dan was het hek moge­ lijk van de dam en had de infectie zich ruimer kunnen verspreiden; maar zeker weten doen we dat niet. Door de verspreiding af te remmen hoopt de WHO tijd te win­ nen voor het ontwikkelen van een vaccin. Is de griep (achteraf ) mild gebleken? Ook daarover kun­ nen we niet al te stellig oordelen. Het is de eerste keer dat een ‘pandemie in wording’ op de voet wordt gevolgd, nadat de wereld zich er uitvoerig op had voorbereid naar aanleiding van de vogelgriep H5N1. Veel welgestelde landen hebben draaiboeken, hoogwaardige moleculaire laboratoria en surveillancesystemen waarmee snel de verspreiding in kaart wordt gebracht. Daarnaast zijn voorraden tamiflu aangelegd om verdere verspreiding tegen te gaan. Mogelijk werkt dat, maar ook dat weten we niet zeker. Het kan dus achteraf blijken dat de griep weinig voorstelt en alle drukte onnodig was. Het kan ook zijn dat deze griep, wanneer ongemoeid gelaten, zich intensief zou hebben verspreid. Als velen griep krijgen, wat bij ontbreken van weerstand tegen een nieuwe virusvariant kan worden verwacht, baart ook een lage sterfte nog immer zorgen. Maar weten we of de sterfte laag is? Buiten Mexico werd het virus overal opgewacht en wordt iedereen met tamiflu behandeld. Waarschijnlijk heeft dit beleid de sterfte gedrukt. Dus we weten ook in dit opzicht nog te weinig om een oordeel te vellen, anders dan dat men nú moet handelen en niet mag wachten tot er meer bekend is over de Mexicaanse griep. Het stelsel van maatregelen om de pandemie te beteu­ gelen is wereldwijd, en ook in Nederland, in werking gebracht. Er is op alle niveaus uitgebreid geoefend en men is er nu klaar voor. Met de huidige uitbraak in Mexico als aanleiding zijn de draaiboeken gecheckt en worden de noodzakelijke stappen genomen, zoals het instellen van een outbreakmanagementteam, opschaling

ingezonden DA G VA N DE VE R P LE G I N G 12 mei: de dag van de verpleging. Dit jaar geen gebak bij de koffie, maar voor het eerst een lunch in het vooruitzicht. Op de afdeling hadden wij een planning gemaakt voor wie er in de eerste pauze en wie er in de tweede pauze naar de lunch zouden gaan. Dit was nodig om zorg op maat te blijven leveren, ook op een dag als vandaag. Tot onze grote verrassing kreeg iedereen tijdens de koffiepauze namens de afdelingshoofden prof. J.A Grotenhuis en prof. P.H.M. Spauwen een presentje met een warme welgemeende brief, waarin zaken aan de orde kwamen die binnen onze afdeling spelen. Dit gaf meteen een feestelijk tintje aan ‘onze dag’; de dag van de verpleging. Lunchtijd: tweede pauze,13.00 uur. Met zes verpleeg­ kundigen liepen wij van neurologie naar het gebouw

15

Illustratie: Duel

van specifieke diagnostiek voor Mexicaanse griep en het bestellen van nieuwe vaccins. In deze onzekere fase van informatie verzamelen over het virus en zijn impact, is een belangrijke rol weggelegd voor de media. De kunst is een balans te vinden tussen de feiten - die nog zeer onvolledig zijn - en het voorbe­ reiden van de samenleving op een potentieel ernstig scenario. Hierbij dient paniek onder bevolking te worden voorkomen, maar moet ook de geloofwaardigheid van de overheid – uiteindelijk verantwoordelijk voor het beheersen van het probleem – overeind blijven. Dat vergt continue uitleg door de (overheids)experts over hoe de situatie ervoor staat, welke maatregelen zin hebben en welke niet. Daar past geen opgewondenheid of wilde speculatie bij. Door de WHO en in Nederland zijn tot op heden correcte maatregelen genomen, de toon in de media had mogelijk iets rustiger gekund. Maar ook daar kunnen we van leren. n Prof.dr. Joep Galama (virologie) Prof.dr. Koos van der Velden (public health) Onder de titel Influenza A H1N1 uit Mexico: pandemie of hype? organiseert de afdeling Medische Microbiologie op maandag 8 juni een symposium over de Mexicaanse griep. Er wordt nader ingegaan op situaties die nu nog onduidelijk zijn. Hoe dodelijk is het virus en wat is de kans op een pandemie? Ook wordt er ingegaan op het belang van maatregelen om de pandemie te vertragen, de invloed op het maatschappelijk verkeer, op behandelmogelijkheden en op de race om tijdig een nieuw vaccin te bemachtigen. Specifieke doelgroepen zijn medisch microbiologen, infectiologen, GGD-artsen, huisartsen en analisten. Alle belangstellenden zijn welkom in het Auditorium, van 17.30 tot 19.45 uur.

Vrouw en Kind, waar de lunch was. Aangekomen stonden wij even in de rij, wij waren natuurlijk niet de enigen. Maar helaas, we vonden de hond in de pot: er was alleen nog droog Turks brood, dat wij konden dippen in een restje saus. Het voelde als een kater, niet misselijk van het vele eten, maar van de trek. We hadden immers geen lunch van thuis meegenomen. Even voelde N20 zich weer het ondergeschoven kindje binnen de organisatie met het hoofdgebouw als slagader en het N- gebouw als ader. Zo blijkt maar weer: zorg kan altijd beter! Volgend jaar misschien toch maar een gebakje bij de koffie om te voorkomen dat ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’? Om zo iedereen te bereiken die deze dag werkt en toch even stil te staan bij de dag van de verpleging. Nogmaals dank voor het presentje waarmee iedereen bereikt werd, ook degenen die deze dag vrij waren. Het voelde als de kers op de taart! Jacqueline Goedhart, verpleegkundige N20

r a ctueel adbode 9 - 2009

De opmars van de Q-koorts Foto: Frank Muller

De Q-koorts, in verband gebracht met besmette geiten en schapen, breidt zich dit jaar sneller uit dan ooit. Hoe komt dat? Waaraan herken je Q-koorts? Hoe gevaarlijk is een besmetting? En bestaat er een afdoende behandeling? Vragen die Corine Delsing van het UMC St Radboud, Q-koortsdeskundige bij uitstek, beantwoordt.

AD DE N H ELD

Tot 2007 kwam Q-koorts in ons land nauwelijks voor. Hooguit een tiental gevallen per jaar. Maar sinds 2007 is er, vooral in Noord-Brabant en een deel van Gelderland, sprake van een uitzonderlijke toename van Q-koorts. Internist-infectioloog Corine Delsing weet daar alles van. Want zij raakte nauw betrokken bij de opvang en de behandeling van veel Q-koortspatiënten uit de regio Nijmegen. Als belangrijkste oorzaak van deze ware explosie aan Q-koortsbesmettingen ziet zij de toename van het aantal besmette dieren in de getroffen regio’s.

Verspreiding door de lucht Qua besmetting is de Q-koorts een opmerkelijke aandoe­ ning. Verspreiding vindt vooral plaats door de lucht. En dat doet al snel vermoeden dat het om een virus gaat. Toch is het een bacterie (de Coxiella burnetii ofwel C.burnetii), die de Q-koorts veroorzaakt. Verspreiding gebeurt meestal via mest en geboorteproducten (mis­ kramen, placenta’s) van al besmette geiten en schapen, die over het boerenland worden uitgereden. De wind voert de in die bemesting aanwezige Q-koortsbacterie daarna vanzelf mee naar direct-omwonenden en toeval­ lig passerende wandelaars en fietsers. Voor de eigenaars zijn met Q-koorts besmette geiten of schapen te herkennen aan een ongewoon groot aantal miskramen. Geiten- of schapenbedrijven die vijf miskra­ men zien op elke honderd zwangere dieren, zijn daarom ook verplicht om dat te melden bij de Voedsel- en Waren­ autoriteit. Daarna worden alle betrokken dieren getest en worden er zonodig extra maatregelen genomen om verdere verspreiding van de Q-koorts tegen te gaan. Een

ethiek Goed blijven in het Radboud Eén keer ben ik zelf heel kort patiënt geweest in ons UMC. Een jaar of zeven geleden had ik een hoofdpijn zo erg dat ik mijn hoofd wel tegen een muur wilde stukslaan. Ik ben naar de Spoedeisende Hulp gebracht, we zeiden erbij dat ik eigenlijk collega ben. De pijn had iets te maken met een wortelkanaalontsteking in een kies. Na drie kwartier stond ik weer buiten met wat pijnstillers en een spoedafspraak bij mijn eigen tandarts. Ik was heel tevreden, ik was pijlsnel van mijn ellende afgeholpen en heel vriendelijk en respectvol bejegend. Maar..., misschien was ik wel extra netjes bejegend omdat ik collega ben. Volgende keer eens kijken hoe het is als ze niet weten dat je dat bent. De gelegenheid voor deze proef op de som kwam enkele maanden geleden. Mijn ex bleek op de

geruststellende gedachte bij dit alles: Q-koorts is niét besmettelijk van mens tot mens.

Hartpatiënt en zwangere Volgens Delsing zijn de belangrijkste kenmerken van Q-koorts: een grieperig gevoel, koorts en zware hoofd­ pijn, al krijgen de meeste mensen helemaal geen klach­ ten. Soms ontaarden de klachten in een longontsteking, in een enkel geval gevolgd door een ziekenhuisopname. Waarbij zelfs een verblijf op de afdeling Intensive Care noodzakelijk kan zijn. Over het algemeen is Q-koorts goed, met behulp van antibiotica, te bestrijden en levert een besmetting voor de doorsnee gezonde medemens nauwelijks enig gevaar op. ‘Met uitzondering van patiënten met hartklep­ problemen’, voegt Delsing daar aan toe. ‘Want als deze patiënten Q-koorts oplopen, kunnen zij daardoor een levensbedreigende hartklepontsteking krijgen. Daar­ naast lijkt er een verband te bestaan tussen het hebben van Q-koorts en een verhoogd risico op een miskraam. Ook wordt een verminderde groei van het kindje gemeld.’ Al zijn er, volgens de Nijmeegse Q-koortsdeskundige, weinig onderzoeksgegevens, die deze mogelijke zwan­ gerschapsrisico’s bevestigen. ‘Dit alles betekent dan ook niet dat alle zwangeren zich op dit moment moeten laten screenen op Q-koorts. De Gezondheidsraad heeft, na overleg met een heel panel experts, vastgesteld dat dat niet nodig is. Wél krijgen alle zwangeren die Q-koorts hebben, of ooit hebben gehad, standaard het advies om hun zwangerschap te laten begeleiden door een gynaecoloog.’

Nacontrole Iedereen bij wie Q-koorts wordt vastgesteld, doet er goed aan om zich te laten behandelen met antibiotica, bena­ drukt Delsing. ‘Want wie dat niet doet, loopt het risico om daarna een chronische vorm van Q-koorts te ontwik­ kelen. En dat betekent vaak: Een langdurige behandeling met antiobiotica.’ Overigens lopen mensen met een verlaagde weerstand een iets verhoogde kans om sowie­

Spoedeisende Hulp te liggen vanwege een halfzijdige verlamming. Diezelfde avond verhuisde hij naar de afdeling medium care van neurologie. Op de CT-scan kon men geen afwijking vinden. Voor enkele dagen later werd een afspraak gemaakt voor een MRI-scan. Onze

dochter, hij en ik hebben een paar gezellige avonden doorgebracht met herinneringen ophalen en geheimen verklappen over voormalige collega’s. We werkten namelijk samen op dezelfde school. De ochtend dat de MRI-scan zou zijn, werd ik gebeld, ze waren mijn ex aan het reanimeren, of we maar snel wilden komen. Hij had een wegraking gekregen tijdens de verzorging en was niet meer bij kennis geweest.

16

so die chronische vorm van Q-koorts te ontwikkelen. Omdat zij van nature minder goed in staat zijn om die bacterie uit hun lichaam kwijt te raken. De Nijmeegse internist-infectioloog noemt daarbij met nadruk: hivpatiënten, transplantatiepatiënten en kankerpatiënten die een chemokuur ondergaan. Doorgaans voelen Q-koortspatiënten zich na enkele dagen antibioticagebruik alweer een stuk opgeknapt. Maar met zo’n antibioticakuur is de behandeling van Q-koorts nog niet afgerond. Daarna moeten alle Q-koortspatiënten zich nog een jaar lang, om de drie maanden, voor controle melden bij hun huisarts of specialist. Omdat de praktijk heeft geleerd, dat ongeveer een procent van alle patiënten de Q-koorts met zo’n antibioticakuur niét kwijtraakt. ‘Een heel klein percentage patiënten’, geeft de Nijmeegse internistinfectioloog meteen toe. ‘Maar juist dit piepkleine per­ centage Q-koortspatiënten kan zeer ernstige klachten ontwikkelen, zoals een levensbedreigende hartklepont­ steking. Dat maakt zo’n lange nacontrole voor iedere Q-koortspatiënt beslist noodzakelijk.’

Juíste antibiotica Q-koorts is in de meeste gevallen met behulp van een antibioticakuur dus goed te behandelen. Al wijst Delsing wel op het belang om daarbij te kiezen voor de juiste antibiotica. ‘Want de Q-koortsbacterie veroorzaakt een zogeheten atypische longontsteking. Dat betekent dat deze bacterie niet reageert op alle antibiotica die normaal gesproken bij een longontsteking worden ingezet. Dus daarvoor is een speciaal type anti­ bioticum nodig, dat naast alle huis-, tuin- en keukenbac­ teriën ook de Q-koortsbacterie dekt.’ Delsing adviseert huisartsen en medisch specialisten om daar extra alert op te zijn. En bovendien bij het vaststellen van een long­ ontsteking tussen maart en augustus – dus buíten het winterseizoen – voortaan altijd te denken aan de moge­ lijkheid van Q-koorts. ‘Door goede voorlichtingscampag­ nes van de GGD zijn huisartsen en specialisten hier inmiddels van op de hoogte.’ n

Twee uur heeft de reanimatie geduurd, toen functioneerde zijn hart weer. Vervolgens werd hij 24 uur lang gekoeld, om hersenbeschadiging zo veel mogelijk te voorkomen. Daarna leek hij geleidelijk bij te komen, er was hersenactiviteit. We moesten maar thuis gaan overnachten, zei de dokter, want slapen in de wachtkamer was niet iets om lang vol te houden. ‘s Morgens werden we weer gebeld. Zijn hart was er onherroepelijk mee opgehouden. Of we afscheid wilden komen nemen, want ze hielden hem met chemische middelen in leven. Twee dagen op de intensive care van neurologie. Je vergeet ze nooit meer. Ik wil de collega’s die daar werken bedanken voor hun zorg voor mijn ex. En voor ons. Ze hebben op indrukwekkende manier alles gedaan om hem te behouden. Wat een aandacht. Wat een voortreffelijke onderlinge afstemming. Wat een samenwerking. Wat een uitstekende informatie en communicatie met ons. Wat een deskundigheid, wat een warmte. Hoezo beter worden in het Radboud? Carla Bal