Jaargang 2010 nummer 11. Het was vroeger niet altijd beter, maar laten we de goede dingen onthouden en de oude verhalen weer oppakken

Jaargang 2010 nummer 11

Van de redactie De elfde uitgave van de oale Maarke ligt al weer voor u. Kort geleden organiseerde onze stichting bij prachtig weer een fietstocht door onze mooie streek. U zult dan hebben gemerkt dat het landschap van Twente in de loop der jaren al vele veranderingen heeft ondergaan. Van essen met gouden roggevelden naar groene maisvelden. Maar ook die maisvelden verdwijnen weer en worden vervangen door coniferen, buxus en allerlei andere siergewassen. Daarom biedt deze uitgave u weer een terugblik naar vroeger. Hoe Albergernaren in de Tweede Wereldoorlog werden gedwongen voor de Duitsers te werken. Hoe boeren probeerden hun oogsten in deze oorlog voor hun eigen bevolking te houden. Deze uitgave probeert u ook te vertellen hoe u nu aan de hand van een recept een drankje kunt maken. Dan kunt u in de komende vakantie genieten van deze typisch Twentse lekkernij, maar niet zonder eerst het interview van Gerard en Sanny Morshuis te hebben gelezen! Het was vroeger niet altijd beter, maar laten we de goede dingen onthouden en de oude verhalen weer oppakken. De redactie van de oale Maarke wenst u dan ook een fijne vakantie toe. Proost! De Redactie

Voorpagina De grote foto

Zondag 27 juni j.l. werd door de Stichting Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek een prachtige fietstocht georganiseerd. Bij bijzonder mooi weer werd deze opname gemaakt nabij de Oude Uelserdijk in Mander.

De kleine foto Café Morshuis aan de Ootmarsumseweg in de jaren ‘70. 3

Infoblad Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek

Inhoudsopgave Van de redactie Drie maanden Noord-Oost polder Plaatselijk Bureauhouder 5 Zommer-Noamiddag Boerenjongens Opgespoord 4 Albergen dat is Morshuis Werkstuk Boeren- en Tuindersleergang 4 Wie (her)kent deze personen? Albergense school is vernieuwd en vergroot Gemeente Tubbergen handhaafde tollen tot aan eerste wereldoorlog Overzicht schenkingen periode 2009 Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek Maak ook uw buurman of buurvrouw lid

3 5 8 14 15 16 19 24 31 32 36 40 41 42

Fietstocht 27 juni 2010: Aardappelvelden in bloei langs de Oude Uelserdijk 4


Drie maanden Noord-Oost polder Uit het oorlogsdagboek van J.H. Demmer 14 december 1944 - 17 maart 1945 Vrijdag 2 Maart De noordwesterstorm is nog heviger als gisteren. De schippers liggen in de haven van Ramspol en dat zijn er zo’n dertig. De haven ligt helemaal vol, men praat van “vliegend” weer. Niemand van hen durft de zee op. Het is er ook koud bij met af en toe een fikse hagelbui. Groot Hemmink die vandaag hooi moet rijden, gaat met een vracht hooi van de wind af. De wind is zoo sterk dat ze het voer hooi op de paarden duwt, met als gevolg dat de paarden op hol slaan. Dit is de tweede keer in drie dagen dat hem de paarden gaan lopen. De paarden met het voer hooi lopen de palen van het elektrische licht kapot, zoodat wij ‘s avonds in het donker zitten. Om goed half acht gaat het licht op de kamers weer aan, terwijl de kantine donker blijft. Dit is jammer want er komen twee Dominees die een kantine-avond zullen geven. het zijn ds. De Jong en ds. Matser. Alleen de laatste voert het woord. Het is een aangename spreker, die niet verveeld. Hij is pas terug uit Duitsland. Is met de grote razzia van 17 November 1944 op het kamp de Voorst opgepakt, waar hij ‘s avonds te voren een kantine-avond had gegeven. Ook had hij al in gijzelaarschap gezeten. Zijn uiteenzetting kweam in grote trekken neer op “Verbeter de wereld, begin bij je zelf”.

Zaterdag 3 Maart Het weer is nog hetzelfde. Noordwestenwind met regen en hagelbuien. De werktijden zijn al weer veranderd. De paardeknechten moeten ‘s morgens om zeven uur beginnen, de rest om half acht en ‘s avonds moet iedereen tot 18.10 uur doorwerken. Door deze verandering hoeft er op Zaterdagmiddag niemand te werken en hebben ze om 12.40 uur vrijaf. Na de middag kwam Pastoor van Dijk op de kamer. Deze kwam vragen, wie er voor hem, met dit weer, een boodschap naar Marknesse wilde brengen. Hiervoor stelt Bouhuis zich spontaan beschikbaar. Braakhuis en Scholte op Reimer gaan mee. Als ze om half vijf vertrekken, duurt het tot half acht voor ze terug zijn en hebben een zware reis gehad. ‘s Avonds wil kamer 24, kamer 23 op stelten zetten. Ze hebben hiervoor al de 5


bouten uit het tussenschot gedraaid en willen hier water doorspuiten. Ook kamer 22 heeft het op 23 gemunt en heeft even als zij de bouten er uit gedraaid. Als afweermiddel bevestigt 23 kribbe-planken voor de gaten en is het gevaar van nat worden geweken. Wel proberen ze nog met een moker om de planken er voor weg te slaan maar dit lukt niet. G. Smienk steekt met zijn mes door de schutting. Als Demmer, die tegenover Smienk ligt het mes aan zijn kant ziet verschijnen, pakt hij de klomp, en geeft een klap op het mes. Aangezien dit mes een oorlogsproduct was, knapte het niet kapot, maar ging als een stuk blik krom, zoodat hij het er niet meer uit kon krijgen. Wanneer het om half elf rustig is, halen wij de planken er voor weg en spuiten er water door, wat prima lukt. In kamer 24 gaat Degger door de krib. Nu volgt bijna de hele kamer en het wordt een grote herrie die tot +- 1 uur aanhoudt.

Zondag 4 Maart Het is nog steeds buiig met noordwesterstorm, maar niet zoo erg als afgelopen dagen. Een gedeelte gaat naar Ens, naar de kerk terwijl de rest naar Zwarte Meer gaat. Om 4 uur is er lijdensmeditatie door Pater Zeeger. Deze komt in de kerk met gummielaarzen aan, welke dik onder de klei zitten en een leren jekker aan. Het leek precies een ploegbaas. ‘s Avonds Borgerink en Oude Geerdink, uit Harbrinkhoek, die in het kamp Enservaart liggen, op bezoek gehad. Wanneer ze terug willen heeft Borgerink het zadel zoo hoog staan dat hij niet meer bij de trappers kan. Sleutels zijn natuurlijk niet aanwezig, zoodat hij zittend op de drager naar huis moet en Oude Geerdink zijn fiets, stond met slappe banden. G. Smienk gooit op eigen kamer alle kribben omver en zegt dat 23 dit gedaan heeft. Borgerink pakt al de strozakken uit de slaapkamer in de voorkamer, zoodat de ruzie nog groter wordt. Op kamer 23 verwachten ze wel een tegenzet, maar er gebeurt niets.

Maandag 5 Maart Het weer is kalmer, alhoewel er nog een stevige wind waait uit het noordwesten met af en toe regen of hagelbuien. De verlofgangers, die vandaag terug moesten komen, zijn niet aangekomen. Ze laten het weer aanbranden. Vandaag is weer een paard geslacht, deze werd niet in het openbaar verkocht, doch onderling verdeeld. Vandaag ging de nieuwe werktijd in, zoodat iedereen tot 18.10 uur 6


moest werken. De kok had hier niet op gerekend en floot om 6 uur, dat het eten gehaald kon worden. Dit was 30 minuten te vroeg.

Dinsdag 6 Maart Het weer is betrekkelijk rustig. Buiigheid en wind zijn minder, zoodat er tegen de avond weer wat vliegtuigen vliegen. Vandaag is Demmer bij Herman Smienk in Vollenhove geweest. Hij maakt het zeer goed, mag af en toe even van bed maar is nog zwak. ‘s Avonds om 9 uur als het licht uit gaat, gaat het spel weer beginnen op 23 . Het is nog geen half tien of alles ligt weer op de krib behalve Oonk. Als op 23 alles weer in orde is, begint het op 24 te spoken. Als de nachtwacht eens even komt kijken, wordt hij door M. Klaassen van de kamer gezet. Wanneer hij toch nog terug wil komen, gaat Kuipers er met een kribplank heen en is hij in een oogwenk vertrokken. Vandaag zijn Pouwels, Wolters, oude Lentferink en Kemna teruggekomen van verlof. Behalve de mededeling dat in Albergen alles goed was, hadden ze ook nog wat post meegebracht. Op de heenreis hadden ze vier maal bandenpech gehad. Wolters en Kemna ieder twee keer. De reis terug naar de Ramspol is goed verlopen, behalve voor Kemna, die kreeg vanaf Heino last van erge hoofdpijn. Hij gaat direct naar bed. Om 8 uur gaan ze nog naar de kampbeheerder voor de dokter, maar deze wil liever nog geen dokter.

Woensdag 7 Maart Vandaag is het een zomerse dag, het is bijna windstil en zonnig weer. Er vliegen veel vliegtuigen in Oostelijke richting, die we niet zien terugkomen. Kemna heeft nog veel last van hoofdpijn. De dokter wil het nog een dag aanzien, wordt het niet beter, dan moet hij ook naar Vollenhove. Op kamer 24 is het weer volop oorlog, alle kribben liggen uit en door elkaar. Vandaag is het ontslagbewijs voor ons aangevraagd bij de Directie van de N.O.P. te Kampen. Wordt vervolgd.

7


Plaatselijk Bureauhouder 5 Dorsen verboden Menige foto herinnert aan het prachtige landschap uit het verleden; De Twentse essen met hun goudgele graanvelden en de gekleurde bloeiende aardappelvelden in de zomermaanden, een trots voor de akkerbouwers. Van alle granen speelde rogge de hoofdrol. Rogge stelde geen hoge eisen aan de bodemgesteldheid en op de schrale essen in Twente waren vele roggeakkers. Met de dreigende oorlog in het vooruitzicht, werd alles in het werk gesteld om vooral een voorraad aan graan op te slaan. De basis van voorraadvorming moest afgestemd zijn op de volgende oogst en de distributiewet van december 1938 moest zorgen voor een zo eerlijk mogelijke verdeling (o.a. distributiebonnen). Al in 1937 werd een werkcommissie samengesteld om de productiemogelijkheden te overzien en met het laatste Mobilisatieplan werd het Dorsbesluit 1939 opgenomen; dorsen werd verboden, tenzij met ontheffing! De invoering van de dorscontrole werd als Koninklijk Besluit vastgelegd vrijwel gelijk met de afkondiging van de Mobilisatie in september 1938. Daarvoor werd al een bedrag aangewend van f. 3.860.000 voor de aankoop van ± 35.000 ton graan en in april 1939 had men toestemming voor de aankoop van graan in de omvang van 50.000 ton; ook de militairen moesten hiervan worden gevoed, indien nodig. Bij het begin van de oorlog, bleek het veelvoud aanwezig te zijn. De voorraad tarwe, rogge en gerst bleek veel groter dan bekend was gemaakt. Toen de noodsituatie aanving, puilden de graanschuren uit! De grote voorraden vormde de eerste jaren na de bezetting een grote rol, maar op langere termijn van weinig betekenis. Tijdens de oorlog moest naar eigen voorzieningen en teeltveranderingen worden gezocht, en een zo groot mogelijk oppervlak aan akkerbouw worden bewerkstelligd. Door inkrimping van de haverteelt de eerste oorlogsjaren, en het scheuren van grasland, zou er meer ruimte moeten zijn voor teeltverandering. Maar bij het Teeltplan 1943 moet het haverareaal met 200.000 ha worden uitgebreid, en op het gescheurde grasland mocht men in 1942 - 1943 tot 15% van het oude bouwland vrij haver zaaien. Desondanks was er een enorme groei van aardappelen, broodgraan en koolzaad areaal. Tot na de W.O.-II was rogge het graan wat verreweg het meest werd verbouwd in Twente. 8


Levering De verplichte levering tijdens de oorlog viel bij de meeste boeren niet goed; het verhaal ging, dat veel van het graan per trein met wagons vol tegelijk werd afgevoerd naar Duitsland. De landbouwcrisiswet en het voedselvoorzieningsbesluit gaven haar de mogelijkheid bij de leveranciers tot een inlevering van een bepaald percentage van de oogst. Voor het dorsen moest een vergunning worden aangevraagd bij de Plaatselijke Bureau Houder. Om het juiste percentage te kunnen vaststellen moest bij het dorsen van de granen en oliehoudende zaden een controleur aanwezig zijn. De loonwerkers trokken met hun logge dorsmachines van boer tot boer, en met hun ronkende tractor werd de machine via lange drijfriemen aangedreven

Een dorsmachine type Wilhelm Fricke Lanspring wordt aangedreven door een tractor met drijfriemen. Het loonbedrijf op de foto is het huidige loonbedrijf Hoek in Zenderen. om het graan van het stro te scheiden. De boeren moesten hun verplichte percentage op een bepaalde plaats afgeven, waar het werd verwerkt of in de distributie kanalen terecht kwam. Maar ook hadden sommige boeren een dorsmolen in eigen bezit, de aandrijving 9


Melding van de Voedselcommissaris te Zwolle over hoeveelheden te leveren granen.

ging via de z.g.n. "geubel" die werd getrokken door een of twee paarden, die rustig hun rondjes liepen op de geubelberg. Via een tandwieloverbrenging kwam de dorstrommel in bedrijf. Met een hendel of hefboom kan de trommel worden afgesteld i.v.m. capaciteit van de dorsmolen. Deze hendel werd soms 10


verzegeld door de controleur en doelbewust niet altijd betrouwbaar. Bij het dorsen met toezicht van een controleur was het voor de boer van belang, dat de opbrengst van de hoeveelheid graan zo laag mogelijk werd opgegeven door de controleur. Volgens overlevering waren de boeren erg vindingrijk. De controleur die bij het dorsen aanwezig moest zijn stond vaak tussen twee vuren en moest uiterst

De z.g.n. “geubel” die werd getrokken door een of twee paarden, die rustig hun rondjes liepen op de geubelberg. voorzichtig zijn, want overal kan “de vijand” aanwezig zijn. Door de lage en onbetrouwbare inlevering van de oogst in de eerste oorlogsjaren was men in 1944 gedwongen om tot een ander inleveringsysteem over te gaan. Er werd alles op alles gezet om met het inleveren binnen het redelijke te blijven, maar na verloop van jaren kwam de klad er in en werkte het systeem onvoldoende. Voor de inlevering van de oogst van 1944 was men gedwongen om tot een ander inleveringssysteem over te gaan. Allerlei oorzaken werden aangehaald voor het falen, maar de boeren werden zoveel mogelijk in bescherming genomen. Wanneer te weinig werd ingeleverd, kan de boer ter verantwoording worden geroepen. Zelfs het vervoer over de weg werd door C.(C)C.D. (centrale crisis 11


controle dienst) en de politie gecontroleerd. Enkele voorbeelden uit het overleveringscircuit In augustus werd de rogge op wagens van de akkers gehaald, en de garven laag voor laag op de platte wagens gepakt. Om beurten werden garven andersom met de rijpe aren aan de buitenkant gepakt. Bij het binnenhalen in de schuur (inschuren) werd met opzet met de aren langs de zijkanten van de ingang gereden, zodat veel zaden uit de aren op de grond vielen. Het werd als afval opgeveegd, maar voor de boer pure winst. Wanneer de oogst buiten aan roggemijten werd opgeslagen, werd de goede oogst onderin gepakt en de mindere kwaliteit bovenop. De controleur had het na een tijdje wel gezien dat de opbrengst gering was, en vertrok. Soms werd de rogge voor het wegen los tegen een schutting opgeslagen, aan de achterkant buiten het gezichtsveld van de controleur kan dan een luikje worden opengeschoven en een gedeelte van de voorraad kan worden weggehaald, en dus naderhand niet bij de opbrengst meegeteld. Ook ging de controleur wel eens aan de boer vragen of zijn vrouw de koffie klaar had en was dan een tijdlang afwezig; dus wat geen oog ziet kwelt geen hart! De verplichte levering werd al met al geen succes, en het spreekt vanzelf dat de overheid tot een zekere dwang moest overgaan. De controle bij het dorsen werd zelfs afgeschaft na enkele jaren. Een schatting ten velde kwam er voor in de plaats, net als op de aardappelvelden. Het graan voor eigen gebruik kan bij de molenaar-bakker worden gebracht, in ruil voor brood of distributie bonnen. De voedingswaarde van de verschillende granen was erg belangrijk i.v.m. de broodsamenstelling; hoeveel aardappel, erwten en gerstemeel kan er aan normaal rogge-tarwemeel worden toegevoegd voor een voedingsrijk en smaakvol grijs of wittebrood (stoet). Bonen, erwten, luzerne en lupinen zijn eiwitrijke producten, maar wat en hoeveel kan worden toegevoegd zonder de broodkwaliteit onaanvaardbaar te maken. Er viel altijd nog wel wat te schuiven, met sommige producten als tarwemeel, gerstemeel, gort, havermout, aardappelmeel of peulvruchtenmeel. Voor dit onderzoek werd een Contactcommissie voor het bakkersbedrijf ingesteld. Zwarte handel Ook hadden sommige boeren een handbediend roggemolentje. Het meel werd 12


tot brood, pap of in koeken verwerkt. Van de gebroken roggekorrels werd donker roggebrood gemaakt (baktijd ± 20 uur), maar licht roggebrood wordt bereid van gemalen rogge met gist en soms zuurdeeg (baktijd 2 uur). Van de volle roggekorrel Een recente foto van een handbediend roggemolentje door een werd het zwarte familie uit Albergen welwillend ter beschikking gesteld. r o g g e b r o o d gemaakt; niet gebakken maar gekookt. En van de grof gemalen “gebrande” rogge werd wel eens koffiesurogaat gemaakt. De steeds meer voorkomende ruilhandel was de oorzaak dat er meer in natura binnen kwam dan voor eigen gebruik nodig was, en dit werkte de zwarte handel in de hand. Vooral in 1944 liepen de prijzen sterk op en in september 1944 ging men over op een geheel ander systeem van inlevering, dat er in hoofdlijnen zo uitzag. Plaatselijke deskundigen taxeren de gemiddelde oogst in hun district en op basis hiervan werd iedere teler in klassen ingedeeld. Ingestelde premies bleken een geschikt middel om productie en inlevering te bevorderen. In 1945 kwam er een verhoging van 4 gulden per 100 kg voor vroege aardappelen en premies voor koolzaad en blauwmaanzaad van 10 en 25 gulden per 100 kg. Van koolzaad moet het meerdere worden ingeleverd, waarbij de helft in de vorm van olietoewijzingen werd teruggegeven. Maar dat de toeleveringsplicht ondanks premies en toewijzingen geen garantie bood, bleek bij de teelt van koolzaad. Wanneer de boeren een bepaald gewas liever niet verbouwden, hadden ze altijd wel een smoes te verzinnen; te koud, te nat of te droog. Altijd was er wel aanleiding om niet te zaaien, of het gezaaide weer onder te ploegen. Een probleem was dat de verbouw van koolzaad uit het niets moest worden opgebouwd. Nadat de teelt van koolzaad voor boeren met bouwland verplicht werd, ontdekten ze al snel hoe ze zelf de olie uit koolzaad konden persen en gebruikten daarvoor de lijnoliepers uit de vlasperiode. Maar het zelf persen ging gepaard met een 13


zeer groot verlies. De oliefabrieken behaalden een rendement van 43,5 % olie, tegen 25 à 30 % bij het clandestien persen. Een premie in de vorm van olie bij voldoende inlevering was een betere oplossing dan een gedeelte van de opbrengst bij de boeren te laten. Sommige producten bestemd voor menselijke consumptie, werden opgeëist voor de Duitse industrie, o.a. de volledige productie en voorraad lijnolie van de vlasplant. Deze was dringend nodig voor het schilderen van het wapentuig. Dat door de export onze schilders werkloos werden, werd door de bezetter terzijde geschoven. Wordt vervolgd. Jan Velthof

Zommer-Noamiddag Noe is ‘t stil op ‘t earf roond hoes en schuurn En in de oolde möl rost ok de drokke steen; De peern an de böam begeent al luk te kluurn, De zommerappel zölt noe al gauw te etn ween. De iemn goonst, ze wilt toch nich an ‘t zwearm’n? Of haalt ze de zwoare last van zommerhonnig op? De lach-doef blif in ‘t schemmer van de del an ‘t kearmn En locht van fris heui drif deur ‘t losse balknslop. ‘n Muller snoorkt, ok de deenstmaagd slöt de oagn, Alleen mullers’dochter is kloarwakker in hoes; Lacht in zik zölf, bedech of ze ‘t toch zal woagn, Ruusket veurzichtig duer de stille kökn as ne moes. Dan geet ze op de teen noar Hans, de mullersknecht Dee ‘n sloap troag oet de nog zwoare oagn wrif; ‘Eerst wi-k ‘n smuk-ke, zoa as miej too hes zegt; Mer wa héél stil, zoadat ‘t tusken oons beiden blif….’ 14


Boerenjongens 500 gram rozijnen 2.5 dl. water 1 sukje pijpkaneel 250 gram suiker 1 vanillestokje 3/4 liter brandewijn (van ca. 40% alcohol) 1 glazen stopfles of glazen wekpot De rozijnen ontdoen van steeltjes en wassen. Breng water aan de kook. De suiker in het vocht oplossen. Neem de pan van het vuur en doe onmiddellijk de rozijnen in het suikerstroopje zodat ze kunnen wellen. Voeg pijpkaneel en vanillestokje toe en sluit de pan met het deksel. Laat dit alles 24 uur staan. Doe nu alles over in de schoongemaakte stopfles en schenk de brandewijn hierbij. Na een tot twee maanden te gebruiken, echter hoe langer het staat hoe lekkerder. Wil Roosendaal

1944 Overijsselsche Courant

Het GEMEENTE BESTUUR van TUBBERGEN, zal onder nader approbatie van Heeren GEDEPUTEERDE STATEN, op Dingsdag den 14den Januarij 1845, des morgens ten 10 uren, ter Gemeente Kantore, publiek aanbesteden: Het BOUWEN van eene NIEUWE SCHOOL in den Harbrinkshoek, Buurschap Albergen, met de LEVERANTIE van all benoodigde MATERIALEN. Bestek en Teekening liggen ter lezing bij den Kastelein GRADUS van LANGEN te Tubbergen. De Burgemeester van Tubbergen, T. E. J. SCHAEPMAN. 15


Opgespoord 4 In de vorige uitgaves is de foto aan de linkerzijde in twee delen afgedrukt met de vraag of u hier bekende gezichten ziet. Het bruidspaar Jan Frielink en Mina Alberink met hun familieleden en kennissen staan op de foto. Personen waarvan de namen nog niet bekend zijn, worden niet vermeld. Helaas wordt de tabel met namen te groot om deze op een pagina af te drukken. Daarom staat het restant van deze tabel op pagina 18. 1 = Johan Sand 2 = Jans Kamphuis (hotten)

38 = Antoon Alberink gehuwd met Truus Borgerink

3 = Hendrik Braakhuis (moots)

39 = Hein Alberink

4 = knecht van Frielink?

40 = Herman Alberink

5 = Marie Timmerhuis-Frielink

41 = Leida Haarhuis-Alberink

6 = Susan Alberink-Kamphuis

42 = Sina Alberink

7 = Eduard Frielink

43 = Riek Braakhuis-Alberink

8 = Johan Alberink

44 = Hanna Maathuis-Alberink

9 = Betsie Lamtink Frielink Ben

45 = Dien Haarhuis-Hulsink

10 = Frans Evers

46 = Marie Timmerhuis, gehuwd met G. Frielink

11 = Meys Goossen-Alberink

47 = Lies Frielink

12 = Riek Verschuren-Frielink

49 = Dika Kamphuis-v. d. Wal

13 = Feem Weerink-Braakhuis

51 = Hanna Frielink (Fleringen molen)

14 = Hanna Goossen

52 = Leida Haarhuis-Lubbers

16 = Gerard Haarhuis

53 = Hanna Alberink-Timmerman

17 = Henk Braakhuis gehuwd met Riek Alberink

54 = Meys Goossen-Alberink?

18 = Jan Maathuis

55 = Hanna Kemna-Alberink

19 = Toon Braakhuis? (Oln Stams Toon)

56 = Feem (kosthuis bruidspaar?)

23 = Graats Alberink (timmerman)

58 = Evers-Kuipers

25 = Bernard Bos

59 = Jan Frielink

26 = Marie Bos-van den Berg

60 = Mina Frielink-Alberink 16


17


Vervolg van pagina 16. 30 = Johan Goossen

61 = Mina Braakhuis, moeder van bruid

31 = Leida Alberink-Horstman

62 = Jans Alberink, vader van bruid

32 = Gerard Frielink

64 = Hanna Braakhuis-Maathuis

33 = André Frielink

66 = Sina Timmerhuis-Alberink

34 = Dien Evers-Frielink

67 = Hanna Pegge-Braakhuis

35 = Bernard Alberink gehuwd met Suze Kamphuis

68 = Graats Pegge

36 = Annie Frielink-ten Asbroek

69 = Gerard Heerds

37 = Hendrik Frielink

70 = Leida Heerds-Braakhuis

Huldiging kampioenen Albergen - Tijdens de jaarlijkse feestavond van de leden van de ponyvereniging, gisteravond in zaal Morshuis, zijn de winnaars van de clubkampioenschappen gehuldigd. Het kampioenschap omvatte de onderdelen dressuur, cross en springen. Voorzitter A. Rutten huldigde de volgende kampioenen: Klasse Z: 1. Gerard Wagemans, 2. Jan Hoek, 3. John Kemna. Klasse M: 1. Miriam Hulshof, 2. Wilma Hulshof, 3. Gerard Demmer. Klasse L: 1. Ben Loohuis, 2. Maaike Rutten, 3. Jan Bouhuis. Bron: Zaterdag 6 november 1976 Twentsche Courant

13 september 1919 Twentsche Courant Bekwame Timmerlieden gevraagd Den geheelen winter werk. WIEGERS, Albergen. VERLOREN: Tusschen Albergen en Almelo een Motorketting. 1274-30

1 juli 1919 Twentsche Courant Bekendmaking Diegene die 5 ganzen onbeheerd heeft laten loopen in het Albergerbroek kan hierover informaties bekomen bij J. Klein Robbenhaar ALBERGEN. 18


Albergen dat is Morshuis Nee, dit is geen interview met senioren die de groei van de geraniums in de gaten houden. Het bruist en wervelt nog volop in Huize Morshuis aan de Ootmarsumseweg 147 te Albergen. “Van hard werken blijf je jong”, zeggen Sanny (68) en Gerard (76) Morshuis. Ze hebben een prachtige tijd gehad op café Morshuis tegenover de kerk. “Ik zou het zo weer overdoen.” Dertig jaar lang was Gerard cafébaas, met Sanny trouw aan zijn zijde. Daar is heel wat over te vertellen. “Mar al wa’j wett hoof ie nit te zeggn”… Bij Morshuis hadden ze vroeger een café, winkel, aannemersbedrijfje en boerderij. Niet ongewoon begin 20e eeuw, er was hulp voor dag en nacht voldoende beschikbaar. Gerards vader was bovendien kassier van de Boerenleenbank. Toen hij in 1964 stopte als kassier ging hij als AOW’er een beetje boeren. Gerard kon op het café komen. Ondertussen had hij verkering gekregen met de 15-jarige Sanny van der Aa uit Albergen, de oudste van 12 kinderen. Ze wist dus wel van ‘anpakkn’. Gerard zegt hierover, “a’j nen mooie bloom wilt hebbn mu’j d’r op tied bie ween.” In 1965 trouwden ze. En daarna kwamen de kinderen, “gelukkig allemoal liek en recht.” Gerald ‘66, Hugo ‘67, Mirande ‘68, Edward ‘69 en in 1972 Marc. Sanny had 100 luiers in gebruik maar gelukkig wel een wasmachine. En het linnengoed van het café ging naar de wasserij.

Onafhankelijk

Er waren altijd wel meisjes in dienst, soms voor dag en nacht. Maar de kinderen verzorgde Sanny het liefst zelf. Korte tijd hadden ze ook een kok want “het haalde an” met de bruiloften toen er in 1970 een zaal werd bijgebouwd. Elke vijf jaar vond er wel een verbouwing plaats. Het ging geleidelijk. Gerard benadrukt dat hij niet afhankelijk van anderen wilde worden. Hij volgde de nodige cursussen. Direct het eerste jaar is hij gestopt met alcohol drinken. Niet met roken: “Dat past bij mijn lichaam. Ik verdien mijn hele leven al de kost in de rook.” 19


Gerard Morshuis was ook beëdigd taxateur, hij heeft veel voor notarissen gewerkt. De rapporten schreef hij vaak ‘s nachts, lekker rustig. Taxatie en horeca heeft hij altijd goed gescheiden weten te houden.

Boer’nbrulft

Het handwerk voor de bruiloften deden ze allemaal zelf. Dus voor 100 man aardappels schillen, groentes schoonmaken, pudding koken etc. Het diner groeide mee met de wensen van de mensen. Zelfs schildpaddensoep kwam een keer op het menu. Sanny snapt onze verbijstering niet, “je werkte gewoon door. Ja ook met 5 kinderen over de vloer. En dat werden er zelfs 7 want de hulp nam ook haar kinderen mee.” De mensen trouwden om 9 uur in de kerk. Daarna een broodmaaltijd. “En dat moest direct goed zijn” zegt Gerard, “verse koffie, vers brood, dan krijgen de mensen er zin in.” Om 3 uur het diner en daarna moesten de boeren gauw weg om te melken. Om 6 uur begon de avondbruiloft met zo’n 300 man. Tot 8 uur werd ook jenever geschonken maar daarna niet meer. De mensen waren geen drank gewend en raakten gauw aangeschoten. Cola werd niet geschonken, daar Begin jaren zestig gemaakt met v.l.n.r.: Gerards moeder, Mien werden ze te Rikmanspoel, Gerard, zus Marietje, Jan Lenferink of Kroesweffers Jan, nuchter van. Jus broer Bernard en broer Jan. d’orange was te duur. De boerenvrouwen dronken meestal bier. In hun ‘buul veur’n boek’ zat losse suiker waarmee ze het bier zoeter maakten. Tussendoor werd kaas en worst geserveerd. “Zo simpel kan het leven dus zijn,” zegt uw verslaggeefster ademloos.

Koffie bij de kachel

Toen ze trouwden werd er cv aangelegd. Voor die tijd stond in elke ruimte een kachel die moest worden gestookt. In de gelagkamer een kachel waar wel zo’n 15 man omheen kon zitten, de voeten op de ring. Vroeger kwamen de mensen na de mis naar Morshuis, voor de boodschappen maar vooral voor het nieuws. Iedereen kreeg (gratis) koffie met een beschuit met roomboter erop. 20


De mannen dronken twee, de vrouwen een borreltje. Het hoogtepunt van hun zware werkweek. Als men rond de kachel hoorde dat er een familie in nood zat, hielp men zonder er veel woorden aan vuil te maken. Op een dag kwam er een pater bij de kachel zitten en die bestelde koffie. Heel ongewoon, “koffie ku’j in hoes wa kriegn.” De pater merkte op dat het wel lang duurde voor hij zijn koffie kreeg. “Dat zal wa,” zei de meid, “want ik mos met koold water beginn’n.”

Dorpscafé

“’n Dagcafé op ‘t dorp is het zwaarste wat er is,” zegt Gerard. “In die tijd moest je er altijd bij zitten. Alleen de woensdagmiddag waren we gesloten. Ook in de bouwvak waren we open. Dat was altijd gezellig. ‘s Morgens kwamen

Midden jaren zeventig: voor het café met Gerard en Sanny en de auto van Jan Oude Avenhuis, Kloompenmakers Jan. veel bouwvakkers een potje kaarten maar ik zei, om 1 uur moet je naar huis gaan want de vrouw rekent erop met eten, en dan kun je ‘s middags met de kinderen op stap.” Gerard voelde zich soms net een maatschappelijk werker, “je moet begrip hebben voor mensen, ze nooit in het openbaar voor schut zetten. Als iemand een kwade dronk had dan riep ik hem zogenaamd aan de telefoon. Hij werd bij de meisjes in de keuken gezet en ja, daar wordt elke oproerkraaier tam van.” Gerard hield vanachter de tap alles in de gaten, moeiteloos kon hij van vijftig man in het café de consumpties bijhouden zonder iets op te schrijven. Gerard en Sanny hebben nog altijd contact met vroegere personeelsleden, “daar kunnen we van genieten.” 21


Bruisend middelpunt

Rond 1970 raakte Gerard politiek geïnteresseerd maar hij wilde toch niet in de raad, het café ging voor. Van de boerenopstand in Tubbergen kan hij zich herinneren dat de boeren ‘op ‘n biester’ waren maar hun trof geen blaam:

Eind jaren zeventig waarschijnlijk: oud prinsen garde met v.l.n.r. Jan Scholten op Reimer, Herman Roord, Harry v.d. Aa of Koops Harry, Gerard Kemerink of Tol Gait of Gait oet klooster. de voorlichting over de ruilverkaveling was slecht evenals de telling van de stemmen. Veel vergaderingen hierover vonden in café Morshuis plaats. In café Morshuis was ook altijd het hoofdkwartier van de motorraces. Er was altijd wat te beleven. Over de buitenlandse rijders zegt Gerard: “Om 1 uur ku’j met die leu nit proatn mar om 12 uur proat ie met iedereen.” Zelf is Gerard nooit prins Carnaval geweest maar hij was wel bij de oprichting in 1970. Als opperstalmeester prakkezeerde hij ook om de optocht een week voor het carnavalsweekend te houden. Nog steeds een succes. Naast de carnavalsverening kwam praktisch heel het Albergse verenigingsleven bij Morshuis over de vloer, zoals daar onder andere zijn: Zij-Actief, Dames Contact Albergen, de ouderenbond, muziek- en toneelvereniging Concordia en uiteraard voetbalvereniging de Tukkers. De muziekvereniging oefent nu in sportzaal de Danne maar liet voorheen twee keer per week bij Morshuis de cimbalen klinken. Tevens vonden er vele jaarvergaderingen plaats zoals van de Rabobank, de melkfabriek, de Coöperatieve Werktuigenvereniging en de Coöperatieve Aan22


en Verkoopvereniging. Natuurlijk start de Tukkerstocht ook vanaf Morshuis. Allemaal activiteiten die Gerard en Sanny als ‘gezellig’ betitelen.

Eindelijk vakantie

Zeventien jaar geleden gebeurde er iets vreemds toen Gerard achter het schap stond. De telefoon viel uit zijn hand, hij viel op de grond maar kwam algauw weer bij. Het praten ging niet zo goed en hij besloot naar de dokter in Tubbergen te rijden. Zélf! “Ik zwalkte over de weg, de versnelling in twee.” Het is vrijwel helemaal goed gekomen na de beroerte. Alleen zijn geheugen was hij een poos kwijt en dat was een heel nare tijd. Sinds 1995 beheren zijn zoon Edward en diens vrouw Olga het café. Sanny en Gerard waren dit jaar 45 jaar getrouwd. Ze huurden een bus met chauffeur en zijn met hun 16 kleinkinderen en 10 (schoon-) kinderen naar Disneyland in Parijs gereden. Ze genieten nog na van deze vier mooie dagen. Gerard had wel voor elk gezin een eigen appartement gehuurd. Dat is de cafébaas pur sang, overal op voorbereid zijn en irritaties proberen te voorkomen. De jacht was de grote hobby van Gerard. Op de foto nog een DKW 125, die vader in 1956 nieuw heeft gekocht en Juni 2010 nog steeds familiebezit is. Tekst: Betsy Telgenkamp-Bos, Fotobewerking: Elise Goossen-Haarhuis

13 april 1920 Twentsche Courant Pastorie. Wegens ziekte der tegenwoordige wordt gevraagd een flink 2e Meisje ongeveer 30 jaren. A. Lauteslager, Pastoor te Reutum, bij Ootmarsum. 2568-13 23


Werkstuk Boeren- en Tuindersleergang 4 In de zestiger jaren heeft de heer J.B.M. Kleissen een studie gemaakt van het ontstaan en ontwikkeling van de landbouwcoöperaties de toenmalige C.A.V.V. A.B.T.B. te Albergen. Dit werkstuk geeft nieuwe informatie over het ontstaan van de coöperaties en banken. Het werkstuk is door zijn omvang opgesplitst. Tevens is hieronder getracht het aanzien van het werkstuk zoveel mogelijk overeen te laten komen met het oorspronkelijke werkstuk. Wat een verschil met tegenwoordig waar menigeen over technologisch hoogwaardige apparatuur en software beschikt.

Ontwikkeling door de jaren heen. De jaren na de bouw van een eigen pakhuis ingen de omzetten met sprongen omhoog. Steeds meer zagen de boeren in, dat zij bij hun eigen coöperatie de garantie hadden van een goed product, met daarbij sterk concurrerende prijzen. De prijscorrigerende werking, die de C.A.V.V. zich als taak stelde, kwam hierbij reeds spoedig tot uiting. De grondstoffen werden meestal in gezakte vorm aangevoerd. Jaarlijks werden de transporten onder de belanghebbenden aanbesteed, die dan als regel met paard en wagen bij kleine beetjes werden afgehaald. Toen na de laatste oorlog de eerste vrachtwagen werd aangeschaft en steeds meer grondstofffen los konden worden aangevoerd, zag men het gebrek aan opslagruimte in de vorm van silo’s, steeds duidelijker voor ogen. Nadat, na verloop van enige jaren, zoals vermeld, de omzetten nog steeds stijgende waren was het mogelijk om jaarlijks naast een behoorlijke afschrijving op 24


machines en gebouwen, nog een flinke reserve te vormen. Dit was van zeer groot belang. Mengvoeders. Van de zijde van de landbouw-voorlichting en het landbouwonderwijs drong men er op aan, over te gaan tot het produceren van mengvoeders. De éénzijdige voeding van het vee beruste namelijk op zeer grote bezwaren. Zeer beknopt wik ik in enige punten de voornaamste voordelen van mengvoeders aangeven, boven het verbruik van de voorheen enkelvoudige voedermiddelen.

Waarom:

1. Om commerciële redenen

2. Om technische redenen. A. De dieren hebben behoefte aan velerlei eiwitten en vetten: denk aan de bilochische waarde van het eiwit. Hoe meer aminozuren een bepaald eiwit bevat, des te "vollediger" dat eiwit is. B. Verzachting van de scherpe smaak, b.v. palmpitmeel C. Gemakkelijk gebruik b.v. 1 KG melkmeel voor 3 KG melk D. Samenstelling in bepaalde richting, bij varkensmeel, biggenmeel, zeugenmeel, ochtendvoeder, enz.

Goede mengvoeders moeten:

1. deskundig samengesteld zijn.

2. zeer innig vermengd zijn.

Tegen knoeierijen en vervalsingen is contrôle gewenst. 25


In ons land is de contrôle geheel vrijwillig. Voor de Coöperaties is het de C.L.O.-contrôle, waarbij de meesten zijn aangesloten. Door het gebrek aan ruimte was het in Albergen tot dusverre niet mogelijk eigen mengvoeders te fabriceren. Mede door de steeds groter wordende collectie artikelen en de stijgende omzetten, heeft men in 1953 met algemene stemmen besloten tot het bouwen van een nieuw pakhuis en malerij. De totale kosten hieraan verbonden bedroegen f 200.000.-De eerste steenlegging vond plaats op 4 april 1955 en de opening en inzegening op 14 mei 1957, hetwelk een gedenkwaardige dag was in de geschiedenis van de Albergse C.A.V.V.

De eerste steen van de Albergse C.A.V.V. wordt bewaard door onze stichting. Dit is een recente foto omdat de steen op de originele foto niet leesbaar is.

De omzetcijfers op de volgende pagina vermeld, geven de totaal K.G. aan:

Veevoeders 26


Kunstmest

Brandstoffen

Diversen

De K.G. bij diversen worden merendeels gevormd door de verschillende bestrijdingsmiddelen als: D.N.C., D.D.T., becofac etc.. Door uitbreiding met in een winkel in 1959, op aandringen van de steeds toenemende vraag naar verschillende landbouwbenodigdheden, zal deze post in de toekomst aanmerkelijk groeien. Artikelen zijn: touwwerk, ijzerwaren, bestrijdingsmiddelen enz. Contrôle op mengvoeders. De Coöperatieve Aan- en verkoopvereniging te Albergen is aangesloten bij de stichting C.L.O.-contrôle. Deze contrôle is ontstaan op initiatief van de drie Nederlandse landbouwstandsorganisaties. De leiding berust bij Dr. Grashuis, één der Nederlandse 27


bekwaamste mensen op het gebied van de veevoeding. De C.L.O.-contrôle beschikt over een aantal deskundige contrôleurs, die regelmatig een bezoek brengen bij de aangesloten verenigingen. De zaakvoerder kan hierdoor steeds beschikken over deskundige voorlichting, terwijl de nodige open aanmerkingen niet achterwege worden gelaten. Het doel der C.L.O.-contrôle kan ik in de volgende drie punten samenvatten:

1. Contrôle op grondstoffen

2.

"

op mengvoeders (samenstelling,

mengverschillen)

op boeken.

3.

"

Door gebruik te maken van contrôle en voorlichting als bovenstaand aangegeven, staat de C.A.V.V. in Albergen 28


garant aan de boeren een product te leveren, dat zowel kwalitatief als kwantitatief, aan alle gestelde eisen kan voldoen. Financiëring. De benodigde voorschotten en bedrijfskapitaal worden verkregen d.m.v. de plaatselijke boerenleenbank,

die daarbij de nodige hulp behoeft van de N.V. Boerenhypotheekbank te Eindhoven. De zekerheidstelling is geregeld op basis van aansprakelijkheid, die sinds 1955 na de bouw van het nieuwe pakhuis, W.A. is. Winstuitkering is ook bij onze coöperaties het geval, al klinkt het ons gek in de oren. Reeds in de definitie van de Coöperatie leest men, dat de coöperaties 29


zich niet ten doel stellen om zoveel mogelijk winst te maken, doch om de belangen van alle leden te behartigen. Dit is ook zeer juist, maar soms grote prijsschommelingen der grondstoffen, blijkt dit niet altijd tot uiting te komen. Wanneer er na de afschrijving nog sprake is van winst, dan kan deze op de volgende manieren besteed worden. Reserveren is noodzakelijk, wil men enige zekerheid voor de toekomst, tenzij voor slechtere tijden of andere doeleinden. Ledenrekening, het geld afkomstig uit de winst, wordt wel eigendom van de leden, doch blijft enige jaren beschikbaar voor de coöperatie, om hierdoor te beschikken over enig goedkoop bedrijfskapitaal. Over dit ledenkapitaal wordt de leden jaarlijks 4% bijgeschreven. Alleen bij boedelscheiding, vertrek, en overlijden kunnen de leden volgens de huidige statuten, over hun ledenkapitaal beschikken. Directe uitkering. Aan deze vorm geven de boeren in het algemeen de voorkeur. De oorzaak hiervoor te vinden is misschien het feit, dat de boer volgens de oude stijl, nog graag direct met geld omgaat. Ondanks de noodzaak met reserveren is dit bij het huidige belastingbeleid mijnsinziens bijna onverantwoord, als men bedenkt dat hiervan 40% aan de fiscus wordt betaald. .-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-. Wordt vervolgd.

30


Wie (her)kent deze personen? Van de familie Elferink hebben we een fotoboek gekregen met daarin foto’s van verschillende evenementen. Onder andere foto’s van verkenners en welpen die op kamp zijn. Hieronder is een van de foto’s afgedrukt. Herkent u de personen die op deze foto staan? En weet u ter gelegenheid waarvan deze jongeren bij elkaar zijn? Neem dan contact op met of geef het dan door aan Jan Velthof,  0546 - 441521.

10 december 1921 Twentsche Courant MARIAPAROCHIE 3e Zondag van den Advent. 7.30 Vroegmis, 10 uur Hoogmis. Na de Hoogmis catechismus in de school. 3 uur Congregatie voor de vrouwen en meisjes, 6 uur Lof. Maandag de H. Mis om half zeven. Woensdag, Vrijdag en Zaterdag, Quatertemperdagen, geboden Vasten- en Onthoudingsdagen. Zaterdagmiddag 2 uur biechthooren voor de 5de en 3 uur voor de 6de klas. Biechthooren 4, 5, 6, 7 en 8 uur. Lof 7.30. 31


Vertrouwen blijft basis

Albergense school is vernieuwd en vergroot

De “officiële openings-handeling”, verrichtte burgemeester Smal, toen hij het gordijn wegschoof voor een fraaie, zeer grote collage van ongeveer tachtig foto ‘s uit een heel jaar schoolactiviteiten, verzorgd door de leerkrachten Theo van Eerbeek en H. Seelenberg. Albergen - Burgemeester drs. C. Smal van Tubbergen heeft vrijdagmiddag twee "stellingen" "aangeslagen" bij gelegenheid van de officiële opening van de gemoderniseerde en uitgebreide Aloysiusschool in Albergen. Hij zei: "De school is van wezenlijk belang voor het gehele dorpsgebeuren en wordt door de bevolking ervaren als een bindend element in de Albergense dorpsgemeenschap". En zijn tweede stelling: "Een dorpsschool behoeft niet in een geïsoleerde positie te verkeren". Ook in de historie is de school het culturele en sociale middelpunt van een dorpsgemeenschap en het blijkt dat de school ook nu nog deze vitale functie vervult, aldus drs. Smal. De school geeft het dorp een zekere status, de leerkrachten leveren belangrijk kader voor het verenigingsleven en tenslotte moet ook de functie van "raadsman" van voornamelijk het schoolhoofd niet 32


onderschat worden. Er ligt een duidelijk verband tussen het schoolbeleid in de dorpen en de leefbaarheid van de kleine kernen, aldus de burgemeester. De gehele openingsplechtigheid stond trouwens in het teken van de taken die "de school" en "de leerkrachten" in een dorpsgemeenschap kunnen hebben, ook buiten het eigenlijke onderwijs. Daarbij werd door voorzitter C.M. Hehenkamp (van het schoolbestuur) gewezen op de mogelijkheden voor de medewerking van de ouders bij het onderwijs, terwijl hij verder het probleem van het katechetisch onderwijs op school (eigenlijk op alle Tubbergense scholen een "moeilijk oplosbaar probleem" noemde. Inspecteur E. Dijkstra wees - na een ludieke benadering van de vroegere verhouding tussen school en Inspectie - er op dat niet alles "vernieuwing" moet worden genoemd wat er op school "nieuw" gedaan wordt, omdat ook veel daarvan gewoon een modeverschijnsel is. "Een ding blijft hetzelfde door alle tijden heen: de verhouding tussen leerkracht en kind. Als daar een storing in de communicatie zit, helpt alle onderwijs niets", aldus de Inspecteur, die de school slechts een middel noemde, terwijl het vertrouwen tussen leerkracht en kind de basis van onderwijs én opvoeding is. Pastoor H.H. Boonk zag de school duidelijk als verlengstuk van het gezin en prees de Albergense leerkrachten voor hun inzet voor het kind, samen met het schoolbestuur en het zeer actieve oudercomité. Hij bood namens het kerkbestuur een fraaie wandklok aan, maar direct daarna kwam mevr. Hehenkamp - Van Loon, namens het Oudercomité voorzitter Hehenkamp verrassen met twaalf wandklokken tegelijk, voor elk lokaal één. Zij wees er o.m. op dat de Albergense school de eerste in de gemeente Tubbergen is waar de ouders direct bij het onderwijs worden betrokken, namelijk in de handenarbeidlessen, terwijl zij ook andere activiteiten ontwikkelen.

Kwaliteit Burgemeester Smal ging in zijn rede nader in op zijn twee "stellingen" en legde uit dat naar mate de wijze waarop (door middel van de school) het kind kwalitatief beter wordt toegerust voor zijn tocht door de maatschappij, dat kind als volwassenen ook meer en vanzelf zal bijdragen tot een kwalitatieve verandering en verbetering van het maatschappelijk niveau, thuis, in het verenigingsleven, in de kerk en in het dorpsgebeuren. Als gevolg daarvan zullen ook de ouders meer belangstelling krijgen voor verdere ontwikkeling, om hun kinderen te kunnen blijven volgen. De betrokkenheid van de ouders bij de school blijkt duidelijk aanwezig, vooral bij de moeders. Voor de helft bestaat deze uit het assisteren bij de lessen, met name bij het lezen, maar ook bij het opzetten van documentatie-systemen en het verrichten van allerlei 33


hand- en spandiensten waardoor de leerkrachten worden ontlast en zich meer op het werkelijke onderwijsgeven kunnen richten. De algemene klacht dat de doorstroming van kinderen van het platteland naar het middelbaar onderwijs relatief gering is, geldt ook voor Albergen, dat daarbij ver onder het landelijk gemiddelde blijft. Vooral milieufactoren spelen daarbij een rol. Komt een dorpsschool spoedig geisoleerd te staan omdat ziekte van één leerkracht ingrijpender werkt dan bij een grotere stadsschool, in Albergen heeft men er nu wat de accomodatie betreft althans voor gezorgd dat er een gevarieerd lesrooster mogelijk is. Voor de toekomst zal niet een scholenconcentratie maar een samenwerking tussen een aantal scholen het meest wenselijke blijken te zijn. Samenwerking en contacten tussen de leerkrachten, de schoolbesturen en de Oudercomité’s van de scholen binnen de gemeente Tubbergen valt daar bijvoorbeeld onder, waarbij de burgemeester hardop dacht aan de in te stellen schoolraad die het college van B en W in de gemeenteraad kan adviseren en voorts aan deelname aan de schoolbegeleidingsdienst e.d. Oud-onderwijzer Wissink stelde dat "de bevriezing van de kleine kernen" terecht door het gemeentebestuur wordt bestreden, en dat de school daar flink aan mee doet: sinds spreker in 1930 in Albergen kwam is de school verdubbeld, zowel wat leerlingen als leerkrachten en lokalen betreft.

Een volle zaal...

34


Nieuwbouw Architect Gerh. Busscher uit Denekamp noemde het "een juist besluit" om de uitbreiding in semi-permanente bouw uit te voeren: "want je weet nooit hoe lang het oude deel er nog moet blijven staan". Hierover sprak overigens ook de heer Hehenkamp: "We zijn erg blij dat het werk gereed is, maar niettemin zit een van de grootste kernen van Tubbergen nu met een school waarvan vier klassen slechts in semi-permanente bouw en vier andere lokalen allang verouderd zijn - het zou goed zijn wanneer de verantwoordelijke instanties nu alvast begonnen te denken aan de definitieve nieuwbouw, die over een paar jaren zeker noodzakelijk zal zijn", aldus de voorzitter van het schoolbestuur. Bron: Twentsche Courant Zaterdag 6 november 1976

Drie eeuwen Albergen - Het hoofd van de Albergense Aloysiusschool, de heer J.H. Degger, heeft gistermiddag de historie van de Albergense school in jaartallen omgezet. Daarbij bleek dat de Tubbergense dominee Wolterus Dull al in 1699 constateert dat "den Heer Steven Kamerlinck scholemester te Albergen" is. In 1793 wordt Albertus Heisterkamp als zodanig genoemd, in 1831 Cornelis Schultens, dan Franciscus Hemmelder Sandaal, Hendrikus Schutten, Hendrikus Hendriks uit Harbrinkhoek meester Barendsen uit Fleringen en dan eindelijk weer een echt Albergens hoofd: in 1858 Dirk van Koersveld, die in 1905 werd opgevolgd door Hermanus Ph. van Koersveld, de vader van de latere "meester Theo". In 1944 werd C.J.G. Nieuwboer hoofd tot 1969. Bron: Twentsche Courant - Zaterdag 6 november 1976

13 april 1920 Twentsche Courant Onderhands te koop ongeveer 2 H. A. Bouw- en Weiland gunstig gelegen in de buurtschap Albergen, 10 minuten afstand van den grintweg Almelo-Tubbergen. Te bevragen aan het bureau dezer courant. 2583-15 35


Gemeente Tubbergen handhaafde tollen tot aan eerste wereldoorlog Tegen het midden van de vorige eeuw, de periode waarin men allerwegen bezig was met de verharding van de hoofdwegen, besloten de gemeentebesturen van Almelo en Tubbergen vanuit de weg Almelo-Ootmarsum een zijtak te laten aanleggen over Tubbergen naar Ulsen tot aan de grens aangezien men groot belang had bij een goede verbinding met het gebied over de grens, dat toen nog tot het koninkrijk Hannover behoorde. De weg, die bijna 13.000 el lang zou worden (2½ uur gaans), zou ruim f 35.000 kosten, waarvoor de Staten van Overijssel gedurende 20 jaar f 600 toezegden en het Rijk eveneens een subsidie van f 12.000 verstrekte. De bevloering van de weg, die gemaakt was van verbrijzelde stenen en grind, kwam in de zomer van 1855 gereed. Er kwamen op deze weg drie tollen, de eerste op de Heininksbrug, de scheiding van de buurtschappen Albergen en Tubbergen, bijna 3100 el van de Krommendijk, de tweede op de scheiding van de buurtschappen Tubbergen en Vasse, plm. 4850 el van de eerste, en de derde niet ver van erve Veldhof, op gelijke afstand van de tweede. Oorspronkelijk werd de tol door tolgaarders, die hiervoor van gemeentewege een bepaalde toelage kregen, geïnd. Men besloot echter in de tachtiger jaren de tol voor een periode van telkens drie jaar achtereen publiek te verpachten. Maar sedert 1894 ging men de derde tol dichtbij de grens weer gaarderen, omdat er geen interesse van pachters voor was en er geen tolpachterswoning beschikbaar was. Aan deze tol heeft J. Telgenkamp van 1887 tot de opheffing in 1908 de tolinning waargenomen tegen een tractement van f 40.- ‘s jaars. Deze tol bij erve Veldhof werd in 1889 verplaatst waardoor het minder eenvoudig werd de tol te ontduiken door langs zijwegen om te rijden.

Pachtcontracten In de pachtcontracten lezen we dat de pachters verplicht waren de tolboom van zonsondergang tot zonsopgang te verlichten. Bij nalatigheid moesten ze voor ieder verzuim een gulden boete betalen. Als de dooi inviel diende de weg voor voertuigen boven een bepaald gewicht gesloten worden. Bij overtreding betaalde de pachter een boete van f 5.- als schadevergoeding. Tolhuizen en gronden werden uitdrukkelijk van de verpachting uitgesloten. Ze konden door de tolpachters zonder betaling gebruikt worden, maar deze 36


hadden wel de verplichting, aangerichte schade te vergoeden. De opbrengst van de tol op de Heininkbrug bleek steeds verreweg het grootst te zijn. De tol dicht bij de grens bracht gewoonlijk niet meer dan 1/6 van de inkomsten van de eerste tol op. Het verkeer naar het dun bevolkte gebied over de grens heeft waarschijnlijk niet aan de prognoses beantwoord. In 1905 was de opbrengst f 70,75, waarvan dan nog de kosten van het tractement (f 40.-) en de verlichting (f 2,56) moesten worden afgetrokken. De laatste jaren werden tol één en twee telkens gepacht door H. Tijhuis uit Ambt-Almelo. Om nog een greep te doen uit de gegevens die over tal van jaren in de archieven van Tubbergen aanwezig zijn: in 1882 waren de opbrengsten respectievelijk f 520.-, f 320.- en f 175.- en de tolgaarders R. van Allen, H. Everink en G. Pizano.

Niet rouwig Met ingang van 1 mei 1908 ging de weg in beheer van de provincie over. Met ingang van die datum vervielen de pachtcontracten en aan tolgaarder Telgenkamp die de tol achter Vasse beheerde werd eervol ontslag verleend. Het tolhuis in het Albergerveld bracht bij openbare verkoop f 650.- op, dat in het Vasserveld f 475.-. Voor f 16.- gingen de tolhekken van de hand. En daarmee was weer een stukje verleden verdwenen, zonder dat men daar rouwig om behoefde te zijn. Door Tubberger landbouwers uit de buurtschap Hezinge werd veel gebruik gemaakt van de tol aan de weg van Ootmarsum naar Lage, die op Denekamper gebied stond. De concessie hiertoe was in 1874 aan het Ootmarsumse gemeentebestuur verleend. Het tarief was vrijwel hetzelfde als dat op de weg naar Almelo. De tol stond in vroeger tijd even voor café ten Dam, maar vroeger een paar honderd meter dichter bij Ootmarsum De verplaatsing was noodzakelijk, omdat de toenmalige eigenaar het tolhuis niet meer ter beschikking wilde stellen.

Afgekocht De gemeente heeft toen zelf grond gekocht en er een tolhuis gebouwd. Dijkhuis en Reinders o.a. zijn er tolgaarders en wegwerkers geweest. ledere maand rekende men op het gemeentehuis af. Het tolgeld bevond zich in een houten spaarpot met slot. In 1911 vond nog een aanvulling van de tarieven plaats zodat ook de toen nog zeer schaarse auto’s (“voertuigen, welke door mechanische kracht worden of kunnen worden voortbewogen”) er onder vielen. Het toen pas opgerichte Groene Kruis verzocht dat er geen tolgeld geheven zou 37


worden van automobielen, die rechtstreeks van of naar een ziekenhuis gingen. De meeste landbouwers uit Hezinge, die regelmatig van de tol gebruik maakten, hadden de betaling van tolgeld voor een vaste som afgekocht. Toen in 1914 ten gevolge van de eerste wereldoorlog het grensverkeer met Duitsland nagenoeg stil lag, wendde Ootmarsum zich tot de gemeenten Denekamp en Tubbergen met het verzoek dat deze ook een gedeelte van de onderhoudskosten voor hun rekening zouden nemen. DR. G. BARTELINK Uit het nabije verleden (II) 02 1962 Naschrift redactie: Ad. 1 Twentse el 58,7 cm De weg was dus ca. 7,6km lang de el werd met de Wet van 7 april 1869 (Staatsblad nr. 57) afgeschaft. Ad. 2 1ste tol: Heininksbrug op de scheiding van de buurtschappen Albergen en Tubbergen, bijna 3100 el van de Krommendijk Mogelijk weet een van onze lezers zich nog de Heininksbrug te herinneren! Kunt u ons dan vertellen waar die brug heeft gelegen of nog ligt? Ad. 3 2de tol: op de scheiding van de buurtschappen Tubbergen en Vasse, plm. 4850 el van de eerste Vermoedelijk wordt hier het punt bedoeld waar genoemde weg de Heinemansbeek kruist. Ook is een brug noodzakelijk om de weg te kunnen vervolgen. Ad. 4 In bovenstaand verhaal wordt gesproken over het Albergerveld: Het tolhuis in het Albergerveld bracht bij openbare verkoop f 650.- op. Echter het Albergerveld ligt niet noordwestelijk van Albergen maar ten zuiden.

De kaart aan de rechterzijde is gepubliceerd in het jaar 1884, 34 jaar na openstelling van de weg van Krommendijk naar Ulsen. De zwarte lijn geeft de loop van de weg weer. 38


39


Overzicht schenkingen periode 2009 De Stichting Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek heeft in 2009 de volgende schenkingen mogen ontvangen. Hieronder treft u een overzicht aan. Voorwerp

Schenker

Datum

100 labels voor aant. materialen

Herman Kemna

Twentsch Almanak 1975-1995

Jan Asbreuk

september

Boek 5 eeuwen bijbel in dagelijks leven

Jan Asbreuk

"

Koperen jachthoorn

mevrouw Maathuis-Geerdink

Boekenstandaard

"

augustus

november "

Stormlantaarn

"

"

Doos met 12 messenleggers

"

"

Bidprentjes en verschillende foto’s

Gerard Goossen

"

Handboormachine

Henk Velthof

"

Twentsch Almanak 6 stuks

Gerard Everlo

december

Hartelijk dank voor de schenkingen van gereedschap, boeken, voorwerpen, foto’s, rouwkaarten, bidprentjes, enz. Deze schenkingen vormen een mooie aanwinst voor onze stichting. Nogmaals hartelijk dank!

10 december 1921 Twentsche Courant Hiermee neem ik alle uitspraken terug, die ik over jachtopziener NIJKAMP uit Mander (Holland) heb gemaakt. Ik heb hiervan spijt en verklaar dat hij een betrouwbare man is. 2089 H. ESKEN, Getelo 40


Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek Voorzitter

vacant

Per 1 januari 2009

Secretaris

Wil Roosendaal-Alberink

 0546 - 441720

Kanaalweg 7

7665 VD Albergen

Hein Bloemenkamp

 0546 - 441534

Floris Radewijnsstraat 2

7665 AS Albergen

Bertus Bos

 0546 - 441925

Gerrit Maathuis

 0546 - 441670

Ben Oude Vrielink

 0546 - 861954

Jan Velthof

 0546 - 441521

Elise Goossen-Haarhuis

 0546 - 873252

Hennie Oude Nijhuis

 0546 - 441484

Penningmeester Leden

U kunt donateur worden voor maar € 5,-- per jaar (of € 7,50 per jaar als u het infoblad wordt toegezonden) per automatische incasso. Hiervoor ontvangt u ons infoblad, kunt u onze donateursavond bezoeken, meedoen aan onze jaarlijkse fietstocht, zoeken in ons archief en natuurlijk onze overige activiteiten (bijv. tentoonstellingen) bezoeken. Heeft u mooie, oude en relevante artikelen voor ons infoblad of een oude foto dan kunt u deze afgeven of mailen naar de redactie: [email protected] of [email protected] De Heemkunde heeft een eigen site: www.heemkunde-albergen-harbrinkhoek.nl en niet meer de website van de Twentsche Courant/Tubantia. Deze is opgeheven door Twentsche Courant/Tubantia. Op deze site vindt u algemene informatie van de Heemkunde en natuurlijk de activiteiten die de Heemkunde organiseert.

41


Maak ook uw buurman of buurvrouw lid Wordt ook lid van de Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek. Als u donateur wordt krijgt u voor maar € 5,- per jaar (of € 10,- per jaar als u het infoblad wordt toegezonden) toegang tot ons uitgebreide archief in de Heemkelder, twee keer per jaar ons infoblad De oale Maarke, een donateursavond, hulp bij stamboomonderzoek, een fietstocht en natuurlijk kunt u dan ook onze overige activiteiten (bijv. tentoonstellingen) bezoeken. Het belangrijkste is dat u met het donateurschap de Heemkunde ondersteunt die de geschiedenis van de dorpen Albergen en Harbrinkhoek bestudeert en vastlegt. Heeft u thuis nog waardevol materiaal in de vorm van bijv. oude foto’s, krantenartikelen, dagboeken, oude bidprentjes of overig informatief materiaal dan kunt u hiervan door de Heemkunde een afdruk laten maken voor het archief. Voor vragen of ideeën kunt u altijd bij één van onze leden terecht. De namen staan vermeld op pagina 41. Actuele informatie over de Stichting Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek kunt u op www.heemkunde-albergen-harbrinkhoek.nl vinden niet meer op het internet op het dorpsplein van de Twentsche Courant/Tubantia. Dit is opgeheven door Twentsche Courant/Tubantia. U kunt de Heemkunde helpen door uw buurman of familielid donateur te maken van de Heemkunde. Knip daartoe onderstaande machtiging uit, laat hem invullen en lever deze in bij één van de bestuursleden. Alvast onze hartelijke dank voor uw hulp!  Machtiging Stichting Heemkunde Albergen-Harbrinkhoek Naam: Adres: PC + Plaats: Bank/gironummer: verleent hierbij toestemming tot wederopzegging aan het bestuur van de Stichting Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek om van zijn/haar bovenvermelde rekeningnummer jaarlijks € 5,-/€ 10,- bijdrage af te schrijven voor het donateurschap aan de Stichting. Datum:

Handtekening: 42

Jaargang 2010 nummer 11. Het was vroeger niet altijd beter, maar laten we de goede dingen onthouden en de oude verhalen weer oppakken

Recommend Documents