Vroeger was het vaak niet lekker! Varkensvoeding tussen 1850 en 1950 Monica Commandeur 2 oktober 2010
Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
Vroeger was het vaak niet lekker! Waarom deze titel?
Er kon vroeger veel misgaan! z z z
Varkensvoer was vaak “wat de mens niet wilde of kon (vr)eten”! z z z
bij de voeding bij het slachten en verwerken bij het bewaren van de vleeswaren te vezelig (stro, kaf, stoppels) te bitter (eikels en beukennootjes) te veel beschimmeld (oud brood)
Veredeling met Aziatische varkens (19e eeuw) maakte het voeren moeilijker om mooie karkassen te produceren met stevig vet
N.B.: U wilt eigenlijk niet minder dan de beste smaak van vroeger! z z
topkoks en fijnproevers wensen niet minder dan dat uw familie wordt middelmatige smaken ook snel zat
Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
Doel van deze voordracht
Korte schets van de varkenhouderij en de voeding tussen 1850 en 1950 Leven in landgebieden van Nederland rond 1850 z De voordelen van de landbouwcrisis 1878 – 1900 z Welke behoefte vervulde de Bonte Bentheimer z Ontwikkelingen na 1900 z
Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
Leven in landgebieden van Nederland rond 1850
Landgewesten versus zeegewesten z
Drieslagenstelsel z z z
isolatie door gebrek aan infrastructuur tweemaal rogge en eenmaal boekweit (graan voor brood) beperkte tuinbouw: knollen, voederbieten, zaden, aardappelen rundvee op stal voor mest
Vrijwel handelsvrije boerensamenlevingen z z
zelfvoorzienende boeren en buurtschappen belasting en ruilhandel in natura • boter en vlees(waren) voor pacht, kruidenierswaren, kleding en gereedschap
z
geen kwaliteitsambitie (of –contrôle)
Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
Ontwikkeling en groei
Twee Berkshire beertjes: gewichten 14,5 en 55 kg Geboren op 9 december uit één toom, gefotografeerd op 15 mei (ruim 5 maanden oud) Links te karig en rechts te rijkelijk gevoerd Links te weinig spierontwikkeling en rechts te veel vet en spek aangezet Géén van beiden zal daarom een goed karkas opleveren voor bewaarvleeswaren (bacon of worst) Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
De voordelen van de landbouwcrisis 1878 – 1900
Graanprijsdaling z
Graanvoedering aan rundvee z z
graan voor brood onverkoopbaar melk voor boterbereiding (houdbaar voor de handel) overschot: ondermelk
Jaarcyclus van land- of weidevarkens (ideaal) z z z
Voorjaar: kruidige graslanden en braaktereinen Zomer: stro, stoppelvelden, knollen en insecten (+ ondermelk) Najaar (afmesten): kaf, rogge, knollen, zaden (± ondermelk) • indien mogelijk: bosvoedsel (eikels en beukennootjes) en insecten
z
Winter: slacht
Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
De voordelen van de landbouwcrisis 1878 – 1900
Opkomst van de handel (infrastructuur) z z
Engeland: bacon Duitsland: worst
Cultuurontwikkeling in organisatievermogen z z
Nederland: kwaliteitscontrôle producten en handelsorganisatie Duitsland (na Engeland): discipline in fokkerijorganisatie
Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
Welke behoefte vervulde de Bonte Bentheimer? een klein beetje fokkerij historie Sus scrofa
tussenvorm: Sus mediterraneus
Sus vittatus
Oorspronkelijke Noord-Europese varkens
Mediterrane en KleinAziatische varkens
Oost-Aziatische varkens
groot en sterk
kleine oren huisvarken (zeer mak)
stag- of loboren loopvarken (bos en weide)
olieachtig vet en spek
hard wit vet en spek laatrijp, weinig biggen
tussenvorm: Veredeling 19e eeuw
gevoelig en klein
vroegrijp, veel biggen
Moderne NoordEuropese varkens Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
Welke behoefte vervulde de Bonte Bentheimer?
Kenmerken Bonte Bentheimer z z z z
middelgroot geschikt als huis- en als weidevarken (mak en sterk) vroegrijp, veel biggen (goede moedereigenschappen) goede slachtkwaliteiten (geschikt voor bacon en worsten) • bij voldoende groei, ontwikkeling, slachtrijpheid en de juiste afmestvoeding
Verschil ten opzichte van Veredeld Duits Landvarken z z z
minder groot en veeleisend qua voeding (schraal voeren) eenvoudiger huisvesting (minder gevoelig voor zonnebrand) gemakkelijker te houden door vrouwen en kinderen (mak) Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
Ontwikkelingen na 1900
Tot en met de eerste wereldoorlog z
Tot en met de tweede wereldoorlog z
Bestendiging van de kwaliteitskenmerken
Vanaf de jaren 1950 z z z z
Kwaliteitsontwikkeling van de handel
Vet en spek worden uit het voedingspakket verdrongen Exponentiële kennisvergroting en kennisverspreiding (OVO) Organisatie-onttwikkeling van selectiemesterijen Identieke karkassen van de hoogste, gewenste kwaliteit
Vanaf de jaren 1965 z z
EU bescherming van de graanprijs Nederland exploiteert steeds meer varkens op basis van importen via Rotterdam van soya en tapioca (casavemeel) Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
Is de voeding van de Bonte Bentheimer moeilijk?
Mooi, wit, stevig en smaakvol vet en spek z
Te weinig eiwit geeft slechte gezondheid • bij te weinig eiwit lusten ze zelfs geen eikels en beukennootjes meer!
z z
Goede ontwikkeling – let op obesitas z z
Te rijk aan eiwit geeft te zacht vet en spek voor bereiding van bewaarvleeswaren, zoals bacon en worst Let op smaakbeïnvloeding bij het soort eiwit dat je kiest Niet te rijk aan koolhydraten en vetten Heel veel vezels
Hier weten de komende sprekers van vandaag alles van!
Bonte Bentheimer Een bijzonder varkensras!
