Jaarbeeld 2013
Stichting Ravelijn • maart 2014
In dit Jaarbeeld 2013 o.a.
Ravelijn viert jubileum met symposium 8 ‘Eerst kijken wat mensen zelf kunnen’ 10 Ondernemersloket prikkelt tot nadenken 28 Stichting Ravelijn
•
vrijwilligers
•
mantelzorg
•
maatschappelijke inzet
Jaarbeeld 2013 1
Inhoud
Voorwoord
3
Over stichting Ravelijn
4
Jubileum
7
STIP
10
Vrijwilligersbemiddeling
12
Ravelijn in beeld
18
Informele Zorg
20
AV Werkpunt
28
Maatschappelijke inzet
30
Colofon Tekst Marian Vreugdenhil (p. 1, 20-23, 25, 27), Natanja Vreugdenhil (overig) Basisontwerp Concreet geeft vorm Opmaak Natanja Vreugdenhil Drukwerk Drukland.nl Fotografie Desirée Schippers (p. 3, 7-9), Marian Vreugdenhil (p. 1, 20-23, 25, 27), Martha van Velse (p. 11), Joris Steentjes (p. 16), Claudia Swarts (p. 19, beneden), René Rosmolen (p. 30), Max Kraaijenbrink (p. 18, boven), onbekend (p. 14, 26), Natanja Vreugdenhil (overig) Illustraties Concreet geeft vorm (p. 12-13)
Omslag: Stagiair Sina Kömür brengt mevrouw Van den Brink wat extra gezelligheid (zie ook p. 23)
Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de stichting Ravelijn verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of andere vorm of (en dit geldt zonodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren ten behoeve van een onderneming, organisatie of instelling of voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet strikt privé van aard is of voor het overnemen in enig dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift (al of niet in digitale vorm of online) of in een RTV-uitzending.
2 Jaarbeeld 2013
Jaarbeeld 2013
Stichting Ravelijn • maart 2014
Voorwoord Het afgelopen jaar vierde Ravelijn haar tienjarig bestaan, en wat was het een prachtig jaar! Hoogtepunt was het inspirerende symposium Zorgen voor de toekomst?! Dat ging niet alleen over de vraag hoe de zorg er in de toekomst zal uitzien, maar ook over de zorgen die daarover breed in onze samenleving leven. Daarnaast hebben we dit jaar extra aandacht besteed aan de diversiteit van de vrijwilligersvacatures. Vrijwilligersorganisaties konden via stickers kenbaar maken dat ook bij hen vrijwilligers aan de slag zijn. Ook binnen Ravelijn waren het stormachtige tijden. Dankzij de opdracht van de gemeente Amersfoort om in korte tijd minimaal vijf STIP’s, informatiewinkels in de wijk, te openen is het aantal vrijwilligers dat bij Ravelijn in dienst is in korte tijd meer dan verdubbeld. Maar er waren nog veel meer nieuwe ontwikkelingen, u leest er alles over in ons Jaarbeeld. Vrijwilligerswerk lijkt steeds meer hét antwoord te vormen voor de
kracht van vrijwilligers. Vrijwilligers binnen Ravelijn, vrijwilligers
uitdagingen waar we als samenleving voor staan. Vrijwilligerswerk
die projecten van Ravelijn uitvoeren, en vrijwilligers die Ravelijn
helpt mensen te participeren, versterkt het sociale netwerk, vormt een
bemiddelt naar tal van vrijwilligersorganisaties, evenementen en
onmisbare aanvulling op de formele zorg, draagt bij aan het langer
bewonersinitiatieven. In de Participatiewet wordt nadrukkelijk
zelfstandig wonen van mensen, vergroot het zelfvertrouwen en het
gekeken naar de mogelijkheden en beperkingen van vrijwilligerswerk.
gevoel van verbinding.
De overheveling van AWBZ-taken naar de gemeente zal ook veel gevolgen hebben voor de rol die bewoners, mantelzorgers en
Vrijwilligerswerk is echter niet de sluitpost op de begroting.
vrijwilligers in Amersfoort gaan vervullen.
Vrijwilligerswerk is alleen vrijwilligerswerk als de vrijwilliger dit vanuit een intrinsieke motivatie kan doen en het dus aansluit bij de wensen
Ravelijn zal zich ook in 2014 met passie en betrokkenheid blijven
en behoeften van de vrijwilliger. Als het past binnen het ritme van het
inzetten om bij te dragen aan een sociaal Amersfoort waarin iedereen
eigen leven en als er waardering voor de inzet wordt geuit.
mee kan doen en meetelt. Ik wens u met trots veel leesplezier toe!
Voor Ravelijn is er nog veel te doen. En Ravelijn bestaat uit de
Sylvia Cox, directeur Ravelijn
Jaarbeeld 2013 3
Over stichting Ravelijn
Missie en visie
Ravelijn versterkt en verbindt Stichting Ravelijn werkt aan een samenleving waarin iedereen meedoet. Dat doen we door vraag en aanbod op het gebied van maatschappelijke inzet bij elkaar te brengen. Dit betekent: kwaliteiten benutten, participatie en zelfredzaamheid vergroten en duurzame sociale relaties versterken.
4 Jaarbeeld 2013
Nieuwe missie en visie
van vier medewerkers. Zij zijn begin 2014 gelukkig allemaal weer
Een heldere visie en missie inspireren en geven richting. Dat is zeker
volledig aan het werk.
het geval met de nieuwe missie en visie van Ravelijn. Na tien jaar Ravelijn was jubileumjaar 2013 hét moment om de visie en missie te
Personeelsvertegenwoordiging
vernieuwen.
Ravelijn heeft een Personeelsvertegenwoordiging (PVT) die maandelijks bij elkaar komt. De PVT maakt afspraken met de directie over
Alle medewerkers, betaald en vrijwillig, konden hun input leveren
huishoudelijke zaken en speelt een rol in sollicitatieprocedures en
voor de nieuwe missie en visie. (Zie foto: de medewerkers maakten
formele zaken als de herijking van het vrijwilligerscontract. Daarnaast
collages over de identiteit van Ravelijn.) In kleine teams werkten zij
geeft de PVT wat extra sjeu aan het werken bij Ravelijn, bijvoorbeeld
onder leiding van adviseur Hans Kieft van 2-Tact aan kernwoorden die
met een aardigheidje en een gedicht voor 5 december en de
zeker in de nieuwe missie en visie moesten terugkomen. Verbinding
Sintekerstviering voor alle (betaalde en onbetaalde) medewerkers.
tussen bolwerken, dat is de betekenis van de naam Ravelijn. Niet voor niets werd het woord ‘verbinden’ dan ook veelvuldig genoemd door
Leden: Yardena Vermaat, Alma Post, Cecilia Arons, Lonneke Lavrijssen
de teams. Met de input van de medewerkers kwam de directie tot een
(tot 1 april) en (vanaf 1 april) Wil van de Biezen, die laatste namens
inspirerende, bondige nieuwe missie en visie (zie linkerpagina).
de vrijwillige medewerkers.
Als netwerkorganisatie is Ravelijn verbonden met meer dan
Financiering
driehonderd andere organisaties. Ravelijn bundelt de krachten en
In verband met de bezuinigingen van de gemeente Amersfoort werd
stimuleert het ontstaan van nieuwe ideeën door ontmoetingen te
de structurele subsidie voor Ravelijn in 2012 met 10% verlaagd. De
faciliteren. Deskundigheid op het gebied van maatschappelijke inzet
gevolgen daarvan waren in 2013 nog merkbaar. Zo kon Ravelijn de
wordt op velerlei manieren ter beschikking gesteld aan anderen. Maar
functie van accountmanager (die actief nieuwe organisaties benadert
ook op individueel niveau (vrijwilliger, mantelzorger, wijkbewoner)
en van op maat gesneden advies voorziet) in 2013 niet langer
versterkt en verbindt Ravelijn.
invullen.
Medewerkers en vrijwilligers
De hulpvragen die op Ravelijn afkomen, nemen nog steeds toe in
Ravelijn is een stichting met een directeur-bestuurder en een Raad
complexiteit. De inzet die van de vrijwilliger wordt gevraagd is lang
van Toezicht. Vrijwilligers, medewerkers en stagiairs werken er met
niet altijd meer passend bij vrijwilligerswerk door de frequentie,
enthousiasme aan een betrokken samenleving. Ravelijn streeft
complexiteit of langdurigheid. Door de inzet van tweedejaars stagiairs
naar een platte organisatievorm, waarbinnen er veel ruimte is voor
MWD en SPH is het soms toch mogelijk mensen in een dergelijke
eigen initiatief van de medewerkers. Betaalde medewerkers sturen
situatie te ondersteunen. De consulenten van de informele zorg
de verschillende activiteiten aan of voeren deze uit, waar mogelijk
begeleiden deze stagiairs. Als belangrijke speler in de informele zorg
worden vrijwilligers ingezet.
ziet Ravelijn het als haar taak om een bijdrage te leveren aan het vraagstuk hoe de informele en de formele zorg nog beter kunnen
Eind 2013 werkten er 19 betaalde medewerkers (13,6 fte) en 63
samenwerken.
onbetaalde medewerkers (interne vrijwilligers) bij Ravelijn. De onbetaalde medewerkers zijn bijvoorbeeld werkzaam als intercedent,
Naast de structurele middelen vanuit de subsidie van de gemeente
trajectbegeleider of als lid van het team Service en Informatie
Amersfoort heeft Ravelijn in 2013 financiële bijdragen van de
(voorheen: telefoonteam). Daarnaast werkt een groot deel van de
gemeente ontvangen voor het Wijkklusteam, AV Werkt, Eigen Kracht,
onbetaalde Ravelijn-medewerkers op een van de STIP’s.
All-in, de pilot Tegenprestatie en Levensboeken. Voor Levensboeken gaf ook het Oranje Fonds een subsidie. Het VSB Fonds en Woonzorg
Ravelijn heeft in 2013 van vier betaalde medewerkers afscheid
Nederland droegen financieel bij aan het project Samen Online. Voor de
genomen. Er werden twee nieuwe medewerkers aangenomen. Ravelijn
coördinatie van de activiteiten van het dagbestedingsvervoer ontving
mocht 21 nieuwe onbetaalde medewerkers in haar kantoor aan de
Ravelijn vergoedingen van het St. Pieters en Bloklands Gasthuis en
Bergstraat verwelkomen, terwijl zestien onbetaalde medewerkers
Beweging 3.0. Voor de inzet van vrijwilligers in de terminale zorg
vertrokken. Het ziekteverzuim onder het betaalde personeel was hoog,
ontvangt Ravelijn subsidie van het Ministerie van Volksgezondheid,
13,6%. De oorzaak hiervan ligt hoofdzakelijk in het langdurig verzuim
Welzijn en Sport.
Jaarbeeld 2013 5
Raad van Toezicht ziet werkdruk bij Ravelijn toenemen
‘Kritisch betrokken’ De leden van de Raad van Toezicht zetten hun kwaliteiten en ervaring belangeloos in om stichting Ravelijn te versterken. Voorzitter Ton Koorman: ‘Ravelijn opereert in het hart van de participatiesamenleving. Een prachtige plek, maar ook een ingewikkelde.’
‘Bij Ravelijn telt iedereen mee’, zegt WimJan Egtberts, lid van
Bijzonder
de Raad van Toezicht. De van oorsprong verpleegkundige, nu
‘Ik vind dat Ravelijn het heel goed doet’, zegt WimJan Egtberts.
verpleeghuisdirecteur, had altijd al iets met mensen in een kwetsbare
‘Ik ben trots op een organisatie die met zoveel elan aan de weg
positie. ‘Dat spreekt me aan bij Ravelijn. Kwetsbare mensen vinden
timmert. Het Amersfoortse model is bovendien bijzonder. Meestal zie
weer hun kracht door ondersteuning van een vrijwilliger. Maar het kan
je dat er in een gemeente één algemene welzijnsorganisatie is die
ook dat mensen in hun kracht komen door zelf vrijwilligerswerk te
de maatschappelijke inzet ‘erbij’ doet. In Amersfoort is Ravelijn een
doen. Daarnaast vind je bij Ravelijn mensen die juist hun kracht voor
zelfstandige stichting. Dat maakt dat je snel nieuwe projecten kunt
een ander willen inzetten.’
opzetten en flexibel kunt inspelen op wat bijvoorbeeld de politiek
‘Anderen helpen was de rode draad in mijn leven, al noemde ik het
van je vraagt. Dat vraagt aan de andere kant soms om scherpe keuzes,
geen vrijwilligerswerk’, zegt Ton Koorman. Na zijn pensionering raakte
want het aantal fte’s is beperkt. Dat soort zaken bespreken we ook
de voormalig GUO-directeur (voorloper UWV, redactie) en UWV-
met de directeur.’
leidinggevende in Human Resource Management bij Ravelijn betrokken. ‘Ik wilde iets doen met maatschappelijke relevantie, wat tegelijkertijd een appèl deed op mijn capaciteiten. Dit vond ik bij Ravelijn.’
‘Vrijwilliger als wondermiddel’ De Raad van Toezicht richt vooral haar aandacht op de strategische en financiële positie van Ravelijn. Het is een interessante tijd voor Ravelijn, zo stellen Ton en WimJan. ‘De verwachtingen zijn hooggespannen. De vrijwilliger wordt gezien als een wondermiddel, een panacee, voor veel problemen in de samenleving. Naast het stimuleren van de eigen kracht en inzet van individuele bewoners, moet vrijwilligerswerk ook verbinden in de buurt, de wijk en de stad. Dat zijn moeilijke vraagstukken. Ravelijn wil daar nadrukkelijk een rol in spelen.’
Aandacht voor strategische positie Ook met de veranderingen in de zorg komen er andere vragen op Ravelijn af. ‘Wij zien dat Ravelijn daar flexibel en snel op inspeelt, maar we maken ons soms ook zorgen om de werkdruk die daardoor ontstaat. Als Raad van Toezicht houden we dat natuurlijk scherp in de gaten. Dat is onze rol.’
6 Jaarbeeld 2013
In 2013 bestaat de Raad van Toezicht uit (van links naar rechts): Harry Schrijer, Andrea Middel, Ton Koorman, Nynke Runia en WimJan Egtberts.
Jubileum
10 jaar Ravelijn Eén decennium vol maatschappelijke inzet Tien jaar bestaat de stichting Ravelijn, hét Amersfoortse adres voor vraag en aanbod van vrijwilligerswerk. Eén decennium boordevol maatschappelijke inzet, dat is een mijlpaal om bij stil te staan. Ravelijn viert haar jubileum met een symposium en extra aandacht voor de diversiteit van vrijwilligerswerk. Oprichting: aandacht voor flexibilisering De stichting Ravelijn ontstaat op 1 juli 2003 na een fusie van Salus, de Vrijwilligerscentrale en Matchpoint (deze laatste werd in 2008 weer zelfstandig). In deze periode is er sprake van een ingrijpende
Het symposium was via een livestream te zien op internet en is terug te kijken op youtube via Ravelijn033.
verandering in het zorgstelsel: de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) kwam eraan. In dat kader organiseert Ravelijn ter ere van haar
Diversiteit van het vrijwilligerswerk
oprichting een symposium over de flexibilisering van vrijwilligerswerk.
De aandacht voor het jubileumjaar wordt vanuit Ravelijn bovendien aangewend om de diversiteit en de omvang van het vrijwilligerswerk
Nu, tien jaar later, zijn er opnieuw verregaande veranderingen in het
in Amersfoort meer zichtbaar te maken. Zo opent de maandelijkse
zorgstelsel op komst. De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ)
online nieuwsbrief Vrijwilligerswerk telkens met een top tien van
wordt hervormd en op termijn vervangen door een nieuwe wet, de Wet
vrijwilligersvacatures. De Dag van de Vrijwilliger in december vormt de
Langdurige Intensieve Zorg (Wet LIZ). De Wmo wordt verder uitgebreid,
aftrap van een raamstickeractie voor vrijwilligersorganisaties. Met de
meer taken gaan naar de gemeente. Deze veranderingen moeten de
sticker hier zijn vrijwilligers goed bezig geven zij zowel erkenning voor
explosief gestegen zorgkosten een halt toeroepen. De overheid kijkt
als meer bekendheid aan de inzet van vrijwilligers. (Lees meer over de
naar de informele zorg als een panacee voor het gat dat door de
raamstickeractie op p. 19.)
bezuinigingen wordt geslagen.
Tenslotte is er voor de vrijwilligers van Ravelijn in 2013 een extra mooi bedankje: een bon van tien euro, uit te geven bij het Jans
Grenzen aan de informele zorg
Pakhuys of bij De Onthaasting.
‘Veel vragen komen op ons af’, stelt Ravelijn-directeur Sylvia Cox. ‘Met het symposium draagt Ravelijn bij aan de actuele discussie over de toekomst van de zorg. Kunnen we in de toekomst nog wel voldoende vrijwilligers werven of zijn de grenzen aan de omvang van de informele zorg al in zicht?’ Hoe kunnen we de verbinding tussen de formele en de informele zorg versterken? (Lees meer over het symposium op p. 8 en 9.)
Het vrolijke feestlogo, een cadeau van Remco de Waal van Remwerk.
Jaarbeeld 2013 7
Nieuws
Ravelijn houdt symposium Zorgen in de toekomst?! Zijn er grenzen aan de omvang van de informele zorg? De transitie van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving biedt kansen; zij spreekt het zelfoplossend vermogen van de burgers aan. Hen wordt gevraagd om verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf én de naaste. Maar kunnen vrijwilligers en mantelzorgers nog wel meer voor hun rekening nemen? En: Is de participatiesamenleving werkelijk iets nieuws? Deze vragen kwamen aan de orde tijdens het symposium op 17 oktober in de St. Aegtenkapel. Leo Bisschops*) benadrukt het verschil tussen noden en wensen ‘De verzorgingsstaat ontstond na de Tweede Wereldoorlog. Door de grote werkloosheid in de dertiger jaren hadden ouderen de kans niet om een financiële buffer aan te leggen voor hun oude dag. Het noodwetje van Drees was in 1947 de eerste stap naar de verzorgingsstaat. De wet kenmerkte zich door soberheid, door het beroep op de eigen verantwoordelijkheid en door de keuze ouderen niet langer afhankelijk te laten zijn van hun kinderen. In deze wijziging was Nederland uniek. Met de huidige ontwikkelingen zoeken we de weg terug. Daarbij is het onderscheid tussen noden en wensen van groot belang. Noden geven aan wat nodig is om een menswaardig bestaan te kunnen leiden. Wensen liggen meer op het sociale terrein. Voor ieder geldt dat het niet leuk is wanneer een wens niet vervuld wordt. Anno 2013 Presentator Inge Diepman in gesprek met Leo Bisschops.
vormen noden de legitimatie om een beroep te doen op de middelen van anderen. Wensen doen dat niet. In de nieuwe wetgeving moet dit onderscheid een plaats krijgen om te voorkomen dat de mantelzorg te zwaar belast wordt.’ *) lid van de adviescommissie VNG Zorg en Welzijn, raadslid en fractievoorzitter Best Open
Marius Ernsting*) hekelt misverstanden over de participatiesamenleving en doet aanbevelingen ‘Een misverstand: ‘we gaan naar een participatiesamenleving’. We
8 Jaarbeeld 2013
‘Als de overheid minder doet, gaan vrijwilligers niet automatisch leven er allang in: Nederland staat al decennia aan de top van de wereld met meer dan 40% deelname aan het vrijwilligerswerk.
meer doen’
Een ander misverstand: ‘als er minder overheid is, komen er vanzelf meer actieve burgers bij.’ Uit onderzoek blijkt, dat een actieve
mantelzorgers en 450.000 vrijwilligers in de zorg. Dit is relatief veel,
overheid en actieve burgers hand in hand gaan.
maar dat aantal moet nog verder omhoog. Tussen een vrijwilliger en
‘Iedereen doet mee’, dat is het ingewikkeldste misverstand. Uit
een mantelzorger bestaat een groot verschil. Een mantelzorger biedt
onderzoek blijkt dat ruim 20% van de bevolking weinig bereidheid
zorg aan iemand met wie hij een relatie heeft, maar wie via Ravelijn
toont om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Dat zijn de welgestelde
een ander helpt, is een vrijwilliger. Wie weinig mensen om zich heen
passieven en de arme passieven. Die laatste groep, zo’n 10% van de
heeft, heeft weinig kans op informele zorg. Gemiddeld komen er
bevolking, heeft eigenlijk geen idee hoe ze moet participeren. Het
tien verschillende personen bij een hulpbehoevende, van wie er drie
tragische is: om deze groep ging het Drees destijds vooral. Hij heeft
mantelzorger zijn. Het vergroten van het aantal informele zorgers is
steeds gezegd: degenen die dat niet kunnen, daarvoor bestaat de
moeilijk. We hebben daar mensen bij nodig, zoals buren, vrijwilligers
overheid.
of vrienden van vroeger. Zij zitten minder vanzelfsprekend in het
Een aanbeveling: Overheid, ga eens serieus onderzoek doen naar de
steunnetwerk.
nog onbenutte voorraad vrijwilligerswerk. Denk aan ouderen boven de
Vrijwilligers zouden mantelzorgers kunnen helpen bij het uitbreiden
zeventig jaar en werknemers die nog geen vrijwilligerswerk doen.
van hun zorgnetwerk. Iets voor Ravelijn misschien? Voor de
Ten slotte: accepteer dat burgerparticipatie in de ene plaats andere
professionele zorgverleners zijn mantelzorgers dikwijls onzichtbaar,
voorzieningen kan opleveren dan in de andere. Dat betekent dat er
tenzij ze de partner zijn van de zorgvrager. Als het gaat om een
ongelijkheid kan ontstaan. En daar moeten we mee leren leven.’
sterkere verbinding tussen formele en informele zorg zijn we er nog
*) tot eind 2013 voorzitter van het NOV
lang niet.’ *) Bijzonder hoogleraar Informele Zorg aan de Vrije Universiteit
Marjolein Broese van Groenou*) wijst op de grens aan inzet en omvang van informele zorg
Amsterdam
‘De staatssecretaris vindt dat er meer mantelzorgers moeten komen.
Rob van Muilekom*) wil vrijwilligers vooral waarderen
Het aantal 70-plussers verdubbelt namelijk de komende twintig
‘In 2010 deed 33% van de Amersfoorters vrijwilligerswerk. Dat is
jaar. De groep ouderen die thuis blijft wonen doet een beroep op
een mooi aantal. Er lijkt wel iets in de grond van onze stad te zitten
mantelzorgers en vrijwilligers. We hebben in Nederland 2,6 miljoen
dat mensen actief maakt in het vrijwilligerswerk. In Amersfoort zijn vrijwilligers meestal hoogopgeleid, vrouw en in de leeftijdscategorie van 45 tot 65 jaar. Hoe je vrijwilligers begeleidt, is een hele taak. Soms vragen mensen ruimte van de gemeente om iets te mogen doen. Maar als ambtenaren moeten we beter leren om het dan zelf los te laten en vrijwilligers hun kans te geven. Vanaf 2015 worden vele taken van de overheid bij de gemeenten neergelegd. Lopen we dat niet het risico om Ravelijn te overvragen, vraag ik me wel eens af. De diversiteit aan vrijwilligerswerk is enorm. Vorige week was ik bij de opening van de eerste STIP aan het Neptunusplein. Geweldig dat vrijwilligers zich daar inzetten om de vragen van wijkbewoners te beantwoorden. Hoe kunnen we al die vrijwilligers voldoende waarderen?’ *) wethouder gemeente Amersfoort
Rob van Muilekom en Marjolein Broese van Groenou luisteren aandachtig.
Jaarbeeld 2013 9
STIP
‘Eerst kijken wat mensen zelf kunnen doen’ Waar moet ik zijn om een scootmobiel aan te vragen? Hoe vind ik een huurwoning? Wie wil met mij iets organiseren? Met dit soort vragen weten de vrijwilligers van STIP wel raad. STIP, dat is dé informatiewinkel in de buurt. Bewoners kunnen hier terecht voor informatie en advies, maar ook voor een luisterend oor en een helpende hand. En als dat nodig is, wordt een bewoner de weg gewezen naar de juiste organisatie of in contact gebracht met een professional.
Een meneer komt in paniek naar de STIP, hij is afgesloten van gas,
Sociale kaart
water en licht. Als hij op zijn gemak is gesteld, zoekt hij samen met
Marieke Broersma: ‘De STIP-vrijwilliger is nadrukkelijk geen
de STIP-vrijwilliger de juiste telefoonnummers op. Zelf bellen durft
hulpverlener, maar een goede buur. Iemand die een luisterend oor
hij niet. Maar als de vrijwilliger met hem heeft geoefend, gaat hij
biedt en waar nodig ook een helpende hand. Deze vrijwilligers worden
het toch zelf proberen. Anderhalf uur later verlaat deze man de STIP
getraind en begeleid door Ravelijn. Ze hebben kennis van de buurt
met een grote glimlach op zijn gezicht: ‘Het is gelukt, ik heb een
en haar bewoners. Ze zijn bekend met professionals in de wijk, maar
betalingsregeling kunnen treffen. De volgende keer bel ik zelf!’
ook met bewonersinitiatieven, verenigingen en maatschappelijke instellingen. In die zin is de STIP een soort sociale VVV.’
Regie over eigen leven De werkwijze van de STIP-vrijwilligers sluit aan bij de transitie in het
De STIP-vrijwilligers brengen zorgvragen of multicomplexe
sociale domein. Vanaf 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor
vragen meteen bij het sociaal wijkteam onder. Dit is een team
jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen.
van professionals van verschillende organisaties, dat samen op
De standaard voorzieningenlijst is dan niet langer het uitgangspunt,
buurtniveau zorg en ondersteuning levert aan mensen die extra hulp
zelfredzaamheid en maatwerk staan voorop. Alle mogelijkheden om
nodig hebben in hun dagelijks leven. Ook als het sociale wijkteam
een hulpvraag op te lossen, passeren de revue.
direct is ingeschakeld, wordt gekeken naar wat iemand zelf kan en naar oplossingen in de eigen omgeving. Het sociale wijkteam is
‘Bij de STIP werken we vanuit de gedachte, dat mensen zo lang
de schakel tussen de eigen kracht van bewoners en hun omgeving
mogelijk zelf de regie over hun eigen leven houden’, stelt projectleider
en de meer gespecialiseerde hulp. Vanzelfsprekend werken de
Marieke Broersma. ‘We kijken wat mensen zelf met hun vraag gedaan
beroepskrachten van het sociale wijkteam en de STIP-vrijwilligers
hebben. Wat kunnen ze nog zelf? Daarna inventariseren we wat buren,
nauw samen om maatwerk te leveren.
kennissen of familieleden kunnen betekenen. Het inschakelen van een vrijwillige hulpdienst kan een volgende stap zijn. Als deze opties niet
Actief burgerschap
toereikend zijn, wijzen we mensen de weg naar de formele zorg.’
STIP is er niet alleen voor mensen met een hulpvraag, maar óók
10 Jaarbeeld 2013
voor mensen die iets willen doen voor hun buurt of die samen met
In korte tijd is enorm veel werk verzet, stelt Broersma. ‘De goede
anderen iets willen organiseren. ‘Het is een plek waar de gemeente,
samenwerking in de voorbereiding van alle betrokkenen is zeker
professionals en wijkbewoners met elkaar samenwerken en waar actief
een succesfactor. Maar ook de buurtvoorlichters wil ik noemen. Zij
burgerschap wordt bevorderd’, zegt Marieke Broersma. ‘De STIP brengt
attenderen wijkbewoners op de opening van een nieuwe STIP en
mensen met elkaar in contact die iets voor elkaar kunnen betekenen.’
werven vrijwilligers voor de STIP. In de wijken Kruiskamp en Liendert hebben ze alle huishoudens huis-aan-huis bezocht. Tenslotte wil ik
Korte lijnen
de intercedenten van Ravelijn noemen. Zij wierven in korte tijd maar
Medio augustus 2013 krijgt Ravelijn van de gemeente Amersfoort
liefst twintig STIP-vrijwilligers, die vervolgens door de consulenten
de opdracht om voor de STIP’s vrijwilligers te werven, te trainen en
van Ravelijn werden getraind.’
te begeleiden. Op 11 oktober wordt de eerste locatie geopend: STIP
In slechts enkele maanden tijd worden er vijf STIP-teams gevormd.
Kruiskamp aan het Neptunusplein. STIP Liendert aan de Wiekslag is
‘Het is maar goed dat Ravelijn kan bogen op een jarenlange
op 29 november een feit. In 2014 volgen nog drie STIP’s in de wijken
deskundigheid in het werven en begeleiden van vrijwilligers’, zegt
Schuilenburg, Soesterkwartier en Hoogland.
Marieke Broersma. ‘Anders was dit nooit gelukt.’
Professionele vrijwilligers Van de STIP-medewerkers wordt heel wat verwacht. Ja, zij doen vrijwilligerswerk, maar dat is zeker niet vrijblijvend. Ravelijn neemt de begeleiding van haar vrijwilligers dan ook uiterst serieus.
Jaarbeeld Goed Bezig Jaarbeeld Ravelijn nr. 1 2013 2009 11
Vrijwilligersbemiddeling
Vrijwilligersbemiddeling
Vrijwilligersaantal blijft ook in 2013 stijgen Groei voornamelijk in online reacties In 2013 is er opnieuw sprake van groei in het aantal mensen dat zich bij Ravelijn meldt op zoek naar vrijwilligerswerk. Maar liefst 1609 potentiële vrijwilligers schreven zich in. Dit is een groei van 23 procent ten opzichte van 2012. De stijging wordt vooral veroorzaakt door een groeiend aantal mensen dat online op vacatures reageert.
Voor alle aankomend vrijwilligers een passende functie, dat
vrijwilligersfuncties bij 295 organisaties in Amersfoort. Aankomend
is het streven van de 19 vrijwillige intercedenten van de
vrijwilligers konden kiezen uit een enorme diversiteit aan functies,
Vrijwilligersbemiddeling en -advisering. Amersfoorters op zoek naar
variërend van zwembegeleider tot beheerder van sociale media.
vrijwilligerswerk, of organisaties op zoek naar vrijwilligers, zijn bij
De Vrijwilligersbemiddeling- en advisering bediende in 2013 meer
Ravelijn aan het juiste adres.
organisaties dan het jaar daarvoor. In het jaar daarvoor waren dit er nog 276. Ook in het aantal vacatures is er opnieuw sprake van groei.
Volop keuze
Per 31 december 2013 stonden er 624 actieve vacatures en klussen in
Wie op zoek ging naar vrijwilligerswerk, had daarin volop keuze:
de database. In 2012 waren dit er 531.
de Vrijwilligersbemiddeling genereerde in het afgelopen jaar 624 Bij de evenementen was er sprake van een krimpend aanbod; er stonden vorig jaar 19 evenementen in de vacaturebank (28 in 2012). Er werd 53 keer voor een evenement bemiddeld (in 2012 94 keer).
Meer online inschrijvingen Vorig jaar schreven zich opnieuw meer mensen in bij Ravelijn. Meer dan de helft (61%) van deze inschrijvingen verliep in 2013 via ravelijn.nl. Dit ligt in lijn met de groei in de jaren daarvoor (57% in 2012 en 51% in 2011). Aankomend vrijwilligers die via internet reageren zijn gemiddeld iets jonger, vaker vrouw en hoger opgeleid. Toch blijft de behoefte bestaan aan een persoonlijk gesprek bij het vinden van een passende functie.
Groei in succesvolle bemiddelingen Meer dan de helft van de mensen die zich inschreef bij Ravelijn, ging ook daadwerkelijk als vrijwilliger aan de slag. Het ging hierbij om 806 geslaagde bemiddelingen. In 2012 waren er 614 geslaagde matches, dit was destijds nog iets minder dan de helft (47%) van het aantal Het aantal inschrijvingen van potentiële vrijwilligers blijft stijgen.
12 Jaarbeeld 2013
inschrijvingen.
afzetten tegen de kenmerken van vacatures waarvoor aankomend vrijwilligers interesse hebben. De vraag naar vacatures voor gastheer/ gastvrouw/horeca, kantoorwerkzaamheden en in onderwijs/educatie is groter dan het vacatureaanbod. Bij de vacature op het gebied van activiteitenbegeleiding en welzijn/zorg/hulpverlening is dit precies andersom: er zijn meer vacatures dan vrijwilligers met belangstelling voor deze vacatures. Ook is opvallend dat de vraag naar vacatures van twee of meer dagdelen groter is dan het aantal vacatures dat in het bestand zit.
Nieuwsbrief groeit mee Aankomend vrijwilligers kunnen zich sinds 2010 abonneren op de digitale nieuwsbrief Vrijwilligerswerk. Daarin staan elke maand de nieuwste vacatures, interessante nieuwtjes over vrijwilligerswerk en er wordt Elke Blaensdorf (rechts) schreef zich op 20 augustus als duizendste vrijwilliger in.
een organisatie in de schijnwerpers gezet. In 2013 steeg het aantal nieuwsbriefontvangers van ruim 1400 naar ruim 1700.
Voor herhaling vatbaar Van de 1609 mensen die zich in 2013 meldden op zoek naar
Oorzaken van de groei
vrijwilligerswerk, hadden 363 personen zich in de voorgaande
Uit de cijfers blijkt dat er in 2013 opnieuw sprake is van een groei in
drie jaren ook al eens ingeschreven. Zij vonden kennelijk het
vrijwilligersaantallen en -vacatures. Het is lastig om over de oorzaken
vrijwilligerswerk voor herhaling vatbaar en wilden daarbij nogmaals
van deze groei uitspraken te doen. Toch is er wel iets over te zeggen.
gebruik maken van de dienstverlening van Ravelijn.
Het ligt voor de hand dat de economische crisis zijn weerslag heeft op de groei, zowel in vrijwilligersaantallen als in het aantal vacatures.
Leeftijdsopbouw
Een groter en gevarieerder aanbod in vrijwilligerswerk heeft uiteraard
Meer mensen gingen in 2013 via Ravelijn op zoek naar
een aanzuigende werking op het aantal geïnteresseerden. Daarnaast
vrijwilligerswerk. Maar niet bij alle leeftijdsgroepen was er sprake
werkt Ravelijn hard aan haar zichtbaarheid. Naast de traditionele
van dezelfde groei. Jongeren van 19 t/m 25 jaar, en mensen van
communicatiemiddelen, waaronder drukwerk en free publicity in de
46 t/m 55 jaar zijn oververtegenwoordigd in de stijging. Ook bij de
lokale media, is Ravelijn ook online zeer actief met nieuwsberichten
leeftijdsgroepen 26 t/m 35 jaar en 36 t/m 45 jaar is er sprake van
op ravelijn.nl, door middel van de digitale nieuwsbrieven en via de
een flinke stijging, al is deze iets minder groot dan die van de eerder
sociale media. Tenslotte zien steeds meer mensen dat vrijwilligerswerk
genoemde leeftijdsgroepen. Opvallend is dat de categorie 55-plus
ook iets positiefs voor de vrijwilliger kan doen: het imago van
weliswaar groeit, maar ondervertegenwoordigd is in de stijging.
vrijwilligerswerk is de laatste jaren flink verbeterd.
Hoe kent de vrijwilliger Ravelijn? Het leeuwendeel van de vrijwilligers die zich vorig jaar inschreven bij Ravelijn kende de organisatie via het internet. Daarnaast werden kennissen of vrienden en de krant het meest genoemd als middel waardoor men in contact kwam met Ravelijn. 7% van de vrijwilligers (115 personen) kwam naar eigen zeggen op verwijzing door het UWV. 6% werd verwezen door een andere instelling.
15 t/m 18 jaar 19 t/m 25 jaar
Verschil in vacatureaanbod en -wens
26 t/m 35 jaar
Vacatures waarbij de vrijwilliger met specifieke doelgroepen aan de
36 t/m 45 jaar
slag gaat (bijv. mensen met een beperking) zijn minder in trek dan
46 t/m 55 jaar
vacatures waarbij met algemene groepen (iedereen) wordt gewerkt. Dat valt op als we de kenmerken van de vacatures in het bestand
56 jaar en ouder
Leeftijd van de nieuw ingeschreven potentiële vrijwilligers in 2012.
Jaarbeeld 2013 13
‘Vrijwilligerswerk doet ook iets voor jou’ Vrijwilligerswerk is een zinvolle manier om je te blijven ontwikkelen. Dat geldt zeker voor mensen die al langere tijd geen betaald werk doen. Met die gedachte begeleidt het team van All-in mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar vrijwilligerswerk.
‘Natuurlijk doe je vrijwilligerswerk voor het goede doel. Maar het doet óók iets voor jou.’ Dat stelt Marloes Meijerman, coördinator maatschappelijke inzet. Haar team van vrijwillige trajectbegeleiders heeft in 2013 elke maand rond de dertig cliënten in begeleiding richting vrijwilligerswerk. Dat is maatwerk, want iedere cliënt heeft met het vrijwilligerswerk een ander doel voor ogen. Voor de een is vrijwilligerswerk een manier om weer in het werkritme te komen, de ander ziet een kans om zich op een ander werkveld te oriënteren. Weer een ander hoopt zijn beheersing van het Nederlands te verbeteren en een volgende cliënt zoekt simpelweg een prettige dagbesteding. Nieuwe cliënten worden bij All-in aangemeld door de afdeling Arbeidsintegratie van de gemeente Amersfoort. De doelgroep is zeer
Cliënten van All-in bezoeken een groepsbijeenkomst bij Birkhoven.
divers: jong en oud, met of zonder opleiding of werkervaring. Ook het NVA, Centrum voor duurzame inburgering, levert een aantal cliënten
Pilot begeleide bemiddeling
aan. Meestal volgen deze cliënten een inburgeringstraject.
Mensen die vrijwilligerswerk zoeken, hebben soms behoefte aan een intensievere bemiddeling. Voor cliënten van de geestelijke
Samen op gesprek
gezondheidszorg, waaronder van Kwintes, startte Ravelijn in 2013
Net als de intercedenten van de reguliere bemiddeling denken de
de Begeleide Bemiddeling. Ruim dertig mensen vonden via deze pilot
trajectbegeleiders van All-in met de (aankomend) vrijwilliger mee. Bij
vrijwilligerswerk. Als sollicitatiegesprekken voor vrijwilligerswerk
All-in gaat dit zelfs nog een stapje verder. ‘Soms wordt er in overleg
telkens op niets uitlopen, is dat teleurstellend voor de vrijwilliger.
met een organisatie een nieuwe vrijwilligersplek gecreëerd’, zegt
‘Het kan een schok zijn’, zegt Marloes Meijerman, ‘dat je ook voor
Marloes. ‘Daarnaast gaan onze trajectbegeleiders met de kandidaat
vrijwilligerswerk kunt worden afgewezen. Als dat keer op keer gebeurt,
mee op sollicitatiegesprek. Soms oefent de cliënt het gesprek vooraf
gooit de aankomend vrijwilliger de handdoek in de ring. Dat is
met de trajectbegeleider.’
jammer, want deze doelgroep heeft veel baat bij vrijwilligerswerk.’
Is de vrijwilliger aangenomen voor het vrijwilligerswerk, dan houdt
Tijdens een of meerdere gesprekken proberen de trajectbegeleiders een
de trajectbegeleider contact met de vrijwilliger en de organisatie.
duidelijk beeld te krijgen van het ‘rugzakje’ van de cliënt. ‘Vaak heeft
De vrijwilliger wordt uitgenodigd voor groepsbijeenkomsten, waar
de vrijwilliger wat meer structuur nodig. Het kan al enorm helpen als
hij of zij ervaringen kan uitwisselen met andere vrijwilligers. Na zo’n
hij of zij elke week met dezelfde persoon kan werken’, geeft Marloes
drie maanden wordt de begeleiding vanuit Ravelijn beëindigd. De
als voorbeeld. ‘Als de organisatie weet waarmee zij rekening moet
vrijwilliger blijft zich voor de organisatie inzetten, soms jarenlang.
houden, kan het de vrijwilliger vaak een prachtige plek bieden.’
14 Jaarbeeld 2013
‘Ik wil graag iets dóen!’ Bij Eigen Kracht zetten vrouwen hun talent om in actie Eigen Kracht brengt vrouwen zonder werk of
Talenten benutten De vijf vrijwillige trajectbegeleiders kijken samen met de vrouwen naar
uitkering in beweging richting werk, opleiding,
mogelijkheden om hun talenten in te zetten. Is er bijscholing nodig, of kan vrijwilligerswerk de vrouw helpen om haar vaardigheden weer
eigen bedrijf of vrijwilligerswerk. Het project is
op te pakken? De gesprekken steunen de vrouw in de stappen die ze zelf zet, vanuit haar eigen kracht. Daarnaast konden de vrouwen
er voor hen, die na jaren hun dromen een kans
deelnemen aan inspirerende workshops: Social Media Succes (door Ayla Verheijen), Wat kun jij nog overwinnen (door Yura Boerma),
willen geven. Het project maakt vrouwen bewust
Anders solliciteren (door Winny Bos) en een workshopreeks van de Volksuniversiteit, met onderwerpen als Zicht op je competenties
van het belang van economische zelfstandigheid.
en loopbaandoelen en Voorbereiden op een sollicitatiegesprek of assessment.
Eigen Kracht coacht vrouwen om nieuwe ambities en energie om te
Eigen Kracht in cijfers
zetten in concrete actie. Het project sluit aan op de deelname van
Het vervolgtraject op De tafel van één is voor veel vrouwen
vrouwen aan De tafel van één, een serie tafelgesprekken georganiseerd
interessant. Ruim 52% van de deelnemers aan de tafelgesprekken
door het landelijke vrouwenplatform Woman Inc. Deze gesprekken
kwam in traject bij Ravelijn. Van deze 85 vrouwen behoorden er 54 tot
maken vrouwen bewust van wat ze kunnen en willen. Een team van
de doelgroep van Eigen Kracht: nuggers, vrouwen zonder uitkering of
vijf vrijwillige trajectbegeleiders begeleidt de vrouwen gedurende een
werk of met een kleine baan. Door 34 vrouwen uit deze groep werden
half jaar bij de stappen die zij zetten om hun doel te bereiken.
48 nieuwe activiteiten opgepakt: vrijwilligerswerk (18), opleiding (14), betaald werk (12), eigen bedrijf (4). Begin 2014 zijn 24 vrouwen
‘Ik wil heel graag werken’
nog in traject. Met 31 vrouwen die niet tot de doelgroep behoorden,
Een van deze vrouwen is Jamila, die voor de liefde naar Nederland
werd in 2013 een adviesgesprek gevoerd. Dertien van deze vrouwen
kwam. ‘Mijn zoektocht naar werk bracht me bij De tafel van één.
werden geactiveerd naar twintig verschillende activiteiten.
Samen met de andere vrouwen moest je vragen beantwoorden. Vragen die je sterker maken. Ik voelde me eerst niet zo op mijn gemak. Maar toen bleek, dat alle vrouwen hetzelfde probleem hebben: ze willen graag iets dóen.’ Vanuit Eigen Kracht kreeg Jamila een trajectbegeleider. ‘Daar ben ik heel blij mee. Zij is voor mij als een zus. Ze begeleidt mij bij het zoeken naar werk. Ik wil heel graag werken. Maar als dat niet lukt, ga ik een paar maanden vrijwilligerswerk doen in de zorg.’
Teleurgesteld De vrouwen die zich bij Ravelijn aanmelden voor Eigen Kracht zijn vaak al langere tijd uit het arbeidsproces. Ze hebben dikwijls kinderen gekregen en hebben hun werk niet meer hervat. Ze zijn ontslagen of kregen een burn-out. Sommigen zagen hun eigen bedrijfje failliet gaan. In hun pogingen om weer aan de slag te komen, zijn de vrouwen vaak al vele malen teleurgesteld. De huidige arbeidsmarkt is daarbij nog een extra belemmering.
Een feestelijk moment: Grietje (rechts) meldt zich als honderdste cliënt van Eigen Kracht. Ze ontvangt een cadeaubon voor een cursus van de Volksuniversiteit.
Jaarbeeld 2013 15
Leuker dan een brief: de buurtvoorlichters Hoe breng je een initiatief bij bewoners onder de aandacht? Persoonlijk aanbellen werkt het best. En dat is precies wat de buurtvoorlichters doen. Deur voor deur betrekken zij de bewoners bij activiteiten in de wijk. Het project Buurtvoorlichters startte in 2009 in het kader van AV De buurtvoorlichters spreken de taal van de wijk.
Werk(t). Vier jaar later hebben de ervaren buurtvoorlichters hun effectiviteit bewezen. Dat blijkt wel uit het werk dat vanuit de stad op hen afkomt. In 2013 belden de buurtvoorlichters samen met andere vrijwilligers voor verschillende projecten in totaal bijna 65.000 keer aan bij een huisadres in Amersfoort.
Senioren ontdekken computer door Samen Online
•
Ze verzamelden huis-aan-huis hulpvragen voor het Wijkleerbedrijf Zorg & Zo Soesterkwartier. Dit resulteerde in honderden opdrachten voor de zorgstagiairs.
•
Voor de burenhulpprojecten in Schothorst, De Koppel en
Aan senioren die willen leren computeren, biedt Ravelijn de
Randenbroek/Schuilenburg brachten de buurtvoorlichters de
cursus Samen Online. In deze cursus nemen studenten ICT van het
talenten en behoeften van bewoners in kaart. In Schothorst
ROC Midden Nederland senioren mee op ontdekkingsreis langs de
ontstond een groep actieve burenhelpers.
mogelijkheden van het internet.
•
Voor het Wijkklusteam en NL Doet zijn vrijwilligers geworven en hulpvragen opgehaald.
Een belastingformulier invullen, contact onderhouden met familie,
•
gratis bellen of een reis met het openbaar vervoer plannen; de
uitgenodigd door wooncorporatie Alliantie Eemvallei voor een
computer en het internet kennen veel handige mogelijkheden. Tijdens Samen Online maken senioren hiermee kennis. Zeven weken lang, twee
bewonersbijeenkomst. •
ochtenden per week gaan zij met de computer aan de slag. Ook de studenten die de cursisten begeleiden, steken wat van de cursus op.
Bewoners van de Ganskuijl en de Gasthuislaan werden
Samen met leerlingen van GSG Guido de Brès is een huis-aanhuisonderzoek uitgevoerd in De Plaatsen in Schothorst.
•
De Repair Café’s in Schothorst en Kruiskamp werden met succes
Zij leren hoe ze hun ICT-kennis in eenvoudige taal kunnen overdragen
onder de aandacht gebracht. Net als de nieuwjaarsreceptie in De
en hoe ze zich kunnen inleven in een wereld die niet de hunne is.
Groene Stee in Liendert en de ontwikkeling van de Smultuin in De Kruiskamp.
In 2013 namen 47 ouderen als cursist deel aan Samen Online en deden er 70 jongeren mee als student/begeleider. De cursus speelt
•
De buurtvoorlichters nodigden wijkbewoners uit voor de STIP’s, dé informatiewinkels in de buurt.
in op concrete behoeften van jong en oud en stelt zich tot doel de generatiekloof te verkleinen.
Een uitnodigend gesprek met de buurtvoorlichters aan de deur is niet alleen veel leuker en effectiever dan een brief. De kosten zijn per
Samen Online Nederland werd bedacht door Skanfonds en Stichting DOEN en wordt mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van de Nationale Postcode Loterij en het VSB Fonds. De subsidie van Skanfonds en Stichting DOEN voor Samen Online Amersfoort liep eind 2012 ten einde. Met een bijdrage van het VSB Fonds en Woonzorg Nederland werd het Amersfoortse project in 2013 voortgezet.
16 Jaarbeeld 2013
huisadres ook nog eens fors lager dan die van een postzegel.
Kort nieuws
Tegenprestatie in Amersfoort:
Ouder worden zonder gevoelens
liever motiveren dan verplichten van eenzaamheid Mag de overheid mensen met een (bijstands)uitkering verplichten
Een hoge leeftijd gaat vaak met eenzaamheid gepaard. Ravelijn
om als tegenprestatie vrijwilligerswerk te doen? Deze vraag
en de Monseigneur Blom Stichting zetten een vrijwilliger in die
vormde de kern van het verhitte maatschappelijk debat dat
eenzaamheid onder de bewoners van dit verzorgingshuis signaleert
woedde rondom de Tegenprestatie naar vermogen in de nieuwe Wet
én bestrijdt.
Werk en Bijstand. Bij de Mgr. Blom Stichting wonen zowel de zusters van de Congregatie In Amersfoort wilde de gemeente onderzoeken of er
van Sint Jozef als bewoners van buitenaf. Ondanks veel onderlinge
bijstandsgerechtigden zijn die een tegenprestatie kunnen leveren.
betrokkenheid hebben sommige bewoners behoefte aan wat extra
Daartoe gaf zij Ravelijn de opdracht om in de pilot Tegenprestatie een
aanspraak. Ravelijn wierf een vrijwilliger, die in de kantine een praatje
aantal bijstandsgerechtigden te begeleiden naar vrijwilligerswerk. De
maakt met de bewoners en enkele ouderen structureel bezoekt.
bemiddeling vond plaats op vrijwillige basis, waarbij de wensen en mogelijkheden van de cliënt centraal stonden.
Eerder al, in 2012, koppelde Ravelijn meerdere vrijwilligers aan wooncomplex De Eemgaarde. Deze vrijwilligers werden aan de receptie
Negen vrijwilligers bemiddeld
toegevoegd om eenzaamheid in het seniorencomplex te bestrijden. Na
In de voorbereiding bestudeerde de gemeente het dossier
een jaar vrijwilligersinzet is de sociale cohesie verbeterd.
van meer dan honderd bijstandsgerechtigden. Velen bleken al maatschappelijk actief. Anderen waren onder begeleiding fulltime bezig om weer betaald aan de slag te gaan. Voor een klein deel van de bijstandsgerechtigden was vrijwilligerswerk niet mogelijk door psychische of lichamelijke problemen. Twaalf personen werden naar Ravelijn doorverwezen. Negen daarvan zijn naar vrijwilligerswerk bemiddeld. De drie personen die niet bemiddeld werden, kenden teveel taal- en persoonlijke problemen om op dat moment als vrijwilliger aan de slag te gaan. Uit het onderzoek concludeert de gemeente dat het grootste deel van de bijstandsgerechtigden al hard werkt aan de eigen re-integratie of al maatschappelijk actief is. Het college van burgemeester en wethouders stelt eind 2013 dat zij nieuwe bijstandsgerechtigden liever motiveert dan verplicht om vrijwilligerswerk te doen. Afhankelijk van lokale verkiezingen en beslissingen op Rijksniveau wordt er in 2014 nader invulling gegeven aan Tegenprestatie.
‘Eenzaam ben je niet ineens. Je glijdt er heel geleidelijk in. Bezoek van een vrijwilliger doet goed.’ Jaarbeeld 2013 17
Ravelijn in beeld Vrijwilligers: ‘NL DOET is reuze gezellig om te doen’ Negentien vrijwilligers zetten er op 15 maart flink de schouders onder. Zij klusten voor stadsgenoten die dit zelf niet (meer) kunnen. Dat deden ze tijdens een klusdag in het kader van 10 jaar Ravelijn en de landelijke vrijwilligersactie NL Doet van het Oranje Fonds. De vrijwilligers werkten hard, maar natuurlijk was er ook ruimte voor een grapje (zie foto). De vrijwilligers waren erg enthousiast over de klusdag. ‘Wat was het een klus, en o zo nodig, maar ook reuze gezellig om te doen’, reageerde een van hen. Een teamgenoot beloofde: ‘Met mijn vrouw ga ik volgende week nog terug om te behangen. Dan kan mijn vrouw ook leuk meedoen.’
Wethouders onthullen gedicht over eenzaamheid van Rikkert Zuiderveld Hiep, hiep, hoera, op 1 juli bestond Ravelijn tien jaar! Precies een decennium geleden werd de notariële akte getekend en verenigden Salus, de Vrijwilligerscentrale en Matchpoint zich binnen de stichting Ravelijn. Dat maakte het werkbezoek van wethouders Rob van Muilekom (links) en Bert Lubbinge op deze dag extra feestelijk. Zij onthulden een gedicht over eenzaamheid van de hand van Rikkert Zuiderveld. De zanger en schrijver schreef het voor Ravelijndirecteur Sylvia Cox, ter gelegenheid van EO-radioprogramma Dit is de zondag op 9 juni. Het kreeg een prominente plek in de ontvangstruimte. Met haar activiteiten wil Ravelijn mensen met elkaar verbinden en eenzaamheid wegnemen of verzachten.
18 Jaarbeeld 2013
Medewerkers Rabo Vastgoedgroep knappen tuinen op Voor de zeven medewerkers van de afdeling Internal Audit van de Rabo Vastgoedgroep uit Hoevelaken was het wel even wennen. Op 27 juni hielden zij zich nu eens niet bezig met het voeren van gesprekken over risico’s en beheersmaatregelen, maar met onkruid wieden, snoeien en grasmaaien. Tijdens een teamuitje zetten medewerkers zich in voor Amersfoorters met een minimuminkomen, die zelf niet in staat zijn om hun tuin te onderhouden. Vraag en aanbod van vrijwilligerswerk werd bij elkaar gebracht door de stichting Ravelijn. Een deelnemer vertelt: ‘We zijn op een leuke manier met elkaar bezig en anderen hebben er ook iets aan.’
Dag van de Mantelzorg draait om momentjes voor jezelf ‘Zorg je voor je partner, kind of andere naaste? Maak dan ook kleine momentjes voor jezelf!’ Dat betoogde coach Nicolet Eikelboom van Twinckl Coaching op 7 november tijdens de Amersfoortse Dag van de Mantelzorg. Bijna vijftig mantelzorgers bezochten de activiteiten in het St. Pieters en Bloklands Gasthuis, georganiseerd door Ravelijn. Wandelen, een bakje koffie drinken in de stad, een cursus Mindfulness, naar de schoonheidsspecialist; de mantelzorgers benoemden zelf de mogelijkheden om meer momenten voor zichzelf te creëren. Nicolet Eikelboom: ‘Ik wens u toe dat u door de Nu-even-ik! momenten de balans kunt bewaren tussen de zorg voor de ander en de aandacht voor uzelf.’
Ravelijn maakt vrijwilligerswerk zichtbaar met raamstickers Veel mensen hebben geen idee op hoeveel plekken in Amersfoort vrijwilligers actief zijn. Daarom startte Ravelijn op 7 december, de Dag van de Vrijwilliger, met een raamstickeractie om de inzet van vrijwilligers meer zichtbaar te maken. Van poppodium tot Kledingbank (zie foto), van basisschool tot burgerinitiatief; vrijwilligers zetten zich op vele plekken in. Al deze vrijwilligers zijn ‘goed bezig’ en verdienen het om gezien én gewaardeerd te worden. Vrijwilligersorganisaties die de sticker bij hun ingang plakken, maken zo de diversiteit van vrijwilligerswerk zichtbaar.
Jaarbeeld 2013 19
Informele zorg
‘Een sociaal vangnet is niet vanzelfsprekend’ Vrijwilligers dragen bij aan welbevinden hulpvrager
Op bezoek bij een depressieve mevrouw, zodat
Participatiesamenleving. Hét begrip dat bij monde van de Koning zijn intrede deed tijdens de Troonrede. Voor sommigen hét woord
haar man even vrijaf heeft, klussen bij een
van 2013, voor anderen een woord dat zo snel mogelijk uit het woordenboek moet worden geschrapt. Mensen wordt gevraagd
single moeder, er zijn voor iemand die niet lang
verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen leven. Wie hulp nodig heeft, moet eerst naar de eigen omgeving kijken, voordat de overheid
meer te leven heeft. Via de informele zorg zetten
bijspringt.
vorig jaar ruim vierhonderd vrijwilligers en
Maar niet iedereen kan even vanzelfsprekend een beroep doen op een sociaal vangnet, stelt Informele zorg-consulent Heleen Vonk. ‘Door
vijftien stagiairs zich in voor ruim negenhonderd
een chronische ziekte, een psychiatrische achtergrond, een beperking of de intensieve zorg voor een naaste, schiet het onderhouden van
hulpvragers uit Amersfoort, Leusden en Soest.
contacten er soms bij in. Ouder worden heeft meestal ook gevolgen voor het sociale netwerk. Vaak gaat het samen met verlies van inkomen, maatschappelijke rollen en geestelijk spankracht.’
Maatjescontact Wie het aan een sociaal netwerk ontbreekt, kan bij de Ravelijn terecht voor ondersteuning. Vrijwilligers en stagiairs bieden maatjescontact. Ze vergroten de wereld van de hulpvrager door bijvoorbeeld samen naar de stad te gaan of een wandeling te maken. Soms gaat de vrijwilliger met de hulpvrager op zoek naar activiteiten in de buurt. Vrijwilligers coachen hulpvragers om het sociale netwerk uit te breiden of om meer structuur in het leven aan te brengen. Andere vrijwilligers bieden de mantelzorger wat respijt. Zoals de vrijwilligers die er zijn voor stervenden en hun naasten. Vrijwilligers bieden ook praktische hulp: er zijn vrijwilligers die helpen bij klussen en vrijwilligers voor vervoer. Heleen Vonk: ‘Soms zetten wij vrijwilligers in bij hulpvragers die ook beroepsmatige zorg ontvangen. De inzet is in zo’n geval aanvullend op Sjoerd Vlaming (links) bezoekt Ed, die wat eenzaam is na het verlies van zijn vrouw, een verhuizing naar Amersfoort en een herseninfarct.
20 Jaarbeeld 2013
Wat is informele zorg? Informele zorg is hulp die vrijwillig en onbetaald wordt gegeven, eventueel aanvullend op de zorg door beroepskrachten. Vrijwilligersinzet valt hieronder, maar ook mantelzorg en burenhulp.
De informele zorg in cijfers De inzet van een vrijwilliger maakte ook in 2013 een wereld van verschil voor degene die wordt geholpen. 337 Vrijwilligers gaven kleur aan het leven van 441 mensen met een klein sociaal netwerk.
De projecten van de Informele zorg van Ravelijn zetten vrijwilligers en stagiairs in bij mensen thuis. Deze ondersteuning helpt mensen en geeft de naasten van de cliënt de kans om even op adem te komen.
Dat deden ze door bij de hulpvrager op bezoek te gaan of juist door samen naar buiten te gaan. 17 Vrijwilligers begeleidden 35 mensen in hun laatste levensfase. 74 Kwetsbare mensen konden rekenen op de inzet van de 23 vrijwillige chauffeurs: zij verzorgden 6.746 autoritten (enkele reizen) en begeleidden hun passagiers ook ter plekke. Tenslotte werden 363 Amersfoorters geholpen bij 671 klussen rondom het huis. Deze klussen werden verzorgd door 24 handige vrijwilligers. In totaal ontvingen 913 hulpvragers op welke manier dan ook hulp van vrijwilligers van de informele zorg van Ravelijn.
de formele zorg. De vrijwilliger zorgt voor dat extraatje dat bijdraagt
Praktijkvoorbeeld: Spaans benauwd
aan het welbevinden van de hulpvrager of de mantelzorger.’
Een mevrouw van in de tachtig maakt een afspraak in het ziekenhuis. ‘U mag niet alleen naar deze afspraak komen’, zegt de assistent, ‘u
Juiste match
moet iemand meebrengen die u ondersteunt.’ Deze dame deelt haar
De vrijwilliger werkt zelfstandig bij de hulpvrager thuis. ‘Tijdens
zorgen met een consulent van Ravelijn. ‘Ik weet niet wie ik mee moet
de intake proberen we een goed beeld te krijgen van de motivatie
nemen. Ik heb niemand. Hoe moet ik dat nu doen? Ik kan toch niet
en de competenties van de vrijwilliger’, zegt Heleen Vonk. ‘Ook als
zomaar iemand van de straat plukken?’ De veranderingen in de zorg
iemand op een specifieke vacature reageert, kijken we breder dan de
baren de hulpvrager zorgen. ‘Mijn gezondheid wordt slechter. Ik ben
betreffende vacature. De juiste match staat centraal’.
van zorg afhankelijk. Voortdurend hoor ik dat ik op mijn netwerk
Ook de hulpvrager en de hulpvraag worden zorgvuldig in kaart
aangewezen ben. Ik krijg het er Spaans benauwd van.’ Maar over de
gebracht. ‘Daarbij kijken we naar de mens achter de vraag. Waar heeft
begeleiding tijdens de ziekenhuisafspraak hoeft ze zich geen zorgen te
deze persoon behoefte aan? Is er sprake van een ziektebeeld? Als
maken: via Ravelijn krijgt ze de hulp van een vrijwillige chauffeur, die
er beroepsmatige hulpverlening aanwezig is, waaruit bestaat deze?’
haar tijdens de afspraak begeleidt.
Helderheid over de hulpvraag en over de eventuele beroepsmatige zorg draagt bij aan het veiligheidsgevoel en de zelfredzaamheid van de vrijwilliger. Na de koppeling blijft de consulent betrokken bij het contact tussen hulpvrager en vrijwilliger. ‘Vrijwilligers begeleiden is maatwerk’, zegt Heleen Vonk. ‘Iedere vrijwilliger heeft een eigen persoonlijkheid, waarbij een bepaalde stijl van begeleiden past. Aan de consulent de taak om te achterhalen wat de vrijwilliger nodig heeft.’
Expertise delen De komende jaren neemt de druk op de informele zorg verder toe. ‘Dat merken we al bij Ravelijn’, zegt Heleen Vonk. ‘We rekenen op een groeiende vraag naar inzet van vrijwilligers. Ook verwachten we vanuit organisaties meer adviesvragen. Zowel op het terrein van vrijwilligersbeleid als wat betreft de inzet van informele zorg naast de formele zorg. Vanuit haar expertise wil Ravelijn actief bijdragen aan de ontwikkelingen op dit vlak.’ Samantha Lucas (links): ‘Ik kijk altijd uit naar een bezoek van Sara. Als zij bij mij is, is het supergezellig. Ze houdt van films, net als ik.’
Jaarbeeld 2013 21
Sociale intakers bevragen cliënten op eigen mogelijkheden
‘Signaleren en activeren’ Veilig, prettig en leefbaar wonen voor iedereen.
Vrijwilligers van de Klusserij (sinds 1998) en het WijkServiceTeam (sinds 2003) bieden uitkomst in schrijnende (woon)situaties. Zij
Daar zetten de vrijwilligers van het Wijkklusteam
voeren korte klussen uit bij hulpvragers die dit zelf niet kunnen, geen klusbedrijf kunnen betalen en ook geen mensen om zich heen hebben
zich voor in. Bovendien signaleren zij andere
om te helpen. In 2013 gaan beide teams samen verder onder de naam Wijkklusteam.
problemen die in een huishouden spelen en
Ook komt er zomer 2013 een nieuwe werkwijze. Een team van vrijwilligers (‘sociale intakers’) verzorgt voortaan het eerste
proberen ze de bewoner te activeren. Deze
huisbezoek bij de hulpvragers thuis. Tijdens de intake bevragen de vrijwilligers cliënten nadrukkelijk op
doelstellingen krijgen extra aandacht met de
de eigen mogelijkheden. ‘Wat kunt u nog zelf doen? Wat kan uw omgeving voor u doen?’ Daarnaast zoeken de sociale intakers naar
komst van de sociale intakers.
signalen die wijzen op andere hulpvragen. In zo’n geval schakelen de vrijwilligers in overleg met de hulpvrager andere hulpdiensten in.
‘Schilderen? Nee, dat kan ik niet’, zegt een dame van middelbare
‘Mijn kinderen zijn al zo druk’
leeftijd tegen de sociale intaker van het Wijkklusteam. De twee praten
Ongeveer tachtig procent van de hulpvragers bestaat uit ouderen.
in de woonkamer van een kleine portiekflat. ‘U heeft het nog niet eerder
Projectleider Joris Steentjes: ‘Zij ervaren vaak een drempel om hun
gedaan’, concludeert de vrijwilliger vriendelijk. ‘Wat zou u ervan vinden
kinderen om hulp te vragen, want ‘ze zijn al zo druk’. We leggen dan
als onze klusvrijwilligers het u gaan leren? Hoe leuk is het, als u zelf
uit waarom we die drukke zoon of dochter toch bij de klus willen
meer kunt dan u dacht?’
betrekken. In bijna de helft van de gevallen lukt het om de hulpvrager of zijn omgeving aan het klussen te krijgen. De klusvrijwilligers kunnen daardoor meer mensen helpen.’ Naast het feit dat familie, vrienden en buren vaak betrokken worden bij de uitvoering van de klus, zeggen de sociale intakers ook steeds vaker ‘nee’ tegen een klus. Leuk vinden mensen dat niet, erkent Joris Steentjes. ‘Maar mensen begrijpen heel goed dat dit nodig is. We sturen nadrukkelijk op het verschil tussen noden en wensen. Bijvoorbeeld bij de vraag om een woonkamer te sauzen die door sigarettenrook verkleurd is. We geven dan voorrang aan het helpen van de blijf-van-mijn-lijf moeder die op kaal beton woont. Dat leggen we ook uit.’
Uitzonderingen Het Wijkklusteam bekijkt een situatie altijd in breder perspectief.
Betsie van Bloppoel, sociale intaker bij het Wijkklusteam, wil als vrijwilliger mensen ondersteunen die anders buiten de boot zouden vallen. In gesprekken met hulpvragers luistert ze aandachtig om eventuele andere problemen te signaleren.
Uitzonderingen zijn soms gerechtvaardigd. ‘Veel situaties spelen zich af in een grijs gebied’, legt Joris Steentjes uit. ‘Soms zijn mensen al heel vaak teleurgesteld in hun leven. Soms kiezen we er dan voor om toch te helpen. Om te laten zien dat de wereld zo slecht nog niet is. Ook dat is een manier van activeren.’
22 Jaarbeeld 2013
‘Goud waard’ Tweedejaars hbo-stagiairs lopen via Ravelijn stage bij cliënten van
cursus psychiatrie geven ons als stagiairs meer inzicht. Dat Ravelijn
Ravelijn, maar ook bij cliënten van het Leger des Heils, Stichting
nu met stagiairs werkt, vind ik een goed plan, vooral waar het meer
Philadelphia, InteraktContour, WELZIN Coach en Cootje en WELZIN
complexe cliënten betreft. Als student heb je tijdens je studie al wat
Wijk en Participatie. Zij worden vooral ingezet bij hulpvragers met
over ziektebeelden en gesprekstechnieken geleerd. Dat vind ik zeker
een complexe vraag. Aan 74 cliënten werd in 2013 ondersteuning
een voordeel.’
geboden. In het eerste halfjaar werden zeven stagiairs ingezet, in september namen acht nieuwe studenten het stokje over.
Mevrouw Van den Brink: ‘Voor mij is Sina goud waard. Ze heeft een bijzonder talent. Ze geeft
Sina Kömür, maatje van mevrouw Tonny van den Brink:
mij het gevoel dat ze hier thuis is. Ze is vlug en actief en denkt echt
‘Ik wil even me voorstellen, ik ben Sina Kömür, tweedejaars
overal aan. Als ik zelf een plannetje heb, vindt ze dat prima. Maar ze
Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de HU in Amersfoort. Via
kan ook zelf heel goed de regie nemen voor een uitstapje.
het stagebestand van school kwam ik bij Ravelijn. Ik kreeg contact
Iemand van de Thuiszorg zag dat ik altijd maar binnen zat. ‘Ik ga
met mevrouw Van den Brink en begon haar te bezoeken. Ik houd van
Ravelijn vragen’, zei ze. Ik kan al jaren niet meer zelfstandig naar
het één-op-één-contact. Volgens mij kun je daar het meest van leren.
buiten. Het is natuurlijk niet goed als je een hele dag niemand
Ik kom bij meer mensen, die allemaal een of meerdere beperkingen
spreekt en je eigen stem niet hoort. Na een vrijwilliger kwam Sina bij
hebben. Als je hen beter leert kennen, ontdek je dat ieder daar weer
mij als stagiair. Het extra dat Sina mij brengt, is de gezelligheid. Een
anders mee omgaat.
keer gingen we met de Regiotaxi naar Ikea voor een etentje. Van dat
De eerste keer bij mevrouw Van den Brink had ik wel de zenuwen,
uitstapje genoot ik het meest. Stel je voor, ik kon zelf iets kiezen van
maar het klikte direct tussen ons. De kennismaking verliep gemakkelijk
de kaart.
en we hadden meteen al een goed gesprek. In principe kom ik elke
Mijn man was kok en ik was altijd erg verwend met lekker eten. De
woensdagmiddag bij haar. Mevrouw is al jaren niet meer mobiel en
maaltijden die we hier van de catering krijgen, worden elders bereid
afhankelijk van een rolstoel. Bij mooi weer gaan we buiten wandelen,
en opgewarmd in zo’n warmhoudkar. Dat maakt bepaald geen verse
wat winkelen of naar Ikea of Eurofleur. Bij slecht weer doen we binnen
indruk. Sina wilde me een keer verrassen en kookte Turks voor mij.
een spelletje. Soms kook ik voor haar.
Wat heb ik toen heerlijk gegeten! Van Ravelijn krijgt zij gelukkig de
Als ik naar haar toe ga, zie ik dat niet als een taak. Samen iets
vrijheid om de uren die ze bij mij is, zelf in te vullen.
doen, dat is vooral gezellig. Bij andere, meer complexe cliënten leer
Zonder stagiair of vrijwilliger zou ik hier zitten verpieteren. Ik ben
ik bijvoorbeeld om een plan te schrijven waardoor ze meer orde en
heel blij met Ravelijn. Het is zo’n goede instelling. Ze verdienen echt
structuur in hun dag kunnen aanbrengen. Themabijeenkomsten en een
een grote pluim!’
Jaarbeeld 2013 23
Steunpunt Mantelzorg: ‘Luisteren en meedenken’ De consulenten van het Steunpunt Mantelzorg
ze zich bewust zijn van de eigen grenzen. Dikwijls ervaren zij een hoge drempel om anderen bij de zorg te betrekken. Tijdens de cursus
luisteren naar je en nemen de tijd voor je
Mantelzorger, zorg voor jezelf oefenen mantelzorgers met het stellen van vragen aan de omgeving én het stellen van duidelijke grenzen.
vragen. Dit wordt door mantelzorgers bijzonder
De consulenten constateren dat de belangstelling voor deze cursus toeneemt.
op prijs gesteld, zo blijkt uit een enquête die in mei 2013 werd gehouden. Het steunpunt kreeg
Waardering voor vrijwilligersinzet Respijtzorg helpt voorkomen dat de zorg de mantelzorger boven het hoofd groeit. Ravelijn geeft mantelzorgers even vrijaf door
gemiddeld een acht van de mantelzorgers.
een vrijwilliger in te zetten bij de verzorgde. Uit de enquête blijkt, dat mantelzorgers die hier ervaring mee hebben hier zeer tevreden over zijn. Niet alle mantelzorgers zijn echter met deze mogelijkheid
Het Steunpunt Mantelzorg bediende in vorig jaar 384 mantelzorgers,
bekend. Veel mantelzorgers hebben behoefte aan meer informatie over
onder wie de enquête werd uitgezet. Bijna honderd mantelzorgers
wat een vrijwilliger in mantelzorgsituaties kan doen.
vulden de enquête in.
Aanreiken van nieuwe tools Balans in de mantelzorgsituatie
De Dag van de Mantelzorg geniet veel bekendheid, zo blijkt uit
Uit de resultaten blijkt dat mantelzorgers het gesprek met de
de enquête. Ook is de waardering voor deze landelijke dag hoog.
consulent enorm waarderen. Het helpt de mantelzorger om over
In Amersfoort is de insteek van de Dag van de Mantelzorg in de
de zorgsituatie te sparren met een meedenkende consulent. Vaak
afgelopen jaren gewijzigd. Het aanreiken van nieuwe tools aan de
komt daarbij de balans in de mantelzorgsituatie aan de orde: er is
mantelzorger staat nu centraal. Voor mantelzorgers die dat willen, is
veel aandacht voor de verzorgde, maar hoe zit het met de ruimte
er de gelegenheid tot het uitwisselen van hun ervaringen onder het
voor de mantelzorger? Mantelzorgers houden de zorg langer vol als
genot van een hapje en een drankje. In 2013 was het thema Nu-evenik!; hoe maak je als mantelzorger momenten voor jezelf? (zie p. 19) Tenslotte blijkt uit het onderzoek dat de digitale nieuwsbrief
Voor wie is het Steunpunt Mantelzorg? Mensen die langdurig en intensief voor een naaste zorgen, worden mantelzorgers genoemd. Zorgen voor een familielid, vriend(in) of bekende, daar denk je meestal niet lang over na. Het komt simpelweg op je pad. Maar na verloop van tijd komen mantelzorgers vaak vragen of problemen tegen. Bij het Steunpunt Mantelzorg kunnen ze terecht voor een luisterend oor, deskundig advies en actuele informatie.
en de activiteitenflyers voor de mantelzorgers belangrijke communicatiemiddelen zijn. De online nieuwsbrief Mantelzorg kwam in 2013 vijf keer uit en werd eind 2013 door 352 mantelzorgers ontvangen.
Meer bekendheid geven aan vrijwilligersinzet De enquête geeft de mantelzorgconsulenten een helder beeld van hoe de mantelzorgers denken over de dienstverlening van het Steunpunt Mantelzorg. Naar aanleiding van de enquête gaat het steunpunt meer bekendheid geven aan de inzet van vrijwilligers in mantelzorgsituaties. Daarnaast werken de consulenten aan een nieuwe dienst: een vrijwilliger als gesprekspartner voor de mantelzorger.
24 Jaarbeeld 2013
Paula Schellevis: ‘Je denkt dat je het wel aankunt’ Paula Schellevis gaat de cursus Mantelzorger? Zorg voor jezelf! volgen. Het Steunpunt Mantelzorg van Ravelijn geeft deze cursus in samenwerking met WELZIN. Paula zocht contact met het steunpunt nadat de ziekte van Parkinson bij haar man werd geconstateerd. ‘Ik was bezig opnieuw het wiel uit te vinden. Ik zocht antwoorden. Antwoorden die anderen al eerder vonden. Maar je stapt nu eenmaal niet snel naar een hulpverlener’, zegt Paula. Achteraf is ze blij met haar stap. Haar man was veranderd. Aan zijn houding en gelaatsuitdrukking zag ze iets dat haar deed denken aan prins Claus in de jaren van zijn ziekte. Het was iets stars, iets stijfs. Tijdens een etentje zag ze zijn arm trillen. ‘Maar de schrik was het allerergste’, vertelt ze, ‘toen hij ons kwam ophalen van Schiphol. Na een vakantie van drie weken met mijn dochter, zag ik een oude man.’ Ze vermoedde de ziekte van Parkinson. Of haar man dat ook dacht, weet ze nog altijd niet. Ondanks alle signalen bleef hij aan het werk. Na het naderende pensioen zou het beter gaan, dacht hij. Maar de arts met wie hij uiteindelijk een afspraak maakte, zag het direct. Precies
Paula Schellevis zorgt voor haar man. Ze heeft behoefte aan ‘tijd om bij te tanken’.
wat Paula al lang dacht. ‘Je denkt dat je het allemaal wel aankunt’, zegt Paula. ‘Ik zag erop
Van de cursus verwacht ze het delen en herkennen van ervaringen.
toe dat mijn man zijn medicijnen stipt innam. Maar initiatief ontbrak
Misschien krijgt ze wel tips over praktische zaken. Verder zoeken
hem.’ Naast zijn ziekte kwamen er andere beperkingen bij. Al snel
medewerkers van Ravelijn een buddy voor haar man. Iemand die
volgde de ene medische afspraak op de andere. Paula kreeg contact
geregeld enkele uren met hem kan optrekken. Een eindje fietsen
met het Steunpunt Mantelzorg. ‘Bij Ravelijn vond ik de bevestiging
bijvoorbeeld of digitale foto’s sorteren. Paula: ‘Het is goed wanneer
dat ik zelf ook hulp nodig heb en dat mijn behoefte om af en toe
mijn man iets voor zichzelf heeft. Dan krijg ik ook wat tijd om bij te
buitenshuis te zijn, heel normaal is.’
tanken.’
Thema mantelzorg is actueler dan ooit Het thema mantelzorg leeft meer, constateert Heleen Vonk. De
het belangrijk om oog te hebben voor mantelzorgers in eigen kring.
coördinator van het Netwerk Mantelzorg Amersfoort gaat met
In 2013 waren 54 organisaties bij het netwerk aangesloten. In
contactpersonen van organisaties en instellingen in gesprek over
2012 waren dit er 47. De organisaties van het Netwerk Mantelzorg
het onderwerp.
worden door Ravelijn geadviseerd bij het vormgeven van een eigen mantelzorgbeleid. Vorig jaar was er extra aandacht voor Mantelzorg in
Organisaties zijn in toenemende mate bereid om tijd in het
de instelling en Mantelzorg en praktijkondersteuning.
onderwerp mantelzorg te investeren. Een samenhang met de huidige
De netwerkleden werden uitgenodigd voor een netwerkbijeenkomst in
ontwikkelingen in de zorg ligt voor de hand. Door de transitie in
de vorm van het symposium Zorgen in de toekomst?! De netwerkleden
de zorg groeit het belang van het ondersteunen van mantelzorgers.
ontvingen vijf edities van de digitale nieuwsbrief Mantelzorg over de
De organisaties die deelnemen aan het Netwerk Mantelzorg vinden
ontwikkelingen en actualiteiten op mantelzorggebied.
Jaarbeeld 2013 25
Levensboeken Riet Steeman: ‘Het opschrijven van verhalen doet me goed’ In het project Levensboeken tekenen vrijwilligers
huis. Hun kleren vol as. Ze zagen er lamgeslagen en doodmoe uit. Sommigen met een vogelkooitje, anderen met een fotoalbum. Waar
de levensverhalen op van senioren. Zo ook het
een woning leegstond, zette een groepje mensen gauw hun spullen binnen. Een tijdelijke woning was gevonden.’
verhaal van de 81-jarige Riet Steeman-Gommers, Ook die laatste winter maakte veel indruk. Haar herinnering gaat terug
al jaren inwoner van Amersfoort. Ruim tien jaar
naar moeder die punten voor levensmiddelen uit de kranten knipte. Naar vader die ’s nachts een boom omzaagde om het stookhout met de
geleden begon ze de verhalen over haar leven
buren te delen. Of naar vader die op een boerenkar meereed naar zijn werk in het stadscentrum omdat de tram niet meer reed.
op papier te zetten. Nu werkt ze samen met
‘Sommige dingen van vroeger kun je niet goed uitleggen aan mensen van nu’, zegt Riet bedachtzaam. ‘Bijvoorbeeld wat echte armoede is.
vrijwilliger Sylvia Philipi aan haar levensboek.
Voor mij is armoede de jongen die aan de deur kwam met de vraag of we nog schillen hadden. De zo ingezamelde schillen werden gekookt. Na verwijdering van het vliesje bleef een eetbaar prutje over. Dat
Riet Steeman werd geboren en groeide op in de latere Rotterdamse
bracht ons ertoe de aardappels wat dikker te schillen.’
wijk Hillegersberg. Zij was de tweede uit het tweede huwelijk van haar vader. Na het overlijden van zijn eerste echtgenote, zocht haar
‘de financiële buffer vervloog door woekerprijzen’
vader een huishoudster voor de vier kinderen. De nieuwe huishoudster
Door de woekerprijzen voor levensmiddelen was vaders financiële
werd door de liefde al snel de tweede echtgenote. Binnen dit huwelijk
buffer vervlogen toen de oorlog voorbij was. Voor havermout
kwamen na Rietje nog zeven kinderen ter wereld.
bijvoorbeeld was de vooroorlogse prijs van één gulden per halve
‘Mijn moeder kreeg ieder jaar een baby. Voor mij was ze altijd zwanger, maar het werk in het gezin kon ze niet aan’, zegt Riet. ‘Vader en ik runden in feite de zaak. Moeder zat veel te borduren. Stofzuigen of andere klussen deed ze nauwelijks. Ze was eerder de manager, die huishoudgeld kreeg van vader en alle uitgaven bijhield. Voor de verzorging van het gezin hadden we een Hongaars ‘juffie’ in dienst.’ Rietje groeide op in de jaren dertig, de jaren van de grote crisis. Thuis was van armoede niets te merken, vertelt ze. Vader had een goede baan bij een grote werkgever in Rotterdam. Wel herinnert Riet zich dat ze zakken tweedehands kleding weg moest brengen naar adressen die ze vanuit de kerk kregen. ‘Geef die zak maar af op nummer 9, daar woont een gezin met jongens.’
‘echte armoede, een bord gekookte schillen’ Voor vader en moeder waren de oorlogsjaren 1940-1945 angstig. ‘Wij vonden het vooral spannend’, herinnert Riet zich. ‘De gebeurtenissen van mei 1940 vergeet ik niet gauw. De brand boven Rotterdam en de bommen die neerkwamen. Uren later liepen hordes mensen langs ons
26 Jaarbeeld 2013
Rietje (links) groeide op in de jaren dertig, de jaren van de grote crisis. Ook de oorlogsjaren maakte ze bewust mee. ‘Sommige dingen van vroeger kun je niet goed uitleggen aan de mensen van nu’, zegt ze.
Riet Steeman (links) werkt met vrijwilliger Sylvia Philipi aan haar levensboek.
kilo opgelopen tot 25 gulden in de oorlog. ‘Zonder buffer was de
Over het project
naderende pensionering zwaar. Het pensioen was bedoeld voor twee
Begin 2013 kwam het project Levensboeken naar Amersfoort. Niet het
personen en niet voor een gezin met nog thuiswonende kinderen.
bestrijden van eenzaamheid, maar overdracht van levenservaring heeft
We zagen vaders intense verdriet als we hem iets vroegen, zoals een
in dit project de nadruk. Een vrijwilliger en een senior worden voor een
zwemkaart.’
periode van enkele maanden aan elkaar gekoppeld. Tijdens wekelijkse
Op wat Riet toen deed, is ze nog altijd trots. Vanuit het idee ‘nee heb
ontmoetingen staat het verhaal van de oudere centraal. Aan de hand
je, ja kun je krijgen’, schreef ze een beleefde brief aan de werkgever
van gesprekken en met behulp van foto’s en andere memorabilia stelt de
van haar vader over de situatie thuis. ‘U hebt veel lef’, stond in de
vrijwilliger een levensboek samen.
antwoordbrief. ‘De hoge heren besloten unaniem om vader te helpen. Ze maakten hun ondersteuning aannemelijk, zonder dat hij ooit
In het afgelopen jaar werden 21 vertellers geworven en 25 vrijwillige
iets hoorde over de actie van zijn dochter. Ik vond het natuurlijk
schrijvers, waarvan 18 schrijvers en vertellers inmiddels aan elkaar zijn
ontzettend fijn’, gaat Riet verder. ‘Korte tijd later vroeg vader ons één
gekoppeld. Ook werden in 2013 binnen het project de eerste stappen
voor één wat we nodig hadden. Hij had een ‘meevallertje’ gekregen.
gezet om extra aandacht te geven aan lesbische vrouwen, homomannen,
Voor wat ik had gedaan, kreeg ik natuurlijk nooit applaus, maar ik zie
biseksuelen en transgenders (LHBT).
mijn actie als een heel goede daad.’
Ravelijndirecteur Sylvia Cox: ‘De levensboeken zijn een mooie aanleiding voor mensen om elkaar te ontmoeten. Je realiseert het je vaak niet, maar
‘alsof ik ze met iemand heb gedeeld’
iedereen heeft een verhaal. Het mooie is, dat dit project mensen bereikt die
Alle belangrijke verhalen schreef Riet op. Sylvia helpt nu ze te
niet gewend zijn om te vertellen.’
ordenen aan de hand van thema’s. Ook maakt ze er illustraties bij. Riet: ‘Het opschrijven van verhalen doet me goed. Wanneer ik de
Voor Levensboeken kreeg Ravelijn een bijdrage van € 40.000 van het Oranje
verhalen aan het papier heb toevertrouwd, is het alsof ik ze met
Fonds en een bijdrage van € 10.000 van de gemeente Amersfoort. Hiermee
iemand heb gedeeld.’
kan Ravelijn het levensboekenproject tot en met 2015 vormgeven.
Jaarbeeld 2013 27
AV Werkpunt
Ondernemersloket begeleidt startende ondernemers
‘Wij prikkelen tot nadenken’ Voor wie zonder werk zit, lijkt het starten van een eigen bedrijf de perfecte oplossing. Maar hoe pak je dat nu eigenlijk aan? In de wijk Liendert kunnen Amersfoorters zich melden bij het Ondernemersloket, dat vanuit het AV Werkpunt startende ondernemers op weg helpt.
Mascha Schilperoort (links) en Jolanda Lutteke helpen startende ondernemers op weg.
28 Jaarbeeld 2013
‘Hoe geslaagder de ondernemers zijn, hoe positiever het effect op de Een goed ondernemersplan is de ruggengraat van het eigen bedrijf. Dat is de ervaring van Jolanda Lutteke, samen met Mascha Schilperoort eigenaar bij Ypsum en van meet af betrokken bij het Ondernemersloket. ‘Startende ondernemers hebben niet altijd
wijk. Het geld gaat meteen terug de wijk in.’
realistische verwachtingen. Ik moedig ze aan om heel concreet te zijn: Hoeveel broodjes moet je verkopen om tot een salaris te komen?’ Het Ondernemersloket maakt sinds 2011 deel uit van het AV Werkpunt
De coaches van het Ondernemersloket bemoeien zich actief met de
aan de Rietzangerstraat. Op deze laagdrempelige plek kan iedereen
ondernemers van de startersruimten. Starters mogen gedurende twee
terecht met vragen op het gebied van ondernemerschap, werk en
jaar gebruik maken van deze goedkope bedrijfsruimten in omgebouwde
maatschappelijke inzet. Ravelijn geeft sinds 2009 vorm aan het
garageboxen onder de Havikshorst. Commerciële huurprijzen zijn voor
project AV Werk(t) in opdracht van de gemeente Amersfoort. Een van
veel starters een belemmering. Deze ondernemers krijgen regelmatig
de doelstellingen is het bevorderen van de wijkeconomie.
bezoek van de coaches van het Ondernemersloket. Die kijken ook naar de cijfers van de onderneming; dat is zelfs contractueel vastgelegd.
Community-service Het Ondernemersloket kwam voort uit een idee van Mark Spanbroek
Grote mensenwereld
van Rotary Amersfoort West. Hij nam contact op met projectleider
Marieke Broersma van het AV Werkpunt waardeert de actieve rol van
Marieke Broersma van het AV Werkpunt. ‘Mark wilde met de Rotary
de coaches. ‘Bij de eerste lichting ondernemers van de startersruimten
iets doen met community-service in de wijk Liendert. Dat vond ik een
werden de cijfers niet gemonitord. Na de twee jaren in de goedkope
prachtig idee, want ik kreeg veel ondernemers in het Werkpunt’, zegt
garageboxen bleken velen niet voorbereid op de sprong naar de ‘grote
Marieke Broersma. Ypsum, Stichting Sebou (tot 2012) en het Instituut
mensenwereld’, waarin de huurprijzen het tienvoudige zijn. Nu werken
voor Midden- en Kleinbedrijf (tot 2013) raakten betrokken. Het
de starters hier samen met een coach naar toe. Daarnaast zijn de
Amersfoorts Ondernemersloket was een feit.
coaches betrokken bij de werving en selectie van nieuwe ondernemers voor de startersruimten.
Het Ondernemersloket ging van start met een inloopspreekuur, waarvoor nog steeds veel belangstelling is. Tijdens het spreekuur
Startende ondernemers hebben veel baat bij de begeleiding door de
melden zich ondernemers die met een ervaren zakenman of –vrouw
coaches. ‘We denken mee en we prikkelen tot nadenken’, zegt Jolanda
willen sparren. Zij vinden het prettig om hun vragen bespreekbaar
Lutteke. ‘Hoe onderscheid je je ten opzichte van je concurrentie?
te maken, zegt Jolanda Lutteke. ‘Bijvoorbeeld: Hoe kom ik aan meer
Heb je voldoende reserves om je te kunnen redden tot je bedrijf
opdrachten? Hoe bepaal je de prijzen voor je producten? Hoe zet je de
winstgevend wordt? We besparen veel leed door bij de ondernemers
sociale media in voor je onderneming?’ Ypsum en Rotary Amersfoort
op een gedegen ondernemingsplan te hameren. Soms komt iemand
West leveren de ervaren ondernemers die het spreekuur bemensen.
in overleg met de coach tot de conclusie dat een eigen bedrijf niet haalbaar is.’
Niet pamperen Daarnaast organiseerde het Ondernemersloket een serie workshops
Effect op de wijk
over ondernemersvaardigheden. Onderwerpen als marketing,
De coaches besteden gemiddeld een paar uur per week aan hun
administratie, belasting en acquisitie kwamen aan bod. Verder is
maatschappelijke inzet via het Ondernemersloket. ‘Ik vind het erg leuk
het Ondernemersloket vraagbaak, bijvoorbeeld op juridisch gebied.
om de starters te begeleiden’, zegt Jolanda. ‘De mooiste beloning is
Ervaren ondernemers weten snel een antwoord op vragen zoals: Waar
dat iemand een bloeiende zaak opbouwt.’
krijg je een vergunning? Hoe zit het met concurrentiebeding? ‘We
Marieke Broersma benadrukt het effect van succesvolle starters op de
kunnen deze kennis snel aanleveren, maar we pamperen de startende
wijkeconomie: ‘Hoe geslaagder de ondernemers zijn, hoe positiever
ondernemers niet’, zegt Jolanda. ‘Bij elk gesprek krijgt de ondernemer
het effect op de wijk. Het geld gaat meteen terug de wijk in. Ook de
huiswerk mee.’
samenleving wordt financieel beter van een succesvolle ondernemer.’
Jaarbeeld 2013 29
Maatschappelijke inzet
Burenhulp faciliteren ‘Zoals de zorg nu georganiseerd is, kan het niet blijven’ In de wijk Schothorst is een laagdrempelig burenhulpsysteem opgezet. Het heet Als het even zo uitkomt ... Helpende handen in jouw buurt. Woon- en zorgcentrum de Koperhorst, Ravelijn en Beweging 3.0 werken samen in dit project.
Onder veel ouderen leeft bezorgdheid over de zorg, want hoe moet
Vliegwiel
het wanneer hun vitaliteit afneemt? Het gaat vooral om ouderen met
Buurtvoorlichters van Ravelijn inventariseren sinds begin van dit jaar
weinig familie, een klein netwerk en de kinderen op afstand. ‘Het
welke hulp nodig is en welke hulp de meer vitale bewoners aanbieden.
gesprek over dit onderwerp is goed, want de knop moet echt om,’
‘Die voorlichters zijn echt kanjers’, zegt Vriens. ‘Door hun enquêtes
merkt Irene Vriens op, directeur van de Koperhorst en drijvende kracht
kwam een vliegwiel op gang.’ Zoals gewoonlijk bij projecten voor
van het burenhulpproject. ‘Zoals de zorg nu georganiseerd is, zo kan
burenhulp ligt ook bij dit project het aantal aanbieders van hulp hoger
het niet blijven. Nu de overheid terugtreedt, is het aan bewoners om
dan het aantal hulpvragers. Dat komt doordat niet alle buurtbewoners
te leren omzien naar elkaar.’
hun vraag stellen, sommigen zijn vraagverlegen. Hennie Rook van Beweging 3.0 coördineert de matches tussen vraag en aanbod.
Als meest grijze wijk van Amersfoort ervaart Schothorst de uitdaging om de balans tussen jongere en oudere generaties te versterken. Het
De bewoners Anny Brouwers en Annelize Boelhouwers zijn bijna als
was toeval dat juist hier Irene Vriens, Joris Steentjes van Ravelijn en
eersten aan elkaar gekoppeld. Anny vertelt: ‘Een mevrouw aan de deur
wijkbewoner Daan Vosskuhler in gesprek gingen over de wenselijkheid
legde het project uit en vroeg of ik behoefte had aan hulp. ’Nu word
om burenhulp te faciliteren. Nu van senioren verwacht wordt dat zij
ik echt oud’, dacht ik, en ik flapte eruit: ‘ja, iemand voor de tuin’.
langer thuis blijven wonen, neemt hun vraag om hulp toe. ‘Wie kan
Mijn nieuwe heup en mijn problematische rug maken dat ik niet kan
mij helpen met de boodschappen?’ of ‘kan iemand af en toe mijn taak
bukken. Verder doe ik echt alles nog zelf.’
overnemen als mantelzorger van mijn vergeetachtige vrouw?’ Annelize woont enkele straten verderop. ‘Als allochtoon uit Zuid-Afrika kreeg ik veel hulp bij mijn komst in Nederland. Uit dankbaarheid wil ik graag iets terugdoen. De doelgroep ouderen ligt mij na aan het hart. In dit project kan iedereen wel iets doen. Er komen ook fijne vriendschappen uit voort.’
Spil in de wijk Wilma Polhoud, teamleider Welzijn & Vrijwilligers bij de Koperhorst, benadrukt dat de burenhulp altijd gebruik kan maken van de faciliteiten van het woon- en zorgcentrum. ‘Wij willen ons onderscheiden als spil in de wijk. Onze ambitie is om de functies van de opgeheven wijkcentra over te nemen. Een voorbeeld is de klaverjasclub uit de wijk die hier bijeen komt. Maar ook kunnen wijkbewoners de warme maaltijd bij ons gebruiken voor een redelijke prijs. Laat zij vooral eens komen kijken, hun vragen stellen en meedoen. Zij zijn van harte welkom.’ Annelize Boelhouwers doet graag iets voor ouderen in haar buurt.
30 Jaarbeeld 2013
hier zijn vrijwilligers goed bezig Op heel veel plekken in Amersfoort werken vrijwilligers. Zo ook bij natuur- en cultuurwerkplaats Nieuwe Erven aan de Heiligenbergerweg. Voor alle leeftijden zijn er activiteiten: helpen in de moestuin, brood bakken, een gedichtenwedstrijd, een filmproject, de jaarlijkse Zaai & Plantdag, het Kinderpersbureau, hutten bouwen en muziek. Ook voor dit bruisende initiatief werft Ravelijn vrijwilligers!
Vooruitblik 2014
STIP’s draaien op volle kracht Mantelzorgers doen beroep op Maatje & Meer Ravelijn versterkt haar adviesfunctie Jaarbeeld 2013 31
Jaarbeeld 2013 betrokken persoonlijk samen leven samen werken
Stichting Ravelijn • vrijwilligers • mantelzorg • maatschappelijke inzet Bergstraat 24-26 • 3811 NJ Amersfoort • t 033 461 30 00 •
[email protected] • www.ravelijn.nl
32 Jaarbeeld 2013
