JAARAANBOD 2015 -2016 BIBILIOTHEEK LANGEDIJK – JAN ARENTSZ
INHOUDSOPGAVE Introductie .............................................................................................................................................................. 3 Gebruik maken van de collectie door school/docenten ......................................................................................... 4 programma-aanbod voor de leerlingen ................................................................................................................. 5 Lidmaatschap voor alle leerlingen ...................................................................................................................... 5 Brugklasbezoek: bieb scene investigation .......................................................................................................... 6 training mediawijsheid:wees web wijs ............................................................................................................... 7 les informatie opzoeken- bruikbare bronnen ..................................................................................................... 8 klassikaal lenen ................................................................................................................................................... 8 presenteren en exposeren in de bibliotheek ...................................................................................................... 9 read2me ............................................................................................................................................................ 11 voorlezen buiten de deur .................................................................................................................................. 12 boeken kijken, boeken kiezen, boeken kopen. ................................................................................................. 13 Speeddate met….. ............................................................................................................................................. 14 ontmoeting met auteur peter zantingh ............................................................................................................ 15 Algemene tips voor activiteiten in de klas ............................................................................................................ 16 Waarom al deze activiteiten? – een stuk theorie ................................................................................................. 18
2
INTRODUCTIE
Juni 2015
Beste docenten, In dit jaaraanbod is een pakket aan bibliotheekactiviteiten verzameld waarin leesbevordering en mediawijsheid centraal staan. Er is voor iedere groep een programma dat in de bibliotheek of op school kan worden uitgevoerd. Hiermee levert de bibliotheek ook in schooljaar 2015-2016 graag een bijdrage aan de doorgaande leerlijn van de leerlingen die erop gericht is elk kind op het leesniveau F2 (uitstroomniveau vmbo) of F3 (uitstroomniveau havo/vwo) te brengen; de referentieniveaus die door de overheid zijn vastgesteld. Taalvaardigheid is van essentieel belang voor verdere school- en maatschappelijke carrière. Het goed kunnen lezen is voor elk schoolvak van belang. Graag trekken we samen met u op om maximaal resultaat te behalen! Onderdeel van het samen optrekken is onze ondersteuning bij het mondeling literatuur eindexamen Nederlands, o.a. bij het samenstellen van een geschikte literatuurlijst voor 4 vmbo. Naast het belang van taalvaardigheid is er in deze tijd ook het belang van mediawijs zijn. Het omgaan met de nieuwe media, informatie behendig kunnen zoeken en op waarde beoordelen, zijn vaardigheden waarbij de bibliotheek bij uitstek ondersteuning kan bieden. Een goede stimulans voor zelfredzaamheid van de leerlingen! We hopen dat u met veel plezier een keuze maakt uit het aanbod. Heeft u andere ideeën over wat wij voor u kunnen betekenen, dan horen wij dat graag! Graag vernemen wij aan het eind van dit schooljaar( 2014/2015) of in het begin van komend schooljaar aan welke projecten u wilt meedoen. De kosten van de meeste activiteiten zijn opgenomen in het aansluittarief dat de bibliotheek per leerling aan de school berekent. Het jaaraanbod staat eind augustus 2015 op onze site www.bibliotheeklangedijk.nl. Als u meer wilt weten over één of meer van de programma's uit het aanbod of heeft u een andere vraag, neemt u dan contact met mij op.
Met vriendelijke groeten, Tereza de Vries Bibliotheek Langedijk 0226 313304
3
GEBRUIK MAKEN VAN DE COLLECTIE DOOR SCHOOL/DOCENTEN
Wanneer de school gebruik wil maken van de diensten die de bibliotheek in dit stuk aanbiedt, krijgt de school een instellingspas. Alle leerkrachten kunnen van deze pas gebruik maken; de pas in het beheer van Astrid Stam, mediathecaris van het Jan Arentsz. U kunt zich bij haar melden om er gebruik van te kunnen maken.
Even de uitleenvoorwaarden op een rij:
er kunnen maximaal 25 materialen op de schoolpas geleend worden. het is niet mogelijk om op deze pas meer dan 5 boeken over hetzelfde onderwerp te lenen. alle materialen worden voor 6 weken op de pas gezet zijn de boeken te laat, dan wordt € 0,15 per materiaal per openingsdag in rekening gebracht.
Verlengen:
Het is mogelijk om de uitgeleende materialen via onze website of via de bibliotheekapp te verlengen. Daarvoor heeft de school de code nodig. Heeft de school geen code laten registreren bij de bibliotheek, dan is verlengen via het internet niet mogelijk. U kunt alsnog een code aan laten maken door ons.
Projecten:
Bij bepaalde projecten ( themaweek, Poëzieproject ) worden de boeken die bij dat project horen op een andere pas uitgeleend. Deze pas blijft in het beheer van de bibliotheek.
Docenten Nederlands krijgen een gratis basisabonnement op de bibliotheek aangeboden. De inschrijving gebeurt in overleg met de contactpersoon binnen de school, mevr. Kirstin Alijn
4
PROGRAMMA-AANBOD VOOR DE LEERLINGEN LIDMAATSCHAP VOOR ALLE LEERLINGEN
Doel:
Vrij toegankelijk maken van de bibliotheekcollectie en bibliotheekfaciliteiten ( computers, printers, studieplekken, databases)
Doelgroep:
Alle leerlingen
Programma: Leerlingen krijgen zodra zij op school komen een lidmaatschapskaart van de bibliotheek. Dit lidmaatschap is geldig tot 18 jaar, dus tijdens de gehele schoolcarrière op het JA Langedijk. Zodra de lijsten met nieuwe aanmeldingen beschikbaar zijn, ontvangt de bibliotheek deze van de administratie van de school. Voor leerlingen die niet in het ledenbestand van de bibliotheek Langedijk staan wordt een ledenpas aangemaakt. Deze pas ontvangen de leerlingen bij de kennismakingsdag in de maand juni, voorafgaand aan het nieuwe schooljaar. Leerlingen kunnen met deze pas tot hun achttiende jaar gratis gebruik maken van alle faciliteiten van de bibliotheek.
Periode: gehele schooltijd
5
BRUGKLASBEZOEK: BIEB SCENE INVESTIGATION
Doel:
Vertrouwd maken met de bibliotheek
Accent op:
Leesbevordering, bevordering zelfredzaamheid, computervaardigheid
Doelgroep:
Brugklasleerlingen
Programma: In de eerste maand van het schooljaar vindt een bezoek plaats aan de bibliotheek. Er wordt een activiteit gedaan waarbij op speelse wijze kennis wordt gemaakt met de werkwijze en de collectie van de bibliotheek. De afspraken omtrent het inplannen van het bezoek verlopen via Kirstin Alijn. Inhoud van de activiteit: De activiteit is een speurtocht door de bibliotheek, waarbij zogenaamd een moord moet worden opgelost. Elke leerling lost een eigen deel van de puzzel op. De leerlingen komen tijdens de speurtocht langs alle belangrijke plekken in de bibliotheek zoals de kast met Engelstalige boeken en de kast met Nederlandse boeken voor hun leeftijd. Ze krijgen spelenderwijs informatie over de mogelijkheden die de bibliotheek ze biedt, zoals reserveren vanuit eigen bibliotheek en reserveren vanuit bibliotheken in heel Nederland. Ze doen vaardigheden op bij het raadplegen van de catalogus en het raadplegen van de website. De leerlingen krijgen de mogelijkheid een boek uit te kiezen en te lenen. Plek:
In de bibliotheek.
Duur:
50/60 minuten
Extra:
De activiteit vindt plaats tijdens een les Nederlands. De docent komt mee.
Periode: september
6
TRAINING MEDIAWIJSHEID:WEES WEB WIJS
Doel:
Leerlingen mediawijs maken kennis, vaardigheden en inzicht op het gebied van internetgebruik.
Accent op:
Inzicht en attitude
Doelgroep:
Brugklasleerlingen
Programma: een lespakket waarbij via veel praktische opdrachten en discussie, inzicht wordt verworven op het gebied van mediagebruik. De kinderen krijgen handvatten aangereikt waarmee ze tot een verantwoord internetgebruik kunnen komen. Ze worden aangezet tot het aannemen van een positief kritische houding. Ze krijgen informatie over achtergronden en leren onderscheid aan te brengen in wat bruikbaar/bruikbaar en betrouwbaar/onbetrouwbaar is. Chatten, digitaal pesten, profiel aanmaken, concentratie en computerverslaving zijn voorbeelden van onderwerpen die aan de orde komen tijdens de lessenserie. Plek:
Op school
Duur:
De training omvat 4 lessen van 75 minuten.
Extra:
De training kan in twee delen gegeven worden tijdens activiteitenweken van school of in 4 opeenvolgende weken tijdens de les informatica. De lessen worden gegeven door een medewerker van de bibliotheek.
Periode: tijdens activiteitenweek januari – met één inleidende les voorafgaand óf in periode januari - maart
7
LES INFORMATIE OPZOEKEN- BRUIKBARE BRONNEN
Doel:
Leerlingen leren strategieën te ontwikkelen bij het verwerven van informatie.
Accent op:
Bronnen vinden, beoordelen en vermelden
Doelgroep:
Alle leerlingen
Programma: De les valt uiteen in drie delen: 1. Een deel over het beoordelen van bronnen; de leerlingen krijgen theoretische informatie over welke criteria kunnen worden gehanteerd bij het selecteren van betrouwbare bronnen. 2. Een deel informatie over hoe op juiste wijze bronvermelding ( volgens APA) gedaan kan worden via Word tekstverwerking. 3. Een praktisch deel, waarbij de leerlingen in de catalogus van de bibliotheek op zoek gaan naar bronnen en die zelfstandig mogen reserveren vanuit bibliotheken in heel Nederland. Voor deze activiteit is een speciale projectenpas beschikbaar die beheerd wordt door de bibliotheek. Er kunnen meerdere materialen per werkgroepje gereserveerd worden. Plek:
Op school
Duur:
75 minuten.
Extra:
De les kan als onderdeel van een project worden gegeven maar ook ter voorbereiding op het maken van het sectorwerkstuk. De les is ook op te nemen voor een bepaald vak in een van de activiteitenweken. De les wordt gegeven door een medewerker van de bibliotheek.
Periode: het gehele schooljaar op afspraak KLASSIKAAL LENEN
8
Doel:
Kennismaken met collectie, nieuwe boeken ontdekken, leesbevordering. 'Elke trip naar de bibliotheek levert een leesimpuls op voor leerlingen'.
Doelgroep:
Leerlingen van alle groepen.
Programma:
De kinderen komen met de klas naar de bibliotheek. Zij worden ontvangen door iemand van de bibliotheek. Na een korte inleiding zoeken de leerlingen zelfstandig (of in overleg met docent) een boek uit dat ze op hun eigen bibliotheekpas lenen.
Plek:
In de bibliotheek wordt het boek uitgezocht. Op school wordt het boek gelezen.
Extra:
Met name geschikt voor lessen Nederlands en Engels. De docent komt mee. Vooraf wordt in de les aan de kinderen verzocht om hun lenerspas mee te brengen.
Duur:
30/40 minuten
Periode: het gehele schooljaar op afspraak
PRESENTEREN EN EXPOSEREN IN DE BIBLIOTHEEK
9
Doel:
Leerlingen leren zich in het openbaar profileren; mondeling, schriftelijk en via beeldtaal.
Doelgroep:
Leerlingen van alle klassen; alle vakken.
Programma: Een werkstuk of een presentatie waaraan veel tijd is besteed verdient een mooi podium. De bibliotheek heeft ruimte voor presentaties met publiek en ruimte om werkstukken neer te zetten/op te hangen. Tijdens presentaties is er personele ondersteuning vanuit de bibliotheek aanwezig en kan er gebruik worden gemaakt apparatuur, zoals beamer, laptop etc. Plek:
In overleg, waar ruimte is in de bibliotheek
Duur:
Er worden per keer afspraken gemaakt.
Periode: het hele jaar door
10
READ2ME
Doel:
Leesbevordering, persoonlijke presentatie, persoonlijke voorkeur ontwikkelen
Accent op:
Voorlezen en beoordelen voorlezen
Doelgroep:
Tweede leerjaar havo/vwo en tweede /derde leerjaar vmbo leerlingen Nederlands en Engels
Programma:
Tijdens deze activiteit krijgen de leerlingen eerst instructie over hoe je een geschikt boek zoekt. Dat brengen ze daarna in praktijk. Dan volgt een miniles over de techniek van voorlezen. De leerlingen gaan daarna in duo's uiteen om een tekst voor te bereiden, aan elkaar voor te lezen en te beoordelen aan de hand van een beoordelingslijst. Er wordt centraal afgesloten met een terugblik en de hoogtepunten van de activiteit.
Plek:
In de bibliotheek
Duur:
130/150 minuten
Extra:
Deze activiteit kan voor Nederlands en Engels. De docent komt mee Deze activiteit kan in een activiteitenweek worden opgenomen. Deze activiteit is zeer geschikt in combinatie met(ter voorbereiding op) activiteit: Voorlezen buiten de deur. Het programma Read2me is er ook voor brugklasleerlingen; dan wordt er een wedstrijd aan gekoppeld, met regionale en provinciale voorrondes en uiteindelijk een landelijke finale.
Periode: hele jaar door op afspraak
11
VOORLEZEN BUITEN DE DEUR
Doel:
Leesbevordering en persoonlijke ontwikkeling door presentatie in onbekende omgeving.
Doelgroep:
Twee leerjaar havo/vwo en derde leerjaar vmbo, Nederlands.
Programma:
De leerlingen kiezen in de bibliotheek en prentenboek uit en bereiden het voorlezen ervan (onder begeleiding) goed voor. Ze gaan in groepjes op bezoek bij instellingen als kinderdagverblijven, kleutergroepen van basisscholen en/of kinderopvang om daar te gaan voorlezen.
Plek:
Voorbereiding in bibliotheek en/of op school Uitvoering op plek volgens afspraak.
Duur:
Totale tijd inclusief voorbereiding, 150/200 minuten. Als het programma Read2me is gevolgd, kan de uitvoeringstijd met de helft worden verkort.
Extra:
Deze activiteit vraagt veel organisatie en moet daarom tijdig worden afgesproken (minimaal vier maanden vooraf). Het regelen van de voorleesplekken wordt gedaan door de bibliotheek. Het indelen van de groepjes wordt door de docent gedaan.
periode: i.v.m. organisatie geschikt voor een tweede of derde activiteitenweek
12
BOEKEN KIJKEN, BOEKEN KIEZEN, BOEKEN KOPEN.
Hoofddoel:
Leesbevordering! en meer betrokkenheid tussen leerlingen/school en bibliotheek.
Subdoelen:
Bevorderen van inzicht in het maken van (financiële)keuzes. Bevorderen van verantwoordelijkheidsgevoel en het rekening houden met anderen. Creativiteit stimuleren (vanwege het presenteren naar medeleerlingen)
Doelgroep:
Leerlingen van drie jaargroepen ( bijv. brugklas / 2 havo/vwo en 3 vmbo )
Programma:
Project waarbij drie groepjes leerlingen van het Jan Arentsz de verantwoordelijkheid krijgen over de aanschaf van een deel van de boeken voor hun leeftijd. Zij promoten de boeken van hun keuze bij de andere leerlingen.Leerlingen krijgen een budget van in totaal 500 euro. 2x per jaar wordt voor dit budget een keuze gemaakt in aanschaf voor C-kast ( 12-14 jaar) D-kast (14 +) en Engelse collectie.
Inhoud en tijdpad: eind september: 2x introductiebijeenkomst van 45 minuten op maandagmiddag o.l.v. bibliotheekmedewerker. oktober: bijeenkomst over werkelijke aanschaf/bestellen november: presentatiemoment januari: bijeenkomst over werkelijke aanschaf/bestellen maart: presentatiemoment
13
SPEEDDATE MET…..
Doel:
Snel kennismaken met een specifiek onderdeel van de bibliotheekcollectie zodat leerlingen op weg geholpen worden met het maken van een keuze.
Doelgroep:
Leerlingen van het derde en vierde leerjaar.
Programma:
Een deel van de collectie wordt uit de kasten gehaald en op tafels neergezet. Leerlingen zitten om de tafels heen en krijgen instructie over hoe een boek snel beoordeeld kan worden. Met behulp van een timer krijgen leerlingen steeds drie minuten de tijd om een boek in te zien. Ze moeten er gedurende die tijd in blijven kijken en lezen en het boek dan pas terugleggen. Dit gebeurt meerdere keren achter elkaar, zodat ze veel boeken door hun handen krijgen. In het boek dat hun interesse heeft gewekt kunnen ze een kaartje ment hun naam achterlaten, zodat ze aan het einde van de sessie dat boek nog eens terug kunnen pakken en eventueel lenen. In het programma is tijd opgenomen om met de docent te overleggen, catalogus/internet te raadplegen en boeken te lenen.
Plek:
In de bibliotheek
Duur:
50/60 minuten
Extra:
Deze activiteit is met name geschikt voor de voorbereiding op het literatuurexamen. Te denken valt aan een speeddate met gedichtenbundels, een speeddate met Lezen voor de lijst
Periode: hele jaar door op afspraak De speeddate met Lezen voor de lijst is het beste te plannen in het begin van het schooljaar.
14
ONTMOETING MET AUTEUR PETER ZANTINGH
Doel:
Meer interesse wekken voor lezen, schrijven, schrijvers en boeken. Afstand tussen schrijver en lezers verkleinen waardoor identificatie kan optreden.
Doelgroep:
Derde leerjaar havo/vmbo
Programma: Peter Zantingh komt op bezoek, nadat de leerlingen klassikaal het boek 1 uur en 18 minuten hebben gelezen. De kinderen luisteren naar wat hij te vertellen heeft. Peter Zantingh leest stukjes uit zijn boek voor. De kinderen mogen vragen stellen die ze vooraf hebben voorbereid.
Plek:
Voorbereiding op school; ontmoeting in de bibliotheek.
Duur:
78 minuten ;-)
Extra:
De boeken voor alle leerlingen ( 30 stuks) zijn aangeschaft door de bibliotheek. De bibliotheek neemt de organisatie ter plekke op zich. School legt het contact met de auteur. Deze activiteit is erg geschikt als 'aftrap' voor het starten met lezen voor de literatuurlijst.
Periode: hele jaar door op afspraak
15
ALGEMENE TIPS VOOR ACTIVITEITEN IN DE KLAS
Voor alle vakken: Leen (strip) boeken of informatieve boeken, eventueel over het onderwerp dat aan de orde is tijdens de les en laat kinderen een deel van de les zelf lezen (over het onderwerp). Lees voor uit een boek (over dat onderwerp) Voor alle vreemde talen: Laat de kinderen een Nederlands prentenboek uitkiezen in de bibliotheek. Geef de kinderen de opdracht er een tekst bij de maken in het Engels of Frans. Laat het presenteren voor de klas of lees het aan elkaar voor. Als kinderen beschikking hebben over een scanner, kan er ook een digitale presentatie van gemaakt worden. Voor Engels: Leen Engelse boeken in de bibliotheek en organiseer een voorleeswedstrijd in de klas. Voor Nederlands: o Organiseer een schrijfwedstrijd. Veel kinderen zijn zelf verhalen aan het schrijven, vooral in de categorie Fantasy. Veelal houden ze dit voor zichzelf, maar het kan een enorme motivatie zijn om er een schoolwedstrijd aan te koppelen. De bibliotheek wil graag plaatsnemen in een jury! o Leen kleine informatieboekjes, voor elke leerling één. Geef elk kind een onderwerp op van de boekjes die je geleend hebt. Geef het boekje nog niet! Laat de kinderen een mindmap rond het onderwerp maken en laat ze daarna vragen formuleren over het onderwerp dat ze gekregen hebben. Als ze dat klaar hebben krijgen ze het informatieboekje en gaan gericht (met behulp van index, inhoudsopgave) op zoek naar antwoord op hun vragen. (geschikt voor eerste en tweede leerjaar) o Leen eenvoudige leesboeken (ForYou collectie, 12 tot 15 jaar). Deze boekjes zijn dun en snel te lezen voor iedereen. Laat leerlingen in groepjes hetzelfde boekje lezen. Geef ze de opdracht een deel van het boekje te kiezen en dat uit te spelen en er dialogen bij te schrijven. (geschikt voor tweede en derde leerjaar) o Leen dichtbundels voor de hele klas en doe er activiteiten mee: voordragen, herschrijven, persoonlijk maken, uitbeelden etc.(geschikt voor elk leerjaar) o Maak leerlingen attent op de kast Lezen voor de Lijst; de kast waar boeken in staan die gelezen kunnen worden voor het literatuurexamen. Bij deze kast 16
staat een indeling op niveau en er ligt een map met informatie en suggesties voor lezen op thema. o Maak leerlingen attent op de luisterbieb-app. Luisteren voor je lijst kan een stimulans zijn voor scholieren om boeken voor hun literatuurlijst te beluisteren. o Doe mee met speciale programma's die ontwikkeld zijn om jongeren te stimuleren om te gaan lezen. Een voorbeeld hiervan is het programma De Weddenschap.( voor informatie hierover: http://www.bnbibliotheek.nl/deweddenschapnl-door-diana-van-gorp) De bibliotheek wil ook samen met school zelf een weddenschap op poten zetten.
17
WAAROM AL DEZE ACTIVITEITEN? – EEN STUK THEORIE
Leesattitude, vooral in de zin van het plezier dat leerlingen hebben in lezen, is een doorslaggevende factor in het leesgedrag (leesfrequentie, bibliotheekbezoek) van leerlingen De pleziergerichte component van de leesattitude is de belangrijkste voorspeller van leesfrequentie en van bibliotheekbezoek. De nutgerichte component van leesattitude hangt hiermee beduidend lager samen. Leesattitude staat voornamelijk onder invloed van het geslacht: meisjes scoren hierop positiever dan jongens. Dit hangt samen met een eerdere ego-ontwikkeling en een hoger niveau van reflectie bij meisjes. Scores op leesattitude en literaire respons worden negatiever naarmate leerlingen ouder worden. Dit proces verloopt trager bij meisjes, leerlingen uit hoogopgeleide en cultureel hoogstaande milieus, leerlingen die meer lezen in hun vrije tijd en leerlingen met een grotere woordenschat. Daarnaast wordt de afname geremd door vooral tekstervarend literatuuronderwijs. Er is een sterke samenhang tussen persoonlijkheid enerzijds en cultureel gedrag en leesattitude anderzijds: leerlingen met een sterke behoefte aan fantasie en reflectie participeren vaker in cultuur en hebben een positievere leesattitude. Liefhebbers van boeken hebben een sterkere behoefte aan kennis, fantasie en reflectie, worden door ouders, docenten en vrienden meer gestimuleerd tot lezen, zijn daar ook beter in en hebben een grotere kennis van het boekenaanbod. Leesattitude bepaalt bij vmbo-leerlingen in sterkere mate het leesgedrag dan leesvaardigheid. Vooral de hedonistische component van de leesattitude (plezier in lezen) heeft een sterke invloed op het leesgedrag. De meeste vmbo-leerlingen vinden lezen wel een plezierige, maar ook een vermoeiende activiteit. Meer vmbo-meisjes dan -jongens ervaren verbeeldingsprocessen tijdens het lezen. Leerlingen in havo en vwo ervaren een duidelijk verschil qua leesbeleving tussen lezen in de vrije tijd en lezen voor school, waarbij het eerste positiever gewaardeerd wordt. Leeszwakke leerlingen (met een lage leesattitude en een lage leesvaardigheid) in het vmbo krijgen een kleinere verandering in leesattitude na het doorlopen van een leesinterventie dan leessterke leerlingen, zodat het verschil tussen beide met het doorlopen van het onderwijs toeneemt. Een didactiek waarbij leerlingen gestimuleerd worden zelf vragen te stellen bij literaire verhalen is effectief voor leerlingen in de bovenbouw van havo en vwo, vooral voor degenen die niet of nauwelijks lezen. Ze wordt gewaardeerd door zowel leraren als leerlingen.
18
Zelf genereren van vragen bij verhalen door leerlingen heeft een positiever effect op hun verhaalwaardering dan een aanpak waarbij vragen worden aangeboden, of een aanpak waarbij leerlingen gestuurd worden in de vragen die zij over verhalen stellen.
(Bonset, 2012)
19
