2014
j a a r b e e l d
Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat
Woord vooraf
We hebben een uur
‘Wat doe je daar dan?’ krijg je regelmatig te horen wanneer je vertelt dat je als geestelijk verzorger in een ziekenhuis werkt. Meestal vertellen mijn collega’s en ik dan over ervaringen die we opdoen in contact met patiënten en hun verwanten, met studenten, met andere zorgverleners en met elkaar. De Raad van Bestuur vraagt de afdelingen om verhalen over het werk ter beschikking te stellen. Concreet laten zien wat je doet, bevordert begrip en onderlinge samenwerking. Dit Jaarbeeld is zo’n mogelijkheid om verhalen van ons werk met u te delen. U kunt lezen over ontmoetingen met patiënten, over het onderwijs dat we verzorgen en over onderzoek dat binnen onze afdeling verricht wordt. Dat zijn de drie academische kerntaken, die we delen met de andere afdelingen van het Radboudumc. Enkele verhalen gaan over onze bijdrage aan de patiëntenzorg op verschillende afdelingen en aan mensen uit diverse culturen. Die zorg roept ook ethische vragen op, zo blijkt. Inzake onderwijs krijgt u een beeld van het brede palet aan lessen en cursussen dat we verzorgen voor andere zorgverleners en voor geestelijk verzorgers – intern, extern en internationaal. Om het onderwijs te stroomlijnen en te verdiepen hebben we in 2014 ons KPV-Centrum een nieuwe naam gegeven: Expertisecentrum Geestelijke Verzorging en Pastoraat. Ons onderzoek omvat kortdurende projecten en langlopende promotietrajecten, studies binnen ons eigen vakgebied en interdisciplinaire en interfacultaire samenwerkingsprojecten. Met een overzicht van publicaties en overige activiteiten krijgt u een indruk van de wetenschappelijke kant van ons werk. Naast het werk van de vaste staf komt ook de bijdrage van tijdelijke medewerkers naar voren. Steeds meer is onze Dienst een dynamische werkomgeving waar ontwikkelingen binnen het vakgebied van de geestelijke verzorging geïntegreerd worden. Onder meer door de aandacht voor de spirituele dimensie kan het Radboudumc persoonsgerichte zorg bieden met onderscheidende kwaliteit.
De telefoon gaat. Op één van de afdelingen moet een moeilijk besluit worden genomen ten aanzien van de behandeling van een patiënt. Kun je bij het moreel beraad zijn? Kun je komen? Over twee uur, daar en daar. En, oh ja, kun je dit voorzitten? Als er zo’n telefoontje komt weet ik meteen weer waarom ik hier zo graag werk. Een besluit nemen vraagt zorg en aandacht. En tijd. Maar die nemen we hier in het Radboud. Als een behandelvraag heel ingewikkeld is doe je dat samen. In een moreel beraad.
Namens alle medewerkers van de Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat,
Ik verdiep me in de casus. Wat is er aan de hand? Wat speelt er allemaal? Wat zijn de behandel-alternatieven? Ik loop naar de afgesproken vergaderruimte. Iedereen komt binnen; verpleegkundigen, artsen, ethici, maatschappelijk werker(s). We hebben een uur. Kostbare tijd. Tijd voor een mensenleven. Tijd om samen te bezien wat het beste besluit is voor deze patiënt. Iedereen komt aan bod. In een moreel beraad telt ieders stem. We vinden een weg. Niet vanzelf, maar door goed naar elkaar te luisteren, af te wegen. Je vrij te voelen om te zeggen wat je denkt. Ik let goed op dat iedereen aan het woord kan komen. Dat gezegd wordt wat gezegd moet worden. Zo groeien we naar een besluit toe. Samen. Na afloop zegt een van de artsen tegen me. ‘Dit was goed: we zijn echt verder gekomen.’
Wim Smeets
Richart Huijzer
We zijn benieuwd naar uw reactie!
‘En nu jij…’ — een workshop voor mantelzorgers In het Radboudumc is een ‘Mantelzorgacademie’ in oprichting: een aanbod voor mantelzorgers, om hen te scholen en te ondersteunen in hun zorg voor een naaste. Een van de eerste initiatieven in dit kader vormde een breed opgezette avond voor mantelzorgers in de regio. Er was een informatiemarkt met stands van allerlei organisaties en er waren workshops rond praktische en meer inhoudelijke onderwerpen. Ik verzorgde een workshop waarin het eigen verhaal van de mantelzorger centraal stond: ‘En nu jij...’. Hoe maak jij het? Wat houdt jou bezig? En niet in de laatste plaats: wat houdt je gaande? Om de verhalen los te maken had ik foto’s meegebracht. Ik vroeg elk van de deelnemers om twee foto’s te kiezen: een die iets vertelde over hun zorgen en een die iets vertelde over hun vreugde in het mantelzorgen. Dat bleek goed te werken, beelden roepen heel direct ervaringen en emoties op. Een sleutelbos was voor iemand beeld van ‘de sleutel tot het hart’ – het bracht haar bij de liefde van waaruit ze al jaren voor haar zus zorgde. Een foto van een uitgebloeide paardenbloem riep bij een zoon de cyclus van het leven op: ‘vroeger zorgden mijn ouders voor mij, nu zijn ze oud geworden en zorg ik voor hen en later zullen mijn kinderen voor mij zorgen – hoop ik’. Zo te kunnen kijken bemoedigde hem te blijven zorgen voor zijn ouders, ook al was het soms veel.
Het werd een uur van echte ontmoetingen tussen mensen die elkaar niet kenden maar die in elkaars verhalen herkenning, erkenning en bemoediging vonden. Ans Bertens
Ervaringen van een trainee Sinds een paar jaar biedt de Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat aan afgestudeerde geestelijk verzorgers de mogelijkheid een jaar onder begeleiding te werken in het Radboudumc om ervaring op te doen en zich zodoende een betere kans op de arbeidsmarkt te verwerven. Ik ben zo’n trainee. Als geestelijk verzorger werk ik op twee afdelingen, ben ik toegevoegd aan het palliatief team en ga ik enkele malen voor in de zondagsviering. Ik geef les aan co-assistenten en ik draai mee in het rooster van bereikbare diensten. Veel nuttige en mooie ervaringen heb ik opgedaan. Een van de belangrijkste is dat ik het onschatbare belang heb leren kennen van artsen en verpleegkundigen die gevoelig zijn voor spiritualiteit. Zij signaleren vaak het eerst dat een patiënt behoefte heeft aan net iets meer. De geestelijke verzorging is geen eilandje in het ziekenhuis, een goede samenwerking met andere disciplines is onontbeerlijk. Ik dacht dat het vak van geestelijk verzorger een marginale positie had en twijfelde in het begin aan de betekenis ervan. Die twijfel is weg doordat ik heb ervaren hoe waardevol ons werk voor patiënten en medewerkers kan zijn. Soms zie ik patiënten bijna letterlijk opleven tijdens een gesprek en regelmatig krijg ik te horen hoe fijn mensen het vonden dat hun verhaal werd gehoord en verhelderd. Indringend maakte ik kennis met de kracht van rituelen. Voor of samen met een patiënt een kaarsje opsteken in het Stiltecentrum kan zoveel goeds teweeg brengen. Het voltrekken van rituelen heb ik leren kennen als een prachtige kant van het beroep. Het zal duidelijk zijn: ik ben blij met de kans die mij geboden is, ik heb ervaren dat dit voor mij het mooiste werk is dat er bestaat. Zijn er geen nadelen? Ja, voor mij is het jammer dat ik maar een jaar kan blijven... Riekie Dunnewind
‘Lucht’ geven
‘Fijn dat ik naar de viering kan’
Met de kinder-IC heb ik afgesproken dat ze mij in uitzonderlijke situaties waarin geestelijke zorg nodig is, ook thuis mogen bellen. En zo gebeurde...
In 2014 moesten we als Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat afscheid nemen van een vertrouwde ruimte. Jarenlang hadden we op zondagmorgen vieringen gehouden in het personeelsrestaurant. Dat werd dan omgebouwd tot een ruimte om te vieren. We waren eraan gehecht geraakt.
Het ging om een gesprek met een vrouw van wie de zoon een ernstig ongeluk had gehad; de vooruitzichten waren zeer somber. Moeder worstelde in haar verdriet met talloze vragen. ‘Ik heb het gevoel dat alle lucht uit mij wordt weggezogen’, vertelde ze. Ik dacht aan Prof. Manu Kierse, een veelgelezen auteur over verlies en verdriet, die zegt: ‘… als men een echtgenoot verliest, verliest men één van zijn ledematen. Als men zijn kind verliest, verliest men een long.’ De moeder stelde mij, en indirect zichzelf, de vraag: ‘Mag ik wel weggaan bij mijn ernstig zieke kind om thuis de verjaardag van mijn dochters zo goed en zo kwaad als het gaat te vieren?’. Het antwoord wist ze eigenlijk al, maar zij had iemand tegenover zich nodig die, zoals ze zei, ‘onbevooroordeeld, zonder raad en daad’, kon luisteren. Een gesprek als vorm van zelfrealisatie; een belangrijk aspect van het vak van geestelijk verzorger. In de weken van hoop en vrees die volgden spraken wij elkaar regelmatig, ook toen haar zoon voor revalidatie naar een andere afdeling ging. Samen oplopen, ‘lucht’ geven aan gedachten en gevoelens die een mens doen wankelen in een crisissituatie. Juist dit gaf de moeder een ijkpunt in de week om in vertrouwen te delen wat haar op dat moment het meest bezwaarde of hoop gaf bij de eerste tekenen van herstel. Na twee maanden namen we afscheid. Voor Kerst stuurde ze me een kaartje. Het ging steeds beter met haar zoon, hij fietste zelfstandig naar school en vond huiswerk maken ‘stom’.
Maar sinds april 2014 houden we onze vieringen in een nieuwe ruimte: de Tuinzaal.
Wat komt daar veel bij kijken! Alle vrijwilligers die aan onze dienst verbonden zijn moeten wennen. Waar zetten we de spullen die we nodig hebben? Hoe kunnen we die grote zaal het beste inrichten voor een viering? Als dan de eerste zondag aanbreekt dat we vieren in de Tuinzaal is dat allemaal gebeurd. Toen ik voor het eerst in de Tuinzaal stond was dat met een helm op. Het was nog een bouwput. Ik stond daar met de toenmalige directeur nieuwbouw. Maar ik voelde de ruimte toen al als een plek om bij elkaar te komen, een plek om te vieren, te delen. Op een zondag ben ik de voorganger. Na afloop spreek ik een vrouw die aan de viering deelnam. ‘Wat fijn dat u dit doet. Dat ik naar een viering kan, ook al lig ik in het ziekenhuis.’ Ik ben geraakt. Wat zij zegt is wat ik hoopte, daar onder die helm. Richart Huijzer
Ze bedankte mij: onze gesprekken hadden haar erg geholpen om die zware periode uit haar leven te kunnen dragen. Thomas van Heerde
Palliatieve zorg Mijn tomtom laat eenvoudigweg weten: ‘rijden maar!’. Volgens dit navigatiesysteem ben ik op de goede weg naar De Werelt in Lunteren, waar vanavond het Nationaal Congres Palliatieve Zorg geopend zal worden. Ik ben uitgenodigd om samen met enkele andere vertegenwoordigers uit de zorg op het plenaire podium in gesprek te gaan over palliatieve zorg. Ik ben ruim op tijd. Een rustige stem leidt mij over rotondes en afslagen. Maar langzaamaan word ik onrustig. Ik kan mij niet voorstellen dat de weg naar een Nationaal Congres over een onverlichte weg kan gaan, zelfs over een eenbaansweg en een zandpad. Eigenlijk is dit een sterke metafoor, zo bedenk ik opeens. Immers, artsen en verpleegkundigen vertellen aan patiënten in de palliatieve fase welke zorg hun geboden kan worden. De ‘route’ wordt uitgestippeld: ‘rijden maar!’. Maar ondertussen vraagt de patiënt zich af: waar gaat dit heen? Is dit niet een onwaarschijnlijke, misschien zelfs donkere weg? Kom ik wel op de plaats van bestemming? Waar ga ik eigenlijk naar toe?
Die avond wordt mij gevraagd, daar op dat podium in Lunteren, iets te vertellen over de spirituele dimensie binnen de palliatieve zorg. En vanuit de metafoor van de tomtom vertel ik: ook als wij aan alles hebben gedacht en de zorg goed geregeld is, blijkt aandacht voor de beleving van de patiënt een wezenlijk verschil te kunnen maken voor iemand om de weg te vinden. De simpele vraag: ‘Hoe gaat het met u?’ Jacqueline van Meurs
Geestelijke verzorging op Psychiatrie Op Psychiatrie werkt geestelijke verzorging anders dan op andere afdelingen. Er is hier (nog) meer aandacht voor de privacy en de autonomie van de patiënt. Dat betekent dat de geestelijk verzorger geen direct aanbod aan de patiënt kan doen, maar moet wachten tot de vraag om ondersteuning en begeleiding vanuit de patiënt zelf komt. Het contact komt meestal tot stand doordat patiënten mijn poster op de afdeling zien hangen. Daarop staat een foto van mij, de thema’s waarvoor men bij mij terecht kan, en hoe men mij kan bereiken. Zo kwam ik ook met een jongeman in gesprek. Hij was zijn leven gaan ervaren als zinloos en had gepoogd er een einde aan te maken. We zochten samen naar de manieren waarop hij eerder zin en betekenis had ervaren en spraken over zijn identiteit – als individu en als mens tussen andere mensen, over de dynamiek van geven en ontvangen. We keken wat er aan waardevols in zijn ‘bagagekoffertje’ zat. Zo’n ‘koffertje’ raakt in de loop van je leven gevuld met ervaringen, waarden en overtuigingen, en soms blijkt daar iets tussen te zitten dat in de huidige situatie goed van pas komt. Dit alles in de hoop dat hij een goed spoor zou vinden om na de opname op verder te gaan. Op deze specifieke manier, met deze specifieke focus, probeer ik de patiënt van dienst te zijn, naast en met de collega’s van de andere disciplines, die elke dag opnieuw hun best doen om samen goede zorg te leveren. Anneke de Vries
Islamitische geestelijke verzorging
Ik heb meegewerkt aan het tot stand komen van de film ‘Ik heb een dokter in Marokko’ over de beleving van ziekte en dood bij niet-westerse patiënten en over de dilemma’s waarmee zorgverleners geconfronteerd kunnen worden. De première was 25 juni 2014 in filmtheater Lux Nijmegen. Sindsdien gebruik ik deze film in het onderwijs en de bijscholing van zorgverleners binnen en buiten het Radboudumc. Inmiddels wordt de film ook door anderen gebruikt, zoals de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen (in de opleiding religiewetenschappen) van de Radboud Universiteit, de opleiding van medisch specialisten in eerstelijnsgeneeskunde en ouderengeneeskunde, de Health Academy en de palliatieve / terminale zorg intern en extern. Begeleiding van imams en stagiairs In 2014 is de pool imams die ik in het Radboudumc coördineer uitgebreid tot een pool die ook ten dienste staat van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ). Binnen de samenwerking van Radboudumc en CWZ heb ik, samen het hoofd van de Dienst Geestelijke Verzorging van het CWZ, het project ‘Zorgconsulent allochtone patiënten’ opgezet. In dit kader heeft de consulente Allochtonenzorg van het CWZ eerst enige tijd werkervaring opgedaan in het Radboudumc, waarbij ik haar heb begeleid. Daarnaast was ik stagebegeleider van een consulente Allochtonenzorg-in-opleiding. Consultaties in bijzondere omstandigheden en Commissie Allochtonenzorg Net als in eerdere jaren ben ik ook in 2014 regelmatig gevraagd voor consult in complexe situaties van zorgverlening aan niet-westerse patiënten in het Radboudumc en landelijk in diverse zorginstellingen. Vanuit de Commissie Allochtonenzorg bieden wij de afdelingen ondersteuning aan om de zorg van niet-westerse patiënten te verbeteren. Saïda Aoulad Baktit
Onderzoek Het gebeurt niet vaak dat geestelijk verzorgers schrijven in een tijdschrift voor anesthesiologen, maar deze zomer verscheen een artikel van enkele collega’s en mij in een prominent vakblad. Het beschrijft de resultaten van een focusgroepstudie onder zorgverleners (intensivisten, IC -verpleegkundigen en transplantatiecoördinatoren) die betrokken zijn bij het verzoek om orgaandonatie bij patiënten die hersendood zijn. Vraagstelling was: hoe zorgen we ervoor dat de nabestaanden van deze patiënten een goed besluit nemen? Nabestaanden reageren in de ogen van zorgverleners meer vanuit hun eigen waarden en normen dan die van de patiënt, de potentiële donor. Zorgverleners bevragen nabestaanden niet op hun argumenten, maar respecteren het besluit. Dat nabestaanden naderhand spijt kunnen hebben, omdat ze niet de wil van de overledene hebben gevolgd wordt soms vermoed, maar niet nagevraagd. Wij kwamen tot de hypothese dat een uitnodiging om (meer) tijd te nemen voor heroverweging van het besluit tot een meer weloverwogen besluit en mogelijk meer orgaandonaties zou ku nnen leiden. Jack de Groot
Onderzoek en projecten tijdelijk medewerkers Mw. drs. P.C. Andringa-Scheper MA: PRISM, een screeningsinstrument voor de geestelijke verzorging?, een onderzoek op de pijn- en longpoli van het UCCZ Dekkerswald. Mw. S.A. Crooijmans MA: Spirituele zorg als onderdeel van verpleegkundige zorg, een onderzoek onder verpleegkundigen van de kinderafdeling, mede onder verantwoordelijkheid van Universiteit voor Humanistiek te Utrecht. Mw. drs. S.H.E. Grevel: medewerking aan de film Word je gehoord?, waarin samenwerken de Commissie Identiteit Radboudumc en het Centrum voor Ethiek van de Radboud Universiteit. Mw. M.E. Jansen-van Rosendaal: Rituelen in het Kinderziekenhuis, een onderzoek op de kinderafdeling, mede onder verantwoordelijkheid van de Universiteit Utrecht. Mw. J. van Nieuwenhuyzen MA: Alleen, maar niet eenzaam?, een onderzoek op de kinderafdeling mede onder verantwoordelijkheid van de Faculteit Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen van de Radboud Universiteit. Mw. M.L. Rol BSc: De invloed van geestelijke verzorging op het welbevinden van patiënten na in opzet curatieve chirurgische ingrepen, een onderzoek bij patiënten van Heelkunde. Drs. J.A. Hamers: Onderzoek naar kwaliteit van leven en kwaliteit van zorg in een setting van poliklinische geestelijke verzorging, een onderzoek op een aantal poliklinieken. Mw. M.E.C. van Hoek Msc: onderzoeksondersteuning. Onderwijs en nascholing Op 2 april 2014 organiseerden de onderzoekswerkgroepen Spirit en Respire in samenwerking met Lectoraat Zorg en Zingeving van de Gereformeerde Hogeschool Zwolle, de Commissie Wetenschap van de Vereniging van Geestelijk Verzorgers in Zorginstellingen en ons KPV-centrum een expertmeeting onder de titel ‘Spiritualiteit in de zorg – In gesprek met Mark Cobb’. Bij deze gelegenheid werd ons KPV-centrum omgedoopt tot Expertisecentrum Geestelijke Verzorging en Pastoraat. Al onze trainingen en cursussen in het kader van nascholing van geestelijk verzorgers zijn ondergebracht in dit Expertisecentrum. Naast de cursus Geestelijke Verzorging 1 voor beginnende geestelijk verzorgers is er ook een nieuwe cursus Geestelijke Verzorging 2 opgezet en samen met de Universiteit Utrecht gegeven, met in 2014 als thema Rituals in Life. The Meaning and Conduct of Rituals in Daily Life, Life Events and Life Crises (zie ook hieronder). De cursus Morele Counseling en Moreel Beraad is driemaal gegeven, eenmaal in Nijmegen, eenmaal in het Leids Universitair Medisch Centrum en eenmaal op locatie. Ook is er weer een cursus Klinische Pastorale Vorming gegeven. Ditmaal waren er onder de deelnemers een islamitisch Cursusgroep Klinische Pastorale Vorming 2014 geestelijk verzorger en een straatpastor. en trainer Anneke de Vries
Ook geestelijk verzorgers in opleiding kregen onderwijs van ons, aan de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen van de Radboud Universiteit en aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht. Daarnaast hebben wij onderwijs gegeven aan artsen en verpleegkundigen in opleiding aan de Radboud Zorgacademie, aan de Faculteit Geneeskunde, aan de VOSON en op verschillende klinische afdelingen. Bij dit onderwijs is ons doel zorgverleners beter toe te rusten de patiënt ook in spiritueel opzicht als partner te gaan of blijven zien. Dit jaar hebben wij de eerste stappen gezet naar samenwerking met het Zentrum Seelsorge und Beratung der Evangelischen Kirche in Hessen und Nassau in Friedberg (nabij Frankfurt am Main), een vergelijkbaar nascholingscentrum als ons Expertisecentrum maar met veel meer ervaring in het trainen van islamitische geestelijk verzorgers. Anneke de Vries
Delegatie van het Zentrum Seelsorge und Beratung uit Frankfurt en Anneke de Vries
Utrecht Summer School ‘Rituals in Life’ Voor het eerst in Nederland werd een interlevensbeschouwelijke, interculturele en interdisciplinaire cursus rond rituelen gehouden. Deelnemers uit eigen land, West-Europa, Afrika, Azië en de VS luisterden eind augustus 2014 een week lang naar experts uit de wereld van geestelijke verzorging, pastoraat, psychotherapie en onderwijs. De praktijk van ‘oude en nieuwe rituelen’ kwam aan bod via presentaties van rituele practici en onderzoekers. Boeiend waren de onderlinge uitwisselingen over de betekenis van rituelen in crisissituaties, en over de vraag in hoeverre rituele gevoeligheid aangeleerd kan worden. De cursusweek werd door het Cursusgroep Rituals in Life Expertisecentrum Geestelijke Verzorging en Pastoraat en trainer Wim Smeets georganiseerd in samenwerking met de Summerschool van de Universiteit Utrecht en de Hogeschool Geesteswetenschappen. Wim Smeets Symposium Levensbeschouwelijke Biografie Vanuit onze dienst hebben we meegewerkt aan een symposium op 12 december over de ontwikkeling van de spirituele competentie in de vorming tot geestelijk verzorger. Eerst werd een model voor het beschrijven van de eigen levensbeschouwelijke biografie gepresenteerd door begeleiders en studenten. Vervolgens kwamen alternatieve modellen aan bod, die ook in onze KPV-basistraining op een of andere wijze een plek hebben. Tenslotte werd op de spirituele competentie gereflecteerd vanuit het bredere perspectief van curriculumontwikkeling, onderzoek en beleid van de beroepsvereniging. Ik maakte deel uit van de symposiumcommissie. Wim Smeets Publicaties Becking, B., Smeets, W., Waveren Hogervorst, C. van (2014). Teksten in herdenkingsbijeenkomsten: Voor ‘elk wat wils’ of richten op grootste gemene deler? Tijdschrift Geestelijke Verzorging 17(75), 37-41. Berger, U., Smeets, W., Eerden, H. van, & Goch, W. van (2014). Betekenis geven – een essentiële menselijke functie: de spirituele zelfbeleving van psychiatrische patiënten. Psyche en Geloof 25/2, 142-147. Groot, J. de, Vernooij-Dassen, M., Vries, A. de, Hoedemaekers, C., Hoitsma, A., Smeets, W., Leeuwen, E. van. Intensive Care Staff, the Donation Request and Relatives' Satisfaction with the Decision: a Focus Group Study. BMC Anesthesiology 2014, 14:52. Leget, C., Meurs, J. van, Brand, M. van den (2014). Spirituele vragen verkennen. Aanbevelingen voor de praktijk. Oncologica 31/1, 38-42. Meurs, J. van (2014). De zorg om het verhaal. Spreken over de dood in het algemene ziekenhuis. Handelingen 41/2, 29-38. Smeets, W., Morice-Calkhoven, T. (2014). From Ministry Towards Spiritual Competence: Changing Perspectives in Spiritual Care in the Netherlands. Journal of Empirical Theology 27/1, 103-129. Vries A. de (2014), recensies van: Marthe Link, Samen redden wij het wel. Narratio 2014, in: Nieuwsbrief Stichting VPSG 2014/2015 4; Jan Bodisco Massink, Tussen de regels. Psychotherapeutische vaardigheden voor pastoraat en geestelijke verzorging. KSGV 2013, in: Tijdschrift Geestelijke Verzorging 17(75), 62–63; Francis Spufford, Dit is geen verdediging! Waarom het christendom ondanks alles verrassend veel emotionele diepgang heeft. Ten Have 2013, in: Tijdschrift Geestelijke Verzorging 17(74), 64–65. Overige activiteiten Saïda Aoulad Baktit: medewerking aan en presentatie van de film Ik heb een dokter in Marokko , 25 juni 2014, Nijmegen. Jack de Groot: organisatie van twee thema-avonden over orgaandonatie vanuit Centrum Salesiaanse spiritualiteit in Schijndel; ombudsman van de European Master of Bioethics; keynote speaker studiedag FARA, Brussel en inbreng via workshop over morele besluitvorming rond zwangerschapskeuzes; gastspreker bij keuzeweek ethiek studenten geneeskunde over orgaandonatie, besnijdenis en religie; cursus Levensbeschouwelijke Counseling en cursus Morele Counseling gegeven aan de Master geestelijke verzorging Universiteit Utrecht (met H. Evers en M. van Hoek); presentatie onderzoek orgaandonatie t.b.v. studiemiddag Commissie Wetenschap VGVZ; trainer studiedag Morele Counseling Staf FARA Heverlee, België (met H. Evers en M. van Hoek). Jacqueline van Meurs: docent in de internationale Advanced course ‘Suffering, Death and Palliative Care’ (IQ Healthcare); onderwijs Spirituele zorg: levensvragen en rituelen voor aio’s ouderengeneeskunde jaar 3 (Voson); sessie Rouw, verliesverwerking en spiritualiteit, Oncologiedagen ‘Ontwikkeling & Ontplooiing’, november 2014 ReeHorst, Ede; bijdrage nascholing huisartsen palliatieve zorg Zuid Gelderland: Zorg voor
het levenseinde – levenseindegesprekken en scenariodenken, december 2014; verzorging Jubileumlezing VPTZ (20 jaar) Verkadefabriek 's-Hertogenbosch (met specialist ouderengeneeskunde M. Verkuylen); deelname Masterclass Spiritualiteit in de Palliatieve Zorg, Stichting Leerhuizen; deelname Expertmeeting Zorginhoudelijke innovaties van ZonMw in kader van nieuwe programma Palliatieve Zorg; bijdrage op Nationaal Congres Palliatieve Zorg, Lunteren, november 2014. Wim Smeets: coördinator overleg opleidingen geestelijke verzorging HBO-WO in Nederland; organisatie van een international expertmeeting spirituele zorg, 2 april 2014, Nijmegen; lezing Understanding Meaning and Spirituality: a Synoptic Operationalization; deelname studiedag KU Leuven en beroepsvereniging pastoraal werkenden Vlaanderen, 14 juni 2014, Leuven; paneldiscussie met prof. Christina Puchalski en workshopbijdrage Screeningsvragen en spiritualiteit; deelname expertmeeting ZonMw. Wim Smeets en Anneke de Vries: respectievelijk deelname en voorbereiding, organisatie en deelname jaarcongres van de Society for Intercultural Pastoral Care and Couselling: The Other Religion and Tradition as Blessing. Exploring Spiritual Potentials for Care and Counselling, september 2014, Mennorode. Anneke de Vries: overleg over organisatie en nascholing van geestelijk verzorgers in Duitsland met een delegatie van het Zentrum Seelsorge und Beratung der Evangelischen Kirche in Hessen und Nassau, september 2014; gastdocentschap Gesprekspracticum bij de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen van de Radboud Universiteit, najaar 2014. Lidmaatschappen/deelname groepen Saïda Aoulad Baktit: lid commissie Allochtonenzorg. Jack de Groot: deelname werkgroep Onderzoek Initiële Opleidingen SKGV (Stichting Kwaliteitsregister Geestelijk Verzorgers); deelname ‘journalclub’ (promovendi prof. dr. Myrna Vernooij-Dassen); deelname tweemaandelijkse bijeenkomsten van promovendi verplegingswetenschappen. Jack de Groot, Wim Smeets en Anneke de Vries: deelname intervisiegroep voor supervisoren. Richart Huijzer: lid Commissie Medische Ethiek; lid Team Moreel Beraad; lid Commissie Opleidingen SKGV. Richart Huijzer en Wim Smeets: respectievelijk secretaris en lid Commissie Wetenschap VGVZ (Vereniging van Geestelijk Verzorgers in Zorginstellingen). Richart Huijzer en Anneke de Vries: deelname bijeenkomsten werkgemeenschap predikanten PKN (Protestantse Kerk in Nederland). Jacqueline van Meurs: lid bestuur stichting GVPZ (Geestelijk Verzorgers binnen de Palliatieve Zorg thuis); lid Programmaraad NPZZG (Netwerk Palliatieve Zorg Zuid Gelderland); lid Commissie Oncologische en Palliatieve Zorg van de VGVZ; binnen IKNL (Integraal Kankercentrum Nederland) lid van de werkgroep Quapal, voor kwaliteitsverbetering palliatieve zorg. Wim Smeets: deelname bijeenkomsten bestuur Raad KPV (Klinische Pastorale Vorming) en Pastorale Supervisie in Nederland; voorzitter onderzoekswerkgroep Spirit (Spiritualiteit); deelname onderzoeksbijeenkomsten Religiewetenschap en Theologie. Wim Smeets en Anneke de Vries: deelname centrumopleidersberaad KPV en Pastorale Supervisie in Nederland.
Medewerkers Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat Geestelijk verzorgers/pastores: mw. drs. J.H.C.M. Bertens, mw. drs. J.J.A.M. de Groot, drs. R. Huijzer (manager bedrijfsvoering), mw. drs. G. Modderkolk, mw. drs. J.M.J. van Meurs, mw. drs. M.A. Singendonk, dr. W. Smeets (diensthoofd) en mw. dr. J.E. de Vries, Islamitisch geestelijk begeleider/zorgconsulent allochtone patiënten: mw. S. Aoulad Baktit Secretariaat: mw. S. Ebbeng en mw. J. Maes-Janssen Tijdelijk medewerkers (Geestelijk verzorgers i.o./trainees werkervaring/onderzoek: dr. M. Abbassi, mw. drs. P.C. Andringa-Scheper MA, mw. S.A. Crooijmans MA, drs. E.H.E. Diersmann BA, mw. H. Dunnewind BA, mw. A. ten Elzen MA, mw. M. Ezzahouani, mw. drs. S.H.E. Grevel, drs. J.A. Hamers MA, T.P.G. van Heerde MA, mw. A. van Herwaarden BA, mw. M.E.C. van Hoek MSc, mw. drs. A. Hogenbirk, mw. B. Jabry, mw. M.E. Jansen-van Rosendaal MA, mw. J. van Nieuwenhuyzen MA, mw. drs. T. Niel en-Rosier MA, mw. dr. M. Polman en mw. M.L. Rol BSc Postadres, contact en informatie Radboudumc 20/Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Telefoon: (024) 36 13320 Email:
[email protected] Intranet: http://portal.umcn.nl/organisatie/gvp/Pages/home.aspx Internet: http://www.radboudumc.nl/Zorg/Afdelingen/GeestelijkeVerzorgingenPastoraat
