Jaarverslag pastoraat en geestelijke verzorging

Jaarverslag pastoraat en geestelijke verzorging

2014

Colofon Pastoraat en geestelijke verzorging VU medisch centrum ZH 0 C 65.2 De Boelelaan 1117 1081 HV Amsterdam Postbus 7057 1007 MB Amsterdam Telefoon (020) 444 43475 E-mail: [email protected] Redactie: E. van Halsema Grafische vormgeving: Gerda Lieftink DPC VUmc Amsterdam Voorjaar 2015

| Inhoud Voorwoord

4

Patiëntenzorg

5

Zorg voor patiënten

5

Poli en dagbehandeling

6

Bereikbaarheidsdienst

6

Boekje ‘Tussen donker en licht’

8

Radio VUmc

8

Vieringen en bijeenkomsten

10

Kapelvieringen

10

Vrijdagmiddag gebed

10

Familiebijeenkomst

11

Lunchconcertserie Kapel

12

Exposities

13

Symposium ‘Ruimte voor verschil’

13

Onderwijs en Opleidingen

15

Klinische lessen

15

Actief Pastoraat

15

Schrijven helpt

15

Stagiaires

16

Projecten

17

Interculturalisatie, culturele diversiteit en de zorg voor patiënten met een migrantenachtergrond

17

Bijlage 1, medewerkers dienst PGV 2014

18

Jaarverslag pastoraat en geestelijke verzorging | 2014

3

| Voorwoord Als motto voor dit jaar is gekozen voor ‘Zinvolle zorg’. Wat maakt zorg zinvol? Geestelijke verzorging aan patiënten en hun naasten is de kerntaak van onze dienst. Een patiënt vertelt in dit jaarverslag dat hij door zijn ziekte zijn leven nieuw moet oppakken. Dit wordt benoemd als ‘een sprong in het diepe.’ Het bijstaan van patiënten en hun familie wanneer zij geconfronteerd worden met ziekte en het begeleiden van hen in het zoeken naar betekenis, zin en levensoriëntatie, staat bij ons als geestelijk verzorgers voorop. U kunt lezen dat we hier ook ’s nachts en in het weekend voor klaar staan. Dit doen we in samenwerking met collega’s uit het AMC. Gesprek kan een middel zijn om te zoeken naar wat zinvol is, maar we laten in dit jaarverslag zien dat dit ook kan op andere manieren. Schrijven of tekenen en schilderen kan zo’n manier zijn. Hiervoor is de cursus ‘Schrijven helpt’ ontwikkeld. Dat het ziekenhuis kan functioneren als atelier laat een van onze tentoonstellingen zien. Het onderwijs geven aan artsen in opleiding, aan stagiairs en aan collega geestelijk verzorgers is ook een middel om samen te zoeken naar en aan elkaar door te geven wat zinvol is. Over al deze activiteiten treft u informatie aan.

4


Bijzonder was het afgelopen jaar de week ‘Kleurrijk Verbinden’, waarin aandacht voor de verschillende culturele achtergronden van patiënten werd gevraagd. Weet u dat het vrijdagmiddaggebed behalve door moslim patiënten en medewerkers bezocht kan worden door iedere geïnteresseerde? Ik wens u veel leesplezier en zin toe. Mocht u vragen hebben naar aanleiding van dit verslag, aarzel dan niet contact met ons op te nemen.

Drs. Benita Spronk Hoofd Dienst pastoraat en geestelijke verzorging

| Patiëntenzorg Zorg voor patiënten Kern van het werk van de geestelijk verzorger is het bezoeken en begeleiden van patiënten. Daar hebben we in 2014 dan ook de meeste tijd aan besteed. Contact met patiënten ontstaat op verschillende manieren. De patiënt vraagt zelf om een gesprek met de geestelijk verzorger, bijvoorbeeld bij intake of later in de opname. Ook komen vragen van artsen en verpleegkundigen, die van mening zijn dat een patiënt baat zou kunnen hebben bij een gesprek. Tenslotte komen contacten voort uit het ‘van bed naar bed gaan’ op de afdelingen. Goed contact met de afdeling is een vereiste: men moet weten wie je bent en hoe je je opstelt tegenover de patiënt. We nemen dan ook zoveel mogelijk deel aan multidisciplinair overleg zodat we weten wat er speelt. Daarnaast geven we regelmatig klinische lessen aan verpleegkundigen en artsen (in opleiding) om de bekendheid van geestelijke verzorging te vergroten en om aan het werk gerelateerde zaken met onze medische collega’s te bespreken. Nieuw – en dus in ontwikkeling - is het idee om vast onderdeel uit te maken van het behandelprogramma: patiënten die een bepaalde intensieve behandeling of grote operatie moeten ondergaan, worden bij opname door de geestelijk verzorger bezocht en – als dat gewenst is – verder begeleid. Naast het werk in de kliniek zijn er ook gesprekken op de dagbehandeling en in de wachtkamer van de polikliniek: toevallige ontmoetingen en terugkerende contacten met mensen in de verschillende fasen van hun ziekteproces. Een paar voorbeelden: Ontmoeting op de polikliniek ‘Oh, je bent geestelijke verzorger. Die heb ik ook aan mijn bed gehad toen ik opgenomen was voor chemokuren. Zij was mijn steun en toeverlaat. Je krijgt natuurlijk niet de hele dag bezoek, dus dan is het wel fijn als er iemand geregeld langskomt om wat bij te praten. Het breekt de dag in tweeën en het geeft je wat zicht op waar je mee bezig bent.’

Geestelijke verzorging op de kinderafdeling betekent vaak dat er gesprekken zijn met de ouders over wat er met ze gebeurt op het moment dat hun kind ernstig ziek wordt. In samenwerking en –spraak met de andere hulpverleners, medisch pedagogisch werk, medische psychologie en maatschappelijk werk, neemt de geestelijk verzorger zijn of haar eigen plaats in. Op de kinderafdeling ‘U hoeft niets voor ons te doen, het is alleen al fijn dat u aan ons gedacht heeft. Mies krijgt haar vierde kuur en het valt ons zwaar’ Op de afdeling heelkundige oncologie liggen mensen vaak langere tijd vanwege zware operaties, die nogal eens gepaard gaan met complicaties. Naast de fysieke zwaarte van de opnamen, maakt de context van het ziekenhuis de periode van opname voor veel patiënten pittig: afhankelijk zijn, last hebben van elkaar en onzeker zijn over de toekomst. Bij oncologie ‘Het gaat gelukkig een stuk beter met me. Maar dat mag ook wel een keer na vijf weken. Ik heb zoveel pijn gehad, dat kan je je niet voorstellen. En nu mag ik waarschijnlijk naar huis en durf ik eigenlijk niet… wat zeg je daarvan?’ ‘Wat houd je tegen?’ ‘Tja, ik ben bang dat als ik thuis ben de koorts weer opkomt en dat ik dan niet snel genoeg hier ben.’ ‘Wil je dan hier blijven?’ ‘Nee, hier wil ik ook weg, ik ben het helemaal zat!’ ‘Misschien is het aan de ene kant logisch dat je je lichaam niet vertrouwt, maar is het aan de andere ook zaak dat je het aandurft de sprong in het diepe te maken.’ Iedere afdeling kent zijn eigen problematiek, ieder ziektebeeld eigen herkenbare verhalen. De geestelijk verzorger loopt een eindje met de patiënt op om die verhalen en problemen te horen en samen uit te diepen.


5

Elke werkdag na de lunch is één van de geestelijk verzorgers aanwezig op de lifestyle polikliniek VUmc Cancer Center Amsterdam. Wekelijks zijn we met 5 collega’s 1 à 2 uur beschikbaar voor patiënten. We hebben er een kamer om patiënten te ontvangen, maar meestal zoeken we zelf contact met hen. Steeds meer patiënten die daar regelmatig komen, verwachten de geestelijk verzorger terug te zien met wie ze eerder een gesprek hebben gehad. Zo langzamerhand kennen de medewerkers en vrijwilligers ons. Regelmatig schakelt de patiëntenvoorlichter ons in en ook artsen weten ons te vinden. Sinds 2013 werken we ook op de Dagbehandeling oncologie, hematologie en longenoncologie, op afdeling 5 W. Dit initiatief is klein begonnen met het bezoeken van patiënten op maandag en woensdag. Inmiddels zijn we vier dagen per week op de dagbehandeling actief om patiënten te ondersteunen. Patiënten voelen zich welkom op deze afdeling waar persoonlijke aandacht en het opvallende interieur bijdragen aan het welbevinden. We vermoeden ook dat de openheid van de afdeling drempelverlagend voor ons werkt. Immers men ziet wat we doen: rondlopen van de één naar de ander, even kennismaken, een kort gesprek voeren. En als het contact wat intensiever of diepgaander is pakken we er een stoel bij. Verder is het altijd mogelijk de ruimte met een gordijn te sluiten voor wat meer privacy. De samenwerking met de verpleging is uitstekend. Dikwijls heeft men een verwijzing voor die middag. Zij weten ons te vinden en waarderen onze directe beschikbaarheid . De evaluatie met hen viel wederzijds heel positief uit.

of VUmc de volgende dag de zorg voort. De eerste grafiek toont het aantal oproepen per jaar, verdeeld over beide ziekenhuizen. Opvallend is – na een daling in 2013- het toenemend aantal oproepen met name voor VUmc. Oproepen Bereikbaarheidsdienst (buiten kantooruren) 120

90

Aantal oproepen

Poli en dagbehandeling

39

53 58

60

30

0

36

55

53

41

44

2013

2014

VUmc AMC

2011

2012

De tweede grafiek geeft inzicht in de levensovertuiging van de patiënt. Wanneer het levenseinde nadert, vragen met name patiënten met een katholieke achtergrond de geestelijk verzorger om steun in de vorm van de ziekenzalving. Islamitische patiënten vragen naast bijstand in kritieke fasen veelal om hulp bij moeilijke beslissingen zoals het stopzetten van een medische behandeling. Patiënten met een andere levensovertuiging, waaronder protestanten uit diverse richtingen, Hindoes en Boeddhisten doen in vergelijking minder vaak een beroep op de bereikbaarheidsdienst. Ook komt het voor dat patiënten zonder specifiek kenbaar gemaakte levensovertuiging om geestelijke verzorging vragen. Meestal betreft het dan een noodsituatie waarin patiënten of hun familieleden geconfronteerd worden met heftige problematiek, zoals een ernstig trauma of een plotseling overlijden. Oproepen Bereikbaarheidsdienst (buiten kantooruren) naar levensovertuiging 120

Bereikbaarheidsdienst

20 90

6


Aantal oproepen

Sinds een aantal jaren werken wij samen met de Dienst Geestelijke Verzorging van het AMC in de bereikbaarheidsdienst buiten kantooruren. Dit betekent dat er in geval van nood tussen 17.00 en 9.00 uur én in de weekenden een geestelijk verzorger kan worden opgeroepen. Van elke oproep wordt een verslag gemaakt en zo nodig zet de eigen geestelijk verzorger in AMC

26 25 42

60

21 33

29 26 30

40

0

2011

44

43 30

2012

2013

Overig Moslim RK

2014


Uit: ‘Tussen donker en licht’, gebeden en gedachten

7

Boekje ‘Tussen donker en licht’

Radio VUmc

Mensen die met ziekte te maken hebben, zowel de zieken zelf als hun naasten, ervaren het leven vaak als in een soort bouillonblokje, te compact en te sterk. Afleiding zoeken lukt niet en voor goede reflectie is vaak nog te weinig afstand. Dan kan het soms helpen om een tekst te lezen van een paar regels, die raakt, of om een beeld te zien, dat meteen een gevoel oproept dat je herkent.

Radio VUmc is de huisomroep van het VU Medisch Centrum sinds 1975 en ondergebracht bij PGV. Zij zendt vrijwel iedere doordeweekse dag ‘s avonds uit. Van maandag tot en met vrijdag geeft een vast team van vrijwilligers met veel inzet en plezier invulling aan de uitzending van die avond. Deze uitzendingen, tussen 18:00 uur en 22:00 uur, zijn live te volgen via de radio aan het bed en via www.radiovumc.nl. Op andere momenten zijn herhalingen te beluisteren en een divers aanbod van muziek, nieuws en verstrooiing gericht op alle patiënten, medewerkers en studenten van VUmc. Teams samengesteld uit vrijwilligers van verschillende avonden maken – vaak jaarlijks terugkerende - specials rond bijzondere momenten of gebeurtenissen. Voorbeelden hiervan zijn de jaarlijkse kerstuitzending, een special rond het Eurovisie Songfestival en een live verslag van de jaarlijkse Gebouwenloop. Radio VUmc heeft als motto “Klinkt goed, voelt beter” en stelt zich ten doel om patiënten en medewerkers van het VU Medisch Centrum te verbinden, te informeren, te vermaken en hun situatie draaglijker te maken.

Gedachten en gebeden vanuit alle levensbeschouwelijke hoofdstromen, aangeboden aan patiënten en te koop voor iedereen. Dat stond ons voor ogen toen wij aan dit project begonnen. De eerste uitgave in 2007 met teksten vanuit de drie verwante stromen: Jodendom, Christendom en Islam, met een oplage van 2500 exemplaren was binnen drie jaar uitverkocht. In 2014 verscheen de uitgebreide heruitgave van “Tussen donker en licht” . Ook vakgenoten vanuit het Boeddhisme, Hindoeïsme en Humanisme hebben, naast Rabbijnen en Imams met ons samengewerkt. Het beeldmateriaal is deels gemaakt door fotografen die wij kennen. Daarom versterken de beelden de teksten en omgekeerd versterken de teksten de beelden. Het was verrijkend om samen te werken met al die betrokken deskundigen vanuit de verschillende levensbeschouwingen en met de kunstfotografen en niet te vergeten de vormgeefster en de uitgever. De VU Vereniging wilde het geheel grotendeels bekostigen. We zijn hen daar zeer erkentelijk voor.

8



9

| Vieringen en bijeenkomsten Kapelvieringen

Vrijdagmiddag gebed

In 2014 hebben wij als dienst elke zondag een oecumenische kapelviering gehouden. De diensten zijn live via een intern televisiekanaal te volgen. De kapelviering is een moment waarin de patiënten tot rust kunnen komen, even weg zijn van de afdeling en kunnen nadenken over het leven en hun ziekte aan de hand van de teksten die worden gelezen en de liederen die worden gezongen, onder begeleiding van de organist of pianist. Na de viering is er koffie en thee met iets erbij en ontstaan er spontane gesprekken tussen patiënten onderling en tussen patiënten en de andere bezoekers. De vieringen werden ook in 2014 gedragen door een enthousiaste groep vrijwilligers en stagiaires (1e jaars studenten Maatschappelijk Werk van de Hogeschool van Amsterdam). Zij brengen patiënten, die ingaan op de uitnodiging om deel te nemen aan deze dienst, naar de kapel en na dienst weer terug naar de afdeling. Na jarenlange trouwe dienst hebben de meeste oudere vrijwilligers hun taak neergelegd. Een aantal jonge en gedreven mensen heeft het voortouw stevig in handen; zij brengen nieuwe energie in en rond de kapelvieringen. De diversiteit aan culturen die VUmc kenmerkt, begint nu ook in deze groep zichtbaar te worden. Daarnaast is ook de ondersteuning van de protestante kerk in Amstelveen het afgelopen jaar onontbeerlijk gebleken: zij levert de vrijwilligers die de dienst mede liturgisch vormgeven door teksten voor te dragen, mee voor te gaan in gebed en communie/avondmaal rond te delen.

Iedere vrijdag wordt er in VUmc een vrijdaggebed gehouden. De dienst is voornamelijk bedoeld voor patiënten en familieleden die hier aanwezig zijn in het ziekenhuis. Eind 2014 is begonnen met de aansluiting op het interne televisiekanaal, zodat patiënten ook op hun kamer kunnen meekijken. De ouders op de kinderafdeling en familieleden van patiënten die op intensive care liggen, maken veel gebruik van de diensten die in de islamitische gebedsruimte worden gehouden. Het vrijdaggebed wordt ook bijgewoond door studenten, personeel en poli patiënten. De islamitische gebedsruimte van het VUmc wordt de hele dag door bezocht.

10


Het vrijdaggebed werd ook door nieuwsgierige nietmoslims bijgewoond. Artsen, verpleegkundigen en andere hulpverleners die een kijkje willen nemen hoe de moslims hun gebedsdienst verrichten, komen naar de islamitische gebedsruimte van het VUmc. Het vrijdaggebed staat onder leiding van de imam/ geestelijk verzorger van het VUmc. Het vrijdagmiddaggebed bestaat uit een preek en een gebed. De preek duurt ongeveer een kwartier en het gebed vier minuten. De meest voorkomende thema’s in de preken zijn: zingeving, ethische en spirituele vragen in relatie tot gezondheidzorg, religieuze vragen en levensvragen. De islamitische gebedsruimte van het VUmc is een sfeervolle ruimte waar patiënten en familieleden zich in alle rust even kunnen terugtrekken. De islamitische gebedsruimte is dag en nacht open. Familieleden, van patiënten die in kritische toestand verkeren, trekken zich hier terug om voor hun dierbare te bidden en in volledige stilte te ervaren wat er gaande is.

Familiebijeenkomst VUmc beschikt over een kinderafdeling waar veel verschillende disciplines werkzaam zijn. Eén van de terreinen waarop de geestelijk verzorger, het psychosociale team en verpleegkundigen van de kinderafdeling nauw samenwerken is dat van de familiebijeenkomst voor ouders van overleden kinderen. Elk jaar worden in deze bijeenkomst de kinderen herdacht die in het voorbije jaar in VUmc, of na hun ontslag uit VUmc, zijn overleden. Voor deze bijeenkomst worden de ouders/verzorgers en hun familie uitgenodigd. Telkens blijkt dat aan deze uitnodiging veel gehoor wordt gegeven. In de bijeenkomst klinkt passende pianomuziek, wordt een korte toespraak gehouden door de geestelijk verzorger, wordt een verhaal voor de aanwezige kinderen verteld, leest een verpleegkundige een gedicht voor, en worden, door enkele andere medewerkers, de namen van de kinderen genoemd, waarna de aanwezige ouders een kaars kunnen aansteken voor hun overleden kind. Door familie van de kinderen meegebrachte bloemen krijgen een geschikte plaats in de kapel waar de bijeen komst wordt gehouden. Ook worden herinneringsbladen, die door ouders, broertjes of zusjes van het overleden kind zijn meegebracht, verzameld en in een herinneringsboek gebundeld. Dit boek blijft bewaard bij de Dienst Pastoraat en Geestelijke Verzorging en kan door ouders altijd worden ingezien. De familiebijeenkomst heeft een algemeen karakter en wordt niet georganiseerd vanuit of voor een bepaalde geloofs- of levensbeschouwelijke richting. Ze staat open voor alle ouders, familie en vrienden van een kind – gelovig of niet. Na afloop van de samenkomst is er gelegenheid om na te praten en andere ouders en/of medewerkers van de kinderafdeling (o.a. artsen, verpleegkundigen, geestelijk verzorger etc.) te ontmoeten. De familiebijeenkomst blijkt elke keer weer te voorzien in een grote behoefte, en steunt ouders/verzorgers, familie en vrienden van de overleden kinderen in hun gemis en verdriet. In de bijeenkomst van dit jaar waren er 48 aanmeldingen.


11

Lunchconcertserie Kapel Sinds 2011 heeft de dienst PGV dankzij een financiële toewijzing van de Raad van Bestuur een verbindend en muzikaal evenement in VUmc gecreëerd. Door iedere tweede donderdag van de maand een klassiek concert in de intieme setting van de kapel te organiseren, is het concert een begrip geworden en is er een gevarieerd publiek met een vaste kern ontstaan. Alleen in de maanden juli en augustus zijn er vanwege de vakantieperiode geen concerten. Maandelijks wordt het concert door gemiddeld 50 medewerkers bezocht. Daarnaast zijn er meestal ook enkele patiënten van de Transfer afdeling. Ook buurtbewoners mogen wij tot onze gasten rekenen. Dankzij de TV verbinding kunnen bovendien in principe alle patiënten in VUmc via het interne TV kanaal live meekijken vanaf hun kamer. De concertserie wordt georganiseerd door een studente geneeskunde en een van onze medewerkers. De musici zijn doorgaans jonge mensen die óf in de eindfase van het conservatorium zitten, óf aan hun professionele carrière zijn begonnen. De kwaliteit van het gebodene is zonder meer hoog. Het concert in de maand oktober was in samenwerking met de programmaleider Interculturalisatie gewijd aan de Joodse feestdag Jom Kipoer. Voor het concert in de maand december zochten wij het contact met de nabij gelegen British School in Amsterdam Zuid, wat resulteerde in een optreden van het koor van deze school. De concertserie is een bijeenkomst van inspiratie en emotie. Het unieke is dat mensen van zoveel verschillende professie en afdelingen bijeenkomen, midden in hun werkdag even helemaal weg zijn uit hun dagelijkse bezigheden en gezamenlijk kunnen genieten van prachtige muziek.

Programma 2014 9 januari Gerlieke Aartsen, hobo en Vasile Nedea, accordeon 13 februari Yvonne Kok, mezzosopraan en Cecily Lock, piano 13 maart

DiviDivi3 Trio, fluit, hobo en klarinet

10 april Daria van den Bercken, piano 8 mei Esther Kuiper, mezzosopraan en Cecily Lock, piano 12 juni

Amatis Piano Trio

11 september Daisuke Kanamaru, piano 9 oktober In het teken van Joodse muziek n.a.v. Jom Kipoer Vera Kerstens, piano Maya Fridman, cello Dolan Jones, viool en trompet 13 november Illicium saxofoon kwartet 11 december British School Choir Amsterdam

12


Exposities

Symposium ‘Ruimte voor verschil’

Jaarlijks organiseren wij gemiddeld een viertal exposities in de kapel, bedoeld voor kunstzinnige collega’s, hun partners, vrienden of verwanten. Altijd is er de VUmc connectie met de exposant. Er blijkt veel creatief talent in VUmc te zijn.

Hoe ga je in de zorg om met verschillen in levensbeschouwing en cultuur? Dat is de centrale vraag van het symposium ‘Ruimte voor verschil’, door onze dienst georganiseerd op 18 juni.

Het jaar werd afgesloten met een zeer persoonlijke en verrassende expositie ‘Het ziekenhuis als atelier’ van een voormalig patiënt in VUmc, die deelnemer was aan de training ‘Schrijven helpt’. Deze tentoonstelling liet haar ervaringen in en om het ziekenhuis op haast documentaire wijze zien.

In een volle Amstelzaal zien we als inleiding een korte film waarin medewerkers hun ervaring daarover vertellen. Vervolgens laten twee sprekers zien hoe bevrijdend en veelzijdig ruimte kan zijn. Halleh Ghorashi, hoogleraar Diversiteit en Integratie VU, stelt dat we ons niet moeten fixeren op verschillen, maar moeten zoeken naar verbinding met de ander. Door ons eigen oordeel op te schorten creëren we een tijdelijke tussenruimte om naar elkaar te luisteren en dichterbij elkaar te komen. Verhalen geven ons een beter beeld van iemand en verbinden ons emotioneel met elkaar zonder dat onze overtuiging hetzelfde hoeft te zijn. Het is als een dans waarin je soms dichter bij elkaar bent en soms verder weg, een beweging van vasthouden en loslaten. Geen onverschilligheid, maar een ‘verschillige afstand’: veel met elkaar delen, elkaar raken, maar ook de pijn


13

benoemen en niet over alles eens hoeven zijn of tot een oplossing komen. In die ruimte ontdekken we wat het meest essentieel is voor een open samenleving. Ruard Ganzevoort, hoogleraar Praktische Theologie VU, benadrukt het belang van aandacht voor de kwetsbare patiënt. Daarbij spelen verschillen in opvattingen, religies en levensvisies een rol. Belangrijk is dat je niet uitgaat van dé waarheid, maar van wijsheid. In de huidige samenleving is er een veelkleurige, tegenstrijdige en soms verwarrende lappendeken van hoe mensen spreken over ‘het heilige’. Een geestelijke verzorger kan daarbij optreden als 1. vakkundige tolk tussen mensen onderling en mensen en tradities 2. ontdekkingsreiziger die geïnteresseerd het terrein van de ander verkent 3. inspirerend verteller die wat te bieden heeft en put uit een schat aan verhalen uit tradities. Tot slot laten Drums and Barrels via muziek ruimte voor verschil ervaren. De hele zaal doet mee aan een verrassende, ritmische expertise. Het is een afscheidssymposium. Reina Steenwijk, neemt na 7 jaar als eerste projectleider interculturalisatie van de dienst PGV afscheid en Marjan Nieuwenhuijze na 16 jaar geestelijke verzorging. Zij worden onder andere toegesproken door Chris Polman van de Raad van Bestuur en Benita Spronk, hoofd PGV, die tevens dagvoorzitter is. De catering is met allerlei multiculturele versnaperingen helemaal in stijl.

14


| Onderwijs, opleidingen en onderzoek Klinische lessen De eerste taak van de geestelijk verzorger is patiëntenbezoek; daarnaast geven wij ook klinische lessen voor coassistenten, verpleegkundigen en andere hulpverleners. In de klinische lessen komen verschillende onderwerpen aan de orde, zoals ‘Wat is geestelijke verzorging’? We behandelen ook verschillende medisch ethische vraagstukken. We bespreken diverse casussen die zich hier in het ziekenhuis hebben afgespeeld. Door middel van deze lessen proberen we het zorgpersoneel bewust te maken van culturele en religieuze diversiteit, en het belang van geestelijke verzorging.

Actief Pastoraat Na de zomermaanden is de module Actie Pastoraat ook in 2014 met een volledig aantal deelnemers van start gegaan. In deze cursus, die doorgaans niet meer dan acht deelnemers (pastores, geestelijk verzorgers) per jaar kan herbergen, wordt geoefend in (pastorale) gespreksvoering. Daarbij worden de basisvaardigheden van gespreksvoering verondersteld en wordt aandacht besteed aan het op een actieve manier leren luisteren in verschillende (pastorale) situaties. Actief, omdat luisteren een vorm van handelen is. De cursus wil theologische en psychologische inzichten bij de deelnemers vergroten met het doel deze deskundigheid te actualiseren in de concrete levens van de gesprekspartner(s). Er wordt aan de hand van theoretische concepten veelvuldig geoefend met (therapeutische) gespreksvaardigheden om het proces van de gesprekspartner op gang te brengen, eventueel vlot te trekken en verder te stimuleren. Daarbij wordt ook de context, het systeem waarin de gesprekspartner verkeert, betrokken. Een groot aantal belangstellenden heeft zich aangemeld voor de cursus., die opnieuw door Drs. Jaap Roosjen (predikant en psychotherapeut) en Drs. Nico de Reus (geestelijk verzorger en pastoraal supervisor) werd gegeven. Het unieke van de module is de formule die wordt gebruikt. Binnen de cursus voert elke deelnemer namelijk eenmalig een gesprek achter

een zgn. one-way-screen. Tijdens de cursus wordt veelvuldig gebruik gemaakt van rollenspel waarin levensechte gesprekssituaties worden nagebootst. De cursus vraagt actieve participatie van de deelnemers omdat dit het leerrendement van de deelnemers sterk vergroot. Oefening en training zorgen ervoor dat deelnemers aan het einde van de module goed beslagen ten ijs komen om het proces van gesprekspartners te kunnen helpen richten op verandering, niet alleen op verandering van gedrag, maar ook op verandering van inzicht. De cursus duurt totaal negen, afzonderlijke, dagen. Daarbij wordt gestreefd naar een tweewekelijks ritme. Met ingang van september 2015 zal de cursus om en om in Nijmegen (geestelijke verzorging St. Radboud UMC) en Amsterdam (VUmc) worden gegeven. De cursus is PKN(PE) en SKGV (Stichting Kwaliteitsregister Geestelijk Verzorgers) geaccrediteerd.

Schrijven helpt Veel mensen ervaren na de behandeling van kanker dat er allerlei levensvragen op hen af komen. Vragen over henzelf, over de betekenis van hun leven en de invulling van hun toekomst. In deze situatie kan het helpen om het eigen leven in kaart te brengen en op methodische wijze naar antwoorden te zoeken. Zo kan alles dat waardevol is in het leven weer nieuwe inhoud krijgen. De dienst geestelijke verzorging van VUmc, biedt daarom sinds 2009 het programma ‘Schrijven helpt’ aan. ‘Schrijven helpt’ is binnen onze dienst ontwikkeld met het doel om mensen met kanker te ondersteunen in het omgaan met vragen over de betekenis en zin van het leven. Onder begeleiding van een geestelijk verzorger schrijven deelnemers in groepsverband hun eigen levensverhaal. Hierbij gaat het niet zozeer om de feiten, maar leren mensen aan de hand van hun eigen levenservaringen te ontdekken wat zij belangrijk vinden, wat hen beweegt en wat hun krachten zijn. Zo (her)ontdekken deelnemers de leidraad in hun leven, en kunnen ze het leven weer oppakken. Sinds 2011 onderzoekt een van onze medewerkers het effect van de training op spiritualiteit en veerkracht bij


15

mensen met de diagnose kanker. Via het onderzoek willen we er achter komen of ‘Schrijven helpt’ daadwerkelijk een geschikte methode is om mensen te ondersteunen in het omgaan met hun levensvragen, en of het hen helpt om het leven weer op te pakken en veerkrachtig met tegenslagen om te gaan. Inzicht hierin zal ons helpen om vanuit de bestaande methodiek een aantoonbaar effectief aanbod van poliklinische geestelijke verzorging te ontwikkelen. De training ‘schrijven helpt’ is in 2009 begonnen als een pilot. Nu, vijf jaar later, wordt de training behalve in VUmc ook in een drietal inloopcentra in de omgeving van Amsterdam aangeboden, worden vakgenoten opgeleid tot geaccrediteerde begeleiders en is de korte termijn effectstudie nagenoeg afgerond. De deelnemers beoordelen de training, het programma, de duur en de rol van de trainers en de deelnemers als goed tot uitstekend. En de voorlopige uitkomsten van de korte termijn effectstudie zijn veelbelovend. In 2015 zal de lange termijn effectstudie worden afgerond en kunnen de resultaten worden gepubliceerd. Dan zullen we aantoonbaar kunnen zeggen: ‘schrijven helpt’.

16


Stagiaires Ook dit jaar heeft de dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat eerstejaars studenten maatschappelijk werk van de Hogeschool van Amsterdam, de gelegenheid geboden stage te lopen in VUmc. De stagiaires brachten voor onze dienst wekelijks de zogeheten weekbrief rond, met daarop een groet van onze dienst aan de patiënten, een passende tekst en foto en de vermelding van het weekprogramma. Daarnaast ondersteunden zij op de zondagen onze wekelijkse kapelviering. De stagiaires haalden kerkgangers van de afdeling en brachten ze na de dienst weer terug. Voor de stagiaires bracht dit werk de gelegenheid met zich mee te oefenen in presentatie: hoe kom ik over op de afdeling, hoe kan ik een eerste contact leggen zonder opdringerig te zijn. Daarnaast was het een mogelijkheid te oefenen in de basisvaardigheden van het gesprek: hoe kan ik luisteren, wat vraag ik, wie bepaalt de agenda? Tenslotte bracht de stage een proces van zelfbewustzijn op gang: wie ben ik, wat wil ik en waar liggen mijn groeimogelijkheden. In de eerste helft van 2014 hadden we – in het ritme van het schooljaar – vijf stagiaires; in de tweede helft van 2014 vier. Onze dienst biedt structureel stagemogelijkheden aan geestelijk verzorgers in opleiding en hbo studenten.

| Projecten Interculturalisatie, culturele diversiteit en de zorg voor patiënten met een migrantenachtergrond

leidinggevende gericht op intercultureel samenwerken en op het selecteren en behouden van medewerkers met oog voor diversiteit.

VUmc draagt al een aantal jaren uit een organisatie te willen zijn waar als vanzelfsprekend rekening wordt gehouden met culturele diversiteit. Interculturalisatie als proces waarbij culturen zich positief met elkaar verbinden, draagt bij aan de ontwikkeling van kwaliteit van zorg, opleiden en onderzoek. Op deze manier komen patiënten, medewerkers en studenten die hun wortels (ook) in een andere dan de Nederlandse cultuur hebben, tot hun recht. Door uit te wisselen over culturele waarden en normen en deze te respecteren, de wederzijdse verwachtingen bespreekbaar te maken en op elkaar af te stemmen, is ook dit jaar gewerkt aan een cultuur sensitieve zorg en een werkklimaat waar diversiteit meerwaarde biedt.

Interculturalisatie is ondergebracht bij de dienst PGV. De programmaleider van het eerste uur ging met pensioen en, haar opvolgster startte halverwege 2014. Het beleid en de projecten kwamen tot stand in samenspraak met het dagelijks bestuur interculturalisatie. Beleid en projecten worden voorgelegd aan leidinggevenden uit de divisies en aan de vertegenwoordiger van de Raad van Bestuur in de commissie interculturalisatie. In de commissie was sprake van wisseling in het voorzitterschap. Tal van divisies en afdelingen hebben ambassadeurs die meedenken over en werken aan interculturalisatie.

Hoogtepunt was de week Kleurrijk Verbinden in juni, waarin VUmc in het teken van ruimte voor verschil stond. Gestart werd met de presentatie van het beleidsplan ‘VUmc 2017; Kleurrijk en divers’. Hierin is beschreven wat nodig is om het interculturalisatiebeleid verder te ontwikkelen, onderhouden en in te bedden. Het plan richt zich op de organisatie, het personeelsbeleid, de aansturing vanuit de divisies, de patiëntenzorg en het onderwijs. Doel is te komen tot een diversiteitsinclusief VUmc. Dankzij de inzet van velen vonden deze week inhoudelijke- en ludieke activiteiten plaats; zoals de hand - en nekmassages voor patiënten en voor medewerkers workshops over ‘pijnbeleving door culturen heen’ en ‘het voeren van slecht nieuws gesprek’. VUmc deed mee aan het internationale integratiediner in oktober. Het motto was: Het vieren van verschillen en het verbinden van mensen is het benutten van kansen. Op de vraag die deelnemers gesteld werd ‘Wat heb je nodig voor integratie?’ kwamen antwoorden als; dialoog, interesse in de ander, respect, dezelfde taal spreken, en vertrouwen. De inzending van VUmc voor de SIGRA (Stichting Samenwerkende Instellingen Gezondheidszorg Regio Amsterdam) diversiteits award werd genomineerd voor de hoofdprijs. De inzending betrof de workshops voor


17

| Bijlage 1, medewerkers dienst PGV 2014 Benita Spronk

hoofd van dienst, geestelijk verzorger

Nico de Reus

geestelijk verzorger, waarnemend hoofd van dienst

Eric Bras

geestelijk verzorger

Marjan Nieuwenhuijze

geestelijk verzorger tot 1 augustus 2014 (pensioen)

Femke Stock

geestelijk verzorger vanaf 1 november 2014

Mohamed Ben Ayad

geestelijk verzorger

Jannet Delver

geestelijk verzorger, stafadviseur

Erik van Halsema

stafmedewerker

Judith van der Bend

secretaresse

Lenneke Post

onderzoeker

Reina Steenwijk

projectleider Interculturalisatie tot 1 juni 2014 (pensioen)

Manon Stockmann

projectleider Interculturalisatie vanaf 1 juni 2014

18


Pastoraat en geestelijke verzorging Telefoon: (020) 444 3475 Fax: (020) 444 5075 E-mail: [email protected]

Fotografie Digidaan

Locatie: ZH 0 C 65

20 Jaarverslag pastoraat en geestelijke verzorging | 2014

Jaarverslag pastoraat en geestelijke verzorging

Recommend Documents