Evaluatie Steunpunt Geestelijke Verzorging april 2007 – april 2010
Bij ernstig of langdurig ziek zijn kunnen levensvragen meer dan anders op u afkomen. Bij het Steunpunt Geestelijke Verzorging kunt u (kosteloos) ondersteuning of begeleiding krijgen van een geestelijk verzorger. Iemand met wie u een gesprek kunt hebben over wat u bezighoudt. Die u op het pad van ziek zijn een beetje ‘bij kan lichten’. Wij bieden deskundige hulp en gaan vertrouwelijk om met uw vragen. Het steunpunt is er voor alle ernstig zieken, met of zonder geloof of levensbeschouwing. Op onze website www.tijdvooreengesprek.nl vindt u meer informatie. Telefoon 06 – 159 07 201 Coördinator Marleen van der Haar
Inleiding Voor u ligt een evaluatierapport van het Steunpunt Geestelijke Verzorging. Het biedt inzicht in de aktiviteiten die zijn ondernomen mbt het opzetten en onderhouden van het Steunpunt en welke de resultaten zijn na drie jaar. De totstandkoming van het Steunpunt is gerealiseerd door de werkgroep Steunpunt Geestelijk Verzorging. Deze werkgroep is onderdeel van het netwerk palliatieve zorg Noord-West Utrecht. In de werkgroep participeren (bij verschijnen van deze notitie april 2010): Margriet van der Kooi (geestelijk verzorger Zuwe Hofpoort ziekenhuis en initiator), Marleen van der Haar (coördinator van het Steunpunt), Geertje Bol (zorgbemiddelaar), Jantina Colenbrander (geestelijk verzorger Zuwe Zorg Centrum), Carin van Grieken (psychoscociaal werkende) en Ingrid Zondervan (netwerkcoördinator/werkgroepvoorzitter). Sita Sadal heeft verschillende malen vergaderingen van het Steunpunt genotuleerd. Het project wordt inhoudelijk gesteund door de stuurgroep van het netwerk PTZ Noord-West Utrecht en financieel gesteund door enkele sponsoren (zie verder). Projectdoelstelling en behaalde resultaten Het regionaal Steunpunt Geestelijke Verzorging voorziet er in dat mensen, die behoefte hebben aan geestelijke ondersteuning, in contact worden gebracht met geestelijke verzorgers vanuit verschillende religies en levensbeschouwingen. De kwaliteitswet Zorginstellingen schrijft voor dat zorgorganisaties moeten zorgen dat er voor de bewoners/cliënten geestelijke zorg beschikbaar is die zoveel mogelijk aansluit bij hun godsdienst of levensovertuiging. Door deelnemers van de
werkgroep werd gesignaleerd dat de invulling van de geestelijke zorg buiten de zorgketen niet structureel is, er is geen samenhangend geestelijk zorgsysteem waarop de cliënt naar behoefte een beroep kan doen. Margriet van der Kooi beschrijft dit hiaat in haar notitie “Transmuralisering en geestelijke verzorging” . Korte toelichting Naast lichamelijke, sociale en psychische problemen kunnen mensen ook ‘andere’ problemen ervaren, die ook wel als ‘existentiële’ vragen worden aangeduid en die betrekking hebben op het duiden van het leven en wat mensen overkomt, bijvoorbeeld, ziekte, lijden en dood. Door de secularisatie hebben mensen, die in het laatste deel van hun leven behoefte hebben aan gesprekken m.b.t. zingeving en levensvragen, geen vanzelfsprekende geestelijke verzorging meer tot hun beschikking. Veel mensen zijn niet (of niet meer) betrokken bij enige levensbeschouwelijke organisatie. Daardoor is het soms niet gemakkelijk geestelijke hulp te vinden. Evaluatie Deze evaluatie richt zich op de bereikte resultaten op het gebied van de inrichting en activiteiten van het Steunpunt Geestelijke Verzorging. Het oorspronkelijk doel van het project betrof een open en zorgvuldige operationalisatie van het Steunpunt Geestelijke Verzorging. Die hoofddoelstelling: Het organiseren van een Regionaal Steunpunt Geestelijke Verzorging is behaald. Er is een coördinator aangesteld voor 8 uur per week. De toestroom van klanten is sterk achtergebleven bij de verwachtingen, terwijl daarentegen veel meer dan gepland is gedaan aan 'educatie' van hulpverleners, om hun antenne voor geestelijke vragen van hun patiënten/cliënten te verbeteren.
Doel 1: de geestelijke gezondheid van de cliënt /patiënt in de palliatieve fase is verbeterd. Behaald resultaat: Door betrokkenen wiens vraag in behandeling is genomen is tevredenheid gerapporteerd, meestal bereikte dat bericht de werkgroep via de geestelijk verzorger in kwestie. Daar valt tegenin te brengen dat hier een subjectief element in zit. Gewenste aanpassing: De werkgroep ontwikkelt in 2010 een instrument om de tevredenheid van cliënten objectief te meten. •
Doel 2: de informatie voorziening vanuit het Steunpunt Geestelijke Verzorging richting zorgvrager en zorgaanbieder is duidelijk. Behaald resultaat: Dit doel is behaald, in die zin dat zeer aktief alle mogelijke belanghebbenden over het Steunpunt zijn geïnformeerd, en dat dit op zorgvuldige en duidelijke wijze is gebeurd. Gewenste aanpassing: De beperkte toestroom van zorgvragers blijft het grootste aandachtspunt, en het Steunpunt zal zoeken naar nieuwe invalshoeken. •
Doel 3: de capaciteit die nodig is om te voldoen aan de behoefte aan geestelijke zorg is aanwezig. Behaald resultaat: Dit doel is bereikt, de pool aan geestelijk verzorgers is goed gevuld, •
aan elke vraag kan in principe worden voldaan. Gewenste aanpassing: uitbreiding van de pool aan geestelijk verzorgers is op dit moment niet nodig. •
Doel 4: de aanbieders van de geestelijke zorg stemmen onderling af en dragen zorg voor een sluitend systeem waarop de hulpvrager een beroep kan doen. Behaald resultaat: Vanaf elke plek (thuis, ziekenhuis, hospice etc.) kunnen zorgvragers een beroep doen op het Steunpunt. Gewenste aanpassing: Op dit moment geen aanpassing nodig.
Kerntaken van het Steunpunt • Concrete hulpverlening Behaald resultaat: Het project blijkt een enorme aanloop nodig te hebben in voorlichtende zin. Hulpverleners blijken de geestelijke vraag van hun patiënt/cliënt pas te herkennen na gedegen doorvragen, in bijv. casuïstiekbespreking of voorbeelden. In de praktijk valt de toestroom vanuit verwijzers nog steeds tegen, met als gevolg nog geen tien concrete aanmeldingen. Er zijn wel telefonische vragen in de marges, die door de coördinator deskundig kunnen woden doorverwezen. De PR aktiviteiten worden gecontinueerd. Er is een plan voor gestructureerde promotie. Diverse malen zijn advertenties geplaatst. In kranten zijn redactionele artikelen verschenen. • Sensibilisering van zorgverleners voor het signaleren van spirituele vragen Behaald resultaat: In tal van bijeenkomsten met wijkverpleegkundigen, huisartsen, maatschappelijke organisaties, vrijwilligersorganisaties, kerkelijke en levensbeschouwelijke organisaties is aandacht besteed aan het herkennen van de geestelijke vraag. Duidelijk is hoeveel moeite er is om geestelijke verzorging te duiden. Je kunt leren om 'achter' datgene wat mensen uiten te kunnen 'luisteren'. Dit vermogen ontbreekt bij menigeen. Het Steunpunt is daarom eerst aan de gang gegaan om hierin een verbetering te bewerkstelligen. Als je de vraag niet 'hoort', schakel je namelijk geen geestelijke verzorging in. De juiste houding is cruciaal. In feite is het zo dat de afgelopen drie jaren kerntaak 1 en 2 van plaats hebben moeten wisselen. Het is iets wat ook landelijk wordt onderkend en waar de landelijke richtlijn spiritualiteit ook aan bij moet gaan dragen. • Kwaliteitsborging Behaald resultaat: Aangezien de geestelijk verzorgers in de pool van het Steunpunt professionals zijn, is hun beroepsmatige kwaliteit al geborgd. Zie beroepsstandaard op bijv. www.vgvz.nl De werkgroep heeft alleen eisen gesteld aan randvoorwaarden als beschikbaarheid en gechiktheid van geestelijk verzorgers. Daartoe zijn met alle geestelijk verzorgers intakegesprekken gevoerd. • Samenwerking met derden Behaald resultaat: Behalve met het netwerk palliatieve zorg is samengewerkt met Vilans, en daarbinnen met de expertisegroep levensvragen en ouderen.
Regionaal is met veel partijen samenwerking tot stand gebracht. • Deskundigheidsbevordering Behaald resultaat: Naast de voorlichtingsbijeenkomsten bij alle groepen zoals genoemd hierboven, wordt in september van dit jaar een symposium georganiseerd voor een breed publiek. De geestelijk verzorgers in de pool worden op de hoogte gebracht van bijscholingsmogelijkheden. Andere zaken die geëvalueerd zijn: − Aantal aangemelde geestelijk verzorgers: Met een beperkt aantal wisselingen in de afgelopen drie jaar is er een goed gevulde pool van 19 geestelijk verzorgers. Merendeels hebben zij een kort profiel gepubliceerd op de website van het Steunpunt. − Bereikbaarheid van de coördinator Uitstekend via telefoon. De coördinator heeft drie jaar lang fulltime de telefoon van het Steunpunt bij zich gedragen en daarmee een uitstekende bereikbaarheid gerealiseerd. Het aantal bezoeken aan de website wordt niet geregistreerd. De folder is op grote schaal verspreid. Aanpassing doelgroep Het ging aanvankelijk om een Steunpunt Geestelijke Verzorging, bestemd voor vragen van mensen in de palliatief/terminale fase. Voor vragen die bij hen leven zoals: -de wens om te praten over zingevingsvragen . -de behoefte aan rituelen rond sterven en dood. -begeleiding bij een afscheidsbijeenkomst. De doelgroep is in 2009 verbreed tot chronisch zieken. Dit vanuit de gedachte dat chronische ziekte mensen al confronteert met onvolmaaktheid, lijden en eindigheid. Op termijn is de chronische ziekte vaak de aandoening die hen in een palliatieve fase doet belanden. Er is geen reden mensen niet eerder al tegemoet te treden om dit soort vragen te beantwoorden. Aanpassing geografisch bereik Van regio Woerden heeft het Steunpunt uitbreiding kunnen realiseren naar regio De Ronde Venen. Resultaten proces op hoofdlijnen
Fasen
Resultaten
Voorbereiding
- Algemene uitgangspunten vastgesteld - Werkgroep geïnstalleerd - Coördinator benoemd - Plan van Aanpak beschreven - Bereikbaarheid georganiseerd - Projectplan vastgesteld
Inrichtingsfase
– Pool met geestelijk verzorgers tot stand gebracht. - Gestructureerde communicatie (in- en extern) via communicatieplan vormgegeven - Training aan wijkverpleegkundigen thuiszorg gegeven Implementatiefase
Evaluatie
- Brochure uitgegeven - Eigen website gerealiseerd - Matches tussen vraag en aanbod - Registratiesysteem van hulpvragen - Mate van doelrealisatie – Kwaliteit van de matching - Geschiktheid van de beschikbare geestelijk verzorgers - Communicatie - Bereikbaarheid
Bewaking projectuitvoering De coördinator van het Steunpunt heeft regelmatig overleg gevoerd met de werkgroep en heeft diverse schriftelijke rapportages voor de werkgroep, de subsidiegevers en de stuurgroep verzorgd. Er is vanaf de aanvang van het Steunpunt regelmatig (drie, vier keer per jaar) een voortgangsrapportage uitgebracht door de coördinator. Communicatie Communicatie is gezocht en onderhouden met: de geestelijk verzorgers in de pool; wijkverpleegkundigen; huisartsen in de regio; kerken en levensbeschouwelijke organisaties; thuiszorgorganisaties;maatschappelijk werk;apotheken;patientenverenigingen; hospices. Een goede in- en externe communicatie is van belang. Als eerste was het van belang dat belanghebbenden duidelijke informatie kregen over het Steunpunt, zodat zij de weg gemakkelijk zouden kunnen vinden. Intern is regelmatig overleg gehouden om elkaar op de hoogte te houden van de activiteiten van het steunpunt. Qua externe communicatie ging het om het enthousiast houden van de vrijwillige professionals voor dit project. Toekomst Ondanks tegenvallende resultaten met betrekking tot de aanvragen voor geestelijke ondersteuning is er het besliste voornemen om met het Steunpunt door te gaan. Het is in deze jaren namelijk eens te meer duidelijk geworden dat het aanbod aan geestelijke verzorging schraal is, en dat veldwerkers veel training nodig hebben om op adequate wijze hun patiënten of cliënten naar geestelijke verzorgers toe te leiden. Het Steunpunt steekt daarom veel tijd in de 'sensibilisering' van veldwerkers om geestelijke vragen te herkennen. Het accent is in deze fase van de ontwikkeling van het Steunpunt dus verlegd van feitelijke hulpverlening naar educatie. Er zullen nog meer trainingen ontwikkeld en gegeven gaan worden.
Mits het Steunpunt op verdere financiering kan rekenen. Het Steunpunt geniet grote belangstelling in de regio en in het land, omdat de zorg aan kwaliteitseisen mbt spirituele zorg/geestelijke verzorging moet voldoen, en het Steunpunt daarin een voortrekkersrol vervult. Qua organisatorische inbedding worden momenteel een aantal alternatieven tegen het licht gehouden, waaronder onderbrenging in een stichting.
Hierna: Bijlagen
Lange termijnfinanciering In 2010 worden stappen ondernomen om te voorzien in langere termijn-financiering van het Steunpunt vanaf 2011. Er wordt over gedacht om het Steunpunt uit te breiden naar andere regio's en de activiteiten onder te brengen in een eigen stichting.
Motivatie voortzetting Steunpunt Geestelijke Verzorging vanuit het Steunpunt betreft het professioneel en ambsthalve ondersteunen en begeleiden van mensen bij de instandhouding of het herstel van de kaders waarmee zij hun leven zin geven. Geestelijk Verzorgers richten zich daarbij op het eigen geestelijk vermogen van de patiënt om zich (opnieuw) op zijn of haar situatie te oriënteren en de eigen krachten aan te spreken om de ziekte en/of het naderend levenseinde onder ogen te zien. Mensen die chronisch en/of ongeneeslijk ziek zijn en behoefte hebben aan geestelijke steun kunnen bellen naar het Steunpunt Geestelijke Verzorging. Zij worden door de coördinator zorgvuldig gekoppeld aan één van de vrijwilligers. Dit zijn ervaren professionele geestelijke verzorgers van verschillende levensbeschouwelijke afkomsten. Zij doen dit werk belangeloos. Geestelijke ondersteuning wordt zo weer dichter bij de mens gebracht. Nu nog werkt het steunpunt in de gemeente Woerden en de gemeente De Ronde Venen. . Aansluiting door andere regio's is in voorbereiding.
Begroting 2010 Steunpunt Geestelijke Verzorging
KOSTEN vast
Begroot 2010 hele jaar
Werkelijk 2010
Salaris coördinator
€ 11.350,00
€
Doorbelasting ZUWE algemeen
€ 3.000,00 (Huisvestingslasten in ZcW, beroep op Zuwe diensten als ICT, administratief, facilitair, kopieer- en portokosten enz.)
€
KOSTEN variabel Werkgroepkosten
Begroot 2010 hele jaar € 400,00 (huur vergaderruimten, reiskosten, tijdbesteding)
Werkelijk 2010
€
(vergaderingen waar mogelijk in ruimten zonder kosten)
Telefoonkosten = De Steunpunt Telefoon
Kantoormiddelen
Vakliteratuur en lidmaatschappen Visitekaartjes coördinator van het Steunpunt
Representatiekosten
Mediacampagnes (actualiseren folder, miniposter, website en PR diversen.
€ 120,00 (=12 maanden x 10 euro voor goedkoop abonnement met 250 gratis belminuten en 75 sms-berichten per maand) € 60,00 (voor vergoeding cartridges enz. bij evt privé computergebruik) Overige kantoormiddelen zitten in de afdracht aan Zuwe. €0 (coördinator ontvangt algemene roulerende leesmap). €0 (want de minibrochure met info wordt voor dat doel door de coördinator gebruikt). € 1000,00 (waarvan € 800,00, voor jaarlijkse bijeenkomst met/voor de geestelijk verzorgers, bijv. evenement of lunch, en € 200,00 voor wenskaarten, bloemetjes e.d. € 45,00 (per jaar aan Solcon voor jaarlijkse registratie domeinnaam website).
€
€
€
€
€
€
€ 800,00 voor ontwerp en (her)druk folders (10.000 stuks)
Reiskosten coördinator (dienstreizen). Reiskosten geestelijk verzorgers (dienstreistarief).
€ 200,00, evt porto- en handlingkosten rondom mailingen algemeen, w.o folder. € € 115,00 (Bij 50 km per maand x 19 cent = € 9,50 per maand, dit x 12) € 1.824,00 per jaar € Bij 50 km per maand per Geestelijk Verzorger (16 personen x 50 km x 19 cent = € 152,00 per maand) .
Incidentele kosten voor scholing coördinator, zoals symposiumbezoek. Incidentele scholing geestelijk verzorgers, denk aan themabijeenkomst. Totale kosten 2010 vast en variabel
€ 200,00 (gem. twee symposiabezoeken per jaar). € € 150,00 (gem. één á twee bijeenkomsten per jaar). € € 19.264,00
Nadere informatie: Marleen van der Haar
[email protected] / 06-15907201 Coördinator Steunpunt Geestelijke Verzorging Ingrid Zondervan
[email protected] / 06-36533049 Coördinator Netwerk Palliatieve Terminale Zorg Noord-West Utrecht
