IT-fabriek gaat veranderen

Da’s zeker Met een echte specialist kunt u ook buiten de kerst pieken

specialist in specialisten 0 8

d e c e m b e r

2 0 0 9

•

n u m m e r

2 0

•

j a a r g a n g

3

•

w w w . i t - e x e c u t i v e . n l

“IT-fabriek gaat veranderen”

IN HET NIEUWS

OVER PARELS EN LICHTPUNTJES 2009 was een crisisjaar. Het zal de geschiedenis ingaan als een uitzonderlijk zwaar jaar dat ook in de Nederlandse it-sector flinke sporen achterliet. Maar niet voor iedereen. Bovendien gloort er voor de hele industrie enige hoop aan de horizon. p. 4

MANAGEMENT

CLOUD IS FOUT OF CLOUD IS GOUD Natuurlijk passeerden cloud computing en andere hypes de revue, maar pragmatisme overheerste dit jaar op Gartners ITxpo. Cio’s moeten namelijk op de kleintjes letten, ook in 2010, bleek uit het cio publieksinterview dat IT Executive en Gartner in Cannes organiseerden. p. 10

TECHNOLOGIE

BOL.COM GOOIT ROER OM Vorig jaar vernieuwde bol.com in één keer zijn infrastructuur en website. Na afronding van dat mammoetproject zakte de betrokkenheid van het it-personeel in. Men zocht naar nieuwe wegen om de ‘oude’ cultuur te herstellen. Over scrum en agile programming. p. 18

Zoals dertig jaar geleden fabrieken in hoog tempo werden voorzien van intelligente machines, zo bevindt nu de IT zich in een revolutie die het vak voor altijd gaat veranderen. De uitvoerende en repetitieve werkzaamheden in ons vak zijn binnenkort voltooid verleden tijd, zeggen virtualisatiespecialisten.

D

oor virtualisatie verandert langzaam maar zeker het complete it-landschap. Het begon met servers in het datacenter, nu worden desktops in rap tempo gevirtualiseerd, in de toekomst verdwijnt alles wellicht in de cloud. Nederland is wereldwijd één van de koplopers op dit virtualisatiegebied.

IT Executive voerde een debat met vier virtualisatiespecialisten. Wanneer is er een ‘business case’ om te virtualiseren? Op basis van welke criteria maak je de keus voor desktopvirtualisatie? Kies je voor Server Based Computing of voor een Virtual desktop infrastructure? Wat zijn de voornaamste beheer-issues?

En last but not least: wat betekent virtualisatie voor het vak van it-er? Hans Timmerman van EMC, Luc Borghoms van Vezioncore, Remco Nijkamp van Qwise en Toine Bles van Wild Duck lieten hun licht over deze en andere vragen schijnen. De it-fabriek gaat veranderen. p. 22

B+P =100% Ga op zeker, ga voor B+P www.benp.nl

001_IT20_CVR 1

KERSTBOODSCHAP VIA VOICEMAIL Het lijkt zo persoonlijk, de grote baas zelf op de voicemail. Tot blijkt dat alle collega’s hetzelfde bericht hebben gekregen. Eén van de eerste bedrijven die voicemail zo inzet voor het eigen personeel is KPN. Maar daar ben je ook telefoonbedrijf voor. p. 26

Vi r t u a l i s a t i e Applicatiebeschikbaarheid

Server & Storage

10138743

Projecten slagen 100%, zoals het hoort

MENS & WERK

Meer weten over Exchange 2010? Volg onze webinars en surf n a a r w w w. P Q R . c o m / w e b i n a r

01-12-2009 11:59:56

systeembeheerders

|

soft ware-engineers

|

Programmamanagers

...toevallig weten wij dat zij een top IT’er is IT-Staffing Bariton XL B.V. is detacheerder van zelfstandige

voor het afdekken van alle risico’s met

IT-specialisten. Daarnaast verzorgt zij contractbeheer. Bariton XL

betrekking tot de keten- en inlenersaanspra-

maakt deel uit van de IT-Staffing groep. De IT-Staffing groep is met

kelijkheid, Flexwet, etc. Kortom IT-Staffing

2.750 werkzame freelancers/ZZP-ers de grootste detacherings-

Bariton XL kan een toegevoegde waarde

organisatie in Nederland. Als betrouwbare professionele en

zijn voor elke organisatie die gebruik maakt

flexibele partner stelt Bariton XL bedrijven in staat om flexibel te zijn

van externen.

met betrekking tot het inhuren van externe ICT-specialisten en generalisten middels contractbeheer, Daarnaast beschikt IT-Staffing over een eigen bestand van meer dan 14.000 ervaren ICT-specialisten en generalisten. Tevens zorgt IT-Staffing Bariton XL

IT_BaritonXL_190x277mm.indd 1

000_IT20_ADV 2

Kijk voor meer informatie op www.bariton.nl.

23-09-2009 16:41:16

01-12-2009 10:56:52

NIEUWS

Mooi weer?

4-9 5 7

Wat voor dag is het geweest als op een herfstdag ongenadige stortbuien op je dak neerkomen, maar tussen de zware wolkenpartijen af en toe de zon doorbreekt? Is het een akelige herfstdag of bij vlagen mooi weer geweest? Het zal met je stemming en karakter te maken hebben wat je conclusie is. Ik neig tot het laatste. Dit jaar heeft er een ongekende depressie gehangen boven de Nederlandse economie. Budgetten zijn aangepast, vernieuwingsplannen uitgesteld, projecten stilgelegd en externen de deur gewezen. Een zwaar jaar dus, hoewel op managementniveau achteraf vaak is vastgesteld dat het geen kwaad kon de eigen prioriteiten eens wat scherper te stellen en hier en daar op de rem te staan. In veel organisaties is duidelijk geworden dat IT met minder geld toe kan en gewoon netjes door blijft draaien. Bij veel Nederlandse it-bedrijven is de afgenomen vraag naar hun producten en diensten hard aangekomen. De machtverhoudingen zijn gekanteld: de afnemers hebben het weer voor het zeggen. Dat is wennen. Na jaren van overdaad hebben zij massaal een lesje in nederigheid gekregen. Soms sloeg dat door en werden leveranciers onheus het vel over de oren getrokken met eenzijdige ‘prijscorrecties’ van wel 15 procent, of je nu consultancydiensten of printers levert. En dat maakt nogal verschil in je marges. Verhalen over bankzitters, prijsverlagingen en reorganisaties hebben voor een belangrijk deel het sectornieuws bepaald het afgelopen jaar.

MANAGEMENT 10 13 14 15

‘Cloud is fout en cloud is goud’ Management Kort Elevator pitch: Breeler Column Charles Groenhuijsen

TECHNOLOGIE 18

Bol.com gooit het roer om

22

Debat: verdwijnt ook de desktop?

25

Column Ron Tolido

MENS & WERK 26 27 28 29

Nieuws arbeidsmarkt Banencarrousel Portret van een it-manager Column René Diekstra

SITE KICK

Maar dat is niet het hele verhaal. In de eerste plaats is de it-sector nog redelijk gespaard gebleven in vergelijking met andere bedrijfstakken. Daarbij zijn er tal van it-bedrijven die het niet slecht doen of juist groeien. In de serie Elevator Pitch hebben we tal van jonge ambitieuze it-ondernemingen voorgesteld die in dit crisisjaar juist hun vleugels uitslaan. En tal van gevestigde partijen hebben hun omzet wel redelijk op peil gehouden en zoeken zelfs nog naar nieuwe werknemers. In dit nummer vindt u een aantal voorbeelden daarvan. Wat bij hen centraal staat? Toegevoegde waarde bieden op de kernprocessen van hun afnemers. Dat maakt je ook in slechtere tijden onmisbaar.

30 30

Blogs van de week Cartoon

ADVERTEERDERSINDEX

Gaat volgend jaar het zonnetje weer schijnen? Er zijn optimistische tekenen, maar praten over marktherstel is voorbarig. Wel kun je concluderen dat de geweldige draaikolk die alles naar beneden sleurde tot rust is gekomen. Dat is al heel wat.

01 03

A2 Networks Afas

02 01 31

Bariton XL B+P Kluwer

06 01 04 01 32

IT Staffing Jenrick OGD PQR Unit 4 Agresso

Toppers in de IT 16,17 Qwise 20,21 Solim 08,09 SSL Post

Sytse van der Schaaf Adjunct-hoofdredacteur IT Executive

003_IT20_INH_RED 3

Nieuwsoverzicht Weekmakers Wannahave

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

3

01-12-2009 14:08:35

BULL VERSTERKT HPC-AANBOD Bull wil zijn high performance programma uitbreiden via de aankoop van de Amesys-groep. Dit bedrijf is gespecialiseerd in bedrijfskritische serversystemen. Volgens Bull-topman Dider Lamouche brengt de overname niet alleen Bull maar de gehele supercomputerindustrie nieuwe mogelijkheden. De overname is nog niet bepaald rond. Bull onderhandelt nog met Amesys’ moederbedrijf Crescendo Industries. Daarnaast moeten de aandeelhouders van Bull nog instemmen.

UNIFIED COMMUNICATIONS Startready, Plantronics en Interoute komen met een gezamenlijk product voor unified communications (UC). Onder de naam Trojka leveren zij een ‘appliance’ gebaseerd op Microsofttechnologie. Deze oplossing zou vooral vanwege de simpele installatie bijna de helft goedkoper uitkomen dan bestaande producten. Doelgroep: mkb-bedrijven die medewerkers op locatie of thuis willen faciliteren.

GRATIS INTERNET IN DE TREIN Vanaf volgend jaar kunnen reizigers in de trein gratis internetten. Minister Eurlings van Verkeer heeft daar ruim 16 miljoen euro voor uitgetrokken. NS sluit met T-Mobile een driejarig contract om de treinen van draadloos internet en informatieschermen te voorzien. De minister wil zo het reizen per trein aantrekkelijker maken. Drie jaar terug kwam kamerlid Diederik Samson met een vergelijkbaar plan.

NORTEL BIJNA ONTMANTELD De divisie ‘Metro Ethernet Networks’ van Nortel Networks gaat naar Ciena voor 769 miljoen dollar. Deze glasvezelspecialist overtroefde Nokia Siemens Networks. De gsm- en umtsactiviteiten van Nortel komen in handen van Ericsson voor 103 miljoen dollar. Eerder kocht Ericsson al voor 1,13 miljard de Nortels draadloze handel. Nortel wordt ontmanteld omdat het niet meer aan zijn pensioenverplichtingen kon voldoen.

4

004-005_IT20_NWS1 4

Over parels en lichtpuntjes Het jaar 2009 zal de geschiedenis ingaan als een uitzonderlijk zwaar jaar dat ook in de Nederlandse it-sector flinke sporen achterliet. Niet bij iedereen trouwens en voor de hele industrie gloort er enige hoop aan de horizon.

M

arktvorsers als Gartner en Morgan Stanley meldden dat de wereldwijde it-bestedingen in 2009 fors gekrompen zijn. Over volgend jaar is Morgan Stanley inmiddels wat milder gestemd: in 2010 wordt een bescheiden groei van de it-bestedingen verwacht met 4 procent. Ook sommige it-leveranciers durven weer een licht optimistische toon aan te slaan. “De eerste organisaties kloppen weer aan om in 2010 nieuwe projecten rond business intelligence en datawarehouses te kunnen starten”, zegt Jeroen Blankendaal, directeur van business intelligence specialist Kadenza. “In het begin van 2009 merkten we dat organisaties investeringsbeslissingen uitstelden. Nieuwe projecten werden niet tot nauwelijks opgestart. Na de zomer is de vraag naar dienstverlening sterk aangetrokken.” Volgens Blankendaal is de marktvraag naar business intelligence vooral overeind gebleven omdat organisaties ook in tijden van crisis marktkansen blijven zoeken. Het marktherstel doet zich voor in alle sectoren. Blankendaal zegt met een uitzendorganisatie en een bank in gesprek te zijn over nieuwe projecten.

Het bedrijf verwacht in 2010 een omzetgroei van 40 tot 45 procent te zullen realiseren. Ook Tom van den Berg, directeur van Ciber Nederland, zegt met krap aan de wind varen in 2009 een redelijk jaar gedraaid te hebben. “Dit jaar begon met forse dalingen van het tarief. Wij hebben dat kunnen opvangen door meer opdrachten te draaien en zuiniger te opereren. Het werknemersaantal van Ciber Nederland is dit jaar met 50 werknemers gegroeid tot 450. De consultants die wij leveren zijn hooggekwalificeerd, waardoor de bezettingsgraad goed is gebleven. Omdat het merendeel van Cibers inkomsten uit beheeropdrachten komt, heeft Van den Berg goede hoop voor 2010. “Als ik mijn omzet grotendeels uit projecten zou moeten halen, dan zou ik toch wel wat somberder zijn.” Hij verwacht dat de vervangingsvraag pas op gang komt als de economie weer wat is aangetrokken.

•

Van browser naar OS Google kreeg de afgelopen maand veel aandacht voor zijn nieuwe besturingssysteem Chrome OS. De software wordt onder een open-source-licentie uitbracht. Schoppen tegen de lange opstarttijd van Windows is het voornaamste wapenfeit.

C

hrome OS (het open source project ervan heet ‘Chromium OS’) moet anders zijn dan bestaande besturingssystemen als Windows. Op een systeem met Chrome OS zal software niet lokaal te installeren zijn. Het zijn webapplicaties die de klok slaan. Alle software komt in een afgeschermde omgeving te draaien, een zogenaamde sandbox. Verder wordt het besturingssysteem zo kaal mogelijk opgeleverd om de opstarttijd te minimaliseren. Google demonstreerde een prototype van zijn

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

Chrome OS op een Eee PC, die in zeven seconden opstartte. Google meldde dat het besturingssysteem straks niet te downloaden is om het op een eigen pc te installeren. De software komt alleen beschikbaar op hardware die voldoet aan Googles specificaties. Eén vereiste is de afwezigheid van een reguliere harde schijf. Ook komen er richtlijnen voor schermafmetingen en -resoluties. Op zijn vroegst eind 2010 komt er een officiële versie van deze software uit.

•

01-12-2009 12:02:25

PC-markt trekt aan Onderzoeksbureau Gartner constateert dat de verkoop van pc’s in de tweede helft van dit jaar flink is toegenomen. Voor volgend jaar wordt een nog grotere stijging verwacht.

I

n heel 2009 worden er niet 2 procent minder computers verkocht zoals Gartner in september voorspelde, maar stijgt de verkoop met 3 procent. De nieuwe raming voorspelt wereldwijde pc-zendingen van totaal 299 miljoen stuks in 2009, een stijging met 2,8 procent ten opzichte van 2008. In 2010 gaan er bijna 337 miljoen exemplaren over de toonbank. Dat zal een groei zijn van 12,6 procent ten opzichte van dit jaar. Deze ommezwaai in de markt komt doordat de afname van computers in het derde kwartaal van dit jaar onverwacht sterk steeg. Bovendien was de verkoop in het laatste kwartaal van 2008 al zo teruggezakt door de opkomende recessie dat het lopende kwartaal ondanks bescheiden groei in vergelijking goed zal uitpakken voor de pc-markt. Laptops blijven het goed doen: 162 miljoen eenheden in 2009, ruim 15 procent meer dan in 2008. De verkoop van netbooks kwam uit op 29 miljoen exemplaren in 2009 en zullen groeien tot 41 miljoen in 2010. De verkoop van desktops trekt volgend jaar ook weer aan, maar Gartner herhaalde dat deze groei vooralsnog niet komt door bedrijven op enige schaal overstappen naar Windows 7.

•

Windows Azure komt snel Microsoft gaf op de thuishaven Schiphol een update over de vorderingen met Windows Azure, het nieuwe besturingssysteem voor datacenters dat begin volgend jaar uitkomt. Applicatiemakers kunnen straks met cloud computing à la Microsoft aan de slag.

Chief software architect Ray Ozzie van Microsoft kondigde op dinsdag 17 november tijdens een bijeenkomst in Los Angeles de komst van Windows Azure aan.

I

ntegraal onderdeel van de nieuwe dienst is SQL Azure, de online versie van de database van Microsoft. Windows Azure ondersteunt niet alleen de Microsoft-ontwikkeltalen .Net (dotnet) Framework en Visual Studio (die nu als een service draaien in de cloud), maar ook Java, eclipse, Zend Framework, php en MySQL – allemaal uit de open source stal. Microsoft maakt kortom ernst met interoperabiliteit. Ook het open source cms Wordpress gaat met een ontwikkelomgeving meedraaien in Azure. Microsoft toonde twee pilots van toepassingen die op dit moment op het Azure-platform worden ontwikkeld. De eerste is van Capgemini die liet zien hoe het zijn rekenset ACS, die gebruikt wordt bij berekeningen van lonen en pensioenen, overzet naar Azure. ACS zal daardoor voortaan ook als webdienst aan de klanten van Capgemini ter beschikking gesteld kunnen worden. De tweede toepassing was van Stealth Software en piXStorage die aan een toepassing werken, waarbij grote hoeveelheden bestanden, die van metadata zijn voorzien zoals foto’s op een slimme manier kunnen worden opgeslagen. De bestanden zelf worden opgeslagen in de cloud en de metadata in de lokale Microsoft SQL database. Dit ontlast de lokale database en verlaagt de kosten voor het opslaan van grote hoeveelheden data, zoals van ziekenhuizen of nationale archieven.

•

004-005_IT20_NWS1 5

OOK ZO BLIJ MET NEELIE OP ICT EN TELECOM? … ja, maar niet omdat ze uit Nederland komt. Hé, hé. De stoelendans rond de Europese commissariaten is achter de rug. Dat geeft rust. Ik heb de analyses opgezogen waarom Belgen zo succesvol zijn in de internationale diplomatie en waarom Nederland met een dun commissariaatje is afgescheept. Smullen. Maar in bijna alle commentaren zit één vooronderstelling die ik begrijp: waaróm het belangrijk is voor Nederland om een commissaris te leveren. Natuurlijk, de Haagse incrowd en de politieke partij waar de gelukkige toe behoort, kan zich even laven aan alle aandacht en even aanschurken tegen de macht: kijk ons eens belangrijk zijn. Maar hébben we er iets aan? Duitsland levert zelden een belangrijke commissaris en ik geloof niet dat ze daar onder lijden. Ik begrijp ook niets van de analyse dat de benoeming van Kroes tot Eurocommissaris ICT en Telecom gunstig zou zijn voor UPC of KPN. Ga eens met ING, ABN, DSM of Wouter Bos praten of zij zoveel voordeel hebben gehad van Kroes als Commissaris Mededinging? Het omgekeerde zou ik zeggen. Toen Kroes destijds startte was er de bedenking dat ze nauwe banden had met het bedrijfsleven. Vervolgens heeft ze in vier jaar het internationale bedrijfsleven een recordbedrag aan boetes gegeven. ING moet van Kroes opsplitsen en Wouter BOs werd het mes op de keel gezet om onderdelen van staatsbank ABN Amro te verkopen! Dus ik zou zeggen: KPN en UPC, maak je borst maar nat. Juist het feit dat deze bedrijven warme relaties onderhouden met de VVD-top lijkt me reden voor grote zorg. Zij zal ook op deze post haar onafhankelijkheid demonstreren. Nederlandse it-bedrijven en politiek hoeven niet op een willig oor te rekenen. Maar de Europese it-sector als geheel kan wel van Kroes profiteren. Zij zal er alles aan doen om duidelijk maken dat haar post inderdaad geen niemendalletje is. DE IT MARKET CLOCK AL HOREN TIKKEN? … of: hoe Gartner vindingrijk blijft. De researchafdeling van Gartner heeft ons in het verleden vergast op prachtige analyseinstrumenten als de Vier Magische kwadranten en de Hype Cycle. Marketingtechnisch briljant en bovendien nog nuttig ook om zo producten, technologieën of leveranciers in één grafische voorstelling te positioneren. Ideaal voor de moderne manager. Aan dit arsenaal wordt een derde loot toegevoegd: de IT Market Clock. Vorige maand werd in Cannes de eerste proeve van dit instrument getoond. Eerste indruk: die marktklok kon best wel eens een blijvertje worden. Ik had namelijk hetzelfde gevoel als bij de magische kwadranten en de hypecycle: als we met een paar oude rotten uit de sector bij elkaar gaan zitten, vullen we die grafiekjes zo in. Maar het grote verschil is natuurlijk dat Gartner zijn naam eronder zet. Die komst van die ‘marktklok’ is een indicatie van een groeiend probleem: de it-sector krijgt een steeds grotere geschiedenis. Organisaties moeten ook weer afscheid nemen van oude meuk, anders blijven de onderhoudskosten maar groeien. Bij de IT Marktklok worden producten in hun productieve levenscyclus gepositioneerd: van de fase van ingebruikname tot het moment dat het beter is om ze af te danken. Allemaal geen hogere wiskunde, maar toch vaak een onderbelicht punt in organisaties. In het eerste kwadrant van de klokmetafoor vinden we de innovatieve producten die alleen (zouden moeten) worden aangeschaft omdat ze competatief voordeel brengen; producten schuiven op naar het tweede kwadrant als ze gemeengoed worden. Er is keuze, standaardisatie en prijsconcurrentie. In de derde fase is het product echt een ‘commodity’ geworden. Denk aan platte beeldschermen. Koopbeslissingen worden vooral bepaald door de beste prijs. In de laatste klokfase (van 09.00 tot 12.00 uur) moet er worden nagedacht over vervanging. De term ‘legacy’ valt steeds vaker, terwijl de prijs en de operationele kosten stijgen. Fred van der Molen

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

5

01-12-2009 12:02:27

systeembeheerders | soft ware-engineers Programmamanagers

Krakkemikkige hardware Verzekeringsbedrijf SquareTrade heeft 30 duizend nieuwe laptops vanaf de aankoop gevolgd. De uitkomsten zijn ontluisterend.

H

...toevallig weten wij dat hij een top IT’er is U wist het waarschijnlijk niet. Maar deze hobbykok is een ervaren software-engineer. Een top IT’er die als freelancer voor ambitieuze opdrachtgevers werkt. Dat wij dat bij IT Staffing wél weten, is niet helemaal toevallig.

enorm netwerk van opdrachtgevers

De afgelopen 20 jaar hebben we als IT-detacheerder een enorm netwerk van IT’ers opgebouwd. De beste software-engineers, consultants, systeembeheerders, helpdeskmedewerkers, netwerkbeheerders, projectmanagers en informatieanalisten. We weten welke technische skills ze hebben, maar ook welke persoonlijke eigenschappen ze erop nahouden.

doe waar je goed in bent

Overigens: op dezelfde manier werken we ook samen met u als opdrachtgever. We willen meer van u weten dan alleen een rijtje functie-eisen. Hoe beter we u kennen, hoe sneller en effectiever wij een top IT’er kunnen inzetten op flexibele basis. Niet voor niets werken honderden opdrachtgevers zoals u met ons samen.

tijd voor een kennismaking

Benut ons enorme netwerk van IT’ers! Wij maken het u gemakkelijk om over flexibele IT-expertise te beschikken. Daarbij hanteren we eerlijke tarieven richting opdrachtgevers en IT’ers. • Werving en selectie van geschikte freelancers • Contracthandling • Payrolling Als u zich blijft richten op uw kansen, zorgen wij voor de IT’ers die ze waarmaken. Good thinking!

Plaats een aanvraag op www.it-staffing.nl of bel voor een afspraak 030 600 1100

it-staffing.nl

006-007_IT20_NWS2 6

et bedrijf turfde hoe vaak laptops uitvielen en welke mankementen er optraden. - binnen drie jaar één op de drie laptops (31 procent) kapot gaat. Twee derde daarvan is te wijten aan haperende onderdelen en een derde aan schade; - netbooks gaan 20 procent vaker stuk dan duurdere laptops; - tot de betrouwbaarste laptops horen die van Asus en van Toshiba. Van deze fabrikanten ging minder dan 16 procent van de apparaten binnen drie jaar kapot; - van de negen besproken fabrikanten scoorde HP het slechtst.

•

Azure cloudwinkel Microsoft heeft een online marktplaats geopend voor het Azurecloudplatform. De naam is Pinpoint. Nederland is één van de eerste landen die zo’n marktplaats in de eigen taal krijgt.

O

p Pinpoint kunnen zakelijke gebruikers zoeken naar bedrijven, applicaties en professionele diensten, natuurlijk gerelateerd aan Microsoft-technieken. De zoekopdrachten kunnen op diverse manieren worden verfijnd. Natuurlijk is de website ook bedoeld om een kanaal te bieden voor de Microsoft-partners om zichzelf onder de aandacht te brengen. Microsoft noemt Pinpoint ‘de grootste index van gekwalificieerde it-be-

drijven en hun software-oplossingen, gebouwd op Microsofttechnologieën’. Pinpoint zou meer dan 7.000 applicaties en meer dan 30.000 experts bevatten. Daarnaast kunnen organisaties en bedrijven via Pinpoint gratis of betaald datasets ter beschikking stellen. Afrekenen gebeurt op basis van gebruik. Ontwikkelaars kunnen aldus volgens Microsoft zeer effectief oplossingen samenstellen en de kosten daarvan begroten.

•

Centrale rol Sharepoint Misschien wel de belangrijkste reden om de aanschaf van Office 2010 te overwegen is om beter te kunnen samenwerken. Maar dan moet je wel Microsofts SharePoint Server erbij nemen.

M

et SharePoint Server kunnen gebruikers tegelijk aan een document werken. Dat kan met de ‘normale’ versie van Office 2010, én met Office Web Apps, straks een integraal onderdeel van SharePoint. Consumenten kunnen gratis van Office Web Apps gebruik gaan maken, maar dan wel voorzien van advertenties. Al deze producten en nog veel meer moeten voor juli 2010 beschikbaar komen. Nieuw is de ‘Office Social Connector’, die Outlook 2010 koppelt aan sociale netwerken als Facebook, en van Outlook dus in feite een soort ‘front-end’ voor die sites maakt. Aan de Office-applicaties zelf is ook nog geknutseld. PowerPoint 2010 krijgt bijvoorbeeld de mogelijkheid van foto- en video-bewerking en Excel 2010 kan zeer grote ‘pivot tables’ compleet in het geheugen opslaan, waardoor het werken met hele grote spreadsheets veel sneller wordt.

•

01-12-2009 12:04:48

e

Windows Mobile krijgt klappen

De LG GD910 horlogetelefoon

Bellen uit losse pols

De verkoop van smartphones groeit spectaculair, maar Microsoft profiteert daar niet van. Integendeel.

U

it cijfers van Gartner blijkt dat de verkopen van smartphones in het derde kwartaal met 13 procent toenamen, en dat over dezelfde periode de verkopen van apparaten met Windows Mobile met 20 procent terugliepen. Een lichte terugloop zou nog ‘normaal’ zijn, aangezien de nieuwe versie 6.5 van Windows Mobile in oktober op de markt kwam. Dat was te laat om de verkoopcijfers in het derde kwartaal nog een slinger te geven. Maar volgens een analist van Gartner ziet het er ook niet naar uit dat de verkoopcijfers van Windows Mobile in het vierde kwartaal zullen aantrekken. “We zien misschien net genoeg beweging om het verlies te stabiliseren”, zei ze. Windows Mobile ligt de laatste tijd onder vuur; zelfs Microsoft topman Steve Ballmer gaf onlangs toe dat het concern met deze software geen beste beurt maakt op de mobiele telefoonmarkt. In het derde kwartaal eindigde Windows Mobile in de markt als vierde met een marktaandeel van 7,9 procent. Eerste is nog altijd Symbian (44,6 procent), gevolgd door BlackBerry OS (20,8 procent) en Apples iPhone (17,1 procent). Google Android is nog maar op een paar modellen beschikbaar maar toch al goed voor 3,5 procent marktaandeel. Gartner verwacht veel van Android in 2010. De marktvorser voorspelt dat het mobiele platform van Google in 2012 een marktaandeel krijgt van 18 procent.

•

Info > www.lgmobile.com LG GD910: 4,9 x 3,9 x 1,4 cm, 84 gram, 1,4” LCD aanraakscherm met 128 x 160-resolutie, standby tijd 240 uur. Prijs ongeveer 1.499 euro in een genummerde oplage van 150 stuks.

Best tevreden over uitbesteden De waardering voor outsourcing-dienstverleners neemt toe. Dat zou blijken uit de nieuwe ICT Barometer van Ernst & Young.

G

oed nieuws voor outsourcers. De scores voor de kwaliteit van uitbesteed werk zijn aanzienlijk hoger dan in 2008. De ondervraagden geven aan dat de hoeveelheid uitbesteed werk verder zal toenemen; de meeste afnemers verwachten ook dat de kwaliteit van uitbesteding verder zal verbeteren. De tevredenheid met de uitbeste-

006-007_IT20_NWS2 7

Gadgetmaker Q van James Bond zou er jaloers op zijn. Het is alsof de LG GD910 rechtstreeks uit zijn laboratorium komt. Bellen met een horloge; LG heeft het werkelijkheid gemaakt. Voorlopig is de LG weliswaar alleen weggelegd voor de rijken onder ons en ook nog eens voor maximaal 150 Nederlanders. Het moet vooral exclusief blijven. En natuurlijk duur: 1.499 euro. Maar dan heb je ook wat. De eerste horlogetelefoon met een volwaardige smartphone-functionaliteit. Bovendien is de 3G-telefoon met beeldtelefonie zo fraai uitgevoerd - met een prachtige roestvrij stalen behuizing en een leren band - dat hij niet is te onderscheiden van een normaal horloge. Bellen doe je handsfree waarbij de beller het horloge maar iets richting de mond hoeft te houden. De microfoon is weggewerkt aan de achterzijde. De geluidskwaliteit is perfect. Maar je kunt ook bellen via een Bluetooth headset. Het toestel kan gesproken commando’s uitvoeren en heeft een wonderbaarlijk aanraakscherm. Verder zitten er drie knoppen aan de zijkant; rood, groen en Back. De telefoon kan via een usb-connector aan de pc worden gekoppeld. LG levert software mee (alleen voor Windows) waarmee namen, nummers en agenda-items tussen pc en telefoon worden gesynchroniseerd. Er kan ook een koppeling met Outlook worden gelegd. Het werkt allemaal, maar de software, meegeleverd op een mini-cd, had een wat betere afwerking verdiend voor zo’n highend product. Ondersteuning voor diverse e-mailsoftware is op dit moment nog niet beschikbaar. Dan de hamvraag? Is een horlogetelefoon handig? Nee, niet echt, maar bruikbaar is hij wel. En dat is al heel wat voor een echte wannahave. De eigenaar doet er dan ook goed aan een duo Sim-kaart aan te schaffen. Dat kan hij eenvoudig wisselen tussen zijn standaard mobieltje en het LG horloge.

dingsleverancier vertaalt zich naar loyaliteit: in de meeste gevallen (ruim driekwart) wil men het contract met de huidige partij verlengen. Uitzondering zijn de activiteiten op het gebied van management, inkoop en verkoop. Deze worden in veel gevallen opnieuw ondergebracht in de eigen organisatie. In 2009 werden beduidend minder management-activiteiten uitbesteed. Van de ondervraagden zegt 41 procent minder interim managers in te huren. Ook geeft 42

procent aan interimcontracten niet te verlengen en wil 15 procent deze activiteiten bij een andere partij onderbrengen. De meeste organisaties (89 procent) controleren het werk van de uitbestedingspartij. Bijna de helft heeft daarbij wel eens een geschil gehad met deze leverancier. Dat was in een vergelijkbaar onderzoek uit 2008 nog bij 35 procent van de ondervraagden het geval. Twee op de tien hebben wel eens gebruik gemaakt van de boeteclausule in het contract.

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

•

7

01-12-2009 12:04:51

Nieuwe SaaS-dienst SSL Post

Veilig, versleuteld en groen post versturen via email bespaart al snel vijftig procent Ondanks vergaande automatisering versturen de meeste organisaties vertrouwelijke documenten nog steeds per post. Dat is duur, inefficiënt en weinig milieuvriendelijk. SSL Post biedt vanaf 1 januari 2010 een gebruiksvriendelijke dienst aan waarmee documenten veilig, versleuteld en aangetekend kunnen worden verstuurd via email. Omdat dit een SaaS-dienst is, hoeven verzender en ontvanger alleen maar over een internetaansluiting, een e-mailaccount en een browser te beschikken om hier gebruik van te maken.

Juri Muller, Manager Technology en Otto Ot, Marketing manager bij SSL Post

“Wij zijn de Groene Post Service Provider”. Marketing manager Otto Ott is vol vertrouwen over de nieuwe dienst die hij aanbiedt met SSL Post. Hij heeft zelf jarenlang ervaring opgedaan bij diverse grote ICT-bedrijven, waaronder ERP-leveranciers. Hij liep daarbij tegen een probleem aan waar tot voor kort geen goede oplossing voor bestond: hoewel allerlei bedrijfsprocessen vergaand geautomatiseerd verlopen, wordt nog steeds een grote hoeveelheid vertrouwelijke post op papier verstuurd, zoals facturen, offertes en salarisstrookjes. Ott: “Dat is een enorme kostenpost voor organisaties èn het is in efficiënt. In Engeland ben ik in contact gekomen met GCrypt, dat technologie ontwikkelt om dergelijke documenten veilig, versleuteld en aangetekend te versturen via email. Met SSL Post hebben we daar nu de Europese distributierechten voor verworven.”

9536_IT-Executive_SSL_adv_Smiley.indd 52-53 000_IT20_ADV 8

Eenvoud Uniek aan de oplossing van SSL Post is de eenvoud. Manager Technology Juri Muller: “We bieden deze dienst aan via het Software as a Service (SaaS)-model. Voor de gebruikers betekent dit dat er geen ingewikkelde installaties nodig zijn. Ze hebben niet meer dan een internetaansluiting, een browser en een e-mailaccount nodig om er gebruik van te maken.” SSL Post Secure Document Delivery is naast eenvoudig ook veilig. Muller: “Alle transacties lopen via onze service. De documenten blijven echter niet op onze server staan, maar worden doorgestuurd naar de ontvanger. Vandaar de term Groene Post Provider. De ontvanger kan het document echter alleen openen als hij op onze

01-12-2009 10:56:56

ADVERTORIAL

Eenvoud, geen training, geen helpdesk, besparing 50%, succes, bottom line, veiligheid, aangetekend, klantvriendelijk, email, veilig bewaren, brengen in plaats van halen, verschil tussen postbus en postbezorgen. service zijn persoonlijke account opent. Het voordeel hiervan is dat alleen degene voor wie het document bestemd is het kan openen.” “Bovendien slaan wij zelf geen vertrouwelijke informatie op. Onze server is uitstekend beveiligd. Maar zelfs al zou hij gehackt worden, dan is er helemaal niets van waarde op te vinden, alleen een paar sleutels waar je zonder de documenten, die weer overal verspreid staan op de pc´s van de gebruikers, niets mee kunt.” Dit is een belangrijk voordeel boven bijvoorbeeld portal-technologie. Want een groot nadeel daarvan is dat alle vertrouwelijke documenten van een organisatie op één server staan. En voor de gebruikers is het een groot probleem dat ze bij iedere portal opnieuw in moeten loggen met een andere gebruikersnaam en password. Alle initiatieven om tot overkoepelde portals te komen waren tot nu toe tot mislukken gedoemd. Het is een raar idee dat iedereen maar meerdere postbussen moet openen op verschillende locaties, terwijl SSL Post het aan je voordeur aflevert. Klantvriendelijker en efficiënter. Snelle ROI Het belangrijkste voordeel van SSL Post, zeker in de huidige economische situatie, is het enorme potentieel voor besparingen. Ott: “Door de manier waarop we het aanbieden zijn geen dure investeringen in implementatie nodig. Gebruikers betalen net als bij de fysieke post per poststuk, alleen liggen de prijzen een stuk lager. Daar komt nog eens bij dat de fysieke verwerking èn het transport wegvallen. Waar een gemiddeld poststuk 1 euro 75 kost om te maken en te versturen, is dat bij ons minder dan een derde. In totaal is de besparing al snel meer dan vijftig procent, en de Return on Investment (ROI) wordt al binnen een maand behaald.” Het voordeel van deze manier van versturen kan al snel oplopen. Muller: “Een organisatie met tienduizend medewerkers stuurt al snel 120.000 salarisstrookjes per jaar. Wanneer je op de kosten van die operatie meer dan vijftig procent kunt besparen tikt dat flink aan. En daar komen dan nog eens de besparingen bij die te behalen zijn op bijvoorbeeld facturen en offertes.” Groen Een bijkomend voordeel van deze dienst is de groene component. Ott: “Steeds meer ondernemingen hebben aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onze Secure Document Delivery via email sluit daar erg goed op aan. Alleen al het wegvallen van het fysieke transport met auto’s scheelt fors in de emissie van CO2. Bovendien gebruik je op deze manier aanzienlijk minder papier. ICT draagt weliswaar ook bij aan de uitstoot van CO2, maar omdat steeds meer datacenters groen worden gebouwd neemt dat aandeel alleen maar af. Bovendien is een email versturen duurzamer, dan een poststuk met de auto bezorgen.” Veilig en betrouwbaar SSL Post is echter veel meer dan groen en goedkoop. Een belangrijke reden dat veel vertrouwelijke documenten nog steeds fysiek per

post worden verstuurd is het aspect van veiligheid, de garantie van ontvangst en authenticatie. Ook daar heeft SSL Post rekening mee gehouden. Muller: “Ons aanbod is bij uitstek geschikt voor het sturen van vertrouwelijke documenten. Het is als het ware aangetekende digitale post, zodat er bijvoorbeeld altijd zekerheid over bestaat dat een factuur is aangekomen. Daar kunnen bedrijven weer op inspelen door een betalingstermijn voor het voldoen van digitale facturen in hun algemene voorwaarden op te nemen.” Reputy: bezorggarantie van email Deze garantie van bezorging is essentieel in het e-mailverkeer. Een enorme hoeveelheid spam vervuilt het digitale berichtenverkeer. De maatregelen om die spam tegen te gaan halen al 99 procent van alle e-mails weg, maar die strenge beveiligingsmaatregelen van providers kunnen ook bonafide bedrijven in de weg zitten. Ott: “Je hebt als bedrijf een probleem, wanneer door het versturen van bijvoorbeeld een nieuwsbrief je IP-adres op een zwarte lijst komt. Wij vinden het essentieel dat de berichten van onze klanten aankomen, zodat we in ons aanbod standaard reputatiemanagement hebben opgenomen. We werken daarin samen met Reputy in Amsterdam, om ervoor te zorgen dat die goede reputatie van de servers behouden blijft. Op die manier kunnen we optimale afleverpercentages garanderen.” Samenwerking SSL Post Secure Document Delivery is dus geschikt voor allerlei organisaties en een breed scala aan documenten, van facturen, loonstroken en polissen tot hypotheekoffertes, bekeuringen en patiëntendossiers. De oplossing is geschikt om te integreren in de volledige keten. Ott is daarom in gesprek met diverse grote leveranciers van bedrijfssoftware om de encryptiesoftware op een eenvoudige en gebruiksvriendelijke manier in hun interface te integreren. Het product is al SAP gecertificeerd. Ook worden momenteel volop gesprekken gevoerd met andere partners die het aanbod in hun product willen opnemen. Ott: “In Nederland zijn we een nieuwe speler, maar de technologie heeft zich al jaren bewezen in het Verenigd Koninkrijk, waar het aan alle officiële veiligheids- en betrouwbaarheidseisen voldoet. Het grote voordeel blijft de eenvoud en het gebruiksgemak. IT heeft soms nog wel eens een imago dat het niets oplevert, niet werkt of te laat is. Wij rekenen af met die mythe. SSL Post is er, het werkt, èn het levert direct rendement op.” SSL Post biedt vanaf 1 januari 2010 een gebruiksvriendelijke dienst aan, waarmee documenten veilig, versleuteld en aangetekend kunnen worden verstuurd via email. Omdat dit een SaaS-dienst is hoeven verzender en ontvanger alleen maar over een internetaansluiting en een browser te beschikken om hier gebruik van te maken.

SSLPost Europe • Notweg 38 • 1068 LL Amsterdam T (020 ) 737 08 40 E [email protected] I www.sslposteurope.com

000_IT20_ADV 9

10-11-2009 15:23:13 01-12-2009 10:56:57

management

Nederlandse cio in 2009 én 2010 vooral bezig met kostenbeheersing

”Cloud is fout en cloud is goud” Door Fred Franssen

alles wat 10 jaar geleden nog onder de futurologie viel is inmiddels gerealiseerd, stelde een gartnerspreker vast tijdens de Itxpo, begin november in Cannes. maar tijd voor een feestje wordt de hedendaagse cio niet gegund. Voor de it-sector geldt: elke oplossing zorgt voor een nieuw probleem. Of een een nieuwe uitdaging, als je uit een optimistischer cultuur komt. maar dit jaar en ook volgend jaar zal het toch vooral weer over kostenbeheersing gaan. Zo stelden we vast na het publieksinterview met de cio’s Jan Peter de Valk (DHL) en thijs van Koppen (Robeco).

O

ndanks de recessie wisten veel landgenoten begin november de weg te vinden naar de Cotes d’Azur, die zich dit jaar weer van de zonnige zijde liet zien. Binnen in het Palais des Congres vond de ITxpo plaats, Gartners jaarlijkse hoogmis voor cio’s. Die konden zich weer laven aan een overvol programma met sessies in oplopende diepgang. Het hoofdthema van het programma was zeer down to earth dit jaar: balancing cost, risc and growth. Hoewel het Gartner-programma van oudsher een vrij technologische insteek heeft, maakt ook de ITxpo duidelijk dat informatievoorziening zich steeds meer manifesteert als een integraal onderdeel van

Fred van der Molen

de business. De instroom van ‘gewone’ managers en medewerkers met kennis van it-gerelateerde instrumenten is groter dan ooit. Gartner voorspelt zelfs dat over enkele jaren 40 procent van de softwareontwikkeling buiten de invloedsfeer van de it-afdeling plaatsvindt. Steeds vaker nemen materiedeskundigen het heft in handen en gaan zelf aan de slag of gaan outsourcen. De ontwikkelingen op en rond het web spelen hen in de kaart. Waarom wachten op het resultaat van je eigen it-collega’s als je hetzelfde zo van het net kan plukken? En dan is het thema cloud computing niet ver. Volgens Gartner is het de belangrijkste hype van 2009.

Toon Geensen

nL PUBLIeKSInteRVIeW IT Executive en Gartner organiseerden tijdens de ITxpo één publieksinterview met twee Nederlandse cio’s. Peter de Valk (DHL) en Thijs van Koppen (Robeco) werden geïnterviewd door Toon Geensen (verantwoordelijk voor het Gartner Executive Program in de Benelux) en Fred van der Molen, hoofdredacteur IT Executive.

10

010-012_IT20_MAN_ART01 10

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009 01-12-2009 10:19:47

Jan Peter de Valk, cio bij DHL Benelux: “Voorlopig blijft het de hand op de knip. In die situatie moet je creatief zijn om je mensen te blijven motiveren. Wij doen dat onder andere door scholingsmogelijkheden aan te bieden.

Thijs van Koppen, cio bij Robeco, over uitbesteding: “Het is de vraag of al die externen echt de business snappen. Op dat vlak scoren wij veel beter. Maar het heeft weinig zin om over business/IT-alignment te praten wanneer je de operationele taken niet goed geregeld hebt.”

Jan Peter de Valk, cio bij logistiek dienstverlener DHL, is vooralsnog sceptisch. “Ik hoor zeer verschillende dingen op dit congres. Van ‘Cloud is fout tot cloud is goud’.” Persoonlijk hecht hij nog niet zo veel waarde aan het fenomeen. DHL denkt er volgens hem niet aan primaire bedrijfsprocessen naar de cloud te brengen. De Valk ziet het liever nog even aan: “Het kan met de technologie nog alle kanten uitgaan.” Ook zijn collega Thijs van Koppen, cio bij Robeco, ziet de eerste tijd niets in cloud computing voor zijn organisatie.

filmpjes van uitzonderlijk hoge kwaliteit. Een commercieel bureau had het niet kunnen evenaren. Ook mijn collega’s in de Benelux directieraad waren zeer ingenomen met het resultaat. De filmpjes toonden waar het bedrijf naar toe wil. Zonder dat er extra kosten zijn gemaakt, beschikken we nu bovendien over promotiemateriaal bruikbaar bij de rekrutering van nieuwe medewerkers.” Anders dan zijn DHL-collega zit Thijs van Koppen niet zelf in de directie van Robeco. Hij rapporteert aan de COO, maar heeft wel de eindverantwoordelijkheid voor alles wat met IT van doen heeft of met vraagstukken die proceskennis vereisen. Hij heeft 220 mensen op de loonlijst staan plus nog eens 100 medewerkers bij de diensten die zijn uitbesteed. Aan zijn leiderschaprol worden hoge eisen gesteld, zeker als het gaat om het bewaken van IT business alignment.” Ik kom zelf uit de business en vindt het essentieel dat mijn medewerkers zich qua business kennis blijven ontwikkelen. Omgekeerd zijn de business medewerkers in ons bedrijf zeer betrokken bij it-zaken. Beleggers zijn doorgaans goed bedreven in Visual Basic en Excel. In hun perceptie kunnen ze de gangbare functies zelf ook voor elkaar krijgen. Daar hebben ze geen itspecialisten voor nodig, denken ze. Als dus iemand van ons komt praten over een applicatie, dan verwachten ze diepgaande kennis. Ik hou mijn mensen altijd voor dat ze gewoon vragen moeten stellen aan de business wanneer ze iets niet weten. Ze hoeven niet tot in details alle applicaties te kennen, maar moeten wel zorgen in gesprek te komen. Daar draait het bij IT business alignment om.”

MOTIVATIE De Valks primaire aandacht ging het afgelopen jaar vooral uit naar kostenbeheersing. En dat zal volgens hem nog wel even zo blijven, want de logistieke dienstverlening profiteert niet direct van een aantrekkende economie. Voorlopig dus hand op de knip. De Valk ervaart dagelijks dat er weinig tot geen budget beschikbaar is voor uitdagende projecten. In die situaties moet je creatief zijn om je mensen te blijven motiveren, zeker nu ook in de salarissen weinig rek zit. De DHL-cio zoekt de oplossing in educatie. Op dat vlak heeft hij bezuinigingen vermeden. Zijn medewerkers mogen voor zichzelf een scholingsplan opstellen en dat na goedkeuring invullen. Op die manier heeft hij tot dusver deskundige medewerkers aan boord en gemotiveerd weten te houden. De Valk heeft bij DHL nog ander initiatief gestart dat erg motiverend bleek te werken. Het betrof een project voor de versteviging van de band tussen business en IT. ”In de Benelux hebben wij vijftig medewerkers die op dat snijvlak opereren”, aldus De Valk. ”In het kader van kostenbesparing wilden we aantonen hoe wij als it-afdeling een brug kunnen slaan naar de business. In groepjes van vier kregen medewerkers de opdracht een filmpje te maken over waar zij mee bezig zijn bij het invullen van de brugfunctie. De filmpjes werden uiteindelijk door de business zelf beoordeeld. In eerste instantie was er weinig animo. De mensen kregen het project erbij en dat leidde tot weerstand. Maar gaandeweg ging het leven met als resultaat negen

010-012_IT20_MAN_ART01 11

GArTNEr: OVEr ENkElE jArEN VINDT 40 prOcENT VAN DE SOfTwArEONTwIkkElING BUITEN DE IT-AfDElING plAATS

UITBESTEDEN? In de presentatie ‘’Meeting the Challenge: The 2010 cio Agenda’ van Gartner-analist Mark McDonald werd het op de vroege ochtend toegestroomde cio-gehoor duidelijk gemaakt dat de concurrentie al lang aan tafel zit bij hun directies. De prestaties van interne it-afdelingen worden voortdurend gelegd langs de meetlat die externe dienstverleners aanreiken. Die schermen met schaalvoordelen en dus kostenvoordeel. De it-baas van Robeco realiseert zich dat zijn directie volop keuzemogelijkheden heeft. ”Maar het nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

11

30-11-2009 10:06:10

management

is de vraag of al die externen ook echt de business snappen. Op dat vlak scoren wij veel hoger en dat moeten we zo zien te houden. Maar het heeft weinig zin om over business/IT alignment te praten als je de operationele taken niet goed geregeld hebt. Want het eerste wat de business vraagt, is of je de systemen normaal kunt laten draaien én een project tijdig weet op te leveren. Wij hebben gekozen voor meer centralisatie om onze operationele slagkracht te waarborgen. Daardoor kunnen we ons nu beter concentreren op de business-wensen. Belangrijk is dat we onze afdeling weliswaar hebben gecentraliseerd, maar dat onze medewerkers fysiek zoveel mogelijk bij de bedrijfsafdelingen zitten.” KOSten In de praktijk gaan discussies over IT toch vaak over kosten. Hoe rechtvaardig je de uitgaven? Jan Peter de Valk: ”Gartner sprak over een gemiddelde

InFORmatIe: nU nOg VeRSeR

De zoektocht naar gouden formules voor lucratief zakendoen heeft een eeuwenoude geschiedenis. Busines Intelligence blijft daarom een dankbaar onderwerp voor cio’s. Leo Apotheker, ceo van SAP, werd over het thema aan de tand gevoeld in Gartners Mastermind interview. Tot verrassing van de aanwezigen, niet in de laatste plaats de SAP-klanten, maakte de topman van de Duitse softwaremaker bekend dat in die nieuwe productlijn BI zonder datawarehouse wordt geleverd. Business Intelligens Datawarehouses worden vervangen door (BI) direct op de operationele data dus, gerealiseerd in-memory databases, aldus Leo Apothemet in-memory databases. Daarmee komt volgens ker, topman van SAP op Gartners ITxpo. Leo Apotheker tevens de strikte scheiding tussen de BI-toepassingen en de primaire informatievoorziening, zoals erp te vervallen. De versheid van de te analyseren gegevens bepaalt het voorspellend vermogen van een onderneming. Met de huidige datawarehouse oplossingen sturen bedrijven volgens Apotheker te veel ‘via de achteruitspiegel’. Hij zei het niet hardop, maar bespeuren we hier een begin van afscheid van het relationele model? Dat zouden ze bij SAP graag willen natuurlijk, want het bedrijf minder afhankelijk maken van concurrent Oracle. Zeer veel SAP-klanten gebruiken namelijk het SQL-raamwerk van de databasefabrikant.

vermindering van 5,4 procent op het budget in het afgelopen jaar. Ik kan verzekeren dat de verlaging bij ons aanzienlijk meer was. Volgens ons wereldwijde programma voor kostenbesparing mogen de kosten voor indirecte functies niet hoger dan 17 procent van de omzet bedragen. Wij zijn daar een onderdeel van. Gezamenlijk met Gartner hebben we een target gesteld van 3,6 procent. Daar zitten we nu iets boven. Het grootste deel van het budget gaat op aan het draaiende houden van de huidige operatie. Voor nieuwe ontwikkelingen resteert niet zoveel. Het probleem is dat er dubbel zo veel gevraagd wordt door de business. Gelukkig hebben we ondanks de bezuinigingen geen mensen aan de dijk behoeven te zetten. Doordat het programma zo strak is neergezet, weet iedereen precies waar ze aan toe zijn. Iedereen is zich bewust van de kosten. Het is ook niet voor niets dat ik mijn mensen stimuleer om enkele dagen per jaar mee te doen op de werkvloer met het laden en lossen van pakjes.” Tijden het Gartner-congres werd aandacht gevraagd voor mobiele strategieën. Op dit moment speelt vooral het aansluiten van mobiele apparatuur op de centrale automatisering. Cio’s krijgen er een omvangrijk beheersplatform bij. DHL heeft op dat vlak nog geen strategie. ”We hanteren wel een standaardisatiebeleid op platforms”, aldus De Valk. ”Het is heel waarschijnlijk dat daarin straks de mobieltjes worden meegenomen. Maar het wordt steeds duidelijker dat medewerkers hun eigen laptops en mobieltjes ook zakelijk willen blijven gebruiken. Zo hebben we nu op verzoek van één van de directieleden een proef lopen met de aansluiting van een Apple iPhone. We zullen dat moeten gaan faciliteren. Maar eigenlijk moeten we een bredere visie gaan ontwikkelen, want strak worden we ook verantwoordelijk voor het content beheer van bijvoorbeeld video-informatie.” Bij de financiële dienstverlener Robeco is men veel terughoudender. Volgens Van Koppen is gebruik van de iPhone binnen Robeco nu uitgesloten: nog niet veilig genoeg.

•

PatROOnHeRKennIng In PReStatIemetIng

Tussen de Gartner-presentatoren troffen we dit jaar een vrouw die qua naam en uitstraling uitstekend past in het mondaine Cannes. Yvonne Genovese! Ze is vice president en distinguished analyst bij Gartner. Haar verleden ligt in de marketing en public relations. Die ervaring komt goed van pas bij de presentatie van een nieuwe it-stroming die volgens Gartner zich de komende jaren laat gelden: Patttern Based Strategy. De veteranen in it-land noemen het oude wijn in nieuwe zakken. Volgens hen is het gewoon BI, maar dan anders verpakt. De Gartner-diva wist het thema als geheel nieuw te presenteren. Veel technologie zit volgens haar nog in de ‘zoek-patroon-fase’: het vergaren van zoveel mogelijk data. De truc zit echter in het maken van een model voor het herkennen van patro12

010-012_IT20_MAN_ART01 12

nen in de databrij en het vertalen daarvan naar bestuurlijke besluitvorming. Veel organisaties meten prestaties, maar doen vervolgens niets met de resultaten om de processen in een andere richting te sturen. Juist de grote hoeveelheid informatie die een onderneming tegenwoordig online verzendt en ontvangt, dwingt tot een permanent analyse van de response. Dat zou een standaard proces in de operationele bedrijfsvoering moeten zijn. Ondersteuning komt in de vorm van een nieuwe internet gebaseerde technologie aangeduid als ‘emotion mark up language’ (EML), waarmee de emoties achter internetgedreven transacties zijn te meten. Invoering van de strategie stuit volgens haar vooral op de menselijke afkeer van verandering. Ook de invoering van erp-systemen werd daar

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

Yvonne Genovese, analist bij Gartner

lang door belemmerd. Op den duur komt het dus wel goed. Inmiddels zien bedrijfjes het levenslicht die patroonherkenning als dienst aanbieden. Zo kende Genovese een bureau dat het nieuws tien dagen van te voren voorspelt.

30-11-2009 10:06:12

Structuur it-afdeling is irrelevant

WERK IS IETS WAT JE DOET

Hoe maak je de it-organisatie zo effectief en flexibel mogelijk? Dat is natuurlijk de hamvraag. Reorganiseren is in ieder geval meestal niet de oplossing, zegt adviesbureau Booz & Company

D

e crisis heeft alles weer op scherp gezet, maar ook in de jaren hiervoor werd er al flink gereorganiseerd bij it-afdelingen. Veel grote ondernemingen en instellingen trekken er dit jaar extra hard aan om hun it-organisatie zo effectief en ‘aanpasbaar’ mogelijk te maken. Vaak doen ze dat door de it-afdeling zelf te reorganiseren. Maar zo werkt dat niet, blijkt uit onderzoek van adviesbureau Booz & Company. Hoe de it-afdeling is gestructureerd, heeft namelijk weinig of geen effect op hoe goed zij haar strategische missie uitvoert en reageert op veranderingen in de omgeving. Gecentraliseerd of gedecentraliseerd, hybride of federaal, de klus kan met bijna elke structuur worden geklaard.

HET VERSCHIL Wat maakt dan wél het verschil? Twee dingen, zeggen Booz & Company. Ten eerste: een vrije stroom van informatie. It-lijnmanagers en it-medewerkers moeten de beschikking hebben over de juiste cijfers en informatie om de (strategische) impact van hun keuzes bij hun dagelijkse werkzaamheden te kunnen overzien. Ze zijn vaak niet op de hoogte van dit business-informatie of hebben er geen toegang toe.

Ten tweede: een juiste toewijzing van beslissingsbevoegdheden. Het moet duidelijk zijn wie verantwoordelijk is voor welke beslissingen en de acties die daaruit voortkomen. In de meeste organisaties zit het op beide punten niet goed. Conclusies kortom, waarmee de onderzoekers ogenschijnlijk open deuren intrappen. Maar dat is kennelijk toch nuttig. Werk aan de winkel dus voor cio’s.

•

Groeien via innovatie en integratie Bedrijven die willen groeien, hebben gespecialiseerde teams nodig die de innovatie en crossfunctionele integratie coördineren. IT speelt hierbij een essentiële rol.

D

oor te innoveren en integreren bindt een bedrijf meer klanten aan zich en brengt het meer goederen en diensten naar de markt - helder. Dat alles resulteert in groei. Want innovatie houdt in dat je nieuwe dingen ontwikkelt – nieuwe producten, maar ook nieuwe bedrijfsprocessen en modellen - die door klanten worden gewaardeerd. En (horizontale) integratie houdt in dat de units, functies en locaties van grotere organisaties beter gaan samenwerken, wat leidt tot meer capaciteit, betere prestaties, lagere kosten en nieuwe (crossfunctionele) verbeteringsmogelijkheden. Bij beide groeibronnen – innovatie en integratie dus – speelt IT een essentiële rol. Toch zijn innovatie en integratie in de meeste grote ondernemingen nog steeds “onnatuurlijke handelingen”, zeggen James Cash (Harvard), Michael Earl (Templeton College) en Robert Morison (nGenera). Grote ondernemingen zijn er nog steeds beter in om innovatie te ‘verstikken’ dan erop te kapitaliseren, blijkt uit hun onderzoek. En ze zijn nog steeds beter in het optimaliseren van lokale operaties dan in het integreren van zulke operaties ten bate van de onderneming en klanten. Hoe groter en complexer de organisatie is, hoe lastiger het is om de status-quo te veranderen en

013_IT20_MAN_KRT1 13

om te innoveren en integreren. Om die reden hebben ondernemingen speciale interne teams nodig die de innovatie en integratie stimuleren. De onderzoekers adviseren te werken met twee soorten groepen. De distributed innovation group (DIG) fungeert als expertisecentrum voor innovatietechnieken. Innovatie is normaliter een verspreide (‘distributed’) activiteit binnen - en deels zelfs buiten - de onderneming. De DIG ‘doet’ zelf geen innovatie maar stimuleert en kanaliseert de innovatie. De DIG zoekt ook naar nieuwe ontwikkelingen buiten de onderneming, levert deskundigen voor interne innovatie-initiatieven en zet technologieën en methoden in die de samenwerking en innovatie faciliteren. De enterprise integration group (EIG) faciliteert horizontale-integratieprojecten en ontwikkelt de architectuur en managet de praktijken die businessintegratie vergemakkelijken. De EIG, die vaak ook een portfolio van integratieactiviteiten en –initiatieven managet, fungeert als het expertisecentrum van de onderneming op het gebied van procesverbetering, management van grote projecten en programma- en portfoliomanagement. Ook levert de EIG personeel voor grote bedrijfsintegratie-initiatieven.

•

Bron: Harvard Business Review nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

Bij Best Buy, de grootste consumentenelektronica-retailer in de VS, loopt op het hoofdkantoor in Minneapolis een interessant project. Het initiatief heet ROWE – results-only work environment – en probeert een eind te maken aan het eeuwenoude dogma in het bedrijfsleven dat iemands productiviteit gekoppeld is aan iemands fysieke aanwezigheid op de werkplek. Bij Best Buy – dat ooit berucht was vanwege de lange uren en de chefs die zich als slavendrijvers gedroegen - is het doel mensen volledig af te rekenen op hun output in plaats van het aantal uren dat ze op kantoor zitten. De consequentie is dus dat mensen kunnen werken waar ze willen en dat ze kunnen beginnen en ophouden met werken wanneer ze willen – zolang ze maar de gewenste prestaties leveren en resultaten bereiken. Er zijn ook geen verplicht te bezoeken vergaderingen. Werk is kortom niet meer een plek waar je heen gaat maar iets wat je doet. Best Buy is niet de eerste Amerikaanse onderneming die zo werkt – bij IBM, Sun Microsystems en AT&T bijvoorbeeld lopen soortgelijke initiatieven – maar wel de eerste die het zo extreem toepast. Het mooiste van alles: het werkt als een trein. Onder ROWE is de werknemersproductiviteit bij Best Buy met maar liefst 35 procent gestegen. In Nederland zit het zogeheten ‘nieuwe werken’ overigens al langer in de lift. Bron: BusinessWeek

ZEVEN TEKENEN VAN VERVAL Schandalen in het bedrijfsleven zijn schering en inslag: van creatief gerommel met cijfers tot oplichting van klanten. Hoe herken je dat een bedrijf zich in ethisch opzicht op een hellend vlak bevindt? Er zijn zeven tekenen die weinig goeds beloven. Leest u even mee: Pressie om koste wat kost doelen en cijfers te halen. Een cultuur van angst en zwijgen. Kruiperige executives en een ceo die wordt verafgood (‘onze held Dirk’). Een zwakke RvC. Belangenconflicten (zoals zakendoen met bedrijven waarin familieleden of vriendjes zakelijke belangen hebben). Overmoed (‘wij staan boven de wet’-gevoel). Good corporate citizenship als enige maatstaf voor goedheid: als een bedrijf sociale verantwoordelijkheid betoont (al is het maar in de vorm van een museum voor moderne kunst), betekent dat niet automatisch dat er goed bestuur is en dat er intern ethisch verantwoord wordt gewerkt. Bron: European Business Forum (2007!)

13

24-11-2009 14:24:10

MANAGEMENT

Elevator pitch: Breeler biedt mkb-er online documentmanagement

‘Wij bieden zekerhe id Ze zijn er nog: ondernemers met ambities en lef. IT-Executive gaat in de serie Elevator Pitch op zoek naar de nieuwe pareltjes van het Nederlandse bedrijfsleven. Dit keer: Lex Vellekoop (49) van Breeler, dat documentmanagement software aanbiedt as a service.

Wie ben je en wat doe je? ‘Mijn naam is Lex Vellekoop en ik ben medeoprichter van Breeler. Wij bieden online documentbeheer aan voor mkb-bedrijven en zzp’ers.’

Door Ben Kuiken, fotografie Cor Mooij

Online documentbeheer? Opslag en zo? ‘Gegevensopslag hoort daar inderdaad ook bij. We slaan alle gegevens van onze klanten op in twee datacenters in Nederland en die worden continu over en weer gedupliceerd. Voor een kleinere organisatie is dat zelf moeilijk te organiseren. Zo’n 60 procent van de mkb-ondernemingen heeft dat dan ook niet of niet goed geregeld, met alle risico’s van verlies en diefstal van dien.’ Maar daarvoor kunnen ze toch terecht bij partijen als KPN en Google? Wat onderscheidt jullie van deze grote jongens? ‘Wat Google aanbiedt, is een totaal ander soort service. Google ondersteunt slechts een beperkt aantal bestandsformaten. Als je alleen tekst- of Excel-bestanden hebt werkt dat misschien, hoewel je ze wel altijd om moet zetten in het Google Docs-formaat. Maar als je ook met andere bestandsformaten werkt, zoals Photoshop, Cad-bestanden of een klantendatabase, kun je die in Google Docs niet kwijt en zul je dus daarnaast een andere voorziening moeten treffen. KPN komt wat dat betreft dichter in de buurt en biedt net als wij zowel backup als documenten delen. Maar KPN biedt geen documentmanagement-functionaliteiten, wat wij wel doen.’ Eh, documentmanagement functionaliteiten? ‘Ja, je hangt aan een document allerlei metadata waar je vervolgens leuke dingen mee kunt doen. Je kunt er bestanden mee doorzoeken, je kunt verschillende versies van een bestand opslaan, of je kunt er een workflow aan koppelen. De meeste kleine organisaties gebruiken geen documentmanagement, dat is vooral voorbehouden aan grote organisaties. Wij brengen dit nu binnen bereik van een bredere groep ondernemingen.’ Maar als je een kleine organisatie bent, heb je dat toch niet echt nodig. Dan weet je toch wat waar staat? ‘Het hangt bij kleine organisaties veelal aan personen. Degene die ergens aan werkt weet vaak nog wel alles prima te vinden, en de secretaresse misschien ook nog wel. Maar wat doe je als zij ziek zijn of vertrekken? Dan ben je heel veel tijd kwijt om de informatie weer boven water te krijgen. En hoeveel tijd besteedt je wel niet aan het

WIE? LEX VELLEKOOP (49)

Functie? Managing director Breeler Opleiding? Technische bedrijfskunde Eindhoven Loopbaan? Diverse functies bij ABN, CMG, zelfstandig ondernemer 14

014-015_IT20_MAN_EP_CLM 14

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009 24-11-2009 14:22:36

COLUMN

CHARLES gROENHUIjSEN

Solliciteren is jokken

e id’ zoeken naar bepaalde informatie waarvan je weet dat je het ergens hebt opgeslagen. Wij hebben bovendien een soort model archiefinrichting voor specifieke branches en beroepen ontwikkeld. Dus voor de maakindustrie, advocaten, voor journalisten; die hebben allemaal een andere manier van ordening van documenten en een ander jargon. Door een standaard neer te zetten, maak je het voor deze beroepsgroepen veel gemakkelijker om informatie uit te wisselen en te delen. Ook voor projecten kan Breeler uitkomst bieden. Projectteams kunnen voor de duur van het project een abonnement afsluiten.’ Dat klinkt goed, misschien is het wat voor mij. Maar ik zit toch met een probleem: ik geef niet zo graag mijn teksten uit handen aan een externe partij. Dat voelt niet goed. ‘Nee, dat is een gevoel waar we nog hard aan zullen moeten werken. Dat betekent vooral dat je heel transparant moet zijn in wat je doet. Overigens denk ik dat we ons daarin ook kunnen onderscheiden van de grote partijen. Bij hen weet je niet wat er met je gegevens gebeurt, waar de servers staan en wie je moet bellen als je je gegevens kwijt bent. Bij ons wel.’ Wat zijn de plannen? ‘We zijn nu net een paar weken in de lucht en hebben onze eerste tientallen proefabonnees. We hebben wat marketing bedreven, onder meer met een viral waarin de bekende misdaadverslaggever Peter R. de Vries figureert. Die is inmiddels meer dan 25.000 keer bekeken. Het komende jaar willen we vooral in Nederland iets neerzetten en laten zien dat we een betrouwbare en brede service bieden. Natuurlijk hebben we visioenen om internationaal te gaan, maar eerst willen we dit goed in de markt zetten. De grootste drempel is of kleinere bedrijven hun bedrijfsgegevens uit handen durven te geven. Als wij erin slagen om daar de voordelen van te laten zien, zoals de grotere veiligheid, betere doorzoekbaarheid en de mogelijkheid om makkelijk informatie te delen, denk ik dat we een mooie toekomst tegemoet gaan.’

•

OVER BREELER

Wat? Online document management Klanten? MKB-bedrijven en ZZP’ers Werknemers? 4 plus flink aantal freelancers Opmerkelijk? De software die Breeler gebruikt, werd ontwikkeld voor grote ondernemingen door partner André van der Doelen

014-015_IT20_MAN_EP_CLM 15

Het vrije ondernemerschap heeft veel aangename kanten. Je hoeft je bijvoorbeeld nooit een nieuwe baan in te jokken. Wel eens voor de spiegel gestaan en eerlijk deze vraag op jezelf afgevuurd “Heb ik ooit gelogen voor een baan?” De vraag stellen is haar beantwoorden. De meerderheid van de lezers van deze column heeft nu vast lichte blosjes op de kaken. Want - ja inderdaad, niet zo best – je hebt wel eens zitten jokkebrokken. Hoe ik weet dat de meesten van u geen lelieblanke ziel hebben? Beetje mensenkennis. En uit onderzoek van de stichting Deskundigheid, Screening en Integriteit (DSI). ‘n Mond vol maar ze gaan gewoon over Liegen & Bedriegen door werknemers. “Als de concurrentie heviger is, nemen de mensen het wat minder nauw met de waarheid om hun kans op de arbeidsmarkt te vergroten”, zegt DSI-directeur Dick Vis. In rond Nederlands: “Er wordt als een gek gejokt”. Mensen fantaseren er op hun CV een opleiding bij of doen alsof ze ervaring hebben, die hen een uitmuntende kandidaat maakt. Opsporen van kleine leugenaars…, da’s vast geen parttime baan. Ze werken zich daar vast het schompes bij DSI. Ze zijn gespecialiseerd in de financiële sector waarvan we nu weten dat daar hartstochtelijk en zeer profijtelijk wordt gerommeld en gefoezeld. Is het toeval dat DSI en DSB maar één letter schelen?

PAS OP ALS ENE DIRk SOLLICITEERT!

CHARLES PREVENTIEF RUIMEN? Een nadeel voor rommelaars is dat er tegenwoordig op internet zo veel over je bekend is. Ik ben zelf wel eens in de publiciteit en als ik bij Google mijn naam en ‘liegen’ in tik krijg ik 380 hits. Oei…! Gelukkig is het loos alarm. Het komt vooral van bozige types die me vreselijke dingen toewensen: “Moet Charles preventief worden geruimd?” Ze denken dat alleen een ingrijpende hersenoperatie me kan verlossen van mijn ziekelijke neiging tot liegen. Redelijk onschuldig dus. Bovendien zoek ik geen baan. Nog een testje. Jan Peter Balkenende & liegen: 376.000 hits! En weer veel gescheld (“Balkenende liegt ziekelijk”). En hij zocht wél een nieuwe baan... Maar ook bij hem is het vooral veel idioot gescheld. Misschien werkt deze online leugentest juist níet voor ‘Bekende Nederlanders’. Als u ons onderzoekt waadt u door een moeras van publieke verontwaardiging. Als we al kleine leugentjes te verbergen hebben, zitten die heel diep verstopt. Vindt ze dan maar eens. Anders is het bij de totaal onbekende sollicitant die beweert Cum Laude zijn diploma te hebben gehaald voor Boekhouden voor Beginners, Gevelreinigen voor Gevorderden of Programmeren voor Professionals. Van die examens zijn vast online lijstjes waardoor je feestelijk tegen de lamp loopt. Bij DSI hebben ze een dodelijk wapen ontwikkeld. “Is je vorige werkgever bereid een integriteitsverklaring over je te tekenen?” Denk daar maar eens over na. Wie nu schrikt, heeft een kwaad geweten. Hoeveel bankdirecteuren in Nederland zouden nog aan het werk zijn als ze zo’n verklaring mee hadden moeten nemen? Hoeveel van die directeuren durven nu – bang voor deze guillotine van onbetrouwbare baanzoekers - weg te solliciteren? Alleen Dirk Scheringa durft nog want die was over alles de baas bij DSB en heeft dus met een stalen gezicht zijn eigen eerlijkheidssverklaring ondertekend. U bent dus gewaarschuwd als u ‘n sollicitant met een zwetende bovenlip ontvangt die zo’n eerlijkheidsverklaring heeft én Dirk heet. nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

15

24-11-2009 14:22:38

ADVERTORIAL

Focus loont

Qwise groeit door innovatieve oplossingen voor centralisatie Groeien is nog steeds mogelijk in de IT-markt. Een goed voorbeeld daarvan is IT-dienstverlener Qwise. Dankzij een strakke focus op centralisatie en bijbehorende innovatieve oplossingen weten steeds meer klanten hun weg te vinden naar Qwise. Vooral desktopvirtualisatie is een oplossing die groeit in populariteit. Hiermee kunnen bedrijven kosten besparen èn IT inzetten als strategisch instrument.

Tegen de heersende trend in de markt in, is IT-dienstverlener Qwise erin geslaagd dit jaar dertig procent meer omzet te realiseren, terwijl de winst meer dan verdubbeld is. Volgens directeur Abram Schermer is dit te danken aan een nog steeds groeiende vraag naar innovatieve oplossingen rond de centralisatie van IT-infrastructuur, met name op basis van virtualisatie. “We hebben ons hier volledig in gespecialiseerd. We zijn daarom jaar na jaar gegroeid, ook in 2009. Onze klanten zien duidelijk de strategische voordelen van centralisatie en virtualisatie. Ondanks, of misschien zelfs wel dankzij, de economische situatie.”

Abram Schermer, directeur van Qwise

9563_QWise_advertorial_smiley.indd 52-53 000_IT20_ADV 16

Virtualisatie verenigt namelijk twee strategische business-doelstellingen die voorheen onverenigbaar leken. Schermer: “Bedrijven willen dat de Total Cost of Ownership (TCO) omlaag gaat, maar ze willen IT ook inzetten als strategisch instrument, zodat ze flexibel zijn en snel kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Maar verlagen van de TCO betekende vroeger automatisch bevriezen, standaardiseren en bezuinigingen. Dat gaat ten koste van de gewenste flexibiliteit. IT strategisch inzetten daarentegen was weer een dure operatie.” Daar is dankzij virtualisatie een einde aan gekomen. “We zien ondertussen de tweede fase van virtualisatie. Veel bedrijven hebben al ervaring opgedaan met servervirtualisatie. Nu staan virtualisatie van de desktop en applicaties in de belangstelling. We zien dat steeds meer organisaties daarvoor aankloppen bij Qwise.”

01-12-2009 10:56:54

ADVERTORIAL

Innovatie in de luchtvaart Binnenkort gaat bijvoorbeeld een groot virtualisatieproject live bij luchtvaartmaatschappij Transavia.com. De oude infrastructuur van Transavia.com was volledig gebaseerd op PC’s, met alle problemen van dien. De luchtvaartmaatschappij heeft gekozen voor een innovatieve oplossing, in de vorm van een volledig gecentraliseerde en gevirtualiseerde infrastructuur op basis van XenDesktop van Citrix en technologie van Microsoft.

was binnen twee maanden volledig gerealiseerd. Ook toekomstige fusies en overnames kunnen op het niveau van deze infrastructuur snel worden geregeld. “Onze klanten willen in staat zijn snel en flexibel te handelen, om effectief in te kunnen spelen op ontwikkelingen in de markt. We werken daarom vooral met bedrijven die gericht zijn op innovatie.”

Meer flexibiliteit Schermer: “De keuze voor deze infrastructuur is in eerste aanleg volledig gebaseerd op de business case (TCO). De TCO was aantoonbaar lager dan een conventionele IT-omgeving. Waar ze nu voor gekozen hebben levert ze een flexibele infrastructuur op waar ze nog steeds de regie over hebben, zodat ze die kunnen inzetten voor het ondersteunen van hun online business-model. Dit past bij hun profiel als innovatieve vervoerder en sluit naadloos aan bij onze specialisatie.” Volgens Schermer wordt dit één van de belangrijkste voorbeelden in Nederland van een gevirtualiseerde desktop-infrastructuur. Ook de opzet is uniek: “Het is een turnkey-implementatie, waarbij we gewerkt hebben met een strakke deadline tegen een fixed price. Transavia. com heeft een eigen datacenter, zij doen zelf het beheer.”

Nieuw financieringsmodel De voortdurende groei van Qwise heeft ervoor gezorgd dat het bedrijf een gezonde financiële positie heeft. Hiermee is het mogelijk voor de klanten nieuwe financieringsmodellen te ontwikkelen. “Onze visie is dat infrastructuur eigenlijk een service is die klanten afnemen. In lijn met die visie hebben wij een implementatiemodel ontwikkeld waarbij de klant niet vooraf hoeft te investeren in de implementatie, maar gaat betalen in de vorm van een maandtarief.” Dit model is ondertussen verschillende malen in praktijk gebracht, onder meer bij TASK24, een van de grootste dienstverleners op het gebied van technische automatisering in Nederland. Bij het verzelfstandigen van dit bedrijf moest een volledig nieuwe infrastructuur worden opgezet. Qwise heeft die infrastructuur in drie maanden vanuit het niets opgebouwd, zonder dat TASK24 vooraf hoefde te investeren. De diensten worden afgenomen op basis van een prijs per gebruiker per maand. Ook hier is een flexibele infrastructuur ontstaan die direct van pas kwam bij het opnemen van tweehonderd nieuwe medewerkers. Dit

Volgens Schermer neemt die vraag naar flexibiliteit steeds meer toe. “Dat zien we onder meer terug bij onze klanten in de sector gezondheidszorg. We hebben de infrastructuur van een aantal ziekenhuizen verzorgd waar die vraag hoog op de agenda stond. Eén van onze klanten is een ziekenhuis dat grootschalige standaardisatie overslaat en wil overgaan op de virtuele desktop met VDI. Het gaat daarbij om duizenden werkplekken. Zo’n ziekenhuis is een sterk gefragmenteerde organisatie wat de gebruikers betreft, wat betekent dat je wilt centraliseren met behoud van de lokale flexibiliteit en dat kan met VDI.” Het komende jaar ziet Schermer deze trend doorzetten. “We zien twee gerelateerde ontwikkelingen. De eerste is de bereidheid van klanten om met gespecialiseerde aanbieders als Qwise te praten. Ze zien duidelijk de toegevoegde waarde boven de grote gevestigde namen, die contracten aanbieden in plaats van oplossingen. De tweede ontwikkeling is de bereidheid om infrastructuur uit te besteden en af te nemen als dienst.” Vooral die laatste trend zal een hoge vlucht nemen in 2010. “Het is interessanter dan alleen Software as a Service (SaaS). Je neemt niet alleen je applicaties af, maar je volledige infrastructuur. En dat kan alleen als die volledig gecentraliseerd en gevirtualiseerd is. Het vraagt om een ander beheersmodel, een self service portal dat maatwerk biedt voor de gebruiker. Ik verwacht dat dat concept in 2010 uit de kraamkamer zal komen.” Het zelfde geldt voor cloud computing. Volgens Qwise zullen de eerste volwassen toepassingen in 2010 in Nederland te zien zijn. Dankzij een virtuele infrastructuur worden dan bijvoorbeeld oplossingen als de Virtual Private Cloud mogelijk. Schermer is daarom optimistisch over het komende jaar: “De vraag naar innovatieve oplossingen zal groot blijven, want daarmee verlaag je als bedrijf je kosten en kun je inspelen op veranderingen. Voor Qwise verwacht ik ook volgend jaar weer een groei van dertig procent en misschien zelfs meer.”

Qwise • Gatwickstraat 15 • 1043 GL Amsterdam T (020 ) 448 10 25 E [email protected] I www.qwise.nl

000_IT20_ADV 17

27-11-2009 14:15:07 01-12-2009 10:56:55

fusie gezoNDheiDszorg Het VU medisch centrum heeft een aanbesteding uitgeschreven voor de uitbreiding van de functionaliteit van zijn op PeopleSoft HR 8.9 gebaseerde human resources systeem. Aanleiding voor deze stap is de fusie met een geestelijke gezondheidszorg organisatie in Amsterdam en omstreken GGZ in Geest. In 2012 moeten de hr-processen van beide organisaties verregaand zijn geïntegreerd. VU medisch centrum werkt nu vanuit één locatie. Na integratie met GGZ in Geest gebeurt dat vanuit meerdere geografische locaties verspreid over de provincie Noord-Holland. De nieuwe HR-software moet het werken van medewerker en manager goed ondersteunen, het hr-proces transparant maken en bijdragen aan de integratie van beide gefuseerde organisaties. VU medisch centrum voert zelf de implementatie van deze veranderingen door.

‘Agile programming’ versnelt ontwikkeling

Bol.com gooit het roer om Vorig jaar vernieuwde bol.com in een keer zijn infrastructuur en zijn website. Na afronding van dat project kwam men tot de conclusie dat het bedrijf de betrokkenheid van zijn mensen aan het verliezen was. De oude cultuur kreeg een nieuwe impuls. ‘Agile programming’ sloot daar naadloos bij aan. Door Maarten Veerkamp

Nieuwe pc’s iN DeN hAAg De gemeente Den Haag heeft een tender uitgeschreven voor de levering van drieduizend nieuwe computers inclusief flatscreen. De nieuwe hardware moet de bestaande generatie pc’s die in gebruik zijn bij de gemeentelijke diensten de komende drie jaar verangen. Wat voor software er op deze nieuwe computers komt te draaien is een interessante vraag. In 2006 besloot de gemeente Den Haag zijn contract met Microsoft voor de levering van kantoorsoftware niet te verlengen en de mogelijkheid van open source varianten te onderzoeken. Nieuwe computers worden standaard uitgeleverd met het Windowsbesturingssysteem van Microsoft.

Netwerk politie De Voorziening tot Samenwerking Politie Nederland heeft een tender uitgeschreven voor de levering van netwerkapparatuur aan de gezamenlijke 25 politiekorpsen, het Klpd en de marechausse. Deze zomer sloot de vtsPN een soortgelijke raamovereenkomst af met Scholten Awater voor de werkplekapparatuur met een geraamde waarde van 50 miljoen euro. In de tender voor de netwerkapparatuur is ook de plaatsing en het onderhoud opgenomen op circa 1 200 locaties in Nederland. Het gaat om 8 000 tot 10 000 hoofdzakelijk switches en routers. De vtsPN verwacht door centralisatie de komende jaren het aantal netwerkapparaten met de helft te verminderen en ook enkele honderden locaties niet meer van netwerkapparatuur te hoeven voorzien.

18

018-019_IT20_TECH_ART1 18

B

ol.com heeft vorig jaar zowel zijn website als zijn infrastructuur vernieuwd. “De oude site was een erfenis van Bertelsmann,” vertelt Feike Groen, manager Software Development. “Die was inmiddels verouderd. Bovendien waren onze systemen verspreid over drie datacenters. We hebben dus twee parallelle trajecten opgestart: het herbouwen van de website en de migratie naar een nieuw rekencentrum.” Hoewel dergelijke big-bang-migraties in het algemeen extra risico’s met zich meebrengen, maakte deze gecombineerde aanpak het in dit geval juist makkelijker. Men kon immers ontwikkelen en testen op een volledig onafhankelijke infrastructuur. Dat wil echter niet zeggen dat de mensen van bol. com alle tijd hadden. “Er stond wel degelijk druk op de ketel,” aldus Groen. “We gebruikten Intershop en daarop genereerden we een belasting waarvan de leverancier niet eens wist dat dat kon.” “Er lagen ook nieuwe wensen en kansen,” vult Alex Bloemendal aan, als manager Front End & Services verantwoordelijk voor marketing en e-handel. “Bovendien was de code ook niet meer geschikt om op verder te bouwen.” “Begin 2007 kregen we de opdracht om een nieuw platform op te zetten,” aldus Groen. “En in juli zijn we begonnen met bouwen.” Nog een jaar later ging het nieuwe platform in productie. “September was voor ons de laatste maand waarin we konden overstappen. Want november is onze topmaand.” Op piekdagen genereert de bol.com site vier of vijf maal zo veel transacties als normaal. Het gaat dan met name om de laatste dagen voor Sinterklaas en voor Kerst. “Mensen zijn inmiddels zo gewend dat wat ze vandaag bestellen morgen wordt bezorgd, dat ze tot op het laatste moment wachten. In de aanloop daarvan proberen we natuurlijk ook het verkeer zo veel mogelijk aan te jagen. Dat betekent dat de site vanaf 1 oktober moet staan en goed moet presteren. Vanaf januari hebben we dan weer ruimte om wat te doen.”

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

Was het eind september niet gelukt, dan had men gelijk anderhalf kwartaal moeten wachten. “Ons probleem was de stilstand vanuit de business,” aldus Groen. “Om de risico’s van dit project te beperken, werd de bestaande functionaliteit één-op-één gemigreerd. Het grootste risico was de doorlooptijd.” “20 september was voor ons een historische dag,” herinnert Groen zich. “In dat weekend zijn we voor drie uur omgeschakeld. In die tijd hebben we bijna duizend transacties binnengehaald en geanalyseerd.” De uitkomsten daarvan gaven het bedrijf genoeg vertrouwen om eind september definitief over te schakelen. ANDer BeDrijf geworDeN Met de overgang naar het nieuwe platform kwam echter ook een einde aan een periode. “We hadden met de it-afdeling bijna driekwart jaar aan dit project gewerkt,” aldus Groen. “De laatste drie weken haast dag en nacht. Toen dat eenmaal achter de rug was, hadden we moeite om het lijnmanagement weer op te pakken.” Maar dat gold niet alleen voor de automatiseerders. “We waren in die tijd ook sterk gegroeid,” vertelt Bloemendal, “zowel in aantal mensen als in productcategorieën. We waren een ander bedrijf geworden.” Bol.com was zijn cultuur aan het verliezen. “Mensen hadden te weinig invloed. Ze werden een radertje in plaats van een collega.” Tegelijkertijd lag er een heel stuwmeer aan wensen van de marketing-afdeling. Alle andere projecten hadden al die tijd immers stilgelegen. Met het formuleren van drie doelstellingen nam de directie het voortouw: meer binding tussen de itmensen en die daarbuiten; een snellere ‘time-tomarket’; en van de projecten af om sneller nieuwe functionaliteit te kunnen bouwen . “We deden één groot project per jaar en een paar kleine,” aldus Groen. Als it-ers met een grote klus bezig waren, moest de rest niet maandenlang plat liggen. Dat betekende dat nieuwe ontwikkelingen tegelijker-

30-11-2009 15:38:56

‘VOlgenS Scrum knip je alleS in Stukken en dOe je het belangrijkSte eerSt’

Alex Bloendal (links) manager front end & services en Feike Groen manager software development bij bol.com.

tijd en onafhankelijk van elkaar in multidisciplinaire teams moesten worden uitgevoerd. “Enerzijds komt de IT met innovaties,” zegt Bloemendal, “anderzijds trekt marketing op zijn beurt aan de it-ers. Nieuwe ontwikkelingen moeten in samenwerking met marketing, ‘operations’ en ‘fulfillment’ gebeuren.” Scrum Voor de software-ontwikkelaars was al gauw duidelijk dat zij volgens de ‘agile-programming’ methodologie moesten gaan werken. “We hebben gekozen voor het Scrum-model,” vertelt Groen. “Dat is de de facto standaard aan het worden. Daarbij laten we ons niet afleiden door de theorie, maar kiezen we vooral voor een praktische aanpak. Waar nodig hebben we onze eigen aanpassingen aan Scrum gemaakt.” Volgens Groen wordt er in Nederland al veel met Scrum gewerkt. Hij noemt de NS, TomTom en ASR als voorbeelden. Maar ook eBay gebruikt deze methodologie. “Dat gaf ons het idee dat dat veilig kon. We hebben geen aparte selectie voor een methode gedaan. We zijn gewoon Scrum gaan doen omdat iedereen daar achter stond. In de laatste maand van vorig jaar hebben we dat samen met Xebia geïmplementeerd, een leverancier waar we al eerder zaken mee hadden gedaan.” ‘Agile programming’ is echter niet helemaal onomstreden. Veelgehoorde bezwaren zijn bijvoorbeeld dat de vereiste zelfstandigheid en discipline alleen door ervaren programmeurs kan worden opgebracht, dat de software-architectuur erbij inschiet, en dat ontwikkelaars eeuwig blijven hangen in prototypen die nooit een volwassen product worden. “Je moet inderdaad duidelijke afspraken maken,” beaamt Groen. “Voorheen konden programmeurs pielen tot aan de laatste dag, en kwam de business tot op de laatste dag met wijzigingen.” In de nieuwe werkwijze van bol.com wordt gewerkt in strakke maandelijkse cycli. Er zijn zeven ontwikkelteams waarin “Javanen,” Oracle-mensen, een

018-019_IT20_TECH_ART1 19

informatie-analist, een tester en een architect samenwerken. Daarnaast is er een producteigenaar vanuit de business aangesteld, die de ‘backlog’ voedt. Deze lijst van werkzaamheden wordt gesorteerd op basis van zakelijke opbrengsten als omzet, winst, imago en toekomstige waarde. In samenspraak met de ‘stakeholders’ worden steeds de klussen met de hoogste prioriteit uitgewerkt. Onafhankelijke OntwikkelteamS Aan het begin van elke maand selecteert elk ontwikkelteam een aantal van de bovenste werkzaamheden. In de daaropvolgende vier weken moeten die onderdelen worden gebouwd en getest, en worden geaccepteerd door de business. Af betekent in dit geval dus klaar om live te gaan. Op die manier gaat elke maand een nieuwe versie van de software in productie. Gaat het niet lukken om onderdelen voor het eind van de maand af te krijgen, dan worden deze niet doorgevoerd. Zo hoeven de ontwikkelteams niet meer op elkaar te wachten. Groen geeft als voorbeeld hoe dat ging met de verkoop van tweedehands boeken. “Je kunt daar een heel jaar aan werken. Maar volgens Scrum knip je de hele boel in stukken en doe je het belangrijkste eerst, in dit geval dus het inkopen en verkopen. In de maand daarna zorg je dat er betaald kan worden. Op die manier komt er vanzelf een punt dat je compleet genoeg bent om een eerste versie live te brengen. Volgens Groen werkt de nieuwe ontwikkelmethodologie erg goed. “We doen hier nu in een maand meer dan in sommige jaren. Vroeger werden voortgang en ‘deliverables’ afgedwongen door de projectmanager. Nu ligt die verantwoordelijkheid bij het team zelf. Wat je hier nu bouwt, gaat één maand later al live. Dat werkt heel motiverend. Na de introductie van de verkoop van tweedehands Engelstalige boeken, keken de ontwikkelaars elke dag hoeveel boeken er werden ingevoerd. Die directe invloed genereert een vliegwieleffect.”

•

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

jaVa Op linux

Bol.com maakt gebruik van het e-handelplatform ATG en de zoekmachine Endeca. De site draait op Linux, Apache en JBoss. Alle databases zijn van Oracle. Bij bol.com werken in totaal zeventig mensen in de IT. Daarvan bestaat de helft uit ontwikkelaars. Vijftien tot twintig man houdt zich bezig met de ondersteuning: analisten, testers en architecten. De rest zit in ‘operations’ en beheer. 19

30-11-2009 15:38:59

Betere integratie ICT processen nodig bij overheid

Solim verbetert het ICT voortraject met Software Lifecycle Management Het ontwikkelen van software kan veel efficiënter. De oplossing ligt bijna altijd verscholen in het voortraject: tachtig procent van de mislukkingen is terug te voeren tot die fase, waar gebrekkige specificaties hebben geleid tot software die uiteindelijk niet aansluit op de behoeften van de gebruiker, en die van de burger. Volgens Anton Greve, directeur en mede-oprichter van Solim, is integratie van alle losse ICT deelprocessen juist voor de overheid dè oplossing. Anton Greve is ambitieus: “We gaan het ICT-probleem oplossen. Dat doen we door de focus in ICT te verschuiven naar het voortraject. Het gaat helemaal niet om beter en sneller programmeren, maar om de vraag hoe het nu echt komt dat het steeds fout gaat. Het antwoord op die vraag is dat de kwaliteit van de specificaties wereldwijd zwaar onder de maat is. En dan doet de software niet meer wat hij moet doen, wat onder meer leidt tot budgetoverschrijdingen om dat dan weer te verhelpen.” Solim levert de kennis om integratie tussen alle ICT deelprocessen tot stand te brengen, dit integratieproces te implementeren, en beschikt over de kennis van alle hulpmiddelen die nodig zijn om de diverse gebruikte tools te linken. Het bedrijf is ontstaan uit Solidium met één duidelijk doel: verbeteren van het ICT-voortraject en change management. Vanuit hun uitgebreide ervaring met ICT-projecten hebben de oprichters een professionele methode ontwikkeld om tot Software Product Lifecycle management te komen. Dit begint bij het definiëren en structureren van de juiste requirements, die de basis zijn voor de broodnodige integratie.

Anton Greve, directeur en mede-oprichter van Solim

9505_IT-Executive_Solim_adv_Smiley.indd 52-53 000_IT20_ADV 20

Greve: “We hebben geconstateerd dat verreweg het grootste deel van alle fouten te herleiden is tot het voortraject, en in die conclusie staan we niet alleen. Uit onderzoek blijkt dat tachtig procent van de defecten in software zijn oorsprong vindt in slechte requirements. Dat kun je oplossen door op een gestructureerde manier requirements te maken die aan een strakke kwaliteitsnorm voldoen en die requirements daarna gestructureerd te beheren.” “Dat beheer, ‘requirements management’, is essentieel, want daarmee creëer je hergebruik en maakt je change management een stuk eenvoudiger. De administratieve automatisering en daarmee ook de overheid, lopen achter bij de industrie. Bij Philips zijn de 5000 requirements van een TV product geautomatiseerd en gemodelleerd vastgelegd. Voor elke versie van een nieuw model komt een nieuwe

01-12-2009 10:56:58

ADVERTORIAL

requirements specificatie snel tot stand door simpel het kiezen en het aanvullen van bestaande requirements. Omdat het over bestaande requirements gaat kunnen de relaties tussen requirements ook worden hergebruikt. Daardoor ontstaat er meteen een traceerbaarheids schema dat nodig is voor de impact analyse. Zou je dat voor een willekeurig systeem bij bijvoorbeeld de belastingdienst werkend hebben, dan is een wetswijziging dus veel goedkoper en veel sneller door te voeren.” “Vergeet niet dat inmiddels vijftig procent van de kosten en een minstens zo groot deel van de doorlooptijd betrekking hebben op het voortraject. En juist in die tijd en kosten snij je dan, nog los van de besparingen omdat je minder defecten hebt. Er valt dus ook een enorme maatschappelijke winst te maken met ICT. Daar word ik enthousiast van.”

Het proza probleem Bij de overheid zie je bij uitstek de controverse tussen voortraject en ICT. “Je hebt altijd ergens de break tussen het voortraject en de technische ontwikkelomgeving. Maar juist bij wet- en regelgeving is traceerbaarheid van belang, vanwege de vele wetswijzigingen en dus changes tijdens de levenscyclus van een applicatie. Wetswijzigingen worden door domein experts geïnterpreteerd en vertaald naar een programma van eisen of een globaal ontwerp. Min of meer ongestructureerde proza. De feitelijke informatie is verstopt in het proza en niet meer traceerbaar voor de vervolgprocessen.” “Het MSWord platform is gewoon ongeschikt voor overdracht van informatie naar een gestructureerde ICT omgeving. Wat je nodig hebt is inzicht in de structuur van requirements, hun afhankelijkheden en de relaties van requirements met stakeholders, business goals en objecten, testsets, programmatuur en werkproducten. Dat zijn precies de zaken waaruit een softwareapplicatie is opgebouwd en waar dus feitelijk onderhoud op gepleegd moet worden.” Ook bij uitbestedingtrajecten van de overheid is aandacht voor het voortraject belangrijk. “In de huidige praktijk geeft de overheid wel specificaties door, maar de contractor heeft de vrijheid die in te vullen. Wanneer het dan niet werkt is de contractor verantwoordelijk. Dat is echter niet de goede benadering, je vergroot juist de muur in plaats van hem te verkleinen. Bij uitbesteding is het zaak om al in het begin, in het bestek, de specificaties op een gestructureerde manier en eenduidig vast te leggen.” Om in het voortraject goed te kunnen structureren en bepalen wat belangrijk is, is het dus noodzakelijk een duidelijke visie te ontwikkelen. Greve: “Mijn stelling is: niets meer over de muur gooien, maar houdt voortdurend contact met de bouwfase. De scheiding tussen voortraject en bouwfase moet eruit. En niet alleen in naam, maar ook ècht. En dat realiseer je door product lifecycle management in te voeren. Alle relevante elementen waaruit een software applicatie wordt opgebouwd, worden gemodelleerd en geïntegreerd. Op die elementen wordt change management en configuratie management

uitgevoerd. De onderdelen waaruit de applicatie is opgebouwd zijn traceerbaar en kunnen worden beheerd, waar men vroeger een ´request voor change´ probeerde toe te passen op de software black-box- en het oorspronkelijke proza. De basis voor lifecycle management is drieledig: goede requirements, goed requirements management en integratie.”

Flexibiliteit bij verandering van wetgeving Juist de overheid en de semi-overheid zouden kunnen profiteren van meer aandacht voor het voortraject, onder meer omdat de flexibiliteit bij veranderingen van wetgeving, fors kan toenemen door enerzijds gestructureerde requirements in plaats van proza en anderzijds de daardoor mogelijke integratie met de overige ICT processen. “Onder meer in verband met de veelvuldige wetswijzigingen, waarbij domeinexperts de vertaalslag van de wet naar regelgeving maken, is er een gebrek aan inzicht van de impact van de wetswijziging. Vaak schrijft men globale specificaties die niet of moeilijk te relateren zijn aan bestaande documentatie en software. Dit creeert veel ruimte voor het ontstaan van defecten bij alle vertaalslagen die nodig zijn van wet, naar regels voor het systeem, naar aanpassingen voor bestaande systemen, naar het ontwerp, naar architectuur, naar programmatuur en naar testsets.” “Om hiervan af te komen dient men er allereerst van doordrongen te zijn dat requirements op verschillende abstractie niveaus bestaan. Een business specificatie is iets anders dan een systeemspecificatie of een use case specificatie. Zo ook zijn er meerdere niveaus van requirements. Waar het om gaat is dat de relatie tussen deze specificaties en requirements van de verschillende niveaus geregistreerd kan worden en kan worden gemanaged. Requirements management in combinatie met werkproduct- en procesintegratie vormen zo de basis voor software lifecycle management.” Op dat vlak is een rol weggelegd voor Solim. “Bij die noodzakelijke bewustwording speelt spraakverwarring soms een rol. Soms worden mensen requirements engineers genoemd terwijl ze nog op traditionele manier functioneel ontwerpen. Maar een functioneel ontwerper is iets anders dan een requirements engineer die requirements ontdekt en in een model vat, en traces legt voor andere deelprocessen en management processen. En dat in een modern RM tool. Dat is een discussie die we nog steeds voeren.” “Wij helpen onze klant met de procesinrichting met die tooling, en met de integraties. Veelal aan de hand van pragmatische werkinstructies en richtlijnen. Daarmee zorgen we voor transparantie van het proces en integratie zoadat de producten die tot stand komen getraced kunnen worden over de gehele lifecycle, zodat je snel dingen kunt veranderen. Hoe verder je vooraan begint, hoe makkelijker je requirements ontdekt, hoe beter je ze kunt specificeren en hoe beter je ze kunt herleiden uit business goals van stakeholders. En hoe minder omissies en fouten erin zitten. Je ziet in de praktijk direct dat het werkt.”

SOLIM • Graadt van Roggenweg 328-334 • 3531 AH Utrecht T 030 298 22 90 E [email protected] I www.solim.nl

000_IT20_ADV 21

29-10-2009 14:26:04 01-12-2009 10:56:59

HElpDESk AIR FRANcE klM Fujitsu gaat de komende drie jaar de wereldwijde it-helpdesk support verzorgen voor luchtvaartmaatschappij Air France KLM. Het contract is een uitbreiding op het bestaande helpdesk contract met KLM in Nederland. De overeenkomst heeft een waarde van 10 miljoen euro. Fujitsu gaat support leveren aan 90 duizend gebruikers die wereldwijd 60 duizend desktops gebruiken. De helpdesk zal rond de klok werken in Frankrijk en Nederland en mensen in het Engels, Nederlands of Frans te woord staan. Air France KLM zegt voor Fujitsu gekozen te hebben vanwege de goede ervaringen met de bestaande helpdeskdienst die de itdienstverlener voor KLM verzorgt. Fujitsu gaat de it-diensten van zijn opdrachtgever inventariseren en een programma opzetten om het aantal telefoontjes te reduceren.

STANDAARDISATIE op SAp De leverancier van stroomapparatuur AEG Power Solutions gaat zijn erpsysteem wereldwijd standaardiseren op SAP. Twaalf werkmaatschappijen, drie productiefabrieken en negen sales- en serviceorganisaties en het hoofdkantoor gaan gebruikmaken van SAP ERP en SAP Business Planning and Consolidation. SAP ERP wordt al gebruikt op verschillende locaties en gaat bij andere maatschappijen bestaande erp-software vervangen. Cio Arend Stemerding van AEG Power Solutions zegt in een persbericht deze stap te nemen om een einde maken aan de grote diversiteit van erp-pakketten en de inefficiëntie die daarmee gepaard gaat. Dit leidde tot een niet uniforme definiëring van data op verschillende locaties, waardoor het genereren van masterdata een moeizaam en tijdintensief proces was. Rapportages moeten eenvoudiger en sneller op te stellen zijn.

Hp-pRINTERS VooR cZ Verzekeraar CZ heeft een driejarige overeenkomst getekend met HP voor de levering van printers, het beheren van bijgeleverde printersoftware en het leveren van supplies. HP paste zijn printerbeheersoftware Web Jetadmin en zijn driversoftware voor de verzekeraar aan om optimaal aan te sluiten bij diens workflow. Deze Jetadmin software zorgt ervoor dat de printer op basis van het documenttype papier uit de juiste papierlade haalt. Cio Han Tanis van CZ verklaart in het persbericht over deze opdracht dat de verzekeraar door deze maatregel op jaarbasis 60 miljoen verkeerde pagina’s zal uitsparen.

22

022-025_IT20_TECH_ART3_CLM 22

Virtualisatiedebat IT Executive

Verdwijnt ook de desktop? De virtualisatie van het datacenter gaat een nieuwe fase in nu ook de traditionele desktop in een virtuele variant te krijgen is. Begin november organiseerde IT Executive een ronde tafel discussie over desktopvirtualisatie en de implicaties van virtualisatie nu het niet langer een randverschijnsel is, maar de maat van de muziek bepaalt. Door Mirjam Hulsebos en Sytse van der Schaaf, beeld Nico Boink

N

u servervirtualisatie het datacenter verovert, bouwen virtualisatieleveranciers als VMware, Microsoft en Citrix hun aanbod voor virtuele desktops flink uit. Deze zogenaamde virtual desktop infastructure ofwel vdi lijken een aantrekkelijk alternatief voor de traditionele desktop omdat het beheer centraal plaatsvindt, maar anders dan bij server based computing dwing je gebruikers niet in hetzelfde keurslijf van één operating systeem. Iedere gebruiker krijgt de vrijheid van een eigen desktop. Op basis van welke criteria maak je de keus voor desktopvirtualisatie en op wat voor manier verschilt het van server based computing? Wat zijn de voornaamste beheerissues? En wat betekent virtualisatie voor het vak van it-er als straks niet alleen de servers maar ook de clients gevirtualiseerd zijn? Deze vragen besprak adjunct-hoofdredacteur Sytse van der Schaaf met Hans Timmerman van EMC, Luc Borghoms van Quest Software-dochter Vizioncore en consultants Remco Nijkamp van Qwise en Toine Bles van Wild Duck tijdens de Infosecurity-beurs op woensdag 4 november in Utrecht.

behulp van vdi voor wil zorgen dat medewerkers op hun eigen computer thuis de virtuele desktop in het datacenter gebruiken voor toegang tot applicaties. Natuurlijk hikken bedrijven aan tegen de investeringen in het datacenter die hiervoor nodig zijn. Deze zijn goed af te dekken met leaseconstructies. Belangrijk is dat je bij desktopvirtualisatie afstapt van een begininvestering en de desktop meer als een operationele kostenpost gaat benaderen. Je betaalt naar het gebruik.” Remco Nijkamp “Ik plaats daar vraagtekens bij. De operationele kosten van een desktop zijn lang niet altijd zichtbaar en hard te maken. Grote bedrijven hebben daar het meeste zicht op, bij kleinere organisaties is dat minder het geval. Als je niet weet hoeveel je nu kwijt bent aan je desktops, kun je dus ook niet berekenen of en hoeveel goedkoper je uitbent met desktopvirtualisatie.”

Sytse van der Schaaf Nu het it-budget zo onder druk staat lijkt het overbodig om aandacht te vragen voor een nieuwe technologie als vdi. Hoe zien jullie dat?

Toine Bles “Het klopt dat je bij een succesvolle overstap op vdi je de potentiële kostenbesparingen keihard moet maken. De belangrijkste besparing is dat de it-beheerders die nu verantwoordelijk zijn voor de desktops van de loonlijst af kunnen. Dat lijkt me concreet genoeg.”

Toine Bles “Mits de beheerprocessen goed ingeregeld zijn, kan desktopvirtualisatie zorgen voor een aanzienlijke verlaging van de beheerlasten. Dat komt voornamelijk omdat je bij vdi niet de fysieke desktop onder het bureau beheert, maar een virtuele variant daarvan in het datacenter. Een businesscase is dan ook niet moeilijk te maken. Neem een organisatie die het thuiswerken beter wil faciliteren en er met

Remco Nijkamp “ Als je applicaties kunt virtualiseren en streamen kun je deze software een stuk kostenefficiënter aanbieden. Het lastige is dat niet alle software daar geschikt voor is: gemiddeld geeft 15 procent van de applicaties problemen. Bij Transavia bijvoorbeeld bleek na een analyse dat 15 procent van de 220 applicaties niet in streamingvorm aan te bieden zijn. Stelregel is dat hoe moderner de soft-

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009 30-11-2009 16:27:17

Van links naar rechts: Toine Bles, Hans Timmerman, Sytse van der Schaaf, Remco Nijkamp en Luc Borghoms. Toine Bles is consultant bij Wild Duck. Hij heeft veel virtualisatieprojecten begeleid voorheen bij Martinair en momenteel bij KPN. Hans Timmerman is country technology manager bij EMC Nederland. Remco Nijkamp is architect en consultant bij Qwise, een system integrator op het gebied van centralisatie en virtualisatie en op dit moment betrokken bij een project van Transavia. Luc Borghoms is territory manager Benelux en Oost-Europa bij Vizioncore. Dit dochterbedrijf van Quest Software is gespecialiseerd in software om virtualisatie-omgevingen te monitoren, te beheren en te optimaliseren.

ware is hoe minder problemen je tegenkomt. Maar als een applicatie zich niet laat vangen dan is daar een mouw aan te pasen. Je kunt ze opnemen in de installatie-images en zo alsnog uitrollen naast de software die je wel in streamingvorm aanbiedt.” Sytse van der Schaaf Applicaties die centraal gehost en aangeboden worden vanuit het datacenter kennen we al langer in de vorm van server based computing. Wat is het verschil tussen desktopvirtualisatie en server based computing? Remco Nijkamp “Vdi combineert de rijkheid van een fat client met de lagere kosten en het eenvoudiger beheer van sbc. Dat iedere gebruiker bij vdi zijn eigen virtuele desktop krijgt maakt het duurder dan sbc. Je kunt met sbc per server meer gebruikers bedienen. Dankzij bijvoorbeeld Microsoft scheelt dat flink in de licentiekosten. Maar niet alle medewerkers kunnen met het keurslijf van sbc uit de voeten. Veeleisende gebruikers gaan het liefst met een boog om sbc heen. Hen kun je met vdi beter bedienen.” Hans Timmerman “Ik ben dat met je eens. Vdi zal een kenniswerker productiever maken. Een standaard productiemedewerker heeft een takenpakket dat volledig is uitgekristalliseerd. Het is tot in lengte van dagen helder welke applicaties zo’n medewerker nodig heeft om zijn of haar taken goed uit te kunnen voeren. Kenniswerkers moeten daarentegen taken uitvoeren die je drie jaar vantevoren op de tekentafel niet hebt kunnen bedenken. Ze werken weliswaar vaak aan een concreet einddoel, maar ze hebben veel vrijheden nodig om dat doel te bereiken. Vdi biedt betere mogelijkheden om dat te ondersteunen, omdat ge-

022-025_IT20_TECH_ART3_CLM 23

bruikers met software aan de slag kunnen die zij nodig achten. Vandaag kunnen dat andere applicaties zijn dan morgen. Kenniswerkers profiteren van die flexibiliteit die sbc hen heel duidelijk niet biedt.” Luc Borghoms “In mijn ogen verhoogt virtualisatie ook vooral je flexibiliteit. Als ergens een server niet goed werkt, kun je in een virtuele omgeving die taken gemakkelijk naar een andere machine overhevelen. Met een fysieke server zijn dit soort problemen veel lastiger op te lossen, met als gevolg downtime. In theorie vereenvoudigt ook desktopvirtualisatie het werk van it-beheerders. Ze hoeven immers niet meer alle computers in beheer te hebben, maar kunnen centraal ervoor zorgen dat de applicaties up-to-date blijven.”

BeHeeRdeRS die Nu veRaNTwooRdeLijk zijN vooR de deSkTopS kuNNeN vaN de LooNLijST af de keRN

Net als servers zijn desktops heel goed te virtualiseren. Eén van de mogelijkheden is een virtual desktop infrastructure, een desktop die vanuit het datacenter op een pc of thin client gestreamed wordt. Deze infrastructuur geeft meer vrijheid dan server based compu­ ting omdat iedere eindgebruiker zijn eigen besturingssysteem heeft. Nu steeds meer ap­ plicaties gevirtualiseerd worden en ook de desktop daarin betrokken wordt ontstaat een complexe omgeving waarin je het overzicht gemakkelijk kwijtraakt. Organisaties moeten flink investeren in it­beheer en bestaande beheerprocessen tegen het licht houden om de voordelen van virtualisatie ­ flexibeler en efficiënter ­ daadwerkelijk hard te kunnen maken. nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

23

30-11-2009 16:27:19

exTeRNeN vTSpN VX Company, Jenrick en onderaannemer TriOpSys hebben een mantelcontract getekend met de voorziening tot samenwerking Politie Nederland voor de levering van it-professionals met als specialisme testen, beveiliging en kwaliteitsbewaking. De contractduur van de raamovereenkomst bedraagt twee jaar en kan tweemaal voor een periode van één jaar worden verlengd. De VtsPN heeft overigens een programma lopen om het het aantal externe it-ers terug te dringen. Sinds begin november is er een inhuurloket dat de inhuur van externen bijhoudt en regelt. Het doel is om in 2010 maandelijks nog 375 it-ers in te huren, honderd minder dan dat er dit jaar gemiddeld ingehuurd zijn. De politie is niet de enige overheidsinstelling die het aantal externen probeert terug te dringen. Tal van overheden zijn daarmee bezig. Toine Bles (links) en Hans Timmerman: “de it-specialismen zoals we die nu nog kennen, gaan verdwijnen. Er zijn nu generalisten nodig die in concepten kunnen denken.”

uiTBeSTediNg LeideN De Gemeente Leiden heeft opnieuw voor Inter Access gekozen als outsourcingleverancier voor de komende zes jaar. Inter Access gaat de beschikbaarstelling van de it-backoffice en het netwerk van de gemeente verzorgen. Tussen 2001 en 2009 verzorgde Inter Access ook de centrale it-infrastructuur van deze gemeente. De itdienstverlener gaat in de nieuwe opdracht onder andere servervirtualisatie toepassen, zodat de beschikbare servercapaciteit beter benut kan worden. Net als in 2001 ondersteunde het adviesbureau Quint Wellington Redwood de gemeente bij de aanbesteding. Zeven partijen hebben op de opdracht geboden.

Ba iNveSTeeRT iN Soa Luchtvaartmaatschappij British Airways schaft middleware van Progress aan om de bestaande it-systemen te verbeteren. De vliegmaatschappij gaat service oriented architecture-oplossingen van Progress inzetten om zeshonderd verschillende elektronische systemen en processen beter te kunnen integreren. De nieuwe software moet het uitrollen van nieuwe systemen vereenvoudigen. De implementatie van de soa-architectuur zou eind 2014 klaar moeten zijn. BA wil meer uit zijn e-commerce platform halen door het uit te breiden naar alle vliegvelden. Ook gaat de luchtvaartmaatschappij meer aan de slag met self-service. British Airways zal onder andere gebruikmaken van de applicaties Progress Sonic ESB, Progress Actional SOA Management en Progress DataXtend Semantic Integrator.

24

022-025_IT20_TECH_ART3_CLM 24

We BeviNdeN oNS iN de iT op eeN zeLfde keeRpuNT aLS de maakiNduSTRie iN de jaReN TacHTig

Sytse van der Schaaf Maar wat ga je doen aan de waterval aan nieuwe servers waardoor straks je serverplatform dichtslibt? Luc Borghoms “Ik verwacht dat bedrijven die hun virtualisatiegraad sterk gaan verhogen uiteindelijk meer zullen moeten investeren in beheer. In eerste instantie daalt de beheerlast, want je begint met de eenvoudige machines en applicaties. Maar naarmate de omgeving die je virtualiseert complexer wordt, neemt ook de complexiteit in beheer toe. Je ziet dan bijvoorbeeld in je beheersysteem wel dat een applicatie traag wordt, maar je weet niet aan welke machine dat ligt. Zijn er servers die niet goed draaien? Heb je wel genoeg storage gereserveerd? In een complexe omgeving raak je het overzicht gemakkelijk kwijt.” Remco Nijkamp “Er zijn twee valkuilen. Allereerst het idee dat virtualisatie alle organisatieproblemen oplost, omdat je flexibeler en efficiënter wordt. Maar vergeet niet dat je er met een druk op de knop een server bijmaakt. Je moet dat natuurlijk wel goed administreren en die server beheren. Daar wordt vaak te makkelijk over gedacht. Een tweede valkuil is dat it-organisaties hun processen niet aanpassen aan de nieuwe mogelijkheden van virtualisatie.” nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

Hans Timmerman “Voor de gebruiker wordt het simpeler, maar aan de achterkant wordt het kwadratisch complexer. Neem het voorbeeld van de auto-industrie die in de jaren tachtig de productie van tal van onderdelen uitbesteedde. Dat heeft zo zijn voordelen. Je bestelt spiegels, stoelen en gordels bij specialisten die deze onderdelen beter en goedkoper kunnen produceren. Als autofabrikant kost het je wel flink wat tijd en moeite om de inkoop goed op orde te krijgen en de productie van je toeleveranciers af te stemmen op jouw productieplanningen. Als je dat niet goed inregelt, dan maak je de kostenbesparingen op die componenten elders in het proces weer ongedaan. Voor virtualisatie geldt hetzelfde: in technisch opzicht maak je zaken eenvoudiger, maar je behaalt alleen de beloofde efficientiëvoordelen als je de processen daaromheen heel goed organiseert.” Luc Borghoms “Er gaat inderdaad heel wat veranderen. Virtualisatie zet het vak van it-er op zijn kop. Alle repetitieve beheertaken worden in een virtuele omgeving weggeautomatiseerd. Sommige it-beheerders zien dat als een bedreiging, want hun werk houdt op te bestaan. Zij remmen deze ontwikkeling af. Anderen zien hierin juist een kans.”

30-11-2009 16:27:21

COLUMN

RON TOLIDO

Het Jaar van de Q Als we iets hebben geleerd in 2009, is het wel dat er definitief geen Soll meer is. Het heden is al moeilijk genoeg te duiden, laat staan wat er daarna komt. Voorspellingen voor het komende jaar? Zinloos. Ik zou bijna zeggen: hadden we maar koffiedik. Konden we ons in ieder geval nog ergens aan vastklampen. Economische modellen, ze geven je hoogstens een illusie dat je ergens greep op hebt. De huidige discussies spitsen zich vooral toe op met welke letter we momenteel te maken hebben. Zitten we in de punt van de ‘V’ of van de ‘W’? Zijn we het dieptepunt voorbij – langzaam maar zeker omhoog – of duiken we nog een keer terug? Of krijgen we met een gezellig voortkabbelende stroom van ‘w’tjes te maken? Wie het weet mag het zeggen. Zelf stel ik voor 2010 de letter ‘Q’ voor. Echt zo’n recalcitrant lettertje waar geen peil op valt te trekken. Heel eigenwijs naar links of naar rechts draaien, dan weer van boven naar beneden en opeens – volstrekt doelloos en onaangekondigd – een dwarse krul de vrije ruimte intrekken. Typerend gedrag voor het niet te duiden komende jaar. Goed, daar zijn we het dan over eens.

Luc Borghoms (rechts) en Remco Nijkamp (midden): “Het idee dat virtualisatie je organisatieproblemen oplost, omdat je flexibeler en efficiënter wordt, is een valkuil.”

IN 2010 HET EERSTE CONGRES ZONDER SPREKERS. DIE LEIDEN HET PUBLIEK NAMELIJK TEVEEL AF VAN HET TWEETEN EN BLOGGEN Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Dus laten we op de valreep toch een paar verlopen en aankomende trends uit de mouw schudden. Sommige zaken zijn onvermijdelijk, met welke letter uit het alfabet we ook te maken krijgen. Zo moet het echt afgelopen zijn met dat 2.0 gedoe. Web 2.0, Enterprise 2.0, Identity 2.0, Ambtenaar 2.0, Overheid 2.0: het punt is in het afgelopen jaar nu wel gemaakt. Tot vervelens toe, eerlijk gezegd. Ophouden. Nu.

Hans Timmerman “Dat wordt hoog tijd. Als je het goed beschouwt is IT op dit moment eigenlijk een hele conservatieve omgeving. Tal van bedrijfsprocessen en taken zijn door IT weggeautomatiseerd en ingrijpend gestroomlijnd. De it-afdeling is alleen zichzelf vergeten en houdt met een eigenaardige geheimtaal de eigen afdeling en systemen in stand zonder dat iemand hier weet van heeft. Maar de wal is het schip aan het keren door de economische crisis. We bevinden ons in de IT op hetzelfde punt waar de maakindustrie zich in de jaren tachtig bevond. In deze periode kwamen er ineens machines die door computerbesturing verschillende taken konden combineren en meerdere handelingen konden uitvoeren. Voorheen had een metaalbewerkingsfabriek duizend draaiers, frezers en andere ambachtslieden in dienst. Na de mechanisatieslag kon deze toe met honderd operators die processen bewaken. Dat zijn alleen wel mensen met andere vaardigheden. Precies hetzelfde gebeurt nu in de IT door virtualisatie. De specialismen zoals we die nu nog kennen, gaan verdwijnen. Wat we in de toekomst nodig hebben zijn generalisten die in concepten kunnen denken, die processen kunnen analyseren en verbeteren en die overzicht kunnen houden. Het gesleep met servers en het handmatig inrichten van systemen behoort straks tot het verleden.”

Een kandidaat it-persoonlijkheid van het jaar? Twee woorden: Neelie Kroes. Voor 2010 voorzie ik verder het eerste vakcongres zonder sprekers. Die leiden de mensen in de zaal namelijk teveel van het tweeten en bloggen af. Heel hinderlijk. Als we het dan toch over congressen hebben: mochten er nog steeds problemen zijn met het aantal inschrijvingen, dan is de remedie nu gevonden. Gewoon alleen op uitnodiging doen en de wachtlijst online publiceren. Er zal op straat worden gebivakkeerd om een kaartje te bemachtigen. Vraag maar aan de organisatie van TEDx Amsterdam. In de categorie Lang Verwacht Stil Gezwegen brengen we de doorbraak van het eBook onder, evenals de Apple tablet PC (riep daar iemand Tijdschrift 2.0? Heel puntig) en Googles Chrome OS. Dan natuurlijk de cloud. Geen woorden maar daden in 2010. Een overheidscloud komt er zeker aan. Koudwatervrees? Even vragen aan staatssecretaris Frans Timmermans. Iets met Jack Sparrow. Klinkt misschien onsamenhangend, maar dat krijg je in het jaar van de Q. Tenslotte alvast iets voor over 3 jaar: niet te vroeg kerstinkopen doen. Zou zonde kunnen zijn.

•

022-025_IT20_TECH_ART3_CLM 25

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

25

30-11-2009 16:27:24

MENS & WERK

Barkruk ideale vergaderplek

Vrouwen lievere managers dan mannen We horen het steeds vaker. Vrouwen zijn op tal van punten betere managers dan mannen. Nu weer van Twynstra Gudde.

V

rouwelijke managers zijn positiever over het verloop van de crisis dan hun mannelijke evenknie. Ze hanteren een mensgerichte aanpak en zien de directe resultaten hiervan terug. Dit blijkt uit de Performance en Change Monitor 2009 van Twynstra Gudde. Vrouwelijke leidinggevenden hebben meer oog voor de individuele ambities van medewerkers en bieden ruimte voor eigen initiatief. Eigenschappen die de pres-

Balen van vergaderen? Ga eens op een barkruk zitten. Of een bank. Een advies van de Delftse hoogleraar Pieter Vink. Veel vergaderplekken zijn volgens hem inefficiënt.

H

et barkruk-advies van hoogleraar Vink is bloedserieus. Hij is professor participatieve ergonomie bij de faculteit Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft, tevens werkzaam bij TNO. Over stoelen, banken, krukken en tafels weet hij alles, want hij stelde onlangs een boek samen met wetenswaardigheden over het effect van kantoorinterieur (‘Aangetoonde effecten van het kantoorinterieur’). Daarin staat dat het interieur van veel vergaderplekken uiterst inefficiënt is. Het bestaat namelijk veelal uit standaardstoelen en een vierkante tafel. Dat is de minst geschikte ruimte is voor veel soorten overleg, aldus Vink. Voor persoonlijke gesprekken is een omgeving met banken beter, voor een snel overleg een barkrukomgeving en een ovale tafel is voor veel andere soorten overleg het best geschikt. Wit licht verhoogt na de lunchpauze de alertheid.

•

Spoorloze goudhaantjes De schaarste aan talent is er ondanks de crisis niet minder op geworden.

D

at blijkt uit een onderzoek van SHL (een bedrijf voor talent management) onder recruiters. De headhunters krijgen op elke vacature een enorme toestroom van kansloze kandidaten. Maar de goudhaantjes die ze zoeken zijn in geen velden of wegen te zien. Minder dan een kwart van de ondervraagde recruiters zegt dat het tegenwoordig gemakkelijker is om de geschikte kandidaat op te strikken. Daar staat tegenover dat een derde van de ondervraagde juist het omgekeer26

026-027_IT20_MEW_Banen 26

de waarneemt: het duurt langer voordat de gedroomde kandidaat in beeld komt. Die moeilijke vindbaarheid komt vooral doordat kansloze kandidaten het zicht op het kwalitatief goede personeel belemmeren. Daarnaast is de loze speurtocht naar talent het gevolg van hogere eisen van werkgevers. Wie vroeger zo kon doorlopen, wordt nu geweigerd aan de poort. Verder zijn recruiters beducht voor draaideursollicitanten. Dat zijn mensen die een baan accepteren en weglopen zodra ze iets beters hebben.

•

taties van medewerkers vergroten, zo stellen de onderzoekers van Twynstra Gudde. Door de mensgerichte benadering van vrouwen zijn medewerkers beter in staat om in te spelen op veranderingen. Vrouwen gaan flexibeler om met talenten van medewerkers en zetten deze zodoende effectiever in. Hierdoor komen talenten van medewerkers – ook al sluiten ze niet direct aan bij de organisatiebehoefte - beter tot hun recht.

•

De baas spreekt, via voicemail Het lijkt zo persoonlijk, de grote baas zelf op de voicemail. Tot blijkt dat alle collega’s exact hetelfde bericht hebben gekregen. Volgens KPN liggen er grote mogelijkheden.

W

erkgevers hebben de voicemail ontdekt om hun medewerkers persoonlijk toe te spreken. Minder afstandelijk dan een e-mail en minstens zo informatief. Eén van de eerste bedrijven die de voicemail als massamedium inzet voor het eigen personeel is KPN. Natuurlijk: gebruik je eigen waar. De bestuursvoorzitter sprak hoogst persoonlijk de halfjaarcijfers in, waarna alle medewerkers de boodschap afluisterden via hun mobieltjes. Yolanda Redeker, communicatieadviseur hr bij KPN, is enthousiast over het nieuwe medium. “Een zeer geschikt aanvullend instrument om onze medewerkers te informeren. De resultaten laten zien dat we hiermee een groot deel van onze doelgroep bereiken. We vinden daarnaast dat dit instrument een passend middel is voor ons als ict- dienstverlener om in te zetten. Uit de ervaringen blijft inmiddels dat de voicemails allemaal worden afgeluisterd, sommige zelfs meerdere keren. Diederik Bijlsma, directeur van vZine, de aanbieder van de communicatieve voicemail, verwacht dat meer bedrijven de voordelen ontdekken van de persoonlijk gebrachte boodschap op hr-gebied. Rond kerst en Nieuwjaar zullen heel wat werknemers een voicemail van hun baas ontvangen, verwacht Bijlsma.

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

•

30-11-2009 15:40:45

Out of India

Banencarrousel

Nieuwe afspraken tussen India en Nederland maken het makkelijker om it-ers uit India over te laten komen.

H

et wordt nog veel gemakkelijker om it-ers uit India over te laten komen. Dit nadat Nederland en India vorige maand een sociale zekerheidsverdrag hebben getekend. Dit nieuwe verdrag beoogt de migratie van hoogopgeleiden en experts tussen beide landen over en weer gemakkelijker te maken. Werknemers van bedrijven uit het ene land die worden gedetacheerd om in het andere land te gaan werken, worden voor een periode van maximaal zestig maanden vrijgesteld van de betaling van sociale zekerheidspremies in het gastland. Gedurende deze periode zijn zij verzekerd via hun land van herkomst en hoeven geen dubbele premies worden betaald.

•

Manager complimenteert zichzelf

Nederlandse managers pakken de crisis goed aan. Tenminste, dat vinden ze zelf.

I

n verreweg de meeste gevallen slaan Nederlandse managers hun bedrijven goed door de problemen heen. Tenminste, dat vinden ze zelf. Acht procent van de managers schuwt de kwalificatie ‘extreem goed’ niet, waar het gaat om de eigen prestaties. Dit blijkt uit internationaal onderzoek van economisch onderzoeksbureau Economist Intelligence Unit (EIU). De tevredenheid over de eigen prestaties is te herleiden op de assertiviteit die de managers aan de dag leggen nu het crisis is. Driekwart van hen jaagt er beslissingen doorheen die onder normale omstandigheden ondenkbaar zijn. Het gaat bijvoorbeeld om ontslagen, reorganisaties en het terugdraaien van voorzieningen. Over buitenlandse managers zijn de Nederlandse leidinggevenden minder te spreken. Nog geen zes op de tien buitenlandse managers zou ingrijpen in het bedrijf door middel van korte termijn-oplossingen. De onderzoekers relativeren de tevredenheid. De helft van de veranderprocessen en reorganisaties is hier mislukt. Vivek Chaturvedie, vice-president van Celerant Consulting dat opdracht gaf voor het onderzoek, vindt de uitkomsten verontrustend. “Nederlandse bedrijven reduceren kosten zonder dat er goed wordt nagedacht over de gevolgen. Veel maatregelen die op korte termijn resultaat opleveren, pakken op de lange termijn nadelig uit.”

•

026-027_IT20_MEW_Banen 27

Net4kids, het non-profit internetplatform voor kinderhulpprojecten, heeft Odette van Zijdveld benoemd als algemeen directeur en Suzanne Glorie als marketing manager. Van Zijdveld was negen jaar lang zelfstandig ondernemer. Haar loopbaan liep langs de onder meer Prolin en HP. Glorie heeft in haar loopbaan diverse marketingfuncties vervuld bij onder meer Parametric Technology Corporation, Prolin en HP. Frits Hoogland is benoemd tot Oracle ACE. Oracle heeft dit predicaat toegekend omdat hij jarenlang heeft bijgedragen aan het Oracle netwerk door publicaties, weblogs, workshops en presentaties. In ons land zijn veertien mensen Oracle ACE. Ronald de Bakker is aangesteld als marketing manager van Paralax Planning Solutions. Hij wordt verantwoordelijk voor de marketing, product management, trainingen en channel management van de leverancier van personeelsplanningsoftware. Ook treedt De Bakker toe tot het management team van Paralax.Tot drie jaar geleden werkte hij als directeur marketing bij Xerox.

zijn werkzame leven is De Bruin solution manager application development bij Avanade. RES Software heeft twee nieuwe managers aangesteld. Claudia Crawfurd is channel manager EMEA geworden. Jeroen Storm is benoemd tot country manager Nederland. Crawfurd was tot haar benoeming channel manager voor Nedeland. Storm was sales manager in Nederland voor het bedrijf. Pieter Varkevisser is de nieuwe chief executive officer van it-bedrijf ZyLAB. Hij is weer terug in de itsector. Tot voor kort was hij ceo van Waterland Private Equity investeringen en interim ceo van Famed. Daarvoor was hij ceo bij SDL Tridion en Data Distilleries. Ronald Ravel is benoemd tot manager sales & marketing van Toshiba Information Systems Benelux. Tot voor kort was hij sales manager voor Toshiba Nederland. Hij werkt al voor het bedrijf sinds 1991. Randy Barr is de nieuwe chief security officer van softwarebedrijf Qualys in Almere. Eerder bekleedde hij dezelfde functie bij Yodlee.

Hans Keukenschrijver is commercieel directeur geworden van Thinkwise Software. Ook de activiteiten van in de Verenigde Staten vallen onder zijn verantwoordelijkheid. Hij werkt sinds 2005 bij het bedrijf, waar hij binnenkwam als sales manager. Ton Musters is bij Attachmate/NetIQ gepromoveerd tot EMEA vice president en general manager. Hij werkt al ruim tien jaar bij het bedrijf. In zijn laatste functie zwaaide hij de scepter over de Benelux-organisatie van de zaak. Pieter de Bruin is uitgeroepen tot Microsoft Most Valuable Professional (MVP). Hij ontvangt de prijs voor zijn vrijwillige bijdrage aan de Visual Studio Team System (VSTS)-community. In

Christèle Brouste (35) is de nieuwe financieel directeur van Cisco Nederland. Zij neemt die positie over rol over van Marc Otten. Brouste werkt al elf jaar voor Cisco in verschillende financiële functies.

Oproep: Heb je ook een nieuwe functie. Mail je naam en contactgegevens en de overstap naar [email protected].

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

27

01-12-2009 11:48:27

IT-managers gezocht: De redactie van IT Executive zoekt it-managers die in aanmerking willen komen voor een portret. Stuur een e-mail naar [email protected].

MENS & WERK

DE IT-MANAGER VAN OHRA

Naam: Anneke Burger Werkzaam bij Ohra sinds 2007 Leeftijd: 44 Omvang afdeling: 30 Opleiding: Facilitiaire dienstverlening Hogeschool Groningen, aangevuld met Nima C en MBA Favoriete it-gadget: de pc

prioriteitstelling. Projecten en initiatieven kunnen we heel snel hieraan toetsen.”

Portret van een IT-manager (54) Sinds Anneke Burger-Tebbens Torringa voor Ohra de afdeling informatiemanagement onder haar hoede heeft, zorgde ze er voor meer stroomlijning en transparantie. Onlangs leverde haar dat de WomeninIT award op voor beste vrouwelijke it-manager. Door Henk Vlaming, beeld Nico Boink Ben je dé it-manager van Ohra? “Nee hoor, ik ben informatie officer van Ohra. Onze afdeling faciliteert de business door hun IT-wensen en -behoeften planmatig in kaart te brengen en te ordenen. We kijken wat er mogelijk is binnen het budget, toetsen op kwaliteit en tijdige leveringen.” Jij automatiseert Ohra? “Nee, dat doet de business zelf. Vaak wordt er snel gedacht in it-oplossingen. Voor bepaalde wensen kun je ook heel goed bestaande oplossingen inzetten door een proces-aanpassing of volstaat een Excel-sheet. Bij elke vraag is er een afweging tussen kosten en baten.” 28

028-029_IT20_MEW_portret 28

De business wikt, jij beschikt? “Nee, mijn rol is om managers in de business te ondersteunen bij het maken van it-keuzen en deze daarbij te toetsen aan de bedrijfsdoelstellingen. Rustig baantje? “Er wordt altijd getrokken aan onze afdeling. De kunst is om een goede focus te houden en resultaten te leveren. Enerzijds wil je de marktontwikkelingen volgen en vernieuwen, anderzijds heb je te maken met wensen van interne klanten en noodzakelijke wettelijke trajecten. Er is een voortdurende neiging om meer te vragen dan we kunnen bieden.” Hoe groot is je invloed? “Toen ik hier begon vroegen

businessmanagers mij hoeveel budget ik had. Heb ik niet. De it-budgetten zitten bij de business en dat is goed ook. Ik geef de managers daar het inzicht om de juiste keuzes te maken.” Die besturing op basis van portfoliomanagement is mijn verantwoordelijkheid. Hoe overtuig je hen? “Als eerste hebben we een bedrijfsinformatieplan opgesteld, samen met de business en Group IT. Het is een breed gedragen plan dat bepaalt wat wij op lange termijn willen met de informatievoorziening en infrastructuur. Dit plan is afgestemd op strategische doelstellingen en vertaald in projecten. Deze roadmap is het handvat voor

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

Hoe kwam je op dit idee? “Ik heb vele jaren in de marketing gewerkt. Daar is een marketingplan de basis om doelstellingen te realiseren, en budget en activiteiten te organiseren. Wat je nog wel eens ziet is dat de itafdeling zelf initiatieven neemt, maar dat de business daar uiteindelijk te weinig in herkent. Voor het behalen van bedrijfsdoelstellingen is het noodzakelijk dat de business it-initiatieven draagt en zich eigenaar voelt van projecten.” Je komt niet uit de IT? “Na een loopbaan in de marketing ben ik manager in de facilitaire dienstverlening geworden bij ABN Amro. Ik heb de fase meegemaakt waarin de decentrale organisatie ging centraliseren. Daarin was ik verantwoordelijk voor het inrichten van een centrale productmanagement functie inclusief contractbeheer en leveranciersmanagement. Het is in deze tijd dat ik veel ervaring heb opgedaan met businesspartners en het inrichten van een regieorganisatie. Na een tussenstap als programmamanager kwam ik bij de IT uit.” Als outsider? “Inderdaad een nieuwe wereld voor mij. Maar met een goed gevulde rugzak aan kennis en ervaring, waaronder samenwerking met businesspartners. Ik had

30-11-2009 15:32:42

COLUMN het gevoel dat ik wat te bieden had. Outsourcing in IT speelde namelijk sterk bij ABN Amro.” Werd je geaccepteerd? “IT-ers toetsen je als buitenstaander. Maar weerstand heb ik niet ervaren. Ik keek met een andere bril naar de positie van IT in de organisatie. Daarbij draaide het om gezamenlijke strategie, resultaten boeken en samenwerking met alle betrokken partijen in de keten. Tegelijk gaf ik aan dat ik niet de itkennis in huis had.” Kun je it-ers dan wel sturen? “Hun voorstellen toets ik op minder op vakinhoud. Zij dragen daarvoor zelf de verantwoordelijkheid. Bij meningsverschillen meng ik me wel in de discussies. Bijvoorbeeld bij de vraag over wel of geen maatoplossingen. Maar ik maak expliciet duidelijk waar ieders verantwoordelijkheid ligt en zoek naar pragmatische oplossingen. Tuurlijk moet ik snel resultaten laten zien voor het draagvlak. Die heb ik gevonden in een stuk professionalisering, juist door middel van het bedrijfsinformatieplan, portfoliomanagement, heldere organisatiestructuur en aandacht voor samenwerking.” Hoe reageert Group-IT op jou? “Ik moet wel eens tegen ze ingaan. Dat komt door mijn rol. De ene keer ben ik de ambassadeur van de business, de andere keer van de IT. Elke gemaakte keuze moet ik kunnen verdedigen. Sommige keuzes liggen wel eens moeilijk bij de it-ers. Maar ik ga de discussie niet uit de weg.” Blij met de award? “Een erkenning voor ons hele team. Met de invoering van een bedrijfsinformatieplan en al die andere punten hebben we een flinke verandering doorgevoerd de afgelopen twee jaar. Voor mij heeft het ook betekenis. Het is toch ook erkenning voor een stijl van leiderschap die ik heb meegebracht.” En buiten je werk? “Woon ik in de bossen. Ik houd van de natuur, wandelen, golfen en reizen, vooral naar buitengebieden. Alaska bijvoorbeeld. Zal wel komen door mijn agrarische achtergrond.”

•

028-029_IT20_MEW_portret 29

RENÉ DIEKSTRA

Lessen in nederigheid De meesten van ons zijn tamelijk onbetrouwbaar. We nemen ons bijvoorbeeld voortdurend dingen voor die we vervolgens toch niet doen. Om daarna onszelf of elkaar toe te spreken met: “ik moet nou toch echt eens.......’’, of ,,we kunnen het niet maken om nog een week ...’’. Om later te constateren dat we het opnieuw wel konden maken. Met een slinger van voornemens wapperend achter ons aan trekken we door het leven. Zo nu en dan valt er een op aarde, schiet wortel en draagt vrucht. Maar in de tijd dat die ene is gerealiseerd, hangt de volgende alweer aan de slinger. Zijn we ergens gezellig op bezoek geweest, stappen we vrolijk gestemd in de auto, beginnen we weer. Met half geopend autoraampje en hand er zwaaiend uit, roepen we wegrijdend: ‘we bellen binnenkort’ of ‘dat doen we heel gauw een keer bij ons over....’ Of: ’oh nee joh, dat vergeten we absoluut niet........’. Meer dan vijftig procent kans dat we binnenkort niet bellen en dat we het absoluut zeker wel vergeten. Toch blijven we voortdurend bezig met voornemens en beloftes die er maar al te vaak niet van komen. Als dat wat we bedacht hebben geen werkelijkheid wordt, is dat de schuld van de werkelijkheid. Die geeft ons niet genoeg tijd of laat tussendoor teveel gebeuren. Kortom, het niet nakomen van onze voornemens is niet onze schuld: de wereld werkt ons steeds tegen.

DE NEUROSE IN EEN NOTENDOP: HET FALEN VAN ONHANDIGE LEUGENS OVER DE WERKELIJKHEID

NIET HANDIG Met zo’n redenering beschermen we ons zelfbeeld. Toch is dat niet handig. Want het gevolg is dat we steeds beloften doen die we niet waar maken. Om daar een einde aan te maken, moeten we niet de werkelijkheid maar ons ideaal, onze manier van denken, ter discussie stellen. Dat betekent dat we dingen moeten leren zeggen als:,,ja, ik ben bang dat ik te gemakkelijk heb toegezegd dat........’ Of: “ik had het je niet moeten beloven voordat ik helder had of.....’’. Waarom leggen we onze lat zo vaak zo hoog? Twee antwoorden op die vraag. Een is, gebrek aan nederigheid. We willen de indruk wekken dat ons geen zee te hoog gaat, dat we dat varkentje ook wel even zullen wassen, dat we altijd voor iedereen klaar staan, dat ons wel lukt wat anderen niet lukt, enzovoorts. Gebrek aan nederigheid is in feite niets anders dan gebrek aan realiteitszin. Dat is de kern van wat psychologen van oudsher een neurose noemen. Becker formuleert het in zijn De Ontkenning van de Dood kernachtig zo: ,”Dit is de neurose in een notendop: het falen van onhandige leugens over de werkelijkheid’’. Daarom, aldus Becker, is het zo dat de neurose eindigt waar de nederigheid begint. En waar de nederigheid begint, begint het ware, het ‘waar gemaakte’ leven. Het leven waarin beloftes en voornemens wel zoveel mogelijk vervuld worden. Of zoals zo prachtig uitgedrukt in een Engels spreekwoord: takken die vrucht dragen hangen het laagst. MAGISCH DENKEN Een tweede reden is magisch denken. Veel mensen geloven dat als ze zich nu toch maar iets voornemen, de kans groter is dat er uiteindelijk iets van komt dan als ze zich niets voornemen. Alsof van een voornemen op zich al een magisch kracht uitgaat. Daar is natuurlijk geen enkel bewijs voor. Als we ons dingen voornemen die we vervolgens niet waarmaken dan wennen we ons juist aan het schenden, aan het niet nakomen, van afspraken met onszelf of anderen. Weet u van uzelf dat u te gemakkelijk iets belooft of voorneemt, en vaak fanatiek aan iets begint maar al gauw weer de pijp aan Maarten geeft? Probeer dan eens het volgende. Maak een lijst van aspecten van uw leven waar u meer aan wilt doen dan u nu doet. Kies voor ieder aspect een dag in de week uit waarop u daar meer aandacht aan besteedt. Dat hoeft alleen op die dag en het hoeft maar een beetje meer. Hou deze strategie drie maanden vol en stel dan een nieuwe ‘weekdagen-intentie-lijst’ samen. Ik weet het, het zal maar een beetje helpen. Maar een heleboel beetjes helpen een heleboel. nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

29

30-11-2009 15:32:44

SITEKICK

COLOFON

Blogs van de week

IT Executive is een uitgave Adformatie Groep, onderdeel van Kluwer

Over ontevreden klanten Het nieuwste BI Survey van Nigel Pendse heeft een opvallende uitkomst. De consolidatieslag onder Business Intelligence aanbieders heeft nogal wat ontevreden klanten opgeleverd. Door Erik Leene

B

usiness Objects, Cognos en Hyperion zijn de afgelopen jaren opgeslokt door SAP, IBM en Oracle. De verwachting was dat kleine BI-spelers als vanzelf het veld zouden ruimen

ABONNEMENTEN

door astronomische ontwikkel- en marketingbudgetten van de grootmachten. Niets is minder waar! Pendses onderzoek schetst een heel ander beeld. De grote vendors scoren slechter, gebruikers zijn minder tevreden dan de afnemers van kleine spelers. Hetzelfde beeld is te zien rondom product support. Nog belangrijker de ervaring rondom business benefits zijn bij de kleine speler ook nog eens hoger. Hoe kan dat nou ? Gaat de aandacht uit naar integratie in plaats van innovatie? Een interessante gedachte, een mooie discussie rondom best of breed versus suite kan weer gestart worden… Natuurlijk is de integratie tussen business planning, business intelligence en data belangrijk. Het technisch proberen op te lossen is naar mijn idee dan ook ondergeschikt aan het feit dat het een bedrijfsmatig vraagstuk is. Het begint er mee dat organisaties de visie adopteren van een integraal informatie beleid.

•

De kleine lettertjes van saas

REDACTIE

Fred van der Molen hoofdredacteur E [email protected] Sytse van der Schaaf adj.hoofdredacteur E [email protected] MEDEWERKERS

Ben Kuiken, Charles Groenhuijsen, Ed Kerkman, Fred Teunissen, Hans Steenman, Henk Vlaming, Karina Meerman, Marco van der Hoeven, Maurice Blessing, Mirjam Hulsebos, Onno Breedveld, Peter Olsthoorn, René Diekstra, René Frederick, René Rippen, Ron Tolido, Ron Onrust, Ruben Acohen, Stijn Muys en Yvonne Halink FOTOGRAFIE

Nico Boink, Cor Mooij REDACTIEADRES

Postbus 75462 1070 AL Amsterdam tel 020-5733665 E [email protected] Advertentie-exploitatie Rob de Kleijnen salesmanager T 06-53403470 E [email protected] Postbus 75462 1070 AL Amsterdam E [email protected] F 020-5733603 E [email protected] (advertentiemateriaal) UITGEVER

Frederique Zeemans E [email protected] MARKETING

Ceesjan de Vos E [email protected]

Bedrijven die software als een dienst overwegen moeten intensief onderzoek verrichten naar de aanbieding en onderliggende voorwaarden om de risico’s binnen de perken te houden.

VORMGEVING COLORSCAN BV,

Amsterdam - Voorhout

DRUKWERK

Senefelder Misset

D

e afgelopen tijd heb ik diverse gesprekken met klanten gehad over de veiligheid bij het gebruik van software-as-a-service (saas). Uit deze gesprekken wil ik graag wat ervaringen delen, gezien vanuit het perspectief van de SaaS leverancier. Ik heb het in dit geval over SaaS-leveranciers die een toepassing bieden waar de klant gevoelige informatie invoert zoals verkoopinformatie, klantgegevens of personeelsgegevens. Saas-leveranciers verdienen geld doordat meerdere klanten gebruik maken van dezelfde applicaties. Ze maken winst door de dienst zo goedkoop mogelijk aan te bieden. Voor de meeste leveranciers betekent dit, dat ze met een enkele infrastructuur bestaande uit een netwerk, servers en databases al hun klanten bedienen. Er kan daardoor geen scheiding zijn van klanteninformatie op de systemen. Het betekent ook dat ze hun best zul-

IT Executive wordt blijvend gratis toegezonden aan personen die vallen binnen de doelgroep. Aanmelden, wijzigen en afmelden kan op www.it-executive.nl

len doen om een one-size-fits-all-product te maken. Het is voor een nieuwe klant te hopen, dat een grote voorganger de nodige eisen op het gebied van beveiliging gesteld heeft. De saas-leverancier bouwt de controles in de infrastructuur die hem noodzakelijk voorkomen. Als het gaat om garanties is het merendeel van de aanbieders erg conservatief.

•

Auteursrecht voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd. Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn van toepassing de Standaard-publicatievoorwaarden van Wolters Kluwer Nederland BV, gedeponeerd ter griffie van de arrondissementsrechtbank te Amsterdam onder nr. 217/1999; een kopie kan kosteloos bij de uitgever worden opgevraagd. Op al onze aanbiedingen en overeenkomsten zijn van toepassing de Algemene Voorwaarden van Kluwer BV, gedeponeerd ter griffie van de Rechtbank te Amsterdam op 6 januari 2003 onder depotnummer 3/2003. Op alle overeenkomsten tussen Uitgever en Afnemer met betrekking tot advertentie-plaatsingen (daaronder begrepen alle overeenkomsten met adverteerders en bemiddelaars) zijn in aanvulling op deze Algemene Voorwaarden van toepassing de laatstgeldende versie van de Regelen voor het Advertentiewezen, uitgegeven door de raad van Orde en Toezicht voor het Advertentiewezen (ROTA), hierna: ‘de Regelen’. Bij tegenstrijdigheid van de Algemene Voorwaarden met de Regelen prevaleren de Regelen. Een exemplaar van de Algemene Voorwaarden en de Regelen zal op eerste verzoek gratis worden toegezonden. U kunt beide ook vinden op www. adformatie.nl/algemene-oorwaarden.html. Een deel van de inhoud wordt gepubliceerd onder licentie van Minoc Business Press N.V. Copyright 2009, IT Executive, ISSN 1570-6737

30

030_IT20_MEW_sitekick 30

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009

nr 20

• 8 december 2009 30-11-2009 15:29:11

Bestel uw professionele vakliteratuur nu met 50 tot 75% korting!

KLUWER

BOEKEN SALE

50 - 75%

KORTING

Ga snel naar www.kluwer.nl/boekensale voor de boekenselectie of om direct te bestellen.

OP = OP

22148-1_Boekensale adv 210x297 FC.indd 1 000_IT19_ADV 31 34 000_IT20_ADV

02-10-2008 11:43:22 17-11-2009 10:57:01 14:17:26 01-12-2009

000_IT16_ADV 32 2 000_IT20_ADV

29-09-2009 10:57:02 10:04:42 01-12-2009