Is je relatie te redden? Schijnbaar gelukkig
Eerste druk, december 2012 © 2012 Drs. Liselotte Visser Portretfoto voorzijde: Jan Oehlen Portretfoto achterzijde: Radboud Visser Eindredactie: Tekstbureau Ank van Lier isbn: nur:
978-90-484-2769-7 740
Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl
Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur en uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor de directe of indirecte gevolgen hiervan. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd, waaronder begrepen het reproduceren door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of andere vorm of (en dit geldt zonodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren (I) ten behoeve van een onderneming, organisatie of instelling of (II) voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet strikt privé van aard is.
Is je relatie te redden? Schijnbaar gelukkig Drs. Liselotte Visser
Hoe bepaal je of je relatie te goed is om te stoppen, of te slecht is om te blijven?
Inhoudsopgave Voorwoord11 Twijfel11 Wat kan dit boek voor jou betekenen? 12 Relaties man/vrouw 12 Hoofdstuk 1: Wat is een goede relatie? Marit en Henk-Jan, leegte Gelukkig worden Persoonlijk geluk en relatiegeluk Het geluk van Marit en Henk Hoe herken je een goede relatie? De zeven pijlers van Henk en Marit Wel of niet in je relatie investeren? Terug naar Marit en Henk-Jan
15 15 18 21 22 22 25 26 28
Hoofdstuk 2: Een destructieve relatie 29 Corina en Eric, verantwoordelijkheid en grenzen 29 Persoonlijkheidsstoornissen30 Corina en Eric: destructieve relatie 34 Heb jij een relatie die beschadigt? 35 Ben jij degene die de relatie beschadigt? 37 Terug naar Corina en Eric 38 Catharina en Jos: Elkaar kwijtgeraakt 38 Mindfulness40 Drie-minuten-adempauze42 Pijn beschadigt 43 Wel of niet in je relatie investeren? 45 Terug naar Catharina en Jos 46 Hoofdstuk 3: Is je relatie te redden? Bert en Juliëtte, kracht van de liefde Onderzoek 1: Hoe is het fundament van de relatie?
47 47 49
Wat te doen als het fundament goed genoeg is? 50 Wat kwam er uit de eerste sessie? 51 Onderzoek 2: Hebben jullie elkaar en de relatie al te veel schade toegebracht?52 Wat te doen als de kwetsingen overwonnen kunnen worden? 54 Wat kwam er uit de tweede sessie? 54 Onderzoek 3: Passen jullie toekomstdromen bij elkaar? 55 Wat te doen als jullie toekomstvisie op elkaar aansluit? 56 Wat kwam er uit de derde sessie? 56 Lichtvaardig scheiden? 57 Worstelingen57 Eigen verantwoordelijkheid 58 Scheiden om de verkeerde reden 58 Wel of niet in je relatie investeren? 59 Terug naar Bert en Juliëtte 60 Hoofdstuk 4: Betekent een affaire het einde van je relatie? 62 Evelien en Geert, kriebels 62 Schade63 Leugens64 Verschillende soorten affaires 66 Waarom?67 Reparatie69 Fundamentele emotionele behoeften 70 Verschil tussen man en vrouw 71 Begrip71 Erkenning72 Wederzijds begrip en erkenning 73 Wat betekent dit voor jouw beslissing? 74 Het ontstaan van een affaire 74 Terug naar Evelien en Geert 77 Hoofdstuk 5: De kracht van gedachten Jacqueline en Theo, confrontatie De Gremlin
79 79 81
Cognitieve therapie 83 Gedachten83 Lief zijn voor jezelf 85 Regels86 Emoties serieus nemen (ret)88 Wie is verantwoordelijk? 89 Storende emoties 89 Niet passende gevoelens 90 Relativeren91 De rationaliteitstoets 91 De analyse 94 Jacqueline en Henk: vermoeiend 94 Wel of niet in je relatie investeren? 98 Terug naar Jacqueline en Theo 99 Hoofdstuk 6: Kernkwaliteiten 100 Joshua en Maureen, spanning 100 Kernkwaliteit101 Het kernkwadrant 104 Op zoek naar heelheid 104 Hoe kunnen we de wederzijdse verwijten voorkomen? 105 Kernkwaliteiten kleuren een mens 105 Het kernkwadrant 106 Stress108 Een praktische toepassing 108 Werken aan jezelf 110 Wel of niet in je relatie investeren? 111 Terug naar Joshua en Maureen 111 Hoofdstuk 7: Bij elkaar blijven voor de kinderen 113 Jasper en Chantalle, een fijn gezinsleven 113 Kinderen en echtscheiding: cijfers en feiten 117 Gevolgen voor kinderen 118 Levensfasen118 Wat betekent dit voor de verzorger? 121
Onveilige hechting Wat kun je hieraan doen? Wel of niet in je relatie investeren? Terug naar Chantalle en Jasper
123 125 127 127
Slotwoord129 Bijlage: Inspiratiebronnen
132
Bijlage: De RelatieCheck
134
Scoreformulier RelatieCheck
137
Bijlage: Zelf een kernkwadrant maken
139
Dankwoord140
Voorwoord
Twijfel
Een zelfverzekerde vrouw komt binnen. Aantrekkelijk met een woeste bos krullend haar om haar hoofd, donkerbruin met een warme glans. Grote felblauwe, stralende ogen en een slank figuur. Een mooie vrouw. Ze geeft me een ferme handdruk. Stevig, maar niet onaangenaam. Mijn eerste indruk is zonder twijfel positief. Als we beginnen te praten, blijkt ze ook een prettige gesprekspartner. Open beantwoordt ze mijn vragen, zonder gelijk een waterval aan woorden over me heen te storten. Maar naarmate ze verder praat over de reden van haar komst naar mijn praktijk, verandert haar lichaamshouding. Haar schouders staan gespannen, naar voren, ineengedoken, haar rug wat bol. Haar ogen gaan steeds verdrietiger staan, ze lijken ook kleiner te worden. De kleur van haar wangen wordt valer, er lijkt een grijzige gloed overheen te komen. Haar stem wordt aarzelend, ze gaat hakkelen en stottert af en toe. Een kwartier nadat er een mooie zelfverzekerde vrouw binnenkwam, zit er een vertwijfeld meisje voor me. “Ik weet het niet meer,” zucht ze en haar hele lijf toont me dat ze radeloos is. Ik vraag het rechtuit: “Je vertelt allemaal nare dingen over hem. Toch zeg je dat je twijfelt om weg te gaan. Waarom?” “Ik hou gewoon van hem,” zegt ze, “en ooit hadden we het zo goed samen. Ik weet het niet. Wat moet ik nou doen? Hoe kan ik nou een beslissing nemen nu ik me zo voel? Ik wil het aanpakken, maar weet niet waar ik moet beginnen”. Vijfentwintig jaar geleden begon ik als relatietherapeut, ervan overtuigd dat elke relatie te redden was. Liefde overwint alles, zo dacht ik. Dat bleek te optimistisch. Er zijn mensen die gewoon niet bij elkaar passen. Ze hebben soms ontzettend hun best gedaan, maar zijn nooit gelukkig geweest. Anderen pasten ooit goed bij elkaar, maar begonnen te laat met het aanpakken van hun relatie. Ze hebben elkaar inmiddels al zo veel pijn gedaan, dat het gevoel voor elkaar ernstig is aangetast en de schade aan hun relatie te groot is geworden. Ook in dat geval kun 11
je beter op een goede manier uit elkaar gaan. Maar er zijn ook mensen bij wie de problemen dramatisch lijken, totdat ze serieus aan de slag gaan met zichzelf en de relatie. Waarna ze lang en gelukkig verder samenleven. Voor veel mensen een belangrijke vraag: is mijn relatie nog te redden? Daar gaat dit boek over. Hoe kun je nagaan of je relatie nog de moeite waard is om voor te vechten?
Wat kan dit boek voor jou betekenen?
Wat zou het heerlijk zijn als ik je de belofte kon doen dat je na het lezen van dit boek precies weet hoe het in elkaar zit en je voor de rest van je leven gelukkig bent. Ik heb niet de pretentie dat ik alle antwoorden heb. Daarvoor zijn relaties te verschillend. Dat krijg je met zo veel unieke mensen, met elk hun eigen karakter, levenservaringen, wensen en behoeften. Maar er zijn vanuit de psychologie natuurlijk wel richtlijnen te geven. Er zijn zaken die voor alle mensen gelden, simpelweg door de manier waarop lichaam en geest zijn ontworpen. De manier waarop ons lichaam ontworpen is, ons bouwplan, bepaalt een hoop, waardoor er zaken zijn die voor veel mensen gelden. Maar niet voor iedereen en niet in elke situatie. Het blijft van belang om steeds na te gaan wat jij er mee kan. Op die manier hoop ik dat ik jou kan helpen. Want dat kan ik wel beloven: als je serieus aan de slag gaat met dit boek, wordt je leven beter. Je laat je leven niet meer aan het toeval en de omstandigheden over, maar neemt verantwoordelijkheid voor je eigen relatiegeluk. En dan krijg je dat ook!
Relaties man/vrouw
Tot slot twee praktische punten. In dit boek wordt uitgegaan van een relatie tussen een man en vrouw. Daarbij wordt verwezen naar wat een groot deel van de vrouwen voelt en wat een groot deel van de 12
mannen voelt. Maar er zijn ook mensen die anders in elkaar steken en niet aan het clichéplaatje man/vrouw voldoen. Gevoelens zijn heel persoonlijk en iedereen is uniek. Ik heb talloze homoseksuele paren begeleid en gemerkt dat de theorie die ik hier beschrijf net zo geldig is voor homoseksuele als voor heteroseksuele stellen. Voor het gemak en de leesbaarheid ga ik in dit boek toch uit van een ‘typische’ relatie tussen een man en een vrouw. Het tweede betreft jou, de lezer. Dit boek is geschreven voor degene die aan zijn of haar relatie twijfelt en vervolgens aan de slag wil om zijn of haar relatie te verbeteren. Of juist de relatie wil beëindigen en daarbij de schade zo veel mogelijk wil beperken. Maar ook voor mensen die anderen professioneel ondersteunen zoals coaches, therapeuten, consulenten, mediators en andere adviseurs. Ik hoop hen met dit boek een scala aan adviezen, gereedschappen en inzichten te bieden. Hoewel de kans bestaat dat jij een uitstekende relatie hebt en dit boek uit interesse leest, spreek ik je toch aan als degene die twijfelt. Wederom een keuze in het belang van de leesbaarheid. Ik hoop met dit boek iets voor je te kunnen betekenen. Voor jou persoonlijk, voor je relatie, of voor jouw werk bij het begeleiden van anderen. Wil je hierover met me in gesprek, dan kan dat, bij voorkeur via de social media. Ik schrijf blogs, ben te vinden op Facebook, LinkedIn en Twitter. Ik nodig je van harte uit! Liselotte Visser
13
