Inzicht in de financiële positie en in het financieel handelen van de gemeente Strijen Rapport Gemeente Strijen

Inzicht in de financiële positie en in het financieel handelen van de gemeente Strijen

Rapport Gemeente Strijen

BMC Juli 2015 drs. L.A.R.J. van Kaam H. Uffen MSc T.E. Kinkel MSc Projectnummer: Correspondentienummer: FB-2707-75587

INZICHT IN DE FINANCIËLE POSITIE EN IN HET FINANCIEEL HANDELEN VAN DE GEMEENTE STRIJEN

INHOUD HOOFDSTUK 1

DE FINANCIËLE POSITIE VAN DE GEMEENTE STRIJEN AFGEWOGEN

2

HOOFDSTUK 2

DE FINANCIËLE POSITIE VAN DE GEMEENTE STRIJEN

4

2.1

Inleiding

4

2.2

Huidige financiële positie Belastingen Inkomsten Grondexploitatie Treasury Investeringen Reserves Exploitatie

4 4 9 10 13 16 16 23

2.3

Ontwikkelingen en risico’s

27

BIJLAGE 1

KOSTENTOEREKENING AFVALSTOFFENHEFFING

28

BIJLAGE 2

KOSTENTOEREKENING RIOOLHEFFING

29

BIJLAGE 3

BEGROTINGSVERGELIJKING

30

1/31


Hoofdstuk 1

De financiële positie van de gemeente Strijen afgewogen In dit hoofdstuk zetten wij onze conclusies ten aanzien van de financiële positie van de gemeente Strijen uiteen. In hoofdstuk 2 volgt de onderbouwing van onze conclusies. Onze conclusie is dat de gemeente Strijen op dit moment een ruim voldoende financiële positie heeft. De reserves zijn voldoende en zijn voldoende aanwendbaar om ontwikkelingen op te vangen. De exploitatie voor bestemming laat in meerjarig perspectief een minder rooskleurig beeld zien, waardoor de huidige financiële positie onder druk komt te staan. De gemeente heeft echter voldoende ruimte in haar belastingcapaciteit om in te spelen op de tekorten op de exploitatie. Hieronder wordt per onderwerp van dit onderzoek onze conclusies en de waardering weergegeven.

Belastingen

Inkomsten

Grondexploitaties

Conclusie

Waardering

De lokale lasten in de gemeente Strijen zijn relatief laag. Er is sprake van een onbenutte belastingcapaciteit op de OZB van € 737.405,—. De afvalstoffenheffing (via RAD) en rioolheffing zijn 100% kostendekkend. De gemeente Strijen kan haar tarieven op de bestaande belastingen verhogen. De huidige tarieven van bijvoorbeeld de toeristenbelasting zijn relatief laag. Daarnaast zijn er mogelijkheden om extra inkomsten te genereren door het heffen van forensenbelastingen en precariobelasting. Deze heft de gemeente nu niet. Ten aanzien van de precariobelasting (‘onder de grond’) wordt regiobreed een onderzoek gedaan. We concluderen dat de gemeente Strijen voor meer dan de helft van haar inkomsten afhankelijk is van inkomsten van het Rijk en voor minder dan de helft afhankelijk van overige inkomsten. In 2015 zien we die afhankelijkheid toenemen door de uitkeringen in het kader van de decentralisaties (integratie-uitkeringen sociaal domein). Daarmee is er, vergeleken met landelijke gemiddelden, een beperkte eigen beleidsruimte.

Voldoende

De risico's en verliezen op de grondexploitatie zijn door voldoende reserves (Algemene Reserve) gedekt.

Voldoende

Voldoende

Het project Land van Essche III vormt in onze optiek wel een aandachtspunt. De boekwaarde is relatief hoog en de grond is nog niet in exploitatie genomen. Dit mede gezien de status van planvorming (fase waarin het project zich bevindt), maakt het een risicovol project. Treasury

2/31

De gemeente Strijen kent een relatief groot vreemd vermogen (debtratio 64,7% in 2014). Dit betekent ook dat het eigen vermogen (solvabiliteit 35,3%) relatief klein is. Dit wordt veroorzaakt door doorgesluisde leningen. Indien we dit corrigeren, dan ontstaat een debtratio van 47,8% en een solvabiliteit van 52,2%.

Voldoende


Conclusie

Waardering

De liquiditeit van de gemeente (uitgedrukt in current en quick ratio) zijn voldoende. Dit betekent dat de gemeente relatief eenvoudig aan haar kortlopende verplichtingen kan voldoen. De gemeente heeft verschillende waarborgen en leningen uit staan. Op de waarborgen loopt de gemeente relatief een klein risico, maar de omvang van de waarborgen is voor een gemeente met de omvang van de gemeente Strijen groot te noemen. Ten aanzien van de verstrekte leningen fungeert de gemeente als ‘tussenpersoon’. De gemeente loopt hier een beperkt risico. Investeringen Reserves

Exploitatie

Kapitaallastennorm wordt behaald. Na 2015 blijven de kapitaallasten op hetzelfde niveau. De diverse ratio's met betrekking tot de reserves zijn voldoende, maar nemen wel af in de komende jaren. Dit is een bewuste keuze. De gemeente heeft gespaard voor grote investeringen, zoals de Randweg, bouw van scholen en de bibliotheek. Kapitaallasten worden gedekt via bestemmingsreserves. De gemeente heeft een flexibele vermogenspositie. De gemeente is in staat te anticiperen op nieuwe ontwikkelingen en risico's op te vangen, echter wordt wel beperkt in de omvang van het eigen vermogen. Dit wordt versterkt door de mogelijkheden die er zijn bij het onderwerp Belastingen. De stille reserves van de gemeente lijken behoorlijk van omvang, maar zijn moeilijk om te zetten in liquide middelen.

Voldoende

De exploitatie laat in meerjarig perspectief een negatief saldo voor bestemming zien. De financiering van de kapitaallasten en investeringen worden gedaan via de reserves, waardoor er sprake is van meerjarig sluitende begroting. Door inzet van reserves hiervoor, loopt de reservepositie van de gemeente terug, maar dit is een bewuste keuze.

Behoeft aandacht

Wanneer we kijken naar de effecten van de meicirculaire 2015, constateren we dat de gemeente Strijen voor de periode 2015 tot en met 2018 te maken krijgt met minder middelen uit de algemene uitkering. 2015 zal naar alle waarschijnlijkheid worden afgesloten met een negatief resultaat. Voor de periode 2016 tot en met 2018 komt de gemeente met een negatief verschil van gesommeerd -/€ 272.119,—. Dit dient in de begroting 2016 opgelost te worden. De effecten op het sociaal domein worden in principe budgettaire neutraal opgevangen (bezuinigen aan de kostenkant). Zoals aangegeven is het eigen vermogen van de gemeente relatief klein in omvang (indien de doorsluisleningen worden meegenomen). Indien deze buitenbeschouwing worden gelaten is de omvang van het eigen vermogen gemiddeld. De gemeente heeft nog voldoende mogelijkheden (flexibele vermogenspositie en mogelijkheden ten aanzien van de belastingen) om te anticiperen om komende ontwikkelingen.

3/31

Behoeft aandacht


Hoofdstuk 2 2.1

De financiële positie van de gemeente Strijen Inleiding In deze rapportage geven wij een beeld van de financiële positie van de gemeente Strijen. Dit wordt gedaan aan de hand van de beschrijving van de BIG TIRE. De letters BIG TIRE staan voor:  Belastingen  Inkomsten  Grondexploitatie  Treasury  Investeringen  Reserves  Exploitatie BMC gebruikt een vergelijkbare invalshoek voor de zogeheten ‘stresstest’ voor gemeenten waar de Raad voor de Financiële Verhoudingen voor pleitte. U kunt dit rapport lezen als een dergelijke test, een test met betrekking tot de flexibiliteit om de begroting structureel te verbeteren en een test met betrekking tot het reserveniveau om risico’s op te vangen.

2.2

Huidige financiële positie Belastingen e 1 De gemeente Strijen neemt in de Atlas van de Lokale Lasten de 32 positie in , waarbij geldt dat nummer 1 de laagste lokale lasten heeft. Daarmee ligt de lokale lastendruk van Strijen (met uitzondering van de rioolheffing voor meerpersoonshuishoudens) ruim onder het landelijk gemiddelde. Uit onderstaande tabel wordt dit duidelijk. Tabel 1 Lokale lasten in perspectief (Bron: Coelo, 2014 en paragraaf Lokale heffingen programmabegroting 2015 gemeente Strijen) Tarief 2015 Landelijk Hoogste Laagste gemiddelde 2015 2015 2015 OZB woningen 0,0996% 0,1316% 0,2528% 0,0457% OZB niet-woningen 0,1922% 0,2178% 0,5873% 0,0684% (eigenaren deel) OZB niet-woningen 0,1577% 0,1727% 0,4041% 0,0537% (gebruikersdeel) Afvalstoffenheffing € 180,— € 248,52 € 432,84 € 82,— meerpersoons (3-persoons) Rioolheffing € 216,96 € 208,86 € 375,— € 78,60 meerpersoons

De gemeente Strijen heeft de heffing en inning en het vaststellen van de WOZ-waarden en het beheren van de basisregistraties WOZ en BAG neergelegd bij de gemeenschappelijke 2 regeling SVHW (Samenwerkingsverband Vastgoedinformatie Heffing en Waardebepaling) . 1

COELO, 2014, Atlas van de Lokale Lasten (www.coelo.nl) SVHW is een samenwerkingsverband van 20 gemeenten, het Waterschap Hollandse Delta en de Regionale Afvalstoffen Dienst Hoeksche Waard. De deelnemend gemeenten zijn Aalburg, Alblasserdam, Albrandswaard, Barendrecht, Binnenmaas, Brielle, Cromstrijen, Goeree-Overflakkee, Hardrinxveld-Giessendam, Hellevoetsluis, Korendijk, Krimpenerwaard, Lansingerland, Molenwaard, Nieuwkoop, Oud-Beijerland, Strijen, Werkendam, Woudrichem en Zederik. 2

4/31


De heffing en inning heeft de gemeente Strijen ondergebracht bij de SVHW. Onderstaand schema maakt de baten inzichtelijk van deze belasting. De lasten hebben betrekking op de kosten die de SVHW maakt voor de gemeente Strijen. Dit is een algeheel bedrag voor de heffing en inning van vrijwel alle belastingen en niet per belastingsoort inzichtelijk te maken. Deze kosten zijn voor 2014 geraamd op € 64.800,— + € 16.200,— (rioolheffing) = 81.000,— (voorschot 2014 € 78.000,— + € 3.661,15 afrekening 2013). In 2015 is dit € 65.578,— + € 16.394,— = € 81.972,—. OZB De tarieven van de onroerendezaakbelasting (OZB) voor woningen liggen bij de gemeente Strijen onder het landelijk gemiddelde. De OZB voor niet-woningen (zowel het eigenarendeel als het gebruikersdeel) ligt ook lager dan het landelijk gemiddelde. De OZB-inkomsten worden bepaald door de waarde van het onroerend goed maal het tarief. Bij een geringere waarde zullen de tarieven dus hoger moeten zijn om met andere gemeenten vergelijkbare inkomsten te genereren en vice versa. De gemiddelde WOZ-waarde in de gemeente Strijen 3 4 bedroeg € 222.000,— in 2013 en bedraagt € 213.180,— in 2014. De gemiddelde WOZ5 waarde in Nederland bedroeg in 2013 € 223.000,—. De inkomsten van OZB per inwoner zijn voor de gemeente Strijen flink lager dan het Nederlandse gemiddelde (€ 144,98 per inwoner (2013), € 149,03 per inwoner (2014) en € 162,49 per inwoner (2015 - begroot)). De 6 gemiddelden in Nederland bedroegen € 274,— in 2014 en € 283,— in 2015 . De WOZ7 waarde laat in de gemeente Strijen vanaf 2012 een dalende trend zien. Wil de gemeente gelijkblijvende opbrengsten genereren, dan dienen de tarieven te stijgen (aanpassen rekentarieven), de gemeente Strijen geeft hier reeds invulling in. Ten opzichte van het tarief voor een art. 12 gemeente is er sprake van een onbenutte 8 belastingcapaciteit op de OZB. In 2015 (afgezet tegen het tarief voor art. 12 gemeenten ) bedroeg de onbenutte belastingcapaciteit € 737.405,—. Afvalstoffenheffing Op het gebied van afval werkt de gemeente Strijen samen in de Gemeenschappelijke Regeling (GR) Regionale Afvalstoffendienst Hoeksche Waard (RAD). Vanuit deze GR worden ook de tarieven voor afvalstoffenheffing vastgesteld. Binnen deze regeling wordt de komende jaren ingezet op ‘Goed scheiden loont’. Hiermee wordt na 2015 een variabel tarief gehanteerd voor restafval, waardoor de totale omvang van deze heffing nog onbekend is. Omdat deze variabele heffing pas achteraf aan de inwoners wordt opgelegd, is voorfinanciering van de afvalstoffenheffing vanuit de RAD noodzakelijk. Dit is opgenomen in de begroting van de RAD. Het tarief voor de afvalstoffenheffing van de gemeente Strijen ligt ruim onder het landelijk gemiddelde. Voor afvalstoffenheffing geldt een principe van maximaal 100% kostendekkendheid, zie hiervoor ook paragraaf lokale heffingen in de programmabegroting 2015. Met het meer kostendekkend maken van de tarieven is op het eerste gezicht geen budgettair voordeel te behalen. In dat verband is het echter relevant om te bekijken welke kostencomponenten in de tariefberekening zijn meegenomen. 3

Bron: Waarderingskamer (www.waarderingskamer.nl) – peildatum 01-01-2013. De gemiddelde WOZ-waarde is in 2014 3,10% gedaald ten opzichte van 2013. De gemiddelde WOZ-waarde in 2013 bedroeg € 222.000,— (www.waarderingskader.nl), hierdoor bedraagt de gemiddelde WOZ-waarde in 2014 circa € 213.180,—. 5 Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (www.cbs.nl). 6 Bron: www.coelo.nl 7 Zie hiervoor Waarderingskamer: 2012 -/- 3,7%; 2013 -/- 6,1%; 2014 -/- 3,1%. 8 Zie hiervoor de Gemeentefonds Meicirculaire 2014, blz. 160 -> 0,1790%. 4

5/31


De materiële omvang van de te dekken kosten die gepaard gaan met de inzameling en verwijdering van afvalstoffen bij de RAD 2014 bedroegen € 6.042.044,—. Hiervan geeft men aan dat € 1.382.024,— bestemd is voor eenpersoonshuishoudens en € 4.660.020,— voor meerpersoonshuishoudens. In de Hoeksche Waard zijn 25.889 meerpersoonshuishoudens en 9.338 eenpersoonshuishoudens. Hierdoor komt het tarief voor een meerpersoonshuishouden neer op € 180,— en voor een eenpersoonshuishouden op € 148,—. In het document ‘Tariefsopbouw Afvalstoffenheffing RAD Hoeksche Waard’ is aangegeven welke kosten onderdeel uit maken van het tarief. We hebben de tariefopbouw naast de VNG9 modellen kostenonderbouwing afvalstoffenheffing (januari-februari 2010) gelegd (zie bijlage 1) en op basis daarvan constateren we dat alle kosten die toegerekend mogen worden ook daadwerkelijk worden toegerekend. Wij kunnen alleen aangaande de straatreiniging niet vaststellen welk percentage van de totale kosten is gehanteerd. Conform de jurisprudentie (zie bijlage 1) mag maximaal een derde van de kosten worden doorberekend aan de afvalstoffenheffing. Rioolheffing De rioolheffing ligt boven het landelijk gemiddelde, maar is ten opzichte van 2014 gedaald (daling van € 241,07 naar € 216,96). Ook voor rioolheffing geldt een principe van maximaal 100% kostendekkendheid, zie hiervoor ook de paragraaf lokale heffingen in de programmabegroting 2015. Hiermee op het eerste gezicht geen budgettair voordeel te behalen is. Ook hierbij is het relevant om te bekijken welke kostencomponenten in de tariefberekening zijn meegenomen. We hebben de tariefsopbouw van de gemeente naast de VNG-modellen kostenonderbouwing rioolheffing (januari – februari 2010) gelegd (zie bijlage 2). De onderbouwing voor de rioolheffing vormt het Gemeentelijk rioleringsplan Strijen 2011-2015. In het rioleringsplan is becijferd dat de materiële omvang voor de planperiode 2011-2015 € 4.025.000,— bedraagt. In 2011 is voor het boekjaar 2015 een bedraag geraamd van € 835.000,—. Uit de begroting 2015 maken wij op dat dit nu € 937.437,— is. De gemeente Strijen rekent alle kostencomponenten door, die zijn genoemd in het VNG10 model kostenonderbouwing rioolheffing. De kosten voor straatvegen worden net als bij de afvalstoffenheffing toegerekend. Conform de jurisprudentie is voor de rioolheffing een bandbreedte van 25-60% wat betreft toerekening gebruikelijk. Uit de opgave van de gemeente Strijen blijkt dat er in 2011 een bedrag van € 14.000,— is toegerekend aan de rioolheffing (2 van de 3 veegrondes). Wij kunnen niet herleiden welk bedrag in 2015 van toepassing is. In de begroting 2015 is aangegeven dat de kosten voor de rioolheffing op € 960.300,— zijn begroot en de opbrengsten op € 924.300,—. Het verschil ad € 36.000,— is aan de reserve GRP (inmiddels voorziening GRP) onttrokken. In 2013 is er € 122.319,— aan de reserve toegevoegd en in 2014 was dit € 0,—, een dotatie (€ 175.000,—) heeft plaats gevonden in de voorziening. Op basis hiervan concluderen we dat de rioolheffing 100% kostendekkend is.

9

VNG, 2010, Model kostenonderbouwing afvalstoffenheffing versie 1.0: Transparantie in zeven stappen, VNG, februari, pp. 1-30. 10 VNG, 2010, Model kostenonderbouwing rioolheffing versie 1.0: Transparantie in zeven stappen, VNG, januari, pp. 1-28.

6/31


Overige belastingen Uit de begroting 2015 van de gemeente Strijen blijkt dat de gemeente de volgende belastingen heft:  Roerende zaakbelasting  Toeristenbelastingen  Hondenbelasting Hieronder behandelen wij deze belastingen in het kort. Roerende zaakbelasting Roerende zaakbelasting (RZB) is een gemeentelijke belasting op roerende woon- en bedrijfsruimten. Roerende woon- en bedrijfsruimten zijn ruimten die duurzaam aan een plaats verbonden zijn en dienen tot permanente bewoning of gebruik. Voorbeelden hiervan zijn woonschepen. De gehanteerde heffingsmaatstaf is dezelfde als die gebruikt wordt bij de onroerende zaakbelasting (zie tabel 1). Tabel 2 Overzicht baten roerende zaakbelasting gemeente Strijen Roerende zaakbelasting in € 2012 (realisatie) 2013 (realisatie) € 695,—

Baten

2014 (realisatie) €0

2015 (begroot)

€ 1.299,—

€ 1.329,—

Toeristenbelasting Toeristenbelasting wordt geheven van een drietal exploitanten. Twee jachthavens en een caravanpark. Voor de inning van de belasting wordt een forfaitaire berekeningswijze toegepast. De gemeente Strijen heft toeristenbelasting (€ 0,46 per overnachting in 2015; in 2014 was dit € 0,45). De toeristenbelasting laat het volgende beeld zien, qua baten: Tabel 3 Overzicht baten toeristenbelasting gemeente Strijen Toeristenbelasting in € 2012 (realisatie) 2013 (realisatie) € 26.441,—

Baten

2014 (Realisatie)

€ 26.827,—

€ 26.676,—

2015 (begroot) € 28.555,—

Tabel 4 Overzicht van de tarieven voor toeristenbelastingen (per persoon per nacht) van de gemeente Strijen en de referentiegemeenten (2015) Tarieven toeristenbelas ting 2015

Strijen

Zoeterwoude

Eemnes

Zeevang

Haarlemm erliedeSpaarnwoude

BaarleNasau

Beemster

Oostzaan

AlphenChaam

Landsmeer

€ 0,46

€ 1,55

€ 1,70

€ 1,48

€ 1,08

€ 0,72

€ 1,80

Geen

3,6% van verblijfsver goeding

€ 1,40

Uit tabel 4 blijkt dat de gemeente Strijen een relatief laag tarief hanteert voor de toeristenbelasting in vergelijking met de referentiegemeenten. Hondenbelasting Het SVHW verzorgt de heffing, invordering en actualisering van de bestanden van de hondenbelasting. De controle is nog wel in handen van de gemeente Strijen en geschiedt door een tweejaarlijks huis-aan-huis controle.

7/31


In 2013 heeft geen controle hondenbelasting plaatsgevonden. Naar aanleiding van de uitspraak van de Hoge Raad met betrekking tot een geding over de koppeling tussen opbrengsten en maatregelen is besloten dat in 2014 de controle weer wordt opgepakt. De volgende controle zal in 2016 plaatshebben. Het volgende schema laat de baten zien aangaande de hondenbelasting. Tabel 5 Overzicht baten hondenbelasting gemeente Strijen Hondenbelasting in € 2012 (realisatie) 2013 (realisatie) € 62.190,—

Baten

Tarieven hondenb elasting

Strijen

€ 62.176,—

2014 (werkelijk)

2015 (begroot)

€ 65.347,—

€ 61.998,—

Tabel 6 Overzicht tarieven hondenbelasting gemeente Strijen en referentiegemeenten 2015 Zoeterwou Eemnes Zeevang Haarlemmer BaarleBeemster Oostzaan Alphende liedeNassau Chaam Spaarnwou de

Landsme er

e

€ 66,77

Geen

€ 83,52

Geen

€ 82,—

€ 33,24

Geen

€ 41,40

Geen

€ 60,—

2 hond

e

€ 100,19

Geen

€ 83,52

Geen

€ 95,—

€ 12,96

Geen

€ 41,40

Geen

€ 77,65

Iedere volgende hond

€ 133,52

Geen

€ 83,52

Geen

€ 95,—

€ 12,96

Geen

€ 41,40

Geen

€ 77,65

Kennel

€ 312,65

Geen

Geen

€ 462,—

€ 254,04

Geen

€ 124,20

Geen

€ 203,10

1 hond

Uit tabel 6 blijkt dat de gemeente Strijen een gemiddeld tarief hanteert voor de hondenbelasting in vergelijking met de referentiegemeenten. Belastingsoorten die nog niet worden geheven Forensenbelasting Een relevante heffingsoort die aanvullende dekking kan opleveren, maar die de gemeente 11 niet heft, is de forensenbelasting . Vergelijkbare gemeenten halen ongeveer € 10.000,— tot € 15.000,— per jaar binnen als baten forensenbelasting. De perceptiekosten dienen hierbij nog wel in ogenschouw te worden genomen. De gemeente Strijen heeft deze belasting in het verleden geheven, maar het heffen van deze belasting bleek onrendabel. Precariobelasting 12 De gemeente Strijen heft op dit moment geen precariorechten . Wij constateren dat vergelijkbare gemeenten ongeveer € 20.000,— tot € 30.000,— per jaar binnenhalen als baten precariobelasting. 11

De forensenbelasting dient ertoe om mensen die relatief veel in een gemeente verblijven maar geen ingezetene zijn van deze gemeente te laten meebetalen aan voorzieningen in die gemeente. Het doel is niet om kosten voor deze voorzieningen een-op-een te verhalen, maar juist om een bijdrage te vragen aan het algemene voorzieningenniveau van de gemeente, zie ook art. 223 Gemeentewet (bron: VNG). 12 Onder de naam precariobelasting of precariorechten kan door een Nederlandse gemeente of een openbaar lichaam BES een belasting worden geheven ter zake van het hebben van voorwerpen onder, op of boven voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond/provinciegrond (artikel 228 Gemeentewet/artikel 222c Provinciewet) of grond van het openbaar lichaam (artikel 60 FinBES). Hierbij moet worden gedacht aan een winkeluitstalling en allerlei andere voorwerpen die op straat te vinden zijn. Ook het terras van een café valt er onder. Minder bekend is dat ook voor erkers, luifels, uithangborden en andere uitbouwsels aan bedrijfspanden de belasting is verschuldigd. Voor wat betreft voorwerpen onder voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond kan worden gedacht aan pijpleidingen, elektriciteitskabels, buizen en funderingen.

8/31


Deze baten zijn gebaseerd op voorwerpen boven gemeentelijke grond, niet onder gemeentelijke grond. Precariobelasting op leidingen et cetera genereert over het algemeen meer baten. De perceptiekosten dienen hierbij nog wel in ogenschouw te worden genomen. Hierbij maken wij de opmerking dat zeven van de tien referentiegemeenten (gemeenten waarmee wij de gemeente Strijen hebben vergeleken) precariobelasting heffen. 29% van de 13 gemeenten met een omvang van minder dan 30.000 inwoners heft precariobelasting . Daarnaast kan precariobelasting worden geheven op leidingen (‘onder de grond’). De gemeenten in de Hoeksche Waard zijn op dit moment bezig om te onderzoeken welke mogelijkheden aanwezig zijn, met de bedoeling om deze heffing per 1 januari 2016 in te voeren. Parkeerbelasting Het heffen van parkeerbelasting lijkt ons gezien de omvang van de gemeente Strijen geen optie. Inkomsten Bij het onderdeel inkomsten wordt de afhankelijkheid van het Rijk voor de verwerving van inkomsten bekeken. Dit is in negatieve zin geformuleerd de gevoeligheid voor rijksbezuinigingen. Hoe hoger de afhankelijkheid van het Rijk, hoe minder flexibel de begroting van een gemeente is. Daarbij onderscheiden we de afhankelijkheid van de Algemene Uitkering en de afhankelijkheid van specifieke uitkeringen. Hoe hoger het aandeel van rijksuitkeringen in de begroting, hoe lager de flexibiliteit, want de flexibiliteit zit dan alleen aan de uitgavenkant. De gemeente Strijen laat in cijfers de volgende afhankelijkheid zien. Tabel 7 Mate van afhankelijkheid van uitkering van het Rijk Gemeente Strijen Algemene uitkering

€

2014 Realisatie 6.902.353

Specifieke uitkeringen

€

2.679.481

€

5.364.641

Totale exploitatie (baten)

€

17.970.796

€

19.010.254

% algemene uitkering van totale baten % specifieke uitkeringen van totale baten % rijksuitkeringen van totale baten

38,41% 14,91% 53,32%

€

2015 Begroot 6.542.556

34,42% 28,22% 62,64%

De specifieke uitkeringen bestaan voor 2014 uit Rijksbijdragen rondom Wet Werk en Bijstand (inkomens en werkdeel), Re-integratie- en participatievoorzieningen, Wet Maatschappelijke Voorzieningen (Wmo) en onderwijstaken (OCW). Voor 2015 bestaan de specifieke uitkeringen uit Rijksbijdragen rondom Wet Werk en Bijstand (inkomensdeel), onderwijstaken (OCW), Wmo en Uitkering deelfonds sociaal domein; decentralisaties Awbz, Jeugdzorg en Participatiewet. 13

Uit het onderzoek ‘Gemeentelijke leges 2013’ van Bedrijfschap Horeca en Catering van Horeca Nederland blijkt dat precariobelasting in 86% van de grote gemeenten wordt geheven, terwijl dit in middelgrote en kleine gemeenten 49% respectievelijk 29% is.

9/31


De cijfers begroting 2015 zijn gebaseerd op de primitieve begroting. In het onderdeel exploitatie van deze rapportage zijn de effecten weergegeven van de meicirculaire 2015 op de uitkeringen uit het gemeentefonds. Ten aanzien van de specifieke uitkering maken wij de opmerking dat de gemeente Strijen een deel van de gelden (€ 735.509,— uitkering deelfonds Sociaal Domein Participatiewet en € 1.039.616,— Wet Werk en Bijstand Inkomensdeel) doorsluist naar het Regionale Sociale Dienst Hoeksche Waard. In de Atlas rijksuitkeringen aan gemeenten 2013 blijkt dat de gemeente Strijen per inwoner 35% minder aan rijksbijdragen krijgt dan het landelijk gemiddelde. Dat is overigens regulier voor gemeenten van deze omvang. De grote gemeenten ontvangen ruim meer dan het landelijk gemiddelde. We concluderen dat de gemeente Strijen voor meer dan de helft van haar inkomsten afhankelijk is van inkomsten van het Rijk en voor minder dan de helft afhankelijk van overige inkomsten. In 2015 zien we die afhankelijkheid toenemen door de uitkeringen in het kader van de decentralisatie (integratie-uitkeringen Sociaal Domein). Daarmee is er, vergeleken met landelijke gemiddelden, een beperkte eigen beleidsruimte. Dit behoeft in die zin nuancering dat eigen beleidsruimte niet hetzelfde is als bestedingsruimte. De gemeente kan door middel van eigen maatregelen, rentebeleid en tarievenbeleid wel meer dan een gemeente die grotendeels afhankelijk is van het Rijk. De gemeente Strijen heeft nog ruimte in haar eigen belastingen om extra middelen te generen; wij noemen als voorbeeld de onbenutte belastingcapaciteit op de OZB en het heffen van belastingsoorten, die nu nog niet worden geheven. Grondexploitatie Binnen de bouwgrondexploitatie maakt de gemeente Strijen onderscheid in tweecategorieën: 1. Plannen in exploitatie 2. Plannen nog niet in exploitatie Het huidige beleid van de gemeente Strijen aangaande de grondexploitaties is vastgesteld op 19 juni 2007. Het volgende overzicht geeft inzicht in boekwaarden en het voorcalculatorisch eindresultaat van de plannen in exploitatie en plannen niet in exploitatie. Tabel 8 Overzicht boekwaarden en voorcalculatorisch eindresultaat grondexploitaties Strijen Begrote Boekwaarde Boekwaarde Voorcalculatorisch Complex – bedragen in euro’s boekwaarde 3131-12-2013 31-12-2014 eindresultaat 12-2015

Jaar einde project

1.472.617

1.855.615

814.490

406.652

2021

Strienemonde (deelplan LvE III)

29.389

-227.888

-381.063

240.168

2015

Ontwikkelingslocatie De Striene

380.932

158.109

-22.091

0

2015

1.742.927

1.537.065

1.812.565

0

3.322.901

2.223.901

646.820

1.500.594

1.595.935

1.705.682

0

53.252

53.252

53.253

0

1.553.846

1.649.187

1.758.935

0

Bedrijventerrein VI

Gronden Dam Totaal in exploitatie

3.625.865

Land van Essche III Overig - Sportlaan Totaal niet in exploitatie

10/31


Bedrijventerrein VI 2 2 Deze grondexploitatie beslaat in totaal 49.920 m hiervan is reeds 26.995 m verkocht. Dit 2 betekent een restant van 22.965 m . In januari 2015 is een herziene exploitatieopzet vastgesteld waarin rekening is gehouden met een aangepaste uitgifte termijn (vertraagde uitgifte) en van een vereenvoudiging van verschillende prijsniveaus. Ook deze herziene opzet geeft aan, dat nog immer een ruim positief exploitatieresultaat wordt geprognosticeerd. De totale inkomsten in de grondexploitatie als gevolg van gronduitgifte bedragen circa € 7,05 miljoen. Hiervan is reeds circa € 3,66 miljoen reeds gerealiseerd. Circa € 3,39 miljoen is als raming in de grondexploitatie 2015 opgenomen als verwachte inkomsten. Strienemonde (deelplan LvE III) Het gaat om zeven kavels voor vrijstaande woningen en een kavel voor een appartementencomplex. De exploitatieopzet geeft een (gering) positief resultaat aan (€ 240.168,—). In 2010 is de grond administratief overgeboekt van Land van Essche III naar Strienemonde. Er is nog 1 kavel te koop per einde 2014, er zijn twee kavels verkocht in 2014. Ontwikkelingslocatie De Striene In 2014 is begonnen met de bouw van achttien appartementen en een supermarkt. Tegelijk is hierin verweven de reconstructie van de Trambaan en de asfaltering van de eerder genoemde parkeerplaats. Ter dekking van kosten van het bouw- en woonrijp maken voor het project ‘de Striene’ verlenen zowel Hoekse Waard Beheer als HW Wonen een exploitatiebijdrage. Deze bijdragen samen met een dekking vanuit de reserve ‘sociaal fonds woningbouw’ maken van deze exploitatie een sluitende exploitatie. Gronden Dam Dit project Dam bestaat uit twee fasen. Inmiddels zijn de Brede School en de achttien e e appartementen gereed (1 fase) en is begonnen met de voorbereiding van de 2 fase van deze grondexploitatie. De fase bevat alleen woningbouw door HW Wonen. Buiten enkele kosten van stedenbouwkundige aard en de verkoop van de grond aan HW Wonen heeft de gemeente Strijen financieel geen bemoeienis meer. Een anterieure overeenkomst voor fase 2 is gesloten met HW Wonen. Op dit moment is de gemeente in een heroriëntatiefase van fase 2 van het plan samen met HW Wonen. Uit navraag bij de ambtelijke organisatie blijkt de activa eigendom is van HW Wonen. HW Wonen zal alles overnemen tegen de boekwaarde op de balans, hierdoor is het risico ook voor HW Wonen. Land van Essche III In 2013 was er op ambtelijk niveau akkoord over dit project. Over de prijzen, de fasering, etc. e In het 2 kwartaal van 2013 is er vastgesteld door de uitvoerende partijen dat het project in zijn huidige uitvoering niet financieel haalbaar was. Eind 2013 heeft de gemeente Strijen een extern bureau de opdracht gegeven het plangebied op basis van een aantal randvoorwaarden door te rekenen voor een aantal varianten. Deze uitkomsten zijn door de gemeente gebruikt om opnieuw de gesprekken aan te gaan en een planning te maken voor het gehele plangebied. Overige gronden – Sportlaan De gemeente Strijen heeft in het verleden agrarische gronden aan de Sportlaan gekocht (circa 1 ha). In 2012 is een deel van dit perceel overgeboekt naar het project Randweg omdat de randweg letterlijk over dit stuk grond heen loopt. Voor de Sportlaan is geen plan vastgesteld door de raad.

11/31


Vanwege de regelgeving in het BBV is de waarde van de grond afgewaardeerd. naar de historische uitgaafprijs. Er mogen geen uren of rente meer aan toegevoegd worden tot er een door de raad vastgesteld plan is. Naast bovengenoemde grondexploitaties is de gemeente Strijen ook deelnemer in het regionale bedrijventerrein Hoeksche Waard. Uit een van de opgestelde scenario’s is gebleken dat er mogelijk een verlies van € 4.210.000,— te verwachten valt. In verband hiermee is in 2012 een voorziening gevormd ter dekking van een mogelijk verlies voor het deel van de gemeente Strijen (12%) van € 60.000,—. In 2013 is deze voorziening verhoogd tot € 264.000,— en in 2014 verhoogd tot in totaal € 504.000,—. Onze benadering voor het kwantificeren van risico’s bestaat uit vier elementen: 1. Inventariseren van projectspecifieke risico’s in de plannen. Belangrijk is dat deze risico’s regelmatig worden gemonitord. Binnen de gemeente gebeurt dit eenmaal per jaar en eventuele verliezen worden direct genomen. 2. Totaal voorraden niet in exploitatie genomen gronden minimaliseren. Het gaat nu om een voorraad met een waarde van € 1.649.187,—. 3. Een percentage van de geraamde nog te maken kosten reserveren vanuit de gedachte dat er in veel plannen sprake is van een te optimistische planning. Bij vertraging in het plan is er sprake van extra rentebijschrijvingen over de boekwaarde. Bij een vertraging van één á twee jaar is er al snel sprake van tot 20% verhoogde boekwaarde. Daarmee neemt het (positieve) resultaat ook af. 4. Een percentage van de geraamde grondopbrengsten reserveren. De ramingen van toekomstige opbrengsten zijn namelijk sterk afhankelijk van de economische vooruitzichten. Ook hier is al snel sprake van 20% lagere opbrengsten. De kans dat beide laatste risico’s zich tegelijk zullen voordoen is in het huidige tijdsgewricht aanzienlijk en wordt ingeschat op 40%. Onze risico-inschatting geeft aan hoe groot de reserve grondexploitatie minimaal moet zijn om de risico’s op te kunnen vangen. Tabel 9 Minimale omvang van risicoreserve grondexploitaties gemeente Strijen Grondexploitaties Totaal Risicofactor Geraamde exploitatiekosten Geraamde exploitatieopbrengsten

Risico

€ 672.131

20%

€ 134.426

€ 3.389.274

20%

€ 677.855

€ 812.281 40% € 324.912

De gemeente Strijen gebruikt haar algemene reserve als bufferfunctie voor het opvangen van risico’s ten aanzien van de grondexploitaties. Ultimo 2014 kende de algemene reserve een omvang van € 4.519.100,—. Deze omvang is voldoende voor de resterende exploitaties. Echter de reserves kennen alle drie wel een specifieke bestemming.

12/31


De boekwaarde van de nog niet in exploitatie genomen gronden is relatief hoog. Vooral het project Land van Essche III is onze optiek een project met een verhoogde mate van risico, mede gezien dat het project in het verleden de nodige vertraging heeft opgelopen en dat er nieuwe plannen moeten worden gemaakt. Dit mede in relatie tot het relatief grote bedrag aan gemaakte kosten, maakt het een risicovol project. Dit dient in ogenschouw worden genomen bij de bepaling van de risicobuffer. Treasury Bij het onderdeel treasury kijken we welk deel van het gemeentelijk bezit met schuld is belast en hoe de schuld zich ontwikkelt. Schuld kost immers rente en hoge rentekosten kunnen huidige en toekomstige publieke voorzieningen in het gedrang brengen. Daarnaast kijken we naar de risico’s in de sfeer van afgegeven garanties. 14

De gemeente Strijen heeft een schuldratio of debtratio van 65,0% in 2012, 60,0% in 2013 en 64,7% in 2014. Dit getal laat zien dat de gemeente Strijen een relatief groot gedeelte van haar activa financiert met vreemd vermogen (ten opzichte van andere gemeenten). Strijen e 15 nam eind 2012 de 166 positie in op de ranglijst schulden per inwoner en eind 2013 de e 146 positie. Nummer 1 is de gemeente met de minste schulden. De nettoschuld van de gemeente Strijen per inwoner bedroeg eind 2012 € 2.044,— en eind 2013 € 1.963,—. Wij zien dus een daling van de nettoschuld per inwoner. Ten aanzien van de debtratio maken wij de opmerkingen dat een groot deel van het vreemd vermogen doorgesluisde leningen betreft, zie ook tabel 10. Op deze leningen loopt de gemeente bijna geen risico. Indien we schuldpositie voor de gemeente Strijen hiervoor corrigeren, ontstaat een debtratio van 47,2% in 2012, 38,5% in 2013 en 47,8% in 2014. De nettoschuld wordt berekend door van de schuld (het vreemd vermogen) de vlottende activa (beleggingen en liquide middelen) af te trekken. De gemiddelde nettoschuld voor gemeenten In Nederland was afgerond eind 2012 € 2.736,— en eind 2013 € 2.390,— per 16 inwoner . De gemeente Strijen wijkt hier positief van af. De boekwaarde van de opgenomen geldleningen (vreemd vermogen) bedroeg op 01-012014 € 17.244.335,44. Dit bedrag bestaat uit de volgende componenten: Tabel 10 Opbouw van de leningenportefeuille gemeente Strijen in 2014 en 2015 Lening Bedrag 01-01-2014 Bedrag 31-12-2014 Doorgesluisde leningen HW Wonen € 10.800.192,02 € 10.037.894,50 Doorgesluisde leningen Sportstichting € 681.643,42 € 654.763,93 Opgenomen lening School € 5.762.500,00 € 5.600.000,00 Dam/Randweg Totaal € 17.244.335,44 € 16.292.658,43

Bedrag 31-12-2015 € 8.838.573,38 € 627.051,18 € 5.437.500,00 € 14.903.124,56

De gemeente heeft in 2014 € 828.625,15 betaald aan rente en € 951.677,01 afgelost op haar leningen. In 2015 is een betaling aan rente geraamd van € 764.233,47 en € 1.389.533,87 aan aflossing. Voor de leningen aan HW Wonen en de Sportstichting (gemeentelijk stichting) fungeert de gemeente Strijen slechts als ‘tussenpersoon’; hierbij is geen sprake van een vorm van garantstelling, maar loopt de gemeente een beperkt een risico. 14

Schuldratio of debtratio = vreemd vermogen/totaal vermogen. De schuldratio is een kengetal en geeft aan in welke mate een organisatie is gefinancierd met vreemd vermogen. 15 VNG, 2014, Kengetallen schulden Nederlandse gemeenten op 31 december 2012, 26 januari, 2014, pp. 1-15. 16 VNG, 2014, Kengetallen schulden Nederlandse gemeenten op 31 december 2013, 24 september 2014, pp. 1-15.

13/31


De opgenomen geldlening School Dam/Randweg is een bedrag om invulling te geven aan e e de 1 en 2 tranche van het project Randweg. We constateren dat de gemeente Strijen haar langetermijnschulden in de loop van de tijd structureel afbouwt. De aflossing nemen in meerjarig perspectief licht toe. Het treasurybeleid van de gemeente Strijen is erop gericht op de rentelasten op geldleningen te minimaliseren. We constateren dat de rentepercentages op de langlopende leningen groter zijn dan op kortlopende geldleningen. De ruimte binnen de kasgeldlimiet wordt dan ook gebruikt om kortlopende geldleningen aan te trekken. Tijdelijke liquiditeitstekorten (begin 2014 -/- € 396.900,— en eind 2014 -/- € 1.009.700,—) worden daarom opgevangen door middel van kasgeldleningen. De gemeente Strijen heeft in het boekjaar 2014 diverse kortlopende lening (kasgeldleningen) aangetrokken. Begin 2014 is een kasgeldlening van € 1 miljoen aangetrokken tegen 0,25% rente. Deze lening is t/m mei 2014 maandelijks verlengd. Per 1 november 2014 is nogmaals een kasgeldlening aangetrokken voor een bedrag van € 1 miljoen tegen 0% rente. Eind 2014 liep er nog één kasgeldlening voor een bedrag van € 1,5 miljoen tegen een rente van 0,3%. De liquiditeit (berekend als de verhouding vlottende activa/vlottende passiva, ofwel de ‘current ratio’) van de gemeente Strijen ultimo 2014 is 2,34. Ultimo 2012 bedroeg deze 2,09 en ultimo 2013 bedroeg deze 4,44. De verhouding tussen vlottende activa en vlottende schulden is in geval van een kengetal van 2,0 voldoende om de kortlopende schulden binnen de gestelde betaaltermijnen te kunnen voldoen. Onder 1,0 is het voortbestaan van de organisatie in gevaar; boven de 2,0 is er een te veel aan liquiditeit en zou meer op lange termijn belegd of geïnvesteerd moeten worden. De gemeente Strijen heeft ultimo 2014 een liquiditeitspositie die in dit opzicht voldoende is. Bij deze berekening worden ook de voorraden meegenomen. De current ratio kan dan een te hoge waarde krijgen omdat de post vlottende activa (door voorraden) dan hoog is, maar er toch weinig liquide middelen kunnen zijn. De ‘quick ratio’ brengt liquiditeit in beeld zonder de voorraden erbij te betrekken. Voor 2012 was deze ratio 1,21, voor 2013 1,16 en voor 2014 0,67. Een kengetal van 1,0 is hierbij voldoende. Waar de current ratio van de liquiditeit voldoende is, blijkt dit voor de quick ratio in mindere mate het geval. Dit is echter een momentopname. Met name de vlottende activa kennen de afgelopen jaren een forse daling, waarbij vooral de daling van de liquide middelen opvallend is. Ultimo 2012 bedroeg deze € 4.880.300,— (hiertegenover stond een kasgeldlening van € 4 miljoen), ultimo 2013 constateren wij een afname naar € 7.600,—. Hierboven constateren 17 wij ook dat er sprake is van liquiditeitstekorten in het boekjaar 2014 . Waarborgen en borgstellingen De gemeente Strijen had ultimo 2013 waarborgen uitstaan die meegerekend worden bij het lange vreemd vermogen. Dit is een waarborgsom van € 800,— voor de huurovereenkomst Nijverheidsstraat. Daarnaast was er sprake van gewaarborgde geldleningen (niet toegerekend tot het vermogen van de gemeente – ‘onder de balans’) voor ongeveer € 26.750.094,—. De gemeente staat borg ingeval die organisaties hun leningen niet kunnen afbetalen en hun rente voor die leningen niet kunnen opbrengen. Dit bedrag is als volgt opgebouwd:

17

Zie hiervoor ook de jaarrekening 2014 van de gemeente Strijen, bladzijde 131.

14/31


Tabel 11 Opbouw van de reguliere waarborgen gemeente Strijen Organisatie Borgstelling in € per 31-12-2014 Garanties particuliere woningbouw HW Wonen Overige garanties

€ 18.798.977

Oudheidkundige vereniging Regionaal bedrijventerrein

€ 12.434 € 3.300.000

St. Collect. Beveiliging Strijen St. HW Wonen

€ 7.000 € 2.500.000

St .Scouting Strijen St. Tennisvereniging Strijen

€0 € 70.000

St. Zorgwaard Vereniging van eigenaren Goed gezond

€ 762.371 € 420.000

Voetbalvereniging Strijen Wegschap Tunnel Dordtse Kil

€ 75.133 € 804.179

Totaal

€ 7.951.117

De garanties particuliere woningbouw betreffen een achtervangovereenkomst met de Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Deze borgstellingen hebben betrekking op het aantrekken van vaste langlopende geldleningen door woningstichtingen in het kader van (her)financiering van bestaande gewaarborgde geldleningen. Nieuwe kapitaaluitbreidingen worden door de corporaties aangetrokken met een borgstelling in de vorm van een achtervangovereenkomst tussen de gemeente en het WSW. Omdat de gemeente een ‘tweede vangnet’ vormt bij deze garantstellingen, is het risico hierop kleiner. De omvang van het bedrag is voor de grootte van de gemeente Strijen wel groot. Daarnaast heeft de gemeente Strijen een garantstelling van € 2,5 miljoen aan HW Wonen zonder achtervangovereenkomst met WSW. Bij het onderdeel Grondexploitatie is het bedrijven terrein Hoeksche Waard aan de orde geweest. De gemeente Strijen heeft in 2012/2013 een voorziening gevormd ter dekking van een mogelijk verlies voor het deel van de gemeente Strijen (12%) van € 504.000,—. De gemeente Strijen staat daarnaast ook borg voor een bedrag van € 3.300.000,—. Gezien de verliezen op het bedrijventerrein Hoeksche Waard, dient deze borgstelling ook als risico bezien te worden. Naast deze gewaarborgde geldleningen heeft de gemeente ook direct enkele leningen verstrekt. Het betreft hier de volgende leningen: Tabel 12 Opbouw versterkte geldleningen en beleggingen gemeente Strijen ultimo 2014 Verstrekte lening/belegging Doorgesluisde leningen HW Wonen (zie ook tabel 10) Doorgesluisde leningen Sportstichting (zie ook tabel 10) Niet doorgesluisde leningen Sportstichting

Ultimo 2014 € 10.037.894,50 € 654.763,93 € 100.000

Stichting Collectieve Beveiliging Strijen

€ 35.000

Voetbalvereniging Strijen

€ 19.900

Totaal

€ 10.847.558,43

De doorgesluisde leningen ten aanzien van HW Wonen en de Sportstichting komen ook terug in tabel 10 en bevinden zich ook op de passiva zijde van de balans. Met andere woorden de gemeente Strijen betaalt rente en lost af op deze leningen.

15/31


Echter men ontvangt ook een vergoeding voor de rente en aflossing door HW Wonen en de Sportstichting. Dit is gelijk aan het bedrag voor aflossing en rente dat de gemeente betaalt.  HW Wonen - € 548.509,20 rente en € 762.297,52 en aflossing;  Sportstichting € 21.130, 95 rente en € 26.879,49 aan aflossing. Zoals eerder aangegeven fungeert de gemeente hier als ‘tussenpersoon’. Dit zijn geen garantstellingen. De gemeente leent deze op naam en zet de lening een-op-een door naar de stichtingen. De gemeente loopt hierbij een beperkt risico. Bij de lening aan HW Wonen is er sprake van achtervang via het WSW. Bij de Sportstichting is sprake van een gemeentelijke stichting, waardoor ook het risico beperkt is. Investeringen Voor het beoordelen van de gezondheid van een gemeente is een belangrijk element of de gemeente de ruimte voor kapitaallasten intact laat, zodat het mogelijk blijft om nieuwe investeringen te kunnen doen. Dit wordt de kapitaallastennorm genoemd. Daarbij wordt 18 gekeken of de vrijval kapitaallasten niet wordt benut voor lopende (andere) uitgaven. Onderstaande tabel toont de ontwikkeling van de kapitaallasten: Tabel 13 Ontwikkeling kapitaallasten periode 2012 tot 2018 gemeente Strijen (bron: begroting 2015) Kapitaallasten gemeente Strijen Afschrijvingen Rente Kapitaallasten Exploitatielasten totaal % van de totale exploitatielasten

2012 476.769 1.579.832 2.056.601 14.858.129 13,84%

€ € € €

€ € € €

2013 545.344 1.555.386 2.100.730 15.771.073 13,32%

€ € € €

2014 520.799 1.505.430 2.026.229 16.720.277 12,12%

€ € € €

2015 579.095 1.509.669 2.088.764 19.885.477 10,50%

€ € € €

2016 602.905 1.480.571 2.083.476 19.316.155 10,79%

€ € € €

2017 598.676 1.376.736 1.975.412 18.479.944 10,69%

€ € € €

Daarnaast zien we dat de begrote kapitaallasten lager worden in de tijd. Dit is ook terug te zien in het percentage van de kapitaallasten uitgedrukt ten opzichte van de totale exploitatielasten. Uit de tabel en de toelichting lijkt dat de kapitaallastennorm gevaar te lopen in de gemeente Strijen. Hierbij de opmerking dat er een vertekend beeld ontstaat, omdat de gemeentelijk exploitatie in 2015 flink is toegenomen door de decentralisaties. Na 2015 constateren wij dat de kapitaallasten op hetzelfde niveau blijven en dus kapitaallastennorm wordt behaald. Met het oog op instandhouding van structurele dekking van nieuwe investeringen is het wel belangrijk dat er op gemonitord wordt, dat de vrijval kapitaallasten wordt benut voor structurele andere uitgaven. Reserves In dit onderdeel bekijken we de reservepositie van de gemeente, in absolute, relatieve en kwalitatieve zin. Vervolgens bekijken we de opbouw en de mate van beklemming (beperkte aanwendbaarheid) van de reserves. Ten slotte bezien we of er nog zogenoemde stille reserves zijn, te weten aandelen en gebouwen die onder de marktwaarde op de balans staan, maar een grotere opbrengstpotentie hebben. Als eerste geven we de hiernavolgende ratio’s. De bufferratio drukt de reserves uit als percentage van de exploitatie. De ratio reserves per inwoner spreekt voor zich.

18

Kapitaallasten bedragen de rente en afschrijving op gedane investeringen. Op het moment dat deze investering niet wordt vervangen, vallen deze lasten vrij ten gunste van de algemene middelen. Een gemeente kan dan eventueel de middelen besteden voor andere doeleinden. Wanneer er echter nieuwe investeringen worden gedaan, ontstaan er nieuwe kapitaallasten die gedekt moeten worden. Door dit te doen met de vrijval van kapitaallasten ontstaat er een structurele dekking.

16/31

2018 589.814 1.297.026 1.886.840 18.285.969 10,32%


De solvabiliteitsratio drukt de reserves (eigen vermogen) uit als percentage van het vermogen. De ratio’s worden onder de tabel verder toegelicht. Tabel 14 Indicatoren reserves voor gemeente Strijen Indicatoren reserves Ultimo 2012

Ultimo 2013

Ultimo 2014

Buffer ratio Reserves per inwoner

0,92 € 1.547,68

0,83 € 1.481,25

0,70 € 1.332,84

Solvabiliteitsratio over vreemd vermogen

0,54

0,67

0,55

Solvabiliteitsratio over totaal vermogen

0,35

0,40

0,35

Bufferratio Dit percentage laat een daling zien, doordat de omvang van de reserves afneemt. De lagere bufferratio in 2014 wordt voor een deel bepaald door de relatief grote afname van de bestemmingsreserves: Algemene reserve (-/- € 703.300,— in 2014), Reserve fonds Volkshuisvesting (-/- € 239.000,— in 2014), Reserve Sociaal Fonds Woningbouw (-/€ 90.000,— in 2014), Reserve Versnelde Afschrijving (-/- € 81.000,— in 2014) en Reserve Huisvestingsplan BO (-/- € 76.000,— in 2014). Reserves per inwoner Dit bedrag laat ook een daling zien, doordat de omvang van de reserves afneemt. Het aantal inwoners daarentegen is gedaald.

Reserves totaal Vermeerdering Vermindering Saldo

Tabel 15 Ontwikkeling mutaties reserves gemeente Strijen in de periode 2012 tot 2018 (bron programmabegroting 2015 gemeente Strijen) 2012R 2013R 2014R 2015B 2016B 2017B € 487.710 € 787.933 € 711.997 € 1.345.500 € € € 773.124 € 1.269.288 € 1.369.094 € 2.220.723 € 607.153 € 674.137 € -285.414 € -481.355 € -657.097 € -875.223 € -607.153 € -674.137

2018B € 120.000 € 799.394 € -679.394

Op basis van figuur 18 constateren we dat de gemeenten in de periode 2012 tot en met 2014 ingeteerd heeft op haar vermogenspositie. De gerealiseerde afname bedraagt in die periode -/- € 1.423.866,—. Dit wordt veroorzaakt door de dekking van de kapitaallasten via de reserves. Voor de begrote periode van 2015 tot en met 2018 teert de gemeente Strijen verder in op haar vermogenspositie, de raming bedraagt een reductie van -/- € 2.835.907,—. In 2015 is sprake van een onttrekking van € 1.370.000,— uit de Algemene Reserve. Dit wordt toegeschreven aan de bestemmingsreserve versnelde afschrijving activa. Daarnaast is er een onttrekking van € 850.700,— uit de bestemmingsreserves. Het verloop van de verschillende soorten reserves en voorzieningen van 2011 tot 2013 is te zien in onderstaande afbeelding. Hierin is te zien dat alleen de algemene reserve ten opzichte van 2011 gestegen is en dat de bestemmingsreserves fors zijn verminderd.

17/31


Figuur 1 Het verloop van reserves en voorzieningen van de gemeente Strijen van 2012 tot en met 2014

Zoals in bovenstaande tabel te zien is, heeft de gemeente Strijen de afgelopen jaren ingeteerd op haar reserves. Volgens de meerjarenbegroting 2015 zal dit ook de komende jaren het geval zijn (deze meerjarenbegroting is (nog) niet volledig sluitend). De vermeerderingen en verminderingen in de afgelopen jaren (2012-2014) op de verschillende soorten reserves en voorzieningen laten het volgende beeld zien: Figuur 2 De jaarlijkse vermeerderingen en verminderingen van reserves en voorzieningen in 2012-2014

18/31


De twee grote uitschieters betreffen een boekhoudkundige correctie in 2014, waarbij € 989.500,— van de bestemmingsreserve GRP is vrijgevallen en omgezet is naar een voorziening. De gemeente Strijen kent vijftien algemene bestemmingsreserves, drie reserves met betrekking tot de Grondexploitatie, één reserve Sociale voorzieningen en één Reserve Scholen. Dit betekent in totaal twintig reserves + de algemene reserve (drie reserves hebben per 31 december 2014 een waarde van € 0,—). Van de twintig reserves hebben er zeven een omvang die kleiner is dan € 50.000,—. Solvabiliteit over vreemd vermogen en totaal vermogen De gemeente Strijen heeft een solvabiliteitsratio over vreemd vermogen van < 1,0. De solvabiliteit over het totale vermogen van de gemeente Strijen ligt net onder de 0,4. Dit zou aantonen dat de gemeente mogelijk niet goed in staat is om aan haar financiële verplichtingen te voldoen op de lange termijn. Indien we de solvabiliteit corrigeren voor de doorgesluisde leningen, ontstaat een kengetal van solvabiliteit over vreemd vermogen van 1,092 en een solvabiliteit over totaal vermogen van 0,522. Dat wil zeggen: het eigen vermogen is gemiddeld ten opzichte van de schulden en de totale exploitatielasten. In de paragraaf Weerstandvermogen in de jaarrekening 2014 geeft de gemeente Strijen aan dat weerstandscapaciteit van de gemeente uitstekend is (score 4,47), gezien de geïnventariseerd risico’s. Het totaal van alle risico’s bedraagt een maximaal te dekken bedrag van € 11.014.000,—, waarbij door middel van een risicosimulatie is becijferd dat een bedrag van € 2.610.813,— voldoende is om alle risico’s af te dekken. De gemeente Strijen heeft haar weerstanscapaciteit becijferd op € 11.665.452,—, waarin ook de stille reserves zijn opgenomen (zie ook hieronder bij ‘stille reserves’). In onze optiek dient uitgegaan te worden van de omvang van de onbenutte belastingcapaciteit en omvang van het vrijbesteedbaar deel van de algemene reserve. De gemeente Strijen komt dan uit op een score van 1,77 – ruim voldoende. Vrije ruimte in de reserves Vervolgens is het belangrijk om naar de vrije ruimte in de reserves te kijken. De gemeente Strijen onderscheidt de volgende reserves in haar Nota Reserves en Voorzieningen uit 2011:  De algemene reserve - deze bestaat uit de componenten van het eigen vermogen waaraan de gemeenteraad géén bepaalde bestemming heeft gegeven.  Bestemmingsreserves – dit zijn alle overige reserves waaraan door de raad een bepaalde bestemming is gegeven. In principe kan de raad de gegeven bestemming aanpassen en eventueel vrij laten vallen in de algemene reserve. Voor het bepalen van de vrije ruimte wordt gekeken of een reserve vrij inzetbaar is, bestemd, of beklemd is. Hieronder verstaan we:  Vrij besteedbare reserves – Reserve heeft geen specifiek doel en kan daardoor vrij ingezet worden.  Bestemde reserves - Bestemd voor een specifiek doel, een andere aanwending heeft een effect op het niet of beperkt realiseren van het oorspronkelijk doel  Beklemde reserves – dit is een bestemde reserve, maar een andere aanwending heeft een effect op de exploitatie.

19/31


Van de reserves per 31 december 2014 uit de jaarrekening is de verdeling als volgt: Tabel 16 Mate van beklemming van reserves ultimo 31 december 2014 Weergave is momentopname. Expliciete keuze voor jaarrekening 2014 vanwege feitelijke realisatie. Type reserve Saldo per Beklemd 31-12-2014 Algemene reserve

€ 4.519.100,—

Deels bestemd: € 750.000,— geldt als ijzeren reserve conform de Nota Reserves en Voorzieningen 2011. Daarnaast is € 180.000,— bestemd als buffer voor bodemsaneringsprojecten.

Bestemmingsreserves algemeen

€ 3.263.300,—

Reserve Grondexploitatie

€ 2.276.800,—

Beklemd, reserves hebben een specifiek doel en kunnen niet zomaar te gelde worden gemaakt. Bestedingen worden besteed aan exploitatie. Beklemd, reserves hebben een specifiek doel en kunnen niet zomaar te gelde worden gemaakt. Bestedingen worden besteed aan exploitatie.

Reserve Sociaal Voorzieningen

Reserve Scholen

Totaal

€ 34.000,—

€ 1.366.300,—

Beklemd: Bijdrage aan exploitatie ter dekking van de kosten van kwaliteitsinspecties van kindercentra en de kosten van de Wet op de kinderopvang. Beklemd: Dekking door middel van dotatie aan de exploitatie van het bedrag dat overeen komt met de afschrijvingslast nieuwbouw scholen.

€ 11.459.500,—

Zoals in bovenstaand overzicht te zien is betreft de algemene reserve 39% van het totaal aan reserves. Daarnaast is ook een deel van de algemene reserve reeds bestemd (‘ijzeren reserve’), zoals weergegeven in de jaarrekening 2014. Hoewel de bufferratio en de reserves per inwoner van de gemeente Strijen vrij hoog zijn (zie tabel 18), is een deel van de reserves beklemd. Belangrijk is om de bestemming van de reserves te blijven toetsen. Waarom houden we deze reserve aan? En gebruiken we hem ook? Concluderend kunnen we het volgende stellen:  60,56% van de reserves is beklemd;  8,12% van de reserves is bestemd;  31,3% is vrij besteedbaar. Hieruit blijkt dat het eigen vermogen van Strijen goed aanwendbaar is en dus kent de gemeente een flexibele vermogenspositie. Dit komt ook tot uitdrukking in het bufferratio. De gemeente Strijen is op dit moment goed in staat om te anticiperen op nieuwe ontwikkelingen en het opvangen van risico’s. Dit strookt ook met de constatering dat de weerstandscapaciteit van de gemeente ruim voldoende is. Stille reserves Ten slotte hebben we nog bekeken of er stille reserves zijn. Daarbij worden de aandelen/ deelnemingen en het vastgoed bezien.

20/31


Aandelen en deelnemingen De gemeente Strijen heeft aandelen van de BNG, Evides en Eneco. De aandelen van BNG en Evides zijn niet vrij verhandelbaar en alleen verkoopbaar aan een andere aandeelhouder en alleen tegen de intrinsieke waarde. Hierdoor kunnen deze aandelen niet als stille reserve worden beschouwd. De aandelen van Eneco zijn wel vrij verhandelbaar. De aandelen van Eneco (10.772 stuks a € 100,— nominaal = € 10.772.000,— nominale waarde). De boekwaarde van de aandelen Eneco is € 226.890,10 en de intrinsieke waarde is becijferd op € 4.099.922,—. Let wel de aandelen genereren dividend. Deze bedroeg in 2014 € 7.925,— van BNG; € 124.896,— van Evides en € 272.845,— van Eneco. Verkoop van de aandelen zorgt voor een structureel dekkingsverschil in de exploitatie. Vastgoed De gemeente Strijen heeft hiernaast een aantal gebouwen welke verkoopbaar zijn en momenteel voor een lagere boekwaarde op de balans staan. Hierbij moet wel in het achterhoofd gehouden worden dat bij verkoop een ander pand gehuurd moet worden. De panden betreffen: Tabel 17 Stille Reserves op Vastgoed Gebouw WOZ-waarde School Boemerang

€

School Spui (36+28a) School Weele De Klep Gemeentehuis Totaal

Boekwaarde €

Stille Reserve 14.148,—

€

326.852,—

€ 1.275.000,— € 2.018.000,—

€ 780.654,— € 1.366.778,—

€ €

494.346,— 651.222,—

€ 206.000,— € 3.376.000,— € 7.216.000,—

€ 4.311,— € 1.206.689,— € 3.372.580,—

€ 201.689,— € 2.169.311,— € 3.843.420,—

341.000,—

Wanneer we de verzekerde waarde afzetten tegen de WOZ en boekwaarde ontstaat het volgende beeld: Tabel 18 Stille Reserves op Vastgoed – via verzekerde waarde Gebouw WOZ-waarde Boekwaarde

Verzekerde waarde

School Boemerang School Spui (36+28a)

€ 341.000,— € 1.275.000,—

€ €

14.148,— 780.654,—

€ 910.375,— € 1.221.114,—

School Weele De Klep

€ 2.018.000,— € 206.000,—

€ 1.366.778,— € 4.311,—

€ 1.750.332,— € 279.972,—

Gemeentehuis Totaal

€ 3.376.000,— € 7.216.000,—

€ 1.206.689,— € 3.372.580,—

€ 4.876.789,— € 9.038.582,—

Bovenstaand beeld wekt de suggestie dat er sprake is van veel stille reserves. Echter, het merendeel van het vastgoed is specifiek bestemd voor de publieke dienst en nog voor vele jaren als zodanig beklemd (ervan uitgaande dat het huidige gebruik van kwaliteit en kwantiteit daarvoor per se nodig is). De bedragen die voor herbouw na eventuele brand benodigd zijn mogen verder niet direct gezien worden als verkoopwaarde indien de activa afgestoten zouden worden. Samenvattend: de stille reserves van de gemeente Strijen zijn op papier behoorlijk van omvang. In de praktijk zijn ze echter voor een groot deel moeilijk om te zetten in liquiditeit.

21/31


Het is daarom niet goed dat de gemeente de stille reserves meerekent in het weerstandsvermogen. Het verdient ook aanbeveling om panden die niet meer zijn bestemd voor de openbare dienst zo snel als economisch verstandig is af te stoten.

22/31

INZICHT IN DE FINANCIËLE POSITIE EN IN HET FINANCIEEL HANDELEN

Exploitatie Voor de exploitatie kijken we naar de sociale structuur en de centrumfunctie van de gemeente en de mate waarin de begroting realistische ramingen bevat. Bij het laatstgenoemde kijken we naar de ontwikkeling van het saldo van de begroting 2015 in relatie tot de rekening van het jaar daarvoor en naar de aanwezigheid van niet-ingevulde taakstellingen in de begroting. De jaarrekeningen 2013, 2014 en de begrotingen 2014 en 2015 (inclusief het meerjarenperspectief) van de gemeente Strijen laten het volgende beeld zien op het totale niveau van baten en lasten per programma. De gemeente Strijen kent vanaf 2015 een andere programma-indeling, waardoor de indeling verschilt. Tabel 19 Weergave van overzicht baten en lasten van de gemeente Strijen in de periode 2012 tot en met 2018 gebaseerd op de jaarrekeningen 2012-2014 en begroting 2015. Programma's

2012R 2013R 2014R Programma's 2015B 2016B 2017B 2018B Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten 1. Bestuur € 809.119 € 142.889 € 836.193 € 128.633 € 885.447 € 143.933 1. Bestuur & Veiligheid € 1.494.328 € 135.694 € 1.473.313 € 135.694 € 1.483.388 € 135.694 € 1.488.113 € 135.694 2. Veiligheid, Overlast en Handhaving € 534.625 € 38.159 € 586.698 € 7.570 € 541.028 € 10.243 2. Fysieke Leefomgeving & Economie € 4.347.632 € 3.269.175 € 3.998.164 € 2.892.194 € 3.329.504 € 2.214.071 € 3.224.943 € 2.116.591 3. Fysiek Beleid € 1.399.661 € 1.362.238 € 1.571.213 € 1.257.140 € 2.753.599 € 2.238.247 3. Jeugd € 2.815.371 € 24.182 € 2.762.419 € 12.555 € 2.700.177 € 12.555 € 2.709.858 € 12.555 4. Fysiek Beheer € 2.225.004 € 1.250.936 € 2.680.875 € 1.656.909 € 2.348.306 € 1.353.108 4. Zorg & Welzijn € 5.401.980 € 1.917.175 € 5.284.664 € 1.917.175 € 5.210.557 € 1.917.175 € 5.181.877 € 1.917.175 5. Sociaal Economisch Beleid € 2.844.933 € 1.579.213 € 2.875.706 € 1.701.027 € 3.185.029 € 1.927.212 5. Sport & Cultuur € 1.093.191 € 68.532 € 1.061.757 € 70.520 € 1.025.209 € 68.364 € 1.025.359 € 66.181 6. Educatie en Jeugd € 973.106 € 22.048 € 1.049.471 € 23.230 € 932.159 € 24.956 6. Middelen & Organisatie € 4.648.137 € 37.400 € 4.644.839 € 37.400 € 4.644.518 € 37.400 € 4.626.617 € 37.400 7. Sport en Recreatie € 642.322 € 72.789 € 643.293 € 61.910 € 648.007 € 58.255 8. Gezondheidsbeleid € 533.514 € 1.426 € 474.805 € 1.288 € 509.575 € 1.921 9. Cultureel Beleid € 509.729 € 108.383 € 378.160 € 27.739 € 435.094 € 24.557 10. Middelen en Organisatie € 4.323.585 € 57.003 € 4.587.998 € 84.893 € 4.441.673 € 123.966 Totaal Programma's € 14.795.598 € 4.635.084 € 15.684.412 € 4.950.339 € 16.679.917 € 5.906.398 Totaal Programma's € 19.800.639 € 5.452.158 € 19.225.156 € 5.065.538 € 18.393.353 € 4.385.259 € 18.256.767 € 4.285.596 Algemene Dekkingsmiddelen € 62.531 € 10.435.046 € 86.661 € 10.202.111 € 40.360 € 10.395.577 Algemene Dekkingsmiddelen € 84.838 € 13.558.096 € 90.999 € 13.643.464 € 86.591 € 13.420.548 € 29.202 € 13.320.979 Totaal voor Bestemming € 14.858.129 € 15.070.130 € 15.771.073 € 15.152.450 € 16.720.277 € 16.301.975 Totaal voor Bestemming € 19.885.477 € 19.010.254 € 19.316.155 € 18.709.002 € 18.479.944 € 17.805.807 € 18.285.969 € 17.606.575 Saldo voor Bestemming € 212.001 -€ 618.623 -€ 418.302 Saldo voor Bestemming -€ 875.223 -€ 607.153 -€ 674.137 -€ 679.394 Mutaties Reserves € 487.710 € 773.124 € 787.933 € 1.269.288 € 711.997 € 1.369.094 Mutaties Reserves € 1.345.500 € 2.220.723 € 607.153 € 674.137 € 120.000 € 799.394 Totaal voor Bestemming € 15.345.839 € 15.843.254 € 16.559.006 € 16.421.738 € 17.432.274 € 17.671.069 Totaal voor Bestemming € 21.230.977 € 21.230.977 € 19.316.155 € 19.316.155 € 18.479.944 € 18.479.944 € 18.405.969 € 18.405.969 Resultaat na Bestemming € 497.415 -€ 137.268 € 238.795 Resultaat na Bestemming €0 €0 €0 €0

23/31


In 2012 boekte de gemeente Strijen een positief resultaat van € 212.001,—. In 2013 en 2014 werkt een negatief resultaat geboekt van respectievelijk -/- € 618.623,— en -/- € 418.302,—. Deze negatieve resultaten in 2013 werden onder andere veroorzaakt door het treffen van een voorziening van -/- € 240.000,— voor het bedrijvenpark Hoeksche Waard, het afboeken van de vooruitbetaalde huur van Hooistoof van -/- € 186.000,— en een negatief resultaat op de grondexploitaties van -/- € 257.500,— (bedragen zijn afwijkingen van de begroting). In 2014 werd het tekort veroorzaakt door negatieve resultaten op de grondexploitaties van -/- € 201.900,—, minder bijdragen aan de randweg € 183.100,— en een dotatie aan het GRP van € 174.400,— (bedragen zijn afwijkingen van de begroting). Op 4 juli 2013 heeft de gemeente Strijen besloten om een bezuinigingstaakstelling op te nemen in de vorm van een stelpost van € 400.000,— (zie hiervoor de kadernota 2014-2017) om de effecten van de decentralisaties op te kunnen vangen. In de kadernota 2014-2017 is deze taakstelling verwerkt in 39 bezuinigingsmaatregelen, zoals bezuiniging centrumvisie, bezuiniging ombudscommissie, bezuiniging fractievergoeding/raadsuitjes, bezuiniging subsidies bibliotheek en muziekschool, bezuiniging arbeidsvoorwaarden et cetera. Het restant is neergezet in een stelpost (€ 55.000,— structureel). Deze stelpost is in de begroting 2015 weer vervallen. De bezuinigingsmaatregelen dienden ervoor te zorgen dat het negatieve meerjarenperspectief, dat in 2013 werd geconstateerd, werd omgebogen naar een positief meerjarenbeeld. In de begroting 2015 heeft de gemeente Strijen bezuinigingsmaatregelen verwerkt op het onderhoud wegen en groen van structureel € 52.850,—, bezuinigingen op de subsidies van de bibliotheek, muziekschool en Laco (vanaf 2017) oplopend naar € 78.883,— in 2018 en een bezuiniging door de invoering van de werkkostenregeling van € 4.000,— structureel. De begroting 2015 en het bijbehorende meerjarenperspectief tot en met 2018 laten een tekort voor bestemming zien van respectievelijk -/- € 875.233,— in 2015 tot -/- € 679.394,— in 2018. Dit meerjarige tekort wordt veroorzaakt door een dalende Algemene Uitkering vanaf 2017, maar voornamelijk door dalende baten op programma 2. Fysieke Leefomgeving & Economie. De lasten op de programma’s laten vanaf 2015 in meerjarig perspectief een dalend beeld zien (behalve op programma 1. Bestuur & Veiligheid). De gemeente Strijen dekt de kapitaallasten via haar bestemmingsreserves. Tekorten op de exploitatie worden gedekt via de algemene reserve. In de begroting 2015-2018 vinden alleen onttrekkingen plaats uit de bestemmingsreserves. Op basis hiervan concluderen we dat de begroting structureel sluitend is. Tabel 19 laat de begroting cijfers zien gebaseerd op de primitieve begroting 2015. Onderstaand overzicht laat de effecten zien van de meicirculaire 2015. Tabel 20 Effect meicirculaire op het algemeen deel (effect op de exploitatie) en effect op het sociaal domein (effecten sociaal domein worden budgettair neutraal verwerkt in de begroting 2016, dit aanpassing van de kosten) Effect in euro’s 2015 2016 2017 2018 2019 Algemeen deel -/- € 356.151,— -/- € 72.782,— -/- € 127.879,— -/- € 71.458,— € 85.127,— Sociaal domein -/- € 118.565,— -/- € 241.158,— -/- € 224.247,— -/- € 286.647,— -/- € 302.435,—

Bovenstaand figuur laat het effect zien van de meicirculaire 2015 op de exploitatie van de gemeente Strijen – algemeen deel.

24/31


Het effect op het sociaal domein wordt in principe budgettaire neutraal opgevangen – zoals weergegeven in tabel 20 geen effect op de exploitatie. Dit betekent dat er aan de kostenkant van het sociaal domein gesneden gaat worden. Dit kan gezien worden als een opgave voor de gemeente, gezien de oplopende negatieve bedragen naar 2019. De effecten zoals weergegeven in tabel 20 worden meegenomen in de begroting 2016, waarbij de gemeente toewerkt naar een structureel sluitende begroting. Voor 2015 wordt er van uitgegaan dat er sprake zal zijn van een negatief verschil. Dit zal echter voor vrijwel alle gemeenten gelden. Voor de periode 2016-2018 dient de gemeente Strijen een tekort op te vangen van gesommeerd -/- € 272.119,— voor die periode. Begrotingsanalyse 2015 op basis van primitieve begroting gemeente Strijen De gemeente Strijen heeft een goede sociale structuur en geen centrumfunctie (‘zonder’) in de zin zoals deze begrippen worden gehanteerd bij de berekening van de Algemene Uitkering uit het Gemeentefonds. We hebben voor de gemeente Strijen een begrotingsvergelijking gemaakt, die als bijlage 3 is bijgevoegd. In de begrotingsvergelijking 2015 met de geselecteerde gemeenten zien we op de programma’s de volgende resultaten: Tabel 21 Verschillenanalyse begrotingsanalyse op hoofdfunctieniveau Verschil per inwoner op hoofdfunctieniveau met de referentiegemeenten in euro’s Hoofdfunctie

Strijen

0

Algemeen bestuur

-/- 23

1

Openbare orde en veiligheid

+ 20

2

Verkeer, vervoer en waterstaat

+2

3

Economische zaken

-/- 9

4

Onderwijs

+ 12

5

Cultuur en recreatie

-/- 48

6

Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening

-/- 96

7

Volksgezondheid en milieu

-/- 18

8

Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting

-/- 24

Totaal 0 t/m 8

-/- 184

De negatieve getallen in bovenstaande tabel geven aan dat de gemeente Strijen op de betreffende hoofdfunctie meer uitgeeft per inwoner dan vergelijkbare gemeenten. De positieve getallen geven aan dat de gemeente Strijen minder uitgeeft per inwoner dan vergelijkbare gemeenten. Dit betreffen constateringen op functieniveau. Het achterhalen van achterliggende oorzaken maakt geen onderdeel uit van dit onderzoek. Uit de begrotingsanalyse constateren wij dat de gemeente op de hoofdfuncties 0) Algemeen Bestuur, 3) Economische Zaken, 5) Cultuur en recreatie, 6) Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening , 7) Volksgezondheid en milieu en 8) Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting per inwoner meer uitgeeft dan de selectiegemeenten. Op de hoofdfuncties 1) Openbare orde en veiligheid, 2) Verkeer, Vervoer en Waterstaat en 4) Onderwijs geeft de gemeente per inwoner minder uit dan de selectiegemeenten (zie ook bovenstaande tabel).

25/31


Meer uitgaven/minder inkomsten Uit de begrotingsanalyse in bijlage 3 blijkt op welke functies de gemeente Strijen substantieel (> € 10,— per inwoner) meer geld uitgeeft en/of minder ontvangsten heeft dan de referentiegemeenten. Tabel 22 Functie waarop de gemeente Strijen substantieel meer uitgeeft en/of minder ontvangt per inwoner dan de referentiegemeenten Functie Bedrag per inwoner meer uitgaven en/of minder ontvangsten € 46,— 006 Bestuursondersteuning raad en rekenkamer € 14,— 330 Nutsbedrijven 420 Basisonderwijs, excl. Onderwijshuisvesting (openbaar en bijzonder)

€ 20,—

530 Sport 580 Overige recreatieve voorzieningen

€ 34,— € 21,—

611 Sociale Werkvoorziening 662 Maatwerkvoorzieningen Natura materieel Wmo 671 Eerstelijnsloket Wmo en Jeugd

€ 14,— € 46,—

682 Individuele voorzieningen Natura Jeugd 722 Riolering

€ 77,— € 14,—

725 Baten reinigingsrechten en afvalstoffenheffing 823 Baten Bouwvergunningen

€ 86,—

830 Bouwgrondexploitatie

€ 14,—

€ 16,—

€ 31,—

Minder uitgaven/meer inkomsten Uit de bijgevoegde begrotingsanalyse blijkt op welke functies de gemeente Strijen substantieel (> € 10,— inwoner) minder geld uitgeeft en/of meer ontvangsten heeft dan de referentiegemeenten. Tabel 23 Functie waarop de gemeente Strijen substantieel minder uitgeeft en/of meer ontvangt per inwoner dan de referentiegemeenten Functie Bedrag per inwoner minder uitgaven en/of meer ontvangsten € 16,— 002 Bestuursondersteuning college van burgemeester en Wethouders 003 Burgerzaken 120 Brandweer en rampenbestrijding

€ 22,— € 25,—

421 Basisonderwijs, onderwijshuisvesting (openbaar en bijzonder) 480 Gemeenschappelijke baten en lasten van het onderwijs

€ 20,— € 19,—

560 Openbaar groen en openluchtrecreatie 610 Bijstandsverlening

€ 15,— € 32,—

670 Algemene voorzieningen Wmo en Jeugd 721 Afvalverwijdering en –verwerking

€ 69,— € 78,—

723 Milieubeheer 810 Ruimtelijke Ordening

€ 11,— € 13,—

822 Overige volkshuisvesting

€ 11,—

26/31


Bij bovenstaande tabellen (en bijlage 3) valt op dat de functies 725 en 726 verband houden met 721 en 722. De gemeente Strijen zit wat betreft de afvalstoffenheffing (functies 721 en 725) bij de gemeenschappelijke regeling RAD Hoeksche Waard. Deze GR heft ook de afvalstoffenheffing.. In totaal geeft de gemeente Strijen in vergelijking met de referentiegemeenten over de eerste acht hoofdfuncties € 184,— per inwoner meer uit. Dit wordt echter vooral veroorzaakt door het verschil op hoofdfuncties 5) Cultuur en Recreatie en 6) Sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening. De gemeente Strijen geeft relatief binnen functie 5 veel uit aan Sport en Overige Recreatieve Voorzieningen in vergelijking tot de referentiegemeenten. Binnen functie 6 geeft de gemeente Strijen relatief veel uit aan Maatwerkvoorzieningen Natura materieel Wmo en Individuele voorzieningen natura jeugd in vergelijking tot de referentiegemeenten.

2.3

Ontwikkelingen en risico’s Paragrafen 2.1 en 2.2 geeft feitelijk de financiële foto van de gemeente Strijen. Het is belangrijk deze ‘foto’ in het perspectief van de komende ontwikkelingen te zetten. Invoering vennootschapsbelasting Per 1 januari 2016 worden gemeenten vennootschapsbelastingplichtig voor activiteiten waarbij zij optreden als ondernemer. Het uitgangspunt van de wijze waarop overheidsbedrijven in de heffing worden betrokken verandert van het bestaande uitgangspunt ‘onbelast, tenzij’ in ‘belast, tenzij’. Waar fiscale winst wordt gerealiseerd zal de vennootschapsbelasting leiden tot financiële druk op de begroting: er zal 25% vennootschapsbelasting betaald moeten worden over de winst. Naast financiële gevolgen brengt de vpb-plicht ook grote organisatorische en administratieve gevolgen. Het is belangrijk hiervoor tijdig voorbereidingen te treffen, zoals het beoordelen van de belastingplicht, het opstellen van een openingsbalans, het bepalen van de prijsstelling en de fiscale verlies- en winstrekening. Hierbij is het vooral van belang tijdig inzicht te krijgen in de financiële effecten en zo nodig en indien mogelijk maatregelen te kunnen treffen om gevolgen en risico’s te beperken. Monitoring sociaal domein Per 1 januari 2015 zijn een groot aantal taken binnen het sociaal domein gedecentraliseerd naar gemeenten. Hiermee zijn ook grote budgetten naar de gemeenten gegaan. Sturing en monitoring is één van de grote uitdagingen waar gemeenten momenteel voor staan als het gaat om het sociaal domein. Naast maatschappelijke aspecten, heeft dit ook een financieel aspect: blijven de bestedingen in het sociaal domein binnen de gestelde kaders? De wijze van monitoring en de afspraken met aanbieders zijn hierbij belangrijk. Deze bepalen de omvang van het risico dat de gemeente loopt en of de gemeente dreigende overschrijdingen van budgetten tijdig aan ziet komen.

27/31


Bijlage 1

Kostentoerekening afvalstoffenheffing In de vakliteratuur wordt een aantal kosten genoemd die te verhalen zijn door middel van de afvalstoffenheffing (mogelijkheden):  Verwerkingskosten.  Inzamelings- en transportkosten.  Kosten van maatregelen om de hoeveelheid afval te verminderen, zoals subsidies voor het inzamelen van oud papier of voor milieuwinkels en milieuparken en kosten die zijn verbonden aan maatregelen om hergebruik te bevorderen of aan de andere kant de afvalstroom in te perken. Hierbij kan gedacht worden aan stickers ter voorkoming van ongeadresseerd reclamedrukwerk en specifieke voorlichting aan de burgers over voorkoming en vermindering van huishoudelijk afval.  De kosten voor heffing en invordering (waaronder kwijtscheldingskosten zijn verhaalbaar.  Een derde van de totale kosten van straatreiniging en reinigingspolitie mag worden toegerekend aan de afvalstoffenheffing.  Gemeenten zijn bij de invoering van het btw-compensatiefonds gekort voor btw op het Gemeentefonds. Daarom mogen gemeenten (en de meeste gemeenten doen dit ook) btw doorberekenen in het rioolrecht en de afvalstoffenheffing (verhaalbare kosten).  Kosten van algemeen zwerfafval zijn overigens niet verhaalbaar door middel van de afvalstoffenheffing. De Hoge Raad oordeelt namelijk dat alleen kosten mogen worden verhaald die verband houden met de inzameling van het vuil waarop de heffing betrekking heeft.

28/31


Bijlage 2

Kostentoerekening rioolheffing In de vakliteratuur wordt een aantal kosten genoemd die te verhalen zijn door middel van het rioolrecht (mogelijkheden):  In het tarief kan een egalisatiebedrag meegenomen worden voor toekomstig groot onderhoud. Egaliseren is mogelijk op grond van artikel van 44,1c BBV. De onderhoudsvoorziening krijgt bij vorming uit het tarief het karakter van een 44,2-voorziening.  In het tarief mogen spaarbedragen voor toekomstige vervangingsinvesteringen worden meegenomen. Deze worden als last in de exploitatie toegevoegd aan een voorziening conform art. 44 lid 2 BBV. 19  Het Ministerie van BZK geeft in haar richtlijnen aan dat veegkosten ‘in redelijkheid’ toegerekend mogen worden aan rioolheffing. Volgens jurisprudentie is het niet 20 ongebruikelijk om 25-60% van de veegkosten aan het rioolrecht toe te rekenen.  Uitbreidingsinvesteringen mogen niet onder de lasten worden opgenomen (het is dus niet mogelijk om via het tarief te sparen voor toekomstige uitbreidingsinvesteringen).  Gemeenten zijn bij de invoering van het btw-compensatiefonds gekort voor btw op het Gemeentefonds. Daarom mogen gemeenten (en de meeste doen dit ook) btw doorberekenen in het rioolrecht en de afvalstoffenheffing.

19

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 2010, Handreiking kostentoerekening leges en tarieven, januari, pp. 1-235. 20 Hof ’s-Gravenhage 4 januari 2002, nr. 01/00188, Belastingblad 2002, p. 994 en Hof Arnhem 19 oktober 1994, nr. 931000, Belastingblad 1995, p. 361.

29/31


Bijlage 3 Begrotingsvergelijking Begrotingsvergelijking Gemeente Strijen 2015 Legenda kleuren Afwijking is groter dan € 5,- per inwoner nadelig (meer lasten of minder baten ten opzichte van referenties) Afwijking is groter dan € 5,- per inwoner voordelig (minder lasten of meer baten ten opzichte van referenties) Afwijking is groter dan € 3,- per inwoner nadelig (meer lasten of minder baten ten opzichte van referenties) * Selectie bestaat uit de gemeenten: Zoeterwoude, Eemnes, Zeevang, Haarlemmerliede-Spaarnwoude, Baarle-Nassau, Beemster, Oostzaan, Alphen-Chaam, Landsmeer Inwoners 8683 Gemeente Strijen

Vergelijking selectie* Verschil per Netto per Netto per inwoner (x € Absoluut inwoner (x € inwoner (x € 1,-) met verschil x € 1,-) 1,-) selectie* selectie* 1.000

Lasten (x € Baten (x € 1.000,-) 1.000,-) Netto

Functie Naam functie Hoofdfunctie 0, Algemeen Bestuur 001 Bestuursorganen 002 Bestuursondersteuning college van burgemeester en Wethouders 003 Burgerzaken 004 Baten secretarieleges 005 Bestuurlijke samenwerking 006 Bestuursondersteuning raad en rekenkamer Totaal hoofdfunctie 0 Hoofdfunctie 1, Openbare orde en veiligheid 120 Brandweer en rampenbestrijding 140 Openbare orde en veiligheid 160 Opsporing en ruiming conventionele explosieven Totaal hoofdfunctie 1 Hoofdfunctie 2, Verkeer, vervoer en waterstaat 210 Wegen, straten en pleinen 212 Openbaar vervoer 214 Parkeren 215 Baten parkeerbelasting 220 Zeehavens 221 Binnenhavens en waterwegen 223 Veerdiensten 230 Luchtvaart 240 Waterkering, afwatering en landaanwinning Totaal hoofdfunctie 2 Hoofdfunctie 3, Economische zaken 310 Handel en ambacht 311 Baten markgelden 330 Nutsbedrijven 340 Agrarische productie en ontginning 341 Overige agrarische zaken, jacht en visserij Totaal hoofdfunctie 3 Hoofdfunctie 4, Onderwijs 420 Basisonderwijs, excl. Onderwijshuisvesting (openbaar en bijzonder) 421 Basisonderwijs, onderwijshuisvesting (openbaar en bijzonder) 430 Speciaal (voortgezet) onderwijs, exclusief onderwijshuisvesting (openbaar en bijzonder) 431 Speciaal (voortgezet) onderwijs, onderwijshuisvesting (openbaar en bijzonder) 440 Voortgezet onderwijs, exclusief onderwijshuisvesting (openbaar en bijzonder) 441 Voortgezet onderwijs, onderwijshuisvesting (openbaar en bijzonder) 480 Gemeensch. baten en lasten van het onderwijs 482 Volwasseneneducatie Totaal hoofdfunctie 4 Hoofdfunctie 5, Cultuur en recreatie 510 Openbaar bibliotheekwerk 511 Vormings- en ontwikkelingswerk 530 Sport 531 Groene sportvelden en terreinen 540 Kunst 541 Musea 550 Natuurbscherming 560 Openbaar groen en openluchtrecreatie 580 Overige recreatieve voorzieningen Totaal hoofdfunctie 5

30/31

Vergelijking Soortgenoten Netto per Verschil per inwoner (x € inwoner (x € 1,-) Absoluut 1,-) met verschil x € soortgenoten soortgenoten 1.000

Vergelijking Grootte Groep 5.000 - 10.000 Verschil per Netto per inwoner (x € 1,-) inwoner (x € 1,-) met grootte Absoluut verschil grootte groep groep x € 1.000

647 795 285 30 213 643 2.613

19 0 0 115 0 0 134

-628 -795 -285 85 -213 -643 -2.479

-72 -92 -33 10 -25 -74 -286

-64 -108 -55 12 -20 -28 -263

-8 16 22 -2 -5 -46 -23

-69 139 191 -17 -43 -399 -200

-50 -73 -42 11 -18 -19 -191

-22 -19 9 -1 -7 -55 -95

-191 -165 78 -9 -61 -478 -825

-69 -124 -53 8 -15 -27 -280

-3 32 20 2 -10 -47 -6

-26 278 174 17 -87 -408 -52

605 259 0 864

2 8 0 10

-603 -251 0 -854

-69 -29 0 -98

-94 -24 0 -118

25 -5 0 20

217 -43 0 174

-67 -22 0 -89

-2 -7 0 -9

-17 -61 0 -78

-78 -23 0 -101

9 -6 0 3

78 -52 0 26

1.708 0 0 0 0 0 0 0 72 1.780

284 0 0 0 0 0 0 0 0 284

-1.424 0 0 0 0 0 0 0 -72 -1.496

-164 0 0 0 0 0 0 0 -8 -172

-165 0 -1 0 0 -1 0 0 -7 -174

1 0 1 0 0 1 0 0 -1 2

9 0 9 0 0 9 0 0 -9 17

-152 -1 -3 4 0 -4 0 0 -8 -164

-12 1 3 -4 0 4 0 0 0 -8

-104 9 26 -35 0 35 0 0 0 -69

-158 0 -3 5 0 -1 0 0 -5 -162

-6 0 3 -5 0 1 0 0 -3 -10

-52 0 26 -43 0 9 0 0 -26 -87

35 0 15 0 0 50

20 3 313 0 0 336

-15 3 298 0 0 286

-2 0 34 0 0 33

-5 0 48 0 -1 42

3 0 -14 0 1 -9

26 0 -122 0 9 -87

-4 1 26 0 1 24

2 -1 8 0 -1 9

17 -9 69 0 -9 69

-7 1 35 -1 -1 27

5 -1 -1 1 1 6

43 -9 -9 9 9 43

292 250 0 0 0 0 121 0 663

7 0 0 0 0 0 13 0 20

-285 -250 0 0 0 0 -108 0 -643

-33 -29 0 0 0 0 -12 0 -74

-4 -49 0 0 0 -2 -31 0 -86

-29 20 0 0 0 2 19 0 12

-252 174 0 0 0 17 165 0 104

-6 -45 0 -2 0 -7 -32 0 -92

-27 16 0 2 0 7 20 0 18

-234 139 0 17 0 61 174 0 156

-5 -48 0 0 0 -2 -34 0 -89

-28 19 0 0 0 2 22 0 15

-243 165 0 0 0 17 191 0 130

206 51 509 151 24 27 11 613 263 1.855

0 0 25 30 0 0 0 7 13 75

-206 -51 -484 -121 -24 -27 -11 -606 -250 -1.780

-24 -6 -56 -14 -3 -3 -1 -70 -29 -205

-14 -2 -22 -10 -9 -4 -3 -85 -8 -157

-10 -4 -34 -4 6 1 2 15 -21 -48

-87 -35 -295 -35 52 9 17 130 -182 -425

-16 -4 -32 -14 -5 -4 -3 -71 -12 -161

-8 -2 -24 0 2 1 2 1 -17 -44

-69 -17 -208 0 17 9 17 9 -148 -391

-18 -4 -27 -15 -8 -7 -3 -87 -11 -180

-6 -2 -29 1 5 4 2 17 -18 -25

-52 -17 -252 9 43 35 17 148 -156 -226


Hoofdfunctie 6, Sociale voorz. en maatsch. Dienstverlening 610 Bijstandsverlening en inkomensvoorzieningen- en subsidies 611 Sociale werkvoorziening 613 Overige sociale zekerheidsregelingen vanuit het Rijk 614 Gemeentelijk armoede- en schuldenbeleid 621 Vreemdelingen 623 Re-integratie en participatievoorzieningen Participatiewet 641 Tehuizen 650 Kinderdagopvang 661 Maatwerkvoorzieningen Natura materieel Wmo 662 Maatwerkvoorzieningen Natura immaterieel Wmo 663 Opvang en beschermd wonen Wmo 667 Eigen bijdragen maatwerkvoorzieningen en opvang Wmo 670 Algemene voorzieningen Wmo en Jeugd 671 Eerstelijnsloket Wmo en Jeugd 672 PGB Wmo en Jeugd 677 Eigen bijdragen algemene voorzieningen Wmo en Jeugd 682 Individuele voorzieningen Natura Jeugd 683 Veiligheid, jeugdreclassering en opvang Jeugd 687 Ouderbijdragen individuele voorzieningen en opvang Jeugd Totaal hoofdfunctie 6 Hoofdfunctie 7, Volksgezondheid en milieu 711 Ambulancevervoer 712 Verpleeginrichtingen 714 Openbare gezondheidszorg 715 Jeugdgezondheidszorg (jeugdgezondheidszorg) 721 Afvalverwijdering en -verwerking 722 Riolering 723 Milieubeheer 724 Lijkbezorging 725 Baten reinigingsrechten en afvalstoffenheffing 726 Baten rioolheffing 732 Baten begraafplaatsrechten Totaal hoofdfunctie 7 Hoofdfunctie 8, Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting 810 Ruimtelijke ordening 820 Woningexploitatie/woningbouw 821 Stads- en dorpsvernieuwing 822 Overige volkshuisvesting 823 Bouwvergunningen 830 Bouwgrondexploitatie Totaal hoofdfunctie 8 Hoofdfunctie 9, Financiering en algemene dekkingsmiddelen (voor bestemming) 911 Geldleningen en uitzettingen korter dan één jaar 913 Overige financiële middelen 914 Geldleningen en uitzettingen langer of gelijk aan één jaar 921 Uitkeringen gemeentefonds 922 Algemene baten en lasten 923 Uitkering deelfonds sociaal domein 930 Uitvoering Wet WOZ 931 Baten onroerendezaakbelasting gebruikers 932 Baten onroerendezaakbelastingen eigenaren 933 Baten roerende woon- en bedrijfsruimtenbelastingen 934 Baten baatbelasting 935 Baten forensenbelasting 936 Baten toeristenbelasting 937 Baten hondenbelasting 938 Baten reclamebelasting 939 Baten precariobelasting 940 Lasten heffing en invordering gemeentelijke belastingen 960 Saldo kostenplaatsen 970 Saldo van de rekening voor bestemming Totaal hoofdfunctie 9 (voor bestemming) Hoofdfunctie 9, Financiering en algemene dekkingsmiddelen (na bestemming) 980 Mutaties reserves 990 Saldo van de rekening na bestemming Totaal hoofdfunctie 9 (na bestemming) Eindtotaal

31/31

1.455 657 0 223 6 83 0 112 341 1.580 23 0 407 424 235 0 1.370 64 0 6.980

1.040 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 188 4 2 0 0 0 0 0 1.235

-415 -657 0 -223 -6 -83 0 -112 -340 -1.580 -23 188 -403 -422 -235 0 -1.370 -64 0 -5.745

-48 -76 0 -26 -1 -10 0 -13 -39 -182 -3 22 -46 -49 -27 0 -158 -7 0 -662

-39 -62 0 -19 -1 -10 -1 -10 -32 -136 -1 14 -115 -33 -30 6 -81 -16 0 -566

-9 -14 0 -7 0 0 1 -3 -7 -46 -2 8 69 -16 3 -6 -77 9 0 -96

-78 -122 0 -61 0 0 9 -26 -61 -399 -17 69 599 -139 26 -52 -669 78 0 -842

-36 -71 0 -18 -1 -13 0 -11 -28 -124 -1 13 -128 -39 -24 2 -86 -9 0 -574

-12 -5 0 -8 0 3 0 -2 -11 -58 -2 9 82 -10 -3 -2 -72 2 0 -88

-104 -43 0 -69 0 26 0 -17 -96 -504 -17 78 712 -87 -26 -17 -625 17 0 -773

-44 -116 0 -26 -1 -21 0 -13 -33 -148 -1 14 -142 -28 -42 3 -84 -26 0 -708

-4 40 0 0 0 11 0 0 -6 -34 -2 8 96 -21 15 -3 -74 19 0 46

-35 347 0 0 0 96 0 0 -52 -295 -17 69 834 -182 130 -26 -643 165 0 391

0 0 133 175 0 955 248 177 0 0 0 1.688

0 0 0 0 0 4 0 0 0 920 120 1.044

0 0 -133 -175 0 -951 -248 -177 0 920 120 -644

0 0 -15 -20 0 -110 -29 -20 0 106 14 -74

-1 0 -15 -17 -78 -96 -40 -10 86 106 9 -56

1 0 0 -3 78 -14 11 -10 -86 0 5 -18

9 0 0 -26 677 -122 96 -87 -747 0 43 -156

0 0 -16 -21 -67 -97 -30 -14 80 108 9 -48

0 0 1 1 67 -13 1 -6 -80 -2 5 -26

0 0 9 9 582 -113 9 -52 -695 -17 43 -226

-1 0 -16 -17 -86 -97 -34 -9 94 104 6 -56

1 0 1 -3 86 -13 5 -11 -94 2 8 -18

9 0 9 -26 747 -113 43 -96 -816 17 69 -156

156 492 55 441 0 1.246 2.390

0 492 0 0 150 1.221 1.863

-156 0 -55 -441 150 -25 -527

-18 0 -6 -51 17 -3 -61

-31 -1 -2 -62 48 11 -37

13 1 -4 11 -31 -14 -24

113 9 -35 96 -269 -122 -208

-37 -3 -6 -51 27 13 -57

19 3 0 0 -10 -16 -4

165 26 0 0 -87 -139 -35

-35 -3 -6 -56 31 2 -67

17 3 0 5 -14 -5 6

148 26 0 43 -122 -43 52

2 2 0 0 143 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 131 0 0 278

745 9 0 7.172 172 3.683 0 250 1.161 2 0 0 29 62 0 0 0 0 875 14.160

743 7 0 7.172 29 3.683 0 250 1.161 2 0 0 29 62 0 0 -131 0 875 13.882

86 1 0 826 3 424 0 29 134 0 0 0 3 7 0 0 -15 0 101 1.599

1 -16 69 745 -6 327 -11 31 200 0 0 3 6 3 0 35 -17 -25 69 1.414

85 17 -69 81 9 97 11 -2 -66 0 0 -3 -3 4 0 -35 2 25 32 185

738 148 -599 703 78 842 96 -17 -573 0 0 -26 -26 35 0 -304 17 217 278 1.606

4 2 43 719 -1 341 -10 26 168 0 0 4 11 4 0 16 -7 -3 35 1.352

82 -1 -43 107 4 83 10 3 -34 0 0 -4 -8 3 0 -16 -8 3 66 247

712 -9 -373 929 35 721 87 26 -295 0 0 -35 -69 26 0 -139 -69 26 573 2.145

5 0 53 815 -9 430 -10 27 183 0 0 6 21 3 0 19 -13 19 63 1.612

81 1 -53 11 12 -6 10 2 -49 0 0 -6 -18 4 0 -19 -2 -19 38 -13

703 9 -460 96 104 -52 87 17 -425 0 0 -52 -156 35 0 -165 -17 -165 330 -113

1.346 0 1.624

2.221 0 16.381

875 0 14.757

101 0 1.700

70 -1 1.414

31 1 286

269 9 -738

27 9 1.352

74 -9 348

643 -78 101

64 -1 1.612

37 1 88

321 9 -113

20.507

20.507

0

0

-1

1

0

0

-4

4

Inzicht in de financiële positie en in het financieel handelen van de gemeente Strijen Rapport Gemeente Strijen

Recommend Documents