Inzending Veldeke Literatuurpriês 2013
AOJE KRAOM
Doeër de letters ‘Aoje kraom’ haer zuuët Pierre ‘m staon trepele. Ein bitje rijjerig in ein vaal jeske. ’t Kiektj um zich haer en kniktj dan schuuens nao achtere asof het emes towstömming vreugtj. Pierre reiktj zich, mer kan neet zeen nao weem het kniktj. Het dowtj de duuër oeëpe asof di-j loeëdzwaor és. ‘Es dit ’t pândhoeës?’ In zien vraog zitj de hoeëp op ’t antwoeërd ‘nein’. ‘Jao, kom wieëter,’ nuuëtj Pierre ‘m. ‘Vreuger nome vae veural antiek en aoje kraom in as ongerpând, mer…’ Hae hiltj ziene mónd, det dînk és gaaroet neet geïnteressierdj in zien historisch exposé. Het rommeltj in eine plastic buul en haaltj d’r eine mobiel uut. ‘Wi-jvöl hesse noedig?’ ‘Ich mot ein raekening van ’t zeekenhoeës betale en mien salaris keumtj pas volgendje waek.’ Het kiektj achteröm of boeëte emes mej stieët te loestere. ‘En oeës mam…’ Now keumtj d’r nog ein zielig verhaol achteraan, wetj Pierre, um hem te oeëvertuuge det hae met ein good bedraag mot kaome. ‘Ich weit genóg,’ zieët hae, waerser dan hae meintj, mer hae hieëf efkes hieël gein zin in echt of verzónne leid. ‘Wi-jvöl, vroog ich.’ ’30 euro,’ hae huuërtj det het ’t stieëvig wiltj zegke. ’30 euro,’ herhaaltj hae lankzaam en hae paktj de mobiel op. ’25 és ouch good,’ haosjtj het zich. Gein geldj vör ’t leste nów type iPhone. ‘Legitimatiebewieës,’ hae stiktj zien hand uut. ’t Maegdje twieëfeltj. Haaj het dao neet opgeraekendj? Het kiektj um nao boete asof het dao stueën van verwachtj. ‘Loester,’ zieët Pierre. ‘Dit dink és neet van dich, en ouch neet van dae dao boeëte dae dich hieëf gesteurdj. Ich zooj mer gaw make det ich wegkwoom.’ Het drejtj zich innegang um en wiltj aafdâmpe. ‘Neem mej, diene telefoon, of van weem det hae ouch es.’ Pierre reiktj ‘m aan. Beej de duuër knaltj het op de jóng dae heej bekans wecht aan hoeës és. Met eine soepele drej leegtj hae ein mobieltje oppe balie. ‘Esj weer zoeëwieët, Johnny?’
Lachendjes zieët hae: ‘Ich bin keps.’ Zeuj regele soepel de formaliteite: legitimatie, bedraag vör rente en opslaag, contractje en gelieëk oeëverstaeke. ‘De volgendje waek haal ich ‘m op, deenk ich. Haojje.’ Niks volgendje waek, wetj Pierre. Di-j veer tientjes van nów gebroeëktj Johnny as betaling van de ierste maondj vör ein nówer model, met wörgendj abonnement. Johnny és eine goje kanshebber vör de uutvinging van ’t perpetuum mobile. In de laaj onger de balie klinktj ein verstoptje ringtoeën. Hae buktj zich um ’t WhatsÄppke te bekieke. ______________________ Wil dich gaer zeen Oppernoeëts beginne Mien leefste dich. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx ______________________ D’r keumtj gein indj aan de kruuskes. Hae herinnertj zich neet van weem dieëze tillefoon ouch weer woor.
Hae zuchtj, nog ongerhalf oor. Deensdig és meistal eine wat niksige daag, allewaal ’t vandaag aardig doeërluiptj. Ein fototoestel, eine laptop, eine gaowe rink, niks bezeundjers. Röstige transacties, waerde tege baar geldj, doeëdloupendje straot woeë toch nog ein achterpörtje blieëktj te zeen. Det um de hook weer ein doeëdloupendje straot wachtj, wieëte de meiste minse ouch waal. Daovör kaome zeuj al te lang heej. Beej ein of twieë tieëgevallers klömme de meiste nog waal op de kánt, mer wi-j dekker ’t gebuuërtj, wi-j lastiger det ’t weurtj. Met zien hand strieëkt Pierre langs de vitrine met sieraode. Vingers op ’t glaas det dóf és. Hae zooj de roeëte ‘ns motte wasse. Van di-j gaowe ketting és de termieën haost verstrieëke. Ein vrôwke van ein jaor of zieëventjig bracht di-j en uut compassie haaj hae de termieën innegang op ein half jaor gezatte. Det goof eur nog wat respieët. ‘Ein schoeën stök,’ haaj Pierre gezagdj. ‘Jao, schâng det ich ’t mot belieëne. Nog noeëts … As oeës mam det wist …’ Pierre zien aardige weurd haje ’t zelfverwieët d’r nog deper ingewrieëve. ‘Ongepermetieërdj det ich op miene laeftied ‘t erfstuk van mien moder verkwansel.’ ‘Dao kujjae toch niks aan doon,’ haaj hae nog geprebierdj. Pierre wist zieëker det zeuj
eur geldj neet oeëver de balk haaj gegoesj. Mer zeuj blieëf eure kóp schöddele, woeëj van gein ontlék wieëte. Zoeë gaw asj kán, keumtj zeuj de ketting ophale. Hae guntj ’t eur och en hoeëptj det zeuj ’t redtj. Pierre kiektj rónd. Vreuger stonge heej groeëte stukke: brejmachines, nejmachines, gereidschap, fietse, antieke kést. Hae hieëf gein zin mier in gesleip met groeëte schravake. ’t Bringtj ouch niks op. Allewiel neemtj hae nog allein wat sieraode in en nowwerwets spul, zoeëgezagdje gadgets di-j dék ieërste laevensbehoefte waere. Mej en dan veltj hae vör ein antiek stök det ‘m raaktj, ofwaal ’t verhaol van de belieëner treftj ‘m. De spulle van nów zeen meist kleiner en det és hendjig vör de opslaag. Mer al d-j iPads, -Pods en -Phones hebbe kwaolik ein verhaol. Inéns stieët er eine jóng in de winkel. Woor Pierre zoeë wieët weg met zien gedachte of deut de bel ’t weer neet? Hae hieëf ein groeëte voetbaltas beej zich en lieëtj di-j oppe balie ploffe. ‘Hej, röstig aan, det dojae toeës toch ouch neet.’ Pierre twieëfeltj aan zien eige weurd. De jóng staaltj neet erg onger de indruk. ‘Gae kouptj toch spulle in? En dan krieg ich toch innegang géldj?’ ‘Ich wil neet alles.’ Vuuërdet Pierre nog wat kan zegke, hieëf det menneke al de alike tas lieëggekieperdj oppe toeënbank. Naostegang scantj Pierre ’t aanbod: fototoestel, e-reader, tablet. Hae moddeltj tösse de aafstandsbedeninge – waat mot hae dao nów mej -, schaerapparaat en … Eine vibrator? ‘Waat dajje, ich doebel alles in di-j tas waat knöpkes hieëf of woeë ein snoor aanzitj?’ ‘Wij-völ?’ vreugtj de jóng. Hae hónkeltj van de eine voot op de angere. Pierre wetj zieëker det dieës bizar collectie neet met zórg és samengesteldj. In haost beejein gegraaidj, weem wetj gewoën beej di-j snoeëterkuûk toeës. ’t Zal eure zoeën mer zeen. ‘Gae zeetj gein zestien.’ Ein bitje bluf zitj d’r beej, want wi-j aojer hae weurtj, wi-j lastiger hae ’t vingtj um laeftiede van de jeugd te schatte. ‘Dan neet, ich gaon waal op ein ângert.’ De jong lieëtj ‘t gerej in zien tas valle en paertj ‘m. Haaj Pierre ‘m mótte tieëgehaoje? De jóng in ein good gesprek oeëvertuuge det hae de spulle trök mós bringe. Now kaome zeuj lichtelik te koup op ein of anger merrentjplaats. Waat zal zien mam ’t hertstochtelikste misse, de vibrator of toch de e-reader? Pierre
lachtj in zien eige, al hieëf hae ouch met de aojers te doon di-j neet gruuëts zölle zeen op eure zoeën. Ein gezinslaeve és ouch neet alles, stieët hae nog te bedinke as hae weer ein beltoeën huuërtj. ’t Es de mobiel van Johnny. Hae kliktj ’t bericht oeëpe: __________________ Jóng, zoondig samen nao ’t voetballe? Laotj éns van uch huuëre. Pap _________________ Zónger det hae ’t zelf in de gate hieëf, és hae nao de hook met zoeëgezagdje kunst geloupe. Dit schilderi-jke van oeëlieverf hieëf hae te koup mótte zette, ’t és neet oppetieëd opgehaaldj. De mins dae ’t mier als ein half jaor gelieëje bracht, woor van ziene laeftied. Hae haaj niks losgelaote oeëver woeërum, mer det hae ’t geldj good kós gebroeëke zoog Pierre aan zien hieël uterlik, mer vuuëral aan zien ouge. Ieërst de spanning wi-jvöl det hae zooj krieëge en daonao ’t ongeluif wi-j Pierre ’t bedraag neumdje, völ te völ vör zoeën amateuristisch oeëlieverfke. Dae bekeboord, tösse ’t reet met naevenein eine jongere en eine aojere mins, kiekendj nao eur vésgaerte. In alle röst en innig content met eur bestaon. Vader en zoeën, of vrindj. Zooj dae mins ’t antwoerd wieëte, haaj hae dit misschien zelf geschilderdj? Pierre zal ’t neet wieëte, dae mins zuuët hae noeëts mier trök, vermoedelik és hae nog wieter in de schout gekaome. Pierre hieët ouch eine stróp, want dit schilderi-j bringtj beej lange nao neet op waat hae d’r vör hieëf betaaldj. Mer dan kan hae d’r veurluipig nog éns nao kieke. Weer eine mobiel. Hae snaptj zelf neet woeërum hae zeuj neet innegang uutzetj. Hae hieëf toch niks te make met di-j verpandje laevens. Toch löktj ‘t ‘m neet zien nówsgierigheid uut te schakele. Gein idee waat vör gezicht beej dieëze huuërdje. Hae hieëf d’r heej zoeëvöl ligke. ________________ Hej, maot, kejgoje vreendjeaovendj lest. Vrieëdig weer? _________________ Nog ein oor, vuuërdet hae op hoeës aan kán. Hae dinktj inéns aan de camera dae hae
vanmerge hiëef ingenome. Hae zetj zich op zien hoeëk beej ’t gammel ongerkéstje. Dék staon de foto’s d’r nog op. Sóms umdet de computer al weg és, soms ouch umdet de minse hielemaol neet mier dinke aan vakanties of anger gezelligs. Zörg vör de daag van merge of te pienlik te dinke aan waat oeëti-jje woor. Heej staon de foto’s ouch nog op. Ein fieëstje, lachendje minse, zoeë te zeen eine gezellige vakantie in eige lând. Ein groeëte gelökkige familie, in baeter tieëde. Getrappieërdj schakeltj hae ’t toestel uut als de duuër oeëpegieët. Ein vrów van ein jaor of 35 keumtj zoeëwat op eur tieëne binne. Hae hieëf eur noeëts ierder gezeen. ‘Kótj wieter.’ Alsof zeuj beej eder traej bedinktj of zeuj neet zal umdrejje, keumtj zeuj op de balie aafloupe. Zeuj kiektj ‘m neet aan. Hae kintj di-j haojing. De ierste kieër és ’t ergste. Hae mót op zien tong bieëte um ’t in te haoje. ’t Zooj eur neet truuëste, want hae zooj rake aan ein realiteit woeë zeuj nów neet van wiltj wieëte. Det ’t meistens neet beej eine kieër blieftj. Zal hae zegke det hae dertig jaor gelieëje ouch aan de grónd zoot? Det hae al dék wat belieëndj haaj beej ‘Aoje kraom’, waat niks hólp. Det hae heej te werk woort gesteldj, zich opwerktje en uuteindelik nów de zaak moog drejje. Zal det eur werkelik truuëst beje? Zeuj hieëf ongerhand eine spelcomputer uut eur plastic boeëdschappetas gewuilestj. Ein veraojerde versie van slechte kwaliteit. Dae pongel és kwaolik wat waerd. Pierre kan neet ederskieër leefdadigheid spuuële. ‘Hejjae niks angers? Eine computer, tillefoon, ...’ Inéns keumtj d’r uut di-j laamgeslage vrów ein veur: ‘Dachtjae det ich zoeëmer vör de joeks spuulgood van mien wecht aafpak? Hejjae d’r einig bezej van wi-j ein moder zich veultj as zeuj eur wecht beluugtj? “Det dink deut ’t neet good mier, ich bring ’t weg um te laote make.” Gelökkig zoog hae mien traone neet, angers haaj hae zich weer zörg gemaaktj. ’t Lökt mich dék toch al neet um alle ellendje vör hem stil te haoje.’ ‘t Vrówmes kiektj Pierre aan. Traone zuuët hae dekker, gemeinlik lieëtj hae zich neet doeër bäöke inpakke. Woeërum giftj hae dan toch dri-j kieër zoeëvöl als det dink waerd és? Dao és zeuj nów mej geholpe, mer zeuj zal zich uutstökke um ‘t zoeë snel meugelik trök te hale vör eur wécht. Tieëge te völ geldj. Oppe langere termien és zeuj d’r niks mej gebaatj. Mer zeuj és de duuër al uut, alsof heej ein besmettelike zikdje róndhingtj. Hae lieëtj zich in eine stool valle. Mieëstentieëds hieëf hae voldoning van zien werk, hae helptj minse. Mer inéns krieëgtj hae ein anger, scherper bieëldj. Hae helptj eur, reiktj eur efkes de
hand, trektj eur ein stöksjke op de kánt. Mer dan mot hae loslaote en zakke zeuj nog deper weg. Ein mobielke, de oeërtoeën van vuuëroeërlogse medelle, di-j hae al jaore weigertj. Mer waat zooj hae zelf modernisere? Hae beltj nemes. Weem steurtj ‘m dan nów eine sms? ______________ Uw beltegoed verloopt over drie dagen. Bel of sms tijdig om het tegoed te behouden. Fijne avond. Uw Beltegoed-Alert ________________ Fijne aovendj. Dae aovendj kan hae uutteikene. Zien huuske, ziene magnetron, ziene tillevies. Alles aafbetaaldj. Hae és van wieët gekaome. Dertig jaor gelieëje kwoom hae heej hieël angers binne as vanmerge, en gester. En merge. Mer nog ummer hieëf hae ‘Aoje kraom’ noeëdig. ’t Es zien laeve gewore, giftj ‘m haojvast. Hae stieët op, hae gieët de tent sloeëte, mer vuuërdet hae beej de duuër és, vluuëgtj di-j raokelendj tieëge de moor. D’r veltj weer ein stuk plaoster aaf. ‘Gelökkig, gae zeetj nog oeëpe.’ De mins van de véssers. Tju, toch nog, és ’t ierste waat doeër Pierre ziene kóp scheetj. Mer meschiens keumtj hae wat angers belieëne. Innegang wetj hae det det kwatsj és. Prêl kiektj dae mins uut zien ouge, hae kan de alike werreldj aan. Sterk, jóngk. Hae hawtj Pierre op ziene schouwer of zeuj de beste vrindj zeen. Dan weurtj ’t meînes. ‘Hejjae ’t nog?’ De vraog keumtj d’r gespanne uut. Pierre kniktj. Hae kán nog zegke det de termieën verstrieëke woor, det ‘t verkocht haaj kinne zeen, det ’t schilderi-j ’t geldj echt neet waerd és. Mer dae mins zooj ‘t neet éns huuëre. ‘Zoeë bli-j,’ zieët hae. ‘Oeës páp hieëf ’t geschilderdj en noeëts zoog ich de waerde d’r van in. ’t Verwongerdje mich dejjae d’r zeuvöl vör boodj. Mer ’t es mich now völ miër waerd. Waerde veltj neet uut te drökke in geldj.’ Hae giftj Pierre twieë breefkes van 50, luiptj op ’t schilderi-j aaf en hiltj ’t vast asof ’t
ein kösterkindje és. ‘’t Gieët uch good, zoeë te zeen,’ zieët Pierre. Hae snaptj zelf neet woeërum hae zoeë persuuënlik kaltj. ‘Zieëker. Di-j 100 euro di-jjae mich gooftj lieëke mich gelök te bringe. Vanaaf daen daag löktje alles inéns. Ich krieëg weer werk, eindelik, ich kós mien heur betale, fatsoenlik aete, éns uutgaon. En nów heb ich ouch nóg de leefste vrów op de werreldj gevónge.’ Hae kiektj Pierre zoeë aan det dae op slaag in sprookjes geluiftj. Vör efkes althans, tot hae um zich haer kiektj. De verslieëte tapijttegels, vette plekke, aafgebladderdje plaoster. Mottig, voddig, vaal. Hae veultj zich samenvalle met ziene schaemele hândel. ‘Dit schilderi-jke maaktj mien gelök complieët. Bedanktj vör toen en dejjae ’t neet innegang verkochtj hetj.’ ‘Gaer gedaon. Tot kijk.’ ‘Ich deenk ’t neet, ’ lachtj de mins. ‘Haojje. Fijne aovendj.’ Dazelechtig slötj Pierre de duuër achter ‘m. Fijne aovendj.
Geschrieëve in ‘t Wieërts
Annie van Gansewinkel
