Bjorn Blokzijl Oldenhof 23 7475 GS Markelo Tel: 06 155 38 997 Email:
[email protected]
Ministerie van VROM T.a.v. mevr. E. Bouwhuis Deventer, 5 december 2008
Betreft: Inzending prijsvraag terrasinnovatie Geachte mevrouw Bouwhuis, Hierbij ontvangt u een aanvulling op de eerder ingediende en bijgevoegde inzending. In de aanvulling heb ik zo goed mogelijk geprobeerd uw vragen te beantwoorden. Voor deze aanvulling is marktonderzoek gedaan aan de hand van een actorenanalyse. Ik heb enkele horecaondernemers in Deventer, Holten en Markelo bezocht om hun reacties op het concept te horen. Naast dit marktonderzoek heb ik een planning gemaakt voor het vervolg na het eventueel winnen van de prijsvraag. In de planning is een tijdspad en een kostenraming opgenomen. Ik blijf benieuwd naar de resultaten van deze prijsvraag. Met vriendelijke groet, Bjorn Blokzijl
Met medewerking van Ingenieursbureau Oranjewoud Deventer
Unique Selling Points Overheden − − − Actorenanalyse De relevante actoren bij de ontwikkeling van duurzame terrasverwarming zijn: − − − −
Overheden in Nederland: o Ministerie van VROM o Gemeenten Horecaondernemers De consument Installatiebureaus
Lager totaal energieverbruik (gebruik restwarmte) Innovatief Instrument in “rookdialoog”
Horecaondernemer − − − − −
Lager totaal energieverbruik (gebruik restwarmte) Concept stoelverwarming is uniek Eenvoudige techniek o Warmtewisselaar o Vloerverwarming Innovatief Hogere omzet o Langer gebruik van terras door behaaglijke temperatuur o Warme plek buiten voor rokers
Het concept is te gebruiken door: − Horeca met een buitenterras of binnenplaats − Horecaondernemers die willen innoveren
Klant − −
Gedoseerde en gelijkmatige warmteafgifte Behaaglijke temperatuur op terras o Langer gebruik van terras o Warme plek voor rokers
Installatiebureaus − −
Eenvoudige techniek o Warmtewisselaar o Vloerverwarming Innovatief
Op 3 december 2008 zijn in Deventer, Holten en Markelo acht horecagelegenheden bezocht. Helaas zijn dit er geen tien, op tijdstip van bezoek waren veel gelegenheden dicht. De eigenaren werden gevraagd naar hun mening over het ingediende terrasverwarmingconcept. Slechts één ondernemer gaf aan niet mee te willen werken aan het onderzoek. De bevraagde horecaondernemers zijn unaniem positief over het concept. Naar aanleiding van de vooraf opgestelde vragenlijst, zijn de volgende positieve punten en algemene kanttekeningen met betrekking tot het concept naar voren gekomen: Positief voor horecaondernemer − − −
− − −
Positief voor klant
Gebruik van warmte die nu gedwongen wordt afgevoerd Comfort door stoelverwarming Oplossing van meerdere problemen: o Plaatsing koelers buiten voor meer koeling geeft geluidhinder o Plaatsing condensors binnen zonder goede koeling of ventilatie geeft ongewenste hitteontwikkeling en stofophoping Milieuvriendelijk en energiebesparende oplossing Investeringsbedrag snel terug te verdienen door hoge energieprijs Concept ook op veel andere situaties toe te passen, bijvoorbeeld: o Warm tapwater o Vaatwasser o Verwarming binnenplaats
− − −
Gedoseerde warmteafgifte: vergelijkbaar met stoelverwarming in auto’s Oplossing voor rookbeleid: buiten kunnen roken op een warm terras Toevoeging stoelverwarming genereert een geheel warm lichaam
Algemene kanttekeningen − − − − −
Niet op elk terras toepasbaar Niet elke gemeente laat noodzakelijke ingrepen toe o Terrassen zijn soms gesitueerd op grond van de gemeente Praktische uitvoerbaarheid moet verder onderzocht worden Subsidie noodzakelijk voor investering Toepassing op nieuwbouw goedkoper
Overige quotes van ondernemers − − −
“Perfecte oplossing voor het probleem dat iedere horecaondernemer heeft: last van de warmte van de koeling en kou op het terras!” “Stoelverwarming in de auto is zeer behaaglijk. Op het terras is een dergelijk systeem veel fijner dan elektrische of gasheater die op je hoofd staat te branden!” “De overheid moet óf systemen op elektriciteit en gas duurder maken, óf duurzame oplossingen als het concept subsidiëren.”
Kostenraming stoelverwarming met restwarmte Het idee bevindt zich in het beginstadium van productontwikkeling: we hebben een eerste concept maar dit moet in verschillende stappen worden ontwikkeld naar een goed product. Tijdens deze ontwikkeling worden in verschillende fases kosten gemaakt. Eén en ander is aangegeven in tabel 1. De ontwikkelfases en de stappen die daarin zijn onderscheiden zijn gebaseerd op een studie van Syntens (www.syntens.nl). Tabel 1 - Kosten overzicht ontwikkeling van idee naar product Ontwikkelfase Stappen in Huidige status Nog te ontwikkelen ontwikkelfase IDEE
CONCEPT
technisch onderzoek
economisch onderzoek
marktonderzoek (voorverkenning) juridisch onderzoek ONTWIKKELING
partners zoeken
prototype / demonstratie type bouwen
marketingplan uitwerken EVALUATIE
TOTAAL
klanttevredenheid
-Het idee staat op papier, de eerste schetsen zijn gemaakt. -Er is een eerste grove warmteverlies berekening gemaakt.
-Eerste grove berekening op basis van warmteverlies berekening. -Er zijn zeven horeca ondernemers bezocht.
* voor specificatie zie tabel 2
Geraamde kosten (€) laag hoog
- n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
- Installatietechnisch ontwerp: stroomschema's, principeschema's regelsystemen - Stoel(en) of bank ontwerpen met LTV systeem - Op het moment dat technisch ontwerp klaar is, nieuwe doorrekening kosten/baten - Afgerond
1600
3200
1600
4000
400
800
n.v.t.
n.v.t.
- korte studie naar aansprakelijkheid in geval van aanpassing bestaande installaties - Installatiebedrijf, (lokale) overheid en horeca ondernemer moeten gevonden worden. - Prototype stoel(en) produceren - Eerste implementatie complete systeem bij ondernemer*
400
800
800
1600
3000
6000
2300
4500
- Folder ontwikkelen - Marketingplan opzetten - Kort protocol waarin de tevredenheid van klanten wordt gemeten.
800 800
1600 1600
400
800
12100
24900
Het gaat hier om geraamde kosten gaat: de onzekerheid is groot bij een aantal stappen en een aantal kostenposten zijn locatieafhankelijk. Dit laatste geldt voornamelijk voor de realisatiekosten. Alle kosten, behalve de materiaalkosten voor de stoel, warmtewisselaar en leidingen, zijn gebaseerd op een uurtarief van €100,-. Tabel 2 - Specificatie kosten eerste implementatie complete systeem Onderdeel Monteren warmtewisselaar achter condensor (inclusief warmtewisselaar en montagekosten) Monteren LTV systeem (inclusief materiaal voor 20m2 en 12 meter leiding) (gebaseerd op een conventioneel vloerverwarmingssysteem) TOTAAL
Kosten laag (€) 800
Kosten hoog (€) 1500
1500
3000
2300
4500
Het is duidelijk dat het prijzengeld niet alle kosten kan dekken. Omdat de prijsvraag primair om het ontwikkelen van een idee gaat willen we het geld zoveel mogelijk in de eerste, risicovolle fases besteden: het technische ontwerp van de stoel en de complete installatie en het bouwen van een prototype stoelverwarming.
BIJLAGE: ORIGINELE INZENDING
Kroegterrassen warmer door koeling! Idee
BESPARING
Berekening
Iedere kroeg heeft een aantal koelers ten behoeve van de koeling van dranken/gerechtjes: van koelkasten voor drank onder de bar tot gekoelde biertanks in de kelder.
Er is uitgegaan van een terras van 35 m2. Als referentiesituatie wordt het terras verwarmd met drie elektrische heaters van 1500 W. Aangenomen dat deze heaters de helft van het jaar gemiddeld acht uur per dag aanstaan levert dit een verbruik van 6570 kWh (23.65 GJ).
Terras met elektrische heaters: oppervlakte terras: 35 m² capaciteit elektrische heaters: 1500 W1 oppervlakte per heater: 12 m² aantal heaters: 35/12 = 3 (ongeveer)
De koelmachines produceren warmte die afstraalt naar de omgeving. In een drukke kroeg is het dan soms zo warm dat deuren en ramen open moeten. Dit zorgt voor tocht en geluidsoverlast. Om dit tegen te gaan wordt daarom soms een apart luchtkoelingsysteem geïnstalleerd die nog meer warmte produceert!
jaarlijks geschat verbruik (stel dat ze de helft van het jaar 8 uur per dag aanstaan): 6570 kWh (23,65 GJ) De warmte die vrijkomt bij koelinstallatie: systeem: bierkoeler van Gamko, 125 liter/uur, 0.276 kW opgenomen vermogen, 0.558 kW koelvermogen1 vrijgekomen warmte = koelvermogen + 0.75 * opgenomen vermogen = 3.0 MJ/uur.
Ons idee is om deze restwarmte te gebruiken. Langs de condensor van de compressiekoelmachine(s) laten we warmte uitwisselen tussen de koelvloeistof van de koelmachine en water door middel van een warmtewisselaar. Het opgewarmde water leiden we naar het terras via een gesloten systeem worden afgegeven aan de klanten! Op pagina 2 staat een schematische weergave van dit idee.
Hiermee kan 36 liter water per uur worden opgewarmd van 25 naar 45 graden, aangenomen dat de warmtewisselaar een efficiëntie van 90% heeft.
WINST / KANSEN
pagina 2 Uitwerking idee De maximale temperatuur die het koelwater in onze configuratie kan bereiken ligt rond de 45 graden Celsius, dit is voldoende voor een lage-temperatuurverwarmingsysteem. Een voorbeeld hiervan is vloerverwarming (pag. 2). In ons concept wordt vloerverwarming gecombineerd met stoelverwarming (pag. 3).
pagina 3
ENERGIEBESPARING GELUIDISOLATIE Bij grotere horecagelegenheden is de koeling buiten geplaatst omdat het binnen te warm wordt. Om de geluidsoverlast te beperken is de koelinstallatie geluiddicht behuisd. Als de warmte die in de behuizing ontstaat via een warmtewisselaar aan het systeem wordt toegevoegd, wordt de efficiëntie verhoogd. in de geluidsdichte behuizing wordt bovendien druk opgebouwd, deze druk kan worden aangewend om de warmtedragende vloeistof makkelijker rond te pompen.
N.B. De capaciteit van de bierkoeler heeft een kleine café als uitgangspunt. Bij grotere of drukkere cafés zal de capaciteit meer dan het dubbele van 125 liter/uur bedragen , waardoor er meer warmte nuttig kan worden aangewend.
Schematische weergave vloerverwarming
heet vloeistof
koud vloeistof
warmtewisselaar
Koelinstallatie
Stoelverwarming
+ In de vloer van het terras zijn ventielen aangebracht die aangesloten zijn op het vloerverwarmingssysteem. Deze ventielen zijn vergrendeld om lekkage te voorkomen. Als er een stoel of bank aangesloten wordt op het ventiel, zullen twee ventielen opengaan voor (warm) aanvoerwater en twee voor (koud) afvoerwater.
= In de (grotendeels metalen) stoelen en banken zit een aaneengesloten buizensysteem. In de uiteinden van de poten van de stoel of bank is een systeem bevestigd die voor ontgrendeling van de ventielen in de vloer en voor een goede doorstroom van water zorgt.
Als de stoel, of bank, is aangesloten op de in de vloer aanwezige ventielen, dan worden deze verwarmd waardoor een aangename zitpositie wordt verkregen. Door het open buizensysteem, met drukventielen om vermenging van koud en warm water te voorkomen, wordt de gehele stoel of bank verwarmd.
© Ingenieursbureau Oranjewoud BV Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Ingenieursbureau Oranjewoud BV, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt, door een derde of voor enig ander werk of doel dan waarvoor het is vervaardigd.
