Invloed van Sterren. In het oude rijk van de Inca s, de Maya s en de Azteken. Oskar Bles Kasper Crolla Rutger de Wit David Bleeker Sjoerd van Bekhoven

Invloed van Sterren In het oude rijk van de Inca’s, de Maya’s en de Azteken

Oskar Bles Kasper Crolla Rutger de Wit David Bleeker Sjoerd van Bekhoven

1. Inhoudsopgave Inhoudsopgave............................................................................................... 1 Inleiding.......................................................................................................... 2 Voorgeschiedenis....................................................................................... 3 - 5

Invloed van Sterren in het oude rijk van de Inca’s, de Maya’s en de Azteken

ANW

Azteken & Maya’s....................................................................................3 - 4 Inca’s............................................................................................................5 Geschiedenis............................................................................................5 Staatsinrichting........................................................................................5 Uitweringen onderzoeksvraag................................................................. 6 – 12 Azteken................................................................................................. 6 – 8 Schepping van de zon en de maan...........................................................8 Wiskunde.................................................................................................8 Maya’s................................................................................................. 9 – 10 Inca’s................................................................................................. 11 – 12 Algemeen...............................................................................................11 Kijk op de hemel....................................................................................11 De melkweg....................................................................................11 – 12 Donkere wolken.....................................................................................12 Hemellichamen......................................................................................12 Invloed op de huidige cultuur........................................................................13 Conclusie................................................................................................ 14 - 15 Discussie....................................................................................................... 16 Logboek........................................................................................................ 17 Literatuurlijst/Literatuurverwijzingen........................................................... 18 Boeken...................................................................................................18 Elektronische bronnen...........................................................................18

Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

2/18



ANW

Pagina

3/18


ANW

2. Inleiding In verband met de inleidende lessen van ANW over de opbouw van de wetenschap en in het bijzonder de astronomie, hebben wij de opdracht gekregen een scriptie te maken over de invloed van de astronomie op het dagelijks leven van verschillende oude culturen in vergelijking met de hedendaagse Westerse samenleving. Hiervoor hebben wij drie grote Amerikaanse volkeren uit de oudheid gekozen: de Azteken, de Maya’s en de Inca’s. De reden dat wij deze volkeren hebben gekozen is vooral toeval; de meeste andere opties waren al bezet, waardoor er minder keus overbleef. Het leek ons in ieder geval leuk om deze drie volkeren te kiezen, omdat over hen van alle oude Amerikaanse volkeren het meeste bekend is. De Azteken, de Maya’s en de Inca’s zijn heel verschillende volkeren, ook al was hun leefgebied niet ver van elkaar verwijderd, en het leek ons interessant om te kijken in hoeverre de invloed van de stand van de sterren verschillend was per volk. Aan dit werkstuk lag niet zozeer een probleemstelling ten grondslag, maar desalniettemin hebben we een onderzoeksvraag voorgeschoteld gekregen, die verbonden is aan dit werkstuk. Deze onderzoeksvraag luidt: “In hoeverre heeft de stand van de hemellichamen het leven in de verschillende culturen beïnvloed?” Aan de hand van deze vraag hebben we per cultuur achtereenvolgens de belangrijkste informatie verwerkt. Eerst zullen we de nodige achtergrondinformatie over de drie volkeren geven, zodat de rest van de scriptie duidelijker wordt. Respectievelijk zullen we de Azteken, de Maya’s en de Inca’s behandelen, waarna we hopen tot een gemeenschappelijke conclusie te komen en deze te vergelijkingen met de invloed op de hedendaagse westerse cultuur.


Pagina

4/18


ANW

3. Voorgeschiedenis Azteken & Maya’s

In ons werkstuk hebben we drie volkeren in ogenschouw genomen, waarvan er twee elkaar min of meer overlapten: de Azteken en de Maya’s. Daarom hebben we bij het stukje achtergrond over de drie volkeren een duidelijk onderscheid gemaakt tussen enerzijds Maya’s en Azteken en anderzijds de Inka’s, die in Zuid-Amerika leefden en nooit in contact zijn geweest met volkeren uit Mezo-Amerika. Voor zover men weet gaat de geschiedenis van de volkeren in Meso-Amerika, een gebied dat loopt van Noord-Mexico tot aan Costa Rica, terug tot zo’n 21000 jaar voor Christus, toen de eerste jager-verzamelaars in Amerika kwamen. Het einde van de prachtige beschavingen was in 1519, toen de Spanjaarden onder leiding van Cortès hun gebieden binnenvielen. Deze enorme periode van ongeveer 22000 jaar is grofweg onderverdeeld in vier periodes: ⇒ De Formatieve Periode (21000-2500 v.Chr.) ⇒ De Preklassieke Periode (2500 v.Chr.-250 n.Chr.) ⇒ De Klassieke Periode (250-900 n.Chr.): periode van grote bloei van de Mayabeschaving. ⇒ De Postklassieke Periode (900-16e eeuw n.Chr.) Deze indeling is vooral gebaseerd op de geschiedenis van het Mayarijk. Van de eerste periode is maar weinig bekend. Pas in de Preklassieke Periode ontwikkelden enkele volkeren zich sterk, zoals de Olmeken, de Zapoteken en de Tolteken die een aantal grote steden stichtten.


Pagina

5/18


ANW

Over de Azteekse geschiedenis en mythologie is veel schriftelijk bewijs gevonden in de vorm van manuscripten of codices en verhalen van Spaanse kroniekschrijvers, gebaseerd op wat zij van de plaatselijke bevolking hoorden. Helaas is in de manuscripten geschiedenis veelal met mythologie vermengd en zijn veel verhalen metaforisch, waardoor het moeilijk wordt voor wetenschappers om de cultuur goed te onderzoeken. Gedurende 14000 jaar leefden de eerste bewoners van Meso-Amerika (vermoedelijk immigranten uit Siberië) als jager-verzamelaars. Rond 70005000 v.Chr. begonnen de bewoners landbouwmethoden te ontwikkelen en planten te cultiveren en in 5000 v.Chr. hadden ze maïs zover gecultiveerd dat die graansoort het hoofdvoedsel vormde. Waarschijnlijk is deze verandering tot stand gekomen door een ingrijpende klimaatverandering in de hele wereld rond 7000 v.Chr. toen wereldwijd de temperaturen stegen. Het jagen werd moeilijker en dieren stierven, waardoor de mensen genoodzaakt waren een intensievere methode van teelten aan te wenden. De bewoners van Meso-Amerika begonnen tegelijk met de bewoners van Europa met het verbouwen van gewassen, maar hadden moeilijkere omstandigheden dan de Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

6/18


ANW

Europese boeren. Die hadden namelijk koeien, varkens en schapen, terwijl de Meso-Amerikanen alleen honden en kalkoenen hadden als aanvulling op gevangen vlees en vis. Ook hadden ze geen lastdieren, zoals de Europeanen. Ze hebben lange tijd dan ook geen karren en wagens gebruikt, in tegenstelling tot de Andesvolken, zoals de Inca’s, die wel kamelen gebruikten en wagens. Deze eerste bewoners ontwikkelden een nomadisch bestaan. Pas rond 20001500 v.Chr. ontstonden de eerste Meso-Amerikaanse dorpen, waar ze onafhankelijk van elkaar als gelijken naast elkaar leefden. In ca. 1200 v.Chr. ontstond de eerste belangrijke Meso-Amerikaanse beschaving: de Olmeken. Zij bouwden enkele grote steden en leefden wel in een hiërarchische samenleving. De Olmeken hadden blijvende invloed op alle volken die daarna opkwamen. Rond dezelfde tijd als de Olmeken ontwikkelde het Zapoteekse volk zich zo’n 200 kilometer van het centrum van de Olmeekse macht. Ze dreven handel met elkaar. De Zapoteken zijn waarschijnlijk het eerste volk dat MesoAmerikaans schrift gebruikte en ook waren zij de eersten die het belang van het bijhouden van de tijd onderkenden. Zowel de Olmeken als de Zapoteken hingen de jaguarcultus aan; ze vereerden de jaguar als opperjager. Over het ontstaan van de Maya’s is weinig bekend, omdat ze leefden in de jungles in het Zuiden en Oosten van Mexico, een gebied dat het bewaren van archeologische resten bemoeilijkte. Het bijzondere van de Maya’s is dat zij zich ogenschijnlijk onbeïnvloed door de rijke Olmeekse en Zapoteekse cultuur in de 6e en 5e eeuw v.Chr. hebben ontwikkeld tot een groot en bloeiend volk. De Maya’s groeiden uit tot het belangrijkste volk in Meso-Amerika in hun bloeiperiode van ca. 250-900 n.Chr. (Klassieke Periode) Ze bouwden de schitterendste tempels, dreven handel, maakten kunst en stichtten gigantische steden. Op hun hoogtepunt telde de Mayabevolking vermoedelijk zo’n 2 miljoen mensen. Hun belangrijkste stad was Teotihuacán . Het ging echter te goed met deze stad, ze waren haast te welvarend en dat betekende hun ondergang, mede door voedseltekorten die ontstaan waren door erosie van landbouwgrond na het winnen van kalk. Dit gebied kwam in handen van de Mixteken die bekend stonden om hun goede krijgers. In het Noord-Westen kwamen de Tolteken op die hun hoofdstad Tollán daar stichtten. Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

7/18


ANW

Ook deze stad ging weer ten onder rond de 12e-13e eeuw en allerlei nomadische volkjes vochten vervolgens om de macht. Over de herkomst van de Azteken zijn alleen de mythen van de Azteken zelf bekend. Volgens die Mythen zou hun volk een lange reis vanuit het Noorden hebben gemaakt totdat ze bij een groot meer aankwamen, waar zij voorbestemd waren hun hoofdstad te stichtten. Ze zwierven echter nog vele jaren voordat ze zich daadwerkelijk vestigden in bergachtig gebied in het Westen. Nadat ze enkele volken tot bondgenoot hadden gemaakt en andere hadden veroverd, stichtten zij de schitterende hoofdstad Tenochtitlán op een eiland. Dat was het begin van het machtigste Meso-Amerikaanse rijk in de geschiedenis. Inca’s Geschiedenis

De Inca’s leefden in het noordwesten van ZuidAmerika, aan de rand van het Andes gebergte. De meest levendige tijd van de Incabeschaving duurde van ongeveer 1438 tot 1532. Het hele rijk werd onder de voet gelopen door de Spaanse armada onder leiding van Francisco Pizarro. Op dat moment reikte het Inca-imperium over Ecuador, Peru, Bolivia en een deel van Argentinië. Veel gebouwen in de stad Qosqo zijn opgebouwd uit ruïnes van Incagebouwen, dit was namelijk de oude hoofdstad Cuzco. Vanuit deze hoofdstad veroverde de Inca’s andere stammen één voor één tot het enorme imperium in de glorietijden van de Inca’s. Opvallend zijn de gelijkenissen van deze expansie met de Romeinen, welke op gelijkwaardige wijze zijn verlopen; Romulus en Remus die het kleine Rome stichtten en langzaam al het land van omringende volkeren afsnoepten tot uiteindelijk het overbekende Romeinse imperium ontstond. Toen het Spaanse leger het Inca-rijk binnenviel, was de bevolking al ernstig verzwakt door de pokken, waardoor de helft van het volk reeds gestorven was. Samen met deze groep stierf ook hun leider Wayna Quhapaq, waarna een burgeroorlog tussen de zonen van de koning ontstond om de troon. Uiteindelijk kwam Atahualpa als winnaar uit de hoek en nam hij zijn intrek in Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

8/18


ANW

Cajamarca, waar hij zich door een compleet leger liet omringen. De Inca’s bevonden zich in een kansloze positie, en de Spanjaarden toonden ook geen genade. Zodoende werden de laatste Inca’s afgeslacht en de weinige overlevenden ter dood veroordeeld. Staatsinrichting

Het opperhoofd van het Inca-volk noemde men de Sapa Inca, welke getrouwd was met zijn bloedeigen zus; de Qilla. De Sapa Inca werd beschouwd als het equivalent van de zon op aarde, en had daarom op zowel politiek en militair als op godsdienstig vlak de grootste invloed op het volk. De vier belangrijkste edelen hadden samen met de Sapa Inca de macht over elk een provincie. Deze samen werd de Koninklijke raad genoemd. Minder van status waren de gouverneurs die slechts de leiding hadden over de vele deelprovincies.


Pagina

9/18


ANW

4. Uitwerkingen onderzoeksvraag Azteken

Voor alle Meso-Amerikanen was de hemel heilig. Alle bewegingen van de sterren, planeten en de zon weerspiegelden volgens hen mythische gebeurtenissen. De hoogste plaatsen in hun rijk, oftewel bergtoppen en daken van tempelpiramiden, waren dan ook het heiligste, omdat zij zich het dichtst bij de hemel bevonden. De Azteken en Maya’s geloofden dat de zon en de maan in beweging waren gekomen, toen de goden zichzelf offerden. De mantels van die goden, die daarbij werden achtergelaten, zijn naar verluidt in bundels achtergebleven en die bundels werden door priesters bijgehouden en vereerd door het volk. Het geloof in het hiernamaals was ook zeer sterk in die tijd. Men had een groot besef van de nabijheid van de dood. (wat niet verwonderlijk is, aangezien de kindersterfte hoog was, de mensen over het algemeen zeer jong stierven en er veel oorlogen waren) Hun ideeën over de dood en het hiernamaals staan op een lijn met de ideeën van andere oude beschavingen, zoals die van de Egyptenaren en de Tibetanen. Volgens de Maya’s en Azteken bestond het universum uit allerlei lagen met 13 hemelniveaus boven de aarde (dertien was een heilig getal, de kalender bestond bijv. ook uit 13 cycli van 20 dagen) en 9 Mictlán-lagen onder de aarde, de onderwereld. Bijna alle mensen gingen na hun dood naar de onderwereld en slechts enkelen naar de hemel. Dit hing eigenlijk alleen af van de manier waarop iemand was gestorven en niet zozeer hoe hij had geleefd. Gesneuvelde krijgers bijvoorbeeld gingen naar een bepaald gebied in de hemel. Men had het idee dat de zielen van deze mannen verantwoordelijk waren voor de dagelijkse terugkeer van de zon aan de hemel. Bij dageraad trokken de geesten de zon uit zijn nachtelijke verblijfplaats in de onderwereld. Zoals eerder gezegd speelde de tijd bij de Meso-Amerikanen een zeer grote rol. Tijd was heilig en maakte deel uit van het goddelijke. Ze geloofden dat degenen die de heilige riten konden uitvoeren, dus de priesters, ook de toekomst konden voorspellen. De priesters hadden allerlei methoden om die toekomst te voorspellen, bijvoorbeeld door via een speciale kalender gebeurtenissen in de toekomst te voorspellen. Men dacht dat de tijd cyclisch was en niet een ordelijk verloop van verleden naar toekomst. Dat komt omdat Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

10/18


ANW

ze dachten dat de goden de tijd beheersten en er mee konden doen wat ze wilden. De Azteken dachten dat zij in het 5e tijdperk leefde (dus een 5e cyclus), die op een gegeven moment abrupt ten einde zou komen. Elk van deze era’s had een eigen zon, werd geassocieerd met een van de elementen en werd geregeerd door een andere god. Het eerste tijdperk wordt met de jaguar in verband gebracht, het tweede met de wind, het derde met de regen en het vierde met het water. De Azteken gebruikten dus twee kalenders, een van 260 dagen (voor het voorspellen van de toekomst) en een van 365 dagen. Slechts eens in de 52 jaar vielen de eerste dag van beide kalenders samen. Deze periode van 52 jaar werd door de Azteken de ‘jarenbundel’ genoemd. De 260-daagse rituele kalender bestond uit 13 cycli van 20 dagen en de 365daagse zonnekalender bestond uit 18 cycli van 20 dagen met aan het eind nog Azteekse dagnamen 5 onheilspellende dagen. Het is duidelijk dat deze kalender van een zonnejaar eigenlijk niet goed was, aangezien ze nog niet beseften dat elk jaar net iets langer dan 365 dagen duurt. Op de rituele kalender had iedere dag een eigen naam, symbool en godheid en bij de Maya’s had iedere ‘week’ ook een aparte naam met symbool. De datumnotatie was gebaseerd op de 52-jaarlijkse cycli; er werd genoteerd waar binnen zo’n cyclus men zich bevond. Maar dat leverde moeilijkheden op voor onderzoekers, omdat niet werd genoteerd in welke cyclus een gebeurtenis plaatsvond. Dankzij de Maya’s, die als enige nog een Lange Telling gebruikten, konden de wetenschappers toch goed data bepalen. Dat systeem telde vanaf 11 augustus 3114 v.Chr. (op de Gregoriaanse kalender uiteraard). Aanvankelijk gebruikten alle Meso-Amerikaanse volken dit systeem, maar later waren de Maya’s de enigen die het nog gebruikten.


Pagina

11/18


ANW

Naast het bijhouden van de tijd, festivals en ceremonieën, zochten priesters ook naar voortekenen in de bewegingen van de hemellichamen. De planeet Venus was een van de belangrijkste hemellichamen binnen de MesoAmerikaanse samenlevingen, want Venus is vanaf daar een schitterende grote morgenster. De astronomen van die tijd hadden Venus zeer goed geobserveerd en hadden ontdekt dat de planeet vier fasen doorliep. Gedurende de eerste fase was Venus als morgenster 236 dagen lang zichtbaar. Daarna is hij 90 dagen onzichtbaar, omdat hij in het licht van de zon verdwijnt. Vervolgens is hij 250 dagen als avondster zichtbaar en tenslotte, aan het eind van de derde periode is hij nog eens 8 dagen onzichtbaar. De ‘onzichtbare fasen’ van Venus werden op allerlei manieren verklaard en geïnterpreteerd, bijvoorbeeld met het reizen naar de Onderwereld, het geestenrijk. Venus werd daarbij geassocieerd met de god Quetzalcóatl. De planeet had echter ook negatieve associaties: men dacht dat de planeet negatieve invloed had op sommige aardse processen. Priesters bestudeerden de sterren en planeten vanuit observatoria. Veel bewegingen van hemellichamen waren in tabellen in codices gezet, zoals de Venus- en Marscycli en zonsverduisteringen. Met hun wiskunde hadden ze ook berekend wanneer de venuscyclus en de zonnecyclus samenvallen. (eens in de 2920 dagen) In tegenstelling tot de Maya’s, is bij de Azteken wel duidelijk een verband gevonden met goden en sterrenbeelden; de meeste Azteekse goden hadden Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

12/18


ANW

‘gelijken’(equivalenten) onder de sterren. Met het op en ondergaan van de sterrenbeelden hangen weer allerlei mythen samen. Schepping van de zon en de maan

Aan het einde van het vierde tijdperk scheen er geen licht meer op de aarde. De goden waren stemmen in de lege duisternis en ze waren het er over eens dat de aarde een nieuwe zon nodig had met een maan die licht kon geven als de zon er niet was. Twee goden boden aan de zon te worden en beiden bereidden zich gedurende 4 dagen voor om deze eervolle taak te vervullen. Ze moesten boetedoenings- en zelfdisciplineriten verrichten die normaal nieuwe Azteekse vorsten moesten ondergaan voordat ze gekroond werden. Ze brachten ook veel offers. Uiteindelijk wilde een van de twee, Tecuciztécatl, zich zelf in de vlammen offeren, maar hij had er niet genoeg moed voor. De ander, Nanahuatzin, hield zijn zenuwen wel onder controle en liep zo het vuur in. Vervolgens durfde ook Tecuciztécatl het aan en offerde zichzelf. Toen was het offer compleet en terwijl de andere goden afwachtten wat de eerste dag van het nieuwe tijdperk zou brengen, verrees eerst Tecuciztécatl als maan aan de hemel en daarna Nanahuatzin als zon. Maar in eerste instantie hingen zij nog levenloos aan de hemel. Nanahuatzin verklaarde dat hij pas zijn dagelijkse baan was bereid af te leggen, als de andere goden allemaal hun hart en bloed aan hem offerden. Na veel geruzie gehoorzaamden de goden uiteindelijk, rukten hun hart eruit en offerden het aan de zon, waarna die in beweging kwam. De maan zakte onder de aardse horizon. Volgens de Azteken geven de bloedoffers van de goden, die zij daarna dagelijks aan de zon gaven, de stroom levensenergie in de Meso-Amerikaanse kosmos. Overigens zijn er zeer veel ontstaansmythen bekend van andere MesoAmerikaanse volkeren van de zon, maan en aarde. De bewegingen van de sterren waren verbonden met de zaaiperioden. Aan de hand van astronomische fenomenen werden namelijk landbouwcycli bepaald. Bijvoorbeeld het orkaanseizoen werd ingeluid door de verdwijning van de Grote Beer (Zeven Ara). Wanneer de zeven sterren van de Grote Beer weer verschenen, werd daarmee het einde van het orkaanseizoen aangeduid. Zowel bij de Maya’s als bij de Azteken werden allerlei cycli gebaseerd op sterren- en planetencycli, vooral die van Venus, Mars en de Grote Beer. Aan al Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

13/18


ANW

die planetencycli was tevens een mythe verbonden met allerlei verschillende goden. Wiskunde

Voor de astronomie is natuurlijk wiskunde een heel belangrijke wetenschap. De wiskunde was redelijk ver ontwikkeld bij zowel de Maya’s als de Azteken. De Maya’s waren een van de eerste volken op aarde die het begrip ‘nul’ hadden ontwikkeld. Zowel de Azteken als de Maya’s hadden een wiskundige notatie met puntjes en streepjes en een rekensysteem, gebaseerd op twintigtallen.

Pagina uit de codex Cospi toont het Azteekse puntrekensysteem

Maya’s

De Maya’s hadden niet alleen een theoretische tijdrekening, maar ook een die was gebaseerd op de planetaire ontwikkelingen. Ze waren deskundigen op het gebied van astronomie en interesseerden zich met namen in de bewegingen van de Plejadensterrengroep en van de planeten Mercurius, Venus, Mars en Jupiter. . Net als de andere Midden-Amerikaanse volkeren hielden de Maya’s zich sterk bezig met de hemel en de bewegingen van de planeten. Een karakteristiek kenmerk van de Maya tempels was dat ze zo gebouwd werden dat men goed de opkomst, de culminatie en de ondergang van bepaalde sterren kon observeren. Tegelijkertijd hielden ze de zon en de maan in de gaten, waardoor ze verduisteringen nauwkeurig konden voorspellen.


Pagina

14/18


ANW

De Duitse bibliothecaris Ernst Förstemann is degene die we voornamelijk moeten danken voor het ontcijferen van de kalender van de lange telling. Vanaf 1867 was hij werkzaam in de bibliotheek van Dresden. Het toeval wil dat deze bibliotheek in het bezit was van de belangrijkste van alle Mayadocumenten, de Dresden-codex genaamd. In 1880 was hij begonnen aan een intensieve studie van deze codex en hij maakte een begin aan het vervaardigen van een nauwkeurige facsimile ervan. Dit is maar goed ook, want de originele codex liep in de Tweede Wereldoorlog ernstige waterschade op toen de wijnkelder waarin de codex was opgeslagen, werd gebombardeerd. Hij was de eerste die zag dat de Dresden-codex tabellen bevatte waarmee men verduisteringen kon voorspellen. Hij kwam er achter dat de Maya’s een twintigtallig systeem hanteerden, in plaats van een decimaal stelsel zoals wij. Ook kon hij aantonen dat de codex een Venustabel bevatte om de bewegingen van die planeet in haar ongeveer 584 durende cyclus te berekenen en maantabellen om mogelijke verduisteringen te kunnen berekenen. In andere woorden, hij kon laten zien dat de verscheidene tekeningen op de Mayatempels, die altijd van rechts naar links en van beneden naar boven waren geschreven, geen felgekleurde schilderingen met slechts historische waarde waren, maar in feite geniale werken. Hoewel hij de grootste raadsels van de codex had ontrafeld en deMaya dagnamen dateringen in de kalender van de lange telling in hun eigen context in de Dresden-codex kon lezen, kon hij deze dateringen nier verbinden met bekende data met bekende data in onze eigen Gregoriaanse kalender. De benodigdheden die hij nodig had om dit te kunnen doen, waren meer gegevens nodig en met name nauwkeuriger weergaven van de datainscripties die waren gevonden op Mayamonumenten. Aan het einde van de 19e eeuw werden slechts sporadisch pogingen gedaan om Mayamonumeten met inscripties te Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

15/18


ANW

fotograferen, dit kwam zo omdat deze monumenten ver uit elkaar lagen en vaak op moeilijk begaanbare plaatsen te vinden waren. Dit gebeurde pas toen Alfred Maudsley zijn uitvoerige onderzoek uitvoerde, kwam er eindelijk een samenvattend handboek beschikbaar voor andere onderzoekers waarin alle inscripties uitvoerig stonden beschreven. In de jaren hierop was er de Amerikaan Goodman die kritiek leverde op Förstemann door te zeggen dat de Maya’s speciale symbolen gebruikten om getallen op een andere manier aan te geven dan met de punten en strepen die zij normaal gesproken gebruikten. Dit kun je vergelijken met ons gebruik van Arabische cijfers, Romeinse letters en soms zelfs inkervingen. De Maya’s gebruikten dus gebruik méér dan een systeem om de dateringen in de kalender van de lange telling op te schrijven. In 1905 kwam Goodman echter met een artikel met een nog veel grotere invloed. Voordat dit artikel was gepubliceerd, was niemand in staat geweest om een verband te leggen tussen de data van de Maya’s en de data van onze eigen Gregoriaanse kalender. Door verbanden te leggen tussen meerdere bronnen die over de Maya’s hadden geschreven, was het mogelijk een volledige chronologie van de Mayabeschaving op te stellen. Na jaren genegeerd te zijn, was het uiteindelijk een van de invloedrijkste Mayadeskundigen Eric Thompson die Goodman’s chronologie, weliswaar met een verfijning van 3 dagen, overnam. Zo kwamen de eerder genoemde data vast te liggen. Dit zijn dus 13 augustus 3114 v.C. en 22 december 2012, waarbij de eerstgenoemde de 1edag van de grote cyclus, die bestaat uit 13 baktuns, en de laatstgenoemde de laatste dag van de grote cyclus is. Hedendaags maakt men gebruik van algebra om verduisteringen te voorzien, maar de Maya’s deden dit anders. Zij aten van zowel het empirische walletje als het theoretische walletje, zij maakten namelijk gebruik van waarnemingsastronomie én tabellen om voorspellingen te doen over de toekomst (de Maya’s dachten veel meer in cycli, zoals ik al eerder zei, dus waren ze eigenlijk meer bezig met de vraag op welk punt van de cyclus zij zich bevonden.). Deze voorspellingen waren belangrijk voor de Maya’s, maar even belangrijk of zelfs belangrijker voor de Maya’s was het gedrag van de planeet Venus. De Maya’s hielden zich kennelijk meer bezig met de gemiddelde cyclus die over langere perioden werd gemeten, meer dan dat ze zich bezig hielden met de dagelijkse bewegingen van de planeten. Een Venusjaar duurde 581 of 587 dagen, het gemiddelde laat zich makkelijk raden, namelijk 584 dagen. Dit Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

16/18


ANW

getal, en het veelvoud ervan natuurlijk, was van grote importantie voor de priesters die de kalender in de Dresden-codex hadden ontworpen. Wat nog vele malen interessant is, is dat er twee data in de codex zijn opgenomen waardoor het zogenaamde ‘supergetal’ 1.366.560 dagen is ontstaan. Dit getal verbindt het begin van de data genoemd in de Dresden-codex met die van het huidige tijdperk. De importantie van Venus voor de Maya’s blijkt maar weer eens uit het feit dat zij de dag waarop de planeet Venus volgens hen zou zijn geboren, oftewel voor het eerst was opgekomen, als begin van het huidige tijdperk. Dit getal verbindt een groot aantal cycli met elkaar: 260 x 5.256 (het aantal tzolkins) 365 x 3.744 (het aantal korte jaren) 584 x 2.340 (het aantal gemiddelde Venusperioden) 780 x 1.752 (het aantal gemiddelde Marsperioden) 18.980 x 72 (aantal Kalenderrondes of Azteekse Eeuwen) Als je de eerder genoemde cycli zou vergelijken met tandwielen, is 1.366.560 te vergelijken met het grote tandwiel dat hen allen verbindt. Een andere vergelijking zou kunnen zijn dat de verscheidene cycli als een soort wiskundige functies fungeren en dat zij in dit getal hun gemeenschappelijke factor hebben gevonden. Toen Maurice Cotterell over dit ‘supergetal’ hoorde, raakte hij zeer geïnteresseerd, omdat dit bijna gelijk is aan zijn ‘supergetal’, namelijk 1.366.040. Dit getal had hij gevonden in zijn onderzoek naar zonnevlekkencycli. Wat het hele gebeuren nog opvallender maakt, is dat het verschil tussen de beide getallen 520 dagen is: inderdaad, 2 tzolkins. Inca’s Algemeen

De Inca’s hielden de bewegingen van de hemel streng in de gaten, omdat ze geloofden dat die een voorspelling waren van hun lot. Incakeizers moedigden dit alleen maar aan, door zichzelf voor te stellen als een equivalent van de zon. Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

17/18


ANW

Via studies van verscheidene professoren kwam men tot de conclusie dat God de bestuurder was van de hemel én het noodlot op aarde. Die recht tegenover elkaar staan en gelijkwaardig zijn. Elk individueel mens dezelfde plaats op aarde als een ster in de hemel. Een groep sterren vormden op hun beurt weer een sterrenbeeld dat op aarde gelijkwaardig aan de verschillende volksstammen moet zijn. Dus geloofden de Inca’s dat als je de loop van de sterren en andere hemellichamen kende, je de toekomst op aarde zou kunnen voorspellen. Naast de Inca’s hadden de Egyptenaren naar men denkt eenzelfde soort beeld over aarde/hemel. Kijk op de hemel

De manier waarop de Inca’s de hemel bekeken is compleet anders hoe wij die in de hedendaagse samenleving bekijken. Dit heeft meerdere oorzaken: ⇒ De Inca’s woonden op een zodanige hoogte dat de hemel zoveel beter zichtbaar moest zijn dan nu. Bovendien was er in de 15 e en 16e eeuw nog helemaal niet zoveel vervuiling als nu, waardoor de sterren duidelijk zichtbaar moeten zijn geweest. De Inca hielden zich voornamelijk bezig met de zon, de maan, een een sterrengroep die men de Plejaden noemt. ⇒ De Inca’s vierden twee belangrijke feesten, die zij afhankelijk van de zon plaatsten in het jaar. Dit werd de solstitia of zonnewende genoemd: Capac Raymi en Inti Raymi, respectievelijk het midzomerfeest (december) en het midwinterfeest (juni). ⇒ De maan werd door de Inca’s gebruikt om hun kalender te kunnen uitleggen. Dit werd verder alleen door het volk gebruikt. ⇒ De cyclus van de maan en vooral volle maan werd gebruikt om de maanden vast te leggen. ⇒ De melkweg, ook wel Mayu genoemd, werd dus gezien als het evenbeeld van de aarde. De melkweg Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

18/18


ANW

Zoals eerder verteld, noemden de Inca’s hun melkweg het Mayu, wat ‘hemelse rivier’ betekende. Deze vormden een uitgangspunt voor vele dingen, waaronder ook kalender berekeningen vielen. Eén van de belangrijkste uitgangspunten was het Mayu voor de veranderingen die de Inca’s op aarde waarnamen. Zij brachten deze veranderingen in kaart en aan de hand daarvan werden de dagen, seizoenen vastgelegd. Als de bewegingen van de melkweg vanaf het zuidelijk halfrond gevolgd werden, zoals dus bijna altijd bij de Inca’s, dan werd deze opgedeeld in drie delen, namelijk ‘boven de Mayu, onder de Mayu en de Mayu zelf. Aan de hand van deze verdeling konden alle hemellichamen in kaart worden gebracht. Donkere wolken

Natuurlijk waren er, zoals je ooit zelf wel gezien hebt, grote ruimtes tussen de verschillende hemellichamen; deze noemden de Inca’s donkere wolken. Eens per jaar zijn deze donkere wolken erg goed zichtbaar in het Andes-gebergte en wel op 21 maart, het begin van de herfst, op het zuidelijk halfrond. De Inca’s noemden alle donkere wolken naar dieren en zagen ze als de bron waar alle dieren vandaan kwamen. Deze interpretatie van de hemel is uniek en daarom ook typerend voor de astronomie van de Inca’s. De Inca’s maakten aan de hand van de donkere wolken voorspellingen over het verloop van het volgende jaar. Ze konden bijvoorbeeld aan de donkere wolken zien of er veel regen ging vallen of niet. Wanneer de donkere wolken erg goed zichtbaar waren, was het bijna zeker dat de oogst ging mislukken, omdat er weinig regen zou vallen. Echter wanneer de wolken niet goed gevonden kunnen worden, zijn de Inca’s blij, want dan zal er veel regen vallen en dus zal de oogst goed lukken. De belangrijkste namen of diersoorten die de Inca’s aan de donkere wolken gaven waren de volwassen lama, de kleine lama, de vos, de patrijs, de pad en de slang. Hemellichamen

De Inca’s hadden een hoop belangrijke hemellichamen, vandaar dat enkel de Plejaden uitgebreid wordt toegelicht. De Plejaden werden door de Inca’s ook wel de Collica genoemd. Ze staan op een afstand van 380 lichtjaren van de aarde en het is een sterrenhoop die uit honderden sterren bestaat. Zij stelde Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

19/18


ANW

de bekende zeven Griekse zussen voor: Alcyone, Maia, Electra, Merope, Taygete, Celaeno en Sterope. Dit zijn allen dochters van Atlas en Pleione en in de Griekse mythen worden zij in sterren veranderd. De Plejaden speelden een grote rol bij het planten van de aardappelen. Jonge aardappelen hadden namelijk veel vocht nodig en wanneer er een dunne bewolking hing, zodat de Plejaden minder goed zichtbaar werden, was het de Inca’s duidelijk dat het regenseizoen later begon. Hierop reageerden zij dus door de aardappelen later te planten dan gepland, anders zouden zij namelijk niet genoeg vocht krijgen. Aan de hand van vele lichamen werden voorspellingen en berekeningen gedaan. Zo dachten ze bijvoorbeeld dat als de lama ’s nachts verdween, hij water ging drinken uit een rivier, zodat deze niet zo overstromen. Om deze reden gaven de Inca’s de zwarte lama’s weinig water in de droge periode, in de hoop dat de lama moest huilen, zodat er meer water op aarde zou komen. De kleine lama werd verbonden aan de regengod; ze dachten dat het zijn schaduw was.


Pagina

20/18


ANW

5. Invloed op de hedendaagse cultuur Het is misschien wel belangrijk om eerst even het verschil duidelijk te maken tussen twee begrippen die zo vaak door elkaar gehaald worden: astronomie en astrologie. Het verschil is heel simpel; astronomie is een ander woord voor sterrenkunde en astrologie is de kunst van het lezen van de sterren. In dit werkstuk moeten we ons richten op de invloed van de stand van de sterren op een samenleving, dus hier zijn zowel astronomie als astrologie van belang. De astronomie is namelijk vooral belangrijk als het om de puur technische kant gaat(de exacte stand van sterren, het berekenen van hun cycli enz.), terwijl de astrologie met behulp van de astronomische kennis belangrijk is als het om de interpretatie van de stand van de sterren gaat (horoscoop, toekomst voorspellen enz.) Omdat niet speciaal een van beide begrippen het belangrijkst is, zullen wij daartussen in het algemeen dus ook geen onderscheid maken in ons werkstuk. In tegenstelling tot alle oude culturen speelt de godsdienst in de moderne Westerse wereld een verwaarloosbaar kleine rol binnen de astrologie en astronomie. Desondanks spelen ook in onze samenleving de sterren en het heelal een grotere rol dan de meeste mensen in eerste instantie zouden denken. Dat komt vooral doordat het heelal ondanks alle moderne apparatuur en technieken een groot mysterie blijft. Vreemde gebeurtenissen worden dan ook vaak toegewezen aan buitenaardse invloeden. Daarbij kun je natuurlijk denken aan algemeen bekende dingen zoals graancirkels, UFO’s, vreemde wezens enz. Maar vrijwel alle grote raadselen van het leven worden verklaard, op de meest uiteenlopende wijzen, aan de hand van onbekende invloeden uit het heelal. Wat mensen zich ook voorstellen bij leven na de dood of een ‘hiernamaals’, niemand weet het zeker en het heeft bijna allemaal wel iets met het heelal te maken. Het is opvallend hoe vergevorderd de meeste oude culturen waren in hun kennis van de hemellichamen. Zoals al eerder is geschreven, konden bijvoorbeeld de Maya’s met hun beperkte technische kennis toch de stand van Venus 20000 jaar vooruit exact voorspellen. Hoeveel onderzoek er tegenwoordig ook in de ruimte is gedaan, men weet nog altijd maar een heel klein beetje in het geheel van het eindeloze heelal. Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

21/18


ANW

Dat neemt niet weg dat er natuurlijk enorm veel progressie is geboekt op het natuurtechnische gebied. Onze huidige kennis binnen de natuurkunde, scheikunde, wiskunde en sterrenkunde heeft er juist voor gezorgd dat de stand van de sterren veel minder invloed heeft op moderne godsdiensten. Dat is logisch, want terwijl men vroeger alles wat met het leven te maken had toeschreef aan goddelijke invloeden, kunnen we de meeste dingen nu theoretisch verklaren. Maar de stand van de hemellichamen, met name de zon en de maan, heeft wel degelijk invloed in onze samenleving. Alle sterren en planeten hebben hun eigen cycli. Als verschillende cycli samenvallen of als hemellichamen in een bepaalde positie tegenover elkaar komen te staan, kan dat gevolgen hebben voor het leven op aarde. Een simpel voorbeeld is een zonsverduistering; iedereen voelt hoe onheilspellend het is, wanneer er een zonsverduistering aan de gang is, de dieren het eerst. Maar het klimaat, het weer, de seizoenen; alles wordt bepaald door de stand van vooral de zon ten opzichte van de aarde. De invloed van de stand van de sterren is dus zeker heel groot, maar in onze westerse samenleving staan de meeste mensen er niet bij stil. Het belang van de stand van de sterren is in die zin niet meer zo groot in de westerse wereld. We hebben het bewust steeds over de westerse cultuur, want in veel andere landen met hele andere godsdiensten spelen de sterren nog wel een zeer belangrijke rol in het dagelijks leven. In veel culturen worden hemellichamen nog altijd vereerd als goden.


Pagina

22/18


ANW

6. Conclusie We hebben nu de invloeden op de drie oude culturen en de hedendaagse cultuur behandeld, zodat we deze kunnen vergelijken en tot een conclusie kunnen komen. Als we de invloed van de stand van de sterren op het dagelijks leven van de drie Amerikaanse volkeren vergelijken met die op de hedendaagse westerse cultuur, valt onmiddellijk op dat die invloed sterk is veranderd en ook in zekere zin is verminderd. Natuurlijk hebben alle volkeren op deze aarde geleefd en dus is de invloed theoretisch gezien precies hetzelfde. Maar de beleving van die invloed verschilt sterk. Het is inmiddels wel duidelijk dat de godsdienst een zeer grote rol speelde in de beleving van de stand van de sterren bij de oude volkeren. Daarbij moet je je voorstellen dat die mensen op een compleet andere manier in het leven stonden als wij nu. Iedere dag was in feite een overlevingsstrijd van de mensen, ondanks de welvarendheid van hun volk. Het natuurgeweld was extreem in de gebieden waar ze leefden en hun leven hing geheel van de natuur af. In die tijd was natuurlijk ook de kennis van de mensen op het natuurtechische vlak vele malen kleiner dan nu. Deze omstandigheden bij elkaar zorgden ervoor dat de mensen alle onverklaarbare dingen van de natuur en het leven verklaarden door middel van goden. En omdat het belang van de natuur zo groot was voor hun bestaan, vereerden ze die goden en stond hun hele cultuur in het teken van het gunstig stemmen van de goden en het vereren van de natuur. In onze moderne maatschappij is dit alles moeilijk nog voor te stellen. Van een dagelijkse overlevingsstrijd is voor de meesten totaal geen sprake, laat staan het vereren van natuurgoden om het weer zo gunstig mogelijk te houden. Daarbij komt dat de huidige kennis dusdanig veel verder is dat de meeste raadselen van de natuur niet meer hoeven worden opgelost met behulp van goden. Over natuurgeweld hebben de meeste mensen ook niks te klagen in vergelijking met de Maya’s, Inca’s en Azteken, dus het is logisch dat de beleving van de invloed van stand van de sterren tegenwoordig heel anders is. Hoe vreemd het ook klinkt, met het bovengenoemde verschil in levensomstandigheden is vrijwel het enige grote verschil al genoemd. Er zijn Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

23/18


ANW

veel meer overeenkomsten binnen de beleving van die invloed dan verschillen! Dat is een groot compliment voor die oude volkeren, die met hun beperkte middelen en technische kennis toch al de meeste dingen zeer juist verklaarden en hadden gezien. Bij de Maya’s, Azteken en Inca’s is het opvallend hoe diepgaand hun besef van tijd en cyclische processen was. Door vanuit observatoria de bewegingen van de sterren eeuwenlang te bestuderen, hadden alle drie de volkeren een uitgebreide kennis verworven over die cycli en hadden ze zelf een maatschappij die beheerst was door een strakke jaartelling en allerlei andere tellingen en cycli. Ook met de moderne middelen in onze samenleving blijken al die cycli nog steeds juist te zijn. In veel opzichten heeft de wetenschap zelfs weinig toegevoegd aan de kennis van toen. Een merkwaardige uitzondering hierop is het feit dat de drie volkeren niet beseften dat ieder jaar net iets langer dan 365 dagen duurde: het fenomeen schrikkeljaar bestond nog niet. Het verschil dat hierdoor in tijdrekening en jaartelling werd opgebouwd was echter zo minimaal dat het nauwelijks merkbaar was. Voor onderzoekers wordt het hierdoor wel een stuk lastiger gemaakt om gebeurtenissen exact te dateren. Fenomenen als horoscoop en het voorspellen van de toekomst, zeg maar de astrologische kant van het verhaal, zijn ook heel goed vergelijkbaar tussen de moderne en oude cultuur. Het voorspellen van de toekomst, gebaseerd op de stand van de sterren, was bij de Maya’s, Inca’s en Azteken al heel belangrijk en werd op precies dezelfde manier gedaan als nu. Namelijk door ui te rekenen wanneer bepaalde cycli samenvielen. Verschillende hemellichamen werden met verschillende goden en gebeurtenissen geassocieerd en zo kon men de toekomst proberen te voorspellen. Met horoscopen is dat eigenlijk hetzelfde. Ook al zijn natuurlijk veel dingen niet letterlijk hetzelfde, men dacht bij de drie volkeren vroeger ook al wel dat de stand van de sterren bij iemands geboorte invloed had op zijn lot. Overigens speelde dat lot het sterkst een rol bij de Inca’s, die echt geloofden dat een mensenleven van te voren al door het lot bepaald was. Op dit gebied is trouwens een andere overeenkomst tussen vroeger en nu het veelvuldige bedrog. Het lezen van de sterren blijft immers altijd gissen naar de waarheid. Oskar Bles – Kasper Crolla – Rutger de Wit – David Bleeker – Sjoerd van Bekhoven | 5B

Pagina

24/18


ANW

In conclusie kunnen we zeggen dat het belangrijkste verschil van de Maya’s, Inca’s en Azteken met de moderne westerse wereld is dat de invloed van godsdienst vrijwel verdwenen is en dat de belangrijkheid voor de mens als individu en voor de cultuur duidelijk minder is geworden. Dit komt door een aantal oorzaken (die hierboven uitgelegd zijn). De grootste overeenkomst tussen de drie volkeren met nu is de uitgebreide tijdrekening en alles wat daarmee samenhangt. Tot slot kunnen we nog aangeven welke invloed we tegenwoordig als natuurwetenschappelijk beschouwen. Dat is heel simpel: alle verklaringen die met goden te maken hebben kunnen uiteraard niet als wetenschappelijk worden beschouwd. Alle invloeden die met tijdrekening te maken hebben, zijn daarentegen wel natuurwetenschappelijk, zeker aangezien die ideeën klopten en vergevorderd waren voor hun tijd.


Pagina

25/18


ANW

7. Discussie


Pagina

26/18


ANW

8. Logboek


Pagina

27/18


ANW

9. Literatuurlijst / Literatuurverwijzing Boeken

⇒ Ackroyd, P., 2004. De Maya’s, Inca’s en Azteken. Antwerpen, Standaard uitgeverij. ⇒ Burland en Forman, 1987. De Azteken. Weert, Phoenix. ⇒ Gruzinsky, S., 1988. De Azteken en hun beschaving. Antwerpen, Standaard uitgeverij. ⇒ Philips, Charles, 2006, Azteken & Maya’s. Sl, Veltman Uitgevers. Elektronische bronnen

⇒ Aztec. Beschikbaar op: http://en.wikipedia.org/wiki/Aztec


Pagina

28/18

Invloed van Sterren. In het oude rijk van de Inca s, de Maya s en de Azteken. Oskar Bles Kasper Crolla Rutger de Wit David Bleeker Sjoerd van Bekhoven

Recommend Documents