Investeren in integratie

Investeren in integratie

CDA Secretariaat Dr. Kuyperstraat 5 Postbus 30453 2500 GL Den Haag Tel.(070) 342 48 88 Fax (070) 364 34 17 E-mail: [email protected] (algemeen) [email protected]

Investeren in integratie

3

4

Inhoudsopgave

Brief van de partijvoorzitter

................................................................

6-7

Samenvatting en discussiestellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8-15 1. Het CDA-Integratiedebat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 2. Waarom de integratie is vastgelopen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8-9 3. Wat moet er nu gebeuren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.1 Integratie en de rechtsstaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9-10 3.2 Integratie en religie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10-11 3.3 Integratie en gezin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11-13 3.4 Integratie en de buurt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 3.5 Integratie en onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14-15 3.6 Integratie en werk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15-16 4. Slot: nu bent u aan zet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Bijlage I - Hoe kunt u meedoen?

...........................................................

17

Bijlage II - Leden van de Commissie van der Tak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

5

Den Haag, 14 juni 2003

Geachte mevrouw, mijnheer, Zoals u weet, maakt het CDA zich sterk voor een breed maatschappelijk debat over waarden en normen. Een van de punten die daarin zeker aan de orde moet komen, is de integratie van migranten. Immers, in een pluriforme samenleving is het van groot belang dat er bindende waarden zijn die alle burg ers, ongeacht hun achtergrond, met elkaar delen. De tweede helft van 2003 wil het CDA daarom met u, onze leden, in discussie gaan over een aantal spanningsvelden rond de thema’s integratie en pluriformiteit. Wij willen bijvoorbeeld weten hoe u denkt over de volgende kwesties: 6

- Hoe kunnen we de maatschappelijke deelname van nieuwkomers bevorderen? - Wat valt er op dat punt in uw buurt te doen? - Wat betekent de groei van de islam voor de rechtsstaat? - Bevorderen migrantenorganisaties de integratie of juist niet? - Hoe gaan we om met het verschijnsel van witte en zwarte scholen? - Wanneer is iemand daadwerkelijk ingeburgerd? Het afgelopen jaar heeft het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA al het nodige voorwerk voor deze discussie verricht. Er is een rapport geschreven,dat de aanzet vormt voor een christen-democratisch antwoord op integratievraagstukken. Een samenvatting van dit rapport Investeren in integratie. Reflecties rondom diversiteit en gemeenschappelijkheid en een aantal prikkelende stellingen vindt u verderop in deze discussienotitie. Het complete rapport kunt u bestellen bij het partijbureau of downloaden via www.cda.nl/integratie. Na de zomer zal een werkgroep onder leiding van Sjaak van der Tak (Rotterdams wethouder voor onder andere integratiebeleid) activitei-

ten organiseren die er garant voor zullen staan dat deze notitie breed besproken wordt en dat een en ander gaat uitmonden in beleidsvoorstellen voor de lokale en landelijke politiek. Uiteraard zullen we ook met migranten zelf en met hun organisaties in discussie gaan. Verderop in deze uitgave kunt u lezen wat we zoal van plan zijn en hoe u kunt meedoen. Respect, tolerantie en vrijheid van meningsuiting zijn kernwaarden in de Nederlandse cultuur. Iedereen die in dit land woont, heeft daar recht op, maar heeft ook de opdracht om deze kernwaarden in praktijk te brengen en te bewaken. In een pluriforme samenleving ligt daar een grote uitdaging. Wij doen dan ook een beroep op iedereen binnen onze partij om met ons het debat aan te gaan over dit belangrijke onderwerp. Met vriendelijke groet, 7 Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart Partijvoorzitter

Samenvatting en discussiestellingen

1. Het CDA-Integratiedebat De afgelopen decennia ging het politieke en maatschappelijke debat vooral over het verdienen en verdelen van geld. Het formuleren van morele uitgangspunten werd al snel als betutteling gezien en morele vraagstukken verdwenen van de politieke agenda. In de afgelopen jaren kwamen vele arbeidsmigranten uit vooral islamitische landen Nederland binnen. Onze samenleving werd een smeltkroes van culturen. Aanvankelijk maakten we ons daar weinig zorgen over: Nederland stond bekend als een tolerant land dat altijd schijnbaar moeiteloos grote groepen immigranten had weten op te nemen. Bovendien dacht iedereen, inclusief de immigranten zelf, dat arbeidsmigratie een tijdelijk verschijnsel was en dat de migranten op den duur weer naar hun eigen land zouden terugkeren. 8

Het pakte anders uit. De immigranten bleven en de integratie kwam nooit goed van de grond. Van lieverlee kwamen de verschillen met de eerdere immigratiegolven aan het licht: het cultuurverschil is groter, de binding met het herkomstland die vroeger door emigratie voorgoed verbroken werd - blijft nu intact.En tenslotte: doordat Nederland een stevig sociaal vangnet heeft, wordt er soms een te gering beroep gedaan op de zelfredzaamheid van de immigrant. Het treurige resultaat: de helft van de 850.000 huishoudens onder de armoedegrens is van allochtone herkomst. Sommige allochtonen zijn te laag opgeleid, spreken onvoldoende Nederlands en hebben een slechte uitgangspositie voor de arbeidsmarkt.

2. Waarom de integratie is vastgelopen In de discussie over integratie is het te lang alleen maar gegaan over sociaal-economische integratie: opleidingen en werk. De culturele integratie - het ontwikkelen van een gevoel van verbondenheid met de Nederlandse samenleving en haar kernwaarden - heeft nauwelijks aandacht gekregen en volgens het CDA is dat één van de redenen waarom de integratie van migranten niet goed van de grond is gekomen. Immers, - Integratie vereist dat er een gevoel van verbondenheid ontstaat met de nieuwe samenleving en haar kernwaarden, zoals de erkenning dat ieder mens uniek is; het recht om via eigen instellingen uitdrukking te geven aan ambities en levens-

overtuiging; de onverenigbaarheid van dwang en persoonlijk geloof en de gelijkwaardigheid van man en vrouw. - Er bestaat een spanningsveld tussen de kernwaarden van onze samenleving en bepaalde elementen uit de theocratische islamitische traditie (verbod op geloofsafvalligheid, positie van de vrouw).Daarover zullen we de discussie moeten aangaan; ervoor weglopen doet het probleem niet vanzelf verdwijnen.

3. Wat moet er nu gebeuren? Het CDA wil het bevorderen van culturele integratie hoog op de agenda zetten en daar gericht aan werken via de belangrijkste distributiekanalen van culturele waarden: het gezin, de school, de religie, de rechtsstaat en de buurt.

3.1 Integratie en de rechtsstaat Hoewel veruit de grootste groep migranten een plek heeft gevonden in de Nederlandse samenleving zijn er ook enkele incidenten rond zaken als het dragen van een gezichtssluier, de positie van de vrouw en eerwraak, waarbij bepaalde tradities of voorkeuren van een deel van de islamitische bevolking op gespannen voet staan met de beginselen van de rechtsstaat. Bent u het eens met deze stellingen?

1

1.

Kernwaarden van onze democratie als vrijheid, respect en tolerantie wegen zwaarder dan de v rijheid van meningsuiting. Organisaties die deze kernwaarden ondergraven, mogen dan ook verboden worden.

2.

Een permanente verblijfsvergunning wordt pas verstrekt als een bepaald niveau van inburgering is bereikt.

3.

Het verstrekken van een tijdelijke of permanente verblijfsvergunning gaat gepaard met een ceremonieel dat de kernwaarden van de Nederlandse samenleving tot uitdrukking brengt (waaronder het zingen van het Wilhelmus)

4.

Omdat het dragen van een gezichtssluier integratie in de weg staat, moet het dragen daarvan verboden worden.

5.

Wie kiest voor de Nederlandse nationaliteit kan er in principe geen andere (tweede) nationaliteit op na houden.

1. De discussiestellingen zijn onder meer gebaseerd op de aanbevelingen uit het rapport van het Wetenschappelijk Instituut,maar hebben niet de pretentie deze aanbevelingen weer te geven,noch om het CDA-standpunt te verwoorden!

9

6.

4 en 5 mei geven uiting aan respect voor mensen die tegen de verdrukking en onmenselijkheid in bleven strijden voor vrijheid en humaniteit.

7.

De overheid stelt als subsidievoorwaarde voor mogelijke festiviteiten dat de veelkleurigheid van onze samenleving nadrukkelijk naar voren komt.

8.

Integratie is emancipatie. Eigen instituties spelen daarbij een belangrijke rol. Er is dus helemaal niets mis met het ontstaan van een eigen (islamitische of hindoestaanse) zuil.

3.2 Integratie en religie

10

Volgens sommigen is religie, en zeker de islam, een hinderpaal op de weg naar integratie. Verban de godsdienst naar het privédomein, dan vallen de verschillen niet meer zo op en ontstaat er vanzelf een samenleving waarin meer gemeenschappelijkheid is, zo is dan de gedachte. Christen-democraten geloven daar niet in. Laten we verder niet vergeten dat de politieke en maatschappelijke opvattingen binnen de moslimgemeenschap zeer divers zijn. Veel moslims pleiten op basis van hun geloof voor democratie en vrijheidsrechten, ook op het gebied van de godsdienst.Ook de oproep uit de Koran om zich in te zetten voor sociale rechtvaardigheid biedt aanknopingspunten voor de ontwikkeling van een gemeenschappelijke visie rond sociale thema’s. Hier ligt dus een gouden kans om bruggen te slaan tussen religieuze waarden en om integratie tot stand te brengen. Het CDA is in een uitstekende positie om daarin het voortouw te nemen.

Bent u het eens met deze stellingen? 9.

Mensen verbonden door een religie of levensbeschouwing integreren makkelijker.

10. Het hebben van een godsdienst is de beste garantie voor vrijheid en tolerantie. 11. Het principe van scheiding van kerk en staat mag geen excuus zijn voor de overheid om geen gebruik van te maken van de know-how van de religieuze gemeenschappen. 12. Imams die in Nederland willen werken, moeten een opleiding krijgen die is aangepast aan de Nederlandse situatie. Ook de overheid heeft daarin een verantwoordelijkheid 13. Een moskee/migrantenkerk en een tempel zijn geen hindernis, maar juist een hulpmiddel bij de integratie van migranten. 14. In het openbare leven moet er meer aandacht komen voor religie en de verschillende uitingsvormen daar van (Te denken valt aan: het invoeren van een minuut stilte op alle scholen om kinderen te laten nadenken over levensvragen, één nationale Dag van Bezinning, één keer per jaar alle gebedshuizen openstellen voor iedereen). 15. De overheid moet nadrukkelijk niet in gesprek treden met organisaties of religieuze leiders die extreme of extremistische standpunten verkondigen.

3.3 Integratie en gezin In de ideale situatie vormt het gezin een van de plekken waar kinderen worden voorbereid op deelname aan de samenleving en om met cultuurverschillen leren om te gaan. Sommige migrantengezinnen hebben er moeite mee om een brug te slaan tussen hun eigen achtergrond en de Nederlandse samenleving. Als de ouders zélf nauwelijks aan de Nederlandse cultuur deelnemen, de taal slecht spreken of geen inzicht hebben in westerse waarden, of bepaalde aspecten daarvan (b.v. de dominante seksuele moraal en het individualisme) in feite afwijzen, dan zien we dat vaak terug in probleemgedrag bij de kinderen: leermoeilijkheden, vroegtijdig schoolverlaten, crimineel gedrag. Ook de gewoonte om een huwelijks-

11

partner uit het land van herkomst te halen en de veelal afhankelijke positie van vrouwen bemoeilijken het proces van integratie via het gezin.

12

Bent u het eens met deze stellingen? 16. Een partner die in het kader van gezinsvorming naar Nederland wil komen, moet minimaal 21 jaar oud zijn. 17. Het geven van kinderbijslag voor kinderen die buiten Nederland wonen, moet worden afgeschaft. 18. De functie van consultatiebureaus om mogelijke achterstanden bij kinderen tijdig te signaleren, moet worden versterkt. 19. De rol van ouders bij de opvoeding is fundamenteel. Hulpverlening moet ondersteunend zijn en niet de plaats van het gezin overnemen. 20. Ouders kunnen alleen dan hun kinderen voorbereiden op een goede plaats in de Nederlandse samenleving wanneer zij de Nederlandse taal machtig zijn. 21. Huwelijkspartners uit een land van he rkomst hebben pas na 3 jaar recht op een eigen verblijfsvergunning. Indien misbruik reden is voor ontbinding van het huwelijk binnen deze termijn dient de partner in aanmerking te komen voor een zelfstandige verblijfsvergunning.

22. Aan het overhalen van een huwelijkspartner uit het land van herkomst moeten eisen worden gesteld.

3.4 Integratie en de buurt Contact met mensen met dezelfde wortel, in de eigen straat vinden veel migranten prettig, maar in de praktijk blijken wijken met veel allochtonen (en dus ook vaak veel kansarmen) de integratie alleen maar te bemoeilijken: sociale achterstand en culturele afzondering gaan elkaar versterken. De afgelopen jaren is geprobeerd in de probleemwijken een gemengde bevolking te creëren door koopwoningen tussen de oudere huizen te zetten. Een groot succes is dit vooralsnog niet .G edwongen spreiding lijkt echter ook niet de oplossing. Dat idee botst met de vrijheid van woonplaatskeuze en ook met het verlangen te willen wonen tussen ‘gelijkgestemden’, of dat nu geloofsgenoten, mensen met kinderen, of mede-yuppen zijn. Bent u het eens met deze stellingen? 23. Oudkomers die werkloos zijn en kunnen werken, moeten door de gemeente verplicht naar werk worden geleid, ongeacht hun leeftijd. 24. Gemeenten en andere overheden gebruiken in hun communicatie met burgers consequent de Nederlandse (c.q. Friese) taal, behoudens situaties van overmacht. 25. Alleen allochtone zelforganisaties die integratie bevorderen, komen in aanmerking voor subsidiëring. 26. Nederlandse taal en inbur geringprogramma’s moeten ook via de lokale en regionale omroepen aangeboden worden. 27. Het slagen van de integratieopgave is alleen dan mogelijk als de Nederlanders zich openstellen voor de nieuwe Nederlanders. 28. Integratie begint bij ontmoeting. Dat kan de overheid niet afdwingen, maar wel stimuleren. Hoe kan de overheid dat stimuleren? Weet u geschikte voorbeelden?

13

3.5 Integratie en onderwijs Tussen de aanpassingsproblemen van sommige allochtone ouders en de schoolprestaties van de kinderen bestaat een duidelijk verband: kinderen van ouders die niet openstaan voor de Nederlandse samenleving en daar ook weinig kennis van hebben, hebben een veel grotere kans op achterstanden en schooluitval dan anderen. Taalachterstand is dus niet het enige probleem. Een tweede aandachtspunt is de vrijheid van onderwijs. Het CDA is de laatste die daaraan wil tornen. De school moet dezelfde waarden en normen van de ouders overdragen en zich oriënteren op het leven in de Nederlandse samenleving en op de kernwaarden van de rechtsstaat.

14

Bent u het eens met deze stellingen? 29. De kernwaarden (bijv. vrijheid, respect en tolerantie) van de rechtsstaat moeten in de inburgeringtrajecten en in het programma voor de nieuwkomers opgenomen worden. 30. Wie de Nederlandse nationaliteit wil aannemen, moet zich verplichten de kernwaarden van de Nederlandse samenleving te respecteren. 31. Moet er een apart vak komen over integratie of moet dit onderwerp gekoppeld worden aan maatschappijleer? 32. De huidige inburgeringscursussen functioneren onvoldoende (lange

wachtlijsten). Daarom wordt de monopoliepositie van Regionale Opleidingscentra afgeschaft. 33. Succesvolle migranten hebben een voorbeeldfunctie en vervullen een actieve en initiërende rol bij het stimuleren en motiveren van hun eigen groep om de opleiding (inburgeringcursus) af te ronden. 34. Er moet in het toekennen van extra gelden geen onderscheid gemaakt worden tussen “witte”en “zwarte” scholen, maar tussen scholen met en zonder achterstanden. 35. Zolang je witte ouders niet dwingt hun kinderen naar zwarte scholen te sturen, zullen deze scholen blijven achterlopen. 36. Als zich op een christelijke school een leerling meldt met voldoende capaciteiten, maar met een niet-christelijke identiteit, dan mag de school deze leerling niet weigeren.

3.6 Integratie en werk De werkloosheid onder migranten is nog steeds hoger dan onder de autochtone bevolking. Dertig tot veertig procent van de bijstandsgerechtigden in Nederland is migrant en ook in de WAO zijn migranten oververtegenwoordigd. Het beleid is te weinig eisend geweest, het ging teveel uit van het onvermogen van de migrant om zijn lot in eigen handen te nemen. We mogen aan migranten best eisen stellen, zeker als wij er als samenleving voor zorgen dat we ook iets te bieden hebben. Migranten mogen ook eisen aan ons stellen, als het bieden van kansen om te participeren. De overheid kan helpen door te streven naar een evenredige vertegenwoordiging van migranten in de personele samenstelling van bedrijven en instellingen. Bent u het eens met deze stellingen? 37. Als een migrantengezin een bijstandsuitkering geniet, moeten beide partners zich beschikbaar houden voor de arbeidsmarkt. 38. Wie zich aan de inbur gering onttrekt, wordt gekort op z’n uitkering als het gezin in een b ijstandssituatie terecht komt. 39. De niet-werkende partner moet ook een opleiding volgen, zodat hij of zij

15

later betaalde arbeid kan verrichten. Dit draagt bij aan hun onafhankelijkheid. 40. Werk is het beste middel tot integratie. De overheid zal als werkgever eerst zelf het goede voorbeeld moeten geven alvorens zij sociale partners iets voorschrijft. 41. Het bevorderen van doorstroming op de arbeidsmarkt dient prioriteit te krijgen in plaats van arbeidsparticipatie. 42. Positieve discriminatie leidt tot verkeerde effecten en moet daarom worden afgewezen

4. Slot: nu bent u aan zet

16

Nederland heeft inmiddels enige tientallen jaren ervaring met de instroom van nieuwkomers. We hebben een hele ontwikkeling doorgemaakt. Aanvankelijk dachten we dat de migranten wel weer terug zouden gaan naar hun land van herkomst. Toen hoopten we dat de integratie, met de komst van een nieuwe generatie, vanzelf tot stand zou komen. Vervolgens bedachten we dat migranten de taal moesten leren en kwamen er inburgeringscursussen.En nu komen we dan eindelijk bij de kern van de zaak: integratie kan pas met succes plaatsvinden als migranten de kernwaarden van hun nieuwe land integreren in hun eigen wereldbeschouwing. Uiteraard dient de samenleving hen hiertoe wel de kans te geven. Integratie is immers een wederkerig proces! Het CDA nodigt u uit om uw steentje bij te dragen aan het debat daarover. Bent u het met sommige stellingen uit deze notitie eens, of juist niet,laat het ons weten en doe mee aan een van de vele onderdelen van het CDA-integratiedebat.

Bijlage I. Het CDA integratiedebat 2003 Hoe u kunt meedoen • Het integratiedebat gaat van start in juli 2003 en loopt door tot het eind van he t jaar. Elke maand staat een ander thema centraal. De thema’s zijn: de rechtsstaat en religie, gezin, buurt en wijk, onderwijs en werk. • U kunt zich via [email protected] aanmelden als digitale deelnemer aan het debat. U krijgt dan vanaf september elke maand een digitale nieuwsbrief over de geplande activiteiten en de inmiddels bereikte resultaten. • Vanaf begin juli zullen op de website (www.cda.nl) elke maand stellingen geplaatst worden over het thema van de desb etreffende maand.U kunt daarop reageren en zo digitaal met andere CDA-ers in debat gaan. Zo willen we komen tot een landelijk digitaal debat. • De live debatten zullen verlopen via de lokale afdelingen. Deze afdelingen krijgen binnenkort een werkmap met aantrekkelijke werkvormen die de discussie kunnen verlevendigen en faciliteren. Verder krijgen zij een overzicht van organisaties die bij de lokale activiteiten kunnen worden ingeschakeld of uitgenodigd. • De uitkomsten van al deze debatten zullen uitmonden in een notitie met talrijke aanbevelingen. Deze zullen tijdens het voorjaarscongres van 2004 ter besluitvorming worden voorgelegd en zo hun weg vinden naar de Eerste - en Tweede Kamerfracties, de CDA-fracties in gemeente- en provinciale besturen en naar het nieuwe verkiezingsprogramma. • Via onze bladen en de website houden wij u op de hoogte van nieuws rond het integratiedebat.

Materiaal Het rapport Investeren in integratie. Reflecties rondom diversiteit en gemeenschappelijkheid kunt u bestellen bij het partijbureau of downloaden via www.cda.nl/integratie.

17

Bijlage II. Integratiecommissie: de Commissie Van der Tak Door het Partijbestuur is een Commissie in het leven geroepen om de brede discussie over integratie te begeleiden. Deze Commissie,die vernoemd is naar haar voorzitter, bestaat uit de volgende leden:

- Sjaak van der Tak, Rotterdam, wethouder en voorzitter Commissie - Osman Elmaci, Gorinchem, CDA-raadslid te Gorinchem - mevr. Kathleen Ferrier, Leusden,lid Tweede Kamer - mevr. Saliha Sahin, Tilburg, adjunct-Inspecteur Kennis bij de Inspectie van het Onderwijs - Peter Spierings, Den Haag, secretaris Commissie 18

- mevr. Mirjam Sterk, Utrecht, lid Tweede Kamer - Arnoud Strijbis, ’s Gravenzande, bestuursassistent wethouder Rotterdam - Ayhan Tonca, Apeldoorn, CDA-raadslid te Apeldoorn, voorzitter IOT - Jos Wienen, Katwijk, burgemeester en voorzitter Commissie Wetenschappelijk Instituut - mevr. Ans Willemse-van der Ploeg, Heiloo, voorzitter Landelijk Ouderenplatform