Investeerders op de energieladder?
Rotterdam 10 december 2015 Coby van der Linde
Plan • Twee CIEP studies over koolstofbel • Het internationale energiesysteem altijd in transitie
• De prikkels tot verandering: economie, technologie en overheidsbeleid • Waarom energie per CO2 uitstoot van belang is • Conclusie
Twee CIEP studies over ‘Carbon Bubble’
Transitie is dynamisch, gedreven door economie en technologie. De koolstofbel of het risico op het stranden of verminderen van waarde van fossiele energiebronnen heeft veel aandacht getrokken. Een centrale boodschap uit de studies is dat de rol van kolen zonder CCS of andere technologie om de CO2 uitstoot te verminderen, als de grootste bron van toekomstige emissies, urgent geadresseerd moet worden. Een dergelijk beleid schept ruimte/tijd voor fossiele brandstoffen met een hogere energy output per uitgestoten CO2 in de wereld energiemix.
Transities in het verleden •
•
•
Energy transities komen continu voor sinds de Industriële Revolutie: Grubler (2012): “Technological and associated institutional/organizational transformations in energy end-use are the fundamental drivers of historical energy transitions.” Deze transities betreffen verschuivingen in de relatieve aandelen van energiebronnen in de mix als gevolg van het introduceren van nieuwe bronnen. Op wereldschaal zijn de veranderingen langzaam, maar op nationaal of regionaal niveau kunnen veranderingen in de energiemix snel gaan (bijv. Frankrijk) Over het algemeen schuiven landen steeds hoger op de energieladder in de zin dat ze steeds meer gespecialiseerde energiebronnen gebruiken voor specifiek gebruik, zoals warmte, koeling, elektriciteit, mobiliteit). Deze energiebronnen stoten vaak minder CO2 per geconsumeerde energie uit, zijn efficiënter in gebruik en leveren meer comfort voor de consument.
Wereld energiemix 1800-2040 aandelen verschuiven, maar de totale vraag naar bepaalde energie blijft stijgen
Source: ExxonMobil 2030 Energy Outlook
Vraag naar olie vooral in transport (maar aandeel gas en elektriciteit groeien); elektriciteitsopwekking heeft meerdere energie bronnen (kolen, gas, nucleair, hydro, zon en wind); industrie ook (olie-diesel, gas en elektriciteit), maar ook kolen in staal en cement industrie
Chinese industriële groei periode
Binnenlandse energiebronnen zijn van groot belang in de samenstelling van nationale energiemixen • Overheden hebben meerdere redenen om binnenlandse bronnen te prefereren, nml. Voorzieningszekerheid, overheidsopbrengsten, betalingsbalans, werkgelegenheid en technologie. • Voorbeelden: Gas in Nederland en het Verenigd Koninkrijk Kolen in China, Duitsland en Polen Waterkracht in Zweden en Noorwegen Nucleair in Frankrijk, Zweden, Japan en Duitsland (tot 2002). Naast het hebben van eigen binnenlandse bronnen is de mogelijkheid om energie te transporteren en verhandelen van groot belang om vraag en aanbod met elkaar in evenwicht te brengen.
Primaire energie consumptie per regio in 2014 Percentage
BP Statistical Review of World Energy 2015 © BP p.l.c. 2015
Wereld fossiele energiereserves
Total remaining recoverable resources 3 050 years
Proven reserves Cumulative production to date
233 years 142 years 61 years
Coal
Natural gas
178 years 54 years
Oil
IEA, WEO 2013
Verwachte groei van energievraag in de wereld niet gehinderd door reserves maar meer door schaarste aan klimaatruimte (koolstofbudget)
Meeste olie en gasreserves eigendom (semi) staatsbedrijven, niet van beursgenoteerde bedrijven (zoals IOC’s)
Energy Policy Information Centre
Grondstoffen en energiebronnen niet statisch en vast Zimmermann: A functional theory on resources (1933, 1951);
“Resources are not, they become; they are not static but expand and contract in response to human wants and human actions” Grondstoffen/energiebronnen zijn niet louter een ‘bezitting’ maar zijn een complex systeem van stoffen, krachten, condities, relaties, instituties, beleid, e.d.; een sociaaleconomische construct
Schaarste is bijv. iets anders dan ‘op’ raken
Transitie • In de geschiedenis van transities speelt economie en technische innovatie een belangrijke rol, maar soms ook een samenloop van omstandigheden. • Overheden spelen een belangrijke rol in het steunen van fundamenteel onderzoek en het faciliteren van innovatie. • Markten en ondernemingen spelen een belangrijke rol in het verder ontwikkelen van energiewaardeketens en toepassingen. Zij verspreiden de technologie en toepassing naar nieuwe (geografische) markten en het ontwikkelen van industriële complexen, waardoor een lange expansiefase ontstaat.
Duitsland:Aandeel hernieuwbaar groeit
Source: Bundesministerium für Wirtschaft und Energie
• 2020 doel: 35% van de elektriciteitsmix en 18% van de energiemix • Op koers om doel te halen, maar …………..
Duitse CO2 emissies zijn vooral pre-2000 gedaald (door sluiting Oostduitse industrie)
1990-2013 1,18% per year
2013-2020 3,34% per year
Source: EEA and Umweltbundesambt
• •
Versnelling nodig vanaf 2013: -23,8% (2020 goal: -40% in vergelijking tot basisjaar) Kolen, zon en wind in de energiemix (terwijl nucleair sluit) is niet de beste combi om dit te bereiken
Waarom ‘energie per uitgestoten koolstof’ van belang is De G-8 landen heeft het koolstofbudget geïntroduceerd met het accepteren van de limitatie van klimaatverandering tot 20C in 2050 Discussie over fossiele energie viz. Niet-fossiel energie (carbontracker.org initiatief heeft veel invloed gehad op discussie gestrande eigendommen) en (theoretische) bijdrage over ‘energie per uitgestoten koolstof’ •
Binnen emissiebudget: – energie inhoud van kolen, olie, gas – Finale energie consumptie uit kolen, olie, gas
•
In praktijk: – Vier elektriciteitsopwekkingsscenarios die het IEA WEO 2014 nieuw policy scenario vraag (New Policies Scenario’s) bedienen – Emissies kolen en gas vergeleken
Carbon Tracker (carbontracker.org; belangrijk geweest in stimuleren discussie over gestrande bezittingenb presenteert het koolstof budget
Carbon Tracker zette de toon in het koolstofbel debat --uiteindelijk leidend tot tragedie van de horizon debat
Alternatieve presentatie, waarbij de energiebronnen naar ‘meeste energie per koolstof uitgestoten’ zijn gestapeld ipv. meeste CO2 uitstoot eerst; dit biedt een nieuw inzicht Global fossil fuel reserves
Gt CO2
3000
Coal
2000
1000 886
2000-2050
Already burnt 565
Remaining 0
Oil
Gas
2011-2050
2⁰C Global carbon budget
De omvang van de ‘bollen’ blijkt niet representatief voor omvang CO2 uitstoot, alleen de hoogte van belang
Geeft de indruk dat meer dan de helft van de fossiele energiereserves in de grond moeten blijven…?
En de alternatieve presentatie
Koolstofinhoud van totale gas reserves passen meer dan in het koolstofbudget…
Waarom energie per koolstof van belang is kg CO2 per GJ
MJ per kg CO2
120
20
100
15
80
10
60 40
5
20
0
0 Coal
Oil
Gas
Coal
Oil
Fossiele energiebronnen verschillen in: (CO2) emissies en energie. Samen bepalen ze: emissies per eenheid energie en energie per eenheid koolstof uitgestoten
Gas
Energie inhoud en energie output
• •
Energy content = energie (heat) dat vrijkomt bij complete verbranding Energy output = werkelijk hoeveelheid energie die wordt gebruikt, gemeten in de vorm van consumptie (e.g. elektriciteit, warmte, mobiliteit)
Belangrijk: energie inhoud wordt omgezet in energie output (uitgedrukt in finale energieconsumptie), daarbij is ook de omzettingstechnologie van belang
‘Energie per uitgestoten koolstof’ en energie inhoud
‘Energie per uitgestoten koolstof’ en energie inhoud
Ongeveer 60% meer energie inhoud van gas en olie dan van alleen kolen.
‘Energie per uitgestoten koolstof’ en finale energieconsumptie (output)
‘Energie per uitgestoten koolstof’ en finale energieconsumptie (output)
‘Energie per uitgestoten koolstof’ en finale energieconsumptie (output)
Gas levert meer energie op dan kolen
Hoe werkt het in de praktijk? • Beleidsmakers denken in termen van het bevredigen van de vraag en niet in termen van het optimaliseren van de energieproductie binnen het koolstofbudget. • Voor de energieportfolio ‘kiezen’ ze verschillende energiebronnen (bijv. Binnenlands beschikbare) en technologieën en als gevolg daarvan een koolstof per energie uitgestoten portfolio • Vier scenario's ter illustratie met een nadruk op de elektriciteitssector (waar transitie als het gemakkelijkst wordt gezien) – Significant voor emissies – relevante trade-off tussen brandstoffen
Vier scenario’s
IEA New Policies Scenario = ‘default’ • Coal-fired power: 33%-37% • Gas-fired power: 37%-47%
Using up-to-date technologies
Power generation solely with coal
Power generation solely with gas
• ASC coal plants: 45% • CCGT gas plants: 59%
Hoe kan de brandstoffenkeuze de timing van het bereiken van koolstofplafond beïnvloeden?
Emissies tot 2050 terwijl aan de elektriciteitsvraag wordt voldaan
Emissies tot 2050 terwijl aan de elektriciteitsvraag wordt voldaan
Emissies tot 2050 terwijl aan de elektriciteitsvraag wordt voldaan
Emissies tot 2050 terwijl aan de elektriciteitsvraag wordt voldaan
Emissies tot 2050 terwijl aan de elektriciteitsvraag wordt voldaan
De kleinste koolstofvoetafdruk door elektriciteit in moderne gascentrales op te wekken
Fossiele brandstoffen en conversie technologie verschillen • Van belang voor discussie, beleidsmakers en investeerders • Onder een beperkt koolstofbudget – Gas levert meer energie op dan kolen – Verschillende vormen van energiebronnen kunnen worden gebruikt en soorten vraag bediend (warmte, mobiliteit, industriële warmte, koeling)
• Voor vaste vraag – Gas geeft de meeste ‘extra tijd’ in het koolstofbudget in termen van transitie
Energie per uitgestoten koolstof doet er toe!
Hoe waarderen investeerders fossiele brandstoffen? Aandelen energiebedrijven
Wie zijn de grootste investeerders in olie, gas en kolen?
Conclusie • •
• • • • • • • •
Transities in het verleden vooral gedreven door economie en technologie Overheden spelen belangrijke rol in onderzoek en ontwikkeling en facilitering, maar transities die door overheden worden geïntroduceerd terwijl een andere energiebron nog volop in expansie is kunnen kostbaar en lang zijn. Een energie mix waarin hernieuwbaar met kolen (zonder CCS of andere technologie) wordt gecombineerd levert weinig reductie in uitstoot op en beperkt de uitstootruimte van andere landen in de toekomst als de de wereld binnen budget wil blijven. Ontwikkelingslanden, zoals India bijv., moeten nog op de energieladder klimmen. Klimaatverandering gaat om emissiereductie terwijl de discussie recent is verandert in een fossiele versus niet-fossiele discussie. Het verschuiven van de energiemix van meer energie per koolstof uitgestoten kan ruimte bieden in de komende jaren aan opkomende landen Investeerders wensen transparantie in informatie ten aanzien van het potentiele risico van het stranden van eigendommen. Investeerders worden kritischer ten aanzien van kolenindustrie zolang er geen oplossing is voor het koolstofuitstoten (diverse fondsen), de vraag is of dit structureel is daar de kolenmarkt al langer in mineur is. Olie- en gasinvesteringen worden omwille van de economische conditie momenteel kritisch bekeken, niet zozeer vanwege angst voor stranden van eigendommen. Het stranden van eigendommen is inherent aan allerlei ontwikkelingen in de economie en hoeft niet per se te maken hebben met het koolstofbudget of tragedie van de horizon. Onderzoek en ontwikkeling cruciaal om nieuwe energietechnologie en toepassingen naar de markt te brengen, in hernieuwbaar en fossiele energiebronnen
Nabrander: de Nederlandse energiebalans
Thank you! Publicaties: clingendaelenergy.com/publications
