Interviews met: +++ Special: Out of Storage. Ronald Goedemondt Theu Boermans Eugenie Jansen Stefan Brijs Ivo Janssen Mauro Pawlowski Han & Ted Noten

12

onafhankelijk maandblad | jaargang 5 | december 2011

zuiderlucht Interviews met: Ronald Goedemondt Theu Boermans Eugenie Jansen Stefan Brijs Ivo Janssen Mauro Pawlowski Han & Ted Noten Abdelkader Benali over Sidi El Karchi 2011: Een jaar in scherven

+++ Special: Out ofwww.zuiderlucht.eu Storage 1

december 2011

Cultuur is eten en drinken. Al voor E 4 wordt u gevoed.

eur t a on ! d d Worjuist nu

Beeldende kunst, geschiedenis & letteren, monumentenzorg, muziek & theater en natuurbehoud. Het Prins Bernhard Cultuurfonds zet zich in voor cultuur die u raakt. Al vanaf e 4 per maand wordt u gevoed. Ga naar www.cultuurfonds.nl.

2

www.zuiderlucht.eu

december 2011

December en januari MUZIEK 7.12 9.12 16.12 20.12 12.01 20.01

K’s Choice Baloji C-mine Jazz Night met Tulipa Ruiz, Ben Sluijs, Erik Vermeulen en LABtrio Soweto Gospel Choir Admiral Freebee (uitverkocht) Wim Mertens Ensemble

THEATER 3, 4, 5.12 KVS/Bruno Vanden Broecke Gij die mij niet ziet (3 en 4.12: uitverkocht) 9.12 ’t Arsenaal – Achter de wolken 10.12 Tutti Fratelli – Een lied 21.12 Circo Ripopolo – A Rovescio 9+ (uitverkocht) 11.01 Maarten Westra Hoekzema & Tom Struyf De verleiding… 25.01 Dood Paard - Freetown DANS 1.12 Marc Vanrunxt - Extraction 15.12 Faustin Linyekula/Studios Kabako – Le Cargo 20.01 Thomas Devens/Balsem - Bubble PREMIERE HUMOR 2.12 Nigel Williams – Working class hero 14.01 Iwein Segers – De comeback van Iwein Segers 28.01 Bart Cannaerts – Waar is Barry? LEZING/VORMING 5.12 Workshop NoorD’Izar 6, 13.12 Vegetarisch/biologisch/macrobiotisch koken met Cathérine Kools 12.12 De muze van… Lieve Blancquaert

Foto: Stijn Bollaert

NIEUW! AN APPOINTMENT WITH THE WATERBOYS 13.03.2012 EERSTE NAMEN C-MINE JAZZ FESTIVAL 2012 MIROSLAV VITOUS | TANIA MARIA | MULATU ASTATKE | LIZZ WRIGHT | SAM AMIDON TRIO | YUKO 13-14.04.2012

WWW.C-MINECULTUURCENTRUM.BE

3

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Sylvie Zijlmans DSM Office Sittard Until January 2012 The DSM Art Collection consists of contempory art, sculpture, photography, glass, ceramics and design. The core collection consists of 600 works of art by national and international artists.

www.dsm.com

4

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Inhoud

8

16

Ronald Goedemondt

11 Fons Geraets - Mijn zinnen

8

12

Theu Boermans

15 Emile Hollman - Raga

Cabaretier

16

Gitarist

Mauro Pawlowski

19 Duncan Liefferink - Bar Tabac 20

Han & Ted Noten

23 Cyrille Offermans - Bedevaartsoord Leidsekade

12

24

20

Stefan Brijs

Theatermaker

27 An Olaerts - Het jaar van de sci fi 28

Ontwerper

Eugenie Jansen

31 Wido Smeets - God de schrijver

20 Bestuurder

30

Wat was in…. november

32

Ivo Janssen

34 Paul van der Steen - Roestvorming 35 38

24

Abdelkader Benali over Sidi El Karchi Schrijver

ZL-cultuuragenda

Special 32

28

Out of Storage

Filmmaakster

Pianist

3 ‘Verdubbel het cultuurbudget’ 5 Tijdelijk verblijf: het museum van de 21e eeuw 4 Er staat hier gewoon ’n raam open 8 Voor en door barbaren 10 Niet aanraken!

35

Cover: Ted Noten (zie pagina 20) foto Perry Schrijvers Tentoonstelling

Kunstenaar

5

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Nummer:

227

Out of Storage, Destrøy/Design

Naam: Titel:

Cruz, Angela, de la Flat

Titel: Out of Storage Provisoire & Définitif Adres: Timmerfabriek, Boschstraat 7-9, 6211 AS Maastricht www.outofstorage.nl Betreft: Grootste tijdelijke kunstmuseum in Europa Org.: Marres Projects Datum: verlengd t/m 12 februari 2012 Open: wo t/m zo 11.00 – 17.00 In de gerenoveerde Timmerfabriek in Maastricht is de bijzondere internationale tentoonstelling Out of Storage te zien. Honderden topkunstwerken uit de collectie van het Franse FRAC Nord-Pas de Calais verhuizen tijdelijk naar Maastricht: werk van Andy Warhol, Christian Boltanski, Gerhard Richter, Javier Tellez, naast Erik van Lieshout, Deimantas Narkivicius, Taryn Simon en General Idea. Veel van de werken zijn nu gewisseld. Nu te zien: Destrøy/Design met designobjecten waarmee de relatie tussen design en kunst aan de orde wordt gesteld. De meeste van deze kunstwerken zijn nooit eerder in Nederland te zien geweest. De Timmerfabriek maakt deel uit van het complex van de wereldberoemde Sphinx aardewerkfabriek. Provisoire & Définitif is het evenementenprogramma van Out of Storage dat met educatieve projecten, onderzoek, workshops, debatten, lezingen en performances reflecteert op het instituut museum.

HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG

S

UF FOTO KIM RO

OVERAL TE VINDEN!

WWW.HKLIMBURG.NL/TONEEL

OM IN DE KERSTSTEMMING TE KOMEN:

SCROOGE

MIMEVOORSTELLING VAN DÖNCI BÁNKI

22 EN 23 DECEMBER, 20.00 UUR STADSSCHOUWBURG SITTARD-GELEEN WWW.LFATONEEL.NL

6

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Zonder subsidie

Heukelom Verbeek landschapsarchitectuur

T

wee maanden geleden brachten we ons vijftigste nummer uit. Een mijlpaal die me was ontschoten, er had natuurlijk een gouden kransje met 50 op de cover moeten staan. Daarvoor is het nu te laat. Een terugblik dan maar? Och, dat doen we in maart 2012 wel, als we vijf jaar bestaan. Dan zullen we ook vooruitblikken, naar een toekomst die voor ons allen met de dag minder vanzelfsprekend wordt. Dat blijkt ook uit een brandbrief van kunsten cultuurtijdschriften aan staatssecretaris Zijlstra, die hen vanaf 2013 niet meer wil subsidiëren. Vooraf: we hebben die brief niet ondertekend. Omdat ons niets is gevraagd (Amsterdam ligt veel verder van Maastricht dan omgekeerd), en omdat het ons niet aangaat. Wij werken namelijk zonder subsidie. Dat is niet evident. Veel mensen gaan ervan uit, zo heb ik gemerkt, dat Zuiderlucht een gesubsidieerd blad is. Er zijn er zelfs die dat met overgave rondbazuinen. Waarom? Geen idee. Misschien omdat ze denken dat álles in de cultuursector gesubsidieerd wordt (wat onzin is), en daarmee wij dus ook, en dat we mooi-weerspelers zijn die elk jaar bij een of andere overheid hun handje ophouden. Misschien is het een indirecte manier van prijzen: dat het bijna ongelooflijk is dat we een gratis blad maken zonder subsidie. Wie weet. Dit decembernummer is traditioneel gevuld met interviews, voorzien van prachtige fotografie door Perry Schrijvers. Deze keer met kunstenaars die zijn uitgevlogen om hun droom te volgen: in het theater, in de bioscoop, in het museum, op het concertpodium, achter de laptop. Ze hebben hun talent verzilverd, zonder hun land van herkomst te vergeten. Uit de mond van regisseur Theu Boermans: “Je kunt de theaterman wel uit Limburg halen, maar Limburg niet uit de theaterman.” Onlangs hoorde ik van een gezelschap dat na een bezoek aan de tentoonstelling Out of Storage (zie de special bij dit nummer) in een discussie verzeilde over de vraag of de betrokken kunstenaars hun niet altijd even makkelijk te ontrafelen werk ook gemaakt zouden hebben als ze geen subsidie hadden gehad. Dat is inmiddels het niveau van een debat dat vooral is gebaseerd op stemmingmakerij. Een tegengeluid dan maar: de mij bekende kunstenaars die dit jaar hun basisbeurs zijn kwijtgeraakt, beunen inmiddels bij als barman, kamermeisje, timmerman of wat dies mee zij – en maken nog exact dezelfde kunst als vóór Zijlstra. Dat is wat we u en onszelf in onze dolgedraaide wereld toewensen: een onverstoorbaar 2012.

WIDO SMEETS hoofdredacteur [email protected]

7

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Ronald Goedemondt: “Zonder kwetsbaarheid is er alleen dat belerende vingertje.” foto Perry Schrijvers

8

www.zuiderlucht.eu

december 2011

De wraak op vroeger Als ervaringsdeskundige weet Ronald Goedemondt bijna zeker dat Geert Wilders vroeger flink gepest werd. “Het verklaart waarom hij alles zo buiten zichzelf zoekt.” Bij de cabaretier werd humor het overlevingsmechanisme. “Ik zette mezelf te kakken. Dan was ik in elk geval eerder dan de pester.” door Paul van der Steen

“Bewijzen dat ik grappig kon zijn. Daar was ik in het begin van mijn carrière erg mee bezig. En voor mezelf aantonen dat ik zelfvertrouwen mocht hebben als ik op een podium stond. Geen goede beweegredenen om voorstellingen te maken, want je vraagt mensen om iets voor jou op te lossen.” In zijn beginjaren op het podium leerde cabaretier Ronald Goedemondt vooral om te vertrouwen op zichzelf. “Als ik nu eens ergens sta waar het helemaal stil blijft, weet ik dat het toch oké is. Omdat ik achter mijn verhaal sta. Toeschouwers lijken op honden en baby’s. Ze voelen jouw energie aan.” Ronald Goedemondt (1975) werd – zoals opmerkelijk veel artiesten en

Bible Belt een soort Comedy Belt ligt. Goedemondt: “Misschien heeft het met het katholicisme te maken. Want het gereformeerde werkt echt niet met humor. In het katholicisme zit een heel groot schuldgevoel ingebouwd, een gevoel voor slachtofferschap, met als tegenhanger ingebouwde feesten en excessen. Vasten en carnaval als een soort yin en yang. Die combinatie werkt heel goed voor humor. Want bij een grap heb je altijd een slachtoffer nodig. Dat kan een mens zijn, een instantie of een gedachte die iedereen accepteert als waar. En een verrassing. En als er dan ook nog eens waarheid in zit, heb je een erg goede grap.” Met prekerig cabaret heeft Goedemondt weinig op. “Naar de meeste

Ronald Goedemondt: ‘Bij vileine opmerkingen werd ik in elkaar gebeukt.’ kunstenaars - geboren in het NoordLimburgse Tegelen. Als kind verhuisde hij naar de regio Eindhoven. Aan de klankkleur waarmee hij spreekt, is dat nog altijd goed te horen. Dat geluid wegpoetsen zou voelen als verraad aan zichzelf. “Laatst sprak ik in Amsterdam iemand met een keiharde g. Bleek ze uit Limburg te komen. Ik vroeg: ‘Waarom praat je zo?’ Vanaf het moment dat ze met zuidelijker tongval ging praten, was er veel meer contact en werd het opeens een heel fijn gesprek.” In cabaretland spreken veel toppers met een zachte g: Theo Maassen, Hans Teeuwen, Marc-Marie Huijbregts. Alsof er honderd kilometer onder de

9

collega’s met die stijl kan ik niet zo lang kijken en luisteren. Of ze moeten het op een heel slimme manier doen en het op zichzelf betrekken. Meestal mis ik de kwetsbaarheid. Die is nodig om een band met iemand op te kunnen bouwen. Zonder kwetsbaarheid is er alleen dat belerende vingertje.” Mede dankzij zijn zuidelijke wortels wist de alweer jaren in Amsterdam wonende Goedemondt vorig jaar in de VARA-oudejaarsshow Gedoog, hoop en liefde een overtuigende Geert Wilders neer te zetten. Anders dan cabaretiers van boven de rivieren zocht hij het niet in een overdreven zachte g. Hij nam een loopje met de cliché-uitdrukkingen van

de PVV-leider (“Wat hebben gewone, hard werkende Nederlanders hieraan?”, en: “U moet toch ter plekke knettergek zijn geworden als u denkt dat u hiermee weg zou komen.”) Goedemondt: “Iemand vangen in wat-ie zegt en hoeie dat zegt, daar gaat het om. Wilders doet zijn best om Algemeen Beschaafd Nederlands te spreken. Niet per se met een harde g, want hij accepteert wel dat hij met een zachte g spreekt. Maar het Venlose zit hem in wat anders. Een Brabander zou zeggen: da vin ik. Een ABN-sprekende persoon zou zeggen: dat vind ik. Wilders zegt dat: dat vindik. Die d wordt aan die ik geplakt. Dat doen veel Limburgers als woorden met een d eindigen er volgt daarna een klinker. Dat kan hij niet onderdrukken. Let er maar eens op als hij praat. De toon gaat ook omhoog richting einde van de zin. Dat soort subtiliteiten eruit lichten, vind ik mooi.” De hoogste vorm van cabaret is volgens Goedemondt “een mooi samenspel tussen techniek en het loslaten van controle. Op een gegeven moment heb je het voorbereidend werk gedaan. Dan is het aan de goden. Als je daar onbevangen mee kunt omgaan, kom je toe aan je beste werk. Spelen in het moment.” Om die puurheid te bewaken speelt hij sinds zijn burn-out van begin vorig jaar niet meer vijf avonden per week, maar hooguit drie. En hij blijft zijn oerbron, het stand-uppen opzoeken. “De ultieme remedie tegen het krijgen van een dikke kop. Spelen op zo’n klein podium is eerlijker. Het krediet vanwege je bekendheid is beperkter. Het maakt meteen duidelijk hoe grappig je verhaal is. Als ik daarna naar het theater ga, dan sta ik daar anders: met de wetenschap dat ik voor een dronken voetbalteam, zestienjarige meisjes en Japanse toeristen

www.zuiderlucht.eu

heb gestaan. De meerwaarde van theater is dat een voorstelling meer diepte kan krijgen: met trage stukken, meer ruimte, graploze gedeelten. Mijn theatervorm lijkt nog erg op het stand-uppen. Heel Spartaans, alleen een microfoon en een kruk, dat blijkt heel goed bij mij te passen. Ook omdat er dan heel veel aan de verbeelding van mensen wordt overgelaten. Daar kan ik dan lekker mee kloten en spelen. Toeschouwers bedenken zelf decors die ik zelf helemaal niet kan betalen. En die wisselen ook heel snel in die hoofden. Geweldig!”

Goedemondt zoekt het in zijn huidige voorstelling veel in de absurditeit van het alledaagse. Het verst daarin gaat hij tijdens een passage waarin hij lang doorgaat over de zelden werkende lipjes waarmee je verpakkingen kunt openen. “Fliepeltjes”, noemt hij ze. “Op dat stuk ben ik echt heel erg trots. Dat vind ik een soort overwinning. Omdat het zo niksig is. Op dat soort momenten moet ik wel eens op een heel positieve manier aan Toon Hermans denken. Soms denk ik dat hij dat ook wel een leuk stukje had gevonden. Dan zie je wel een beetje de erfenis van Toon, bijvoorbeeld die sketch waarin hij zijn tennisracket laat halen.” Zijn programma Binnen de lijntjes, inmiddels het tweede seizoen ingegaan, werd dit jaar genomineerd voor de Poelifinario, de belangrijkste cabaretprijs. “De titel Binnen de lijntjes heb ik gekozen omdat ik er meteen jeuk bij krijg. Ik voel er een onderdrukking van gevoel bij, die kennelijk een soort thema is geweest in mijn verleden, waardoor ik meteen zin krijg om van alles te vertellen en heel expressief bezig te zijn. Er zit een passage in Binnen de lijntjes waarin ik zeg dat ik het háát als mensen zeggen: ‘Alles is al eens een keer gedaan. Doe geen moeite.’ Dat >>

december 2011

Tout Maastricht + Euregio Maas-Rijn op weg naar Culturele Hoofdstad 2018. www.via2018.eu

MUZIEKODROOM

WO 15.2.2012 GAVIN FRIDAY

IR

DEUREN 20:00U – MUZIEKODROOM ZAAL – VVK € 25,00 MUZIEKODROOM, BOOTSTRAAT 9, 3500 HASSELT – B

WWW.MUZIEKODROOM.BE

in de donkere dagen

17 dec t/m 22 jan

17 dec t/m 22 jan

t/m 29 jan

11, 14, 17 en 18 dec

13 dec

04 jan

Salon parkstad

muzikale wereldkerst

a casa como convém

jazz in schunck

aad de haas in woord en beeld

the polar express kinderfilm (AL)

bongerd 18 heerlen www.schunck.nl

10

www.zuiderlucht.eu

december 2011

‘In het katholicisme zit een groot schuldgevoel, en een gevoel voor slachtofferschap.’

komt echt uit mijn tenen. Als ik het heb over binnen de lijntjes blijven, dan gaat dat over een breed soort gezapigheid, het zich schikken voor de gemene deler en

een soort nivellerend wij-zijn-allemaalhetzelfde-denken. Daar vloeit ook zo’n gedachte uit voort als: doe geen moeite om iets te bedenken. Daar word ik

knettergek van. Als ik dat op het podium uitschreeuw, meen ik dat echt. Het is een van mijn grootste motivaties om op een podium te gaan staan.” Ook de uithaal naar de jongens die hem, klein ventje, zoon van een Nederlandse vader en een Siciliaanse moeder, op de middelbare school het hardst pesten komt uit zijn binnenste. “Tommie en William Konings. Ik noem ze met naam en toenaam. In de theaters. Straks ook op tv. ‘Wie is dat?’, zullen ze denken. Ze zijn me al lang vergeten, maar ze zullen het godverdomme weten. Dit is mijn wraak voor alles wat er vroeger is misgegaan. In mijn ervaring was het echt heel heftig.” Als ervaringsdeskundige weet hij ook bijna zeker dat Wilders vroeger flink gepest moet zijn. “Het verklaart waarom hij alles zo buiten zichzelf zoekt. Bij mij werd humor het overlevingsmechanisme. Ik zette mezelf te kakken. Dan was ik in elk geval eerder dan die pester. Ik draaide het wel eens om, hoor. Dan hing ik de clown uit ten koste van anderen. Maar als ik al te vileine opmerkingen maakte, werd ik in elkaar gebeukt. Zo werd me duidelijk gemaakt dat ik mijn bek moest houden.” Zijn keuze voor het cabaret volledig

Binnen de lijntjes van Ronald Goedemondt, 26 januari Theater aan het Vrijthof Maastricht, 27 maart De Maaspoort Venlo. www.ronaldgoedemondt.nl

2011

Mijn zinnen

een jaar in scherven

Hij voelde de misselijkheid opkomen, rende de binnenplaats op en gaf over op een dwergpalm. (Michel Houellebecq, De kaart en het gebied) Hoe meer ik naar de bedding van de rivier keek, naar de Causse de Blandas en de bergen in de verte, hoe meer ik me realiseerde wat ik eigenlijk al wist dat vergeleken met de ouderdom, de schoonheid en de macht van die rotsen politiek een volstrekt onbeduidend onderwerp was. (Ian McEwan, Zwarte honden) Vruchtbaar, wist ik, was alleen het gecontroleerde exces. (Cyrille Offermans, Dood van een leraar) Na de broekrok is een hoofd vol henna de belangrijkste oorzaak van lusteloosheid bij middelbare mannen. (Midas Dekkers, Rood)

11

terugvoeren op het pestverleden, gaat hem te ver. “Ik ben gewoon verliefd op de grap. Sinds mijn tiende wilde ik komiek worden. Al zal ik toen nog acteur gezegd hebben, want mijn helden waren filmacteurs of komieken in films. Niks mooiers dan lachen en lachen met mensen. De meest intieme momenten met mijn familie waren als we samen konden lachen aan de keukentafel. Als ik iets nastreef met mijn publiek, dan is het dat gevoel. De macht om mensen te sturen in die lach is ook mooi, een zaal vol publiek aan een touwtje hebben. Maar het ultieme van dit vak is dat je het heel, héél klein kunt maken. Dat je het met negenhonderd man kunt hebben over een fliepeltje en dat ze daar nog in meegaan ook. Dan kun je mij naar huis dragen. Dat is toch fantastisch! De ultieme wraak op de volwassenen! Wat doe jij voor werk? Ik zit in de IT. En jij? Ik heb het met negenhonderd mensen over fliepeltjes.”

De droom van Schönberg, dat de postbode op straat twaalf-tonige muziek zou fluiten, is op een perverse manier bewaarheid geworden: de postbode is er, hij is geen nazi, hij fluit, alleen is de muziek die van Vodafone. (Alessandro Baricco, De barbaren) Ergens, in de verte, ver in de verte, in de verste verten der verten, liggen de Amandelen. (Emile Hollman, Zilver & Antraciet) En het zal gezien worden hoe de engelen ons wassen tot wij wederom jong en schoon zijn, en ons rijstepap voeren met zilveren lepels. (Gerard Reve, Het Boek Van Violet En Dood) FONS GERAETS

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Hofnar en moralist Theu Boermans, kersverse artistiek leider van het Nationale Toneel, heeft het stervensdruk nu hij met Shakespeares Midzomernachtdroom door het land trekt. Hij omschrijft de situatie als ‘verkeerschaos’, maar trekt toch tijd uit voor een interview met Zuiderlucht. “Je kan de theatermaker wel uit Limburg halen, maar Limburg nooit uit de theatermaker.” door Annette Embrechts Hij kent ze nog allemaal uit zijn hoofd. De liedjes van zijn vader, Frans Boermans, naar wie in Venlo een theater is vernoemd: Och waas ik maar beej mooder thoès gebleve en As de sterre doa boave stroale. Succesvolle carnavalskrakers die door mensen als Johnny Hoes en Huub Stapel tot nationale hits werden gemaakt. “Weet je,” zegt Theu Boermans, “dat mijn vader ook een briljante vertaling van Shakespeares Midzomernachtdroom in het Venloos heeft geschreven? Ik heb die daar nog ooit geregisseerd, bij de Venlose revue, waar ik ooit als jong regisseurtje ben begonnen. Hij bleef dicht bij Shakespeare en maakte prachtige verwijzingen naar de streek. Met zinnen als ‘In ut Joamerdal / doa is ut idderen oavund kebuiterkesbal.’ Inmiddels heeft Boermans het beroemde blijspel opnieuw aan close reading onderworpen, om het bij zijn nieuwe thuis, het Nationale Toneel in Den Haag, als een ‘bittere komedie’ te regisseren voor de grote zaal. Voor Midzomernachtdroom werkt Boermans met een mix van topacteurs als Ariane Schluter, Stefan de Walle en Pierre Bokma en jonge talenten als Anniek Pheifer, Jeroen Spitzenberger en Bracha van Doesburgh. Maar wat moet Theu Boermans (Venlo, 1950) met zo’n bekende, nogal doldwaze komedie over de liefde, met hof- en bosscènes, mannen die ezels worden en uit de hand lopende amoureuze ontmoetingen? Als regisseur bij De Trust maakte Boermans juist jarenlang furore met zijn introductie van het rauwe, moderne repertoire van Werner Schwab, Gustav Ernst en Mark Ravenhill - over de grimmigheid van het leven – , met tragedies van Shakespeare, zoals Hamlet, en met Tsjechovs melancholische De Meeuw.

12

Boermans: “Ik vind dat een gezelschap als het Nationale Toneel wereldrepertoire moet spelen en dat op actualiteitswaarde moet testen. Ook komedies. Mensen denken altijd dat ze zo’n stuk wel kennen, maar ik probeer opnieuw te ontdekken waar het over gaat. Voor mij is Midzomernachtdroom een bittere komedie over de liefde, over geliefden die met minimale inspanningen maximaal geluk proberen te scoren. We stellen ons veel voor van de liefde maar in de praktijk brengen we er weinig van terecht. Pijnlijk hoor,” zegt Boermans die eerlijk toegeeft dat wat dit betreft ook hem niets menselijks vreemd is. “Ik heb alle uithoeken en bewegingen van de liefde wel bezocht, ja.” Met als resultaat een zoon van dertig uit een eerste huwelijk, twee kinderen van 14 en 15 uit zijn relatie met filmregisseur Paula van der Oest en nu al acht jaar een dertig jaar jongere vriendin (geboren in Zuid-Limburg) die in Duitsland opera’s regisseert. In Boermans’ Midzomernachtdroom speelt Stefan de Walle hertog Theseus, die op het punt staat te trouwen met Hippolyta, koningin der amazones (Ariane Schluter). Beiden zijn – heel eigentijds – bekende Chief Executive Officers van grote, concurrerende bedrijven. Via een vijandige overname komt haar bedrijf in zijn handen, waarbij een huwelijk tot de ongeschreven voorwaarden behoort. Boermans: “Theseus ontdekt dat hij wel Hippolyta’s lichaam kan bezitten, maar niet haar ziel. Hun alter ego’s Oberon en Titania vechten in de bossen een nachtelijke strijd uit, die overdag tussen Theseus en Hippolyta sluimert. Kwelgeest Puck, die mensen betovert met een liefdesdrank, vertolkt in mijn versie het beschadigde kind dat slachtoffer is van alle gemarchandeer met de liefde.”

“Bij Shakespeare”, zegt Boermans, “gaat het altijd over de orde, die bedreigd wordt door wanorde en aan het eind weer moet worden hersteld. In tragedies zijn het de mannen die de orde verstieren, in komedies de vrouwen. In Midzomernachtdroom draait het daarom om het mysterie van vrouwelijke seksualiteit en dierlijk gedreven

succesvol bandje heeft gespeeld en gezongen, had hij nog nooit eerder een musical geregisseerd. Hij werd eerst gevraagd voor de scriptontwikkeling van de musical, samen met Edwin de Vries, maar eenmaal daaraan bezig, volgde de regie als vanzelf. Hij was toen, wegens het naar later bleek ondeugdelijk afserveren van zijn Theatercompagnie,

Theu Boermans over zijn ‘opvliegers’ om zich met onrecht te bemoeien hartstocht. En de verwoestende kracht daarvan.” In zijn enscenering pakt Boermans dan ook groots uit: werelden storten in en herrijzen weer wonderbaarlijk. Met stortregens van kurkdoppen. Een huzarenstukje in de grote zaal. Op een steenworp afstand van Den Haag, in de TheaterHangaar op Vliegveld Valkenburg bij Katwijk, draait een ander huzarenstukje van Boermans: de succesvolle musical Soldaat van Oranje met een publiek op een 360-gradendraaiende tribune en een cirkeldecor met panoramaview, filmprojecties, een scheurende motor en een venster op een heus vliegtuig. “Ik had niet verwacht dat Soldaat van Oranje zo’n succes zou worden. Blijkbaar zijn mensen op zoek naar onze gezamenlijke geschiedenis. De Tweede Wereldoorlog, met die patriottische terugkeer van Wilhelmina, zit nog in ons collectief bewustzijn. Ik hoor dat veel grootouders met hun kleinkinderen er naar toe gaan om te laten zien wat zij nog hebben meegemaakt.” Hoewel Boermans ooit, tijdens zijn eerste toneeljaren bij Toneelgroep Globe in Eindhoven, nog in een behoorlijk

www.zuiderlucht.eu

tijdelijk een “vrije vogel zonder concrete vooruitzichten”. De producenten van Soldaat van Oranje hadden eerst een Amerikaans concept voor ogen, naar de historische lotgevallen van verzetsheld en charmeur Erik Hazelhoff Roelfzema. “Het was iets van The Rebel and The Queen, maar veel te Amerikaans en te romantisch. Ik heb allerlei andere personages erin gebracht om het verhaal toneelmatiger, krachtiger en Nederlandser te maken.”

Wat Boermans vooral raakte was de impulsieve geest van Hazelhoff Roelfzema, die intuïtief zijn innerlijk kompas volgde. “In hoeverre hij een held was, daar spreek ik mij niet over uit. Maar ik herken mij wel in dat intuïtieve morele besef van hem. Dat je impulsief opstaat tegen onrechtvaardigheid en de consequenties niet overziet. Maar mochten die komen, je die wel aanvaardt.” Zonder zich met Hazelhoff Roelfzema te willen vergelijken, zegt Boermans zich ook geregeld wel eens op een vechtpartij te hebben gestort om slachtoffers te helpen. “Ik krijg geregeld opvliegers om mij met onrecht te bemoeien. Als ik >>

december 2011

Theu Boermans: “Ik heb waargemaakt wat mijn vader eigenlijk had willen doen.” foto Perry Schrijvers

13

www.zuiderlucht.eu

december 2011

LandschaP in PersPectieF nieuwe ideeën over Limburg en de euregio maas-rijn ontwikkeLd door internationaLe masterstudenten van de design academy eindhoven

t/m 6/1 2012 ‘Landschap in perspectief’ is onderdeeL van het meer jarige programma ‘Landschap’, een samenwerkings verband tussen provincie Limburg, marres, centrum voor contemporaine cuLtuur en naim/bureau europa.

ZATERDAG 17 DECEMB ER OM 19.00 UUR | LAAGLA NDTHE ATER SITTAR D De Meester van de Zwarte Molen wordt mede mogelijk gemaakt door: Kijkuit, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Provincie Limburg, VSBfonds, Norma Fonds, Janivo Stichting, Stichting FSI, Dagblad De Limburger en Stadsschouwburg Sittard-Geleen

gouvernement aan de maas, LimburgLaan 10, maastricht open: werkdagen 9-17.30 uur, gesLoten: 26 t/m 30/12 2011

WWW.HETLAAGLAND.NL

zui der lu cht vacature

Met andere ogen Een feestelijke terugblik op veertig jaar verzamelen

Live Atelier Elke week een andere kunstenaar in dialoog met collectie en publiek

Zuiderlucht zoekt creatief talent ter ondersteuning van de bestaande commerciële afdeling.

Werken bij Zuiderlucht doe je op freelance basis, met een optimale vrijheid om projecten eigen kleur en invulling te geven.

Museum van Bommel van Dam, Venlo 22-09-2011 t/m 15-01-2012

www.vanbommelvandam.nl

Financiële vergoeding in overleg.

Reageren via mail: [email protected] Vacature sluit per 31 december 2011

14

www.zuiderlucht.eu

december 2011

‘Ik heb alle uithoeken en bewegingen van de liefde wel bezocht, ja.’ scholen. Bij Nederlands konden zij mij niks meer leren, bij andere vakken zat ik weg te dromen. Na twee middelbare scholen volgde een internaat. Later vroeg mijn vader mij een van zijn revues te regisseren. Hij was onderwijzer, maar vooral een hartstochtelijk amateurschrijver. Liedjes en revues. Die heb ik jarenlang in Venlo geregisseerd. Hij bracht mij ook op het idee van de toneelschool. Ik heb waargemaakt wat hij in zijn hart heeft willen doen.” Vader Boermans heeft nog meegemaakt dat zijn zoon de Prosceniumprijs kreeg. En heeft ook de legendarische Hamlet gezien, met Jacob Derwig in de hoofdrol. Maar dat zijn zoon bij Globe in Eindhoven in zijn blote kont over het toneel rende - iets waar iedereen schande van sprak – kon hij minder waarderen. “Daar komen de mensen toch niet voor, zei hij dan.”

overspannen ouders op straat zich zie afreageren op hun kinderen kan ik mijn bemoeizucht moeilijk onderdrukken.” Toch oogt Boermans bijna altijd rustig, ook nu, te midden van de premièrehectiek rond Midzomernachtdroom. “Ik laat mij niet snel gek maken. Mijn motto is: pas als je

stappen zet, voel je grond.” Precies op die manier zette Boermans ook zijn eerste schreden op regiegebied, tijdens zijn jonge jaren in Venlo, als middelste van vijf kinderen (met een zesde kindje dat vroeg overleed). “Ik ben lastig door mijn puberteit gerold, wilde niet deugen op middelbare

Theu Boermans rekent zich rijk met zijn jeugd in de katholieke Rijnlandse cultuur, waarin veel toneel wordt gespeeld. “Je kunt de theatermaker wel uit Limburg halen, maar Limburg niet uit de theatermaker. Ik heb daar ontdekt waarom het belangrijk is voor de mens zich te verkleden en toneel te spelen. Theater vervult de rol van hofnar en houdt de mens een moreel ijkpunt voor.” En nu, op zijn beurt, steunt hij zijn

oudste zoon, Bobby Boermans, in zijn talent als filmregisseur. “We zijn close met elkaar. We bemoeien ons zogenaamd niet met elkaars werk, maar ik geef hem tips op het gebied van acteursregie en hij weet alles van nieuwe digitale monteertechnieken. Hij heeft een sterke, intuïtieve kijk op het filmvak.” Gaat hij, ten slotte, nog ooit de aangekondigde film Gijsbrecht van Aemstel regisseren? “Dat ligt aan filmproducent Matthijs van Heijningen. De voorbereidingen waren klaar. Ze waren al aan het bouwen in Roemenië. Maar toen is het stilgelegd. Hij heeft nu eerst De Bende van Oss gemaakt. Maar de film zit nog in de pijplijn.” Als het past in zijn agenda probeert hij jaarlijks te gaan kijken naar voorstellingen in het Volkstheater Frans Boermans in Venlo. En zijn eigen rockliedjes, zingt hij die nog wel eens? “Nee, na vier concerten een één optreden op Pinkpop Binnen, zoals dat toen heette, vond ik het genoeg. Maar wie ze wil horen: ze staan op een elpee. Al is dat inmiddels een collectors item.” Midzomernachtdroom door het Nationale Toneel, t/m 1 februari in de theaters. www.nationaletoneel.nl Soldaat van Oranje, t/m 26 april 2012 in TheaterHangaar in Katwijk. www.soldaatvanoranje.nl

2011 een jaar in scherven

Raga Zijn dood, tien jaar geleden, greep me erg aan. Ik heb ook al zijn slechte en obscure platen. In een vers gekocht maar teleurstellend koffietafelboek lees ik over zijn leven. Er is een bedroevend voorwoord van Paul Theroux. Hij brengt geen nieuws, komt met geen enkel nieuw inzicht over werk en leven van George Harrison. Hij verklaart hem dood. Al wordt het ene na het andere saluut aan de jubilerende overledene gebracht. Ik moet aan zijn broervriend Ravi Shankar denken. Wanneer is die ook alweer overleden? Ooit heb ik hemel en aarde bewogen om de sitarspeler te interviewen in Brussel. Ik verdwaalde jammerlijk en toen ik het logeeradres

van de meester eindelijk had gevonden, bleek hij al te slapen. “Ik kon bij Elvis of wie dan ook over de vloer komen”, zegt George in de koffietafelhagiografie. “Maar Ravi was de eerste mens die echt indruk op me maakte, en meteen ook de enige die geen indruk op míj probeerde te maken.” Op zoek naar Ravi’s sterfdag stuit ik op een recensie in de Los Angeles Times van 30 september 2011. Ravi is niet dood. Hij leeft, is 91 en in ‘high spirits’. Bij de derde raga (compositie) bindt hij een doek om de snaren en zegt hij: “Laat ik eens iets nieuws proberen.” EMILE HOLLMAN

15

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Mauro Pawlowski: “Wij zijn zachte radicalen. In de zin van alles komt goed, kom maar bij ons, ge zult wakker worden op een bananenboot naast een matroos op weg naar Madagaskar. ” foto Perry Schrijvers

16

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Mauro, de zachte radicaal Voor Mauro Pawlowski, gitarist van bands als dEUS en Radical Slave, hoeft het leven van een rockster niet groots en meeslepend te zijn. “Maar fuck, wie wil in godsnaam Bono zijn? Zelfs Bono zelf niet.” door Emile Hollman

“Ik kan u een foto laten zien waarop ik met een fopspeen in mijn mond bij mijn grootvader in HeusdenZolder op schoot zit. Het zal mijn vierde verjaardag zijn en ik heb een singeltje van Elvis in mijn handen. Die foto ga ik nog eens voor een albumhoes gebruiken. Ik had dat singeltje zelf voor mijn verjaardag gevraagd hé. Ik kom uit Koersel, uit een zeer muzikale familie. Mijn vader speelde in de jaren zestig in het bandje van mijn moeders broers. Die band speelde covers van de The Shadows, The Spoetniks en The Kinks. Mijn ooms speelden hardrock. Ze repeteerden bij mijn grootouders in de garage. Ik ben van 1971 en dus opgegroeid tussen de elektrische gitaren

Tarantula’s uit Genk. In de jaren zeventig had elk dorp in Belgisch Limburg zijn feestzaal, er kwamen veel bands spelen, ik herinner me Xmal Deutschland of Fad Gadget. In Leopoldsburg was Chokri Mahassine onze leider bij de humanistische jongeren, jeugdhuis de Pukkel was onze uitvalsbasis. Ik was veertien toen we besloten een festival te organiseren. Chokri kwam met de naam Pukkelpop, ik heb nog meegeholpen het podium op te bouwen. De eerste keer dat ik er zelf mocht spelen in 1995 met Evil Superstars was natuurlijk geweldig. Inmiddels heb ik er al vaak op het podium gestaan maar dit jaar geraakte ik er niet. Ik zou spelen met Cidadão Instigado. Die gasten kwamen speciaal uit Sao Paulo voor

‘Er zat altijd wel een stempelende sjamaan in het café.’ en de gitaarriffs uit de actual fucking seventies, haha... Eerst wilde ik voetballer worden, daarna kunstenaar. Ik begon te tekenen als een gek maar op mijn veertiende kon ik niet meer vechten tegen mijn lotsbestemming en vroeg ik zelf om een elektrische gitaar. Het waren magische objecten, met grote versterkers, alles was groot en onhandig en ze veroorzaakten een hels lawaai. Mijn ooms hadden vrienden in de cité van Heusden-Zolder: langharige Grieken, Turken en Italianen. Ze vonden elkaar in de hardrock. Deep Purple, Black Sabbath, Cream en Led Zeppelin zijn nog altijd mijn favorieten. Een van mijn Italiaanse ooms die in de garage kwam zingen was zelfs lid van motorbende de

17

een concertje op Pukkelpop. Ze wisten niet wat ze meemaakten toen de storm losbarstte. Ik zat in de auto met een kameraad maar de security liet ons niet door. Een paar dorpen verderop zagen we in een kebabzaak op tv dat er doden waren gevallen. Het was heel speciaal om liedjes te spelen op het memorial in augustus. Ik wilde gitaarheld worden. Brian May van Queen was mijn eerste idool. In mijn familie was het vanzelfsprekend om te proberen virtuoos te zijn. Op mijn achttiende had ik die ambitie gehaald want ik kon alle solo’s van Eddy Vanhalen naspelen. In die tijd werkte ik bij de Ford-fabriek in Genk. Tot ik het aanbod kreeg om te spelen in La Strada, een topveertigband uit Genk. Heb ik tot

mijn twintigste gedaan. We speelden 250 keer per jaar, vijf sets met drie pauzes van tien minuten in alle feesttenten en kermissen van Hengelo tot Heerlen. Van Queen tot palingsound, Arie Ribbens, Saskia en Serge, alles. In Noord Holland braken er massale gevechten uit als ze te veel hadden gedronken, en ik maar Hold the Line spelen van Toto. En als ge ook maar iets afweek van de platenversie begonnen ze te roepen dat het slecht was. Echt, die Steve Lukather-solo’s ken ik nog steeds van buiten. Dat was een goeie leerschool. De grootste rock ‘n roll-gortigheden speelden zich af in de dorpsdisco´s. Een van de ruigste plekken waar ik tot aan dEUS heb gespeeld was de chique Diligence in Heerlen. De eigenaar was een toffe gast maar soms waren de rapen gaar. Vooral op maandag zat het er vol met pooiers en dealers. Ik moest eens tussenbeide komen in een gevecht tussen twee vrouwen die elkaar met naaldhakken op de kop stonden te kloppen. En een van de jongens van de band trok lijkbleek weg toen hij een Magnum-pistool onder zijn neus kreeg. Daar leer je wel wat hoor. De meeste muziek vond ik te vlak. Het oprichten van de Evil Superstars was daar denk ik een reactie op. We waren ambitieuze muzikanten, maar hoefden niet per se de streek of de armoede te ontvluchten. Dat hadden onze ouders en grootouders als immigranten al gedaan. In de jaren negentig was het in de cité best aangenaam vertoeven, we hadden geen noodzaak om weg te geraken. In 2004 wonnen we Humo’s Rockrally, tekenden we een contract bij de stal van Brian Adams en ging Europa voor ons open. Ik woon nu in Antwerpen maar ik ben blij dat ik uit Limburg vandaan kom. In het circuit leerde ik al vrij snel de

www.zuiderlucht.eu

jongens van dEUS kennen. Die gasten luisterden naar Leonard Cohen en Velvet Underground. Wij luisterden in Genk naar heavy metal of progrock. Maar ik hield ook van de avant garde. Er zat altijd wel een stempelende sjamaan in het café die muziek van King Crimson, Captain Beefheart en Frank Zappa initieerde. Typisch voor de dorpen. Als mijn familie niet zo muzikaal was geweest, was ik vast schrijver geworden. Ik heb de voorbije vijftien jaar meer geld uitgegeven aan boeken dan aan platen. Mijn tournee met dichter Ramsey Nasr was geen uitstapje, het was veel meer dan dat. Voor een artiest is alles bruikbaar. Ik hoor vaak dat ze niet snappen hoe ik in verschillende bands kan spelen en daarnaast nog allerlei projecten heb. Maar ik snap niet waar andere muzikanten hun tijd laten, ik heb nog steeds alle tijd van de wereld. Natuurlijk, als dEUS een nieuwe plaat heeft, zitten we veel in de studio maar komaan, er gaan 24 uur in een dag. Ik denk dat veel van mijn collega’s teveel stresserend werken omdat ze denken dat dat zo moet. Maar ge kunt ook kalm blijven. Het is een misverstand dat ge uw werk groots en meeslepend moet uitvoeren. Zoals Charley Parker zei: “If you don’t live it, it won’t come out of your horn.” Sommige mensen denken dat een rockster moet leven als een uitbarstende vulkaan, met de armen omhoog Beëlzebub aanroepend met een schaars geklede deerne aan zijn wiel. Shit mijn parkeermeter is mij via de sms aan het stalken. Da’s pas rock ’n’ roll man: illegaal geparkeerd staan in Hasselt. Goed, je kunt ook zeggen dat ik aan dEUS niet genoeg heb. dEUS is zeker niet genoeg. Dat geldt trouwens voor alle bandleden en maakt dEUS tot dEUS. Natuurlijk is er een groot verschil als de >>

december 2011

Colofon

Zuiderlucht is een onafhankelijk, niet gesubsidieerd maandblad dat in een oplage van 15.000 gratis wordt verspreid via 220 distributiepunten in Nederlands en Belgisch Limburg. Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht.

Podium

Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu

Maastricht

Heerlen

CENTRE CÉRAMIQUE | highlights november Za 3 & zo 4 dec | trendy markt | FASHIONCLASH Market Za 3 & zo 4 dec | kinderfashion workshop | Made by kids! Designers in de dop Zo 18 dec | gedichten en verhalen | Kleurrieke klaanke en magische melodieën Wo 21 dec | kinderworkshop (6+) | De kleine architect Zo 11 dec t/m zo 18 maart 2012 | tentoonstelling | Timmermanslogica 1986 / 2011 - gebouwen en ontwerpen van Bruls en Co Kijk voor ons hele programma op: www.centreceramique.nl

Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636

HET HUIS VAN BOURGONDIË

Email: [email protected]

productiehuis voor theater en performance Di 13 t/m za 17 dec | performance | Titled - Nick Steur | 20.30u Nick reisde in september 2011 door Groot-Brittannië op zoek naar Andy Goldsworthy. Een Schotse land-art kunstenaar, zijn idool. Een reisverslag, aan de hand van een live kunstwerk: installaties en sculpturen, foto’s en video’s. www.huisvanbourgondie.nl, 0031 (0)43 3219960, Hoogfrankrijk 27 Maastricht

Hoofdredactie: Wido Smeets Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email: [email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 6 836 94 449 Email: [email protected] Commercie en relatiebeheer: Loes Franck Tel: 0031 648 188 400 [email protected] Medewerkers: Pieter Beek, Jozefien Van Beek, Jurriaan Benschop (Berlijn), Paul Depondt

KUMULUS Za 2 dec | muziek | Lighthouse Live Akoestisch | Theater Kumulus Di 6 dec | muziek | Castradivi in concert | Theater Kumulus Wo 7 dec | beeldende kunst | Lezing Ludwig Kunstcollectie | Theater Kumulus Vr 9 dec | beeldende kunst | Excursie Ludwigmuseum Aken | Kumulus Kunstverkenning www.kumulus.nl

(Brussel), Annette Embrechts, Fons Geraets, Meyke Houben, Rowland Jones, Koen Kleijn (Amsterdam), Duncan Liefferink, An Olaerts, Cyrille Offermans, Ronald Rovers, Annemarie Staaks, Paul van der Steen, Leon Verdonschot, Marieke Wiegel (Parijs), Patrick van IJzendoorn (Londen). Tekstcorrectie: Anna Peeters Vormgeving: Obidesign Fotografie: Chris Keulen, Franco Gori, Jasper Groen, Jacques

LUMIERE highlights Vanaf 1 dec | film | The Turin Horse | Magistrale nieuwe film van Béla Tarr. Vanaf 1 dec | film | The Wizard of Oz | De nog immer wervelende klassieke musical uit ’39. Vanaf 8 dec | film | Carnage | Opvallend luchtige film van Roman Polanski. Vanaf 15 dec | film | Tinker Tailor Soldier Spy | Intelligente en stijlvolle spionagethriller. Vanaf 15 dec | film | Kes | Gloednieuwe restauratie van Ken Loach’s speelfilm uit 1969. Vanaf 22 dec | film | Little baby Jesus of Flandr | Zeer eigenzinnige Vlaamse ‘kerstfilm’. Zie ook www.lumiere.nl

Peeters, Perry Schrijvers. Administratie: Ineke Maas [email protected] Bankrekening: (IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675 Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress

MUZIEKGIETERIJ | highlights december Vr 2 dec | Minimal | Strictly Vinyl | 23.00u | € 10,Za 3 dec | Indie | The Boxer Rebellion | 20.00u | € 13,Wo 7 dec | Electropop | Pien Feith | 20.00u | € 11,Vr 9 dec | Balkan | Budzillus | 20.00u | € 12,Zo 18 dec | Hardcore | Wisdom in Chains | 16.00u | € 10,Speciale prijzen en meer info: www.muziekgieterij.nl

ISSN: 1875-7146

18

FILMHUIS DE SPIEGEL highlights Ma 5 dec |film | Tomboy | 20.00u Do 15 t/m zo 18 dec | film | Schlafkrankheit | do t/m za 20.00u, zo 14.00u Do 22 & vr 23 & ma 26 dec | film | Le Gamin au Vélo (moviezone) | do & vr 20.00u, ma 14.00u Do 29 en vr 30 dec | film | Attenberg (moviezone) | 20.00u www.filmhuisdespiegel.nl

ROYAL THEATERS /H5 THEATERS HEERLEN In december o.a. te zien Wo 7 dec | LIVE Opera | Don Giovanni | Royal Theaters Heerlen | 18.00u LIVE opera vanuit La Scala, Milaan. Met o.a. Anna Netrebko Wo 14 dec | ladies night | Film: New Year’s Eve | Royal Theaters Heerlen | Inloop va. 19.15u en film om 20.00u. Hapjes + drankjes + stands. Kaartjes verkrijgbaar t/m 11 dec Do 15 dec | LIVE Ballet | Sleeping Beauty | Royal Theaters Heerlen | 20.30u LIVE ballet vanuit The Royal Opera House te Londen Di 27 dec | LIVE Opera | Linda di Chamounix | Royal Theaters Heerlen | 20.00u LIVE opera vanuit El Liceu te Barcelona Vanaf 1 dec | art house | Cinéclub: Le Gamin au Vélo | Royal Theaters Heerlen | Aanvangstijden t.z.t. op onze website Kijk voor meer informatie, het programma en om te reserveren op www.royaltheaters.nl of bel 045-5714200

Genk C-MINE CULTUURCENTRUM Vr 2 dec | muziek | Aranis – Roqueforte | 20.15u Vr 2 dec | muziek | Nigel Williams | Working Class Hero | 20.15u Wo 7 dec | muziek | K’s Choice | 20.15u Vr 9 dec | theater | ‘t Arsenaal | Achter de wolken | 20.15u Vr 9 dec | muziek | Baloji in concert | 20.15u Za 10 dec | muziektheater | Tutti Fratelli | Een lied | 20.15u Zo 11 dec | aperitiefconcert | Simoenstrio | 11u Ma 12 dec | lezing | de muze van…Lieve Blancquaert | 20.15u Vr 16 dec | C-mine Jazz Night | Tulipa Ruiz / Ben Sluijs en Erik Vermeulen / LAB trio | 20.15u Volledig programma op www.c-minecultuurcentrum.be – tickets [email protected] - +32 89 65 44 80/90

Tongeren de VELINX Do 1 dec | dans | Soirée Composée | met werk van o.a. Ayse Orhon, i.s.m. 0090 | 20.30u | Met gratis inleiding om 20.00u Za 3 dec | ans/muziek | The Galata Mevlevi Music and Sema ensemble | De draaiende Derwisjen van Istanbul | 20.30u Di 6 dec | dans | Meg Stuart/Damaged Goods & Garajistanbul | Off Course | 20.30u | Met gratis inleiding om 20.00u Wo 7 dec | theater | TONEELHUIS/Benjamin Verdonck | DISISIT | 20.30u Vr 23 dec | muziek | Graindelavoix – Muntagna Nera | 20.30u dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België. Meer info: www.develinx.be

www.zuiderlucht.eu

december 2011

‘Da’s pas rock ’n’ roll man: illegaal geparkeerd staan in Hasselt.’

band opkomt in Parijs of Paradiso, of als ik solo aantreed in de Muziekgieterij in Maastricht. Soms denk ik dat het publiek te respectvol is omdat de gitarist van dEUS komt spelen. In Maastricht

probeerde men een man de mond te snoeren omdat ie stond te roepen, maar ik vond die gast fantastisch. Ik ben niet iemand die zich niks van het publiek aantrekt en gewoon zijn ding doet. Als

het publiek een groot ego heeft, dat kan ook hè, dan speel ik daar op in. Of ge nou Nobelprijswinnaar zijt of een losgeslagen rockstar: verveel nooit. Dat is het belangrijkste. Mijn drijfveer? Mezelf een beter leven te geven, want dat weerkaatst. Succes is in zekere zin een stoornis. Mijn doel is de juiste stoornis te vinden. Want het is waardeloos als ge afstand creëert tussen uzelf en de mensen. Een echte ster zijn lijkt me niks. Ik zou een vet probleem hebben als ik zou ontdekken dat ik Bono heette. En die heeft goeie dingen gedaan hé. Maar fuck, wie wil in godsnaam Bono zijn? Zelfs Bono zelf niet. Tom Barman is een echte Antwerpenaar. Voetjes op de grond. In de traditie van Rubens en Wannes Van der Velde, dat zijn geen zwevers. Tom was heel resoluut in aanloop naar de nieuwe dEUS-plaat. Hij riep: ‘Ik ga geen songs schrijven, jullie komen maar met muziek af’. En wij: ‘Neéééééé, kom alsjeblieft met songs af’. Ik denk dat mijn invloed dEUS vooral heeft verwijderd van de alternatieve rockband. Ik heb een bredere melodie, klankkleur en muzikaliteit binnengebracht. Vergeet dat fundamentalisme van ‘simpel is goed’. Dat komt uit een soort van puberale

2011

BAR TABAC


In mijn ouderlijk huis bevond zich één echt schilderij. Het hing schuin boven de televisie. Als ik naar de Fabeltjeskrant keek, zag ik het vanuit een ooghoek: een witte lijst, een machtige, blauwgrijze plataan met een raar laag hekje eromheen, een vrouw met een driehoekige bos zwart haar die recht op me afkwam en een rij pastelkleurige huizen. Op één ervan stond ‘BAR TABAC’. Het schilderij stelde een pleintje in Zuid-Frankrijk voor. Voordat ik geboren werd, gingen mijn ouders vaak in Frankrijk op vakantie, maar hier waren ze nooit geweest. Mijn vader had het doek direct bij de schilder gekocht. Hij was er speciaal voor naar Loosdrecht gereden en had er, zo zei hij, een half maandsalaris aan besteed. Het moest dus wel een echt

19

subcultuur die effe goed is geweest, maar punk vind ik overschat. Ik ben nooit een indierocker geweest of een alternative rocker. Tussen avant garde en classicisme moet alles kunnen. Mensen zijn te radicaal. Wij zijn zachte radicalen. In de zin van alles komt goed, kom maar bij ons, ge zult wakker worden op een bananenboot naast een matroos op weg naar Madagaskar. Radicaal blijft het wel hoor, ha ha. Live spelen is het plezierigste wat bestaat, ik zie gewoon mezelf in het publiek. Natuurlijk, mensen staren naar u en ge wilt interessant genoeg zijn om anderhalf uur naar gestaard te worden. Dat is bijna uw plicht, en tegelijk een verleidingsdans. Het protocol wil dat ik Salomé ben, het publiek betaalt voor mijn onthoofding. Da’s een fantastische erotische sensatie natuurlijk, eventueel gesponsord door Pattex. Daarom speel ik ook in de Muziekgieterij voor tien mensen en een brulboei. Die brulboei ben ik trouwens, ik ben ook een baldadige kerel die roept van slecht of da’s goed. Allez, mijn moeder verwacht mij. Ze is nogal streng qua kookuren.”

kunstwerk zijn. Toen mijn ouders naar een appartement verhuisden, ging het schilderij mee. Nu kwam het boven de bank te hangen. Het hoorde bij hen zoals de Eiffeltoren bij Parijs. Dit voorjaar kreeg mijn vader een beroerte. Na wat omzwervingen door ziekenhuizen en revalidatiecentra kwam hij terecht in een witte, vierkante kamer in een verzorgingstehuis. Hij zat er stilletjes voor het raam en herkende zijn eigen kleren niet. Het schilderij herkende hij wel. DUNCAN LIEFFERINK

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Allebei een haakje Hun familieband leidde in de loop der jaren tot een zielsverwantschap, vandaar dat Han en Ted Noten zich broerneven noemen. Han is EersteKamerlid (PvdA), burgemeester van Dalfsen en mediator in de FNV-crisis. Ted is een internationaal gevierde ontwerper, die onlangs tot Kunstenaar van het Jaar werd uitgeroepen. door Fons Geraets Ted Noten: “Van mij mag de hele politiek de gootsteen in.” foto Perry Schrijvers

Ze groeiden op in een tijd dat de keramische industrie in Limburg op volle toeren draaide. Vanwege de grote hoeveelheid klei in de uiterwaarden van de Maas was de productie van bakstenen, dakpannen en gresbuizen een florerende bedrijfstak. Allebei hun vaders waren directeur van een steenfabriek. Han Noten (1958): “Mijn vader had in de glorietijd honderd man in dienst. Swalmen telde zeker dertig grote en kleine kleiwarenfabrieken, zogenoemde pannesjoppe. Daar is niets

20

meer van over. Door de opkomst van beton, pvc en andere plastics is de hele branche failliet gegaan.” Ted Noten (1956): “De teloorgang had ook te maken met gebrek aan beleid en visie van die generatie fabrikanten. Het waren hardwerkende mensen die er geen benul van hadden hoe ze hun bedrijf moesten voorbereiden op de nieuwe tijd.” Han: “Vanaf mijn zesde heb ik in de fabriek gewerkt. We hadden een moderne tunneloven. De wagens werden steeds verder naar het vuur getrokken. Soms stortte zo’n wagen in en kwam de troep op het spoor te liggen. Onder die tunnel was een nauwe

gang gemaakt. Dan trok mijn vader mij een asbestpak aan en moest ik, omdat ik klein was, die gang in om alles op te ruimen.” Ted: “Ik werkte na schooltijd in de fabriek. Weigeren was geen optie. Bovendien: je voelde dat je deel uitmaakte van iets. Als kind kreeg je verantwoordelijkheid. Daar komt bij dat ik er, in tegenstelling tot Han, werkte uit financiële noodzaak. Het scheelde loonkosten.” Han: “Van ons werd verwacht dat we het bedrijf zouden overnemen. Ik ben geen bètaman en toch wilde mijn vader dat ik ingenieur zou worden. Hij zei: ‘Je hoeft niet per se de fabriek over te

www.zuiderlucht.eu

nemen, maar je moet wel ingenieur worden, dan kun je later nog altijd kiezen.’ Er werd dus een sprankje eigen keuze gesuggereerd. Na de middelbare school - ik heb er vier versleten - wilde ik weg en ben in Nijmegen psychologie gaan studeren.” Ted: “Ik vertrok naar Amerika, onder invloed van de tijdgeest: flowerpower, lang haar, Jack Kerouac, lsd. Ik was volop aan het experimenteren en was vatbaar voor trends. Werd vegetariër, reisde liftend door Amerika.” Han: “Ik was veel braver. Was bezig met cultuur, schreef veel en ging naar het voorbereidende jaar van de Toneelacademie in Amsterdam waar

december 2011

naar de andere kant

Han Noten: “Mijn vader was bang dat ik in de zorg terecht zou komen.” foto Perry Schrijvers

ik wegens gebrek aan talent ben afgegooid. Maakte een dagelijkse strip in De Limburger. Ik was een redelijk oppassende jongen die via de kunst een poging ondernam om zijn ziel ruimte te geven.” Ted: “Na terugkeer uit Amerika heb ik drie jaar gewerkt in een psychiatrische inrichting in Maastricht. Drie weken werken, één week naar school. Ik woonde in de Voerstreek. De taalstrijd was flink opgelaaid, er werd zelfs geschoten. Ik was op de macrobiotische toer. Stond ‘s nachts op om bij volle maan in mijn moestuin radijszaad te poten, want ik volgde de zaaikalender van Maria Thun. Ik was

21

radicaal op alle fronten.” Vervolgens maakte Ted reizen door India en Afrika. Op straat in Athene leerde hij de kneepjes van de edelsmeedkunst en was meteen verkocht. Terug in Swalmen meldde hij zich aan bij de kunstacademie in Maastricht. Dat viel thuis niet in goede aarde. “Wat dacht je: ouders die zich kapot hadden gewerkt om hun zoon een goede scholing te geven en dan kom ik thuis met de mededeling: ‘Ik ga naar de kunstacademie.’ Maar ik kan het mijn ouders niet kwalijk nemen. Kunst bestond toen niet in Limburg. Dat was overbodig, decadent, iets voor anarchisten. Maar toen ik voor de

eerste keer in de krant stond was mijn moeder apetrots.” Han: “Mijn moeder nam op haar 23e het besluit geen boeken meer te lezen. Dat leidde haar af van haar verantwoordelijkheden: huishouden, zorg voor de kinderen enzovoorts. Ik probeer dan te begrijpen waarom een jonge, intelligente vrouw besluit om zichzelf intellectueel onvruchtbaar te maken. In die tijd moest je veel en mocht je weinig. Ze is nu 83 en leest ontzettend graag.” Ted: “Er waren ook mooie dingen. Denk aan de processies, het theatrale en het bombastische van de rooms-katholieke kerk. Er zit kitsch in mijn werk die

www.zuiderlucht.eu

voortkomt uit visuele indrukken uit mijn jeugd.” Han: “In Teds werk zit emotie, maar ook ironie. Alsof de emotie hanteerbaar moet blijven. Ted is jarenlang enorm kwaad geweest. Die fenomenale kwaadheid, die niemand zag behalve ik, propte hij in zijn kunst. Daarin moest natuurlijk een relativering worden aangebracht. Dat haakje de andere kant op hebben we van thuis mee gekregen.” Ted: “Ik moest ageren en fulmineren. Toen ik in 2008 de prestigieuze Françoise van den Bosch Prijs had gewonnen liep ik totaal wezenloos door de stad. Ik dacht: ik ben gelegaliseerd, nu gaat het mis, wat moet ik nog? Ik wilde de prijs weigeren. Ik belde mijn moeder om advies. Toen ze vernam dat er een geldbedrag aan verbonden was, zei ze: ‘Nou Ted, wat denk je? Pakken!’” Halverwege de jaren negentig werd Ted Noten uitgenodigd voor de expositie De Parelketting. Als reactie op zoveel burgerlijke tuttigheid deed hij een dode muis, die hij aantrof in zijn atelier, een parelkettinkje om, goot het geheel in doorzichtig acrylaat en noemde zijn inzending The Princess. Han: “Pure belediging, gesublimeerde woede, een trap naar het establishment. Normaal hangt een parelketting om de hals van een chique, wulpse dame met voluptueuze boezem. Hij deed haar om een muis!” Ted: “The Princess is mijn eerste stuk waarin alles samenviel van wat ik te zeggen heb. Onlangs wilde ik het terugkopen van een kunstverzamelaarster uit Chicago. Maar toen ik zag waar de muis woont en hoe de eigenares ermee omgaat, dacht ik: hier hoort ze. Toen was het goed.”

Organisatiepsycholoog Han Noten ging in 1985 aan de slag bij de Industriebond FNV. Hij was ervan overtuigd dat zijn vader groot misbaar zou maken over een betrekking bij de vakbeweging. “Toen ik hem het nieuws vertelde viel er een korte stilte. Toen zei hij: ‘Maar jongen, wat geweldig! Ik was zo bang dat je in de zorg terecht zou komen.’ Hij dacht dat ik als psycholoog iets onduidelijks zou gaan doen met vrouwen op de sofa. De Industriebond, met de nadruk op het woord industrie, >>

december 2011

ExtendedDrawing_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn 24/08/2011 10:54 Page 1

LeWitt Extended Mangold Drawing Nauman Serra 18.09.2011–15.01.2012 www.bonnefanten.nl

Joop Vugs inkJetprints on dibound Jo peters beelden 10 december 2011 t/m 14 Januari 2012 / zondag 11 december open huis galeries maastricht 13u -17u

Zelfportret met palet, 200 x 134 cm, 1985

Galerie DIS | Tafelstraat 28 | 6211 JD Maastricht | Phone 043 325 91 17 | Open: Wed - Sat 12h - 17h and on appointment | www.galeriedis.nl

Ger Lataster schilderijen en werk op papier uit de periode 1961-2010 21 /10 – 18/12

LM

moderne kunst

Geopend na telefonische afspraak 043 3610138 [email protected] Bellefroidlunet 12F | 6221 KN Maastricht

22

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Han: ‘Die fenomenale kwaadheid stopt Ted in zijn kunst.’

Ted: ‘De reactie van zijn vader was: Han is communist geworden!’ was voor hem een enorme opluchting.” Ted: “Weet je wat de reactie van mijn vader was? ‘Han Noten is communist geworden. Wat die zijn vader niet aandoet door over te lopen naar de arbeidersbeweging!’ Iedereen verwachtte dat hij jou met een shotgun het dorp zou uitjagen. Dat is niet gebeurd. Dat vond ik wel mooi van je vader.”

In juni 2003 maakte Han, inmiddels directielid bij de NS, voor de Partij van de Arbeid zijn entree in de Eerste Kamer. Vijf maanden later werd hij fractievoorzitter. In zijn fractie zaten zwaargewichten als Ed van Thijn, Erik Jurgens en Frans Leijnse. Han: “Voor iemand als Van Thijn had ik grote bewondering. Die had ik als klein jongetje op tv gezien.” Zijn vuurdoop was het

hoogoplopende conflict rond de rechtstreeks gekozen burgemeester. “De Tweede-Kamerfractie was voorstander van de gekozen burgemeester, maar mijn fractie had onoverkomelijke bezwaren. Anders gezegd: Wouter Bos was voor, ik was tegen. En dat heb je liever niet. Ik werd vermalen tussen alle krachten en ben toen ook bijna afgezet.” Ted: “Vroeger was de PvdA ook mijn partij, maar ik heb me gedistantieerd van de politiek. Ik vind het hypocriet. Van mij mag de hele politiek de gootsteen in. Ik heb mijn draaicirkel ingeperkt tot mijn eigen wijk en mijn buren.” Han: “Ik erger me aan het dédain en de arrogantie waarmee de politiek op dit moment haar stelligheden en zekerheden verkondigt in een wereld die door de burger als beangstigend, bedreigend, complex en broos

wordt ervaren. Politici moeten niet uit hun nek lullen. Als ex-katholiek ben ik allergisch voor het koppelen van de absolute waarheid aan het absolute gezag. Voor mij is politiek het vormgeven van maatschappelijke verhoudingen waarin burgers samen met elkaar gestalte geven aan de samenleving. Dat betekent dat een politicus het centrale gezag dient te relativeren. Dat doe ik, voel me een twijfelende sociaal-democraat. Dat wordt me ook verweten, want twijfel verkoopt slecht op dit moment. Het is een paradox: ik weet met zekerheid dat twijfel noodzakelijk is.” Ted: “Ik was eerst kwaad op Han vanwege zijn vlucht naar het platteland. Ik zie hem als een grote geest en vond dat hij premier moest worden. Maar ik begrijp dat hij moest landen. Ik denk dat hij voor het eerst in zijn leven rust heeft.”

2011

Bedevaartsoord aan de Leidsekade Officieus was hij allang heilig verklaard, 2011 was het jaar waarin dat, kort na zijn overlijden, officieel is gebeurd. Doodgaan moet voor hem een fluitje van een cent zijn geweest. Op weg naar de Olympus, waar hij een plekje had gereserveerd tussen Homerus en Dante, liet hij in diverse tv-programma’s zelftevreden weten dat de dood er niet is zolang we bestaan “en wij er niet meer zijn zodra de dood er is.” Geen speld tussen te krijgen. Zijn discipelen knikten eerbiedig. Niemand viel het op dat hij die wijsheid had gejat van een oude Griek, Epicurus, al mag niet worden uitgesloten dat hij dat zelf niet meer wist, het was immers lang geleden dat hij nog wel eens een boek van een ander las. In zijn werkkamer, waarvan de museale bestemming met gepaste eerbied werd aangekondigd, bevinden zich, afgezien van een weinig stijlvast

23

Han: “Ik wil weer dingen doen die ik snap. De politiek wordt steeds meer een banale oorlog van oneliners. Dat heb ik als vervreemdend ervaren. De schoonheid van het politieke bedrijf is verdwenen en dat is een weemoedige constatering.” Al jaren lopen de neven Noten met het plan rond om in hun geboortedorp Swalmen een schoorsteen te bouwen als hommage aan honderd jaar steenindustrie. Han wil een omgevallen schoorsteen, Ted een rechtopstaande. “Pal naast de kerk en dan één centimeter hoger.”


interieur, uitsluitend boeken en voorwerpen die rechtstreeks naar zijn eigen Opus verwijzen, zoals dat Opus ook meer en meer het adembenemende karakter van een tautologisch spiegelpaleis kreeg. Met het oog op zijn postume roem bewaarde hij van jongs af aan elk snippertje tekst. “Quatsch” en “hemeltergende wartaal”, beoordeelde een collega met recht van spreken zijn filosofische en kosmogonische exercities. In Nazi te Venlo (2011), door geen enkele Nederlandse krant besproken, formuleert een jongere collega een paar heiligschennende hypothesen over zijn oeuvre die in de buurt van de Leidsekade zelfs fluisterend niet herhaald mogen worden. CYRILLE OFFERMANS

www.zuiderlucht.eu

december 2011

De geuren van de loopgraaf Vijf jaar lang liet schrijver Stefan Brijs zijn publiek wachten op een opvolger van zijn bekroonde en veelgeprezen roman De engelenmaker. Nu is de Eerste Wereldoorlog het decor. “Toen ik op een van de oorlogskerkhoven mijn blik liet gaan over de namen van de gesneuvelden, wist ik dat achter elke naam een boek schuilt.” door Emile Hollman

Laten we elkaar ontmoeten op de boekenkermis in Antwerpen, mailde Stefan Brijs. “Dan kun je voor en na het interview nog even staren naar de rijen mensen die wachten op een handtekening van deze of gene tv-kok.” De populariteit van de Antwerpse Boekenbeurs is ongekend. Twaalf dagen lang schuifelen tussen de tien- en vijftienduizend mensen per dag door vijf hallen op zoek naar een boek of een glimp of handtekening van een schrijver of een schrijvende tv-persoonlijkheid. Het maakt de eenzaamheid ter plekke van minder bekende auteurs des te schrijnender. Stefan Brijs (Genk, 1969) kent het gevoel. Nu, bij de presentatie van zijn nieuwe

buurt van Antwerp Expo. Tussen een flyerende Sheherazade en een folderende sultan door glippen we de broeierige hal uit. Brijs heeft een haatliefde verhouding met de beurs. Nergens anders wordt zo pijnlijk duidelijk dat de belangstelling voor kookboeken, orgasmeboeken (Goedele Liekens) en belastinggidsen vele malen groter is dan die voor literatuur. Aan de andere kant ontmoet hij er twaalf dagen lang zijn lezers en wordt er stevig verkocht. “Vergis je niet, deze beurs is goed voor vijftien procent van de totale jaarverkoop aan boeken in Vlaanderen.” Tien jaar geleden verruilde Stefan Brijs zijn geboorteplaats Genk voor Lier, enkele kilometers ten zuidoosten van Antwerpen. Hij was halverwege

Stefan Brijs vergelijkt zijn nieuwe roman met een wurgslang. roman Post voor mevrouw Bromley is hij een gevierd auteur. Hoe anders was dat tien jaar geleden. Toen zat hij hier naar het voorbijtrekkende publiek te koekeloeren dat zijn neus ophaalde voor zijn tweede roman Arend. “Hou vol, het komt goed,” sprak zijn mentor en collega Jeroen Brouwers goedmoedig. En het kwam goed. Er zullen straks, als hij gaat signeren, geen drankhekken nodig zijn, maar een pauze kan hij zich nauwelijks veroorloven. Er is veel belangstelling voor de opvolger van de bekroonde, goed verkochte (125.000 exemplaren) roman De engelenmaker. Het laatste nieuws: er zijn vertalingen op komst in het Chinees en Azerbeidzjaans. De schrijver heeft een tafel gereserveerd in een restaurant in de

24

zijn succesroman De engelenmaker. Zijn vrouw Melanie werkt bij uitgeverij Atlas in Antwerpen, het pendelen kostte teveel tijd. En zo verhuisde de schrijver die zijn baan als leraar eraan gaf om te kunnen schrijven nog verder weg van het decor in zijn boek, de omgeving van Vaals – de regio waar de kersverse AKOprijswinnares Marente de Moor woont. Brijs was maar net bekomen van een bijzonder teleurstellende ervaring. Hij had een boek geschreven over pauperskind Neel Doff (alias Keetje Tippel), geboortig uit Buggenum, dat van lieverlede in de prostitutie terecht kwam maar in 1942 stierf als een dame van stand. Brijs voerde vergeefs actie om haar buitenhuis in Genk, Villa Keetje Tippel, te behouden. Een half

jaar na het verschijnen van het boek werd het pand gesloopt en verrezen er appartementen. Nog steeds baalt hij ervan, maar inmiddels ziet hij dat in Genk sindsdien een kentering is gekomen in het denken over cultureel erfgoed. De oude mijngebouwen werden niet gesloopt, sterker nog: in de inmiddels tot cultuurtempel C-mine omgebouwde mijn van Winterslag mag de verloren zoon in het najaar van 2012 een hele avond programmeren. Zijn vertrek uit Belgisch-Limburg hinderde zijn schrijven niet. “Het maakt niet uit waar ik schrijf. Zolang ik maar thuis kan zijn en er stilte is. In de laatste negen maanden van het schrijven aan Post voor mevrouw Bromley is de deur effectief toe geweest. Zelfs vrienden en familie heb ik niet binnen gelaten.” Ook met de pen had hij de afzondering gezocht. Toen Zuiderlucht hem in 2009 vroeg om een essay te schrijven bij gelegenheid van 25 jaar Het verdriet van België, de klassieke roman van Hugo Claus, sloeg hij het verzoek beleefd af. Omdat hij er alles aan zat te doen om niet voor eeuwig herinnerd te worden als de schrijver van dat ene boek, De engelenmaker. Voelde hij druk? “Dat niet zo zeer maar ik wist dat ik een publiek had. En dat publiek, zo merkte ik overal, wilde een nieuw boek.” Een idee daartoe denderde zijn brein binnen toen hij een documentaire zag over de slag aan de Somme in de Eerste Wereldoorlog (1914-18). In de gauwigheid ontwaarde hij in die film een luitenant die in de loopgraven de brieven van zijn manschappen aan het thuisfront censureerde. “En ja, toen wist ik het, dit wordt mijn nieuwe boek.” In serene, weldadig kalme tred vertelt Brijs in ruim vijfhonderd pagina’s het verhaal van John Patterson. Het is 1914

www.zuiderlucht.eu

en John, een 17-jarige Londense student, heeft in tegenstelling tot zijn vriend Martin geen trek om de Duitsers te gaan bevechten op de slagvelden van NoordFrankrijk of de Westhoek. Hij trekt zich liever terug in een souterrain met boeken die zijn vader heeft verzameld. Niet dat de vader een lezer is - hij is vooral postbode die met grote tegenzin steeds meer overlijdensberichten uit oorlogsgebied moet bezorgen. Hoewel John alle pogingen van ronselaars in de wind slaat om niet naar het front te hoeven, zelfs de wens van zijn gedroomde lief Mary naast zich neerlegt, breekt hij als zijn vader sterft en gaat alsnog zijn vriend Martin achterna in de killing fields tussen Arras en Poperinge. Daar wordt hij assistent van een luitenant, belast met onder meer het censureren en bezorgen van post.

Voor het boek stortte Brijs, die niet meer kennis van de Eerste Wereldoorlog had dan de gemiddelde Vlaming, zich in de archieven en de literatuur. “Ik ben heel precies, het decor in het eerste deel is de werkelijkheid, Londen in 1914/1915. Elk detail moet kloppen.” Hij zal halverwege zijn geweest toen Erwin Mortier zijn bejubelde roman Godenslaap publiceerde, met dezelfde Eerste Wereldoorlog als decor. Brijs, terwijl hij zijn vork in zijn vispannetje prikt: “Natuurlijk heb ik flink gevloekt. Ik heb het onmiddellijk gelezen, maar was toen ook meteen gerustgesteld. Het boek van Mortier is heel talig, ik ben een verhalenverteller. Het is op geen enkele manier van invloed geweest op mijn schrijfproces. Toen ik voor onderzoek op een van de oorlogskerkhoven mijn blik liet gaan over de namen van alle gesneuvelden, wist ik dat achter elke naam een boek schuilt.” >>

december 2011

Stefan Brijs: “Ik heb niet veel talenten maar dit moet je als schrijver kunnen.” foto Perry Schrijvers

25

www.zuiderlucht.eu

december 2011

8

maandblad | jaargang 5 | augustus 2011

zuiderlucht Alles in de container Maastricht als proeftuin

Ai Weiwei tussen de perkjes Eminem komt

Jouw land bestaat niet! De shocktherapie van Halbe

Joodse Zilli (6) in Venray

1

9

www.zuiderlucht.eu

augustus 2011

onafhankelijk maandblad | jaargang 5 | september 2011

zuiderlucht Uur U voor kasteel Wijlre De brieven van W.F. Hermans

3D in de film God & de duivel in Polen

Nieuw Nedinsco

word begunstiger van

zuiderlucht

Literatuur en populisme +++ Musica Sacra 2011 De Vreugde der Wet 1

10

www.zuiderlucht.eu

september 2011

welkomstgeschenken

onafhankelijk maandblad | jaargang 5 | oktober 2011

zuiderlucht

Boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets, Rowland Jones’ Matchbook,

Theo Lenders (1955-2011) Pierre Cuypers terug in zijn atelier

10% korting op wijnen van Vin Munnen (www.vinmunnen.nl)

De speurhonden van 9/11 Tom Lanoye is Sprakeloos

en een maand gratis naar de healthcenters van Il Fiore (www.ifhc.nl)

Vloeimans kietelt het LSO Boze dichters op herhaling

+++ 40 jaar Museum Van Bommel 1Van Dam

11

www.zuiderlucht.eu

oktober 2011

onafhankelijk maandblad | jaargang 5 | november 2011

zuiderlucht Het echec van de Groenmetropool

Zijlstra-norm? Geen probleem! Woody Allen: meer, meer, meer...

www.zuiderlucht.eu/begunstigers

American Dream in Genkse mijnen

De kroon van Mary Servaes

+++ Special: Limbolit - het knetteren der letteren 1

www.zuiderlucht.eu

november 2011

26

www.zuiderlucht.eu

zui der lu cht december 2011

‘De laatste negen maanden heb ik zelfs vrienden en familie niet binnen gelaten.’

In De engelenmaker, waarin de huiveringwekkende dokter Victor Hoppe een drieling kloont, kon hij de waanzin via zijn pen in het hoofd van de dokter drijven. Als je schrijft over de

Eerste Wereldoorlog krijg je de waanzin er dan gratis bij? “Dan heb je het over shellshock, de psychologische gevolgen, de trauma’s van oorlogvoering. Die stop je er niet in, die krijg je er bij. De

engelenmaker werkt denk ik als een gifslang, je wordt er meteen door gebeten. Daarmee vergeleken is mijn nieuwe boek een wurgslang. Heel langzaam grijpen de verhaallijnen je als het goed is naar de keel.” Ik kan me voorstellen dat je De engelenmaker achter je bureau kunt componeren, het is tenslotte pure fictie, maar hoe begeef je je vanachter je schrijftafel in de loopgraven? Je beschrijft zelfs de geur. “Pas op, ook voor De engelenmaker heb ik veel onderzoek moeten doen, ik heb er ook veel voor gereisd. Op zeker moment wist ik alles van klonen. Die investering heeft me bijna aan een faillissement gebracht, ik moest zelfs weer een poos terug voor de klas. Voor mijn nieuwe boek heb ik ervoor gewaakt om niet te zeer overdrijven in de beschrijvingen. Ik heb er ook zeer veel tijd in gestoken, herschreven en herschreven. Als John met zijn luitenant bij het front een paar uurtjes vrij neemt en planten gaat zoeken voor een herbarium, vinden ze een tak die bij nader inzien een hand met vingers blijkt te zijn. Dat werkt veel sterker dan het beschrijven van alle gruwelijkheden. En ja, je moet je kunnen inleven. Noem het maar talent. Ik heb


Het jaar van de sci fi Hij kamde zijn scheiding te kort bij zijn oor. En hij had een snor. Jan Hendrik Leopold, geboren 1865, dood in 1925, was een brombeer. Waarom maakt een mens anders gedichten? Toch niet van contentement. In 1895 begon Jan Hendrik Leopold twee kwatrijnen met O, als ik dood zal, dood zal zijn. Ik heb er wat aan gehad dit jaar, aan het bewijs dat verdriet ouderwets is. Net als aan Brother, Can You Spare a Dime, een liedje van Rudy Vallee uit 1931. “They used to tell me I was building a dream, so I followed the mob. When there was earth to plough or guns to bear, I was always there on the job.” Het vrolijke wijsje dartelt gelijk een jong konijn door een bommenveld. Pwep, pwep, zieziezie, trompetjes en violen. Het is een troost dat grote depressies niets nieuws zijn.

27

niet veel talenten maar dit moet je als schrijver kunnen.” De druk was groot op Britse jongens en mannen om te gaan vechten. Het is choquerend om te lezen hoe ze werden vernederd of gefusilleerd als ze het niet redden. “Over de jongens die niet wilden vechten is maar weinig gepubliceerd. Ik vond het verhaal van een 17-jarige jongen die deserteerde en werd geëxecuteerd. Dat heb ik gebruikt in mijn boek. Pas vijf jaar geleden heeft de Britse regering zijn excuses aangeboden voor het fusilleren van meer dan 300 deserteurs.” Kun je de Eerste Wereldoorlog vergelijken met de oorlogen van vandaag? “Het was in elk geval de eerste oorlog waar media en propaganda een grote rol speelden. Over de aanval met een zeppelin op Londen werd nauwelijks geschreven. Het kon natuurlijk niet dat de hoofdstad van de grootmacht opeens werd gebombardeerd. Wij zijn ook met valse propaganda overgehaald om de oorlog in Irak te beginnen. Tja, wat kunnen we leren van dit boek? Het gaat over onze geschiedenis, maar of we ervan kunnen leren? Ruim twintig jaar na de Eerste begon de Tweede Wereldoorlog.”

Sommige professoren moeten ervan zuchten, van het geloof dat er uiteindelijk nooit wat verandert. Het fnuikt de zin in vooruitgang. Maar misschien is de toekomst alles wat je vroeger hebt begrepen. Of hoe eigentijds is kunst? Saul Leiter leeft nog. Hij is 88 jaar en als smeltwater zo fris. Idem zijn schilderwerk en fotografie. Alleen ben ik niet naar zijn tentoonstelling gaan kijken. Er is nog tijd genoeg, hoop ik. Tenzij 2012 het jaar van de sci fi wordt, de science fiction. Dat het dan maar snel voorbij is. AN OLAERTS

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Eugenie Jansen: “Er is behoefte aan films uit de streek, gesproken in het dialect dat mensen kennen.” foto Perry Schrijvers

28

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Iedereen spreekt zijn eigen taal Cineaste Eugenie Jansen woonde in 2011 maandenlang op locatie in Australië voor de opnamen van haar eerste 3D-film Ondersteboven, die deels in het Vlaamse Ieper speelt. “Ik investeer liever tijd en energie dan geld.” door Ronald Rovers

In de films van Eugenie Jansen draait het altijd om de band tussen het land en de mensen. In haar korte documentaire Nonnevotte volgde ze een moeder en dochter uit Sittard die zich voorbereiden op carnaval. In Akkers van Margraten spraken ooggetuigen over het plotselinge verschijnen van het oorlogskerkhof eind 1944, waar tienduizenden doden begraven werden in grond waarop ze nog nooit een stap hadden gezet. De prijswinnende fictiefilm Tussenland uit 2002 bracht twee totaal verschillende werelden samen, die van de oude Jacob en de Soedanese vluchteling Majok. De oude man komt zijn huis amper uit,

Eugenie Jansen (Maastricht, 1965) is het een onzinnig onderscheid. Elke film moet een nieuw, onbekend land zijn waar ze kan verdwalen. Is 3D filmen dan een logische stap? “Het leuke aan 3D is dat je de filmtaal opnieuw moet uitvinden: hoe je kunt vertellen wat je wilt vertellen, wat het effect van beelden is. De keuze volgde uit de vorm die we voor Ondersteboven hadden gekozen. Namelijk dat we elke scène in een cirkel wilden vertellen. Dus de camera moest in elke scène 360 graden om zijn as draaien. Terwijl die ronddraaide, speelden de acteurs dan op een of meer plekken voor de camera. Soms liepen ze met de

Fictie, documentaire: bij Eugenie Jansen is het een onzinnig onderscheid. de jonge asielzoeker is nergens thuis. In Calimucho koos Jansen een circus als decor, een plek die niet aan grond gebonden is; de artiesten zijn altijd thuis én onderweg. Ondersteboven is de eerste 3D film van Eugenie Jansen. Wanneer we elkaar spreken, staat de hele boel nog in de steigers. De opnamen zijn net gereed, de montage komt nog. Eerst moest Hinterland af, de documentaire van haar partner Albert Elings die afgelopen maand op documentairefestival IDFA te zien was. Daarin gaat Elings met de Soedanese vluchteling Kon Kelei, die in Tussenland een van de hoofdrollen speelde, terug naar zijn geboorteplek, zes jaar nadat de vrede is getekend. Zo grijpt alles in elkaar. Fictie, documentaire, echt, niet echt: bij

29

camera mee maar vaak draaide de camera verder terwijl ze weer uit beeld verdwenen.” Waarom wilde je zo filmen? “Omdat Ondersteboven gaat over de vraag wat onze plek in tijd en ruimte is. Hoe kun je dat beter doen dan door die tijd en ruimte heel te houden? Door de tijd te laten verstrijken in één shot? Als je ronddraait laat je de hele ruimte zien. Laat je zien wat er als het ware aan de achterkant van het verhaal gebeurt.” Dus niet meer snel even iets filmen dat later misschien in de film past? “Precies. En niet meer onder de tafel aan het been van de acteur trekken om ze bij te sturen zoals ik bij Calimucho deed. Want met die 360 graden opnamen is steeds alles in beeld. Je kunt je niet voor de camera verstoppen.

Toch hebben we geprobeerd om het toeval een rol te geven.” Hoe dan? “Door de camera neer te zetten en te wachten tot er iets gebeurt. De proloog van Ondersteboven draaiden we in Australië. Het verhaal gaat over het Aboriginal-meisje Shay dat haar moeder heeft verloren en met haar Belgische vader naar Ieper komt. In Ieper is tijdens de Eerste Wereldoorlog flink gevochten, daar is nu een complete herdenkingsindustrie omheen gebouwd. Je hebt er De Menenpoort met de namen van tienduizenden vermisten waar elke avond om acht uur The Last Post wordt gespeeld. In de jaren tachtig en negentig stonden er tien mensen per avond maar nu zijn dat er honderden. Er zit nog van alles in de grond. Elk jaar sneuvelt er wel een boer die met z’n trekker over een explosief rijdt. Mensen halen dat spul uit de grond en richten er musea mee in waar dan weer veel bezoekers op af komen, Engelse schoolklassen en kolonnes met Hells Angels. Wij zetten dan de camera aan als we zo’n schoolbus verwachtten. Zo filmden we spontane scènes en vingen we het toeval.” Waarom moest Ieper het decor worden? “Omdat Ondersteboven over rouwverwerking gaat. Het is eigenlijk een bewerking van een autobiografisch verhaal van scenarist Kim Niekerk die het baseerde op het verlies van haar eigen moeder. Voor de film zijn we gaan zoeken naar een plek waarmee die rouwverwerking zou resoneren. De achterliggende vraag is of dat openbare herdenken, wat steeds meer gebeurt, kan helpen bij persoonlijke rouwverwerking. Hebben die überhaupt iets met elkaar te maken?

www.zuiderlucht.eu

Kun je daar troost in vinden?” Botste dat persoonlijke verhaal van het meisje met het leed van de oorlog? “Soms. Maar die twee geschiedenissen komen vooral mooi samen. Shay raakt in Ieper bevriend met een jongetje wier ouders zo’n privémuseum hebben. De Belgische vader van het meisje gaat inwonen bij een oom en tante die een Bed & Breakfast hebben en oorlogstoeristen rondleiden. Zo komen de jongen en het meisje over de oorlog te praten, over verlies en over troost. Niet dat er antwoorden worden gegeven, ik hoop dat mensen over verlies en rouw na zullen denken. Want waar vind je houvast als je niet meer één levensbeschouwing hebt? Of geen? Shay is opgevoed als Aboriginal maar ook als katholiek. Haar vader is een wetenschapper die zegt dat ze later door de wormen wordt opgegeten. Waar vind je als kind houvast als het om zulke wezenlijke dingen gaat?” Waarom moest het een Aboriginal meisje zijn? “Omdat we zo verschillende wereldbeelden bij elkaar konden brengen. De Aboriginals hebben een gedetailleerd concept over astronomie. Dat zou mooi naast de westerse ideeën over astronomie van Shays vader kunnen staan. Omdat in de buurt van het dorpje Narrabri een paar grote telescopen staan, zou dat weer verklaren hoe hij zijn Australische vrouw ontmoette. Astronomie met z’n blik gericht naar de ruimte was ook een mooi contrast met Ieper, waar alles naar de grond is gericht.” Die band met de plek en de mensen was belangrijk? “Die gaf zoveel meerwaarde. Ik heb twee maanden in Narrabri in New South Wales gewoond om me voor te bereiden. Door mensen daar hebben we >>

december 2011

Wat was in... november

Kroniek

1

TRANS FORM A R C H I T E C T E N

WWW.TRANS-FORM.NL

Het kunstwerk Wood Circle (1977) van Richard Long blijft behouden voor het Van Abbemuseum in Eindhoven. Met een actie werd dertig mille binnengehaald.

verwerft met het reliëf De aanbidding van het Kindje Jezus (ca 1490) van Dries Holthuys een icoon van de middeleeuwse beeldhouwkunst.

2

De gemeente Kerkrade zal de zaalcapaciteit van Theater Kerkrade (ex-Wijngrachttheater) niet terugbrengen van 600 naar 250 stoelen. Het theater krijgt een opknapbeurt.

Acteur, auteur, columnist en zanger Rijk de Gooyer overlijdt op 85-jarige leeftijd in Amsterdam. De Gooyer won drie keer een Gouden Kalf.

3

Pianist Joost-Jan van Houten uit Alphen aan de Rijn wint in Domani Venlo de muziekprijs Prix Dominique. Ook de publieksprijs is voor hem.

4

Het gratis toegankelijk maken van musea voor kinderen levert niet meer dan enkele tienduizenden bezoekers extra op en kost veel meer dan geraamd: 9 miljoen euro.

5

Frieder Scheuermann (RWTH Aachen) zegeviert bij de 1ste prijs Euregionale Architectuur Prijs 2011. De prijs wordt voor de 31-ste keer uitgereikt.

6

Bezoekers van het congres van het Genootschap Onze Taal verkiezen het woord ‘weigerambtenaar’ tot woord van het jaar 2011.

7

met of zonder

afspraak

46 MAASTR IC HT BOS CH STRAAT 11 SI TTARD HASPE LSESTRAAT MAASTR IC HT 2 G WE US CH ST GER LA 4 L 04 3 32 62 72 (o p af sp ra ak ) TE l s.n ur ffe oi nc ww w. wi jn ho ve

Expertisecentrum Creative City De verbinding tussen kunstonderwijs en U

Oud-diplomaat en schrijver F. Springer overlijdt op 79-jarige leeftijd in zijn woonplaats Den Haag. Voor zijn oeuvre ontving Springer in 1995 de Constantijn Huygensprijs.

8

Het Groninger Museum krijgt naast directeur Kees van Twist een zakelijk directeur om de financiële problemen op te lossen.

9

Het door bezuinigingen bedreigde Nederlands Kamerkoor uit Amsterdam lijkt gered. De gemeente Eindhoven wil het koor vanaf 2013 onderdak geven en financieel steunen.

10

Andy Tielman, voorman van de The Tielman Brothers sterft op 75-jarige leeftijd. De band behoorde in de jaren vijftig en zestig tot de toonaangevende ‘Indo’-rockbands van het land. www.zuyd.nl/creativecity

13

Piet Menu (34) wordt directeur van het Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond in Amsterdam. Sinds 2008 was hij artistiek leider van de Maastrichtse theaterwerkplaats Huis van Bourgondië. Ted Noten (Tegelen, 1956) wordt Kunstenaar van het Jaar 2011. Noten ontwerpt sieraden en tassen van transparente kunststof met daarin een muis, een pistool of wat cocaïne.

omen kapper men & w

12

11 30

Het Museum Kurhaus Kleef

14 15

De verkoop van kinderboeken daalt met zes procent. Debet zijn de crisis en het uitblijven van bestsellers. Tot dusver onttrok het kinderboek zich aan de malaise in de branche.

16

Bezoekers van het op 18 augustus door een noodweer getroffen Pukkelpop in Hasselt eisen hun geld terug. Ze nemen geen genoegen met eet- en drankbonnen voor de volgende drie edities.

17

Niet Enrico Delamboye uit Margraten maar Kazem Abdullah is de nieuwe chef-dirigent van het Sinfonieorchester Aachen. Hij assisteerde eerder bij het Metropolitan in New York.

18

Woede in de kunstwereld over de nieuwe Geefwet die de cultuursector fiscaal moet stimuleren. De extra aftrekpost is door de Kamer verlaagd van twaalf naar vijf miljoen euro.

19

Trouw meldt dat de bezuinigingen in de cultuursector al komend jaar effectief worden. Het gaat nog niet om de maatregelen van Zijlstra maar om die van gemeenten en provincies.

20

21

Gedeputeerde Noël Lebens (Cultuur, CDA) wil dat de vijf miljoen euro die de provincie Limburg vrijspeelde voor harmonieën en fanfares gaat naar het opleiden van jonge muzikanten.

22

Staatssecretaris Zijlstra (Cultuur, VVD) wil in debat met de Tweede Kamer niet garanderen dat de cultuursector bij de volgende bezuinigingsronde wordt ontzien.

23

De gemeente Eindhoven veilt in december een deel van haar kunstcollectie. Het gaat om werk uit de depots aangekocht met de voormalige kunstenaarsregeling BKR (1960-1990).

24

De Franse actrice en regisseuse Julie Delpy gaat een film maken over The Clash-zanger Joe Strummer. De film beschrijft een maand in 1982 toen Summer door Frankrijk zwierf.

25

Tongeren, Beringen en Genk sluiten zich aan bij Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. De samenwerking wordt vastgelegd in het bidbook.

26

Er komt geen vaste boekenprijs voor digitale boeken. Deze zou de doorbraak van het e-book vertragen.

27

Nieuwsuur-anchorman Twan Huys presenteert zijn boek Over geluk in L1-radioprogramma De Stemming. Het boek verschijnt in het Nederlands en het Sevenums.

28

Bruce Springsteen sluit Pinkpop 2012 af. The Boss stond in 2009 ook het festival.

29

Van Adeles tweede album 21 (uit januari) zijn in Europa meer dan een miljoen exemplaren via iTunes verkocht. Dat is een record.

30

Rockster Iggy Pop (64) wordt – met ontbloot bovenlijf - het nieuwe gezicht van het Franse modehuis Paco Rabanne in een campagne voor het parfum Black XS L’Excès.

De Genkse schrijver Lambert Verlaek krijgt de Veldeke Literatuurprijs voor zijn in dialect geschreven verhaal Tieter.

www.zuiderlucht.eu

december 2011

‘Je kunt ook een hoop geld op tafel leggen en zeggen dat je 400 figuranten wilt.’ geld op tafel leggen en zeggen dat je vierhonderd figuranten wilt.” Het typeert een van Nederlands meest eigenzinnige filmmakers. In verhalen is ze minder geïnteresseerd dan in mensen, vertelt Jansen. En het mooiste is als mensen zich verbonden voelen met de plek waar gefilmd wordt want dat levert echte verhalen op. Het is de connectie waar Jansen steeds naar op zoek is: die tussen de plek en de mensen. Liefst zo rauw en onversneden mogelijk. Met afstandelijke mensen heeft ze niets, de mooiste mensen zijn volgens de filmmaakster degenen die dicht bij zichzelf blijven.

Ooit wilde ze boswachter,

het meisje leren kennen dat de hoofdrol ging spelen en kregen we allerlei verhalen te horen die we dan weer voor de film gebruikt hebben. Of was er een feest dat we gebruikt hebben. Later ging de hele filmcrew op zondag mee naar de rugbywedstrijd. In plaats

van dat we acteurs grote bedragen per dag moesten betalen, hadden we echte mensen die graag meewerkten omdat we een band met ze hadden opgebouwd. Het is een manier van werken. Je investeert energie en tijd in plaats van geld. Je kunt ook een hoop

schrijfster, missiezuster of automonteur worden, vertelde Jansen jaren terug aan het huisblad van het Filmfonds. Het werd filmmaken. Na de Filmacademie in 1991 vertrok ze naar de internationale film en televisieschool in Cuba waarna ze terug in Nederland aan de slag kon als regieassistent. In 1996 vertoonde documentairefestival IDFA de documentaire Vogelvrij, het eerste project dat Jansen samen met Albert Elings voltooide en met wie ze nog altijd samenwerkt. In 2002 won ze

God de schrijver, de schrijver God Soms maak je indruk door weg te blijven. Na afloop van een literaire happening in Maastricht, waar ik dus niet bij was, werd me onlangs hel en verdoemenis toegewenst door een van frustratie schuimbekkende schrijver. De hoofdredacteur van dit blad (ik dus) zou in een vorig leven vernietigende recensies geschreven over al zijn romans, en hem vervolgens in Zuiderlucht vanaf het eerste nummer hebben geboycot. En dat terwijl hij (de schrijver dus) al die jaren zijn vers verschenen boeken trouw naar de redactie laat sturen! Ooit, het moet rond 1990 zijn geweest, heb ik één verhalenbundel van de man omschreven als nostalgisch geneuzel – in veel nettere bewoordingen dan

31

met Tussenland een Tiger Award op het Rotterdams filmfestival IFFR, nog altijd de enige Nederlandse winnaar van de prijs. Voor Jansen is films maken eigenlijk geen vak maar een manier van leven, een manier om de wereld te blijven ontdekken. En dat doet ze. Samen met Elings zwerft ze de hele wereld over. Klimt in de antenne van een enorme telescoop, bezoekt een uit ontelbare glasscherven bestaand Aboriginal kerkhof of komt terecht op een bruiloft in Zuid Soedan. Ondanks al dat reizen over de wereld is ze ook honkvast want Jansen woont en werkt al zesentwintig jaar vanuit hetzelfde pand in de Amsterdamse Spuistraat. De straat waar je op elk moment van de dag genoeg verhalen vindt om tien films mee te maken, zegt ze. “Ik denk dat de volgende stap voor mij is om naar een plek te gaan en vanuit de mensen en verhalen van die plek een film te maken. Ik heb daar al eens over lopen brainstormen met filmhuisdirecteur David Deprez van Lumière Maastricht. Er is behoefte aan films uit de streek zelf, gesproken in het dialect dat mensen kennen. Maar dat duurt nog even. Voorlopig spelen we vooral met de gedachte.”


ik nu doe. Van een recensieboycot in ZL is geen sprake, simpelweg omdat we niet van de recensies zijn. En zijn boeken hebben de redactie nooit bereikt, hetgeen hier trouwens niet als een gemis is ervaren. Dat een kunstenaar een God in zijn eigen universum is, respect! Het zal nodig zijn om overeind te blijven in dat klotebestaan. Maar waarom (genoemde schrijver is soldaat in een leger van gelijkgestemden) voelt driekwart van de kunstenaars van boven de vijftig, ook succesvolle, zich zo miskend? Bestaan daar geen pilletjes voor? WIDO SMEETS

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Ivo Janssen: “Ik ben even terug gaan rekenen, ik heb er zo’n 30.000 uur aan studie op zitten.” foto Perry Schrijvers

32

www.zuiderlucht.eu

december 2011

Een woonboot als concertzaal Na dertien jaar voltooide pianist Ivo Janssen in 2011 zijn Bach-box: twintig cd’s met daarop alle klavierwerken van Johann Sebastian Bach. “Ik ben nu bijna vijftig en heb het gevoel dat ik steeds beter ga spelen.” door Wido Smeets

“Hier”, zegt pianist Ivo Janssen, en hij wijst naar de vloer in zijn woonboot, “komt een groot gat. Drie bij vier meter. De vide die dan ontstaat wordt een concertzaaltje. Beneden een vleugel, hierboven het balkon. In totaal goed voor 120 zitplaatsen.” Hij leest de gedachten van zijn bezoeker en vervolgt: “In mijn gedachten zie ik al busladingen Japanners en Amerikanen langs de gracht staan wachten. Er zijn reisbureaus die klassieke concerten organiseren. Een woonboot in een Amsterdamse gracht waar pianoconcerten worden gegeven, dat klinkt toch heel anders dan een cultureel centrum in de provincie.” De verbouwing zal niet worden uitbesteed, Janssen doet alles zelf. En woonboten verbouwen is inmiddels een soort hobby geworden, hij woont inmiddels in zijn derde. In een overmoedige bui heeft hij wel eens geroepen dat woonboten verbouwen lucratiever is dan piano spelen. “Is dat zo? Ik zou ‘t eens na moeten rekenen, maar als je de waardestijging na zo’n renovatie meerekent, zou het best wel eens kunnen kloppen.” Ivo Janssen (Venlo, 1963) groeide als

waar we nu zitten is tien keer zo groot.” Twee jaar woont hij hier nu, en de voltooiing van deze opknapbeurt gaat nog jaren in beslag nemen. De vloer moet vernieuwd, de wanden met bedradingen liggen nog open. Maar het project van die concertzaal, daar mogen we hem te zijner tijd op aanspreken. Vasthoudendheid is een karaktertrek die ook blijkt uit een andere passie: het lopen van halve marathons. En op muzikaal gebied is Janssen eveneens van de lange adem. In april van dit jaar bracht hij zijn in 1998 aangekondigde Bach Box uit: twintig cd’s met daarop alle klavierwerken van Johann Sebastian Bach. Het idee ontstond in 1994 toen speelde hij in de Leidse Lokhorstkerk een hele avond Bach speelde. “Na afloop opperde de programmeur het idee om alle klavierwerken van Bach op cd te zetten. Maar er was geen platenmaatschappij die een garantie wilde afgeven voor zo’n langjarig project. Toen dacht ik: dan regel ik het zelf. Ik pakte de telefoon, en binnen een uur was het rond. Ik ben erg happy met deze box, hij wordt nog aardig verkocht ook. Van de oplage van 2000 is in een half jaar de helft verkocht. Dat is heel behoorlijk als je

Ivo Janssen zette 23 uur klaviermuziek van Bach op cd. zoon van een zuiveltechnicus op in SintOedenrode en vertrok op zijn achttiende naar Amsterdam om piano te studeren aan het Sweelinck Conservatorium. Jan Wijn was er zijn docent, hij woonde op een woonboot en adviseerde zijn studenten hetzelfde te doen. “Vanwege de vrijheid. Als druk repeterende muziekstudent heeft niemand daar last van je. Mijn vader kocht toen een boot voor me op de Prinsengracht. De boot

33

bedenkt dat de cd-markt elk jaar met tien procent terugloopt.” Wat heeft u met Bach? “Volgens mijn moeder zei mijn eerste pianoleraar toen ik een jaar of tien was al dat ik zo goed Bach speelde. Ik had er al vrij vroeg een goed gevoel voor. Er zat ook iets sportiefs in Bach spelen. Zeker bij de snelle, ritmische stukken, het is leuk om die als jonge jongen foutloos te kunnen spelen, daar kun je mee scoren.”

Pablo Casals speelde op het eind van zijn leven elke ochtend Das wohltemperierte Klavier. Wat speelt u bij het krieken van de dag? “Ik speel elke ochtend, maar er zit geen vast ritueel in. Ik kan het me voorstellen van Casals, Bach heeft een heilzame uitwerking op je gezondheid, ook fysiek. Als ik me beroerd voel en ik ga spelen, gaat het beter. Bach zorgt voor balans tussen ratio en emotie, dat komt door die polyfonie. Het is muziek die perfect klopt, bijna mathematisch, en tegelijkertijd kun je er ook emotioneel naar luisteren. Die combinatie van ratio en emotie zit ook in mij. Op de lagere school vond ik het prachtig de tafeltjes van 1 tot en met 100 helemaal uit te schrijven, tegelijkertijd was ik een gevoelig jongetje.” Lachend: “Vervolgens heb ik er tientallen jaren over gedaan om die twee een beetje op elkaar af te stemmen. Dat is ook terug te zien in mijn ontwikkeling als pianist, ik ben bijna vijftig en heb het gevoel dat ik steeds beter ga spelen, dat ik het door begin te krijgen.” Elke tijd zijn eigen interpretaties. Er zijn cellisten die de suites van Bach zelfs drie keer opnemen, in verschillende stadia van hun leven. “Haha, ja, die cellisten moeten het doen met die zes suites, meer is er niet. Met de klavierstukken ligt dat natuurlijk anders. Ik moet er niet aan denken om die cd-box nog een keer over te doen. Bij de Goldberg Variaties daar heb ik er wel eens aan gedacht om ze nog eens live op cd te zetten, met een knipoog naar Glenn Gould. Die heeft het twintig jaar later ook gedaan. Maar ik doe het toch maar niet. Ik vind dat mensen maar vaker naar een concert moeten komen.” De Bach-mythe is deels gebaseerd op het feit dat we van de grote klassieke componisten van hem het minste weten. Tegelijkertijd bieden zijn composities

www.zuiderlucht.eu

volop ruimte voor interpretatie. Janssen: “Er wordt een hoop overgelaten aan de uitvoerenden, maar dat maakt het ook moeilijk. Te veel keus kan verlammend werken. Bij Bach zijn de tempi vaker niet dan wel aangegeven, de dynamiek vrijwel nooit. Voor het opnemen van zo’n cd-box moet je daarom een eigen stijl ontwikkelen. Een lang crescendo, een lang diminuendo, alles wat je doet moet weloverwogen zijn. Die stukken zijn geschreven voor klavecimbel, daar kun je niet harder of zachter. Als ik op Das wohltemperierte Klavier eerst zacht, dan hard en dan weer zacht speel, is dat mijn interpretatie. (Lachend) Ik heb er nog nooit iemand over horen klagen. De klavierstukken van Bach zitten in ons collectieve geheugen. Als mensen tegen mij zeggen dat ik de aria uit de Goldberg Variaties zo langzaam speel, dan zeg ik: ‘Ik kan het niet sneller. Dit is wat de noten over me afroepen’. Dat is het mooie van muziek, dat niet iedereen hetzelfde doet. Anders kunnen we het net zo goed allemaal in de computer stoppen.”

Een van de succesnummers van het festival Musica Sacra afgelopen september was het optreden van Ivo Janssen in de Maastrichtse Sint Janskerk met Ludus tonalis van Paul Hindemith. Hoewel Janssen internationaal eerder succes oogstte met zijn Hindemith-vertolking, had Musica Sacra een Duitse pianist op het oog. Janssen: “Ik hoorde het toevallig van een geluidsman van de KRO en dacht: ja maar, dat is míjn stuk. Ík heb het op cd gezet, ík kreeg er lovende recensies voor. Heel ongebruikelijk heb ik toen een paar mailtjes de deur uit gedaan, mijn Hindemith-cd opgestuurd en werd alsnog uitgenodigd.” Het brengt hem op de constatering dat het eigenlijk vreemd is dat organisatoren eerst een pianist uitnodigen, en hem dan met een bepaald stuk opzadelen. “Heb >>

december 2011

‘ Je merkt het aan de honoraria, er wordt steviger onderhandeld.’

je net het tweede pianoconcert van Rachmaninov ergens gespeeld, vragen ze je twee weken later ergens anders om het derde te komen spelen. Ze moesten eens weten hoeveel tijd het kost om je

zo’n stuk eigen te maken. Hoeveel? Zeker honderd uur. Bij een gage van 2000 euro houd je dan een lager uurloon over dan een loodgieter. Maar gelukkig gaat het vaak ook andersom. De Goldberg

Variaties heb ik zeker 200 keer gespeeld.” Ludus tonalis duurt meer dan een uur. Zijn er tijdens zo’n concert momenten dat je als pianist met je gedachten afdwaalt? Lachend: “Nee. Ja, altijd. Het bewustzijn heeft meerdere lagen. Tijdens dat Musica Sacra-optreden was ik me er van bewust dat er microfoons stonden, dat het op de radio kwam, dat het goed moest zijn. Je moet natuurlijk uitkijken dat je niet teveel opmerkt. In mijn ooghoek zag ik een man met zijn voet op en neer wippen. Die vond er zeker niet veel aan, denk ik dan onwillekeurig. Dat registreer je wel. Het is het fijnst als je continu in het moment van het stuk zit, alleen: hou dat maar eens een uur vol.” Geeft u nog eigen accenten aan zo’n stuk of blijft u gevangen in de ijzeren regels van Hindemith? “Het is bijna mathematische, en tegelijkertijd ook heel ontroerende, emotionele muziek. Bij de fuga’s heb je een thema links en een thema rechts; dan moet je tegelijk iets óverbrengen, het mag geen droge exercitie worden. Die balans is belangrijk, je mag je niet mee laten slepen. Op je twintigste gebeurt dat eerder dan op je 45e. Maar je plukt er altijd de vruchten van als je jong veel

www.voidclassics.nl


Roestvorming Bij de protestbewegingen was dit jaar de creatieve bloedarmoede troef. Verzet tegen kunstbezuinigingen dat weinig verder kwam dan een schreeuw om cultuur. Wereldwijde kampeersessies tegen marktdictatuur zonder duidelijke leiding, doel en alternatieven. Misschien moet een mens de mix van verontwaardiging, verrassing en vernieuwing dan maar gaan zoeken in de schoonheid van de vernietiging. Al heeft het iets pervers en duivels. Alsof je zoals Karlheinz Stockhausen de aanval op de Twin Towers het grootste kunstobject aller tijden noemt. In de wachtkamer van de tandarts las ik het blad Navenant, normaal een onbedoelde parodie (op zich al een prestatie) op de Limburgse glossy Chapeau!. Daarin een interview met het VVD-Tweede Kamerlid Karin Straus. Het fijne van

34

gestudeerd hebt. Laatst hoorde ik iemand zeggen dat je minimaal 10.000 uur moet investeren om ergens goed in te zijn. Toen ben ik terug gaan rekenen: ik heb er meer dan 30.000 uur opzitten. Vrijwel altijd zonder tegenzin. Eigenlijk heb ik altijd plezier in het spelen.” Janssens bekendheid als pianist steunt deels op de optredens met schrijfster Anna Enquist. “We treden nu tien jaar samen op, de zaal zit altijd vol. Het heeft me geen windeieren gelegd, en je doet iets wat je leuk vindt. Het is ongesubsidieerd, dus zonder verplichting tot cross overs of iets multicultureels.” Het brengt ons op de relatie tussen overheid en kunsten, de aangekondigde bezuinigingen in de sector en de gevolgen daarvan. “Sinds mijn afstuderen in 1987 heb ik ononderbroken werk gehad. In maart bleef mijn agenda ineens leeg. Het is nu weer beter, maar toch. Je merkt het aan de honoraria, er wordt steviger onderhandeld. Bij mij komt het extra hard aan, ik leef van mijn concerten en mijn cd’s. Pensioen? Deze woonboot is mijn pensioen. Ik zal wat voortmaken met die verbouwing en dat concertzaaltje.”

de nieuwe polarisatie is dat alle clichés en karikaturen weer mogen. De MiddenLimburgse politica was gefotografeerd op de golfbaan, in roze polo, met een kekke zonnebril als diadeem op het hoogblonde hoofd. De echte parel was de tussenkop die de lezers het vraaggesprek in moest trekken: “De ‘linkse hobby’s’ zijn dagelijkse kost en permanent evenals de roestvorming op de golfstokken.” Laat het gerust even op u inwerken. De tijdgeest samengebald in één zin kromtaal. Creativiteit als corrosie van de maatschappij. Marchel Duchamp meets Eugène Ionesco meets Wim T. Schippers. Onovertroffen! PAUL VAN DER STEEN

www.zuiderlucht.eu

december 2011

De schildersezel wacht lijdzaam, zo zijn ezels Kunstenaar Sidi El Karchi (Sittard, 1975) kreeg de Inspiratieprijs 2011 van het Prins Bernard Cultuurfonds Limburg. De met hem bevriende schrijver Abdelkader Benali hield bij de uitreiking een feestrede. “Als hij moet kiezen tussen Arabische kalligrafie of Mondriaan, wat kiest hij dan?” door Abdelkader Benali

Sidi El Karchi is de grootste levende kunstenaar van dit moment. Zelfs al zou hij verstoken blijven van enige laureaat, waardering en liepen kunstliefhebbers schielijk verder na amper een blik op zijn werk geslagen te hebben, dan zou dat zijn talent alleen maar goed doen. Sidi behoort tot die kunstenaars die beter zouden gedijen in een samenleving waarin voor schilders net zoveel ruimte is als voor een melaatse.

The Way Things Are (2011), potlood, olieverf en acryl op papier.

35

Sidi El Karchi moet het hebben van ontbering, afzien en gebrek aan erkenning. Het zal zijn werk goed doen! In plaats van deze grootse huldiging, wens ik hem een uitkering toe, een drugsverslaving en een infectie van de rechterhand. Het toekennen van deze prijs, deze aanmoedigingsprijs voor een talent die geen aanmoediging verdient, eerder een pak onder zijn broek, zie ik dan ook als een grote vergissing. En hoewel mijn pleidooi de jury er zeker niet van zal weerhouden om de prijs toch niet toe te kennen, zal ik toch een aantal argumenten aandragen al was het maar om U, vrienden en familie van Sidi, te overtuigen. Want we hebben genoeg redenen om de komende tijd met vrees en beven tegemoet te zien. De prijs is een kink in de kabel van zijn toch al zo vruchtbare ontwikkeling. Door deze prijs te krijgen zal zijn status alleen maar stijgen, het zal de aandacht voor zijn werk zeker goed doen maar stel u toch voor wat dat betekent voor de schilder zelf, wat moet hij met zoveel waardering en erkenning? Dat komt toch allemaal veel te vroeg?

www.zuiderlucht.eu

Het aan de prijs verbonden geldbedrag zal niemand die maar een cent verstand heeft afslaan, maar we denken toch niet dat Sidi van de honger omkwam? Hij zal zich geen raad weten met alle loftuitingen en een dagtaak hebben aan het beantwoorden van alle verzoeken die binnenstromen. U kunt zich toch niet voorstellen dat Sidi el Karchi een deel van zijn dag moet gaan besteden aan het doorknippen van lintjes of het bezoeken van particuliere verzamelaars die een deel van zijn aandacht opeisen? Toch liggen deze dwalingen op de loer bij een ieder die omringd is met het aureool van succes. De roem gaat vergezeld van een gesel. Hij zal op straat herkend worden. In Maastricht zullen mensen wijzen naar hem als hij voorbij loopt en zeggen: “Daar loopt Sidi, ja, de grote Sidi. Schilder. Denker. Miljonair,” en dan elkaar aankijken uit puur ongeloof dat zo’n grote geest in hun midden verblijft. Restaurants die normaliter vol huis houden, blijken altijd een extra tafeltje over te hebben, als hij zich aandient. Het gevolg hiervan is dat de werkelijkheid van SIdi el Karchi dusdanig aangetast raakt dat hij al snel het contact met de werkelijkheid verliest. Beste jury, dat is nog niet het einde van de horror. Dat is pas het begin.

In Maastricht waant hij zich nog beschermd tegen de aanvallen van het nieuwe noodlot omdat hij hier beschermelingen om zich heen heeft. Er zullen vrienden en familie zijn die hem met beide benen op de grond houden, die hem wakker zullen schudden, die hem een draai om de oren zullen geven. Zijn broer en zus wonen op een steenworpafstand, ik heb ze ontmoet en ik kan u verzekeren dat die over de >>

december 2011

The Moroccan (2011), potlood, olieverf en acryl op papier.

36

www.zuiderlucht.eu

december 2011

‘Voor mij is Sidi de schilder van het wezenlijke, de langzame observator, de dromerige querulant. ’ noodzakelijke houdgrepen beschikken om Sidi flink in de tang te nemen als het nodig is. Maar je kan het beest natuurlijk maar zo lang in zijn hok houden. De prijs zal natuurlijk ook de aandacht trekken in de Randstad, media gaan bellen en Sidi zal zich geprest voelen om naar Hilversum en Amsterdam af te reizen. De verfkwasten liggen te drogen in het atelier en worden hard. De schildersezel wacht lijdzaam, want zo zijn ezels. Het enige wat herinnert aan schilderactiviteiten is de geur van verf, de kunstenaar zelf laat verstek gaan. Sidi zal verschijnen in talkshows en vragen beantwoorden van Matthijs van Nieuwkerk en Jeroen Pauw. Eerst zullen het alleen vragen zijn over zijn werk maar al snel komen ook de politieke vragen. Wat vindt hij van deze of gene maatschappelijke ontwikkeling? Wonderwel blijkt Sidi toch heel snedige antwoorden te hebben. Het licht van de televisiestudio is de jonge schilder welgezind. Op weg naar zijn hotelkamer zal Sidi de tweets en facebook-berichten lezen die vertellen hoe goed hij het wel heeft gedaan. Zijn galerie zal uitstekend in zijn nopjes zijn want het betekent nieuwe aanwas van nieuwe klanten. En de schildersezel wacht, want zo zijn ezels. Beste jury, in naam van de kunstgeschiedenis, vrienden en familie: we kunnen uw beslissing niet meer terugdraaien, maar wilt u verantwoordelijk zijn voor de ontsporing van een jonge, veelbelovende kunstenaar? Wilt u dit prille, onstuimige en tegelijkertijd zo precies componerende talent voorgoed aan de leeuwen werpen? Weet toch wat u doet. U doet me denken aan die senatoren in het Oude Rome die maar al te graag toekeken hoe ze hun geliefde gladiatoren opgevreten zagen worden. U zult het niet geloven maar al snel krijgen ze bij de NTR door dat die Sidi niet alleen als schilder maar ook als televisiepersoonlijkheid heel wat in zijn mars heeft Hij wordt al snel

37

Sidi El Karchi. foto Perry Schrijvers

uitgenodigd om plaats te nemen in televisieprogramma’s over de moderne schilderkunst. Ook daarin toont hij zich een echte causeur, want hij praat net zo makkelijk Picasso aan Lady Gaga als de gevolgen van de Eurocrisis aan de ontwikkelingen op de kunstmarkt. Deze prijs, geachte jury, zal ertoe leiden dat Sidi nog meer talenten ontdekt, talenten waarvan hij niet wist dat ie ze had. Weet u wel waar u aan begint? Als klap op de vuurpijl krijgt Sidi op een dag de kans om een mooie televisieserie te maken over Vincent van

Gogh. Een aanbod waar hij geen nee tegen kan zeggen. Omdat Hilversum vanuit Maastricht wel erg ver weg ligt, besluit hij te gaan verhuizen. De kunst kan wachten. En de schildersezel wacht lijdzaam, want zo zijn ezels. De schilderijen die er nog zijn van Sidi worden tegen recordprijzen verkocht. Nieuwe aanwas stokt, er moet gemonteerd worden en de volgende dag loopt hij mee in een demonstratie tegen de bezuinigingen op de kunst en cultuur. Af en toe bereikt hem een ansichtkaart uit Maastricht die dan

www.zuiderlucht.eu

ongelezen bij het oud papier gaan. Voor mij is Sidi de schilder van het wezenlijke, de langzame observator, de dromerige querulant. Een man zoals hij zichzelf schildert en tekent, een jongen ook voor wie de wereld een zee is die verover moet worden met beelden. Het meest geniet ik van zijn portretten van hoofden die tussen droom en daad zweven. Wanneer ik echter zijn portrettering van de gebouwen van Limburg zie, dan maakt mijn hart een sprongetje. Dan zie ik paradijs, leegte, aarde ineen. Zijn beste werk vind ik een tekening van zijn familie, een familiefoto van zijn moeder, broers en zussen verdeeld in zes vlakken. Wanneer ik naar die tekening kijk, de tekening die de grootte heeft van een volwassen schilderij, dan zie ik mezelf aanschuiven bij die familiefoto. Ik ga erin staan omdat ik die moeder en die kinderen wil beschermen, ik wil ze iets in het oor fluisteren. “Maak je niet druk, het komt wel goed,” of: “Het leven is lang, wees dus niet bang.” Het is een tekening waar met veel plezier kwetsbare lagen zijn aangeboord. Maar die personen in de familiefoto kijken ook terug met de blik van zij die niets te verliezen hebben, van zij die aan het begin staat van iets moois en toch ook al iets moois zijn. Sidi heeft zichzelf erin getekend, zoals hij zichzelf zag, korte broek en de gulp half open, want zo zijn familiefoto’s, de statigheid van de houding kan niet verhullen dat er een zekere haast achter zat. “Ik werd uit de zandbak geplukt,” zei hij tegen mij. Die tekening vertelt het verhaal van komen en gaan, van redding en van wanhoop, van een ongewisse toekomst en een ondoorgrondelijk verleden. In die tekening komt alles terug wat ik mooi vind aan de schilderkunst en wat ik mooi vind aan het werk van Sidi el Karchi: intensiteit, liefde, waardigheid. Ik denk dat hij hier nog lang mee zal doorgaan, ongeacht grootte of diepte van welk succes dat hem zal toevallen, vandaag of morgen. Gefeliciteerd, Sidi, je bent een beest van een kind!

december 2011

ZL-Cultuuragenda Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand uitsluitend naar: [email protected]

Architectuur, mode en vormgeving den haag > Rechte stoelen, rechtschapen burgers. Wonen volgens ’t Binnenhuis (1900 – 1929). Familiestukken van H.P. Berlage en Jac. van den Bosch gecombineerd met interieurfoto’s van Johannes Schwartz. Van 8 oktober t/m 4 maart. Mode Kunst - Een affaire. Hoe couturiers de tijdgeest weten te vangen en te vertalen naar hun ontwerpen en hoe kunstenaars kleding hebben gebruikt als expressiemiddel om vorm te geven aan hun ideeën. Van 3 september t/m 8 januari in het Gemeentemuseum. www.gemeentemuseum.nl eindhoven > After the Bit Rush. Hoe integreer je het digitale, het scherm, de computer en het internet met de fysieke wereld en welke rol kunnen ontwerpers hierbij spelen? Van 22 oktober t/m 23 december in MU, Emmasingel 20. www.mu.nl genk > Lina Bo Bardi. Retrospectief van de Italiaans-Braziliaanse architecte Lina Bo Bardi (1914-1992) die in haar tweede vaderland een groot aantal modernistisch ogende gebouwen realiseerde. Ze ontwierp ook tentoonstellingen, theaterdecors en -kostuums en meubels. Van 25 november t/m 15 januari in C-mine. www.c-mine.be Hasselt > ‘Prints! In mode- en kostuumgeschiedenis 1750-2000’. Van 25 juni 2011 tot 8 januari 2012 in het Modemuseum Hasselt. www.modemuseumhasselt.be > Pop up store van FAB (Fashion Across Borders). Euregionaal modetalent toont zijn kunnen, met o.a. IXX, TITI+German Kid, sO mINE*, B-MADE, Céline Pinckers, Lore Langendries en Irene Heldens. Van 3 november t/m 1 juni in Galerij De Ware Vrienden aan de

38

Grote Markt. > Superbodies. Derde triënnale voor beeldende kunst, mode & design in Hasselt staat in het teken van de fascinatie van kunstenaars en ontwerpers voor de manier waarop ons lichaam onbewust vormgeeft aan onze ervaringen. Van 4 februari t/m 27 mei in CC Hasselt, Z33, Modemuseum, CIAP en Het Stadsmus. www.superbodies.be Maastricht > 175 jaar aardewerkfabriek De Sphinx . Over de stedenbouwkundige impact die het industrieel complex van Sphinx heeft gehad (en nog steeds heeft). Van 17 oktober t/m 30 december in het Historisch Centrum Limburg, St. Pieterstraat 7. www.rhcl.nl > Fashion Clash. Jonge Maastrichtse ontwerpers presenteren kleding, sieraden, accessoires, meubels en design. Op 3 en 4 december in Centre Céramique. nijmegen > Flats, graffiti en trambanen. Beeldend kunstenaar Erik Sep presenteert met lichte spot zijn eigen miniatuurversie van de moderne stedenbouw en creëert een Low Tech Society. Van 24 september t/m 5 januari in Museum Het Valkhof, Kelfkensbos 59. www.museumhetvalkhof.nl roermond > Collectie Thomas Eyck. Presentatie hedendaagse vormgeving met werk van o.a. Christien Meindertsma, Scholten & Baijings, Studio Job en Aldo Bakker. Van 30 oktober t/m 29 januari in het Cuypershuis. www.roermond.nl

Beeldende kunst Aken > Nie wieder störungsfrei! Aachen Avantgarde seit 1964. Ruim 150 werken van en rond kunstenaars als Beuys, Spoerri, Gilbert & George, Richter en Weiner. Van 22 oktober t/m 5 februari. Lars Breuer: Esprit Historique / Zero History. Over de geschiedenis van Ludwig Forum en de paraplufabriek van Emil Brauer. Vanaf 22 oktober in Ludwig Forum. Van 24/9

t/m 15/1 Picasso im Photoporträt. www.ludwigforum.de > Das Christkind im Glasschrein. Kerstkribbes en Kindjes Jezus Kloosterstukkenuit de Barok uit de verzameling en werkplaats van Monika Lennartz. Van 19 november t/m 12 december in het Couvenmuseum, Hühnermarkt 17. www.couven-museum.de > Rembrandt gespiegeld. Meesterwerken uit de etskunst. Van 12 november t/m 5 februari in het Suermondt-Ludwigmuseum, Wilhelmstraße 18. www.suermondt-ludwig-museum.de bedburg-hau > Alles Gute! Selectie met werk van tien kunstenaressen in NordrheinWestfalen. Van 16 oktober t/m 15 april in Museum Schloss Moyland. www.moyland.de bergen > Najaarsexpositie. Werk van o.a. Thom Boekhoven, Kees Blom, Arjan van Gent, Coren Geus, en Max Kreijn. Van 6 november t/m 24 december in Galerie Pictura, Aijenseweg 16b. www.galeriepictura.nl Berg en terblijt > Schilderijen en beelden van o.a. Jozef Cals, Roman Zakrzewski, Les deux Garcons en Madeleine van der Knoop. Van 20 maart t/m 31 december in Giardino Beeldentuin. www.giardinobeeldentuin.nl BERLIJN > Helen Mirra. Gehend (Field Recordings 1-3). Installaties over natuur en orde van deze Amerikaanse kunstenares. Van 26 november tot en met 29 januari. In KW Institute for Contemporary Art, Auguststrasse 69. www.kw-berlin.de >7e Berlin Biennale 2012 voor hedendaagse kunst. Met de Poolse kunstenaar Artur Żmijewski, van het manifest Angewandte Gesellschaftskunst, als curator. Van 28 april t/m 1 juli 2012 in KW Institute for Contemporary Art. www.berlinbiennale.de bilzen > Panta Rhei - Het Verborgen Leven Van De Dingen. Sculpturen en installaties van jonge en gevestigde kunstenaars uit de collectie hedendaagse kunst van het Bonnefantenmuseum Maastricht. Van 14 oktober t/m 4 december in Landcommanderij Alden Biesen. www.alden-biesen.be Bonn > Laura Owens. Eclectische Amerikaanse schildert stromingen en genres aan elkaar. Van 22 september t/m 8 januari 2012. Thomas Rentmeister. Duitse kunstenaar, bekend om zijn uit één

www.zuiderlucht.eu

kleur opgetrokken plastieken. Van 20 oktober t/m 5 februari 2012 in Kunstmuseum. www.kunstmuseum-bonn.de > Zwischen Madonna und Mutter Courage. Over de verbeelding van de vrouw in de kunst tussen 1905 en 1935. Van 7 oktober t/m 29 januari 2012 in Museum August Macke Haus. www.august-macke-haus.de brugge > Dialoog ‘voor boven de bank’. Eline Peek en Francien Krieg tonen met hun schilderijen een eigen visie op de kwetsbare mens. Rimpels, vlekken, aantastingen, sporen: de geportretteerden voldoen niet aan het huidige schoonheidsideaal. Van 19 november t/m 24 december in galerie Pinsart, Genthof 21. www.pinsart.be brussel > Charlotte Beaudry. Figuratieve, maar niet realistische schilderijen en tekening van Waalse kunstenares. Van 10 september t/m 31 december. Alina Szapocznikow. Eerste grote solo-expositie buiten haar geboorteland van Poolse beeldhouwster Szapocznikow (19261973). Van 10 september t/m 31 december in Wiels. www.wiels.org charleroi > Europunk. De visuele punkcultuur in Europa 1976-1980. Met meer dan 460 werken, documenten en objecten uit deze historische periode. Van 22 oktober t/m 22 januari in BPS 22, Ruimte voor hedendaagse kunst. DEn Haag > Mondriaan & De Stijl. Permanente expositie over belangrijkste Nederlandse bijdrage aan de moderne kunst. Henk Peeters. Solopresentatie van mede-oprichter van de Nul-beweging, die de persoonlijke signatuur van de kunstenaar wilde uitbannen. Van 10 september t/m 11 december. Thé Tjong Khing. Originele prenten bij het kinderkunstboek Nacht in het poppenhuis van Anna Woltz. Van 5 november t/m 5 februari. XXSmall. Pronkpoppenhuizen uit de 18de eeuw tot en met eigentijdse varianten geven beeld hoe er in verschillende tijden gewoond werd. Van 12 november 2011 t/m 25 maart 2012 in Gemeentemuseum. www.gemeentemuseum.nl > Jonathan Meese - Total Zelbstportrait. Gevierde Duitse kunstenaar speelt rol van kind, dier én dictator en creëert met zijn schilderijen, sculpturen en performances een geestuitdrijvend oeuvre. Van 1 oktober t/m 15 januari. Matthew Day Jackson. Aanstormend Amerikaans talent

december 2011

maakt schilderijen, installaties, collages en beeldhouwwerken over zijn verhouding tot de Amerikaanse droom. Van 28 januari t/m 22 april in GEM, museum voor actuele kunst. www.gemonline.nl > André Kruysen. De winnaar van de Ouborg Prijs 2011 speelt een spel met beeld en licht met een architecturale sculptuur in de projectzaal van het museum.Van 26 november t/m 18 maart in Gemeentemuseum Den Haag. www.gemeentemuseum.nl duisburg > 100 Jahre Lehmbrucks Kniende. Paris 1911. Expositie met bruiklenen over de artistieke atmosfeer in Parijs 1911-1914. Van 24 september t/m 22 januari 2012 in het Lehmbrückmuseum. www.lehmbruckmusuem.de > Ulrich Erben – Lust und Kalkül. Vijf decennia schilderen. Grote herfstexpositie over Düsseldorfse kunstenaar, sinds meer dan 40 jaar een van de belangrijkste Duitse coloristen. Van 28 oktober t/m 29 januari in Museum Kuppersmühle. www.museum-kuppersmuehle.de Düsseldorf > Samurai, Bühnenstars und schöne Frauen. Japanse houtsnijkunst van Kunisada en Kuniyoshi, met opvoeringen, lezingen en filmpresentaties. Van 10 september t/m 15 januari. Worldclass. The Düsseldorf School of Painting. Eerste overzicht in dertig jaar van Düsseldorfse schildertraditie met meer dan 400 werken. Van 24 september t/m 22 januari in Museum Kunstpalast. www.museum-kunstpalast.de > Chris Martin - Staring into the Sun. Amerikaanse schilder Chris Martin (1954) die in zijn werk vaak verwijst naar helden uit popmuziek en politiek. Van 22 oktober t/m 15 januari in de Kunsthalle. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Jordan Wolfson. Solo van jonge Amerikaans kunstenaar in het Schmela Haus. Van 8 spetmeber t/m 15 januari in K21, Grabbeplatz 5. www.kunstsammlung.de eindhoven > The Collectors Show: Tien bij het Van Abbe betrokken verzamelaars delen hun passie met het publiek. Piet Hein Eek deed de tentoonstellingsinrichting. Van 3 september t/m 8 januari. En op zondag vieren we Vrijdag – solopresentatie van de eigenzinnige Eindhovense kunstenaar Dick Verdult. Van 3 september t/m 8 januari in het Van Abbemuseum. www.vanabbemuseum.nl > Donald Judd en Jan van der Ploeg. Wandschilderingen en installaties en projecten van Van der Ploeg, geïnspireerd op het kleurpalet van

39

Erased 2, foto van Bertrand Meunier te zien in Coalface Genk.

Donald Judd. Van 27/11 t/m 26/2 bij Galerie Menno Derk Doorbos & Piet Hein Eek. www.pietheineek.nl Eschweiler > Diana Ramaekers. Lichtkunst onder de titel Licht und Raum. Van 25 november tot en met 22 januari in Galerie Art Engert. www.galerieartengert.de Essen > Sprache. Expositie met werk van Ars Viva 11/12-winnaars Erik Bünger, Philip p Goldbach en Jürgen Staack. Van 9 oktober t/m 15 januari. > Arnout Mik. Communitas. Retrospectief van Nederlandse kunstenaar dat volgend jaar in Amsterdam (Stedelijk Museum) te zien zal zijn. Van 29 oktober t/m 29 januari in Museum Folkwang, Museumsplatz 1. www.museum-folkwang.de Hasselt > Wout Hoeboer en Emilio LópezMenchero exposeren onder de respectievelijke titels wuhubudaDa en Checkpoint Charlie. Van 5 november tot en met 8 januari bij ikob. www.ikob.be Hasselt > Architecture of Fear. Internationale kunstenaars reflecteren op diverse manieren op de maatschappij van de angst en haar emotionele, sociale en ruimtelijke mechanismen. Van 2 oktober t/m 31 december in Z33, Zuivelmarkt 33. ww.z33.be > Superbodies. Derde triënnale voor beeldende kunst, mode & design in Hasselt staat in het teken van de fascinatie van kunstenaars en ontwerpers voor de manier waarop ons lichaam onbewust vormgeeft aan onze ervaringen. Van 4 februari t/m 27 mei in CC Hasselt,

Z33, Modemuseum, CIAP en Het Stadsmus. www.superbodies.be > Monique Bleeker en Sabine Manshoven tonen respectievelijk schilderijen en 3d vormgeving van 27/11 t/m 22/12 in de Oude Barrier. www.deoudenbarrier.be Heerlen > Salon Parkstad 2011. Tweejaarlijkse overzichtstentoonstelling van de professionele beeldende kunst in Parkstad onder de titel The of the Art in Parkstad. Van 17 december t/m 22 januari in Schunck. A casa como convem. Artists in residence Christiano Lenhardt en Jonathas de Andrade over moderne architectuur in de tropen en het geheugen van de stad. Van 12 december t/m 22 januari in Schunck. www.schunck.nl > Blessé, kunstproject tegen vrouwelijke genitale verminking. T/m 18 december aan de Oude Veemarktstraat 6. www.dekunstudio.nl > Hedendaagse Barbaren van Arlaque. Werk van Luikse kunstenaar van 1 november t/m 30 december in voormalig CBS gebouw, Kloosterweg 1. www.xcbs.nl > Elyanne Lempers en haar cursisten. Schilderijen over carnaval. Tot en met 7 december in Victor 4art Heerlerbaan. > Theo Lenartz. O.N. l Destructions. Foto’s en tekeningen van en kunstenaar die werd geboren in de schaduw van de mijn Oranje Nassau l. Op 8 december om 20.00 uur in Cultuurhuis Heerlen. www.cultuurhuisheerlen.nl Horst > Richard Hutten, Han Yajuan, Servaas Roelandse en Chinese

www.zuiderlucht.eu

december 2011

schilders. Van 11 december t/m 17 februari in Galerie Judy Straten, Schoolstraat 7. www.galeriejudystraten.nl Keulen > Vijfde jaarsexpositie in het mooiste museum van de stad. Over de nieuwsgierigheid, de fantasie, de ervaring, de herinnering, het weten en het geloven in de kunst. Van 15 september t/m 31 augustus in Kolumba. www.kolumba.de > Max Beckmann: Kinder seiner Zeit. Werken uit de grafiekverzameling van het museum. Van 17 juni t/m 21 december. Ichundichundich. Picasso im Fotoporträt. Foto’s van Picasso die een groot aandeel hadden in de mythevorming rond de beroemde schilder. Van 24 september t/m 15 januari in Museum Ludwig. www. museum-ludwig.de Kleef > Jannis Kounellis. Nieuwe groep werken in solotentoonstelling van de Grieks-Italiaanse Arte Povera kunstenaar, met Rudi Fuchs als curator. Van 11 september 2 t/m 29 januari in Museum Kurhaus Kleef. www.museumkurhaus.de > Een romantische kijk. De collectie Rademakers. Schilderijen uit de Nederlandse en Belgische romantiek uit de verzameling van ex tv-maker Jef Rademakers. Van 25 september t/m 12 februari B.C. Koekkoek-Huis, Koekkoekplatz 1. www.koekkoek-haus.de Leuven > Mika Rottenberg (Buenos Aires, 1976) maakt kijkmachines en kleurrijke films met een humoristische en tegelijk subtiel

ZL-Cultuuragenda

Yorick zingt,

Kyra schildert, Fien speelt,

Mila & Bea vieren,

Karin zingt, Sofie danst, Erwin speelt, Yentl speelt, Frans schrijft, Bert zingt, Jill schildert,

Twan speelt,

Jonathan bewondert,

Doe mee!

Wij zijn trots op de vaandeldragers van cultureel Maastricht. Bewonder ze, doe mee en laat je bewonderen: www.toutmaastricht.nl

40

maatschappijkritische inslag. Van 4 november tot en met 26 februari in M-museum. www.mleuven.be linnich > Georg Meistermann - Das Leben ist in Farbe eingehüllt. Werk van Rijnlandse glaskunstenaar die meer dan duizend glas-in-loodramen ontwierp. Van 22 oktober t/m 29 januari in Deutsches GlasmalereiMuseum, Rurstrasse 9-11. www.glasmalerei-museum.de luik > Ernest de Bavière, un prince liégeois dans l’Europe moderne. Over de persoonlijkheid en leefwereld van Ernest van Beieren, de scherpzinnige en kosmopolitische prins-bisschop van Luik. Van 18 november t/m 20 mei. Frénésie vénitienne, Le verre espagnol à la façon Venise. Vuur uit Venetië, Spaans glaswerk op Venetiaanse wijze Meer dan 200 meesterwerken uit de gouden eeuw van de Europese glaskunst. Van 18 november t/m 20 mei in museum Grand Curtius, Féronstrée 136. www.lesmuseesdeliege.be Maastricht > Extended Drawing. Groepstentoonstelling met werk van Soll Lewitt, Robert Mangold, Bruce Nauman en Richard Serra. Van 18 september t/m 15 januari 2012. De verzameling Van Herck. Terracotta’s uit de 17de en 18de eeuw. T/m 8 januari in het Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Out of Storage. Provisoire & Définitif. Grootste tijdelijke Europese kunstmuseum, met wisselende presentaties uit de Collectie FRAC Nord-Pas de Calais. Van 25 juni t/m 12 februari in de Timmerfabriek, Boschstraat 5-9. www.outofstorage.nl > Maureen Bachaus - Identification. Recente assemblages, collages en sculpturen. Van 13 november t/m 22 december in Galerie Wansink, Kapoenstraat. www.galeriewansink.com > Specters of the Nineties. Thematische terugblik op de jaren negentig. Van 10 september t/m 15 januari in Marres. www.marres.org > Guy Olivier (schilderijen), Marcel Taton (bronzen unica), Jo Ramakers (beelden) en Riky van Lint (beelden) exposeren van 26 november t/m 26 maart in Onze Lieve Vrouwe Galerie, Onze Lieve Vrouweplein 4. > 492 kilo installatie. Drie concepten (piano, pianorecital, pianist) zo onbevangen mogelijk benaderd. Van 19 november t/m 4 december Louis Derlon Foyer in Theater aan het Vrijthof. Afsluitend concert op 4

december om 11.30 uur. www.morf. be en www.introinsitu.nl mönchengladbach > Evelyne Axell, Le Pop (werktitel). Expositie van jonggestorven Axell ( 1935-1972), leerling van Magritte, met erotisch en psychedelisch werk uit de jaren zestig. Van 23 oktober t/m 5 februari 2012. Morgan Fisher, Monochrome for the Future. Presentatie van Amerikaanse kunstenaar die wandschildering van generatiegenoot Blinky Palermo uit 1970 becommentarieert. Van 23 oktober t/m 5 februari. Expressionistisches II. Werk uit de grafische collectie van Abteiberg. Van 13 november t/m 30 januari in Museum Abteiberg. www.museum-abteiberg.de > Ellie Munten en Willi Irmen exposeren van 10 oktober t/m 15 december in Euregio Haus, KonradZuse Ring 6. www.euregio-rmn.de Neuss > Aristide Maillol und Maurice Denis - Eine Künstlerfreundschaft. Van 18 september t/m 8 januari in het Clemens-Sels-Museum. www. clemens-sels-museum.de. > Wunsch und Erfüllung, Weihnachtliche Kinderträume aus Papier Van 6 november tot en met 8 januari in het Feld-Haus - Museum für populäre Druckgrafik. www.clemens-sels-museum.de nijmegen > Flats, graffiti en trambanen. Beeldend kunstenaar Erik Sep presenteert met lichte spot zijn eigen miniatuurversie van de moderne stedenbouw en creëert een Low Tech Society. Van 24 september t/m 5 januari in Museum Het Valkhof, Kelfkensbos 59. www.museumhetvalkhof.nl oldenburg > Expressionisme – Bauhaus – Neue Sachlichkeit. De opkomst van de moderne kunst in de tijd van de eerste Landesmuseum-directeur Walter Müller-Wulckow (18831964) aan de hand van meer dan 250 kunstwerken van Beckmann, Kirchner, Modersohn-Becker, Aenne Biermann, Franz Radziwill e.v.a. Van 25 september t/m 29 januari in Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte Oldenburg. www.aufbruch-moderne.de roermond > Roel Verstappen. Limburgs magisch realisme in verf van 3 december tot en met 14 januari in galerie Vrijveldkunst, Dr. Philipslaan 2. www.vrijveldkunst.nl > Atelier Oet de verf. Schilderijen van mensen met een beperking die door de onlangs Odapark- curator Theo Lenders werden begeleid in

www.zuiderlucht.eu

Helden-Panningen. Van 24 november tot en met 13 januari in het Huis voor de Kunsten. www.hklimburg.nl > Godelieve Geurts. Tekent met ijzerdraad en kneedt hard staal tot portretten. Van 26 november t/m 23 december in Centrum voor de Kunsten (Lindanusstraat 7). rotterdam > Geloof, heimwee en liefde. Aad de Haas. Overzichtsexpositie met werk van Aad de Haas (Rotterdam, 1920 Schaesberg 1972) met zelfportretten als leidraad. Van 10 december t/m 4 maart in de Kunsthal. www.kunsthal.nl schimmert > Van de schoonheid en de troost. Werk van Godelief Ceulemans, Yolanda Verdegaal, Anne Martens, Marian Waanders, Marga Janssen, Lei Hannen en Dré Kerbusch. Van 6 november t/m 31 januari in Galerie de Kunstwinkel, Hoofdstraat 65. www.dekunstwinkelschimmert.nl sittard-Geleen > Charlotte Schleiffert – Rozen en pistolen. Expressieve tekeningen en schilderijen van Tilburgse kunstenares in Museum Het Domein, Sittard, t/m 8 januari 2012. www.hetdomein.nl geleen > Manu Baeyens. – Al knippend, scheurend, spijkerend, naaiend en schilderend komt de wereld van deze in Gent geboren kunstenaar tot leven onder de titel ‘MAWAZO, het kwispelspel van de gedachten’. Van 3 november t/m 29 januari bij Bis71 aan de Rijksweg-Noord. www.bis71.nl > Presentaties van Gerda Bontenbal (schilderijen) van 2 december t/m 15 januari en Ada Breedveld (schilderijen) van 26 november t/m 8 januari in NDK galerie & kunstuitleen, Engelenkampstraat 21A. www.dabekaussen.nl thorn > Siiri Spronken en Marc Truijen. Siiri Spronken exposeert met schilderijen en tekeningen, Marc Truijen toont beelden. Van 7 oktober t/m 15 januari in Museum Het land van Thorn. www.museumhetlandvanthorn.nl Tilburg > MARK – Mark Wallinger. Speels en divers werk van voormalige Turner Prize winnaar. Van 8 oktober t/m 19 februari. Harmonious Blacksmith Abstract ogende donkere tekeningen van A. van Campenhout herbergen tal van verwijzingen en worden zo ‘craquelures van de menselijke conditie’. Van 26 november t/m 22 januari. Number made visible number made audible. Paul Panhuysen werkt op basis van magische vierkanten, getallenseries van Fibonacci of van combinaties van sudoku’s waarmee hij voortdurend andere beelden oproept. Van 28

december 2011

januari t/m 18 maart in De Pont, museum voor hedendaagse kunst. www.depont.nl Urmond > Annelies Jaminon, Gertie Boermans-Gerards, Joop van Schie, Petry Richardson en Walter Bröcker exposeren schilderijen, beelden, gedichten en verrassende objecten in diverse materialen. Van 2 t/m 11 december. Geopend op vrijdagen 19-22 uur, zaterdagen en zondagen 12-18 uur in het Terpkerkje Urmond. Valkenburg aan de Geul > Berta Hummel - de kunstenares en de `Hummelfiguren`. Expositie over het werk van Berta Hummel (1909-1946), bekend van de Hummelfiguren, met kleuren beschilderde beeldjes van kinderen. Van 20 november t/m 26 februari in Museum Land van Valkenburg, Grotestraat Centrum 31. www. museumlandvanvalkenburg.nl venlo > Met andere ogen. Een feestelijke terugblik op veertig jaar verzamelen. Ook met een Live Atelier, waarin elke week een andere kunstenaar live op zaal werkt. Van 25 september t/m 15 januari in Museum van Bommel van Dam, Deken van Oppensingel 6. www.vanbommelvandam.nl > Nicolas & Nicolas. Gebrandschilderd glas van Sylvia Nicolas en Diego Semprun Nicolas, dochter en kleinzoon van de bekende Roermondse glazenier Joep Nicolas. Van 21 oktober t/m 31 december in Domani. www.domani.nl Venray > Basic Construction – Horsepower Opus 18 G Major. Installatie van Izaak Zwartjes, van 30 oktober t/m 15 januari in Odapark. www.odapark.nl wuppertal

> Alfred Sisley – der wahre Impressionist. Na Renoir, Monet en Bonnard presenteert het Von der Heydt-Museum tachtig werken van Sisley, een van de hoofdpersonen van het impressionisme. Van 13 september t/m 29 januari in het Von der Heydt-Museum, Turmhof 8. www.von-der-heydt-museum.de

Fotografie en film antwerpen > Peter Lindbergh. Legendarische modefotograaf liet met zijn melancholieke beelden zien dat schoonheid iets anders is dan perfectie. Van 15 oktober t/m 29 januari in het FotoMuseum. www.fotomuseum.nl den haag > Gare du Nord. Nederlandse fotografen in Parijs 1900-1968. Werk van meer dan zestig Nederlandse fotografen die actief waren in de meest gefotografeerde stad ter wereld. Van 15 oktober t/m 12 februari. Zilveren camera. Alle genomineerde foto’s voor belangrijkste prijs voor fotojournalisten in Nederland. Van 21 januari t/m 26 februari in Fotomuseum Den Haag. www.fotomuseumdenhaag.nl Düsseldorf > Frontlinie. Können Bilder Kriege und Krise beenden? De beroemde foto van de Spaanse strijder uit 1936 van Robert Capa is een van de 200 foto’s, maar er zijn ook oorlogsfoto’s van jonge Magnum Fotografen als Thomas Dworzak, Dominic Nahr, Moises Saman, Peter van Agtmael und Alex Majoli. Van 24 september t/m 8 januari in NRW-Forum. State of the Art Photography van 6 februari tot en met 6 mei. www. nrwforum.de

Essen > Arnout Mik. Communitas. Retrospectief van Nederlandse kunstenaar dat volgend jaar in Amsterdam (Stedelijk Museum) te zien zal zijn. Van 29 oktober t/m 29 januari in Museum Folkwang. www.museum-folkwang.de genk > Bertrand Meunier. Erased. Tweede luik uit de trilogie over de impact van industrie op mens en milieu. Van 18 november tot en met 22 januari in Coalface, vzw Het Vervolg, Vennestraat 127/2. www.coalface.be en www.hetvervolg.org Hornu > Michel Francois, 45.000 AFFICHES. 1994-2011. Overzicht van de affiches met foto’s van de in Sint Truiden geboren en in Brussel werkende kunstenaar Michel Francois (1956). Van 23 oktober t/m 2 februari in MAC’s – Grand Hornu, Rue Sainte-Louise 82. www.mac-s.be KEulen > Ichundichundich. Picasso im Fotoporträt. Foto’s van Picasso door de jaren heen die een groot aandeel hadden in de mythevorming rond de beroemde schilder. Van 24 september t/m 15 januari in Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de

Literatuur Aken > Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de Hasselt > De kleren van de keizer. Over kleding en illustraties in sprookjes, met echte kostuums en originele tekeningen. Van 20 november t/m 20 oktober in Literair Museum Hasselt. www.literairmuseum.be maastricht > Verhalencafé. Elke eerste

donderdag van de maand van 14 tot 16 uur. Verhalen, gedichten en muziek. Ambyerstraat-noord 71 in Amby bij Eetcafé Jose. > De bibliotheek van Vrijthoff (17221793). Reconstructie van de bibliotheek van Johannes Bernardus Vrijthoff, hoogleraar anatomie en chirurgie aan de Illustre School in Maastricht en hoofd van het militair hospitaal. Van 21 november t/m 31 maart in de Van Kleeftoren in bestuursgebouw AZM, Debeyelaan 15. > Literaire salon Maastricht. In het teken van de Zuid-afrikaanse literatuur. Met Eep Francken (Rijksuniversiteit Leiden) en kunstenaar Francois du Plessis. Op 15 december om 20 uur in het Pesthuys. www.pesthuyspodium.nl

Muziek Arcen > Cantus ex Corde. Slavisch_Byzantijns mannenkoor luistert de liturgie op met een advents- en kerstconcert. Op 11 december om 11.30 uur in het Franz Pfanner Huis. hasselt > Gavin Friday. Voormalige Ierse punker, componist en schilder op comeback tournee. Op 15 december om 20.00 uur in Muziekodroom Hasselt. www.muziekodroom.be heerlen > Poptalentenjacht Nu of nooit, voorronde met Maryshade, Hofbuskers, Yila & Davor, The new habit, The embrassibles. Op 27 januari in de Nieuwe Nor. www.spl.nl > Wereldkerst. Gratis kerstconcerten door koren en muziekverenigingen op 11, 14, 17 en 18 december in Schunck. www.schunck.nl hoensbroek > Hot Pepper Jazzband. Duitse band die de traditionele jazz van Jelly Roll Morton, Louis Armstrong, Bix Beiderbecke en Duke Ellington

Mode met stip

Romy Finke Petra Finke Francy Finke

Stokstraat 28-32 6211 GD Maastricht T. 043.3216432 www.kikiniesten.nl

23.12 2011 t/m 12.02 2012

Willemstraat 91a, Heerlen www.kunstencentrumsigne.nl

41

www.zuiderlucht.eu

Prada, Prada Red Line, Miu Miu, Jil Sander, Marni, Dolce & Gabbana, Balenciaga, Etro, Orson + Bodil, Lanvin, Alaïa, Chloé, Viktor&Rolf, Burberry Prorsum, Dries van Noten, Bottega Veneta, Hogan, Sergio Rossi, Brunello Cucinelli, Tods

december 2011

ZL-Cultuuragenda presenteert. Op 17 december in Amicitia. www.oudestijljazzclub.nl landgraaf > Jack Vinders en Clara Zoerbier. ‘Kris-Sjtere’. Kerstverhaal op het toneel gebracht door de Kerkraadse volkszanger. Op 10 en 11 december in Theater Landgraaf. www. theaterlandgraaf.nl Maastricht > Femmes Vocales met ‘Folksongs of the four seasons’ & ‘Ceremony of Carols’, begeleid door Rick Debie (piano) en Josephine van Son (harp). Op 18 december vanaf 15.00 uur in de Lutherse kerk, Hondstraat 14. www.femmes-vocales.nl > Mezzosopraan Veronika Burger en luitiste Elly van Munster spelen kerstliederen uit de Renaissance en de Barok uit Italië, Engeland en Duitsland. In de Cellebroederskapel op 18 december, 16.00 uur. www.cellebroederskapel.nl > Orchestre Philharmonique Royal de Liège speelt het Eerste en Tweede pianoconcert van Franz Liszt onder leiding van dirigent Antoni Wit op 9 december in het Theater aan het Vrijthof. www. limburgssymfonieorkest.nl > Het Limburgs Symfonie Orkest onder leiding van Kynan Johns en Studium Chorale brengen de Messiah van Händel. Solisten zijn Hieke Meppelink (sopraan), Mirjam Schreur (mezzosopraan), Peter Gijsbertsen (tenor) en Robert Muuse (bariton). Op 16 december in Theater Heerlen, 17 december in het Theater aan het Vrijthof Maastricht en op 18 december in Maaspoort Venlo. www. limburgssymfonieorkest.nl > Poptalentenjacht Nu of Nooit, voorronde met Colossa, Junkestra, Cherry darling, Cuba libre, Shelter four. Op 20 januari in de Muziekgieterij. www.spl.nl > Volodymyr Kurylenko & Rauf Berman met Russische liederen, jazzmusette, Bach en Piazolla op bajan. Op 4 december om 15.00 uur in de Lutherse Kerk. www.cultuurhuis.nl > Un bonbon musicale, Soirée Artistique II. Programma met muziek van Maastrichtse componisten als Alexander Batta, Joseph Hollman, Andrée Bonhomme en Jean Franssen. Op 8 januari om 15.30 uur in La Bonbonnière. www.maastrichtsecomponisten.eu > Opera Zuid en Limburgs Symfonie Orkest, Katja Kabanova. Tjechische opera uit 1921 van Janácek. Muziek die de gevoelens van een vrouw weerspiegelt die verscheurd wordt door passie voor twee mannen. Op 10

42

Transit van Ananda Puijk, op 16 en 17 december in ‘t Magisch Theatertje Maastricht.

december in Schouwburg Sittard. www.lso.nl > Karl Jenkins, The Armed Man, a Mass for Peace. Een mis opgedragen aan de slachtoffers van de Kosovocrisis. Uitgevoerd door de beide gemengde koren van de Universiteit van Aken en Maastricht begeleid door het Akens Universiteitsorkest. Op 26 januari in de Annakerk aan de Via Regia om 20 uur. Sittard > Poptalentenjacht Nu of nooit, voorronde met Brew, Cees & Mees, Arcadya lake, Solid sun en Valse honden. Op 4 februari in Fenix. www. spl.nl Venlo > Poptalentenjacht Nu of nooit, voorronde met Cynthia Janes, Jelske Wilmer, The surfbeat club, Translated, Sunday zombies & the brain. Op 21 januari in Perron 55.

www.spl.nl weert > Poptalentenjacht Nu of nooit, voorronde met Starfish bowl, Life’s electric, Night at the lake, Major Tom, Remorse. Op 11 februari in De Bosuil. www.spl.nl

Theater maastricht > Vocal Quartet More brengt de muzikale kerstvertelling Väöske op 10 en 11 december. Transit, door Ananda Puijk. Een voorstelling over ouder worden en afscheid nemen. Op 17 december om 20.30 uur. Avant Première op 16 december. Aanvang 20.30 uur in ‘t Magisch Theatertje. www.magisch-theatertje.nl

www.zuiderlucht.eu

> Panta Rhei ll door ’t Magisch Theatertje. Beeldende theatervoorstelling met poppen en makers naar een idee van de oude filosoof Heraclitus. Op 22, 23, 24 en 26 december om 15.00 uur en 20.30 uur in het Pesthuys. www.pesthuyspodium.nl Heerlen > Mephisto, door Toneelgroep Maastricht . Bewerking van de controversiële roman van Klaus Mann uit 1936, waarin een steracteur tijdens de opkomst van het nazi-regime verstrikt raakt tussen carrière en geweten. Van 17 t/m 21 december in Theater Heerlen, daarna t/m 23 februari tournee door Nederland. www.toneelgroepmaastricht.nl > Joost Vrouwenraets en GOTRA ballet Go Charlie. Choreograaf nodigt collega’s uit andere disciplines uit zich over te geven aan de geest van het

december 2011

UIT GE LI CH T

moment. Op 18 december om 20 uur in Cultuurhuis Heerlen. www.cultuurhuisheerlen.nl

Diversen

Landsch perspec

Heerlen nieuwe ideeën over Limburg • Sylvie Zijlmans. • Landschap in > Cultuurbrouwerij. Debatpodium maas-rijn ontwikkeLd door Nederlandse kunstenares perspectief. voor de Parkstedelijke masterstudenten van de de speelt in haar fotografie met Ideeën over Limburg en cultuurscene, elke eerste maandag de elementen aarde, water en de Euregio Maas-Rijn door Sylvie Zijlmans eindhoven van de maand in De Nieuwe Nor. studenten van Design Academy DSM Office vuur. Sittard T/m 22 januari bij DSM Until January 2012 www.cultuurbrouwerij.nl Sittard. Eindhoven. T/m 6 januari in het Maastricht www.dsm.com Gouvernement Maastricht. > Trilobieten – Minimonsters Nummer: 227 ExtendedDrawing_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn 24/08/2011 10:54 Page 1 uit de oerzee. Uitgestorven Out of Storage, Destrøy/Design diertjes lijken in de verte op Naam: Cruz, Angela, de la opening vrijdag 14/10 2011, 16 Titel: Flat reuzenpissebedden, maar wie de fossielen van dichtbij dé gratis mailservice bekijkt ontdekt “een biologisch voor liefhebbers van kunst en cultuur in succesverhaal dat zijn weerga niet de euregio! Ga naar www.c-me.eu kent. Van 19 juni t/m 15 januari in en meld je aan! het Natuurhistorisch Museum, De ‘Landschap in perspectief’ is onder programma ‘Landschap’, een samen Bosquetplein 7. provincie Limburg, marres, centru > Schuilen in Maastricht. December en januari cuLtuur en naim/bureau europa. Elke derde zondag in de maand. Museum Schuilen in MUZIEK • Out of Storage. • K’s Choice. • Extended Drawing. Maastricht, Minister Goeman 7.12 K’s Choice• C-More. 9.12 Baloji Provisoire & Définitif. Tijdelijk Terugkeer van ooit aan de maas, Limbur Werk van Soll Lewitt, Vanaf januari 2012 presenteert gouvernement Borgesiusplantsoen. 16.12 C-mine Jazz Night met Tulipa Ruiz, Ben Sluijs, kunstmuseum met werken van spraakmakende rockband Robert Mangold, Bruce C-Me elke drie weken een maker open: maandag t/muit vrijdag 9-17.30 u Erik Vermeulen en LABtrio www.schuileninmaastricht.nl 20.12 FRAC Nord-Pas de Calais. Van Antwerpen met Sarah en Gert Nauman en Richard Serra. Soweto Gospel Choir of performer uit de euregio. > Anders nog iets voor u? 12.01 Admiral Freebee (uitverkocht) 25 juni t/m 12 februari in de Bettens, op 7 december in T/m 15 januari 201220.01 in www.c-more.eu Wim Mertens Ensemble Tentoonstelling over Limburgse Timmerfabriek. C-mine Genk. www. het Bonnefantenmuseum winkeliers en kleinhandelaars door THEATER c-more www.outofstorage.nl c-minecultuurcentrum.be Maastricht. 3, 4, 5.12 KVS/Bruno Vanden Broecke de eeuwen heen. T/m 26 februari Gij die mij niet ziet (3 en 4.12: uitverkocht) www.bonnefanten.nl 9.12 ’t Arsenaal – Achter de wolken in Centre Céramique. OVERAL TE VINDEN! WWW.HKLIMBURG.NL/TONEEL LIMBURG KUNSTEN S VOOR DE 10.12 Tutti Fratelli – Een lied > Maastricht en de geschiedenis 21.12 Circo Ripopolo – A Rovescio 9+ (uitverkocht) 11.01 Maarten Westra Hoekzema & Tom Struyf van de popmuziek. LGOG De verleiding… lezing door Harry Knipschild 25.01 Dood Paard - Freetown op 12 december in Stayokay, DANS Maasboulevard 101. Aanvang 1.12 Marc Vanrunxt - Extraction 15.12 Faustin Linyekula/Studios Kabako – Le Cargo 20.00 uur. www.lgog.nl 20.01 Thomas Devens/Balsem - Bubble PREMIERE > The Peter Sellers Art Shop, HUMOR hele maand december, 2.12 Nigel Williams – Working class hero 14.01 Iwein Segers – De comeback van Iwein Segers Capucijnenstraat 21. 28.01 Bart Cannaerts – Waar is Barry? venlo LEZING/VORMING • Scrooge. > Ixea – Je Romeinse • De meester van de Workshop NoorD’Izar • Van RE-Action! • Manifesta Coffee 5.12 Mimevoorstelling van Dönke zwarte molen.6, 13.12 Vegetarisch/biologisch/macrobiotisch koken woonwarenhuis. Expositie over Naar Gedeelde Break. met Cathérine Kools Banki. Om in de kerststemming Muzikaal kippenvelverhaal voor hoe de Romeinen hun woning The Contemporary at the Service Grond. 12.12 De muze van… Lieve Blancquaert te komen. Op 23 en 24 de hele familie. Op vrijdag 17 of the Past. Op 9 en 10 december Twee nieuwe projecten rond inrichtten, met een knipoog naar OM IN DE KERSTSTEMMING TE KOMEN: SCROOGE december om 20.00 uur in december om 19.00 uur in het het vraagstuk duurzaamheid in Genk. MIMEVOORSTELLING VAN DÖNCI BÁNKI het Ikea-consumentisme van NIEUW! 22 EN 23 20.00 UUR deDECEMBER, stadsschouwburg SittardLaaglandtheater Sittard. en burgerparticipatie, in AN APPOINTMENT WITH THE WATERBOYS www.manifesta9.org deze tijd. Van 26 maart t/m 6 STADSSCHOUWBURG SITTARD-GELEEN 13.03.2012 Geleen. www.hetlaagland.nl WWW.LFATONEEL.NL NAiM/ Bureau Europa. januari. Venlo Vennelo Sablones www.lfatoneel.nl www.recentre.org EERSTE NAMEN C-MINE JAZZ FESTIVAL 2012 - Twintig eeuwen wonen MIROSLAV VITOUS | TANIA MARIA | MULATU ASTATKE | LIZZ WRIGHT | SAM AMIDON TRIO | YUKO aan de Maas. Expositie over 13-14.04.2012 archeologisch onderzoek tijdens aanleg van de Maasboulevard. WWW.C-MINECULTUURCENTRUM.BE Parallelpresentaties tonen werk The DSM Art Collection consists of contempory art, sculpture, photography, glass, ceramics and design. The core collection consists of 600 works of art by national and international artists.

17/10 t/m 2

www.dsm.com

LeWitt Exte Mangold Dra Nauman Serra

Titel: Out of Storage Provisoire & Définitif

Adres: Timmerfabriek, Boschstraat 7-9, 6211 AS Maastricht www.outofstorage.nl Betreft: Grootste tijdelijke kunstmuseum in Europa Org.: Marres Projects Datum: verlengd t/m 12 februari 2012 Open: wo t/m zo 11.00 – 17.00

Sidi El Karchi - Sanctuary - 2011

In de gerenoveerde Timmerfabriek in Maastricht is de bijzondere internationale tentoonstelling Out of Storage te zien. Honderden topkunstwerken uit de collectie van het Franse FRAC Nord-Pas de Calais verhuizen tijdelijk naar Maastricht: werk van Andy Warhol, Christian Boltanski, Gerhard Richter, Javier Tellez, naast Erik van Lieshout, Deimantas Narkivicius, Taryn Simon en General Idea. Veel van de werken zijn nu gewisseld. Nu te zien: Destrøy/Design met designobjecten waarmee de relatie tussen design en kunst aan de orde wordt gesteld. De meeste van deze kunstwerken zijn nooit eerder in Nederland te zien geweest. De Timmerfabriek maakt deel uit van het complex van de wereldberoemde Sphinx aardewerkfabriek. Provisoire & Définitif is het evenementenprogramma van Out of Storage dat met educatieve projecten, onderzoek, workshops, debatten, lezingen en performances reflecteert op het instituut museum.

nieuw vanaf 1 januari 2012 op onze website: c-more ; elke drie weken presenteert c-me een maker of performer uit de euregio

Makers en performers uit de euregio in beeld

eerste c-more bijdrage: Sidi El Karchi, winnaar Prins Bernhard Cultuurfonds Inspiratieprijs 2011

C_me_advert_december_2011(sidi).indd 1

22-11-11 16:20

in de donkere 18.09.2011–15.01.2012 dagen Foto: Stijn Bollaert

FS FOTO KIM ROU

van striptekenaar Mark Smeets (1942-1999) en kunstenaar Peter Verheijden (1944). Van 29 oktober 2011 t/m 4 maart in het Limburgs Museum, Keulsepoort 5. www.limburgmuseum.nl 17 dec t/m 22 jan

Salon parkstad

MUZIEKODROOM

ZATERDAG 17 DECEMB ER OM 19.00 UUR | LAAGLA NDTHE ATER SITTAR D 17 dec t/m 22 jan

a casa como convém

• Gavin Friday.

De Meester van de Zwarte Molen wordt mede mogelijk gemaakt door: t/m 29vanjan Kijkuit, Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Provincie Limburg, VSBfonds, Norma Fonds, Janivo Stichting, Stichting FSI, Dagblad De Limburger en Stadsschouwburg Sittard-Geleen

aad de haas in woord en beeld

• Aad de Haas.

Voormalige Ierse punker, componist en schilder op come back tournee. Op 15 december om 20.00 uur in Muziekodroom Hasselt. www.muziekodroom.be

In woord en beeld. T/m 29 januari Schunck, Heerlen. T/m 4 maart is een deel van de collectie Aad de Haas van Schunck te zien in Kunsthal Rotterdam. www.schunck.nl

WO 43 15.2.2012 www.zuiderlucht.eu GAVIN FRIDAY

11, 14, 17 en 18 dec

muzikale

13 dec

jazz

DEUREN 20:00U – MUZIEKODROOM ZAAL – VVK € 25,00

IR

04 jan

the polar express

• Mephisto

WWW.HETLAAGLAND.NL

door Toneelgroep Maastricht. Acteur raakt bekneld tussen ambitie en geweten. 14 t/m 17 december Theater Heerlen. www.toneelgroepmaastricht.nl

december 2011

www.bo

Sidi El Karchi - Sanctuary - 2011

dé gratis mailservice voor liefhebbers van kunst en cultuur in de euregio! Ga naar www.c-me.eu en meld je aan!

nieuw vanaf 1 januari 2012 op onze website: c-more ; elke drie weken presenteert c-me een maker of performer uit de euregio

c-more

Makers en performers uit de euregio in beeld

eerste c-more bijdrage: Sidi El Karchi, winnaar Prins Bernhard Cultuurfonds Inspiratieprijs 2011

44

C_me_advert_december_2011(sidi).indd 1

www.zuiderlucht.eu

december 2011 22-11-11 16:20

Interviews met: +++ Special: Out of Storage. Ronald Goedemondt Theu Boermans Eugenie Jansen Stefan Brijs Ivo Janssen Mauro Pawlowski Han & Ted Noten

Recommend Documents