Interview met Eddy Van Hemelrijck

Interview met Eddy Van Hemelrijck

‘Duurzaam’ opleiden: hoe doe je dat?

Kdg staat voor duurzame ontwikkeling: van studenten, medewerkers en samenleving. Het is de eerste zin van de missiebeschrijving van KdG en de organisatie wil er de komende jaren ook hoog op inzetten. ‘Duurzaamheid’ roept onmiddellijk associaties op met milieuzorg. Maar wat is het nog meer? En hoe kan je duurzaamheid verankeren in de manier waarop we opleiden en samenwerken? We legden de vraag voor aan docent Eddy Van Hemelrijck van H&B, zowel binnen als buiten KdG een voortrekker op dat vlak. Voor Eddy is het duidelijk: “KdG zou als een baken in Vlaanderen moeten staan voor een nieuwe, duurzame wereld, ongeacht welke opleiding je hebt gevolgd. Durf kleur bekennen. Durf te zeggen: wij werken daaraan mee!” Je wordt binnen KdG beschouwd als een voortrekker op het vlak van initiatieven rond duurzaamheid binnen de opleidingen. Wat stond er zoal op je KdG-agenda hierrond de voorbije jaren? Bij KdG H&B ontwikkelde ik in 2005 op vraag van Roger Moorthamer (toenmalig hoofd van het internationaal kantoor van H&B voor onze buitenlandse ERASMUSBijlage bij KdGazette jg.8 nr. 15 – mei 2015

1/6


studenten) het vak ‘Sustainable Business’. Ik maakte daarbij gebruik van de door mij opgebouwde kennis rond duurzaam ondernemen via mijn consulting- & trainingbedrijf Maror. Ik haalde ook wel een deel van de mosterd uit het vak Bedrijfsinterne Milieuzorg (BIM), dat ik sinds mijn start aan KdG (2002) doceerde binnen de opleiding Milieumanagement. Toen ik met mijn vrouw en kinderen tijdens een sabbatical een jaar (2006-2007) de wereld rondtrok en de opleiding Milieumanagement jammer genoeg werd stopgezet wegens ‘niet rendabel genoeg’, heeft de door mij aangebrachte vervanger voor BIM, Michel Van Gorp, bij de directie aangeklopt met de vraag om duurzaamheid als thema in de verschillende curricula in te bedden. Zo hebben Michel en ik, samen met collega’s Gie Segers, Inge Vanspringel en Ilse Coene, een traject ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen’ (MVO) van 12 credits uitgewerkt, verspreid over drie jaren (opgestart in 2010). In MVO1 leggen we de basis door te spreken over de ontstaansgeschiedenis van duurzame ontwikkeling (o.a. het Brundtland rapport “Our Common Future”) en over de rol van internationale organisaties. We laten de studenten duurzaamheidverslagen van bedrijven lezen en kritisch bespreken. In MVO2 gaat het onder meer over de rol van geld en duurzame marketing. We vragen de studenten een levenscyclusanalyse toe te passen op een product en een verbetering voor te stellen, bv. op basis van het Cradle-to-Cradle principe (circulaire economie). En in MVO3 gaan de studenten, als kers op de taart, aan de slag met de Albatros-scan in hun stagebedrijf. Op basis van die analyse schrijven ze een verbeterplan dat ze verdedigen voor een jury en waarvoor ze een apart certificaat kunnen krijgen, afgestempeld door Unizo en VKW. Dat certificaat is een extra troef waarmee ze kunnen aantonen dat ze in staat zijn om hun steentje bij te dragen tot het verbeteren van het duurzaamheidsbeleid van de organisatie waar ze terechtkomen. Ondertussen zijn er al meer dan 100 certificaten uitgedeeld aan enthousiaste KdG-MVO-ambassadeurs! Binnen KdG organiseerde ik ook al samen met Gie Segers en de UAB (waarover later in dit artikel meer) drie keer een MVO-congres op stadscampus Groenplaats (2011, 2012 en 2014) voor het grote publiek. Het laatste ging over de rol van geld, inkomen en banken in de 21ste eeuw. Zo zetten we KdG op de kaart in Vlaanderen als voortrekker van duurzaamheid. Tot slot: binnen de in 2014 opgestarte Engelstalige bachelor ‘International Business Studies’ krijgen onze Belgische en buitenlandse studenten (van Afghanistan, Nepal, Ghana …) in het vak ‘Sustainable Business Strategies’ van mij heel wat over duurzaamheid te horen. Wat wil je, zoals je merkt, ik kan er niet over zwijgen. 

Bijlage bij KdGazette jg.8 nr. 15 – mei 2015

2/6


Dat is binnen H&B. Zijn er nog andere initiatieven die je binnen KdG nam? 3 jaar terug stapte ik in een ander initiatief dat ook een sterke band heeft met KdG, namelijk de Universiteit voor het Algemeen Belang (UAB). De UAB is een experimentele en innoverende goodwill-universiteit met als motto: “Imagining, sharing and acting for a better world”. Ze werd in 2006 opgericht door KdGcollega docente Noortje Wiesbauer en Riccardo Petrella en is gehuisvest op campus Sint Lucas. Sinds twee jaar ben ik er bestuurder. Via workshops, tentoonstellingen en lezingen kaarten we belangrijke thema’s aan, rond de 4 hoofdthema’s: water, anderheid, mondialiteit en verbeelding. We reiken ook elk jaar een eredoctoraat in het Algemeen Belang uit, vorig jaar aan de Madres de la plaza de Mayo, de moeders die hun kinderen verloren ten tijde van de Argentijnse junta. Wij bereiken daarmee, naast het grote publiek, ook heel wat studenten, niet alleen bij Sint Lucas maar ook in H&B. Het zou fijn zijn mochten er ook nog meer docenten de weg naar de UAB vinden… Het concept ‘duurzaamheid’ roept in de eerste plaats het milieuaspect op. Wat is duurzaamheid nog meer? Duurzaamheid kan vertaald worden naar 4P’s: People, Planet, Prosperity en Participation. Het duurzaamheidsconcept is ontstaan vanuit een ecologische nood in de jaren ’70-’80. Er waren de lucht- en watervervuiling, chemische vervuiling, bedrijven werden aangeklaagd, de bezorgdheid om people en planet werd steeds groter. Wat wil je? Onze bevolking verdrievoudigde op 100 jaar tijd – we zijn met meer dan 7 miljard mensen nu – en ons consumptiepatroon overstijgt de draagkracht van onze aarde. Wat later is daar het sociale aspect aan toegevoegd en kwam er aandacht voor de manier waarop bedrijven hun producten laten maken – faire lonen, geen kinderarbeid …. In de term sustainability zit ook het winstgedeelte, voldoende geld maken om te overleven. Ik hou niet zozeer van de term profit, wel van prosperity, wat staat voor welvaart. En welvaart alleen is niet genoeg, welzijn is ook belangrijk. De vierde P (in het duurzaamheidsdiscours vaak vergeten) staat voor participation en betekent dat je de mensen bij het beleid betrekt. De Brundtland-definitie van duurzame ontwikkeling is dat je voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee de behoeften van de toekomstige generaties in gevaar te brengen. We over-hypothekeren de toekomstige generatie met wat we vandaag doen: nucleair kernafval, vervuilde oceanen, overbevissing, massale ontbossing… zo kan het echt niet verder. De Bijlage bij KdGazette jg.8 nr. 15 – mei 2015

3/6


welvaart is trouwens ook niet gelijk verdeeld. De inkomenskloof tussen arm en rijk vergroot. Er is meer dan ooit nood aan een herverdeling. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen betekent in mijn ogen dat je als organisatie activiteiten doet die een toegevoegde waarde leveren voor maatschappij én planeet. En het is onze taak om jonge mensen af te leveren die hiertoe kunnen bijdragen. Hoe zie je dat vertaald naar KdG? De missie van KdG stelt dat ‘KdG staat voor duurzame ontwikkeling: van studenten, medewerkers en samenleving’. Duurzame ontwikkeling van studenten en medewerkers betekent dat ze kansen krijgen om zich te ontplooien en dat ze terechtkomen in een omgeving waarin ze zich goed voelen, een inkomen hebben, gezond en gelukkig kunnen zijn. Duurzame ontwikkeling van de samenleving zou moeten betekenen dat wij studenten afleveren die ervoor zorgen dat de samenleving beter wordt. Ik denk niet dat we dat al voldoende doen. We willen boekhouders afleveren die kunnen boekhouden, marketeers die kunnen marketeren, maar we moeten ook nadenken over hoe we young professionals kunnen afleveren die tot een duurzame samenleving bijdragen. Wat voor soort marketeers, boekhouders of leraren willen we? We moeten onze studenten ook waarden meegeven. Aan welke waarden denk je dan? In de missie van KdG staat ook ‘door waarden gedreven, christelijk geïnspireerd en open voor andere levensbeschouwing’. Die waarden zijn niet nader bepaald maar ik denk aan respectvol omgaan met elkaar en met de natuur, respect voor diversiteit, eerlijkheid en transparantie. Wij zouden mensen moeten afleveren die met een open geest, breeddenkend en samen met anderen willen werken om een grote toegevoegde waarde te bieden aan de samenleving. Wat ook beter kan, is de invulling van hoe we onze alumni willen laten bijdragen tot een meer duurzame samenleving. Bij ons zit duurzaamheid vervat in het vak MVO, in sommige opleidingen is het verplicht, bij andere is het een keuzevak, maar het spijtige is dat het niet overal aan bod komt. Idealiter zou aandacht voor duurzaamheid ingebakken moeten zijn in alle trajecten en niet in een apart vak. We bereiken vandaag niet iedereen en dat vind ik jammer. Hoe kan je de duurzaamheidscompetentie toetsen? Dan kom je bij competentiebeleid terecht en daar hou ik niet zo van. Meer en meer kijken bedrijven vandaag naar sterktes en talenten van mensen, gekoppeld


4/6


aan waarden. Alles gaan gieten in een mechanistische manier van ‘competenties afvinken’, nee, daar ben ik niet echt een voorstander van. Wat wij (proberen te) doen in het MVO-traject is peilen of iemand in staat is om binnen een organisatie te onderzoeken wat er goed en minder goed gaat op het vlak van duurzaamheid. Of hij/zij verbeteringen kan formuleren op het vlak van people, planet, prosperity en participation en ook de omgeving kan overtuigen om mee in het verhaal te stappen. Dat is voor een stuk aanvoelen, natuurlijk. Maar dankzij het over een langere termijn gespreid traject geven we studenten de nodige kansen: eerst om bewustwording te creëren en kennis op te doen, dan om in kleine werkgroepen in een klasomgeving blijk te geven van inzichten en begrip, en daarna in een real life situation, op de werkvloer, een verbeterproject uit te werken, en dat gepassioneerd voor een jury te verdedigen. Dat geeft ons toch een goed idee wie er recht heeft op een certificaat als MVO-ambassadeur van KdG. Ik stel mij de vraag: moet je alles wel meten? Oké, meten is weten, maar er wordt al zoveel gemeten. Gevoel en intuïtie zijn ook belangrijk. Moeten wij voor alles punten geven en examineren? Moeten wij niet eerder mensen vormen? Ik vind dat we kritische mensen moeten klaarstomen die bewust kiezen voor wie ze gaan werken, of waarom, in functie van de samenleving waarvoor ze willen werken, en op basis van hun sterktes en hun passies. Wat betekent dat voor de competenties van de docenten en studentenbegeleiders? In plaats van te spreken over hun competenties, zou ik het liever hebben over hun kennis. Wij hebben op de voorbije hogeschoolcongressen enkele MVOsessies gehouden voor docenten en vastgesteld dat een heel aantal van hen er al individueel actief mee bezig zijn, en dat is fijn. Zo krijg je een bedding rond duurzaamheid in bepaalde trajecten. Toch heb ik het gevoel dat niet alle docenten daarin mee zijn of dat belangrijk vinden. Misschien moet er meer vorming, opleiding en begeleiding komen. Een voorstel: stel iemand binnen het directieteam aan als duurzaamheidscoördinator van KdG. Die persoon moet de drijvende kracht zijn achter, en de lijm voor, alle duurzaamheidsinitiatieven overal binnen KdG. Het aanspreekpunt, zowel binnen als buiten de organisatie. Ik denk trouwens dat we participatief en sociaal goed scoren, maar op het vlak van milieu kan het volgens mij nog veel beter. En ook qua financiële middelen is er nog werk aan de winkel. Misschien moeten we de Albatros-scan eens toepassen op KdG? Bied alle medewerkers, ook het administratief personeel, een niet-vrijblijvend traject aan, zoals wij doen met onze studenten. Vertel hen nog meer over onze duurzaamheidsprincipes en onze Bijlage bij KdGazette jg.8 nr. 15 – mei 2015

5/6


waarden. Zo kunnen de missie en visie nog meer beginnen leven. Ik weet dat er hierrond al heel wat goede initiatieven lopen, dus ik ben hoopvol. Tot slot: heb je nog tips voor andere opleidingen om een ‘duurzaam’ curriculum uit te bouwen en vorm te geven? Ik zou dat in verschillende fasen doen: eerst awareness creëren met een bewustwordingscampagne, dan via waarderend onderzoek (appreciative inquiry) kijken naar wat er al aan goede initiatieven bestaat, vervolgens wat er idealiter nog kan gedaan worden om het dan pas concreet in te vullen in samenwerking en gezamenlijk overleg. Vooral dat laatste is belangrijk. Leg dat niet van bovenaf op, maar betrek iedereen erbij, maak er een themadag van, bed het in, verwerk het en evalueer dat dan een jaar later: zie je dat nu meer verschijnen in cursussen, wordt er meer aandacht aan besteed, kennen de studenten de begrippen? Zo moeilijk is dat eigenlijk niet. Ik wil niet in de val trappen van elke docent die vindt dat zijn vak het belangrijkste is, maar in het belang van onze samenleving, van huidige en toekomstige generaties, verdient duurzaamheid in mijn ogen echt veel meer aandacht. Ik ben dan ook zeer blij dat duurzaamheid in de missie en visie van KdG is ingeschreven, en steun volop alle initiatieven die het een concrete(re) invulling geven. Uiteindelijk zou KdG als een baken in Vlaanderen moeten staan voor een nieuwe, duurzame wereld, ongeacht welke opleiding je er hebt gevolgd. Durf kleur bekennen. Durf te zeggen: wij werken mee aan een betere wereld!

Meer weten? Contacteer Eddy Van Hemelrijck Universiteit voor het Algemeen Belang (UAB) Een boekaanrader van Eddy Van Hemelrijck: Harald Welzer (2013). Zelf denken. Een leidraad voor verzet. Frankfurt am Main: Fischer Verlag.


6/6

Interview met Eddy Van Hemelrijck

Recommend Documents