Internationals in de Metropoolregio Amsterdam. Literatuurstudie en analyse van de statistiek over de (huisvesting van) internationals in de MRA

Internationals in de Metropoolregio Amsterdam Literatuurstudie en analyse van de statistiek over de (huisvesting van) internationals in de MRA

Economie met beleid

Internationals in de Metropoolregio Amsterdam Literatuurstudie en analyse van de statistiek over de (huisvesting van) internationals in de MRA

OPGESTELD IN OPDRACHT VAN:

OPGESTELD DOOR:

Adres:

Valkenburgerstraat 212 1011 ND Amsterdam

Telefoon:

020 – 67 00 562

Fax:

020 – 47 01 180

E-mail:

[email protected]

Website:

www.decisio.nl

TITEL RAPPORT:

Internationals in de Metropoolregio Amsterdam, Literatuurstudie en analyse van de statistiek over de (huisvesting van) internationals in de MRA STATUS RAPPORT:

Eindrapport DATUM

1 maart 2011 OPDRACHTGEVER:

Stadsregio Amsterdam, Annemieke Molenaar PROJECTTEAM DECISIO:

Piet Hein de Porto ([email protected]), Kees van Ommeren, Dorien Blikman

INHOUD

Management samenvatting 1

2

3

4

5

6

Inleiding

i 1

1.1

Aanleiding.................................................................................................................................. 1

1.2

Onderzoeksvragen .................................................................................................................... 1

1.3

Onderzoeksafbakening............................................................................................................. 2

1.4

Leeswijzer.................................................................................................................................. 4

Regionale verschillen: omvang en spreiding internationals

5

2.1

Populatie internationals naar nationaliteiten .......................................................................... 5

2.2

Spreiding gehele populatie internationals............................................................................... 7

2.3

Spreiding westerse- en niet-westerse internationals .............................................................. 9

Ontwikkelingen

11

3.1

Ontwikkeling gehele populatie internationals ....................................................................... 11

3.2

Ontwikkeling westerse- en niet-westerse internationals ...................................................... 13

Sociaal-demografische kenmerken internationals

18

4.1

Geslacht .................................................................................................................................. 18

4.2

Leeftijd..................................................................................................................................... 19

Literatuurstudie

20

5.1

Definities ................................................................................................................................. 20

5.2

Belangrijkste conclusies literatuurstudie .............................................................................. 21

5.3

Wat komt niet naar voren uit de literatuurstudie en ontbreekt nog? ..................................23

Conclusies en aanbevelingen vervolgonderzoek

24

6.1

Belangrijkste conclusies internationals in de MRA ............................................................... 24

6.2

Doelgroep, woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar een woning .............................. 25

6.3

Blinde vlekken en vervolgonderzoek ..................................................................................... 29

Bijlage 1

Literatuuronderzoeken

31

Bijlage 2

Geraadpleegde literatuur

47

Bijlage 3 Totaaloverzicht aantal inwoners, internationals en westerse, nietwesterse internationals per MRA-gemeente

48

Bijlage 4 Totaaloverzicht percentage Turken, Marokkanen en Surinamers per MRA-gemeente 50

Internationals in de Metropoolregio Amsterdam –Eindrapportage

Bijlage 5 Totaaloverzicht aantal internationals naar (op CBS beschikbare) landen en werelddelen van herkomst per MRA-gemeente 52

Internationals in de Metropoolregio Amsterdam –Eindrapportage

Management samenvatting Doelstelling Stadsregio Amsterdam wil inzicht in de kenmerken van de in de Metropoolregio Amsterdam woonachtige internationals en hun woonwensen: wat is hun woonsituatie, wat zijn hun woonwensen en hoe komen ze aan een woning? Het doel van voorliggend onderzoek is om op basis van een literatuurstudie een overzicht te geven van de belangrijkste conclusies over de huisvesting van internationals en op basis van CBS-statistieken de omvang en de spreiding van de doelgroep in kaart te brengen. Daarnaast moet inzichtelijk worden gemaakt welke vervolgstappen nodig zijn voor het kwalitatieve onderdeel (de woonwensen). In dit onderzoek is met behulp van bestaande informatie de eerste (kwantitatieve) stap gezet om de lacune aan informatie op te vullen. Afbakening nationaliteiten De doelgroep van het onderzoek bestaat uit ‘internationals’: personen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben. Personen die naast de Nederlandse nationaliteit een andere nationaliteit hebben zijn geen international. Op basis van beschikbare CBS-data kunnen niet alle nationaliteiten in kaart worden gebracht. In dit onderzoek is gekozen voor de verdeling westerse- en niet-westerse internationals. Omdat een kwart van de internationals bestaat uit Turken, Marokkanen en Surinamers vormen deze nationaliteiten samen een aparte groep. Belangrijkste conclusies literatuurstudie Wonen algemeen Prijs-kwaliteit verhouding wordt door de internationals slecht beoordeeld. Internationals wonen graag in de buurt van voorzieningen en daardoor bij voorkeur in het centrum van de stad of hier vlakbij. Daarnaast komt uit enkele studies naar voren dat (met name) expats in ruime(re) woningen willen wonen. Internationals beoordelen hun huidige woning en woonomgeving goed. Veel internationals wonen in een huurwoning. Woonwensen naar nationaliteit en sociaal-demografische kenmerken Westerse expats wonen graag gemixt. Aziaten hebben een kleiner woonbudget en wonen vaak geconcentreerd. Gezinnen wonen suburbaan. Singles en samenwonenden zonder kinderen wonen centrumstedelijk. Woonvoorkeuren verschillen per branche waarin de international werkzaam is. Creatieve kenniswerkers zoeken centrumstedelijke woonmilieus, ICT’ers prefereren suburbane woonmilieus. Het woonbudget is beperkt voor internationals die werkzaam zijn bij een kennis- of onderwijsinstelling en voor internationals die op eigen initiatief komen. Internationals in top-functies willen ruim wonen.

Internationals in de Metropoolregio Amsterdam – Eindrapportage

i

Zoektocht naar een woning Internationals die op eigen initiatief naar Nederland komen maken gebruik van sociale netwerken om een woning te vinden. Verschillen in begeleidingsbehoefte bij het zoeken naar woonruimte: Amerikaanse en Britse expats regelen een woning vanuit hun thuisland. Aziatische expats zoeken liever zelf een woning vanwege een vaak geringer budget en de behoefte om in de nabijheid van landgenoten te wonen. Belangrijkste conclusies CBSCBS-statistieken

De zogeheten ‘free-movers’ (EU-ingezetenen) vormen de grootste (41 procent) groep internationals. Een kwart van de populatie internationals is Turks, Marokkaans, of Surinaams, maar de omvang van deze groep is sinds 1996 gehalveerd.

Het percentage internationals (van alle inwoners in de gemeente) is in Amsterdam en Amstel-

Westerse internationals zijn oververtegenwoordigd in de kleinere gemeenten. Niet-westerse

veen met afstand het grootst: 12 procent. internationals wonen met name in de steden.

In Amsterdam, Zaanstad, Lelystad en Haarlem wonen relatief veel Turken / Marokkanen / Surinamers en relatief weinig westerse internationals. In Aalsmeer, Haarlemmermeer en Amstelveen wonen relatief veel westerse internationals en relatief weinig Turken/Marokkanen/Surinamers. In Amstelveen wonen ook relatief veel overige niet-westerse internationals.

Vanaf 2000 is de omvang van de populatie westerse internationals met 56 procent gegroeid, het aantal Turken/Marokkanen/Surinamers is met 27 procent gedaald en van de overige nietwesterse internationals waren er in 2010 26 procent meer dan in 2000.

In 92 procent van de MRA-gemeenten is het aantal westerse internationals in de periode 20002010 gegroeid.

In Amsterdam (-32 procent), Haarlem (-20 procent) en Hilversum (-29 procent) wonen steeds minder inwoners met een Turks, Marokkaans, of Surinaams paspoort en steeds meer internationals met een andere niet-westerse nationaliteit (respectievelijk +32 procent, +28 procent en +33 procent).

Vervolgonderzoek: 2 opties Optie 1: Verbijzonderen populatie naar gemeenten: door bij CBS specifiekere data van nationaliteiten per gemeente te kopen kan een specifieker beeld van de populatie van de internationals in de MRA en van de ontwikkelingen hierin worden geschetst. Optie 2: Enquête onder internationals via bedrijven: meer zicht op doelgroepen en woonwensen De meest pragmatische manier om de witte vlekken te vullen is via een enquête, aangevuld met interviews. Belangrijk is om verschillende doelgroepen te bereiken. Mogelijkheden om alle type internationals te bereiken is via het Expatcenter (één locatie waar kennismigranten zich inschrijven in de GBA én hun verblijfsdocument ophalen), uitzendbureaus voor Oost-Europeanen, specifieke ‘communities’ (veel landen/nationaliteiten hebben hun eigen ‘community’) en internationale scholen. Naast een enquête onder de doelgroep zou via interviews met werkgevers en relocation managers en gespecialiseerde makelaars voor de nodige kwalitatieve inkleuring kunnen worden gezorgd.


ii

1 Inleiding 1.1 Aanleiding Een belangrijke vestigingsplaatsfactor voor bedrijven is de aanwezigheid van geschikt personeel en daarmee ook de huisvestingsmogelijkheden voor het personeel1. Ook de aanwezigheid van een internationale beroepsbevolking is belangrijk voor een regio om aantrekkelijk te blijven voor (internationale) bedrijven en organisaties. De woningmarkt in de metropoolregio Amsterdam heeft te maken met knelpunten. Stadsregio Amsterdam wil vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen. Hiervoor is de Stadsregio bezig met een kwantitatieve en kwalitatieve analyse van de woningvoorraad in de metropoolregio. Daarnaast is er weinig bekend over de woonwensen van een specifieke groep: de internationals (alle personen die niet in het bezit van de Nederlandse nationaliteit). De Stadsregio wil inzicht in de woonwensen van de brede groep internationals, ‘van paprikaplukker tot CEO’. In dit onderzoek is met behulp van bestaande informatie de eerste (kwantitatieve) stap gezet om die lacune aan informatie op te vullen.

1.2 Onderzoeksvragen De Stadsregio Amsterdam wil inzicht krijgen in de huisvesting van internationals. Hierbij staan vier thema’s centraal: 1. Kenmerken doelgroep Omvang; -

Spreiding;

-

Sociaal-demografische kenmerken;

-

Economische kenmerken;

2. Woonsituatie Huishoudensamenstelling; -

Woningkenmerken;

-

Andere kenmerken die de huidige woonsituatie duidt;

3. Woonwensen Kwalitatieve- en kwantitatieve vraag; 4. Zoektocht naar woning Hoe komt de international aan een woning? Centrale vraag De kern van voorliggend onderzoek is om in kaart te brengen welk deel van deze vragen met bestaande literatuur en CBS-statistieken te beantwoorden zijn en een advies te geven over het vervolg om de blinde vlekken in te vullen. Onderstaande vraag/opdracht staat centraal:

1 De Graaff, T., F. van Oort en S. Boschman (2008). Woon-werkdynamiek in Nederlandse gemeenten. Ruimtelijk Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag.


1

Geef op basis van een literatuurstudie een overzicht van de belangrijkste conclusies over de huisvesting van internationals en breng de omvang en de spreiding van de in de Metropoolregio Amsterdam woonachtige internationals in kaart en koppel dit aan de gegevens van het ‘kwantitatieve onderzoek internationals Amsterdam’ zodat ook enkele sociaal-demografische kenmerken van de doelgroep inzichtelijk worden gemaakt. Geef daarnaast aan welke vervolgstappen nodig zijn voor het kwalitatieve onderdeel. Deelvragen Meer specifiek gaan we in op de volgende vragen:

Geef op basis van een literatuuronderzoek een overzicht van de belangrijkste conclusies over de huisvesting van internationals (in de MRA).

Wat is de omvang van de groep internationals?

Waar wonen de internationals?

Wat is de ontwikkeling van de afgelopen jaren geweest (2000 – 2010)?

Wat zijn de belangrijkste kenmerken (geslacht, leeftijd) van deze groep?

Welke vervolgstappen zijn nodig om de woonwensen, de huidige woonsituatie en de zoektocht naar een woning van de internationals in kaart te brengen (kwalitatieve onderdeel)?

Gebruik maken van beschikbare data Er is al veel onderzoek gedaan naar internationals. Hierdoor is al veel over de doelgroep bekend. Decisio heeft in 2009 in opdracht van gemeente Amsterdam een onderzoek uitgevoerd naar in Amsterdam woonachtige internationals. Dit betrof een kwantitatieve nulmeting waarbij verschillende subsegmenten (zoals kennismigranten en free movers2) in kaart zijn gebracht. Dit onderzoek maakt enkele sociaal-demografische en economische kenmerken van deze subsegmenten inzichtelijk. Voor zover mogelijk gebruiken we de resultaten van dat onderzoek en alle andere beschikbare onderzoeken om de antwoorden op bovenstaande vragen te verrijken. Op basis van de beschikbare CBSgegevens (zoals geslacht en leeftijdscategorie) brengen we de verschillen tussen de populaties van de gemeenten in kaart.

1.3 Onderzoeksafbakening Geografische scope Binnen het studiegebied vallen 39 gemeenten die deelnemen aan het samenwerkingsverband “Metropoolregio Amsterdam”3 (figuur 1.1). Dit gebied heeft 2,3 miljoen inwoners.

2 Kennismigranten zijn internationals die op basis van een kennismigrantenvisum (te verkrijgen als de international ouder dan 30 jaar arbeid in loondienst verricht voor een bruto-jaarinkomen van tenminste € 50.619, of minimaal € 37.121 indien de werknemer jonger is dan 30 jaar) in Nederland verblijven. Free movers zijn onderdanen van een EU-, of EER-lidstaat, of Zwitserland. 3 Deelnemers Metropoolregio Amsterdam: http://www.metropoolregioamsterdam.nl/achtergrond.html


2

Figuur 1.1 Geografische scope onderzoek

Afbakening nationaliteiten De doelgroep van het onderzoek bestaat uit ‘internationals’: personen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben. Personen die naast de Nederlandse nationaliteit een andere nationaliteit hebben zijn geen international. Op basis van CBS-data is het mogelijk om de gehele populatie internationals op gemeenteniveau in kaart te brengen. Het is niet mogelijk om op gemeenteniveau in te zoomen op nationaliteit (met uitzondering van enkele nationaliteiten). In dit onderzoek is daarom gekozen voor de verdeling westerse- en niet-westerse internationals. Van oudsher wonen er in Nederland relatief veel Turken, Marokkanen en Surinamers. Deze nationaliteiten vormen een aparte categorie. Tabel 1.1 Verdeling landen/continenten naar ‘westers’ en ‘niet-westers’ Westers

NietNiet-Westers¹ Westers Turkije/Marokko/Suriname

Overig nietniet-westers

Europa (excl. Turkije)

Turkije

Afrika (excl. Marokko)

Noord-Amerika

Marokko

Azië (excl. Indonesië en Japan)

Oceanië

Suriname

Latijns-Amerika (excl. Suriname)

Indonesië Japan Bron: CBS ¹ Exclusief ‘staatloos/onbekend’: personen van wie niet de nationaliteit kan worden vastgesteld en/of die door geen enkele staat als onderdaan worden beschouwd (met name asielzoekers)


3

CBS maakt het tegen betaling mogelijk om op gemeenteniveau in te zoomen op nationaliteiten. Omdat deze koppeling niet standaard beschikbaar is, moet CBS deze handmatig aanleveren waardoor er kosten en tijd aan zijn verbonden. In hoofdstuk 6 gaan we in op de mogelijkheden van deze optie.

1.4 Leeswijzer Hoofdstuk twee, drie en vier en geven op basis van CBS-statistieken inzicht in respectievelijk de regionale verschillen (omvang en spreiding), ontwikkelingen en enkele sociaal-demografische kenmerken (leeftijd en geslacht) van de internationals. Hoofdstuk vijf bevat de belangrijkste resultaten van de literatuurstudie. In hoofdstuk zes geven we antwoord op de onderzoeksvragen en geven we aan welke blinde vlekken er nog zijn. Ook geven we in dit hoofdstuk concrete suggesties voor vervolgonderzoek om die blinde vlekken in te vullen. Bijlage 1 bevat per onderzoek uit de literatuurstudie een overzicht van de belangrijkste resultaten. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van alle gebruikte literatuur in dit onderzoek. Bijlage 3, 4 en 5 bevatten totaaltabellen met absolute aantallen en percentages internationals per MRA-gemeente.


4

2 Regionale verschillen: omvang en spreiding internationals In dit hoofdstuk geven we op basis van kaarten inzicht in de omvang en spreiding van de populatie internationals. Dit doen we voor de totale populatie en voor de subgroepen westerse- en nietwesterse internationals. De eerste paragraaf geeft inzicht in de verschillende nationaliteiten4 van de internationals die in de MRA wonen. Een totaaloverzicht met absolute aantallen per gemeente staat in bijlage 3 en 5.

2.1 Populatie internationals naar nationaliteiten In de MRA wonen circa 170.000 internationals. De verhouding westerse- en niet-westerse internationals is vrijwel gelijk: 48 procent is westers, 46 procent is niet-westers (van 6 procent is de nationaliteit niet bekend). Van oudsher maken Turken, Marokkanen en Surinamers een belangrijk deel uit van de niet-westerse internationals. Van de westerse internationals zijn de EU-onderdanen een belangrijke groep. Bijlage 5 bevat de verdeling naar onderstaande nationaliteiten per gemeente. Figuur 2.1 Populatie internationals in de MRA naar land/werelddeel van herkomst, 01 januari 2010

Bron: CBS 4 Op basis van de beschikbare CBS-statistieken kunnen circa 20 nationaliteiten worden opgenomen. Hierdoor is het niet mogelijk om alle nationaliteiten van de internationals in kaart te brengen.


5

Een kwart van de populatie internationals in de MRA bestaat uit Turken, Marokkanen en Surinamers. Hierbij gaat het uitsluitend om de personen die niet in het bezit zijn van de Nederlandse nationaliteit. Turken, Marokkanen en Surinamers die in het bezit zijn van twee paspoorten zijn niet inbegrepen. De zogeheten ‘free movers’ (inwoners van de EU) vormen de grootste (41 procent) groep van alle internationals in de MRA. Figuur 2.2 EU-ingezetenen (exclusief Nederlanders) naar nationaliteit5 01 januari 2010

Bron: CBS

In de MRA wonen 70.000 internationals die de nationaliteit hebben van een van de 27 lidstaten van de EU. Het grootste aandeel internationale EU-ingezetenen in de MRA is afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk: een op de vijf is een Brit. Ook wonen er relatief veel Duitsers in de MRA (15 procent van alle EU-ingezetenen heeft de Duitse nationaliteit). Het aantal Polen bedraagt de helft van de populatie Britten, evenveel als het aantal Italianen.

5 De categorie ‘overig EU’ kan op basis van beschikbare CBS-statistieken niet nader worden geduid.


6

2.2 Spreiding gehele populatie internationals Figuur 2.3 Aantal internationals per MRA-gemeente 01 januari 20106

Bron: CBS

Veruit de meeste internationals wonen in Amsterdam Amsterdam heeft van de 39 gemeenten in de MRA de grootste populatie populatie internationals: 95.000. Van alle internationals in de MRA woont 56 procent in Amsterdam. Het verschil met de andere gemeengemee ten is groot. De gemeente die na Amsterdam de grootste populatie internationals heeft is AmstelAmste veen (9.653 internationals), op de voet gevolgd door Almere (9.417 internationals). In 17 van de 39 gemeenten wonen meer dan 1.000 internationals.

6 Bijlage 4 geeft een totaaloverzicht van het aantal en percentage internationals per gemeente.

Internationals in de Metropoolre lregio Amsterdam – Eindrapportage

7

Figuur 2.4 Percentage internationals van totale bevolking per MRA-gemeente gemeente 01 januari 20107

Bron: CBS

In de MRA wonen relatief veel internationals Begin 2010 telde Nederland 16,5 miljoen inwoners. Hiervan is 4 procent international. In de MRA wonen relatief veel internationals: 7 procent van de bevolking heeft niet de Nederlandse nationalinational teit. Ook het aantal inwoners in relatie tot het he aantal internationals in de MRA onderstreept dat beeld. Van de Nederlandse bevolking woont 14 procent in de MRA; van de populatie internationals woont 23 procent in de MRA. Internationals wonen met name in de grotere gemeenten Amsterdam en Amstelveen hebben bben met afstand het grootste aandeel internationals: 12 procent van de bevolking heeft geen Nederlands paspoort. Ook in Diemen wonen relatief veel internationals (8 procent). In de kleinste gemeenten is het aandeel internationals naar verhouding laag. Van de 10 kleinste gemeenten is per gemeente maximaal 3 procent international8. Deze eze gemeenten zijn daardoor minder interessant voor vervolgonderzoek. Van de 20 grootste gemeenten hebben Castricum (2 procent) en Edam-Volendam Volendam (1 procent) een opvallend laag percentage internationals. internationals 7 Bijlage 3 geeft een totaaloverzicht van percentage internationals per gemeente. 8 Uitgezonderd Laren: op basis van het aantal inwoners is Laren de 30e gemeente, 7 procent is international. Dit relatief hoge aandeel internationals wordt veroorzaakt door een een asielzoekerscentrum in de gemeente. Het enige andere AZC in de MRA bevindt zich in Almere (bron: Centraal Orgaan opvang asielzoekers).


8

2.3 Spreiding westersewesterse- en nietniet-westerse internationals Figuur 2.5 Percentage westerse internationals van totale populatie internationals per MRAgemeente 01 januari 2010

Figuur 2.6 Percentage niet-westerse westerse internationals van totale populatie internationals per MRAgemeente 01 januari 2010


9

In kleinere gemeenten is meer dan de helft van de international westers De verhouding ‘westerse internationals’ – ‘niet-westerse internationals’ is in de MRA nagenoeg in balans. Van alle internationals is 48 procent westers en 46 procent niet-westers9. Op gemeenteniveau zijn er wel duidelijke verschillen. In de kleinere gemeenten is het merendeel van de internationals westers, in de grotere gemeenten is dat vaak minder dan de helft. Van de 20 kleinste gemeenten zijn er 17 gemeenten waar meer dan 50 procent van de internationals westers is. Van de 12 grootste gemeenten zijn er 3 gemeenten (Velsen, Amstelveen, Haarlemmermeer) waar het percentage westerse internationals meer dan 50 procent bedraagt. Niet-westerse internationals wonen met name in de grotere gemeenten In slechts 2 gemeenten (Zaanstad en Amsterdam) is meer dan de helft van de internationals nietwesters. Er zijn 10 gemeenten waar het aandeel niet-westerse internationals hoger is dan 40 procent (Zaanstad, Amsterdam, Almere, Lelystad, Weesp, Haarlem, Huizen, Diemen, Hilversum en Amstelveen). Opvallend is dat 7 van deze gemeenten tot de 10 grootste gemeenten van de MRA behoort. De niet-westerse internationals wonen dus met name in de steden. Dit blijkt ook uit het feit dat in slechts 6 gemeenten meer niet-westerse internationals wonen dan westerse, maar van beide groepen er toch ongeveer evenveel personen (circa 80.000) wonen in de MRA. Hoog aandeel Turken, Marokkanen en Surinamers in Amsterdam, Zaanstad, Lelystad en Haarlem; in Amstelveen hoog percentage overige niet-westerse nationaliteiten10 Het aandeel Turken, Marokkanen en Surinamers bedraagt een kwart van alle internationals in de MRA. Dit komt overeen met de helft van alle niet-westerse internationals. De spreiding van nietwesterse internationals uitgezonderd deze 3 nationaliteiten geeft een wisselend beeld in vergelijking met de spreiding van de gehele populatie niet-westerse internationals. In Amstelveen wonen relatief veel niet-westerse internationals met een andere nationaliteit dan Turks, Marokkaans, of Surinaams (37 procent). Inwoners met een van deze nationaliteiten zijn naar verhouding oververtegenwoordigd in Amsterdam, Zaanstad, Lelystad en Haarlem (> 28 procent van alle internationals).

9 De som van het aandeel westerse- en niet-westerse internationals is niet 100 procent. Dit komt door de categorie ‘staatloos/onbekend’: personen die door geen enkele staat als onderdaan worden beschouwd of van wie de nationaliteit niet kan worden vastgesteld. 10 Bijlage 4 geeft een totaaloverzicht van het percentage Turken, Marokkanen, Surinamers en ‘overig nietwesterse internationals’ per gemeente


10

3 Ontwikkelingen Dit hoofdstuk geeft de ontwikkelingen van de omvang en spreiding van de doelgroep weer in zowel de totale MRA als op gemeenteniveau. Net als in hoofdstuk 2 maken we de gehele populatie en de subgroepen westerse- en niet-westerse internationals inzichtelijk en vormen de Turken, Marokkanen en Surinamers een aparte groep.

3.1 Ontwikkeling gehele populatie internationals Figuur 3.1 Ontwikkeling aantal internationals MRA 1996-2010 180.000 175.000 170.000 165.000 160.000 155.000 150.000 145.000 140.000 135.000 130.000 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Bron: CBS

Toename populatie internationals vanaf 2000 De ontwikkeling van het aantal internationals in de MRA heeft twee gezichten. In de periode 19962000 is de omvang van deze populatie met circa 17 procent afgenomen. In de 10 jaar daarna is het totaal aantal internationals met bijna dezelfde cijfers weer toegenomen. Wanneer we in deze groeiperiode tussen 2000-2010 inzoomen op de ontwikkeling op gemeenteniveau dan worden de regionale verschillen duidelijk (figuur 4.2).


11

Figuur 3.2 Ontwikkeling internationals MRA 2000-2010 2000

Bron: CBS

In 85 procent van de gemeenten meer internationals in 2010 dan in 2000, laagste groei in Het Gooi Op gemeenteniveau zijn er duidelijke verschillen in de ontwikkeling van het aantal internationals in de MRA in de periode 2000-2010. 2010. Van de gemeenten met meerr dan 1.000 internationals (17 geg meenten) zijn er 4 gemeenten waar de groei groter is dan 60 procent (tot maximaal 67 procent): procent) Aalsmeer, Amstelveen, Diemen men en Haarlemmermeer. Van alle MRA-gemeenten gemeenten waren er slechts 6 gemeenten waar in 2010 minder internationals internat woonden dan in 2000: Muiden, Weesp, Abcoude, Wijdemeren, Naarden en Blaricum. De laagste groei zit in het zuidwesten van de MRA, in Het Gooi.


12

3.2 Ontwikkeling westersewesterse- en nietniet-westerse internationals Figuur 3.3 Ontwikkeling aantal westerse- en niet-westerse internationals MRA 1996-2010 140.000

120.000

100.000

80.000 Westers 60.000

Niet-westers

40.000

20.000

0

Bron: CBS

Na 2004 sterke groei westerse internationals; aantal niet-westerse internationals neemt jaarlijks af In 1996 woonden 2,5 keer meer niet-westersedan westerse internationals in de MRA. Sinds 2010 zijn er voor het eerst meer westerse internationals. Het aantal westerse internationals is met name vanaf 2004 sterk gegroeid (36 procent). Dit was het jaar waarin 10 nieuwe lidstaten toetraden tot de EU en het voor veel Oost-Europeanen makkelijker werd om zich in de MRA (en elders in de EU) te vestigen. Het aantal niet-westerse internationals neemt sinds 1996 jaarlijks af (met uitzondering van 1998). Sinds 2000 blijft dit aantal echter redelijk stabiel. Per saldo zijn er in de MRA in 2010 bijna weer net zoveel personen met een buitenlandse nationaliteit als in 1996. De volgende figuur (3.4) maakt inzichtelijk of álle niet-westerse nationaliteiten in aantal afnemen, door de Turken, Marokkanen en Surinamers apart op te nemen.


13

Figuur 3.4 Ontwikkeling aantal westerse-, niet-westerse internationals, Turken / Marokkanen / Surinamers en overige niet-westerse internationals MRA 1996-2010 140.000

120.000 Westers 100.000 Niet-westers 80.000

60.000

40.000

20.000

Turken, Marokkanen en Surinamers Niet-westers excl. Turken, Marokkanen en Surinamers

0

Bron: CBS

Aantal Turken, Marokkanen en Surinamers is sinds 1996 gehalveerd; de overige niet-westerse internationals11 nemen sinds 2000 ieder jaar in omvang toe De ontwikkeling van het aantal internationals met de Turkse, Marokkaanse en Surinaamse nationaliteit, blijkt volledig anders te zijn dan die van de overige niet-westerse nationaliteiten. De dalende trend van alle niet-westerse internationals wordt vrijwel volledig beïnvloed door de afname van het aantal Turken, Marokkanen en Surinamers in de MRA. Het aantal personen afkomstig uit een van deze landen is in de periode 1996 – 2010 gehalveerd. Sinds 2000 neemt deze groep met gemiddeld 3,5 procent per jaar af. De omvang van het aantal niet-westerse internationals die niet een Turks, Marokkaans, of Surinaams paspoort hebben is in de periode 1996 – 2000 met 20 procent afgenomen, maar vanaf 2000 weer met dezelfde cijfers toegenomen. Er zijn nu evenveel overige niet-westerse internationals als in 1996. Sinds 2000 neemt deze groep met gemiddeld 2,5 procent per jaar toe.

11 Overig niet-westers: Afrika (excl. Marokko), Azië (excl. Indonesië en Japan) en Latijns-Amerika (excl. Suriname).


14

Figuur 3.5 Ontwikkeling westerse internationals MRA 2000-2010 2000

Bron: CBS

s groei in Aalsmeer In 92 procent van de gemeenten toename westerse internationals, sterkste In vrijwel alle (92 procent) gemeenten is het aantal westerse internationals in de periode 2000-2010 2000 gegroeid. Alleen in Naarden, Abcoude en Laren zijn er nu minder westerse westerse internationals dan 10 jaar geleden. In Aalsmeer is het aantal personen met een westerse nationaliteit het snelst gegroeid. Op 1 januari 2010 woonden daar 2,5 keer meer westerse internationals dan in 2000. De vier andere gemeenten waar deze groep de grootste grootste groei heeft doorgemaakt zijn Haarlem, Uitgeest, HaarlemHaarle mermeer en Almere. In onderstaande tabel is ook de ontwikkeling van het totaal aantal inwoners opgenomen om te zien in welke mate de groei van westerse internationals daardoor wordt verklaard. Tabel 3.1 .1 Ontwikkeling bevolking en populatie westerse internationals van de 5 gemeenten met de grootste groei westerse internationals in de periode 2000 - 2010 Tot. bevolking

Aalsmeer Haarlem Haarlemmermeer Uitgeest Almere Amsterdam MRA Nederland

Westerse internationals

2000

2010

Groei

2000

2010

Groei

22.461 148.484 111.155 11.312 142.765 731.288 2.162.200 15.863.950

29.187 149.579 142.788 12.664 188.160 767.457 2.339.667 16.574.989

30% 1% 28% 12% 32% 5% 8% 4%

415 2.126 1.965 68 2.020 28.731 52.577 224.184

956 4.199 3.756 130 3.810 44.766 82.129 342.613

130% 98% 91% 91% 89% 56% 56% 53%


15

Duidelijk is dat de bevolkingsontwikkeling slechts voor een beperkt deel de verdubbeling (of meer) van het aantal westerse internationals in bovenstaande gemeenten verklaart. Figuur 3.6 Ontwikkeling niet-westerse westerse internationals uitgezonderd de Turkse, Marokkaanse en SuriSur naamse nationaliteit MRA 2000-2010 2000

Bovengemiddelde groei ‘overige ge niet-westerse niet internationals’ op MRA-niveau, niveau, maar tegenstrijdige ontwikkelingen per gemeente In de MRA ligt de gemiddelde groei van het aantal niet-westerse niet westerse internationals zonder de nationalinational teiten Turks, Marokkaans en Surinaams ver boven het Nederlandse gemiddelde: +26 procent tegen +9 procent.. Op gemeenteniveau is de d ontwikkeling van deze groep tegenstrijdig. Bij de d ene helft van de MRA-gemeenten nam deze populatie in het afgelopen decennium toe, bij de andere helft was er een daling. In de gemeenten waar deze groep in aantal afnam was de daling echter minder sterk dan de stijging in de andere helft van de gemeenten. Van de 17 gemeenten met meer dan 1.000 internationals hadden Huizen (- 33 procent) en Heemskerk (- 10 procent) de e grootste afname van de groep ‘overige niet-westerse internationals’. internationals De gemeente met de hoogste groei van deze groep internationals is Amstelveen. In 2010 was deze populatie internationals 2,5 keer groter (+145 procent) dan in 2000.


16

Figuur 3.7 Ontwikkeling populatie internationals met de Turkse, Marokkaanse en Surinaamse nationati naliteit MRA 2000-2010

In driekwart van de MRA-gemeenten gemeenten neemt de populatie Turken/Marokkanen/Surinamers af In slechts 9 gemeenten woonden er in 2010 meer Turken, Marokkanen en Surinamers dan in 2000. In alle andere gemeenten nam deze populatie internationals internation af. Almere (+7 procent), procent Beverwijk (+22 procent) en Amstelveen (+38 procent) procent) zijn de enige grote gemeenten waar deze groep internationals in omvang is gegroeid. Opvallend zijn de verschillen tussen enerzijds de daling van het aantal inwoinw ners met een Turks, rks, Marokkaans, of Surinaams paspoort en anderzijds zijds de groei van de overige nietwesterse internationals. Van de grote steden zijn dit Amsterdam (respectievelijk -32 32 procent en +23 procent), Haarlem (-20 procent en 28 procent) en Hilversum (-29 procent en +33 procent). procent


17

4 Sociaal-demografische kenmerken internationals In dit hoofdstuk zijn de kenmerken ‘geslacht’ en ‘leeftijd’ (in categorieën) van de internationals in kaart gebracht. Andere sociaal-demografische kenmerken kunnen op gemeenteniveau niet uit de CBS-statistieken worden gehaald. Op basis van het door Decisio uitgevoerde onderzoek naar internationals in Amsterdam worden kort nog twee aanvullende kenmerken uit dat onderzoek genoemd.

4.1 Geslacht Figuur 4.1 Westerse en niet-westerse internationals MRA naar man –vrouw 2000 en 2010

Bron: CBS

Evenveel mannen als vrouwen De verhouding man – vrouw is bij de westerse- en bij de niet-westerse internationals gelijk. Beide subgroepen hebben evenveel mannen als vrouwen. In 2010 is deze verhouding vrijwel hetzelfde als in 2000.


18

4.2 Leeftijd Figuur 4.2 Leeftijdscategorieën westerse en niet-westerse internationals MRA 01 januari 2010

Bron: CBS

Circa tweederde van de internationals is tussen de 15 en 45 jaar Ongeveer 40 procent van de westerse- en niet-westerse internationals is tussen de 30 en 45 jaar, tweederde is tussen de 15 en 45 jaar. Slechts 1 op de 20 personen in de MRA die niet een Nederlands paspoort heeft is ouder dan 65 jaar. De niet-westerse internationals zijn over het algemeen jonger dan de westerse internationals: 40 procent van de niet-westerse internationals is jonger dan 30, bij de westerse internationals is dit aandeel 33 procent. Overige sociaalsociaal-demografische kenmerken uit ‘Amsterdamse ‘Amsterdamse onderzoek’12: In 2009 heeft Decisio een kwantitatief onderzoek uitgevoerd naar internationals in Amsterdam. Aanvullend op de hierboven genoemde sociaal-demografische kenmerken noemen we twee kenmerken uit dit onderzoek: Samenlevingsvorm (Echt)paar met kind 11%

(Echt)paar zonder kind 30%

Alleenwonend 14%

Drie of meer alleenstaanden 25%

Overig 20%

Verblijfsduur Een kwart van de internationals is na één jaar weer vertrokken uit Amsterdam. Na twee jaar is dit 40 procent. Niet bekend is of zij terug zijn gegaan naar het land van herkomst, of naar een andere gemeente in Nederland.

12 Decisio (2010). Internationals in Amsterdam: kwantitatieve nulmeting in Amsterdam.


19

5 Literatuurstudie Dit hoofdstuk bevat de belangrijkste resultaten van een literatuurverkenning. Deze literatuurstudie is niet uitputtend, maar beslaat enkele relevante Nederlandse en internationale onderzoeken waarin de nadruk ligt op internationals, of een te onderscheiden subgroep als expats en kennismigranten. Het hoofdstuk begint met de definities van verschillende subsegmenten zoals die zijn gehanteerd in het door Decisio uitgevoerde kwantitatieve onderzoek naar internationals in Amsterdam. We ronden dit hoofdstuk af door aan te geven welk deel van de onderzoeksvragen op basis van bestaande literatuur kan worden beantwoord en welk deel een blinde vlek blijft. Een toelichting op de belangrijkste resultaten per onderzoek is opgenomen in bijlage 1.

5.1 Definities De afbakening van de populatie internationals verschilt per onderzoek. In bepaalde onderzoeken zijn alle personen met een buitenlands paspoort opgenomen, andere onderzoeken richten zich uitsluitend op de expats. De definitie van expat loopt echter uiteen van ‘hoog opgeleid’ tot ‘kenniswerker’ en van ‘international met een minimaal bruto jaarinkomen van circa 48.000 euro’ tot ‘buitenlandse werknemer’. Hierdoor is het erg moeilijk om conclusies van verschillende onderzoeken met elkaar te vergelijken en/of toe te passen op de populatie internationals in de MRA. Onderstaand kader bevat de definities en omvang van de zes subsegmenten die zijn gehanteerd in het kwantitatieve onderzoek naar internationals in Amsterdam (Decisio, 2010). Afbakening populatie internationals internationals kwantitatief onderzoek Amsterdam (Decisio, 2010) De brede onderzoeksgroep is gedefinieerd als de internationals: de in de GBA geregistreerde personen die in het bezit zijn van alleen een buitenlands paspoort. Op 01 januari 2009 bedroeg het totaal aantal internationals in Amsterdam 90.777. Deze brede groep internationals is onderverdeeld in nieuwe internationals (de internationals die op peildatum X niet langer dan één jaar in Nederland en Amsterdam wonen; 13.906 personen) en de oude internationals (de internationals die langer dan één jaar in Amsterdam en Nederland wonen; 76.871 personen). Uitsluitend de nieuwe internationals zijn verder onderverdeeld in zes subsegmenten:

Free movers (54 procent): procent) nieuwe internationals die op basis van de nationaliteit van een EU-, EERlidstaat, of van Zwitserland in Nederland verblijven.

Kennismigranten / expats (9 procent): procent): nieuwe internationals die op basis van een kennismigrantenvisum

Arbeidsmigranten (3 procent): procent): nieuwe internationals, niet behorend tot de kennismigranten, die in Neder-

in Nederland verblijven. In dit onderzoek zijn expats gelijkgesteld aan kennismigranten. land arbeid in loondienst komen verrichten met een bruto-jaarinkomen van minimaal de bijstandsnorm.

Familiemigranten Familiemigranten (14 procent): procent) nieuwe internationals die in Nederland verblijven bij een familie-, of gezinslid.

Studenten (5 procent): procent): nieuwe internationals die studeren aan een instelling voor hoger onderwijs/universiteit, of een opleiding volgen aan een instelling voor voortgezet, of beroepsonderwijs.

Overig (15 procent): procent): alle nieuwe internationals die niet in een van bovengenoemde subsegmenten kunnen worden geplaatst.


20

5.2 Belangrijkste conclusies literatuurstudie Bijlage 1 bevat een overzicht van circa 15 verschillende onderzoeken op het gebied van ‘internationals in Nederland’. In deze bijlage geven we per onderzoek een toelichting op de belangrijkste resultaten van die studie. Deze paragraaf geeft een beknopt overzicht van de belangrijkste conclusies uit de literatuurstudie, ingedeeld naar de thema’s van de onderzoeksvragen. Zoals hierboven toegelicht is er in de literatuur geen eenduidige afbakening van zowel de brede populatie internationals als de subsegmenten. Hierdoor is het lastig om algemene conclusies te trekken. De onderstaande conclusies moeten dan ook worden gezien als een rode draad uit de literatuur. Woonsituatie en woonvoorkeuren brede populatie internationals (gehele populatie) PrijsPrijs-kwaliteit verhouding wordt slecht beoordeeld. Het woningaanbod sluit niet aan op de vraag van internationals. Met name de geboden kwaliteit en/of de ruimte in verhouding tot de prijs van een woning blijkt in veel onderzoeken een knelpunt te zijn voor internationals. Internationals wonen graag in de buurt buurt van voorzieningen en daardoor bij voorkeur in het centrum van de stad of hier vlakbij. Het prijsniveau van een vierkamerwoning in het centrumstedelijk gebied van de MRA is echter boven het budget van veel internationals. Dit zorgt ervoor dat het vinden van een geschikte woning moeizaam verloopt. Internationals beoordelen hun huidige woning en woonomgeving goed. goed Ondanks dat de beschikbaarheid van woningen en de prijzen van woningen als probleem worden ervaren, beoordelen veel internationals hun huidige woning en woonomgeving als goed. De groenvoorzieningen, het openbaar vervoer en algemene voorzieningen als winkels en sportfaciliteiten worden gewaardeerd. Veel internationals wonen gehuurd. gehuurd Vanwege het tijdelijke karakter van hun verblijf in Nederland wonen veel internationals gehuurd. De aankoop van woningen is met name voor de groep expats die vrijgesteld zijn van inkomstenbelasting niet aantrekkelijk omdat zij geen gebruik kunnen maken van de hypotheekrenteaftrek. Woonsituatie en woonvoorkeuren per subsegment internationals Subsegment op basis van nationaliteit Aziaten hebben een kleiner woonbudget en wonen vaak geconcentreerd. Aziatische expats hebben vaak een kleiner woonbudget en zoeken daarom liever zelf een woning. Ze stellen minder eisen aan de woning, maar wonen graag in een gemeenschap of in de buurt van andere landgenoten. Hierdoor zijn er op sommige plaatsen in de MRA concentraties van o.a. Japanners en Chinezen te vinden (bijvoorbeeld in Amstelveen). Westerse expats wonen graag gemixt. De expats uit Westerse landen ontvangen vaak zowel financiële ondersteuning als ook ondersteuning bij het zoeken naar een woning vanuit hun werkgever. Daarnaast wonen westerse expats liever gemengd in wijken met een mix aan lokale en internationale inwoners.


21

Subsegment op basis van huishoudensamenstelling Gezinnen wonen suburbaan. De gezinssituatie heeft invloed op de woonlocatie. Internationals, en dan voornamelijk expats, met gezinnen wonen vaak in suburbane woonplaatsen in de buurt van een internationale school. Rust, ruimte en goede winkelvoorzieningen vinden ze belangrijk Singles en samenwonenden zonder kinderen wonen centrumstedelijk. Singles of samenwonende internationals kiezen bij voorkeur voor een centrumstedelijke locatie vlakbij uitgaansgelegenheden. Ze zoeken een locatie met veel mogelijkheden om andere te ontmoeten. Subsegment op basis van branche / functie Woonvoorkeuren verschillen per branche waarin de international werkzaam is. Creatieve kenniswerkers zoeken centrumstedelijke woonmilieus, en zien hun woon en werkplek graag in elkaar verweven. Internationals en kenniswerkers die werkzaam zijn in de ICT of meer exacte sectoren prefereren meestal suburbane woonmilieus. Woonbudget beperkt voor internationals internationals werkzaam bij een kenniskennis- of onderwijsinstelling en voor internationals die op eigen initiatief komen. Er zijn wel woningen beschikbaar, maar deze zijn vaak te duur voor internationals die geen compensatie krijgen voor hun woonlasten vanuit hun werkgever. Dit zijn vaak de internationals die bij een universiteit werken of die op eigen gelegenheid naar Nederland komen. Expats krijgen naast hun salaris vaak een vergoeding voor de woonlasten, waardoor hun woonbudget hoger is. Woonbudget expat gemiddeld gemiddeld hoger vanwege hoog salaris. salaris. Wereldwijd verdiende een expat in 2009 gemiddeld 110.000 pond (ca. 130.000 euro), 18 procent meer dan in 2008. De buitenlandse werknemers bij internationale organisaties in Den haag verdienen gemiddeld meer dan hun Nederlandse collega’s, 78.000 euro bruto per jaar tegenover 63.000 euro bruto per jaar. Over de algehele groep internationals kunnen geen indicaties gegeven worden.

Internationals in toptop-functies willen ruim wonen. wonen Internationals werkzaam bij een internationaal bedrijf met een goede functie en dito salaris willen graag veel ruimte in en om het huis. Zij wonen vaak in het Gooi en Bloemendaal indien ze werkzaam zijn in de Noordvleugel. Wassenaar is de uitvalsplaats voor deze internationals in de Zuidvleugel van de Randstad.

Zoektocht naar een woning Voornamelijk internationals die op eigen initiatief naar Nederland komen maken gebruik van sociale netwerken om een woning te vinden. vinden Het inzetten van sociale netwerken is vaak een succesvolle manier om een woonruimte te vinden. Internationals die al kennissen hebben in de regio vinden dan ook sneller een geschikte woning. Begeleidingsbehoefte bij het zoeken van woonruimte verschilt per nationaliteit. Met name Amerikaanse en Britse expats vinden het belangrijk dat onder andere de woning al is geregeld als ze in Nederland komen, zodat ze direct aan de slag kunnen. Hierbij wordt door het bedrijf vaak een relocation office ingeschakeld die expats ondersteuning biedt bij het zoeken naar een woning en het regelen van alle formaliteiten. Aziatische expats zoeken liever zelf een woning, omdat ze vaak een gering budget hebben ten opzichte van Westerse expats en graag in gebieden wonen waar landgenoten wonen. In hoeverre sociale netwerken hierbij een rol spelen is niet bekend


22

5.3 Wat komt niet naar voren uit de literatuurstudie en ontbreekt nog? Inzicht in de zoektocht en ondersteuningsbehoefte Uit de literatuur is beperkte informatie naar voren gekomen over hoe internationals een woning zoeken. Het blijkt dat sociale netwerken een rol spelen. Niet duidelijk is voor welke groep internationals ze van belang zijn, welke sociale netwerken worden aangesproken en hoe groot de rol is van deze netwerken. Daarnaast is weinig bekend over welke ondersteuning internationals wensen bij het zoeken naar geschikte woonruimte. De (Engelstalige) informatievoorziening over de woningmarkt wordt in enkele onderzoeken niet positief beoordeeld. Onduidelijk is aan welke informatie internationals behoefte hebben tijdens het zoeken naar woonruimte en hoe (en in welke mate) deze informatiebehoefte verschilt per type international. Inzicht in de woonwensen Op basis van de literatuurstudie kunnen slechts beperkte uitspraken worden gedaan over de woonvoorkeuren van (subgroepen) internationals. Uit de literatuur komt naar voren dat internationals in de buurt van voorzieningen willen wonen. Daarnaast blijkt uit enkele studies dat (met name) expats woningen in Nederland te klein vinden en/of dat het aanbod van ruime(re) woningen te beperkt is. Een nadere duiding van deze woonwensen ontbreekt. Ook is niet duidelijk of er verschillen zijn in woonwensen tussen de subgroepen internationals. Inzicht in de woonlasten De literatuurstudie maakt duidelijk dat internationals de prijs-kwaliteitverhouding van woningen in de MRA en Nederland als geheel niet goed beoordelen. Er is echter niet bekend wat het woonbudget is van de verschillende subgroepen internationals en hoe groot de eventuele bijdrage is van de werkgever. Hierdoor kan geen inschatting gemaakt worden van de draagkracht van (verschillende subgroepen) internationals en in welk marktsegment van de woningmarkt zij zich bevinden.


23

6 Conclusies en aanbevelingen vervolgonderzoek In dit hoofdstuk geven we de belangrijkste conclusies over de internationals in de MRA. Ook geven we per ‘onderzoekthema’ (doelgroep, woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar een woning) aan welke gegevens we in beeld hebben en welke informatie nog ontbreekt (blinde vlekken). We sluiten het hoofdstuk af met aanbevelingen voor vervolgonderzoek die zijn gebaseerd op die blinde vlekken.

6.1 Belangrijkste conclusies conclusies internationals in de MRA Omvang en spreiding internationals in de MRA (CBS(CBS-statistieken) Belangrijkste nationaliteiten

De zogeheten ‘free-movers’ (EU-ingezetenen) vormen de grootste (41 procent) groep internationals. Hiervan zijn de Britten (19 procent) het meest talrijk. Een kwart van de populatie internationals is Turks, Marokkaans, of Surinaams, maar de omvang van deze groep is sinds 1996 ge-

halveerd. Spreiding

Het percentage internationals (van alle inwoners in de gemeente) is in Amsterdam en Amstelveen met afstand het grootst: 12 procent. In de kleinere gemeenten zijn deze percentages naar verhouding laag (maximaal 3 procent). Deze gemeenten zijn daardoor minder interessant voor vervolgonderzoek.

Westerse internationals zijn oververtegenwoordigd in de kleinere gemeenten. Van de 20 kleinste gemeenten zijn er 17 gemeenten waar meer dan 50 procent van de internationals westers is.

Niet-westerse internationals wonen met name in de steden. In 10 gemeenten is het aandeel niet-westerse internationals hoger dan 40 procent. Hiervan behoren 7 gemeenten tot de 10 grootste gemeenten van de MRA.

Verschillen in nationaliteiten internationals tussen de steden: in Amsterdam, Zaanstad, Lelystad en Haarlem wonen relatief veel Turken, Marokkanen en Surinamers en relatief weinig westerse internationals. In Aalsmeer, Haarlemmermeer en Amstelveen wonen relatief veel westerse internationals en relatief weinig Turken, Marokkanen en Surinamers. In Amstelveen wonen ook relatief veel overige niet-westerse internationals (personen uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika, excl.

Marokko, Indonesië, Japan en Suriname). Ontwikkelingen

Zeer uiteenlopende ontwikkelingen vanaf 2000: westerse internationals +56 procent, Turken/Marokkanen/Surinamers -27 procent, overige niet-westerse internationals +26 procent.

In 92 procent van de MRA-gemeenten is het aantal westerse internationals in de periode 20002010 gegroeid. Sterkste groei in Aalsmeer (+130 procent), Haarlem (+98 procent), Haarlemmermeer (+91 procent), Uitgeest (+ 91 procent) en Almere (+ 89 procent).

In Amsterdam (-32 procent), Haarlem (-20 procent) en Hilversum (-29 procent) wonen steeds minder inwoners met een Turks, Marokkaans, of Surinaams paspoort en steeds meer internationals met een andere niet-westerse nationaliteit (respectievelijk +32 procent, +28 procent en +33 procent).


24

6.2 Doelgroep, woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar een woning In hoofdstuk 1 hebben we de 4 thema’s van de huisvesting van internationals die de Stadsregio in kaart wil brengen opgenomen: 1. Kenmerken doelgroep doelgroep Omvang; -

Spreiding;

-

Sociaal-demografische kenmerken;

-

Economische kenmerken;

2. Woonsituatie Verblijfsduur -

Huishoudensamenstelling;

-

Woningkenmerken;

3. Woonwensen Kwalitatieve- en kwantitatieve vraag; -

Clustering van doelgroepen met vergelijkbare woonwensen;

4. Zoektocht naar een woning Hoe komt de international aan een woning? Het doel van voorliggend onderzoek is om op basis van bestaande literatuur en CBS-statistieken in kaart te brengen welk deel van bovenstaande thema’s inzichtelijk gemaakt kan worden en een advies te geven over het vervolg om de blinde vlekken in te vullen. Hieronder geven we per thema een toelichting op de gegevens die we in beeld hebben en voor welke vragen aanvullend onderzoek nodig is. 6.2.1 6.2.1 Kenmerken doelgroep doelgroep Omvang In de MRA wonen 170.000 internationals, dit is 7 procent van de totale bevolking in de MRA. In vergelijking met Nederland is in de MRA sprake van een oververtegenwoordiging van internationals: 14 procent van de Nederlandse bevolking woont in de MRA, van de populatie internationals woont 23 procent in de MRA. Van de internationals in de MRA is 48 procent westers en 46 procent nietwesters. De niet-westerse internationals bestaan voor de helft uit Turken, Marokkanen en Surinamers. De rest staat geregistreerd als staatloos. Spreiding Van de 39 MRA-gemeenten heeft Amsterdam de grootste populatie internationals: 56 procent woont in de hoofdstad. De vier gemeenten waar na Amsterdam de meeste internationals wonen zijn: Amstelveen (9.653), Almere (9.417), Haarlem (8.759) en Zaanstad (7.526). Hiermee woont driekwart van alle internationals in de MRA in een van deze 5 gemeenten. Van deze groep is 47 procent westers, 27 procent Turks/Marokkaans/Surinaams en 23 procent ‘overig niet-westers’.


25

De westerse internationals zijn met name vertegenwoordigd in de kleinere gemeenten. Van de 20 kleinste gemeenten zijn er 17 gemeenten waar meer dan 50 procent van de internationals westers is; van de 12 grootste gemeenten zijn dat er slechts 3 (Velsen, Amstelveen, Haarlemmermeer). Op gemeenteniveau zijn de niet-westese internationals vaak ondervertegenwoordigd. Er zijn slechts 6 gemeenten (Zaanstad, Amsterdam, Almere, Lelystad, Weesp en Huizen) waar meer niet-westersedan westerse internationals wonen. Sociaal-demografische kenmerken Het aandeel mannen en vrouwen is bij de populatie internationals vrijwel volledig in evenwicht (respectievelijk 49 procent en 51 procent). Dezelfde verhouding geldt bij een nadere afbakening tussen westerse- en niet-westerse internationals. De internationals zijn relatief jong. Circa tweederde is tussen de 15 en 45 jaar. Slechts 1 op de 20 personen in de MRA die niet een Nederlands paspoort heeft is ouder dan 65 jaar. Economische kenmerken Er is slechts beperkt onderzoek gedaan naar de economische kenmerken (inkomen) van internationals. Uit de cijfers die er zijn komt naar voren dat expats13 meer verdienen dan het Nederlands bruto modaal jaarinkomen á 32.500 euro14. Onder andere NICIS15 en O+S16 hebben in hun studies inkomens van expats opgenomen. Tabel 6.1 Gemiddelde bruto-jaarinkomens expats NICIS Perc. van de expats¹ expats¹ 50% 30% 20%

Bruto jaarinkomen in € 23.000-47.000 47.000-94.000 >94.000

O+S Perc. van de expats² expats² 33% 33% 33%

Bruto jaarinkomen in € < 40.000 40.000-70.000 > 70.000

Bron: NICIS (2010) en O+S, gemeente Amsterdam (2006), zie ook bijlage 1 ‘Literatuuronderzoeken’

¹ Personen met een min. bruto jaarinkomen van 48.000 euro (of min. 35.000 indien jonger dan 30 jaar) en EUonderdanen met een hoog opleidingsniveau (HBO en/of WO).

² Geen definitie / afbakening van ‘expats’ Uit het onderzoek naar internationale organisaties in Den Haag blijkt dat buitenlandse werknemers gemiddeld 78.000 euro bruto per jaar verdienen. Net als bij bovenstaande onderzoeken geldt dat niet duidelijk is welk aandeel van de populatie internationals in de MRA op dezelfde manier kan

13 De afbakening van de onderzoeksgroep ‘expats’ verschilt per studie en is dus niet eenduidig. 14 Centraal Planbureau. Het modale inkomen is een bruto inkomen net onder de maximum premieinkomensgrens van de zorgverzekeringswet. Deze grens wordt jaarlijks geïndexeerd op basis van de gemiddelde contractloonstijging bij particuliere bedrijven. Dit is niet gelijk aan het statistisch modaal (= meest voorkomende) inkomen. 15 NICIS Institute (2010), Over de rode loper: kennismigranten in Rotterdam en Den Haag 16 Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek (2006), Expats’ opinions about Amsterdam


26

worden afgebakend. Hierdoor kunnen de genoemde jaarinkomens niet een op een worden overgenomen op de internationals in de MRA. 6.2.2 Woonsituatie Verblijfsduur Voor het kwantitatieve onderzoek naar internationals in Amsterdam heeft Decisio ook de verblijfsduur in kaart gebracht. Een op de zeven internationals woont niet langer dan één jaar in Amsterdam en Nederland. Van de internationals die zich in een bepaald jaar in Amsterdam vestigen is ongeveer de helft na drie jaar vertrokken uit de hoofdstad. Opvallend is dat de instroom van internationals de laatste jaren groeit, maar het totale aantal internationals constant blijft. Dit duidt dus op een toename van de uitstroom van internationals, c.q. van het verwerven van het Nederlanderschap van deze groep. Huishoudensamenstelling Decisio heeft de huishoudensamenstelling van de internationals in Amsterdam in kaart gebracht: Tabel 6.2 Huishoudensamenstelling internationals gemeente Amsterdam (Echt)paar met kind (Echt)paar zonder kind Alleenwonende / alleenstaand 3 of meer alleenstaanden Overig

Percentage internationals 11% 30% 14% 25% 20%

Bron: Decisio (2010), Internationals in Amsterdam, Kwantitatieve nulmeting in Amsterdam

Woningkenmerken Er is niet veel bekend over de kenmerken van de woning waarin internationals gevestigd zijn. Wel is duidelijk dat veel internationals huren. Dit wordt direct veroorzaakt door de beperkte verblijfsperiode in Nederland, waardoor kopen niet aantrekkelijk is. Daarnaast is de aankoop van woningen voor de groep expats die vrijgesteld zijn van inkomstenbelasting17 niet aantrekkelijk, omdat zij geen gebruik kunnen maken van de hypotheekrenteaftrek. Door de hypotheekrenteaftrek zijn de huizenprijzen in Nederland relatief duur, terwijl deze groep expats niet van het belastingvoordeel kan profiteren. Uit enkele studies komt naar voren dat internationals de prijs-kwaliteitverhouding slecht beoordelen.. De kwaliteit van de woning en de woonomgeving wordt echter wel goed beoordeeld.

17 Internationals die niet staan ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (GBA) (bij een verblijf van langer dan vier maanden is inschrijven verplicht, dit geldt niet voor buitenlandse diplomaten) en niet langer dan 183 dagen in Nederland werken zijn niet belastingsplichtig in Nederland, zij betalen belasting in het land van herkomst.


27

6.2.3 Woonwensen Kwalitatieve- en kwantitatieve vraag en clustering van doelgroepen met vergelijkbare woonwensen Uit de literatuurstudie blijkt dat internationals graag in de buurt van voorzieningen wonen. Ze wonen daarom bij voorkeur in het centrum van de stad of vlakbij. Het prijsniveau van een vierkamerwoning in het centrumstedelijk gebied van de MRA is echter boven het budget van veel internationals. Dit zorgt ervoor dat het vinden van een geschikte woning moeizaam verloopt. Ten slotte blijkt uit een aantal studies dat (met name) expats ruimer willen wonen en/of dat het aanbod van ruime(re) woningen te beperkt is. Uit de literatuurstudie komen verschillende subsegmenten naar voren die specifieke woonwensen hebben:

Gezinnen willen voornamelijk suburbaan wonen, vaak in de buurt van een internationale school.

Singles en samenwonenden zonder kinderen wonen centrumstedelijk, bij voorkeur vlakbij uitgaansgelegenheden. Ze zoeken een locatie met veel mogelijkheden om anderen te ontmoeten.

Creatieve kenniswerkers zoeken centrumstedelijke woonmilieus, en zien hun woon en werkplek graag in elkaar verweven.

Internationals en kenniswerkers die werkzaam zijn in de ICT of meer exacte sectoren prefereren een meer suburbaan woonmilieu.

Internationals in top-functies willen ruim wonen. Internationals werkzaam bij een internationaal bedrijf met een goede functie en dito salaris willen graag veel ruimte in en om het huis. Zij wonen vaak in het Gooi en Bloemendaal indien ze werkzaam zijn in de Noordvleugel. Wassenaar is de uitvalsplaats voor deze internationals in de Zuidvleugel van de Randstad.

Aziaten hebben veelal een kleiner woonbudget en wonen vaak geconcentreerd. Ze stellen minder eisen aan de woning, maar wonen graag in een gemeenschap of in de buurt van andere landgenoten.

MOE-landers (Midden- en Oost-Europeanen): 42 procent) woont in een kamer, 38 procent in een zelfstandige woonruimte, 11 procent in een ho(s)tel/pension, 3 procent in een caravan en 5 procent in een recreatie- of vakantiewoning. De meeste (78 procent) MOE-landers moeten hun kamer met een of meerdere personen (niet de partner) delen, circa 22 procent hoeft zijn slaapkamer niet te delen, of alleen met zijn partner. Relatief het meest belang wordt gehecht aan het hebben van privacy (54 procent vindt dit belangrijk), ruim de helft (56 procent) zou hier ook extra voor willen betalen. De arbeidsmigranten betalen gemiddeld 340 euro per maand aan huur.

Op basis van de literatuurstudie wordt niet inzichtelijk wat de kwantitatieve vraag naar woonruimte is. 6.2.4 Zoektocht naar een woning Hoe komt de international aan een woning? De manier waarop de international een woning vindt is in de literatuur onderbelicht. Een van de aspecten van de zoektocht naar een woning die wordt toegelicht is de inzet van sociale netwerken. Vooral internationals die op eigen initiatief naar Nederland komen maken gebruik van sociale net-


28

werken om een woning te vinden. De omvang van de groep internationals die dit doet is niet bekend. In enkele studies wordt duidelijk dat internationals behoefte hebben aan begeleiding bij het zoeken naar een woning. Dit verschilt echter tussen nationaliteiten. Met name Amerikaanse en Britse expats vinden het belangrijk dat de woning al is geregeld als ze in Nederland komen. Hiervoor wordt vaak een relocation office ingeschakeld. Een relocation office ondersteunt personen bij het zoeken naar een woning en het regelen van alle formaliteiten. Van de MOE-landers is bekend dat circa 29 procent zijn woning heeft gevonden via zijn werkgever, 21 procent via het uitzendbureau, 18 procent via vrienden/kennissen, 8 procent via een makelaar, 6 procent is bij de partner en 6 procent is bij familie ingetrokken, 4 procent via de krant/internet, 2 procent heeft zelf rondgevraagd, 2 procent via een bemiddelaar en de overige 4 procent op een andere manier.

6.3 6.3 Blinde vlekken en vervolgonderzoek vervolgonderzoek In bovenstaande paragrafen hebben we op basis van CBS-statistieken en literatuur antwoord gegeven op de vragen binnen de vier thema’s. Samenvattend zijn de blinde vlekken als volgt: Blinde vlekken Doelgroep Beperkte sociaal-demografische kenmerken (alleen geslacht en leeftijd) (m.u.v. MOE-landers);

Beperkte economische kenmerken (beschikbare gegevens uit de literatuur alleen van toepassing op expats/kennismigranten en MOE-landers, maar niet de brede populatie internationals);

Woonsituatie Verblijfsduur alleen bekend van de Amsterdamse internationals en MOE-landers;

Huishoudensamenstelling alleen bekend van de Amsterdamse internationals en MOE-landers;

Vrijwel geen gegevens bekend over de woningen/woonsituatie van internationals (m.u.v. MOElanders);

Woonwensen De literatuur maakt de omvang van de vraag naar woningen niet inzichtelijk. Gegevens over de kwalitatieve vraag blijft beperkt tot voorkeuren voor de woonomgeving, maar maakt niet duidelijk welke eisen internationals stellen aan de woning;

Er kunnen bepaalde subsegmenten worden onderscheiden die specifieke eisen stellen aan de woning en woonomgeving. Deze doelgroepen zijn van belang voor vervolgonderzoek.

Zoektocht naar een woning Er is zeer weinig bekend over de wijze waarop een international een woning vindt. Vervolgonderzoek: 2 opties Optie 1: 1 Verbijzonderen populatie naar gemeenten: gemeenten door bij CBS specifiekere data van nationaliteiten per gemeente te kopen kan een specifieker beeld van de populatie van de internationals in de MRA en van de ontwikkelingen hierin worden geschetst. Voor het aanleveren van deze ‘gepersonaliseerde’ dataset brengt het CBS kosten in rekening. Een bestand met inwoners per gemeente naar


29

nationaliteit voor een willekeurig jaar kost 350 euro. Het maakt niet uit om hoeveel gemeenten, of hoeveel nationaliteiten het gaat. De kosten gelden per databestand per jaar. Optie 2: 2 Enquête onder internationals via bedrijven: meer meer zicht op doelgroepen en woonwensen De meest pragmatische manier om de blinde vlekken te vullen is via een enquête onder de doelgroep, aangevuld met interviews. Dit is een snelle, eenvoudige en goedkope manier om een grote groep respondenten te bereiken. Belangrijk daarbij is om de verschillende subsegmenten/doelgroepen te bereiken. Voorbeelden van deze subsegmenten zijn: gezinnen, singles, free movers, kennismigranten, Japanners, etc. Een mogelijkheid om alle type internationals te bereiken is via het Expatcenter. Het Expatcenter heeft gegevens over bedrijven waar internationale werknemers in dienst zijn. Bij het Amsterdamse onderzoek naar internationals was het Expatcenter medeopdrachtgever. Vanwege de contacten die het Expatcenter heeft met internationals en bedrijven stellen we voor om hen nauw te betrekken in dit onderzoek. Het is aan te bevelen om naast deze bedrijven ook via uitzendbureaus voor Oost-Europeanen deze specifieke doelgroep te bereiken. Eventueel kunnen specifieke nationaliteiten daarnaast worden benaderd via specifieke ‘communities’ (veel landen/nationaliteiten hebben hun eigen ‘community’, vooral van toepassing voor expats, en zijn vaak goed georganiseerd: voorbeeld hiervan zijn de Japanners) en internationale scholen. Naast deze enquête onder de doelgroep kan via interviews met werkgevers en relocation managers en gespecialiseerde makelaars voor de nodige kwalitatieve inkleuring worden gezorgd.


30

Bijlage 1

Literatuuronderzoeken

Geen eenduidige onderzoeksafbakening, -vraag en -groep in literatuur Onderdeel van het onderzoek naar Internationals in de metropoolregio Amsterdam is een verkennende literatuurstudie. We hebben verschillende relevante onderzoeken naast elkaar gelegd en hieruit informatie gefilterd die aansluit bij de vragen van de MRA: hoe ziet de doelgroep eruit, wat is hun woonsituatie, wat zijn hun woonwensen en hoe verloopt de zoektocht naar een woning? Per onderzoek wordt aangegeven hoe de doelgroep eruit ziet en wat er over ‘wonen’ wordt gezegd, Hierbij sluiten we zoveel als mogelijk aan bij de onderzoeksvragen van het onderzoek voor de Stadsregio. De onderzoeken die hieronder zijn uitgewerkt hebben vaak een andere onderzoeksvraag, waardoor niet elk onderzoek evenveel inzicht oplevert die aansluit bij de vraag van de Stadsregio Amsterdam. Daarom is per onderzoek het onderzoeksdoel aangegeven, zodat de informatie in de juiste context wordt geplaatst. Ook de onderzoekspopulaties zijn niet voor elk onderzoek hetzelfde. We beschrijven per onderzoek welke definitie van de onderzoeksgroep wordt gehanteerd. Doordat zowel het doel als de onderzoeksgroep per onderzoek verschilt, zijn de uitkomsten van de onderzoeken niet een op een met elkaar te vergelijken. De algehele conclusies die naar voren komen uit de literatuurstudie zijn dan ook indicatief van aard.

Over de rode loper: kennismigranten in Rotterdam en Den Haag NICIS Institute: 2010 Onderzoeksgroep Kennismigranten/expats in Rotterdam en Den Haag. Kennismigranten worden gedefinieerd als personen die naar Nederland komen om arbeid in loondienst te verrichten met een bruto jaarinkomen van minimaal 48.000 euro, of 35.000 euro als zij jonger zijn dan 30 jaar. Wetenschappelijk onderzoekers en artsen in opleiding zijn vrijgesteld van de inkomenseis. Naast de kennismigranten worden in het onderzoek ook niet Nederlandse EU-burgers meegenomen met een hoog opleidingsniveau (HBO of WO). Zij hebben geen verblijfsvergunning nodig en zijn ‘free movers’. In het onderzoek wordt uitgegaan van in totaal 30.000 kennismigranten in Rotterdam en tussen de 35.000 en 40.000 kennismigranten in Den Haag. Er zijn voor het onderzoek ruim 100 kennismigranten uit Den Haag en Rotterdam geïnterviewd. Doel onderzoek/publicatie Gemeenten proberen een aantrekkelijk vestigingsklimaat te creëren voor kennismigranten, zodat zij als ‘ambassadeurs’ van de stad zullen optreden. Het kwalitatieve onderzoek brengt de ervaring van kennismigranten in Den Haag en Rotterdam in kaart en beantwoordt de volgende onderzoeksvragen:


31

1. Welke grensoverstijgende activiteiten ondernemen kennismigranten en in hoeverre is er bij deze groep sprake van gevoelsmatige binding met groepen en plaatsen die zich buiten Nederland bevinden? 2. Welke stedelijke activiteiten ondernemen kennismigranten en in hoeverre is er bij deze groep sprake van gevoelsmatige binding met de stad en haar bewoners? 3. Hoe beoordelen kennismigranten in Rotterdam en Den Haag het stedelijk beleid en wat zou er volgens hen gedaan moeten worden om de stad aantrekkelijker te maken? Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) Kennismigranten en expats komen in toenemende mate uit Azië. Het aantal kennismigranten uit Amerika en Japan neemt af. Het aantal immigranten uit Polen is in de periode 2002-2007 verdubbeld in Rotterdam. Uit een landelijke studie onder 746 Midden- en Oost-Europeanen blijkt dat een vijfde van hen een HBO of WO opleiding heeft afgerond (met name Polen en in mindere mate Bulgaren en Roemenen), daarmee is een deel van deze immigranten potentieel een kenniswerker. Een ruime meerderheid (tussen de 70 en 80 procent) van de expats blijft korter dan 5 jaar in Rotterdam. Op de Turkse, Marokkaanse en Spaanse nationaliteit na komen alle niet-Nederlandse nationaliteiten (absoluut en relatief ) vaker voor in Den Haag dan in Rotterdam. Zo wonen er in Den Haag ongeveer twee keer zoveel Britten, Fransen en Amerikanen als in Rotterdam. De helft van de respondenten is naar Rotterdam of Den Haag gekomen vanwege werk. De helft van hen verdient tussen de 1.500 en 3.000 euro netto per maand. Dit zijn met name vrouwelijke kennismigranten die aan het begin van hun carrière staan. Een derde van de respondenten verdient tussen de 3.000 en 6.000 euro netto per maand. De overige respondenten verdienen meer dan 6.000 euro netto per maand. Tot deze laatste groep behoren vooral mannelijke kennismigranten. Landelijk is een kwart van de kennismigranten vrouw. De groep vrouwen tussen de 25 en 35 jaar zonder kinderen is een opkomende groep binnen de populatie kennismigranten in Nederland. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) Driekwart van de respondenten in Rotterdam woont in de stad zelf. De overige respondenten wonen voornamelijk in de randgemeenten Capelle aan den IJssel, Barendrecht en Lansingerland. Van de respondenten in Den Haag woont tweederde in de stad zelf, de overigen wonen voornamelijk in Wassenaar en Leidschendam-Voorburg. Het woningaanbod wordt door zowel de kenniswerkers uit Rotterdam als uit Den Haag (ruim) voldoende beoordeeld (respectievelijk met een 6,5 en een 7.0).


32

Feeling at home? Facilitating expats in the process of settling, working and living in the City Region Arnhem Nijmegen: A study on the composition, perceptions and needs of expats and their employemployers. Research voor Beleid: 2008. In opdracht van de stadsregio Arnhem Nijmegen. Onderzoeksgroep Expats in de stadsregio Arnhem Nijmegen. Een expat wordt in deze studie gedefinieerd als: Internationale werknemers, 1) die naar Nederland zijn verhuisd om te werken, 2) met een buitenlandse nationaliteit en die niet in Nederland zijn geboren, 3) die een hoge opleiding hebben genoten, 4) die werkzaam zijn in een hoge of academische positie en 5) die in Nederland werken op een contractbasis van minimaal 6 maanden. Het totaal aantal expats in de regio Arnhem-Nijmegen is in het onderzoek geschat op 1.650. Doel onderzoek/publicatie Het in beeld brengen van percepties en verwachtingen van expats in de stadsregio Arnhem-Nijmegen en het verkennen van nieuwe manieren om aan hun behoeften tegemoet te komen. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) 25 procent van de expats komt uit de buurlanden Duitsland en België en ongeveer 37 procent van de expats komt elders uit Europa. De derde grootste groep komt uit Midden- en Zuid Azië en Oceanië (22 procent). De belangrijkste nationaliteiten zijn: Duits, Frans, Brits, Italiaans, Indiaas, Amerikaans, Chinees en Pakistaan (in volgorde van belangrijkheid). Expats werkzaam bij private bedrijven zijn gemiddeld ouder dan expats werkzaam bij een universiteit. 38 procent van de expats werkzaam bij private bedrijven is tussen de 40 en 50 jaar oud. Bij universiteiten is dit maar 14 procent van de expats. Het opleidingsniveau van de expats is hoog, 81 procent heeft een master opleiding voltooid. De helft van de expats werkt op tijdelijke basis. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) Een derde van de expats die hebben deelgenomen aan het onderzoek woont in een flat, en ongeveer 20 procent in een eengezinswoning. Ongeveer 69 procent van de respondenten woont in een huurwoning. Meer dan de helft van de expats in de regio Arnhem Nijmegen heeft binnen een half jaar geschikte woonruimte gevonden. Ruim de helft van de expats is ontevreden over de woningprijzen. Ook is een deel ontevreden over de diversiteit aan woningen, het aantal beschikbare woningen, gebrek aan Engelstalige informatie en de kwaliteit van de makelaars. Desondanks is 60 procent wel tevreden over de kwaliteit van de huidige woning. Expats bij bedrijven nemen relatief vaak een gezin mee vanuit het thuisland (ongeveer 35 procent) en wonen meestal in een eengezinswoning (69 procent). Bij een meerderheid van de expats die werken bij een universiteit is een gezin niet van toepassing of komen ze alleen. Een derde van de


33

expats die werkzaam is bij de universiteit woont op een kamer, in een sociale huurwoning of in een studentenhuis.

Expats’ opinions about Amsterdam Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek: 2006 Onderzoeksgroep Het onderzoek beperkt zich tot expats in Amsterdam, waarbij de helft van de respondenten Brits of Amerikaans is. Er is geen nadere definitie gegeven van ‘expats’. 782 expats hebben meegedaan aan het (enquête)onderzoek. Doel onderzoek/publicatie In 2002 heeft de gemeente Amsterdam een city marketing campagne opgezet om een positief imago te creëren onder bedrijven, bezoekers en bewoners. Er is weinig bekend over de ervaringen en meningen van expats, terwijl expats gedeeltelijk de drie doelgroepen van de campagne representeren. Daarom hebben de dienst O+S, het Amsterdam Hospitality Project en de organisatie ACCESS een enquêteonderzoek opgezet over de volgende punten: verwachtingen, aankomst in en eerste indruk van Amsterdam, dagelijks leven en leefkwaliteit in Amsterdam en de achtergrond van de respondenten. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) Het opleidingsniveau van de respondenten is voor bijna 70 procent HBO of universitair. Ondanks het relatief hoge opleidingsniveau verdient ongeveer 30 procent minder dan 40.000 euro bruto per jaar. Een op de drie verdient daarentegen 70.000 euro bruto per jaar of meer. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) De helft van de respondenten die ook in andere Europese steden hebben gewoond geeft aan dat het in Amsterdam prettiger wonen is dan in andere Europese steden waar ze hebben gewoond. Ongeveer 85 procent van de respondenten vindt de woonlasten duur of zelfs extreem duur. Het overgrote deel van de respondenten woont in het centrum van Amsterdam of in de ring om het centrum heen, met name in Amsterdam Zuidzuidwest.

Spannend wonen? Woonwensen Woonwensen van expats in de Randstad Holland. Regioplan: 2005. In opdracht van het ministerie van VROM/DG Ruimte Onderzoeksgroep Expats woonachtig in de Randstad, waarbij expats gedefinieerd worden als buitenlanders die zich voor korte of lange tijd in Nederland vestigen om hier te werken. 37 expats hebben deelgenomen aan het onderzoek.


34

Doel onderzoek/publicatie De ministeries van VROM en EZ constateerden enkele jaren geleden dat de populariteit van de Randstad als vestigingslocatie afnam ten opzichte van concurrerende regio’s. Daarom is er in 2005 door Regioplan onderzocht hoe woon- en leefmilieu een positieve bijdrage kunnen (blijven) leveren aan de Randstad als vestigingsplaats voor buitenlandse ondernemingen en werknemers. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) Vanwege het geringe aantal expats dat heeft deelgenomen aan het onderzoek zijn de kenmerken van de respondenten niet van toepassing op de hele populatie. De respondenten komen voornamelijk uit de Verenigde Staten en Canada (11), Engeland (7) en Overig Europa (7). Bijna allen hebben ervaring met het wonen in het buitenland opgedaan voordat ze zich in de Randstad vestigden. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) Er zijn in het onderzoek enkele verschillen naar voren gekomen tussen groepen expats. Zo kiezen westerse expats vaak voor ‘gemixt’ wonen, terwijl Aziaten vaak bij elkaar in de buurt wonen waardoor er concentratiegebieden ontstaan (o.a. in Amstelveen). Ook het zoeken naar een woning gaat verschillend. Amerikanen willen dat alles voor ze geregeld is als ze naar Nederland komen, zodat ze na aankomst direct aan de slag kunnen. Aziaten gaan vaak zelf aan de slag met het zoeken van een woning zonder tussenkomst van een bemiddelingsbureau. Met name Chinese expats ervaren problemen met het vinden van betaalbare woningen. Zij hebben vaak een beperkt budget en het Chinese moederbedrijf heeft meestal geen eigen woningen in bezit waar expats gebruik van kunnen maken. Aziatische expats stellen ook minder eisen aan een woning dan westerse expats, mede vanwege het lagere woonbudget. Expats met gezinnen kiezen relatief vaak voor een suburbaan woonmilieu, in bijvoorbeeld het Gooi of in Amstelveen. De aanwezigheid van internationale scholen bepaalt in grote mate de keuze voor hun woonplaats. Daarnaast hechten ze veel waarde aan rust en ruimte in en om het huis en goede winkelvoorzieningen in de buurt. Alleenstaande expats hebben een voorkeur voor wonen in de (centrale delen van de) stad. Dit geldt met name voor expats in Amsterdam. Vooral horecavoorzieningen gebruiken ze met regelmaat en willen ze dicht in de buurt hebben. Vaak zijn expats die voor een bedrijf werken via een gespecialiseerd bureau aan hun woning gekomen of krijgen ze een woning die het bedrijf zelf in bezit heeft. De bedrijven met expats in dienst geven aan dat het tegenwoordig niet zo moeilijk is om woningen voor expats te vinden, maar dat de woningprijzen wel aan de hoge kant zijn. Ook de expats zelf geven aan dat de betaalbaarheid van woonruimte een probleem is. Dit geldt met name voor expats bij wie de werkgever geen vergoeding geeft of niks heeft geregeld ter compensatie voor huisvestingskosten. Een veilige buurt is een belangrijk criterium voor expats, met name voor expats met de Amerikaanse nationaliteit. Daarnaast hebben veel expats graag een ruime eetkamer en een gesloten keuken. Expats vinden de woningen in Nederland te klein. Grote kamers, veel kamers en meer dan één bad-


35

kamer is een veelgehoorde wens. Expats die in de Randstad wonen zijn over het algemeen tevreden over hun woning en woonomgeving. Ze waarderen voornamelijk de groenvoorzieningen, het OV en de algemene voorzieningen. Expats in topfuncties vinden moeilijk passende huisvesting. Zij willen het liefst een grote woning op een groot kavel in een luxe woonomgeving. Het aanbod hiervan is beperkt in de Randstad. Daarnaast is de vraag naar dergelijk grote woningen in absolute aantallen ook gering. Het probleem is in omvang beperkt, omdat de groep die dit probleem ervaart beperkt is. De woningen die voldoen aan de eisen zijn met name in het Gooi, Bloemendaal, Wassenaar en in de Brabantse stedenrij te vinden.

De internationale dimensie van Amstelveen Staf, statistiek & Onderzoek: 2008 Onderzoeksgroep Het onderzoek richt zich op alle inwoners die geen Nederlandse nationaliteit hebben en in Amstelveen wonen. Daarnaast worden expats als aparte groep beschouwd. Onder expats verstaan ze inwoners tussen de 20 en 60 jaar met een buitenlands paspoort die naar Nederland zijn gekomen om er te werken bij een (internationaal) bedrijf en van plan zijn Nederland binnen enkele jaren (tot maximaal 10 jaar) weer te verlaten. Amstelveen had ten tijde van dit onderzoek 8.470 inwoners zonder Nederlandse nationaliteit. Het aantal expats in Amstelveen wordt geschat tussen 1.500 en 2.000. Doel onderzoek/publicatie Amstelveen heeft in 2006 in het uitvoeringsprogramma ‘Samenwerken aan kwaliteit voor Amstelveen’ gesteld dat het gemeentebestuur met concrete acties het internationale bedrijfsleven wil faciliteren. Hiervoor was destijds inzicht nodig in de beweegredenen en motivaties van buitenlandse bedrijven en medewerkers. De verschillende deelvragen gingen met name in op hoe buitenlandse inwoners zijn te typeren, waar en hoe ze wonen, waardering van voorzieningen, woonwensen, etc. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) In Amstelveen vormen de Japanners al sinds jaren de grootste groep buitenlandse inwoners. In de periode 2001-2008 is het aantal Chinese, Indiase en Zuid-Koreaanse buitenlandse inwoners sterk gestegen. Ook het aantal Polen is in die periode ruim verviervoudigd, van 43 naar 189. De buitenlandse inwoners wonen voornamelijk in de wijken ‘Stadshart’ en ‘Kronenburg/Uilenstede’. 43 procent van de internationals in Amstelveen is gehuwd/samenwonend met kinderen. Onder expats geldt dit voor de helft van de respondenten. Ruim 65 procent van de internationals is tussen de 25 en 45 jaar. Een kleine 20 procent tussen de 45 en 55 jaar.


36

De respondenten zijn hoog opgeleid, 90 procent heeft een opleiding gevolgd op HBO of universitair niveau. Van de expats werkt bijna iedereen bij een internationaal bedrijf. Ook bekleden ze relatief vaker dan gemiddeld een directeur of management positie. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) Expats kiezen voor Amstelveen vanwege de rustige en veilige leefomgeving. Voorzieningen als restaurants, cafés en clubs missen ze wel. Andere redenen waarom respondenten voor Amstelveen kiezen zijn: goede leefomgeving, beschikbaarheid van een passende woning, aanwezigheid van een internationale school en de aanwezigheid van een internationale gemeenschap. Gemiddeld moesten de respondenten 4,1 maand wachten op een woning. Bij expats was dit een stuk korter, zij hebben gemiddeld na 2,1 maand een woning gevonden. In totaal ervoer 58 procent geen problemen met het vinden van een woning. 42 procent ervoer wel problemen, omdat er te weinig aanbod is waardoor de prijzen hoog zijn en er lange wachtlijsten ontstaan bij huurwoningen. Vooral voor ruime en vrijstaande woningen lijkt er meer vraag dan aanbod te zijn. De meeste respondenten wonen in een flat/appartement of eengezinswoning (79 procent), waarbij expats iets vaker dan gemiddeld in een flat/appartement wonen. 65 procent van alle respondenten woont in een huurwoning. Onder expats is dit percentage met 80 procent hoog, maar verklaarbaar door de tijdelijke aard van hun verblijf. Bij een verhuizing willen de respondenten gemiddeld een woning met vier kamers en een woonoppervlak van 260 vierkante meter. De expats willen ook vier kamers, maar willen een woonoppervlak van gemiddeld 370 vierkante meter. Meer dan 80 procent van de respondenten is tevreden over de woonomgeving en dan met name over de groenvoorzieningen, bereikbaarheid en het openbaar vervoer. Een meerderheid is ook tevreden over veiligheid, het stadscentrum en winkelaanbod en sportmogelijkheden. De in Amstelveen woonachtige expats werken vooral in Amsterdam, Amstelveen en Schiphol. Expats krijgen in 89 procent van de gevallen een financiële bijdrage voor huisvesting. Gemiddeld besteden de buitenlandse huishoudens 1.400 euro per maand aan hun woning en expats ongeveer 1.800 euro.

Internationals in Amsterdam: Kwantitatieve nulmeting in Amsterdam Decisio BV: 2010. In opdracht van de gemeente Amsterdam Onderzoeksgroep Nieuwe internationals in de gemeente Amsterdam. Dit zijn personen die in de GBA geregistreerd staan en alleen in het bezit zijn van een buitenlands paspoort en niet langer dan een jaar in Nederland en Amsterdam wonen. Er zijn in het onderzoek zes subsegmenten onderscheidden, namelijk: Free movers, Kennismigranten/expats, arbeidsmigranten, familiemigranten, studenten en overig. De onderzoeksgroep telt 14.000 nieuwe internationals.


37

Doel onderzoek/publicatie De gemeente Amsterdam heeft dit onderzoek laten uitvoeren om meer zicht te krijgen op de ‘internationals’ in de stad. De gemeente kan dan beter inspelen op de behoeften van internationals en haar kennis vergroten over deze groep inwoners. Daarnaast is het doel om een database te ontwerpen zodat jaarlijks een ‘internationals-monitor’ kan worden uitgegeven. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) De top 3 van herkomstlanden bestaat uit Groot-Brittannië, de VS en Duitsland. Indiase en Amerikaanse familiemigranten zijn een opkomende groep. Indiase internationals zijn ook goed vertegenwoordigd in de subgroep kennismigranten. De meeste free movers komen uit Groot-Brittannië. De subgroep kennismigranten is de enige groep internationals waarbij het aantal jaarlijks toeneemt. Het is ook het subsegment waarvan de meesten (88 procent) zonder partner en/of kinderen geregistreerd staan. Bij familiemigranten woont 30 procent samen met een partner en kinderen. De leeftijd van internationals in Amsterdam ligt relatief laag. 80 procent van de free movers, kennismigranten en familiemigranten is onder de 35 jaar. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) Kennis- en arbeidsmigranten wonen graag in stadsdeel Zuid terwijl studenten graag in het centrum van de stad wonen. De overige subsegmenten wonen meer verspreid in de gemeente Amsterdam. Een kwart van de nieuwe internationals verlaat Amsterdam binnen een jaar en na drie jaar is ongeveer de helft van de internationals weer uit Amsterdam weggetrokken.

Internationals in Amsterdam – Kwalitatieve fase – Ernst&Young: 2010. In opdracht van de gemeente Amsterdam Onderzoeksgroep Het onderzoek is een vervolg op het Decisio onderzoek naar Internationals en hanteert daarom dezelfde definitie, namelijk: personen woonachtig in Amsterdam en (alleen) in het bezit van een nietNederlands paspoort. Deze groep bevat subgroepen als expats, free movers en studenten. 28 internationals hebben deelgenomen aan het onderzoek. Doel onderzoek/publicatie De gemeente Amsterdam heeft kwantitatief in 2010 de demografische kenmerken van internationals in beeld gebracht. Met dit onderzoek wil de gemeente een kwalitatieve verdiepingsslag geven in de kwantitatieve analyse door aan de hand van diepte internviews inzicht te krijgen in de ervaring van internationals met het wonen, werken en leven in Amsterdam.


38

Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) In verband met het kwalitatieve karakter van het onderzoek (focusgroepdiscussies, waaraan 28 internationals hebben deelgenomen, en enkele interviews met belanghebbenden) gelden de kenmerken van de respondenten niet voor de totale onderzoekspopulatie, en kunnen hieraan geen conclusies verbonden worden over de totale populatie internationals in de gemeente Amsterdam. Het grootste deel van de deelnemers aan de focusgroepdiscussies was jonger dan 35 jaar (61%). Internationals uit Noord-Amerika en West Europa waren sterk vertegenwoordigd in de focusgroepen. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) De beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen is een probleem voor expats bij wie het bedrijf niet meebetaalt. Uit een vergelijking van huizenprijzen blijkt echter dat een driekamerappartement in het centrum van Amsterdam goedkoper is dan gemiddeld t.o.v. andere grote Europese steden (1480 dollar vs. 1767 dollar per maand). Wel maken de huisvestingskosten in Nederland een relatief groot deel uit van de maandelijkse kosten, namelijk 30 procent. Dit percentage ligt in andere landen lager. De kwaliteit van leven is een reden voor veel internationals om in Amsterdam te blijven. Ze vinden de werk/privé balans beter in verhouding dan in andere steden waar ze hebben gewoond. Naast de hoge woningprijzen is de informatievoorziening over het woningaanbod een knelpunt. Websites zijn vaak alleen in het Nederlands beschikbaar en woningen die aangeboden worden als ‘for expats only’ zijn vaak in het hogere prijssegment waardoor deze voor veel internationals en expats alsnog geen reële optie zijn.

Amsterdam Topstad: INVENTARISATIE DOCUMENT Ontwikkeling Fysiek Expat Loket Arcusplus: 2007. In opdracht van de gemeente Amsterdam Onderzoeksgroep Expatriats in Amsterdam, waarbij expats worden gedefinieerd als diegenen met een buitenlandse nationaliteit, in dienst van een in Nederland gehuisvest bedrijf, alsmede buitenlandse ondernemers met een eigen bedrijf in Nederland, buitenlandse studenten en (nagekomen) partners en kinderen van de genoemde groepen. In het onderzoek wordt het aantal expats in de regio Amsterdam geschat op tussen de 50.000 en 100.000, met een jaarlijkse instroom van 10.000. Doel onderzoek/publicatie Amsterdam wil zich terugvechten in de top-5 van Europese vestigingssteden en heeft daarom mede het programma Topstad ontwikkeld. In de notitie ‘INVENTARISATIE DOCUMENT Ontwikkeling Fysiek Expat Loket’ wordt de focus van het programma weergegeven. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) De bevolkingsgroepen met de grootste toename in de periode 1992-2004 zijn de westerse allochtonen: personen uit Europa, Noord-Amerika, Australië en Indonesië. Van het totale aantal ingeschreven


39

buitenlandse inwoners (86.591) is in 2006 het aandeel Marokkanen en Turken het grootst (respectievelijk 19.447 en 10.569). Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) Na de IND procedure staat huisvesting op nummer twee van de problemen waar expats tegenaan lopen. De prijs wordt extreem hoog gevonden, zeker door expats die een woning in het centrum willen of die geen tegemoetkoming krijgen van hun werkgever. De Randstad staat op nummer drie in de lijst met duurste Europese regio’s om in te wonen.

Internationale organisaties in Den Haag Decisio BV: 2008. In opdracht van de gemeente Den Haag Onderzoeksgroep Buitenlandse werknemers bij internationale organisaties (IO’s) in Den Haag. De omvang van de onderzoeksgroep is geschat op 8.700 personen. Doel onderzoek/publicatie Het in kaart brengen van de economische impact van de internationale organisaties in Den Haag en regio, door onder andere het bestedingseffect inzichtelijk te maken. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) 58 procent van de werkgelegenheid bij de IO’s in Den Haag bestaat uit functies waarvoor een hoog opleidingsniveau vereist is. Deze functies worden vaker door buitenlandse werknemers dan door Nederlandse werknemers vervuld. Buitenlandse werknemers verdienen gemiddeld meer dan hun Nederlandse collega’s, respectievelijk 78.000 en 63.000 euro per jaar. Alleen Nederlanders werkzaam bij kennis- en onderwijsinstellingen verdienen gemiddeld meer dan hun buitenlandse collega’s. Ervan uitgaande dat de buitenlandse werknemers 80 procent van hun salaris in Nederland besteden hebben de expats in de regio Den Haag in 2008 550 miljoen euro besteed, het tweede orde effect hiervan komt uit op ongeveer 230 miljoen euro. Deze bestedingen slaan voor het grootste gedeelte neer in de regio Den Haag. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) Veel respondenten geven aan vrij snel een woning gevonden te hebben. 58 procent van de werknemers van IO’s in de gemeente Den Haag, woont in de gemeente Den Haag. 30 procent woont in de regio Den Haag en de overige werknemers wonen daarbuiten. Van de werknemers bij IO’s in de regio Den Haag woont 23 procent in de gemeente Den Haag, 59 procent in de regio en 18 procent erbuiten. Met name ambassades hechten belang aan beschikbare woonvoorzieningen voor hun personeel en de kosten voor woonruimte als vestigingsplaatsfactor. Over het algemeen wordt het woningaanbod


40

in Den Haag en regio niet goed gewaardeerd vanwege een slechte prijs-kwaliteitverhouding. Expats hebben een redelijk woonbudget, maar willen voor dat budget graag een ruimere woning dan vaak voorhanden is in (de regio) Den Haag.

Hoe woont de creatieve kenniswerker (case Amsterdam) Ernst&Young: 2010. In opdracht van de gemeente Amsterdam Onderzoeksgroep Creatieve kenniswerkers werkzaam in Amsterdam. Creatieve kenniswerkers zijn niet nauwkeurig gedefinieerd en over de omvang van de onderzoeksgroep worden geen uitspraken gedaan. Doel onderzoek/publicatie In kaart brengen wat de woonwensen zijn van de creatieve kenniswerker, door aandacht te besteden aan het creatieve woonmilieu, de woning van de creatieve kenniswerker en het woningmarktbeleid in de creatieve stad. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) Over de omvang en kenmerken van de onderzoeksgroep worden geen uitspraken gedaan, afgezien van kenmerken ten aanzien van wonen (zie onder). Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) Kenniswerkers die in Amsterdam werken wonen verspreid tot ver buiten Amsterdam, maar met een duidelijke concentratie binnen de Noordvleugel van de Randstad richting Zandvoort, Almere, Castricum en Blaricum. Ook werken er veel kenniswerkers in Amsterdam, met name in de noord-zuidas die doorloopt tot Amstelveen. Binnen de kenniswerkers zijn verschillende groepen te onderscheiden met elk hun eigen woonlocatieprofiel. Kunstenaars en architecten wonen voornamelijk in het stadscentrum, hoogleraren wonen zowel centrumstedelijk als landelijk terwijl ICTérs vooral suburbaan wonen. De kenniswerkers in Amsterdam wonen vooral in de meest stedelijke milieus in de buurt van ontmoetingsplekken en hieraan gerelateerde voorzieningen (horeca). De nabijheid van voorzieningen als restaurants en uitgaansgelegenheden is voor veel kenniswerkers een belangrijke factor waarom ze op een bepaalde locatie willen wonen. De draagkrachtige groepen wonen graag in de oudere dicht bij de stad gelegen industriewijken of tot luxe appartementen verbouwde fabrieken of loodsen.


41

Amsterdam: An attractive creative knowledge region? The view of transnational migrants UvA: Amsterdam Institute for Metropolitan and International Development Studies (AMIDSt): 2009 Onderzoeksgroep Het onderzoek heeft betrekking op transnationale migranten. Migranten die zich niet definitief vestigen in een land. Transnationale migranten komen regelmatig op eigen initiatief naar Nederland en zijn niet altijd door hun werkgever uitgezonden. In totaal hebben 27 personen deelgenomen aan het onderzoek, over de totale onderzoeksgroep worden geen uitspraken gedaan. Doel onderzoek/publicatie De publicatie maakt deel uit van een 4 jaar durend onderzoek (2006-2010) waarin de sociaaleconomische en sociaal-culturele condities worden geanalyseerd die bepalen in welke mate een stad en haar regio een aantrekkelijke vestigingsplaats is voor werknemers, investeerders en bedrijven in de creatieve en kennisintensieve industrie. De publicatie gaat in op de transnationale migranten. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) Nederland ontvangt relatief veel kennismigranten uit de traditionele landen als de VS, Japan en andere Europese landen, maar ook uit voormalige Nederlandse koloniën als Suriname en Indonesië. 66,6 procent van de respondenten is tussen de 30 en 40 jaar. 44,4 procent van de kennismigranten die hebben deelgenomen aan het onderzoek is single. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) De sterkste concentratie internationale migranten in de metropoolregio Amsterdam is te vinden in de stad Amsterdam en de suburbane steden eromheen. Specifiek wordt de stad Amstelveen genoemd, waar zich de hoogste concentratie kenniswerkers uit ontwikkelde kapitalistische landen bevindt. De woningmarkt is vaak problematisch voor de kennismigranten en dan met name voor de kennismigranten die op eigen initiatief naar Amsterdam komen. Het hebben van kennissen in de regio is vaak van groot belang voor het wel of niet snel vinden van geschikte huisvesting. Het huisvestingsprobleem krijgt al wel beleidsaandacht, maar richt zich vaak alleen op expats en niet op de uit eigen beweging komende internationale migranten. Veel respondenten beoordelen het leefklimaat in de MRA goed. Positief aan het wonen in de MRA wordt gevonden: korte afstanden tussen wonen en werken, leisure en andere voorzieningen, de kleine stad met internationale uitstraling en de rol van de fiets in de stad. Op 1 januari 2007 had Amstelveen het grootste aandeel westerse migranten van Nederlandse gemeenten op Wassenaar na (respectievelijk 18 en 22 procent). In Amsterdam werden de hoogste concentraties gevonden in de wijken Centrum, Oud-Zuid en Zuideramstel. Een verklaring voor hoge concentraties in twee buurten in Amstelveen is de aanwezigheid van kennisintensieve bedrijven. Ook zijn dit over het algemeen woongebieden met een hoge status.


42

Japanners wonen bijna allemaal in de Zuid-Amsterdamse wijk Buitenveldert of in Amstelveen. Japanse families prefereren een rustige, veilige, ruime en groene woonomgeving en wonen graag in de buurt van Japanse voorzieningen. Door de grote groep Japanners is er een infrastructuur ontstaan met Japanse voorzieningen. Britten en Amerikanen leven daarentegen gespreid in de regio en meer gemixt met de lokale bevolking. Veel migranten die op eigen initiatief komen vinden een woning via hun sociale netwerk. Wanneer ze een relatie hebben met iemand die al in Nederland woont is het vinden van een woning geen probleem, omdat ze bij hun partner kunnen wonen. Een enkeling maakt gebruik van relocation services.

Quick scan kenniseconomie in NoordNoord-Holland – Input voor de provinciale structuurvisie – Decisio: 2008. In opdracht van de provincie Noord-Holland Onderzoeksgroep Kenniswerkers zijn als onderdeel van een kenniseconomie het menselijk kapitaal dat bestaat uit hoogopgeleide, talentvolle, creatieve personen. Om hoeveel kenniswerkers het gaat in de provincie Noord-Holland is niet aangegeven in het onderzoek. Doel onderzoek/publicatie In de quick scan is, op basis van desk research en expertinterviews, in kaart gebracht welke ruimtelijke gevolgen de ontwikkeling van de kenniseconomie in de Provincie Noord-Holland heeft. Daarbij gaat het er uiteindelijk om welke invloed de provincie daarop in haar beleid kan uitoefenen. Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) In de quick scan worden drie typen kenniswerkers onderscheidden; kenniswerkers in de Alfa (=gericht op symbolische interactie), Bèta (=strak georganiseerd en kennis is discursief) en Gamma (=complexe organisaties en instituties, ervaringskennis) sectoren. De omvang van deze verschillende groepen kenniswerkers is niet bekend in het onderzoek. Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning) Het aanbod van kenniswerkers is een van de meest bepalende succesfactoren voor kenniseconomische clusters. Uit het onderzoek blijkt echter dat kenniswerkers vaak uit de regio wegtrekken omdat het woningaanbod niet aansluit op hun woonwensen. De woningmarkt in Amsterdam kent vooral een aansluitingsprobleem aan de onderkant van de markt. Dit probleem wordt groter doordat er steeds meer internationale kenniswerkers in de regio Amsterdam willen vestigen. Kenniswerkers zijn op internationale schaal mobiel en worden aangetrokken door hoogwaardige woningen. De ruimtelijke behoeften van kenniswerkers verschillen tussen kenniswerkers in de Alfa (=gericht op symbolische interactie), Bèta (=strak georganiseerd en kennis is discursief) en Gamma (= complexe


43

organisaties en instituties, ervaringskennis) sectoren. Alfa’s kiezen voor stedelijk kosmopolitisch woongebied, maar hebben vaak geen ruim budget. Ze zien het liefst hun woon- en werkomgeving met elkaar vervlechten. Bèta’s hebben vaak een redelijk ruim woonbudget en zijn meer gericht op buitenstedelijke gebieden met ruimte en gemak. Ze hechten minder belang aan ontmoetingsplaatsen en cultuur. Gamma’s hebben ook vaak een redelijk woonbudget. De jonge ambitieuze en vaak tweeverdienende gamma’s wonen het liefst hoogstedelijk. De oudere arrivés met gezinnen wonen het liefst in een hoogwaardige suburbane omgeving. De internationale kenniswerkers hebben ook behoefte aan de nabijheid van internationale scholen. Aziatische kenniswerkers (Japanners, Chinezen en Indiërs) hechten vooral waarde aan een ‘eigen’ woongemeenschap.

Arbeidsmigranten uit MiddenMidden- en OostOost-Europa Europa. opa. Een profielschets van recente arbeidsmigranten uit MOE--landen. de MOE Risbo Research-Training-Consultancy Erasmus Universiteit Rotterdam: 2009. Onderzoeksgroep Dit onderzoek richt zich op de groep recente (in 2004 of later naar Nederland gekomen) arbeidsmigranten uit tien Midden- en Oost-Europese (MOE) landen die tot de Europese Unie behoren (Polen, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Estland, Letland, Slovenië, Bulgarije en Roemenië). Roemenie en Bulgarije hebben nog geen volledig vrije toegang gekregen tot de Nederlandse arbeidsmarkt. Doel onderzoek/publicatie Doelstelling van deze studie is om inzicht te krijgen in de aard en omvang van arbeidsmigranten uit de MOE-landen die recentelijk naar Nederland zijn gekomen. Aanleiding is het toetreden van Polen, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Estland, Letland en Slovenië tot de Europese Unie in 2004. Drie jaar later volgend Bulgarije en Roemenië. Het onderzoek kent vier centrale vragen: 1. Wat is de omvang van de groep in Nederland aanwezige recente arbeidsmigranten uit de MOElanden? 2. Hoe ziet de groep recente arbeidsmigranten uit de MOE-landen eruit qua leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en huishoudensamenstelling? 3. Hoe ziet de situatie van recente arbeidsmigranten uit de MOE-landen in Nederland eruit qua arbeid, wonen, financiën en sociaal-culturele integratie? 4. Hoe zien de migratiepatronen eruit en wat zijn de verwachtingen en wensen met betrekking tot een toekomst in Nederland? Doelgroep (omvang, spreiding, sociaaldemografische kenmerken, economische kenmerken) De totale omvang van de groep MOE-landers bedroeg op 1 januari naar schatting 165.000 personen. In 2009 bestond de groep MOE-landers die stonden ingeschreven in de GBA uit 65.000 personen. Daarnaast waren er in 2008 circa 87.000 MOE-landers die in Nederland werkten, maar niet stonden in geschreven in de GBA. De Polen (55 procent) vormen binnen de eerste groep de meerderheid. Andere grote groepen zijn Bulgaren (16 procent) en Roemenen (10 procent).


44

Alle kenmerken uit het onderzoek op een rij:

De gemiddelde leeftijd is 30,5 jaar;

Meer dan de helft (57 procent) is man, 43 procent is vrouw;

Ruim een kwart is alleenstaand; 42 procent woont met zijn/haar partner in Nederland, van 19 procent van de respondenten woont de partner in het herkomstland;

Het merendeel (58 procent) heeft geen kinderen. Van de migranten die wel kinderen hebben, hebben de meeste (30 procent) 1 á 2 kinderen. Vaak (64 procent) wonen deze kinderen in het herkomstland. Bij ruim een kwart van de migranten met kinderen wonen de kinderen bij de arbeidsmigrant in Nederland;

Meer dan de helft (52 procent) van de respondenten heeft een opleiding afgerond die vergelijkbaar is met havo, vwo, of mbo. Bijna een kwart heeft een opleiding op vmbo niveau en een vijfde op HBO, of universitair niveau;

MOE-landers verdienen gemiddeld 1.480 euro bruto per maand.

Wonen (woonsituatie, woonwensen en zoektocht naar woning)

Het merendeel (42 procent) woont in een kamer, of in een zelfstandige woonruimte (38 procent), ruim een op de tien (11 procent) woont in een ho(s)tel/pension, de rest in een caravan/woonwagen (3 procent), of in een recreatie- of vakantiewoning (5 procent);

De meeste (78 procent) MOE-landers moeten hun kamer met een of meerdere personen (niet de

Circa 29 procent van de respondenten heeft zijn woning gevonden via zijn werkgever, een op de

partner) delen, circa 22 procent hoeft zijn slaapkamer niet te delen, of alleen met zijn partner. vijf via het uitzendbureau, andere contacten: bij partner ingetrokken (6 procent), via vrienden/kennissen (18 procent), via makelaar (8 procent).

De helft van arbeidsmigranten woont korter dan zes maanden op zijn huidige adres, een kwart woonde er ten tijde van het onderzoek tussen de zeven en twaalf maanden en een kwart langer dan een jaar;

De helft van de arbeidsmigranten is (zeer) tevreden met zijn woning, een kwart (zeer) ontevreden.

Relatief het meest belang wordt gehecht aan het hebben van privacy (54 procent vindt dit belangrijk), ruim de helft (56 procent) zou hier ook extra voor willen betalen.

De arbeidsmigranten betalen gemiddeld 340 euro per maand aan huur.

Overige artikelen met relevante feiten: Ruim de helft van de Poolse immigranten vertrekt weer uit Nederland. CBS, 2010. Na toetreding van Polen tot de Europese Unie is het aantal Poolse immigranten sterk gestegen. In 2009 komen er voor het eerst minder Polen naar Nederland ten opzichte van het voorgaande jaar. Van de Polen die sinds 2000 naar Nederland kwamen is inmiddels 60 procent weer uit Nederland vertrokken. Van hen ging ruim 90 procent terug naar Polen en de overige Polen verhuisden naar Duitsland of een ander land. Van grootschalige gezinshereniging is bij de Poolse gemeenschap in


45

Nederland op dit moment geen sprake; er komen momenteel vooral mannen vanuit Polen naar Nederland. Expat Economics. Investment Week, 2009. Het gemiddelde inkomen van expats wereldwijd was in 2009 105.000 Engelse pond. Ondanks de crisis is het gemiddelde expat-inkomen met 18 procent gestegen ten opzichte van het gemiddelde van 2008. Met name in de opkomende economieën als Rusland en Quatar zijn expats meer gaan verdienen. Monitor Kennismigrantenregeling 2008. Immigratie en Naturalisatiedienst, 2008. De leidende nationaliteiten die gebruik hebben gemaakt van de kennismigrantenregeling zijn de Indiase, Amerikaanse, Chinese en Japanse. Zuid-Afrikanen en Roemenen zijn in opkomst. Ongeveer de helft van deze migranten zit in de leeftijdscategorie 18 tot 30 jaar. Gevolgd door de categorie 30 tot 45 jaar (35 procent). Driekwart is man, een kwart is vrouw. Met name in de IT en zakelijke dienstverlening als in de industrie maken bedrijven gebruik van de kennismigrantenregeling. The Expat Explorer Survey 2010 Part One: Expat Economics & Part Two: Expat Experience. HSBC Bank International, 2010. 25 landen zijn in de enquête opgenomen. Nederland staat op de 17e plaats bij beoordeling van de kwaliteit van leven. Nederland staat onderaan bij de beoordeling van hoe makkelijk het is om lokaal vrienden te maken.


46

Bijlage 2 Geraadpleegde literatuur Arcusplus (2007), in opdracht van de gemeente Amsterdam. Amsterdam Topstad: Inventarisatiedocument Ontwikkeling Fysiek Expat Loket. CBS (2010). “Ruim de helft van de Poolse immigranten vertrekt weer uit Nederland”. Decisio (2010), in opdracht van de gemeente Amsterdam. Internationals in Amsterdam: Kwantitatieve nulmeting in Amsterdam. Decisio (2008), in opdracht van de gemeente Den Haag. Internationale organisaties in Den Haag. Decisio (2008), in opdracht van de provincie Noord-Holland. Quick scan kenniseconomie in NoordHolland – Input voor de provinciale structuurvisie. Ernst&Young (2010), in opdracht van de gemeente Amsterdam. Internationals in Amsterdam – Kwalitatieve fase. Ernst&Young (2010), in opdracht van de gemeente Amsterdam. Hoe woont de creatieve kenniswerker (case Amsterdam)? Gemeente Amstelveen, Statistiek & Onderzoek (2008). De internationale dimensie van Amstelveen. Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek (2006). Expats’ opinions about Amsterdam. HSBC Bank International (2010). The Expat Explorer Survey 2010 Part One: Expat Economics & Part Two: Expat Experience. Immigratie en Naturalisatiedienst (2008). Monitor Kennismigrantenregeling 2008. NICIS Institute (2010). Over de rode loper: kennismigranten in Rotterdam en Den Haag. Regioplan (2005), in opdracht van het ministerie van VROM/DG Ruimte. Spannend wonen? Woonwensen van expats in de Randstad Holland. Research voor Beleid (2008), in opdracht van de stadsregio Arnhem Nijmegen. Feeling at home? Facilitating expats in the process of setteling, working and living in the City Region Arnhem Nijmegen: A study on the composition, perceptions and needs of expats and their employers. UvA: Amsterdam Institute for Metropolitan and International Development Studies (AMIDSt) (2009). Amsterdam: An attractive creative knowledge region? The view of transnational migrants.


47

Bijlage 3 Totaaloverzicht aantal inwoners, internationals en westerse, niet-westerse internationals per MRA-gemeente

Nummer

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

Gemeente

Amsterdam Amstelveen Almere Haarlem Zaanstad Haarlemmermeer Hilversum Lelystad Purmerend Beverwijk Velsen Diemen Heemskerk Bussum Uithoorn Huizen Aalsmeer Weesp Laren Heemstede Zandvoort Bloemendaal Castricum Naarden Ouder-Amstel Wijdemeren

Inwoners

Internationals

767.457 80.695 188.160 149.579 145.332 142.788 84.573 74.628 79.038 38.883 67.281 24.685 38.848 32.112 28.053 41.934 29.187 17.636 11.323 26.058 16.632 22.023 34.652 17.152 13.099 23.391


95.244 9.653 9.417 8.759 7.526 6.231 4.998 3.474 2.469 2.372 2.265 2.025 1.468 1.293 1.263 1.260 1.246 923 784 764 741 642 605 540 536 497

Westerse interinternationals

NietNiet-westerse internationals

44.766 5.453 3.810 4.199 3.037 3.756 2.501 1.339 1.164 1.181 1.204 1.039 738 727 794 541 956 390 238 479 518 430 317 304 291 316

48.256 3.907 4.651 4.028 3.948 2.051 2.156 1.712 966 931 795 890 550 471 361 572 230 454 114 204 160 139 163 178 197 96

1

Perc. int. van tot. bevolking 12% 12% 5% 6% 5% 4% 6% 5% 3% 6% 3% 8% 4% 4% 5% 3% 4% 5% 7% 3% 4% 3% 2% 3% 4% 2%

Perc. westerse int. van tot. bevolking 6% 7% 2% 3% 2% 3% 3% 2% 1% 3% 2% 4% 2% 2% 3% 1% 3% 2% 2% 2% 3% 2% 1% 2% 2% 1%

Perc. nietnietwesterse int. van tot. bevolbevolking 6% 5% 2% 3% 3% 1% 3% 2% 1% 2% 1% 4% 1% 1% 1% 1% 1% 3% 1% 1% 1% 1% 0% 1% 2% 0%

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39

Edam-Volendam Waterland Wormerland Blaricum Uitgeest Abcoude Landsmeer Oostzaan Muiden Haarlemmerliede en Spaarnwoude Beemster Zeevang Graft-De Rijp

MRA Nederland Perc. MRA van NL

28.506 17.057 15.862 8.955 12.664 8.764 10.233 9.149 6.500

401 389 364 246 246 244 203 182 177

181 220 196 156 130 167 138 107 106

151 103 110 61 66 52 38 53 33

1% 2% 2% 3% 2% 3% 2% 2% 3%

1% 1% 1% 2% 1% 2% 1% 1% 2%

1% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 1% 1%

5.398 8.584 6.307 6.489

146 122 104 90

71 63 57 49

52 29 21 18

3% 1% 2% 1%

1% 1% 1% 1%

1% 0% 0% 0%

2.339.667

169.909

82.129

78.967

7%

4%

3%

16.574.989

735.197

342.613

307.515

4%

2%

2%

14%

23%

24%

26%


2

Bijlage 4

Totaaloverzicht percentage Turken, Marokkanen en Surinamers per MRA-gemeente

Nummer

Gemeente

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

Amsterdam Amstelveen Almere Haarlem Zaanstad Haarlemmermeer Hilversum Lelystad Purmerend Beverwijk Velsen Diemen Heemskerk Bussum Uithoorn Huizen Aalsmeer Weesp Laren Heemstede Zandvoort Bloemendaal Castricum Naarden Ouder-Amstel Wijdemeren Edam-Volendam Waterland

Totaal aantal internationals

Perc. westerse internationals

95.244 9.653 9.417 8.759 7.526 6.231 4.998 3.474 2.469 2.372 2.265 2.025 1.468 1.293 1.263 1.260 1.246 923 784 764 741 642 605 540 536 497 401 389


47% 56% 40% 48% 40% 60% 50% 39% 47% 50% 53% 51% 50% 56% 63% 43% 77% 42% 30% 63% 70% 67% 52% 56% 54% 64% 45% 57%

Perc. nietnietwesterse interinternationals

Niet westers waarvan Turks

51% 40% 49% 46% 52% 33% 43% 49% 39% 39% 35% 44% 37% 36% 29% 45% 18% 49% 15% 27% 22% 22% 27% 33% 37% 19% 38% 26%

21% 3% 13% 41% 61% 11% 29% 34% 17% 52% 37% 7% 46% 15% 3% 20% 1% 17% 0% 8% 10% 4% 9% 4% 4% 6% 1% 2%

3

Niet westers waarvan MaMarokkaans 32% 2% 23% 24% 11% 15% 25% 22% 13% 8% 10% 15% 8% 36% 31% 41% 16% 46% 2% 6% 17% 3% 4% 33% 6% 15% 44% 11%

Niet westers waarvan SuriSurinaams 3% 2% 10% 1% 2% 3% 1% 6% 6% 0% 1% 5% 1% 1% 2% 2% 3% 2% 0% 0% 1% 1% 2% 1% 4% 0% 0% 0%

Niet westers waarvan overig 44% 92% 54% 34% 26% 71% 45% 37% 64% 39% 53% 73% 45% 48% 64% 38% 80% 35% 98% 85% 72% 93% 85% 62% 87% 79% 54% 87%

29 30 31 32 33 34 35

364 246 246 244 203 182 177

54% 53% 63% 68% 68% 59% 60%

30% 27% 25% 21% 19% 29% 19%

28% 13% 14% 0% 5% 6% 15%

9% 8% 0% 2% 3% 8% 12%

1% 0% 2% 2% 3% 0% 3%

62% 79% 85% 96% 89% 87% 70%

146 122 104 90

49% 52% 55% 54%

36% 24% 20% 20%

19% 3% 24% 0%

0% 0% 0% 0%

0% 0% 0% 0%

81% 97% 76% 100%

MRA

169.909

48%

46%

23%

26%

3%

48%

Nederland

735.197

47%

42%

30%

22%

2%

47%

36 37 38 39

Wormerland Blaricum Uitgeest Abcoude Landsmeer Oostzaan Muiden Haarlemmerliede en Spaarnwoude Beemster Zeevang Graft-De Rijp


4

Bijlage 5 Totaaloverzicht aantal internationals naar (op CBS beschikbare) landen en werelddelen van herkomst per MRA-gemeente

Totaal interinternationals Aalsmeer Aalsmeer Abcoude Almere Amstelveen Amsterdam Beemster Beverwijk Blaricum Bloemendaal Bussum Castricum Diemen EdamEdam-Volendam GraftGraft-De Rijp Haarlem Haarl. en Spaarnw. Haarlemmermeer Heemskerk Heemstede Hilversum Huizen Landsmeer Laren (NH.) Lelystad Muiden

1.246 244 9.417 9.653 95.244 122 2.372 246 642 1.293 605 2.025 401 90 8.759 146 6.231 1.468 764 4.998 1.260 203 784 3.474 177

EU

VS

907 144 3.321 3.168 38.273 58 1.128 136 384 656 286 925 168 47 3.828 66 3.322 697 408 2.214 459 131 215 1.223 98

19 19 157 358 3.931 3 18 17 34 46 14 31 10 2 186 4 163 9 44 164 38 4 19 48 5

Marokko

37 1 1.061 91 15.231


78 5 4 170 6 135 67 0 968 301 43 13 540 235 1 2 382 4

Suriname

7 1 472 77 1.601 4 1 4 4 46 0 40 59 7 1 21 9 1 0 105 1

Turkije

3 0 604 136 10.207 1 484 8 5 71 15 58 2 0 1.645 10 230 253 17 624 113 2 0 587 5

Amerika Afrika excl. excl. VS en Marokko Suriname 46 10 713 303 6.649 1 44 9 25 55 8 179 19 0 298 8 292 29 31 162 43 1 12 136 4

5

36 10 356 327 3.327 6 52 6 23 41 25 61 14 5 182 9 211 52 29 149 36 11 15 98 4

Europa exl. EU en Turkije 36 9 283 296 2.905 4 59 12 26 43 23 82 7 3 248 9 197 38 31 183 53 7 12 92 6 -

Oceanië

7 4 33 77 937 2 7 4 12 7 17 12 3 2 68 1 21 5 17 50 7 4 5 6

Azië

88 21 1.461 4.527 9.961 17 238 20 55 105 82 400 42 8 764 16 1.011 155 92 550 120 14 72 374 12

Staatloos

60 25 956 293 2.222 30 260 29 73 95 125 96 69 23 532 23 424 180 81 341 147 27 432 423 38

Naarden Oostzaan OuderOuder-Amstel Purmerend Uitgeest Uithoorn Velsen Waterland Weesp Wijdemeren Wormerland Zaanstad Zandvoort Zeevang Totaal MRA

540 182 536 2.469 246 1.263 2.265 389 923 497 364 7.526 741 104 169.909

262 98 252 1.054 124 703 1.127 204 339 286 186 2.822 483 54 70.256

39 5 21 40 4 19 39 9 29 14 4 67 26 2 5.661

59 4 11 126 112 77 11 208 14 10 437 27 20.471


2 7 56 1 7 5 7 1 73 2 2.622

7 3 7 167 9 12 294 2 79 6 31 2.413 16 5 18.131

22 8 36 109 8 46 70 21 39 12 17 248 18 2 9.733

6

20 8 19 77 10 36 81 15 12 11 8 164 23 4 5.573

14 13 29 83 13 37 61 15 30 9 8 148 26 1 5.151

6 5 12 1 11 6 9 5 2 5 22 6 2 1.400

51 21 101 406 26 172 239 37 96 58 36 591 51 8 22.098

58 22 48 339 50 108 266 66 79 85 58 541 63 26 8.813

Internationals in de Metropoolregio Amsterdam. Literatuurstudie en analyse van de statistiek over de (huisvesting van) internationals in de MRA

Recommend Documents