Internationale propositie medisch cluster Rotterdam. 2 September 2011 Eindrapport

Internationale propositie medisch cluster Rotterdam 2 September 2011 Eindrapport

Inhoud ► ► ► ► ► ► ►

Introductie Hoofdstuk 1: Trends en ontwikkelingen Hoofdstuk 2: Het investeringsklimaat voor het medisch cluster in Rotterdam Hoofdstuk 3: Potenties regionaal vestigingsklimaat Hoofdstuk 4: Afbakening kansrijke doelgroepen en USPs Kernpunten, conclusies en aanbevelingen Bijlagen

2-9-2011

Pagina 2

Internationale propositie medisch cluster Rotterdam

Pagina 3 Pagina 8 Pagina 26 Pagina 37 Pagina 41 Pagina 61 Pagina 65

Introductie

► ► ► ►

Opdrachtgever en adviseur Aanleiding voor dit onderzoek De onderzoeksvraag Onze aanpak

2-9-2011

Pagina 3

Pagina 4 Pagina 5 Pagina 6 Pagina 7


Introductie

Opdrachtgever en adviseur De opdrachtgever: Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam ► Pieter van Rijn, programmamanager Medisch & Zorg De stuurgroep: ► Medical Delta: Roel Kamerling ► Science Port Holland: Willem Trommels, Job Nijs ► Erasmus MC: Rob Posthumus ► Rotterdam Investment Agency: Remco Buurman ► TU Delft: Nick Guldemond ► Syntens: Tjwan Tan De adviseur: ► Ernst & Young Health Advisory Services (HAS) ► Ernst & Young International Location Advisory Services (ILAS)

2-9-2011

Pagina 4


Introductie

Aanleiding voor dit onderzoek ►

►

► ►

►

►

De ontwikkeling van een medisch cluster in Rotterdam is één van de speerpunten in het ruimtelijk-economisch beleid van de gemeente Rotterdam. Belangrijke troeven daarin zijn het Erasmus MC en een aantal reeds aanwezige dienstverlenende innovatieve bedrijven. Hiermee wordt ingespeeld op de gezondheidszorg als groeisector, niet alleen vanwege de toenemende vergrijzing, maar ook op technisch organisatorische veranderingen in de zorg, zoals de ontwikkelingen op het gebied van eHealth. Vanuit economisch perspectief is de gezondheidszorg een belangrijke pijler voor Rotterdam. Circa 18% van de werkgelegenheid in Rotterdam wordt gegenereerd door de gezondheidszorg. Dit zijn hoofdzakelijk banen in het publieke domein. Het is van belang dat Rotterdam zich tevens ontwikkeld op dit terrein in het private domein. Door verschillende partijen zijn reeds verschillende onderzoeken en verkenningen uitgevoerd naar de kansen van de gezondheidszorg, als grootste werkgever in Rotterdam en de ontwikkeling van een medisch cluster in Rotterdam. De onderzoeksvraag is beantwoord met het besef dat de hieruit voortvloeiende marketing- en acquisitieinspanningen gecoördineerd geleverd zullen moeten worden door de Medical Delta, Science Port en Rotterdam Investment Agency (RIA). Tevens lopen er gelijktijdig een tweetal andere onderzoeken die van invloed zijn op dit onderzoek. ► Het economisch gebiedsprofiel Coolhaven; ► De evaluatie van het Biomedical Fund (inmiddels afgerond). Waar mogelijk zijn de onderzoekers van de drie trajecten voor afstemming en kennisuitwisseling bij elkaar gebracht gedurende de onderzoeken.

2-9-2011

Pagina 5


Introductie

De onderzoeksvraag Het ontwikkelingsbedrijf Rotterdam heeft ten behoeve van de economische ontwikkeling van de Rotterdamse gezondheidszorg tot een internationaal gepositioneerd medisch cluster de volgende onderzoeksvraag gesteld: ►

Geef een onderbouwde, heldere en reële weergave van de internationale propositie voor een medisch cluster in Rotterdam.

Om deze centrale onderzoeksvraag te beantwoorden, moet er gegeven de context en visie op actuele ontwikkelingen antwoord worden gegeven op de volgende deelvragen: Deelvragen ► Wat zouden de pijlers van de propositie voor Rotterdam moeten zijn? ► Welke ontwikkelingen vinden er internationaal binnen de sectoren Gezondheidszorg en Life Sciences plaats die van invloed zijn op de propositie van een medisch cluster in Rotterdam? ► Hoe wordt Rotterdam waargenomen? ► Welke specifieke niches kunnen waargenomen worden waarvoor Rotterdam een aantrekkelijke en complementaire propositie heeft, of zou kunnen ontwikkelen? ► Wat is er voor nodig, in termen van vestigingsplaatsfactoren en/of te ondernemen activiteiten, om deze activiteiten en/ of bedrijven aan te kunnen trekken? ► Welke mogelijkheden biedt dit om nieuwe bedrijven naar Rotterdam aan te trekken? ► Welke eisen stellen bedrijven uit de sector aan hun vestigingsplaats? ► Wat heeft Rotterdam deze bedrijven op dit punt te bieden?

2-9-2011

Pagina 6


Introductie

Onderzoeksaanpak ►

►

Onze aanpak van de beantwoording van de geformuleerde vraagstelling is in de figuur aan de rechterzijde weergegeven. In de volgende hoofdstukken zullen we de onderscheiden stappen bespreken.

Kick-off bijeenkomst

►

►

Stap 1 Het vestigingsklimaat Rotterdam, gewenste aanvullingen van het medisch cluster (incl. eHealth en life sciences): Interviews met bedrijven en stakeholders in Rotterdam

► ►

►

Stap 2 Trends en ontwikkelingen Analyse (internationale) structuur van de medische- en zorgsector Gesprekken met sectorexperts

Stap 3 Analyse potenties van het Rotterdamse/ regionale vestigingsklimaat (SWOT)

► ►

Stap 4 Afbakening kansrijke doelgroepen voor het medisch cluster Rotterdam Opstellen USP Rotterdam voor het medisch cluster

Stap 5 Eindrapportage

2-9-2011

Pagina 7


Hoofdstuk 1 Trends en ontwikkelingen

► ► ► ► ►

Inleiding Internationale ontwikkelingen Nederland Directe Buitenlandse investeringen en locatiefactoren Conclusies

2-9-2011

Pagina 8

Pagina 9 Pagina 10 Pagina 16 Pagina 19 Pagina 25


Trends en ontwikkelingen Inleiding ►

Het doel van deze stap is om de structuur van en de ontwikkelingen in de te onderzoeken sector, health en life sciences inzichtelijk te maken.

►

Hiertoe is gebruik gemaakt van eigen onderzoek door Ernst & Young, zoals de Ernst & Young European Investment Monitor en specifiek sectoronderzoek, alsmede van (publieke) rapporten en cijfers met betrekking tot de sector of het specifieke cluster.

2-9-2011

Pagina 9


Trends en ontwikkelingen

Internationale ontwikkelingen – Health De gezondheidszorg is sterk in beweging. Zowel wereldwijd als nationaal wordt zichtbaar dat de zorg een groeimarkt is, met fors stijgende kosten. Recent is duidelijk geworden dat de kostenstijging in Nederland vooral wordt veroorzaakt door stijging van het volume van zorg en niet zo zeer door stijging van de prijzen. Een aantal trends binnen de health & life sciences zijn: ►

Vergrijzing en groei van de wereldbevolking - Een toename van de volumevraag in de zorg wordt grotendeels verklaard door vergrijzing, een toenemende levensverwachting, overconsumptie van voedsel en de welvaartsziekten die daardoor ontstaan. Door de vergrijzing neemt het aantal zorgvragers toe en stijgt de vraag naar health en life sciences producten. De vergrijzingsgolf zal rond 2040 in Nederland een hoogtepunt bereiken. Naast vergrijzing zal groei van de wereldbevolking eveneens zorgen voor een groeiende vraag naar producten en diensten op het gebied van health & life sciences.

►

Bestrijding van infectieziekten – Bestrijding van infectieziekten die ook van mens op dier kunnen overspringen (of andersom) is van toenemend (wereldwijd) belang.

►

Medisch-technologische vooruitgang - Grote investeringen in medische technologie en in nieuwe medicijnen leiden tot het kunnen leveren van meer en betere zorg. De medisch-technologische vooruitgang vergroot het aanbod en de mogelijkheden van hulpmiddelen, waardoor de arbeidsproductiviteit vergroot kan worden. Dit is nodig met het oog op de toenemende vraag naar gezondheidszorg en de hiermee samenhangende vraag naar geschoolde arbeid. ICT biedt mogelijkheden voor een verbetering en kostenverlaging van de zorgverlening zelf. Wereldwijd is er een trend naar samenwerking onder farmaceutische bedrijven om tot gedeelde innovatieprojecten te komen.

►

Persoonlijke medicatie en zorg op maat - Er is een groeiende vraag naar meer persoonlijke medicatie waardoor er meer niches ontstaan binnen de sector life sciences. Deze ontwikkelingen worden versterkt door enerzijds een steeds meer geëmancipeerde zorgconsument die beter is geïnformeerd en anderzijds door de koopkracht van ouderen die fors is toegenomen. Transparantie van het zorgaanbod, de kwaliteit en ook de toegankelijkheid van de dienstverlening worden steeds belangrijkere factoren in de keuze van de consument. De emancipatie van de zorgconsument wordt van overheidswege aangemoedigd onder het adagium ‘meer verantwoordelijkheid voor de burger’. Deze ontwikkelingen leiden tot meer nadruk op de kwaliteit en veiligheid van de geleverde zorg en tot meer preventieve zorg.

2-9-2011

Pagina 10



Internationale ontwikkelingen – Medische technologie Europese omzetgroei naar productgroep, 2008-2009 10%

8%

► 8%

5%

5%

4%

►

0% -2%

-5% -10%

-8%

-9%

-15%

-15%

►

-20% Non imaging diagnostics

Imaging

Percentage change in revenu

Research and other equipment

Therapeutic devices

Percentage change in number of companies

►

Top 5 bedrijven in Europa naar omzetgroei, 2009 Bedrijf

Land van herkomst

Groei (€m)

% groei

Fresenius Medical Care

Duitsland

€ 873

12%

Siemens Healthcare

Duitsland

€ 757

7%

Fresenius Kabi

Duitsland

€ 591

24%

Roche Diagnostics

Zwitserland

€ 578

10%

Essilor International

Frankrijk

€ 194

5%

►

De medische technologie (medtech) industrie is een diverse industrie met een verscheidenheid aan technologieën en producten; van contactlenzen tot aan CT-scan machines. Medtech verschilt van andere segmenten binnen de life sciences (zoals farma en biotech) in bijvoorbeeld de manier waarop innovatieve nieuwe producten worden ontwikkeld; dit heeft vaak meer overeenkomsten met de IT industrie dan met medicijnontwikkeling. Het aantal bedrijven in de medtech sector is gedaald over de periode 2008-2009, voornamelijk veroorzaakt door fusies & overnames op dit gebied (Ernst & Young, 2010). Zo zijn het aantal bedrijven in de productgroep imaging met 8% gedaald. Alle vier de productgroepen die worden onderscheiden binnen de medtech sector (zie figuur linksboven) kenden echter een toename in de omzet in 2009. Op de lange termijn bieden trends zoals een toename van de levensverwachting, veroudering, nieuwe technologieën en toename van ‘lifestyle medicine’ kansen voor een uitbreiding van de medtech industrie.

Bron: Ernst & Young

2-9-2011

Pagina 11



Internationale ontwikkelingen – Biotechnologie Marktomvang biotechnologie in Europa (2008-2009) 2009 €mln

2008 €mln

De Europese pijplijn van veelbelovende producten in ontwikkeling op het gebied van biotech wordt aangevoerd door het Verenigd Koninkrijk. Nederland staat op de negende positie met iets meer dan 50 producten in ontwikkeling. Het grootste cluster van producten in Fase III in Europa zijn ontwikkelingen op het gebied van kanker.

►

% groei ►

Data beursgenoteerde bedrijven Opbrengsten

11.904

11.010

8%

R&D uitgaven

3.370

3.454

-2%

Netto inkomen (verlies)

(288)

(913)

-68%

Aantal medewerkers

49.120

48.440

1%

Aantal bedrijven

►

Europese klinische pijplijn naar land, 2009 Verenigd Koninkrijk

Beursgenoteerd

171

179

-4%

Niet-beursgenoteerd

1.619

1.640

-1%

Totaal

1.790

1.819

-2%

Bron: Ernst & Young

Duitsland Denemarken Frankrijk Zwitserland Zweden Israel Italië

►

► ►

Het aantal bedrijven (beursgenoteerd en nietbeursgenoteerd) in de biotechnologie in Europa is in 2009 met 2% gedaald ten opzichte van het voorgaande jaar. De opbrengsten van de bedrijven in de biotechnologie is gestegen met 8%, terwijl de uitgaven aan R&D zijn gedaald. Trends op het gebied van biotech worden besproken in Bijlage 4.

Nederland Ierland Spanje België Noorwegen Oostenrijk Finland

Aantal mogelijke producten

Bron: Ernst & Young

2-9-2011

Pagina 12



Internationale ontwikkelingen – Farmaceutische industrie ►

►

Markt voor farmaceutische producten (verkoop), 2009 Noord Amerika

Gebaseerd op verkoopinformatie van farmaceutische producten is Noord-Amerika de grootste markt ter wereld met bijna 40% van de totale omvang van de wereldmarkt. Europa neemt de tweede positie in. De verwachting is dat de mondiale farma sector in 2011 met 7% zal groeien. De snelste groei vindt plaats in opkomende markten zoals China, India, Brazilië, Rusland.

5,7%

39,8%

2008

2013

1

Frankrijk

Frankrijk

Duitsland

2

Duitsland

Duitsland

Frankrijk

3

Italië

Italië

Italië

4

VK

Spanje

Spanje

5

Spanje

VK

VK

6

Nederland

Rusland

Rusland

7

België

Turkije

Turkije

8

Rusland

Polen

Polen

9

Turkije

Griekenland

Griekenland

10

Polen

Nederland

België

11

2-9-2011

Nederland

Pagina 13

Azië, Afrika, Australië

12,7%

Nederland in de Europese farma markt (omzet) 2003

Europa

11,2%

30,6%

►

►

►

►

Bron: IMS Health Market Prognosis, March 2010, Unaudited and audited global pharmaceutical market by region

De farma markt wordt beheerst door een consolidatieslag, waarbij grote concerns kleinere spelers overnemen. De verwachting is dat de Nederlandse farmamarkt negatief zal groeien in de periode 2009-2014 (-5%). Binnen Europa valt Nederland buiten de top 10 van landen met de hoogste omzet in farma, zoals is te zien in de tabel links. Naast deze trend is er ook een trend gaande waarin R&D afdelingen worden ingekrompen door een sterkere focus op kosten. Binnen Nederland worden de R&D afdelingen van Organon (Oss) en Solvay (Weesp) gesloten, met een verlies van circa 1.500 onderzoeksbanen.




Binnen de gezondheidszorg en de farmaceutische industrie is verandering te observeren van een verticaal geïntegreerde keten naar een ecosysteem. Deze trend wordt in onderstaande tabel door Ernst & Young beschreven als de verschuiving binnen de farmaceutische industrie van Pharma 1.0 naar Pharna 3.0.

Trends in de gezondheidszorg: de shift van Pharma 1.0 naar Pharma 3.0 Pharma 1.0

Het Blockbuster model: Pharma 1.0 bestaat uit een verticaal geïntegreerd businessmodel gericht op één belangrijk medicijn waar het bedrijf een patent op heeft.

Pharma 2.0

De huidige farmaceutische industrie: de beweging naar een meer kosten efficiënte en gediversifieerd product/markt model. Pharma bedrijven proberen van één specifieke drug te diversifiëren naar een portfolio van meer medicijnen gericht op doelgroepen in specifieke therapeutische gebieden en andere segmenten zoals over-the-counter (OTC) medicijnen, diergeneeskunde en consumentenproducten. Er wordt meer focus aangebracht binnen het bedrijf, door middel van kostenreductie en standaardisering. Farma bedrijven vergroten hun geografische footprint door in opkomende markten te investeren, efficiëntie te vergroten en nieuwe inkomstenbronnen te gebruiken.

Pharma 3.0

In Pharma 3.0 slagen of mislukken bedrijven niet afhankelijk van de aantallen die er geproduceerd of verkocht worden, maar in toenemende mate op hun mogelijkheid om de ‘health outcomes’ te verbeteren, waarbij de patiënt en de betalers zich in het midden van het ecosysteem bevinden. Pharma 3.0 is meer een aanvulling op Pharma 2.0 dan dat het Pharma 2.0 geheel vervangt. Deze shift van Pharma 2.0 naar Pharma 3.0 is sterk onder invloed van trends als de veranderingen in de gezondheidszorg, demografie, health infomation technology (IT) en consumentenpatronen (mondigheid, koopkracht). Hierdoor zijn een aantal nieuwe bedrijven ten tonele verschenen die traditioneel gezien niet in de farma sector thuishoren. Bijvoorbeeld electronic/ mobile health firms, grote retailers, financial services companies en IT bedrijven. De patiënt staat centraal in dit model waarin de patiënt van vandaag verandert in de ‘superconsument‘ van morgen.

Bron: Ernst & Young, 2011

2-9-2011

Pagina 14




►

►

► ►

Pharma 3.0 staat voor een complex ecosysteem met vele facetten. Ernst & Young heeft een database opgezet om het aantal initiatieven dat binnen de Pharma 3.0 valt te kunnen analyseren. Dit zijn onder andere initiatieven die gebaseerd zijn op online applicaties. In 2010 heeft Ernst & Young 220 initiatieven verzameld en geanalyseerd. Het aantal Pharma 3.0 initiatieven door farmaceutische bedrijven stijgt snel. Het aandeel van nonpharma bedrijven die investeren in 3.0 initiatieven op het gebied van commerciële model innovatie is echter nog hoger dan van pharma bedrijven. Wanneer we kijken naar de initiatieven, is te zien dat bijvoorbeeld de investeringen in smartphone apps in 2010 snel zijn toegenomen. Van de in het kader van Pharma 3.0 onderzochte 220 initiatieven in 2010 vond geen enkele in Nederland plaats. In het kader het huidige onderzoek is gesproken met IPT Telemedicine, dat zijn roots heeft in Rotterdam. Dit initiatief zou als (221e) Pharma 3.0 initiatief geteld kunnen worden.

Initiatieven van farma bedrijven naar type, 2006 - 2009 6% 5%

9%

11% 5% Smartphone apps mobile Health (excl. Smartphone apps) 20%

13%

Patient support programma's Open innovatie

13%

Patiënt-gecontroleerde medical devices

18%

Overig

Initiatieven van farma bedrijven naar type, 2010 2%

2% 3%

3%

250 11%

78% toename

41%

150

Social media/ online communities Risico/kostendeling met betalers

Het aantal Pharma 3.0 initiatieven door farma bedrijven, 2006-2010

200

Educatieve websites

Smartphone apps mobile Health (excl. Smartphone apps) Educatieve websites

9%

Social media/ online communities

100

Patient support programma's Open innovatie

50 0

2-9-2011

Patiënt-gecontroleerde medical devices

20% 9%

2006

2007

2008

Pagina 15

2009

2010


Educatieve programma's Overig

Bron: Ernst & Young, 2011


Nederland – Ontwikkelingen in de zorgsector ►

Door de wijzigingen in zowel de zorgvraag als de financiering van de zorg zijn de volgende trends zichtbaar ten aanzien van de locatie waar zorg wordt verleend: ► Langdurige zorg wordt verplaatst van instellingen naar huis, dit wordt ook wel de trend van intramuraal naar extramuraal genoemd; ► In de korter durende zorg, zoals veelal wordt gegeven vanuit ziekenhuizen, is deze trend ook zichtbaar maar wordt genoemd ‘van verblijf naar ambulante zorg’ waarbij overnachting in een kliniek zo veel mogelijk wordt voorkomen; ► Een derde trend heeft vooral te maken met de wijze van organisatie en huisvesting van zorg die steeds meer van grootschalig naar kleinschalig gaat. Hoewel de instellingen fuseren en dus grotere organisaties vormen, gaat het in de organisatie van de zorg voor consumenten juist om kleinschalige en persoonlijke zorg.

►

Het gevolg van deze verschuivingen is dat er meer zorg op afstand wordt verleend, bijvoorbeeld met behulp van Domotica. (Domotica is een samentrekking van domus (huis) informatica, telematica en robotica. De integratie van technologie en diensten, ten behoeve van een betere kwaliteit van wonen en leven. Domotica betreft niet alleen de integratie van techniek en bediening in de woning, maar de dienstverlening van buitenaf naar de woning.) Een ander gevolg is dat diagnostiek, bijvoorbeeld onderzoek van bloed of radiologisch onderzoek, steeds vaker vanuit een gespecialiseerd service centrum plaatsvindt.

►

Zoals eerder ook al genoemd is er een trend zichtbaar met toenemende aandacht voor kwaliteit en veiligheid in de zorg. Kwaliteit en veiligheid moeten zichtbaar worden voor de consument. Deze openheid wordt gevraagd door zowel regelgever als consument.

►

In een recent rapport van de OESD (OECD Health Data 2011) wordt vastgesteld dat Nederland inmiddels na de VS het duurste zorgstelsel van alle ontwikkelde landen heeft in termen van kosten per inwoner. Dit maakt opnieuw de noodzaak zichtbaar om grip te krijgen op de zorgkostenontwikkeling door het toepassen van nieuwe, efficiënte, toepassingen van zorg. Deze ontwikkeling is niet uniek voor Nederland maar wereldwijd zichtbaar.

2-9-2011

Pagina 16


Trends en ontwikkelingen Nederland – life sciences ►

►

►

Binnen Nederland is de Human Health life sciences het sterkst vertegenwoordigd, zoals te zien is in de figuur rechts. Hierbinnen is de sector medicijnen (therapeutics) het grootst. Voor het grootste gedeelte van de bedrijven zijn medicijnen de primaire activiteit, voor een aantal bedrijven is het echter ook een secundaire activiteit. In Nederland is de (rode) life sciences sector voornamelijk geconcentreerd in Amsterdam, Groningen en Leiden. Hiernaast zijn er nog een aantal regionale subclusters, waar ook Rotterdam onder valt. Volgens the Decision Group (2011) zijn er 314 bedrijven in Nederland actief in de biotech.

Toepassingsgebieden van life sciences bedrijven in Nederland (primaire en secundaire activiteit) Primaire activiteit Secundaire activiteit

Biotech in Nederland Facts & Figures (2009) 314 bedrijven actief in het Nederlandse cluster Meer dan 200 bedrijven actief in R&D Totale opbrengst € 18,7 miljard, 82,9% hiervan is gegenereerd door bedrijven met meer dan 250 werknemers 45% van de opbrengst wordt gegenereerd door R&D bedrijven; 48% door productiebedrijven 24.255 werknemers, 68,5% van de werknemers is in dienst bij bedrijven met meer dan 500 werknemers Bron: The Decision Group, 2011

2-9-2011

Pagina 17


Bron: The Decision Group, 2009

Trends en ontwikkelingen Nederland - Health

►

Voor Nederland liggen er uitdagingen op het gebied van stijgende kosten, toename van chronische ziekten en vergrijzing.

►

De totale uitgaven aan gezondheidszorg nemen toe.

►

Het gemiddelde sterftecijfer veroorzaakt door kanker is in Nederland hoger dan het OECD gemiddelde.

►

Het merendeel van de uitgaven aan gezondheidszorg wordt gespendeerd aan zorg in de laatste levensfase van patiënten.

Uitgave aan gezondheidszorg in Nederland is hoger dan het regionale gemiddelde (EU 15 landen) , % van BNP (2009)

Uitgaven aan gezondheidszorg in Nederland naar leeftijd (0-95 jaar). Totale kosten in miljoenen euro’s. = Vrouw = Man Uitgaven gezondheidszorg

Totale uitgaven in Nederland aan gezondheidszorg,% van BNP (2009)

Leeftijd

2-9-2011

Pagina 18



Directe buitenlandse investeringen en locatiefactoren (I) ►

In de Ernst & Young European Investment Monitor, worden aangekondigde grensoverschrijdende investeringen in Europa geregistreerd. De sectoren ‘health & social work’, ‘pharmaceuticals’, ‘scientific instruments’ en ‘scientific research’ zijn onderdeel van deze monitor. De investeringen in deze sectoren worden nader toegelicht.

Health & life sciences ► In de periode 2000 – 2009 zijn er in Europa 2.040 investeringen in de sector health & life sciences aangekondigd. ►

De investeringen in Europa zijn sinds 2000, toen er 122 investeringen plaatsvonden gestegen tot 270 investeringen in 2009. Het grootste gedeelte van deze investeringen vond plaats in de sector ‘pharmaceuticals’ (zie figuur rechtsboven).

Buitenlandse investeringen in de health & life sciences industrie in Europa (aantal) 160 140 120 100 80 60

Health & Social Work

40

Pharmaceuticals

20

Scientific Instruments Scientific Research

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Verdeling van het aantal directe Buitenlandse investeringen in de health & life sciences industrie in Europa per activiteit (2000-2009) 2% 3%

►

In de figuur rechtsonder is een verdeling naar activiteit van de investeringen gegeven. Het grootste gedeelte van de investeringen plaats in productiefaciliteiten (34%).

10%

4%

24%

Hoofdkantoor Logistiek

►

Investeringen in sales & marketing nemen een tweede positie in (24%). Het aandeel R&D is met 23% relatief hoog vergeleken met andere sectoren (in software is dit aandeel 12% en in de chemische industrie 7%).

Productie 34%

Research & Development Sales & Marketing

23%

Testing & Servicing Overig

2-9-2011

Pagina 19



Directe buitenlandse investeringen en locatiefactoren (II)

►

Het grootste gedeelte van de investeringen vindt plaats in het Verenigd Koninkrijk en in Frankrijk. Duitsland neemt de derde positie in en de vierde positie wordt bezet door Ierland. De vierde positie van Ierland is opvallend te noemen, dit wordt mede veroorzaakt door een aantrekkelijk belastingklimaat. Ook België (117 projecten) en Zwitserland (120 projecten) zijn relatief succesvol in het aantrekken van buitenlandse investeringen in deze sector.

►

Nederland neemt de 8e positie in Europa in op het gebied van het aantrekken van buitenlandse investeringen in de afgelopen tien jaar in de sector health & life sciences. Nederland trekt gemiddeld 3% van het aantal buitenlandse investeringen in health & life sciences aan.

►

Van de 65 projecten die in Nederland plaatsvonden, kwamen er 12 in Zuid-Holland terecht, waaronder CryoCath Technologies, Stamcell Innovations en TLC Biopharmaceuticals in Leiden, Bioriginal Europe Asia in Den Bommel en Artemis International en Sectra in Den Haag.

2-9-2011

Pagina 20

Directe buitenlandse investeringen in health & life sciences in Europa (2000 – 2009): Top 15 landen 450

Aantal projecten

Totaal health & life sciences ► De grafiek rechtsboven laat het totale aantal buitenlandse investeringen in health & life sciences per land zien.

425

400 350

315

300 250 200 150 100 50

169

151

120 119 117 65

65

56

52

51

48

43

43

0


Bron: Ernst & Young European Investment Monitor


Directe buitenlandse investeringen en locatiefactoren (III) Buitenlandse investeringen in de farmaceutische industrie in Europa (2000-2009) 300 250

Aantal projecten

Farmaceutische industrie ► In de periode 2000 – 2009 zijn er in Europa 1184 investeringen in de farmaceutisch industrie aangekondigd. ► Nederland heeft in deze periode 30 investeringen uit de farmaceutische sector aan weten te trekken. ► Zoals te zien is in de figuur rechtsonder vindt het grootste gedeelte van de investeringen plaats in productie (42%). Investeringen in research & development (R&D) nemen een tweede positie in. ► Een aantal voorbeelden die de afgelopen jaren plaatsvonden in Nederland zijn weergegeven in onderstaande tabel.

200

241

169

150 100

93

90

78

72

57

50

52

37

33

32

30

29

29

27

0


Directe Buitenlandse investeringen in de farmaceutische industrie in Europa per activiteit (2000-2009) 2%

Jaar 2007 2007 2008 2008 2009 2009 2009 2009 2009 2009

Locatie Hoofddorp Lelystad Leiden Haarlem Oss Sittard Weesp Amsterdam Veenendaal Etten Leur

2-9-2011

Bedrijf Idexx Laboratories Inc Prionics AG CryoCath Technologies Inc Merck & Co Inc Schering-Plough Corp Tigenix NV Solvay SA Wright Medical Dishman Pharmaceuticals Sysmex

Pagina 21

Land van herkomst VS Zwitserland Canada VS VS België België VS India Japan

Activiteit Hoofdkantoor Productie Sales & Marketing Productie Productie Productie Productie Logistiek Productie Sales & Marketing

Type investering Uitbreiding Uitbreiding Nieuw Uitbreiding Co-locatie Nieuw Expansie Co-locatie Nieuw Nieuw

9%

5%

19%

Hoofkantoor Logistiek Productie 23%


42%

Research & Development Sales & Marketing Overig



Directe buitenlandse investeringen en locatiefactoren (IV)

Aantal projecten

Buitenlandse investeringen in de sectoren wetenschappelijke Scientific instruments en scientific research instrumenten en onderzoek in Europa (2000-2009) ► In de periode 2000 – 2009 zijn er in Europa 789 180 167 grensoverschrijdende investeringen in de sectoren 160 145 wetenschappelijke instrumenten en onderzoek aangekondigd, 140 waarvan 533 in de sector wetenschappelijke instrumenten 120 100 (definitie: ontwikkelen van medische-, optische- en precisie73 80 instrumenten, klokken en horloges) en 256 in de sector 60 53 60 43 39 wetenschappelijk onderzoek (definitie: R&D op het gebied van 34 40 24 22 20 19 natuurwetenschap en techniek). Nederland heeft 34 15 12 11 20 investeringen aangetrokken. 0 ► Zoals te zien is in de figuur rechtsonder vindt het grootste gedeelte van de investeringen plaats in sales & marketing faciliteiten (31%). Ook investeringen in R&D (25%) en productie Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (23%) zijn belangrijk. ► Een aantal voorbeelden die de afgelopen jaren plaatsvonden in Directe Buitenlandse investeringen in de sectoren Nederland zijn weergegeven in onderstaande tabel. wetenschappelijke instrumenten en onderzoek in Europa per activiteit (2000-2009) 12%

Jaar 2010 2009 2009 2009 2008 2008 2007 2007 2007 2007

Locatie

Bedrijf

Eindhoven Wijchen Geleen Heerlen Beek Utrecht Amsterdam Veenendaal Etten Leur Hoofddorp

Biocartis MedX Health Corp CellMade Micromeritics Instrument Merit Medical Systems Inc Phenomenex Inc Palomar Medical Techn. Mitutoyo Hollister Inc Mindray Co Ltd

2-9-2011

Pagina 22

Land van herkomst Zwitserland Canada Frankrijk VS VS VS VS Japan VS China

Activiteit Hoofdkantoor Logistiek R&D Hoofdkantoor Logistiek Sales & Marketing Sales & Marketing R&D Logistiek Sales & Marketing

Type investering Nieuw Nieuw Nieuw Nieuw Nieuw Nieuw Nieuw Co-locatie Nieuw Nieuw

4% 2%

3%

31%


Hoofkantoor 23%

Logistiek Productie Research & Development Sales & Marketing

25%

Testing & Servicing Overig



Directe buitenlandse investeringen en locatiefactoren (V)

Jaar

Locatie

2009 Madrid (ESP) 2009 Boedapest (HON) Meerdere locaties in 2008 Roemenië 2007 Hennigsdorf (DUI) 2007 Dublin (IRL) 2007 Frankfurt am Main (DUI) 2007 Londen (VK) 2006 Gateshead (VK)

2-9-2011

16 14

13

12 10 7

8 6

6

5 3

4

3

2

2

2

2

2

2

1

Directe Buitenlandse investeringen in health & social work in Europa per activiteit (2000-2009) 1%

Nederland R&D

Nieuw

Contact center

Nederland Testing & Servicing

Nieuw

Hoofkantoor

Fresenius AG

Duitsland

Testing & Servicing

Nieuw

Healthways International EMC Healthcare Healthpia Europe Smiles Dental Spa MedEx Tech

VS Polen Zuid-Korea Ierland China

Contact centre Testing & Servicing Sales & Marketing Testing & Servicing Hoofdkantoor

Nieuw Nieuw Nieuw Nieuw Nieuw

Pagina 23

1


Nieuw Nieuw

Van Os Medical Medicana Hospitals Group Quality Medical Services (Aegon NV) Euromedic International

1

0

Land van Activiteit herkomst Nederland Sales & Marketing Turkije Testing & Servicing

Bedrijf

2010 York (VK) 2010 Boekarest (ROM)

Buitenlandse investeringen in health & social work in Europa, 17 2000-2009 18

Aantal projecten

Health and social work ► In de periode 2000 – 2009 zijn er in Europa 77 grensoverschrijdende investeringen in de sector health & social work aangekondigd. Vergeleken met het aantal investeringen in de farmaceutische sector en de wetenschappelijke instrumenten/ onderzoek is dit weinig. ► Zoals te zien is in de figuur rechtsonder vindt het grootste gedeelte van de investeringen plaats op het gebied van testing & servicing (54%). ► Ook het aantal investeringen in sales & marketing activiteiten is relatief hoog. ► In onderstaande tabel zijn een aantal voorbeelden van investeringen in de sector health & social work weergegeven. Omdat geen enkele investering recent in Nederland heeft plaatsgevonden, zijn dit investeringen over geheel Europa.

Type

6%

7% 2%

54%


2%

Productie 28%

Research & Development Sales & Marketing Testing & Servicing Overig



Directe buitenlandse investeringen en locatiefactoren (VI) In onderstaande value chain wordt weergegeven wat belangrijke overwegingen voor bedrijven in de life sciences industrie zijn wanneer zij op zoek zijn naar een nieuwe locatie. Voor Rotterdam is het dus van belang om, afhankelijk van de specifieke niche of activiteit van bedrijvigheid waar het zich op wil richten, in te spelen op locatiefactoren die belangrijk zijn voor deze bedrijven.

► ►

Costs

► ► ► ►

Discovery & research

► ► ►

Benefits

► ► ► ► ► ► ►

►

Capital costs Operating costs (labor, real estate) Incentives Taxation

► ► ►

Product & process Development

Quality of Life Accessibility Access to capital R&D presence Availability of talent Regulatory environment IP protection Ease of commercialization Real Estate (lab space) Transportation access

Clinical Trials

► ►

►

►

Availability of talent Availability of medical facilities and network Appropriate population for testing Regulatory environment

Manufacturing

► ► ► ► ► ► ► ►

2-9-2011

Pagina 24

Capital costs Operating costs (labor, real estate) Incentives Taxation

Availability of skilled workers Availability of support resources Regulatory environment Business disruption risk Accessibility Real Estate Quality of Life Training


► ►

Operating costs (labor, real estate) Incentives

Distribution & storage

► ► ► ► ► ► ►

Services & sales

Availability of talent Access to markets Proximity to markets/ customers Regulatory environment Business disruption risk Quality of Life International environment

Trends en ontwikkelingen Conclusies

Beantwoording onderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen vinden er internationaal binnen de sectoren Gezondheidszorg en Life Sciences plaats die van invloed zijn op de propositie van een medisch cluster in Rotterdam? ► ► ► ► ► ► ► ►

►

Verdergaande vergrijzing en groei van de wereldbevolking zorgen voor een groeiende vraag naar zorg. Er is meer aandacht voor bestrijding en preventie van infectieziekten en persoonlijke medicatie. De snelste groei in de life sciences industrie vindt plaats in de opkomende markten (Brazilië, Rusland, India, China). Het is de verwachting dat Nederland in 2013 buiten de top-10 valt van Europese farma landen, gemeten naar omzet. Binnen de farmaceutische industrie is een verandering te observeren van een verticaal geïntegreerde keten naar een ecosysteem waarin de patiënt centraal staat. Van de 220 initiatieven die door Ernst & Young wereldwijd geobserveerd zijn, en die binnen Pharma 3.0 (de ecosysteem benadering) vielen in 2010, vond er geen enkele plaats in Nederland. In het kader het huidige onderzoek is gesproken met IPT Telemedicine, dat zijn roots heeft in Rotterdam. Dit initiatief zou als (221e) Pharma 3.0 initiatief geteld kunnen worden. De human health life sciences is in Nederland het sterkst vertegenwoordigd. Nederland neemt de 8e positie in Europa in op het gebied van het aantrekken van buitenlandse investeringen in de afgelopen tien jaar in de sector health & life sciences. Nederland weet jaarlijks gemiddeld 3% van het aantal buitenlandse investeringen in health & life sciences aan te trekken. De locatie-eisen van bedrijven verschillen per industrie en per bedrijfsactiviteit. Voor bedrijven in de life sciences sector zijn onder andere de aanwezigheid van geschoold personeel en de aanwezigheid van fysieke en digitale infrastructuur van essentieel belang.

2-9-2011

Pagina 25


Hoofdstuk 2 Het investeringsklimaat voor het medisch cluster

► ► ► ► ► ► ► ►

Inleiding Context Locaties & niches Aanbod health & life sciences bedrijven Erasmus Medisch Centrum Aanwezige faciliteiten Initiatieven in de regio Conclusies

2-9-2011

Pagina 26

Pagina 27 Pagina 28 Pagina 29 Pagina 31 Pagina 32 Pagina 33 Pagina 34 Pagina 36


Het investeringsklimaat Inleiding ►

Het doel van dit hoofdstuk is om te identificeren wat het specifieke aanbod van Rotterdam is voor het medisch cluster, aan welk type (nieuwe) bedrijvigheid er behoefte zou kunnen zijn binnen het cluster (in termen van uitbreiding, versterking, aanvulling en het creëren van synergie).

►

In deze stap is een scan gemaakt van het medische cluster in de Rotterdamse regio. Deze scan is gebaseerd op de beschikbare informatie (eerdere studies en onderzoeken) en op basis van gesprekken met deskundigen en bedrijven. Dit heeft geresulteerd in een analyse van de huidige bedrijven in het medisch cluster in de regio Rotterdam. Daarbij gaat het met name om de drivers die bepalend zijn voor bedrijf om de regio Rotterdam te kiezen en om het bepalen van de positie (propositie) van de regio Rotterdam.

2-9-2011

Pagina 27


Het investeringsklimaat Context ►

Naast de creatieve industrie en het haven- en industriecomplex is het medische zorgcluster één van de economische speersectoren van Rotterdam.

►

De zorgeconomie is één van de grootste economische sectoren van Rotterdam. In totaal zijn er ongeveer 60.000 mensen werkzaam bij bedrijven en instellingen in de Rotterdamse zorgeconomie (Gemeente Rotterdam, 2010). De sector kent een bovengemiddelde werkgelegenheidsgroei en een groot banenscheppend vermogen. Binnen de zorgeconomie van Rotterdam groeit de welzijnssector (‘care’) het sterkst. Grote werkgevers in Rotterdam zijn Thuiszorg Rotterdam, De Stromen en Humanitas. Binnen de ‘cure’ sector bevinden zich de grootste werkgevers: Het Erasmus MC en het Maasstad Ziekenhuis (Stec groep, 2007).

►

Zoals zichtbaar is in de figuur aan de rechterzijde, neemt internationaal gezien binnen het Rotterdamse medisch zorgcluster het Erasmus MC een belangrijke plaats in.

►

Het Erasmus MC is een combinatie van internationaal onderzoek, patiëntenzorg en universitair onderwijs. Het biedt werk aan meer dan 10.000 mensen en heeft meerdere expertisevelden.

Footprint medisch zorgcluster Rotterdam

►

Om de internationale concurrentie aan te kunnen, heeft Rotterdam de ambitie om sterker in te zetten op kennis en kennisintensieve bedrijvigheid. Prioriteit wordt gelegd bij de economische spin-off van het Erasmus MC.

2-9-2011

Pagina 28


Bron: Economische Visie Rotterdam 2020

Het investeringsklimaat Locaties & niches Locaties in Rotterdam

Locaties Rotterdam

Geïdentificeerde niches

Oppervlakte te ontwikkelen gebied

Science Tower (gebied Merwe-/ Vierhaven)

Biomedische R&D

7.500 m² in 2012 50.000 – 100.000 in 2015

Science Boulevard Coolhaven (gebied Erasmus MC Hoboken)

Hoogwaardige biomedische R&D. eHealth, zorginnovatie

15.000 m² in 2015 40.000 m² in 2018

Schieveen (Nog te ontwikkelen)

Industriële biotechnologie, medische technologie, duurzame energie, waterkennis, nanotechnologie, mobiliteit

Gehele gebied: 75 ha, voorlopige startdatum 2030

Zorgboulevard Rotterdam, Hordijk

In het bedrijfsverzamelgebouw nabij de zorgboulevard: zorgaanbieders die synergetisch zijn tov de Zorgboulevard, productie en logistiek van medische techniek, business to business

Ontwikkeling van het gebouw start wanneer de Zorgboulevard zelf gevuld is.

►

Op verschillende plaatsen is Rotterdam bezig met het ontwikkelen van locaties voor bedrijvigheid in de health & life sciences. Hier zijn momenteel nog geen internationaal aansprekende bedrijven gevestigd.

2-9-2011

Pagina 29


Het investeringsklimaat Locaties & niches

Op de onderstaande kaart is weergegeven: ► Locaties voor medische bedrijvigheid (Rood) ► Belangrijke kennis/zorginstellingen (Blauw) St. Fransiscus gasthuis

Schieveen

Erasmus universiteit Science tower

Oogziekenhuis Havenziekenhuis

Merwe-/ vierhaven

Hoboken/ Coolhaven

Erasmus MC Zorgboulevard/ Maasstad ziekenhuis Ikazia ziekenhuis Daniël den Hoed

2-9-2011

Pagina 30


Het investeringsklimaat

Aanbod Health & Life Sciences bedrijven Rotterdam Rotterdam heeft 255 bedrijven die binnen de geselecteerde sectoren health & life sciences vallen. Het grootste aantal bevindt zich in de sector ‘speur- en ontwikkelingswerk op het gebied van gezondheid en voeding (niet biotechnologisch). Nadere analyse van deze 103 bedrijven wijst uit dat slechts een beperkt deel reële internationaal wervende activiteiten ontplooit. In Bijlage 7 is een overzicht van deze bedrijven gegeven.

►

Biotechnologisch speur- en ontwikkelingswerk op het gebied van medische producten en farmaceutische processen en van voeding

3

Biotechnologisch speur- en ontwikkelingswerk voor overige toepassingen

5

Vervaardiging van bestralingsapparatuur en van elektromedische en elektrotherapeutische apparatuur

6

Vervaardiging van farmaceutische producten, geen grondstoffen

10

Medische laboratoria, trombodediensten en overig behandelingsondersteunend onderzoek

16

Vervaardiging van medische instrumenten en orthopedische en prothese-artikelen

22

Groothandel in farmaceutische producten

38

Groothandel in medische en tandheelkundige instrumenten

52

Speur- en ontwikkelingswerk op het gebied van gezondheid en voeding (niet biotechnologisch)

103 0

2-9-2011

Pagina 31

20

40

60


80

100

120

Bron: KvK, 2011

Het investeringsklimaat

Erasmus Medisch Centrum Rotterdam Erasmus Medisch Centrum Rotterdam Aantal personeelsleden in loondienst exclusief medisch specialisten

Ca. 10.000

Aantal medische specialisten

Ca. 700

Fundamenteel onderzoek EMC, speerpunten

genetica en celbiologie; neurowetenschappen; gezondheidswetenschappen; hart- en vaatziekten; moleculaire geneeskunde.

Patiënt- gerelateerd onderzoek EMC, speerpunten

oncologie; hart- en vaatziekten; infectieziekten en ontstekingsprocessen; endocriene ziekten; maag-, darm- en leverziekten.

Totaal aantal studenten EUR

Ca. 20.000

Aantal studenten medische faculteit EUR

Ca. 2.750

Aantal studenten instituut beleid & management gezondheidszorg EUR

Ca. 750

►

Het Erasmus MC Rotterdam heeft meerdere speerpunten gedefinieerd op het gebied van fundamenteel en patiënt-gerelateerd onderzoek. De medische faculteit van de EUR staat goed aangeschreven.

2-9-2011

Pagina 32


Het investeringsklimaat Aanwezige faciliteiten

Technology Transfer Office (TTO) ► Het TTO binnen het Erasmus MC zorgt voor valorisatie van kennis aanwezig binnen het Erasmus MC. Valorisatie is belangrijk om het maatschappelijk nut van kennis te vergroten. ► Het aantal werknemers van het TTO (10) wordt door een meerderheid van de respondenten als te weinig beoordeeld. ► Het TTO zal goed moeten functioneren om de bedrijvigheid te kunnen stimuleren. Incubator ► In Rotterdam wordt valorisatie ondersteund door de Erasmus MC Incubator. In Leiden en Delft zijn dit respectievelijk BioPartner en YES!Delft. Vanuit YES!Delft wordt ondernemerschap gestimuleerd en gesteund, zo zijn er mastervakken en minoren gericht op ondernemerschap. Vanuit YES!Delft zijn er circa 15 high tech startups per jaar. ► In de Science Tower op het Marconiplein wordt een nieuwe incubator gerealiseerd (gedeeltelijk gereed in 2012). ► Het is belangrijk dat ruimte direct beschikbaar is voor bedrijven die zich in Rotterdam willen vestigen. Het Erasmus Biomedical Fund ► Het Erasmus Biomedical Fund I is gestart in 2006 om durfkapitaal te verstrekken aan early stage bedrijven en (universiteit-) spin-offs op het gebied van biotechnologie en biomedisch onderzoek in de regio Rotterdam. ► Bij de start van het Erasmus Biomedical Fund in 2006 waren er veel initiatieven, die onder andere werden aangedragen door het TTO. De afgelopen jaren zijn er minder initiatieven aangedragen. ► Het Erasmus MC Biomedical Fund I heeft momenteel deelnemingen in River Diagnosics, Arcarios, Cavadis, Skyline, Argen-X

►

In Rotterdam zijn een TTO, fonds en incubator aanwezig om de ontwikkeling van de medische sector te stimuleren. Er ontbreekt echter een organisatie/faciliteit die ingericht is als één loketfunctie op het stimuleren en begeleiden van ondernemerschap, vergelijkbaar met YES!Delft.

2-9-2011

Pagina 33


Het investeringsklimaat Initiatieven in de regio Initatief

Omschrijving

Medical Delta

Medical Delta is een samenwerkingsinitiatief van verschillende instellingen en overheden: ► Erasmus Medisch Centrum; ► Erasmus Universiteit Rotterdam; ► Leiden Universitair Medisch Centrum; ► Universiteit Leiden; ► Technische Universiteit Delft; ► Gemeenten Rotterdam, Delft en Leiden; ► Provincie Zuid-Holland. De organisatie van het cluster Medical Delta en de internationale relaties die worden aangegaan gebeuren vanuit het oogpunt waarin innovatieve economische groei zal komen vanuit een beperkte set internationaal verbonden regio’s (hubs). De huidige en toekomstige visie van Medical Delta zal gericht zijn op het creëren van een meerwaarde voor wetenschap, maatschappij en business binnen de domeinen life sciences, cure en care (TU Delft, Valorisation Centre 2011).

HealthTIES

Om de slagkracht van de regio verder te versterken heeft Medical Delta aansluiting gezocht bij een aantal andere innovatieve regio’s in Europa. In het door de EU gefinancierde HealthTIES initiatief, heeft Medical Delta zich verbonden aan Oxford, Barcelona, Zurich en Debrecen. Binnen de HealthTIES delen deze regio’s best practices op het gebied van research & innovatie in medische technologie en gezondheidszorg en economische en maatschappelijke waardecreatie. Op dit moment bereiden de partners zich voor op een Joint Action Plan voor innovatie en een gezamenlijke publiek private R&D agenda vanuit de participerende regio’s.

2-9-2011

Pagina 34


Het investeringsklimaat Initiatieven in de regio Initatief

Omschrijving

TriDelta

Binnen TriDelta werken de steden Rotterdam, Delft en Leiden samen om een transitie naar een innovatiegedreven economie in de regio te bewerkstelligen. In TriDelta werken zij samen met het bedrijfsleven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen in de regio Zuid West aan het vergroten van het innovatief vermogen van de regio. De sectoren waar de regio troeven in handen heeft om kansen te verzilveren zijn volgens TriDelta: ► Clean Tech (Clean Tech Delta); ► Medisch en Zorg (Medical Delta); ► Architectuur en industrial design.

Science Port Holland NV

Science Port Holland NV, een ontwikkelingsbedrijf van Innovatiecampussen en samenwerkingspartner in de regio Rotterdam/ Delft zal de komende jaren functioneren als gebiedsontwikkelaar en marketingorganisatie. Het wil een internationaal concurrerende infrastructuur ontwikkelen op het gebied van technologische innovatie, kennisvalorisatie en vestigingsmogelijkheden op aantrekkelijke Science Parks. De locaties Technopolis Delft, Merwe-Vierhavens en RDM campus in Rotterdam, Hoboken/ Erasmus MC in Rotterdam, DSM locatie in Delft (onder voorbehoud) en Schieveen in Rotterdam (lange termijn) zullen in samenwerking met Science Port Holland worden ontwikkeld. Hiervoor zijn enkele doelgroepen gedefinieerd. Het marketing- en acquisitiebeleid wordt primair gericht op wetenschapsgebieden die sterk ontwikkeld zijn en een internationale reputatie hebben, ► Industriële biotechnologie en chemie; ► Energie & klimaat ; ► Water & deltatechnologie; ► Medische Technologie (Medical Delta).

2-9-2011

Pagina 35


Het investeringsklimaat Conclusies

Beantwoording onderzoeksvragen: Wat zouden de pijlers van de propositie voor Rotterdam moeten zijn? Rotterdam voldoet aan veel voorwaarden om een medisch cluster op te kunnen bouwen. Het heeft: ► Een grote stad en populatie; ► Het Erasmus MC, een instelling met ca. 13.000 medewerkers en een goede internationale reputatie, met name op het gebied van klinisch onderzoek; ► Meerdere algemene ziekenhuizen die een grote zorgmarkt bedienen; ► De Erasmus universiteit met ca. 20.000 studenten, waarvan 2.750 aan de medische faculteit; ► De aanwezigheid van het technology transfer office (TTO) en het Erasmus Biomedical Fund; ► Medical Delta als regionaal samenwerkingsverband tussen Leiden, Delft en Rotterdam; ► Locaties (en incubator) in ontwikkeling; ► Rotterdam moet echter nog aandacht geven aan de effectiviteit van haar TTO en ondernemerschap in de sector stimuleren.

2-9-2011

Pagina 36


Hoofdstuk 3 Potenties regionaal vestigingsklimaat

► ►

Inleiding SWOT

2-9-2011

Pagina 38 Pagina 39

Pagina 37


Potenties regionaal vestigingsklimaat Inleiding ►

In deze stap zijn de sterke en minder sterke punten van het vestigingsklimaat van Rotterdam alsmede de kansen en bedreigingen voor het versterken van het vestigingsklimaat voor het medische cluster in Rotterdam inzichtelijk gemaakt (SWOT-analyse).

2-9-2011

Pagina 38


Potenties regionaal vestigingsklimaat Sterktes en Zwaktes (interne factoren) Sterktes (Strengths) ► Arbeidspotentieel en omvang van de sector gezondheidszorg ► Goede logistieke verbindingen ► Aanwezigheid geschoolde arbeid in de regio ► De aanwezigheid van universitaire (internationale) opleidingen ► De aanwezigheid van een sterk universitair ziekenhuis ► Centrale locatie tussen grote ontwikkelde markten als het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk ► In Rotterdam zijn veel verschillende nationaliteiten in de zorg werkzaam

2-9-2011

Pagina 39

Zwaktes (Weaknesses) ► Spin-offs vanuit Rotterdamse kennisinstellingen (EMC) blijven niet in Rotterdam ► Kloof tussen wetenschap en ondernemerschap ► Resources van TTO te beperkt ► Beperkte samenwerking tussen spelers in het potentiële cluster ► Ruimte voor startende ondernemers is niet direct beschikbaar ► Ruimte voor vestiging (grotere) bedrijven is beperkt ► Het (gebrek aan goed) openbaar vervoer tussen de steden Delft, Leiden en Rotterdam ► Fileprobleem


Potenties regionaal vestigingsklimaat Kansen en bedreigingen (externe factoren) Kansen (Opportunities) ► Internationale ontwikkelingen (vergrijzing, veeleisende consumenten, technologische vooruitgang) bieden kansen ► Health & life sciences is een groeisector ► Intensievere samenwerking met andere clusters in de regio (Leiden, Delft) heeft potentie; hierdoor ontstaat complementariteit in plaats van concurrentie om de bedrijven en internationale zichtbaarheid te versterken ► Kennisinstellingen gevestigd in Rotterdam, MBO/ HBO/ Universiteit, zorgopleidingen, ziekenhuizen e.d. bieden gelegenheid om interactie en ‘spill over’ te creëren ► Internationale samenwerking met andere medische/ life sciences clusters: Gezamenlijk met de internationale partners binnen HealthTIES ondernemerschap in de medische sector stimuleren ► Mogelijke koppeling met economische faculteit Erasmus Universiteit (stimuleren ondernemerschap) ► Intermediairs (zoals in het geval van Clean Tech Deltares van DSM en Shell) zijn nog niet in beeld gebracht voor Medical Delta ► Essentieel voor Medical Delta is ondersteuning op het hoogste bestuurlijke niveau ► Na nieuwbouw Erasmus MC is er mogelijk ruimte voor ondernemingen op het complex zelf

2-9-2011

Pagina 40

Bedreigingen (Threats) ► Onvoldoende vastgoed beschikbaar, met name vastgoed met laboratorium faciliteiten ► Kloof tussen life sciences en health ► Internationale concurrentie


Hoofdstuk 4 Afbakening kansrijke doelgroepen en USPs ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ►

Inleiding Niches Rotterdam Buitenlandse investeringen in Rotterdam? EMC op internationale ranglijsten EUR op internationale ranglijsten Unique selling points Ecosysteem health & life sciences Propositie Rotterdam Propositie 1: Health Waarom Medical Delta Propositie 2: Access to Markets eHealth en Domotica Acces to markets Conclusie

2-9-2011

Pagina 41

Pagina 42 Pagina 43 Pagina 44 Pagina 45 Pagina 46 Pagina 47 Pagina 48 Pagina 51 Pagina 52 Pagina 54 Pagina 55 Pagina 56 Pagina 58 Pagina 60


Doelgroepen Inleiding ►

De resultaten van stap 1-3, aangevuld met de feedback van de opdrachtgever en de discussies met de stuurgroep, zijn mede input om kansrijke doelgroepen te identificeren voor het aantrekken en ontwikkelen van activiteiten van bedrijven en/of kennisinstellingen in de health & life sciences sector in Rotterdam.

2-9-2011

Pagina 42


Doelgroepen

Niches Rotterdam preventieve gezondheidszorg Infectieziekten en vaccins patiëntgebonden en locatiegebonden Zorginnovatie, zorg aging en neuro

Health

Oogheelkunde en klinische genetica Ehealth

medische hulpmiddelen

Medtech point of care diagnostics

Bio-imaging

►

Virologie, cardiologie en neuroLogistiek degeneratieve en de maakziekten industrie gelinkt aan de zorg

Life sciences

gentechnologie

Erasmus Medisch Centrum, speerpunten Fundamenteel onderzoek Erasmus MC: genetica en celbiologie; neurowetenschappen; gezondheidswetenschappen; hart- en vaatziekten; moleculaire geneeskunde. Patiënt- gerelateerd onderzoek Erasmus MC: oncologie; hart- en vaatziekten; infectieziekten en ontstekingsprocessen; endocriene ziekten; maag-, darm- en leverziekten.

Kleine biotechnologische en medisch technologische bedrijven

Op basis van de interviews en bestaande onderzoeken komt een divers beeld naar voren van mogelijke niches. Er bestaat geen eenduidige propositie met betrekking tot Rotterdam.

2-9-2011

Pagina 43


Doelgroepen

Buitenlandse investeringen in Rotterdam? ►

Nederland trekt jaarlijks gemiddeld 3% van de buitenlandse investeringen aan in de sectoren health & social work, de farmaceutische industrie en wetenschappelijke instrumenten en onderzoek.

Buitenlandse investeringen in verschillende sectoren in Europa en Nederland, 2006-2010 700

631

601

600 ►

De markt van grensoverschrijdende investeringen in health & social work is klein: In Europa zijn in de periode 2006 – 2010 65 investeringen in de sector health & social work aangekondigd. Hiervan vond er geen enkele in Nederland plaats.

500 400 300 200

►

►

Het aantal buitenlandse investeringen in de sectoren pharmaceuticals en scientific instruments & research is substantiëler. In vijf jaar tijd vonden 3 investeringen in Leiden plaats. Geen enkele investering kwam terecht in Rotterdam.

100 0

65

18

0 Health & Social Work

Pharmaceuticals

Totaal Europa

22 Scientific Instruments & research

Nederland

Het aantal grensoverschrijdende investeringen dat Nederland als geheel aan weet te trekken is klein: gemiddeld zijn dit er 8 per jaar in de health & life sciences sector. 2-9-2011

Pagina 44


Doelgroepen

Erasmus Medisch Centrum op internationale ranglijsten Europese topinstituten op het gebied van klinisch onderzoek Positie in Europa

Universiteit of instelling

Papers

Citaten

Citaten/Papers

1.

Erasmus Universiteit Rotterdam

7.108

166.015

23,36

2.

Universiteit van Cambridge

4.795

107.088

22,33

3.

Universiteit van Oxford

6.706

149.545

22,30

4.

Universiteit van Glasgow

4.908

104.245

21,24

5.

Universiteit van Helsinki

10.169

206.196

20,28

6.

Imperial College London

7.550

145.914

19,33

7.

Universiteit van Amsterdam

8.123

150.269

18,50

8.

Karolinska instituut

12.787

236.174

18,47

9.

Humboldt Universiteit Berlijn

6.097

112.420

18,44

10.

Universiteit Leiden

8.150

149.851

18,39

Times Higher Education 21 Mei 2009. Data: 1998-2008

►

Op het gebied van medisch onderzoek behoort het Erasmus Medisch Centrum tot de wereldtop. Dit blijkt uit bovenstaande "Times Higher Education Ranking", waarin het klinisch onderzoek van Europese instituten wordt vergeleken op basis van citaties. Op het gebied van citaties over alle onderzoeksdomeinen scoort het Erasmus MC ook in de Europese top 10, maar niet zo goed als in klinisch onderzoek.

2-9-2011

Pagina 45


Doelgroepen

Erasmus Universiteit Rotterdam op internationale ranglijsten Erasmus Universiteit Rotterdam Positie EUR op academic ranking of world universities (ARWU)

151 - 200

Positie EUR Clinical Medicin and Pharmacy (ARWU)

51-75

Positie EUR QS World University ranking - Medicine

42

Positie EUR QS World University ranking – Biological Sciences

101-150

Positie EUR Times Higher Education Ranking

159

►

De Erasmus Universiteit Rotterdam heeft een toppositie in Nederland. Wereldwijd doet het Erasmus als universiteit het relatief goed, maar het staat niet in de wereldtop. Dit in tegenstelling tot het medisch klinisch onderzoek (zie vorige pagina).

2-9-2011

Pagina 46


Doelgroepen

Unique selling points Rotterdam Belangrijkste randvoorwaarden om te komen tot een succesvol Life sciences cluster Kwalitatief Arbeidsaanbod Aanbod geschoolde werknemers Talenkennis Vastgoed Voldoende aanbod van geschikt en betaalbaar vastgoed Bereikbaarheid en infrastructuur Bereikbaarheid Infrastructuur (telecom, transport) Nabijheid internationaal vliegveld Quality of life Quality of life Spannende bruisende omgeving Kennisinfrastructuur Aanwezigheid van topinstituten Open innovatie netwerken Testomgeving Een ‘ondernemende cultuur’ met links naar de wetenschap Ondernemersklimaat Voldoende dienstverlenende bedrijven Aanwezige bedrijven bedrijven (testimonials) Aanbod financiering De juiste samenwerkingsvormen, nationaal en internationaal Kwantitatief (kosten) Kosten van arbeid Kosten van vastgoed Belastingklimaat

2-9-2011

Pagina 47

Score Rotterdam

+ + + + +

►

►

► ►

+ +/+/+/+/+/+/+ +/+/+


In de uiteindelijke locatiekeuze van bedrijven wordt een afweging gemaakt van een veelvoud van locatiecriteria. Op relatief veel van deze criteria scoort Rotterdam goed, danwel heeft potentie zich te verbeteren. Het is de afgewogen totaalscore die uiteindelijk de locatiekeuze bepaald. Een efficiënt proces om op deze individuele punten te verbeteren en om potentiële investeerders te introduceren in (netwerken in) Rotterdam zal de propositie van Rotterdam versterken.

Doelgroepen

Het ecosysteem health & life sciences ►

►

►

►

►

Op basis van de informatie met betrekking tot de verschillende niches die worden geïdentificeerd, het kleine aantal grensoverschrijdende investeringen dat in Nederland terechtkomt en de huidige trends en ontwikkelingen binnen de health & life sciences industrie, kan Rotterdam zichzelf het beste breed profileren. Op de volgende pagina is het ecoysteem van de life sciences weergegeven. Het ecosysteem zet de health & life sciences sector in een breder perspectief: in plaats van enkel op activiteiten binnen de sector te richten, wordt gekeken naar de ontwikkelingen en de verbanden tussen verschillende partijen die betrokken zijn bij het ontwikkelen van producten en diensten in de health en life sciences industrie. De ontwikkeling van de health & life sciences wordt bekeken vanuit de interactie tussen deze verschillende partijen die voorheen niet met elkaar samenwerkten. De focus van het ecosysteem is consument / patiënt en niet langer de farma, biotech of medtech industrie. Van hieruit worden relaties getrokken tussen de verschillende onderdelen binnen het ecosysteem. Een succesvolle organisatie binnen het ecosysteem, is een organisatie die in staat is om haar kernactiviteiten te verbinden aan niet-traditionele partners en zo vernieuwende samenwerking tot stand weet te brengen. Een voorbeeld hiervan is Google die een mogelijkheid biedt om een patiëntendossier op te stellen en veilig te delen. Een ander voorbeeld betreft farma bedrijven die met behulp van nieuwe communicatietechnologieën als sms medicatie kunnen voorschrijven. Het ecosysteem biedt nieuwe mogelijkheden en kansen voor Rotterdam. Om de positie van Rotterdam op het gebied van health & life sciences te versterken, liggen er kansen door op het netwerk van health & life science bedrijven te focussen, in plaats van op de traditionele niches binnen deze sector. Dit zijn bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden tussen de traditionele health & life sciences bedrijven, zorgaanbieders en bedrijven binnen de ICT industrie. Ook biedt het ecosysteem mogelijkheden om tot een concentratie van functies en gezamenlijke ontwikkelingen te komen.

►

In plaats van zich te richten op één of enkele inhoudelijke niches kan Rotterdam zich beter richten op het in de breedte ontwikkelen van het health ecosysteem waarin de patiënt centraal staat. Op de volgende pagina gaan wij hier verder op in.

2-9-2011

Pagina 48


Doelgroepen


In het ecosysteem werken verschillende spelers samen aan innovatieve oplossingen. De patiënt staat daarbij centraal. Naast traditionele spelers in het kerncluster. Naast de traditionele aanbieders van gezondheidszorg is er sprake van een breed palet van nieuwe aanbieders en nieuwe samenwerkingsvormen. Artsen

CRO’s

Aanbieders Informatie bedrijven Sociale media

Universiteiten

Registratie patiëntgegevens

Onderzoeksinstituten Erasmus MC en andere ziekenhuizen

Farma Medtech Life scienes

Medische technologie Patiënten Telecom

Zorg aanbieders

Overheden

Investeerders Logistieke bedrijven

Service bedrijven

Verzekeraars

Voedingsmiddelen

Detailhandel Bron: Ernst & Young

2-9-2011

Pagina 49


Doelgroepen


Het ecosysteem ingevuld voor de regio Rotterdam. Zichtbaar wordt dat het ecosysteem verder ontwikkeld zou kunnen worden. EMC

Science Tower

TUD LUMC

Aanbieders

Artsen

CRO’s

Sociale media

Universiteiten

Philips

eNIK

Medische technologie

Erasmus MC en andere ziekenhuizen

Farma Medtech Life scienes

Samenwerking: EUR, Schering Plough, TI Pharma

Registratie patieëntgegevens

Onderzoeksinstituten

Bioscience park Leiden

Intel

Informatie bedrijven

Patiënten Telecom

Zorg aanbieders

Telecomcluster Den Haag

Hero Health

Vodafone

Overheden

Investeer ders Logistieke bedrijven

Gemeente Rotterdam

Service bedrijven

Voedingsmiddelen

Biomedical Fund

LifeWatch

Verzekeraars

Detailhandel

Zilveren Kruis Achmea DSM ASR/ Amersfoortse

Rotterdam Pfizer

Unilever ‘Westland’ Nutricia DSM/Delft

Medical Delta Landelijk (zie bijlage 5)

Bron: Ernst & Young

2-9-2011

Pagina 50


Doelgroepen

Propositie Rotterdam ► ►

Vergrijzing en gebrek aan toekomstig personeel leidt tot een grote kostendruk en vraag naar innovatieve zorgsystemen. De technologische innovatie is daarbij weliswaar van belang, maar van essentieel belang is de mate waarin partijen (binnen het ecosysteem) gezamenlijk in staat zijn om nieuwe samenwerkingsvormen, diensten en producten te kunnen ontwikkelen. Dit vraagt om een open (innovatie) omgeving waarbinnen deze ontwikkeling vorm kan krijgen. Kansrijk achten wij:

1. De noodzaak voor een grotere efficiëntie in de zorgverlening leidt tot een stijgende vraag naar eHealth en Domotica.oplossingen die aan deze grotere efficientie kunnen bijdragen. Voor deze oplossingen heeft Rotterdam voldoende basis om een sterke propositie te kunnen ontwikkelen binnen het ecosysteem van Medical Delta.

2. Vanuit deze kerncompetentie kan Rotterdam voorts inzetten op de propositie ‘access to markets’ waarmee het inspeelt op haar gunstige locatie en bestaande sterkten en daarmee toetreders tot de Nederlandse en/of Europese markt, middels het ecosysteem kan faciliteren. ►

Op de volgende pagina’s zullen deze doelgroepen verder geanalyseerd worden

2-9-2011

Pagina 51


Doelgroepen

Propositie 1: Health – eHealth en Domotica ► ►

►

►

Het ecosysteem biedt mogelijkheden om nieuwe samenwerkingsverbanden aan te gaan tussen traditionele partijen en nieuwe partners, zoals bedrijven in de ICT industrie of dienstverleners als KPN. Onder invloed van trends zoals vergrijzing, toename van de schaarste op de arbeidsmarkt en stijging van de kosten van gezondheidszorg (zie Hoofdstuk 1) is er steeds meer aandacht voor mogelijkheden op het snijvlak van ICT en gezondheid. Door te focussen op deze nieuwe verbanden kan Rotterdam bedrijven aantrekken op het gebied van eHealth en Domotica. De afgelopen jaren zijn in Nederland al een aantal ontwikkelingen op dit vlak van de grond gekomen (zie voor voorbeelden, bijlage 5). Rotterdam kan een krachtige propositie ontwikkelen om binnen de eHealth en Domotica verschillende activiteiten aan te trekken, zowel R&D en hoofdkantoren als sales & marketing en logistieke activiteiten. Op deze manier neemt Rotterdam een positie in binnen Medical Delta die complementair is aan de proposities van Leiden en Delft (zie volgende pagina). Op zichzelf is Rotterdam een te kleine speler, met onvoldoende basis om zich internationaal te profileren. Een versterkte positie binnen Medical Delta is een logische stap.

Waarom eHealth? ► Het zorgstelsel dreigt onhoudbaar te worden door blijvende kostenstijgingen en een tekort aan personeel; ► Momenteel werkt 1 op 8 van alle werkenden in de zorg, volgens de prognoses loopt dit op grond van de toename in zorgvraag op naar 1 op 5 in 2020. Zowel vanuit betaalbaarheid als de beschikbaarheid van personeel is dit een onwenselijk scenario; ► Daarom is er behoefte aan kwalitatief goede en tegelijk efficiënte toepassingen die het mogelijk maken met minder personeel meer patiënten te bedienen; ► Innovatie oplossingen met behulp van eHealth en Domotica voldoen hier bij uitstek aan; ► De toepassing hiervan is echter nog beperkt en versnipperd (mede vanwege beperkingen in het huidige stelsel van bekostiging); ► De bevolkingssamenstelling, de aanwezige zorginfrastructuur en de inbedding in Medical Delta geven Rotterdam de potentie om een koploper en proeftuin te zijn op dit gebied; ► Hiervoor is het advies om gezien het maatschappelijk en nationaal belang draagvlak te krijgen bij de belangrijke spelers in het Nederlandse zorgstelsel. 2-9-2011

Pagina 52


Doelgroepen

Propositie 1: Health - eHealth en Domotica ►

Zoals zichtbaar in de life cycle keten, zijn Delft en voornamelijk Leiden al verder in de ontwikkeling van het health & life science cluster.

►

Binnen Medical Delta zijn een klein aantal samenhangende focusgebieden gekozen: ► Op biomedisch gebied legt Medical Delta primair de focus op imaging en image guided medicine, interventions and care en targeted molecular technology; ► Naast het biomedisch domein zijn innovaties in de zorg de tweede pijler van Medical Delta. Leiden en Delft richten zich voornamelijk op life sciences en medtech. Binnen het gebied ‘zorginnovaties’ zijn voor Medical Delta nog geen doelstellingen vastgelegd. Rotterdam is sterk in de zorg, waardoor zorginnovaties een focusgebied voor Rotterdam zou kunnen zijn. Zowel Leiden als Delft zijn al langer bezig en hebben tot nu toe meer geïnvesteerd in de ontwikkeling van hun cluster dan Rotterdam.

► ►

►

►

►

2-9-2011

De positie binnen de life cycle van Rotterdam, Delft en Leiden

Omvang Cluster

Life sciences Medtech

Health

Fase

Voor Medical Delta zijn een aantal focusgebieden benoemd. Een focus van Rotterdam op het gebied van Domotica en eHealth past binnen Medical Delta. Pagina 53


Doelgroepen

Waarom Medical Delta? Driving Forces

Rotterdam

►

Wetenschappelijke DFs (bijv. erkende universiteiten en ondezoeksinstellingen);

►

Industriële DFs (bijv. aanwezigheid grote bedrijven, MKB bedrijven, start-ups/ spin-offs, de invloed van deze bedrijven op het cluster en aanwezigheid gespecialiseerde opleidingen;

►

Financiële DFs (bijv. beschikbaarheid, duurzaamheid en type fondsen beschikbaar, toegang tot financiële middelen);

►

Ondersteunende DFs (bijvoorbeeld aanwezigheid van een effectieve clusterorganisatie, sterke infrastructuur zoals een incubator en TTO, beleidskader en regelgeving);

►

Culturele DFs (bijv. aanwezigheid van ondernemende en netwerk cultuur).

►

Medical Delta

Rotterdam heeft onvoldoende driving forces die aantrekkelijk zijn voor aan te trekken bedrijven. Deze zijn wel aanwezig op het geaggregeerde niveau van Medical Delta.

2-9-2011

Pagina 54


Doelgroepen

Propositie 2: Acces to Markets ►

►

Met de propositie Access to Markets kan Rotterdam breed inzetten bij het aantrekken van bedrijven in de health & life sciences sector. Zoals in de figuur aan de rechterzijde is te zien, is de herkomst van health & life sciences bedrijven divers en kan ‘Access to Markets’ op verschillende schaalniveaus plaatsvinden, afhankelijk van de doelgroep van het bedrijf.

Typering health & life sciences naar herkomstregio en markt Herkomst EU

Medtech/ life sciences

Nederland

Curatieve zorg regelgeving

►

Zo biedt Rotterdam een grote lokale markt voor bijvoorbeeld de thuis- en ouderenzorg, maar biedt het ook goede toegang tot de internationale markt voor medtech en life sciences bedrijven.

vergoedingen

EU


Erasmus MC

Nederland

Pagina 55

Thuiszorg, ouderenzorg

Medical Delta

2-9-2011

Domotica

Rotterdam

Deze propositie richt zich op: ► Activiteiten aan het einde van de value chain, zoals sales & marketing en logistiek. ► Activiteiten die gericht zijn op het ontwikkelen en geschikt maken van producten en diensten voor de Nederlandse of Europese markt (CE marking).

Verzekeraars

Medical Delta

Rotterdam ►

IT bedrijven

eHealth

Markt

Doelgroepen

Concurrentiekracht eHealth en Domotica Vraag van bedrijven en concurrentiekracht Rotterdam voor de propositie eHealth en Domotica

Concurrentiekracht Rotterdam

Vraag van bedrijven

►

2-9-2011

►

Snelle toegang tot partijen die zorg verlenen en een testomgeving kunnen bieden, goede koppeling met het primaire zorgproces.

►

Ondersteuning bij het vertalen en aanpassen van hun producten en diensten op het gebied van regelgeving.

►

Een multidisciplinaire omgeving met verbindingen tussen medische en technische disciplines en financiële dienstverleners, waaronder verzekeraars en aanbieders van kapitaal.

►

Aanbod van hoogopgeleide medewerkers.

►

Toegang tot marktbepalende spelers, zoals regelgevers, verzekeraars en financiers.

►

Goede algemene vestigingsplaatsvoorwaarden, inclusief aanbod van geschikt vastgoed.

►

Potentie aanwezig indien cluster van binnenuit pro-actief ontwikkeld wordt.

►

Politieke en bestuurlijke wil om het health cluster in Rotterdam te ontwikkelen.

►

Een breed aanbod van curatieve zorginstellingen met deels internationale reputatie op het gebied van onderzoek, onderwijs en patiëntenzorg.

►

Stimuleren van het ontwikkelen van ondernemerschap nog onvoldoende ingebed.

►

Nog onvoldoende aanwezigheid van internationaal aansprekende bedrijven.

Pagina 56


Doelgroepen

Propositie eHealth en Domotica

USP’s

Propositie

►

2-9-2011

Propositie en USP’s voor eHealth en Domotica

►

Een aantrekkelijke omgeving met de juiste infrastructuur en netwerken om innovatieve zorgoplossingen te ontwikkelen, te testen en op de markt te brengen, waarmee ingespeeld wordt op de stijgende maatschappelijke behoefte (noodzaak) om de efficiency in de zorg te verbeteren en de kwaliteit te verhogen.

►

Aanwezigheid EMC met meerdere medische speerpunten.

►

Nabijheid TUD.

►

Ontwikkeling proeftuin concept.

►

Ontwikkeling van geschikt vastgoed (zoals Science Tower).

►

Toegang tot relevante lokale en regionale netwerken die toegang bieden tot kennis en ondersteunen in de initiatieffase van de onderneming.

►

Goede algemene vestigingsplaatsvoorwaarden .

Pagina 57


Doelgroepen

Concurrentiekracht Access to Markets Vraag van bedrijven en concurrentiekracht Rotterdam voor de propositie Access to Markets

Concurrentiekracht Rotterdam

Vraag van bedrijven

►

2-9-2011

►

Nabijheid van markten.

►

Ondersteuning door overheid en kennisnetwerken bij het vertalen en aanpassen van hun producten en diensten op het gebied van regelgeving.

►

Internationale omgeving, talenkennis, uitstraling.

►

Aanbod van hoogopgeleide medewerkers.

►

Toegang tot marktbepalende spelers, zoals regelgevers, verzekeraars.

►

Internationale bekendheid als stad en imago als ‘Gateway to Europe’, maar propositie op het gebied health en life sciences is nog onbekend.

►

Goede algemene vestigingsplaatsvoorwaarden, imago NL.

►

Nog onvoldoende aanwezigheid van internationaal aansprekende bedrijven.

Pagina 58


Doelgroepen

Propositie Access to Markets

USP’s

Propositie

►

2-9-2011

Propositie en USP’s voor Access to Markets

►

Een springplank voor buitenlandse bedrijven naar de Nederlandse, Europese of andere internationale markten, waarvoor een goed ontsloten internationale omgeving geboden wordt met gerichte kennisnetwerken die deze bedrijven kunnen ondersteunen en deze daarmee tegelijkertijd kunnen profiteren van de innovaties die nieuwe bedrijven inbrengen.

►

Nabijheid Schiphol en Rotterdam-The Hague Airport.

►

Internationale bekendheid als ‘Gateway to Europe’.

►

Internationaal attractief belastingklimaat.

►

Toegankelijkheid en ontsluiting (o.a. HSL).

►

Aanwezigheid van hoogopgeleide arbeidskrachten.

►

Inbedding in Medical Delta die zorgt voor aanbod infrastructuur en internationale uitstraling in de health en life science sector.

Pagina 59


Doelgroepen Conclusie

Beantwoording onderzoeksvraag: Welke specifieke niches kunnen waargenomen worden waarvoor Rotterdam een aantrekkelijke en complementaire propositie heeft, of zou kunnen ontwikkelen? ► ► ► ►

2-9-2011

Rotterdam kan zich richten op de spelers in het ecosysteem, binnen Rotterdam en binnen Medical Delta. Binnen het ecosysteem zijn eHealth & Domotica passende doelgroepen voor Rotterdam. Deze doelgroep past binnen het kader van Medical Delta en is hierin complementair aan Delft en Leiden. Hiernaast kan het met behulp van de propositie ‘Access to Markets’ de activiteiten sales & marketing en logistiek van bedrijven in de health & life sciences bedrijven aantrekken. Deze bedrijven kunnen enerzijds profiteren van een relatie met het ecosysteem en anderzijds van de zakelijke uitstraling en internationale bekendheid van Rotterdam.

Pagina 60


Kernpunten, conclusies en aanbevelingen

► ► ►

Kernpunten Conclusies Aanbevelingen

2-9-2011

Pagina 62 Pagina 63 Pagina 64

Pagina 61


Kernpunten Markt

Aanbod

SWOT

Doelgroepen en propositie

2-9-2011

►

Grote uitdaging door vergrijzing, stijgende kosten en dalend personeelsaanbod.

►

Kleine markt grensoverschrijdende investeringen health & life sciences. Gemiddeld 8 per jaar in Nederland.

►

Toenemende samenwerking binnen de health & life sciences keten.

►

Erasmus MC heeft een sterke positie in Nederland en goede internationale reputatie.

►

Infrastructuur en aansluiting bij netwerken op het gebied van stimuleren van ondernemerschap in de health & life sciences zijn vanuit Rotterdam nog niet volledig.

►

Gering aantal bedrijven met voor wervingsdoeleinden aansprekende activiteiten aanwezig.

►

Aantrekkelijk algemeen vestigingsklimaat.

►

Beperkt geschikt ruimtelijk aanbod voor health & life sciences.

►

Schaalniveau van Rotterdam te beperkt voor internationale zichtbaarheid.

►

‘eHealth en Domotica’ (ecosysteem op niveau Medical Delta, proeftuinen, netwerken).

►

‘Access to Market’ (algemeen vestigingsklimaat, proeftuinen, netwerken).

Pagina 62


Conclusies ► ► ►

► ► ► ► ►

► ►

► ►

Demografische ontwikkelingen, stijgende vraag naar zorg en dalend arbeidsaanbod vragen om innovatieve oplossingen in de healthcare sector. Behalve de aantrekkelijke algemene vestigingsvoorwaarden en het Erasmus MC heeft Rotterdam een beperkte propositie voor health & life sciences bedrijven. Het Erasmus MC is een internationaal krachtige speler, die kansen in zich bergt voor het aantrekken van buitenlandse activiteiten, met name op het gebied van klinisch onderzoek, maar de aanzuigende werking van enkel het Erasmus MC op buitenlandse investeringen is nog beperkt. Fragmentering in te specifieke niches levert onvoldoende potentie op om buitenlandse investeringen aan te trekken. Voor het laten landen en ontwikkelen van bedrijvigheid is ruimtegebrek een knelpunt. Met initiatieven als Medical Delta, HealthTIES, TriDelta en Science Port Holland wordt op regionaal niveau gewerkt aan het verbeteren van de propositie. Op stadsniveau wordt in Rotterdam gewerkt aan het verbeteren van de propositie door middel van het oprichten van proeftuinen. Voor sterke clusters geldt dat het grootste gedeelte van de aanwezige ondernemingen een lokale achtergrond heeft. In Rotterdam is de ontwikkeling van lokale bedrijvigheid in de health & life sciences tot nu toe beperkt en vormt daarmee een beperking om buitenlandse bedrijven aan te kunnen trekken. Het ecosysteem leidt tot nieuwe samenwerkingsverbanden tussen traditionele partijen binnen de health & life sciences en nieuwe partners als IT bedrijven en verzekeraars. Er is een beperkte markt voor buitenlandse investeringen op het gebied van health & life sciences. In combinatie met de beperkte huidige propositie is de potentie om internationaal bedrijven aan te trekken beperkt. Op het niveau van Medical Delta bestaat wel een brede propositie en kan zowel qua inhoud als qua omvang internationale zichtbaarheid gecommuniceerd worden. Rotterdam kan zich binnen Medical Delta internationaal met de proposities ‘Access to Market’ en ‘eHealth en Domotica’ profileren op het gebied van health. Specifieke aandachtsgebieden en speerpunten binnen het Erasmus MC zijn in de propositie secundair aan de algemene vestigingsvoorwaarden.

2-9-2011

Pagina 63


Aanbevelingen ►

►

► ► ► ►

► ► ►

Zet in op de proposities ‘eHealth en Domotica’ en ‘Access to Markets’. De keuze voor deze proposities sluit aan bij de kracht van Rotterdam, vergroot de synergie binnen Medical Delta en sluit aan bij de verwachte ontwikkeling van de zorgvraag (zie blz. 52). Zet in op versterking en stimulering van de lokale bedrijvigheid onder andere door het stimuleren en uitbouwen van netwerken. Zorg voor behoud van de spin-offs van het Erasmus MC binnen Rotterdam, door een versterkt Technology Transfer Office. Zorg voor versterking van de algemene vestigingsplaatsvoorwaarden (zoals infrastructuur, vastgoed). Dit versterkt de propositie ‘Access to Market’, zowel als de propositie ‘eHealth en Domotica’. Houdt bij de uitbouw van de Erasmus MC Incubator rekening met de lessen van YES!Delft en ontwikkel een vergelijkbare dienstverlening in Rotterdam. Dit zal bijdragen aan een versterkte valorisatie van kennis in Rotterdam. De programmamanager medisch & zorg van het OBR zou, tenminste voor een deel, moeten werken vanuit Medical Delta. Zet voor een effectieve en efficiënte acquisitie op het gebied van health en life sciences in op een intensieve samenwerking tussen het RIA (Rotterdam) en WFIA (Delft, Leiden) bij de acquisitie van buitenlandse bedrijven. Dit kan resulteren in een one-stop-shop voor de hele Medical Delta. Zorg voor een consistent beleid gebaseerd op een lange termijn visie (voorbeeld Leiden Bioscience Park). Zet voor een effectieve acquisitie meer in op het proces en een effectief georganiseerd netwerk dat concrete leads aan kan dragen dan op de inhoud van over-gedetailleerde niches. Zorg voor een bestuurlijke goedkeuring om met betrokken partijen zoals Medical Delta, Science Port Holland, de gemeente Rotterdam en het EMC, intensiever samen te werken aan een efficiënter proces voor de ontwikkeling van een ecosysteem op het niveau van Medical Delta.

Hoe nu verder? ► Borg de Rotterdamse proposities voor ‘eHealth en Domotica’ en ‘Acces to Markets’ binnen Medical Delta, zowel bestuurlijk als inhoudelijk; ► Positioneer Medical Delta en de potentie van de proposities hoger op de agenda bij de gemeente Rotterdam, door een versterking van de bestuurlijke relaties op het hoogste niveau tussen gemeente Rotterdam, Erasmus Medisch Centrum en Medical Delta; ► Werk aan draagvlak en een gezamenlijke ambitie vanuit de drie partijen, Gemeente, EMC en Medical Delta, door de instelling van een taskforce die beide proposities binnen Medical Delta verder kan geven.

2-9-2011

Pagina 64


Bijlagen

► ► ► ► ► ► ►

Bijlage 1: Literatuur Bijlage 2: Interviews Bijlage 3: Eerdere studies Bijlage 4: Inhoudelijke trends biosciences Bijlage 5: Voorbeelden ecosysteem Bijlage 6: Overzicht FDI Bijlage 7: Overzicht health & life sciences bedrijven Rotterdam

2-9-2011

Pagina 65

Pagina 66 Pagina 68 Pagina 69 Pagina 71 Pagina 73 Pagina 78 Pagina 89


Bijlage 1: Literatuur (I) ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ►

Analyse eHealth Analyse Biomedische R&D Buck Consultants International (2009), Coolhaven-Hoboken MKBA op hoofdlijnen Buck Consultants International (2010), Value proposition bio-imaging Medical Delta (strategische lijn & vervolgstappen) Bureau Louter (2010), Ruimte voor zorg, economische ontwikkelingen in de zorgeconomie Coolhaven Partners (2010), Hoboken; Masterplan Coolhaven Deloitte (2009), Internationale markten sectoranalyse Rotterdamse regio EDBR (2005), Economische Visie Rotterdam 2020 Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg, Gebiedsprofiel Science Port Holland/ Schieveen Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg, Gebiedsprofiel Rotterdam Science Tower (Marconiplein) Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg, Gebiedsprofiel Hordijk Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg, Gebiedsprofiel Coolhaven – Science Boulevard Ecorys (2008), Economisch profiel VIP-gebied Erasmus MC-Hoboken Ecorys (2008), Ruimtevraag en aanbod van medische bedrijven in Rotterdam Ernst & Young (2011), Progressions Building Pharma 3.0, global pharmaceutical industry report 2011 Ernst & Young (2010), Progressions Pharma 3.0, global pharmaceutical industry report 2010 Ernst & Young (2010), Beyond Borders, Global biotechnology report 2010 Gemeente Rotterdam (2011), Economische ontwikkelingen Rotterdamse gezondheidszorg, jaarverslag 2010 en jaarplan 2011 KPMG (2008), Vastgoed: Zorggoed? Medical Delta, Annelieke Hoenderkamp (2011), If you build it, they will come, making specific company space and facilities available for a multitude of life sciences companies Medical Delta (2011), Bijlage Medisch en Zorg

2-9-2011

Pagina 66


Bijlage 1: Literatuur (II) ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ►

Medical Delta (2011), Medical Delta als Triple Helix cluster (concept) Medical Delta (2011), Topsector life sciences, Medical Delta in de top (concept) Medical Delta (2011), Value proposition bio-imaging Medical Delta, the Netherlands NFIA (2009), Life sciences in the Netherlands OBR, Keuze voor eHealth – vanuit OBR economisch perpectief OBR (2010), Voorstel + Bijlagen Plan van Aanpak Economische Ontwikkelingsstrategie Science Cluster Coolhaven OECD (2011), OECD Health Data 2011 Overzicht innovatienetwerken in de regio Rotterdam Roland Berger (2010), Een nieuwe Economische Agenda Zuidvleugel 2010-2020, expert committee presentatie PWC (2010), Clean Tech Delta interne analyse + externe analyse Rotterdam Investment Agency, Rotterdam Medical Profile Science Port Holland (2010), Businessplan 2011-2012 Stakeholdersmeeting Life & Health Science, 26 april 2011, Verslag en presentaties Stec groep BV (2007), Ruimtelijk economische analyse en strategisch advies zorgeconomie Rotterdam Topteam life sciences (2011), presentatie bijeenkomst life sciences, veldbezoeken topteam life sciences TriDelta (2011), Agenda TriDelta, denken, durven, doen TU Delft – Valorisation Centre (2011), Second opinion & evaluatie van het Erasmus Biomedical Fund I Twynstra Gudde (2009) Business concept Science Boulevard WFIA (2010), The MedTech Report

2-9-2011

Pagina 67


Bijlage 2: Input Interviews ► Dhr. Michel Berg, directeur technology transfer office Erasmus MC ► Dhr. Steef Blok TU Eindhoven (5/7/2011) ► Dhr. Eric Claassen, (oa) CEO ViroNovative, CFO Artemis ► Dhr. Roel Kamerling, Medical Delta ► Dhr. Menno Kok, sectormanager afdeling onderzoeksbeleid, Erasmus MC ► Dhr. Job Nijs, marketing directeur Science Port Holland ► Dhr. Tom Schwarz. Biomedical Fund ► Dhr. Paul Smits, algemeen directeur Maasstad Ziekenhuis Rotterdam ► Dhr. Willem Trommels, directeur Science Port Holland ► Dhr. Marco Waas, Decaan TU Delft ► Dhr. Joop Wallenburg, IPT Telemedicine Input vanuit Ernst & Young life sciences knowledge center ► Dhr. Frank Kumli, Lead Analyst

2-9-2011

Pagina 68


Bijlage 3: Eerdere studies (I) ►

Er is al veel onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van het medisch cluster in de regio Rotterdam. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de studies die al zijn gedaan die relevant zijn voor dit onderzoek. De kern van het onderzoek en de belangrijkste conclusies zijn kort weergegeven.

Titel

Onderzocht door

Kern

Ruimtelijk economische analyse en strategisch advies zorgeconomie Rotterdam

Stec groep (juli 2007)

In het onderzoek wordt een overzicht gegeven van de trends in de zorgeconomie en de betekenis van zorgeconomie voor Rotterdam. Voor Rotterdam worden oa de volgende kansen geïdentificeerd: De gebiedsontwikkeling van fysieke knooppunten, het actief werven van bedrijven en instellingen in en rond zorg, stuwende investeringen om randvoorwaarden op orde te krijgen en de beschikbaarheid en kwaliteit van arbeid.

Economisch profiel VIP gebied Erasmus MC Hoboken

Ecorys (augustus 2008)

Ecorys heeft in het onderzoek een economisch profiel opgesteld van het VIP gebied Hoboken. De onderzoekers raden een focus op hoogwaardige biomedische R&D aan, waarbij er mogelijkheden liggen voor het aantrekken van eHealth bedrijvigheid (ICT).

Ruimtevraag en aanbod van medische bedrijven in Rotterdam

Ecorys (november 2008)

Ecorys heeft onderzoek gedaan naar vestigingsvoorwaarden en criteria van bedrijven in de medische sector en naar geschiktheid van locaties in Rotterdam. Hieruit komt oa naar voren dat over het algemeen bedrijven tevreden zijn met hun huidige locatie, maar het scheppen van goede condities blijft belangrijk.

Coolhaven-Hoboken: MKBA op hoofdlijnen

Buck Consultants International (september 2009)

Buck Consultants adviseert het gebied Coolhaven Hoboken als versterking en verbreding van het medische cluster te ontwikkelen. De MKBA laat zien dat de investeringen groter zijn dan de directe financiële baten. Het project is echter maatschappelijk rendabel door maatschappelijke baten.

Business Concept Science Boulevard

Twynstra & Gudde (september 2009)

Twynstra & Gudde heeft een definitiestudie, marktverkenning en positionering opgesteld voor de Science Boulevard (Coolhaven). De positionering richt zich op biomedische R&D en eHealth.

Ruimte voor zorg, economische ontwikkelingen in de zorgeconomie

Bureau Louter (april 2010)

In dit onderzoek is de omvang van de Rotterdamse zorgeconomie gedefinieerd. In totaal zijn 52.000 mensen werkzaam bij bedrijven en instellingen in de zorgeconomie in Rotterdam. Dit aantal zal de komende jaren met ongeveer 2% per jaar groeien.

2-9-2011

Pagina 69


Bijlage 3: Eerdere studies (II) Titel

Onderzocht door

Kern

Hoboken; Masterplan Coolhaven

Gemeente Rotterdam ea. (september 2010)

In dit rapport is een masterplan opgesteld voor de vier deelgebieden van Coolhaven: Campus living, Stadscampus, waterfront living, science boulevard.

Value propositie Bioimaging Medical Delta

Buck Consultants International (oktober 2010)

Buck Consultants International heeft een propositie opgesteld voor de Medical Delta op het gebied van bio-imaging technology.

Science port Holland, Business plan 2011 2012

Science Port (november 2010)

In het businessplan wordt verwoord dat Science Port Holland, ontwikkelaar van Innovatiecampussen en samenwerkingspartner in de regio Rotterdam/ Delft haar rol heeft gevonden. De locaties Technopolis Delft, Merwe-Vierhavens en RDM campus in Rotterdam, Hoboken/ Erasmus MC in Rotterdam, DSM locatie in Delft (onder voorbehoud) en Schieveen in Rotterdam (lange termijn) zullen in samenwerking met Science Port Holland worden ontwikkeld.

Clean Tech Delta, interne analyse + externe analyse

PWC (Maart 2011)

In het rapport wordt voor de Clean Tech Delta (Rotterdam/ Delft) een internationale vergelijking gemaakt op het gebied van Foreign Direct Investment (FDI) investeringen, best practices en investeerders. Vervolgens wordt een SWOT analyse opgesteld. Met betrekking tot de vorming van optimaal ondersteund beleid en een stimulerend ondernemersklimaat zijn er nog stappen te maken.

Second opinion & evaluatie van het Erasmus Biomedical Fund I

TU Delft, Valorisation Centre (april 2011)

In het rapport wordt het Erasmus Biomedical Fund I geëvalueerd. De conclusie luidt dat er van de drie doelstellingen (rendement, werkgelegenheid en bedrijvigheid) slechts één is gehaald, namelijk rendement. Het blijkt dat het fonds in hoge mate afhankelijk is van de aangeboden business case, waarin het Erasmus MC en het TTO een belangrijke rol spelen. Er blijken te weinig succesvolle cases aangeboden te zijn.

2-9-2011

Pagina 70


Bijlage 4: Trends life sciences Inhoudelijke trends biotechnologie (I) ►

In de trendanalyse biotechnologie 2009 (Mondiaal Momentum) worden vijf mondiale trends op het gebied van onderzoek in de biotechnologie geanalyseerd. Deze vijf trends zullen hieronder kort worden besproken.

►

Trend 1: Medische biotechnologie: op zoek naar de betekenis van het menselijk genoom. ► X-omics en $1000-genoom: Onderzoek met grootschalige dataverzameling naar de moleculaire eigenschappen van cellen (X-omics) zal steeds meer kennis opleveren over het functioneren van cellen en organismen. Als symbolisch doel geldt het zogenaamde $1000-genoom: het bepalen van volledige genoomsequenties voor $1000 per individu. Het sequensen van individuele genoom zal op termijn een aantal van de huidige diagnostische en screeningsmethoden kunnen vervangen. ► Biobanken: Met het volledig sequensen van individuele genomen wordt een grote hoeveelheid gegevens gegenereerd. Hiervoor is een goede en veilige database nodig, zoals een elektronisch patiëntendossier. Daarnaast is meer kennis nodig om de enorme hoeveelheid data betekenis te geven; op dit moment is slechts van een klein deel van de informatie uit een volledig genoom duidelijk wat de betekenis is.

►

Trend 2: Medische biotechnologie: mogelijke toepassingen in de zorg ► Personalised medicine: Personalised medicine is de trend in de geneeskunde dat behandelingen steeds meer voor kleinere groepen ontwikkeld worden en dat steeds meer gezocht wordt naar individuele moleculair biologische kenmerken die aanwijzingen vormen voor de succeskans van een behandeling. Hierdoor wordt preventie beter mogelijk en medicatie hoeft enkel te worden toegediend aan mensen die daar baat bij hebben. ► Stamcellen: In het stamcelonderzoek is de ontwikkeling van geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPS) een doorbraak, omdat hieraan minder ethische bezwaren kleven dan aan het gebruik van embryonale stamcellen. De vooruitzichten voor deze techniek zijn bemoedigend, alhoewel er nog een lange weg naar de kliniek te gaan is. ► Gentherapie: Op het gebied van gentherapie, het behandelen van genetisch defect door de inbreng van erfelijk materiaal in de cel, zijn een aantal nieuwe veelbelovende toepassingen in ontwikkeling.

2-9-2011

Pagina 71


Bijlage 4: Trends life sciences

Inhoudelijke trends biotechnologie (II) ►

Trend 3: Industriële biotechnologie: op weg naar een biobased economy. ► De ‘bio-based economy’ staat voor een samenleving waarin bedrijven groene grondstoffen en biotechnologie gebruiken bij non-food toepassingen zoals energieopwekking en productie van chemicaliën. Op dit moment gaat er veel aandacht uit naar de productie van biobrandstoffen. De industrie richt zich op het optimaliseren en verduurzamen van productieprocessen, waarbij ook voor bijproducten en reststromen naar een zo nuttig mogelijke toepassing wordt gezocht.

►

Trend 4: Plantenbiotechnologie: de kloof tussen de EU en de rest van de wereld. ► De hoeveelheid genetisch gemodificeerde (gg-)gewassen of landbouwproducten stijgt de komende jaren sterk. Het wereldwijde areaal zal toenemen en ook zullen er andere gg-gewassen commercieel geteeld worden. In ggplanten zullen steeds meer genen worden ingebouwd. De komende jaren zullen biotechnologische technieken verder hun weg vinden in de veredeling. Toepassing van deze technologie is echter omstreden, met name in Europa.

►

Trend 5: Biotechnologie bij dieren: de opmars van klonen. ► In Nederland en Europa bestaan er ethische en maatschappelijke bezwaren tegen de toepassing van biotechnologie bij dieren; in Nederland beperkt de toepassing van biotechnologie bij dieren zich vooral tot biomedisch onderzoek ten behoeve van de gezondheid van de mens. In landen in Azië, Noord- en ZuidAmerika en in Australië wordt ook op andere biotechnologische terreinen onderzoek verricht met dieren, zoals onderzoek naar de productie van medicijnen in dieren, het klonen van dieren of genetische modificatie van landbouwhuisdieren en vissen voor voedselproductie of combinaties van genetische modificatie en klonen.

2-9-2011

Pagina 72


Bijlage 5: Voorbeelden ecosysteem Initiatieven in Nederland (I) ►

Het ecosysteem: Voorbeelden van Pharma 3.0 initiatieven in Nederland:

Developing technologies to improve compliance ►

Creating awareness

Royal DSM – Microchips for compliance: In 2008, Royal DSM invested in The Compliers Group International to develop smart pharmaceutical packaging solutions that contain microchips enabling the monitoring of a patient's therapy compliance. The smart packaging solutions can be applied in any existing standard medication blister and will when a pill has been removed from the blister. This information can be read out wirelessly (e.g., with a mobile phone) and made available to caregivers and patients in day-to-day medication therapy .

Educational websites ►

Royal Philips Electronics – World Association of Sleep Medicine: In 2011, Royal Philips Electronics in the Netherlands announced a global collaboration with the World Association of Sleep Medicine to increase awareness around how sleep impacts people's health and well-being across the globe. With the campaign, Philips calls on people to take an online self-assessment sleep quiz Managing patient outcomes to increase their awareness around sleep disorders. ► Driving compliance

► ►

Health care delivery Patient stratification

►

Women on Web: In 2006, Women on Web international Netherlands, a nonprofit foundation supporting women’s access to the safe termination of pregnancy, launched www.womenonweb.org. The website has sections such as “I had an abortion,” which invites people to upload their photographs and share their experiences. Another section titled “I need an abortion” offers medical consultation through an interactive web-based questionnaire.

►

In 2009, in an effort to raise awareness about flu, Dutch researchers created a game that challenges players to control a new pandemic. The game can be played online at www.thegreatflu.com, free of cost.

Health outcomes

Expanding access ► Underserved markets ► Emerging markets ► Uninsured populations

Meeting unmet medical needs ► Complex indications ► Underserved medical fields Public-private partnerships (PPPs) ►

2-9-2011

Top Institute Pharma–Schering-Plough–Wageningen University–Erasmus University: In 2009, Top Institute Pharma (TI Pharma) collaborated with Wageningen University, Erasmus University Medical Centre and Schering-Plough to develop a “proof of concept” vaccine for the Chikungunya virus.

Pagina 73


Bijlage 5: Voorbeelden ecosysteem Initiatieven in Nederland (II) ►

Het ecosysteem: Voorbeelden van Pharma 3.0 initiatieven in Nederland:

Educational websites ►

Renal Physicians Association (RPA)–Forum of ESRD Networks: In September 2008, the RPA, in collaboration with the Forum of ESRD Networks, launched a new patient safety website called Keeping Kidney Patients Safe (www.kidneypatientsafety.org) in 35 countries, including the Netherlands. The portal provides resources, tools, and information to improve ESRD patient safety. The website encourages interactive learning with numerous unique features, including educational modules and best practices for patient safety and a Patient Safety Improvement Program Toolkit.

►

The Geriatric Network of the Regional Health Commission Ontario North, by the Leiden University Medical Center–Dutch Research Institute: The institutes have launched the website SeniorGezond (www.seniorgezond.nl). The portal is designed to educate the elderly and their caregivers about the risks of falling and present Managing patient outcomes possible preventive measures. The information structure within ► Driving compliance the website is structured around ► Health care delivery problems of all incidences and contains four levels of information ► Patient stratification Health such as ”causes of falling, outcomes “solutions,” and “products and services,” e.g., fitness programs And supportive facts.

Expanding access ► Underserved markets ► Emerging markets ► Uninsured populations

Meeting unmet medical needs ► Complex indications ► Underserved medical fields

2-9-2011

Pagina 74


Bijlage 5: Voorbeelden ecosysteem Initiatieven in Nederland (III) ►

Niet traditionele partijen verkennen verschillende mogelijkheden om gezondheidszorg te leveren:

Connecting information Health Hero Network – Health Buddy TV Health Hero Network launched Health Buddy® TV for chronic care management using an interactive television connection. The Health Buddy system coaches, monitors and educates patients managing their chronic conditions at home via their televisions. Dutch health care professionals can access data transmitted from the patient at home using web-based decision-support tools included in the Health Buddy system.

RS Techmedic- DynaVision RS TechMedic launched Dyna-Vision. Dyna-Vision is a PDAsized multi-purpose remote patient-monitoring device that a patient can wear on their belt. The unit is connected to noninvasive sensors attached to patient’s skin, which measure up to 12 clinical parameters. The device transmits data in real time to a doctor's office via a cellular network, enabling extensive remote diagnostics.

LifeWatch services - ECG report TeleViewer™ In 2010, LifeWatch Services, Inc. announced the launch of its remote ECG report TeleViewer™ application for the Apple iPad. The TeleViewer offers remote patient-monitoring service packages called TeleClinics™, which are well-suited to the timely review of patient remote monitoring reports that provide comprehensive and actionable information for Physicians.

Intel – Health care management suite Intel announced the expansion of the Intel Health Guide across Europe, including the Netherlands, to help address chronic care challenges. The Intel Health Guide combines an in-home patient device and the Intel Health Care Management Suite, an online interface that allows clinicians to securely monitor patients in their homes and manage care remotely.

Philips medical systems – Motiva suite In 2008, Philips Medical Systems developed an interactive healthcare platform called Motiva, which connects patients with chronic conditions, e.g., chronic heart failure, diabetes mellitus, and chronic obstructive pulmonary disease (COPD), to their health care providers via television and a broadband internet connection at home. Motiva automates disease-management activities and engages patients with personalized daily interactions and education delivered through the television. The system enables health care providers to motivate behavior change through user-friendly technology, helping them meet the goals of improved patient compliance, telehealth program efficiency, and reduced health care costs.

2-9-2011

Pagina 75


Bijlage 5: Voorbeelden ecosysteem Initiatieven in Nederland - eHealth Royal Phillips electronics tied up with Achmea Health Multi-year, multi-million Euro agreement will seek to develop innovative solutions for chronic patients

In 2009, Royal Philips Electronics and Achmea Health, the largest healthcare insurer in the Netherlands have signed a five-year agreement to cooperate in the development of innovative care solutions aimed at increasing the independence of chronic patients. ► The

initiative will focus on enabling chronic disease sufferers to better manage their health at home, reducing the need for hospital stays. ► The initiative will address challenges to remotely monitor patients and provide guidance to manage their own health. ► Reducing the need for intervention by healthcare professionals. ► Input from all stakeholders involved in chronic patient care, including healthcare professionals, informal carers and patients. Roelof Konterman, Chairman of the Board of Management at Achmea Health

Pfizer tied up with online pharmacy ePharma Pfizer has tied up with an online pharmacy to break new ground in patient services in Holland with ilivi.nl

In January 2011, Pfizer launched an initiative, where Pfizer’s ilivi.nl site will offer to fill prescriptions, irrespective of which company manufactures the items, through a partnership with online pharmacy eFarma. ► Pfizer has

also partnered with a number of logistics companies, including TNT, to manage the home delivery aspect of the service. ► Other services offered by the healthcare portal include an online shop stocked with a range of self-care related items such as over-the-counter remedies and tools. ► Pfizer will provide a 24-hour helpline for patients who have questions about their prescriptions. Pfizer’s Ilivi.nl site currently offers second opinions and online consultations. The consultations are free if they fall into one of 14 focused therapy areas, including cholesterol medication and psoriasis.

“By reducing the number of hospital stays and shortening those that do take place, the burden on the healthcare system can also be reduced. In the long-term we believe that this approach will enable us to reduce the costs of health insurance for our customers”.

2-9-2011

Pagina 76


Bijlage 5: Voorbeelden ecosysteem Initiatieven wereldwijd ►

Het ecosysteem: Voorbeelden van Pharma 3.0 initiatieven wereldwijd Pfizer/World Bank: Project to improve the health care infrastructure in developing countries

Expand access

Roche/Voluntis: Online resource to simplify the process of managing patients on anticoagulation therapy

Manage patient outcomes

GSK: An ‘Open Lab’ to carry out research into neglected tropical diseases

Meet unmet medical needs

Health outcomes GSK/MedTrust Online: Smartphone app allowing patients and doctors to find cancer trials

pill” technology that wirelessly transmits data

Multiple business models

Merck (Vree application): iPhone application for type 2 diabetes patients

Novartis/Proteus Biomedical: “Smart

Radical collaboration

Connecting information

United Healthcare/Walgreens/YMCA: Diabetes management program

Lilly/WalMart: Providing insulin at a more affordable price.

2-9-2011

Pagina 77


Bijlage 6: Overzicht van FDI in de farmaceutische industrie 2008 – 2010 (Nederland, België, Denemarken, Duitsland, Luxemburg) (I) Bedrijfsnaam

Stad

Land

Moederbedrijf

Land van herkomst

Werkgelegenheid Beschrijving

Activiteit

1

2008

Dr Mann Pharma

Berlin

Germany

Bausch & Lomb Inc

USA

200 to 349

Expansion of production for pharmaceutical company

Manufacturing

2

2010

Pfizer

Berlin

Germany

Pfizer Inc

USA

200 to 349

Expansion of headquarters after acquisition of Wyeth

Headquarters

3

2008

Human Biosciences

Luckenwalde

Germany

USA

100 to 199

4

2009

Baxter SA

Lessines

Belgium

BioCore Medical Technologies Inc Baxter International Inc

USA

100 to 199

New collagen production site for wound care management company - biotechnology Expansion of plant for pharmaceuticals company

5

2009

Schering-Plough

Oss

Netherlands

Schering-Plough Corp

USA

100 to 199

New manufacturing facility for pharmaceutical company

Manufacturing

6

2010

Johnson & Johnson

La Louviere

Belgium

Johnson & Johnson

USA

100 to 199

New logistics site

Logistics

7

2010

Pfizer

Puurs

Belgium

Pfizer Inc

USA

100 to 199

Expansion of production and packaging plant for pharmaceutical Manufacturing company - biotechnology

8

2008

Roche Diagnostics GmbH

Mannheim

Germany

Roche Holding AG

Switzerland

50 to 99

Expansion of syringe filling capacity for biotechnology company

Manufacturing

9

2008

Novartis Behring

Germany

Novartis AG

Switzerland

50 to 99

2008

Johnson & Johnson

Belgium

Johnson & Johnson

USA

50 to 99

11

2009

Genzyme

Belgium

Genzyme Corp

USA

50 to 99

Expansion of plant for pharmaceutical company Expansion of European distribution centre for pharmaceutical company Expansion of biomanufacturing plant - biotechnology

Manufacturing

10

Marburg Courcelles (Belgium) Geel

12

2010

Octapharma Biopharmaceuticals Heidelberg

Germany

Octapharma AG

Switzerland

50 to 99

Expansion of research and development unit

13

2010

CSL Behring

Marburg

Germany

CSL Behring

USA

50 to 99

14

2010

Pfizer Animal Health

Zaventem

Belgium

Pfizer Inc

USA

50 to 99

Belgium

Wyeth

USA

20 to 49

Id

Jaar

Manufacturing Manufacturing

Logistics

Manufacturing Research & Development Expansion of plant for plasma products company - biotechnology Manufacturing Expansion of veterinary research unit for pharmaceutical Research & company - biotechnology Development Expansion of research and development facility for Research & pharmaceutical company Development New development laboratories and pilot plant facility for Research & pharmaceutical company - at existing site Development

15

2008

Wyeth

Louvain la Neuve

16

2008

Abbott Laboratories

Ludwigshafen

Germany

Abbott Laboratories

USA

20 to 49

17

2009

Sandoz

Jena

Germany

Novartis AG

Switzerland

20 to 49

New logistics centre for pharmaceutical company

Logistics

18

2009

Keyrus Biopharma

lasne

Belgium

Keyrus

France

20 to 49

New office for clinical research company

Sales & Marketing

19

2009

Abbott Laboratories

Wavre

Belgium

Abbott Laboratories

USA

20 to 49

New headquarters for pharmaceutical company - biotechnology

Headquarters

20

2009

Ansell Healthcare Europe

Genk

Belgium

Ansell Healthcare LLC

USA

20 to 49

New distribution centre for medical and surgical gloves company Logistics

21

2008

Maruho

Dusseldorf

Germany

Maruho Co Ltd

Japan

1 to 19

New sales and marketing office for pharmaceutical company

Sales & Marketing

Germany

Legacy Pharmaceuticals Switzerland GmbH

Switzerland

1 to 19


Sales & Marketing

22

2008

Legacy Pharmaceuticals

Rheinfelden (Baden Wurttemberg)

23

2008

Grunenthal Denmark ApS

Copenhagen

Denmark

Grunenthal Group

Germany

1 to 19

New Scandinavian headquarters for pharmaceutical company

Headquarters

24

2008

Lonza

Petit Rechain

Belgium

Lonza Group Ltd

Switzerland

1 to 19

Expansion of plant for pharmaceutical company

Manufacturing Sales & Marketing

25

2008

CryoCath Technologies

Leiden

Netherlands

CryoCath Technologies Inc

Canada

1 to 19

New sales and customer services office for manufacturer of cryotherapy products

26

2008

Nuvo Research

Aachen

Germany

Nuvo Research Inc

Canada

1 to 19


Sales & Marketing

27

2008

Claris LifeSciences

Frankfurt am Main

Germany

Claris LifeSciences Ltd

India

1 to 19


Sales & Marketing

Apitope Technology Ltd

United Kingdom

1 to 19

New global headquarters - relocation from UK - biotechnology

Headquarters

28

2008

2-9-2011

Apitope International NV

Diepenbeek

Pagina 78

Belgium


Bijlage 6: Overzicht van FDI in de farmaceutische industrie 2008 – 2010 (Nederland, België, Denemarken, Duitsland, Luxemburg) (II) Id 29

Jar 2008

Land

Werkgelegenheid

Beschrijving

Activiteit

USA

1 to 19

New global headquarters with research facility for biotechnology firm - transfer

Headquarters

HRA Pharma

France

1 to 19

New sales and marketing subsidiary for pharmaceutical company Sales & Marketing

Globus Medical Inc Nepenthes

USA France

1 to 19 1 to 19

Sales & Marketing Sales & Marketing

Testing & Servicing

Bedrijfsnaam

Stad

Moederbedrijf

MabCure NV

Hasselt (HASSELT)

Belgium

MabCure Inc

Bochum

Germany

Antwerpen Nivelles

Belgium Belgium

Land van herkomst

30

2008

31 32

2009 2009

HRA Pharma Deutschland GmbH Globus Medical Nepenthes Benelux

33

2009

Sentinext Therapeutics Aps

Copenhagen

Denmark

Sentinext Therapeutics Sdn Bhd

Malaysia

1 to 19

34 35 36 37 38

2009 2009 2009 2009 2009

Mannheim Berlin Berlin Dusseldorf Diegem

Germany Germany Germany Germany Belgium

Novo Nordisk AS HEC Pharm Co Bavarian Nordic AS Sato Pharmaceutical Co Ltd ATS Medical Inc

Denmark China Denmark Japan USA

1 to 19 1 to 19 1 to 19 1 to 19 1 to 19

39

2009

Archimedes HEC Pharm Bavarian Nordic Sato Pharmaceutical ATS Medical Belgium SPRL Deutsche Gesellschaft f³r Humanplasma GmbH

New office for spinal fusion products company - biotechnology Expansion of purchasing department for pharmaceutical company New research and development facility for vaccines and therapeutics for tropical infectious diseases company biotechnology New sales and marketing office for pharmaceutical company New sales and marketing office for pharmaceutical firm Expansion of vaccines manufacturer - biotechnology New German headquarters for pharmaceutical company New office for cardiac medical devices company - biotechnology

Potsdam

Germany

Octapharma AG

Switzerland

1 to 19

New plasma extraction facility for pharmaceutical company

40

2009

Intex Diagnostika GmbH

Weil am Rhein

Germany

Idsan AG

Switzerland

41

2010

ValiBio

Charleroi

Belgium

ValiRx Plc

United Kingdom 1 to 19

42

2010

United BioSource

Lorrach

Germany

43

2010

Teva Deutschland GmbH

Ulm

Germany

44

2010

AstraZeneca GmbH

Berlin

Germany

United BioSource Corporation Teva Pharmaceutical Industries Ltd AstraZeneca PLC

1 to 19

New sales and marketing office for pharma and diagnostic products manufacturer New production unit for oncology diagnostics company biotechnology

Research & Development Sales & Marketing Sales & Marketing Manufacturing Headquarters Research & Development

Sales & Marketing Manufacturing

USA

1 to 19

New sales and marketing office for medical organisation

Sales & Marketing

Israel

1 to 19

New office for pharmaceutical company

Headquarters

New office for pharmaceutical company - biotechnology

Sales & Marketing

Sweden/United 1 to 19 Kingdom

New research and development unit for ocular medicine company - biotechnology New office for export of medical technology Expansion of production site for pharmaceutical company relocation of sites to one location Expansion of research and development activities for biotechnology company

45

2010

Therakine BioDelivery GmbH

Berlin

Germany

TheraKine

USA

1 to 19

46

2010

Tianhui Handels GmbH

Koln

Germany

Johnson & Johnson

USA

1 to 19

47

2010

Lonza

Petit Rechain

Belgium

Lonza Group Ltd

Switzerland

1 to 19

48

2008


Penzberg

Germany

Roche Holding AG

Switzerland

NotAvailable

49

2008

Pfizer Animal Health

Belgium

Pfizer Inc

USA

NotAvailable

New development centre for veterinary vaccines

Research & Development

50

2008

Gilead Sciences

Louvain la Neuve Diegem

Belgium

USA

NotAvailable

New subsidiary for pharmaceutical company - biotechnology

Sales & Marketing

51

2008

Eastland Medical Systems

Berlin

Gilead Sciences Inc Eastland Medical Systems Ltd

Australia

NotAvailable

New plant for pharmaceutical company

Manufacturing

Germany

52

2008

Sandoz International GmbH

Holzkirchen

Germany

Novartis AG

Switzerland

NotAvailable

53

2008

Merck Sharp & Dohme BV

Haarlem

Netherlands

Merck & Co Inc

USA

NotAvailable

54

2008

Evestra GmbH

Berlin

Germany

Evestra Inc

USA

NotAvailable

55

2009

Bayer CropScience

Ghent

Belgium

Bayer AG

Germany

NotAvailable

56

2009

Globus Medical

Germany

Globus Medical Inc

USA

NotAvailable

57

2009

Germany

Sanofi Aventis SA

France

NotAvailable

2-9-2011

Freiberg Frankfurt am Aventis Pharma Germany GmbH Main

Pagina 79

Expansion of headquarters - new building for pharmaceutical company Expansion of tablet production facility - new line to produce Gardasil vaccine New sales and marketing office for pharmaceutical company biotechnology Expansion of plant biotechnology research activities consolidation of research sites New office for spinal fusion products company - biotechnology Expansion of biotech research and development facility biotechnology


Research & Development Sales & Marketing Manufacturing Research & Development

Headquarters Manufacturing Sales & Marketing Research & Development Sales & Marketing Research & Development

Bijlage 6: Overzicht van FDI in de farmaceutische industrie 2008 – 2010 (Nederland, België, Denemarken, Duitsland, Luxemburg) (III) Id

Jaar

Bedrijfsnaam

Stad

Land

Moederbedrijf

Land van herkomst

Werkgelegenheid

Beschrijving

Activiteit

58

2009

Tigenix

Sittard

Netherlands

Tigenix NV

Belgium

NotAvailable

59

2009

Solvay

Weesp

Netherlands

Solvay SA

NotAvailable

60

2009

GlaxoSmithKline Biologicals

Wavre

Belgium

GlaxoSmithKline Plc

NotAvailable

Expansion of headquarters for pharmaceuticals company

Headquarters

61

2009

Sysmex Belgium NV

Hoeilaart

Belgium

Sysmex

Belgium United Kingdom Japan

New cell expansion facility for biomedical company biotechnology Expansion of plant for cell-based vaccine production

NotAvailable

New sales office for pharmaceutical company - acquisition

Sales & Marketing

62

2009

Sysmex Nederland BV

Etten Leur

Netherlands

Sysmex

Japan

NotAvailable

New sales office for pharmaceutical company - acquisition

Sales & Marketing

63

2009

Octapharma

Springe

Germany

Octapharma AG

Switzerland

NotAvailable

Expansion of plant

Manufacturing

64

2009

Lofarma

Willich

Germany

Lofarma SpA

Italy

NotAvailable

New research facility at production site


65

2009

Shanghai ChemPartner

Copenhagen

Denmark

Shanghai ChemPartner Co Ltd

China

NotAvailable

Germany

BioStorage Technologies Inc

USA

NotAvailable

New European headquarters for contract research company biotechnology Expansion of biorepository for provider of storage of biomaterials New distribution and support facilities for orthopaedic medical device company - relocation from France New product development centre for pharmaceuticals company

Manufacturing Manufacturing

Headquarters

66

2009

BioStorage Technologies

Frankfurt am Main

67

2009

Wright Medical

Amsterdam

Netherlands

Wright Medical

USA

NotAvailable

68

2009

NextPharma

Braine l'Alleud

Belgium

NextPharma

United Kingdom

NotAvailable

India

NotAvailable

New production laboratory for pharmaceutical company

Manufacturing

Japan

NotAvailable


Sales & Marketing Manufacturing

69

2009

Dishman Netherlands BV

Veenendaal

Netherlands

Dishman Pharmaceuticals and Chemicals Ltd

70

2009

Takeda Pharmaceutical

Brussels

Belgium

Takeda Pharmaceutical Co Ltd

Logistics Logistics Research & Development

71

2009


Mannheim

Germany

Roche Holding AG

Switzerland

NotAvailable

Expansion - new production facility for breast cancer medication Herceptin

72

2009

Velvian Germany GmbH

Ismaning

Germany

Chemo Espana SL

Spain

NotAvailable

New sales and marketing office for life science company

Sales & Marketing

73

2010

Greentech

Munchen

Germany

Greentech SA

France

NotAvailable

New sales and marketing office for biotechnology firm

Sales & Marketing

74

2010

Kedrion

Furth (Bayern)

Germany

Kedrion SpA

Italy

NotAvailable

New plasmapheresis centre for biopharmaceutical company Testing & Servicing biotechnology

75

2010

Catalent Pharma Solutions

Schorndorf (Baden Wurttemberg)

Germany

Catalent Pharma Solutions Inc

USA

NotAvailable

Expansion of packaging plant

Manufacturing

76

2010

Baxter BioPharma Solutions

Halle (NRW)

Germany

Baxter International Inc

USA

NotAvailable

Expansion of plant for cytotoxic medicines

Manufacturing

77

2010

NextPharma

Waltrop

Germany

NextPharma

United Kingdom

NotAvailable

Expansion of semi-solids hormones facility

Manufacturing

Netherlands

Celesio AG/Medco Health Solutions Inc

Germany/USA NotAvailable

New JV of healthcare companies

Testing & Servicing

NextPharma

United Kingdom

NotAvailable

Expansion of plant

Manufacturing

78 79

2010 2010

Medco Celesio BV

Amsterdam

NextPharma

Gottingen Germany (Niedersachsen)

80

2010

Analytica International

Lorrach

Germany

Accentia Biopharmaceuticals Inc USA

NotAvailable

New headquarters for global healthcare economics consulting Headquarters firm

81

2010

TLC Biopharmaceuticals BV

Leiden

Netherlands

Taiwan Liposome Company Ltd

Taiwan

NotAvailable

New office for biopharmaceutical company - biotechnology

82

2010

Roche Diagnostics Belgium sa/nv

Vilvoorde

Belgium

Roche Holding AG

Switzerland

NotAvailable

83

2010

Arcarios

Diepenbeek

Belgium

Arcarios

Netherlands

NotAvailable

84

2010

Netherlands

Dentaid

Spain

NotAvailable

85

2010

Dentaid Benelux BV Houten Intervet/Schering-Plough Animal Boxmeer Health

Netherlands

Merck & Co Inc

USA

NotAvailable

2-9-2011

Pagina 80

Expansion of research and development centre for pharmaceutical company New research and development centre for drug development company - biotechnology New European headquarters for oral health company Expansion of veterinary vaccine manufacturing facility biotechnology


Sales & Marketing Research & Development Research & Development Headquarters Manufacturing

Bijlage 6: Overzicht van FDI in de medtech industrie 2008 – 2010 (Nederland, België, Denemarken, Duitsland, Luxemburg) (I) Id

1

Jaar

Bedrijfsnaam

Stad

Beschrijving

Activiteit

Netherlands

100 to 199

Expansion of plant and creation of research lab for manufacture of scientific instruments

Manufacturing

Austria

100 to 199

Expansion of plant for medical products manufacturer Manufacturing

USA

50 to 99

China

50 to 99

2010

Greiner Bio-One International

3

2008

Beek (ZUID Merit Medical Systems LIMBURG)

Netherlands

4

2010

BGI

Copenhagen

Denmark

5

2010

Cook Medical

Baesweiler

Germany

Cook Group Inc

USA

50 to 99

6

2008

PRA International

Munchen

Germany

PRA International Inc

USA

20 to 49

7

2008

Cryo-Save

Boom

Belgium

Cryo-Save Group NV

Netherlands

20 to 49

8

2009

IDT GmbH

Radeberg

Germany

Membrane Technology & Research Inc

USA

20 to 49

9

2009

10

2009

11

2009

12

2009

13

2010

NuVasive Europe GmbH Bruker Advanced Supercon GmbH Terumo Europe NV

Germany

Qiagen NV

Werkgelegenheid

Land van herkomst

Qiagen

Solingen

Germany

Moederbedrijf

2008

2

Hilden

Land

Greiner Bio-One International AG Merit Medical Systems Inc Beijing Genomics Institute (BGI)

New EMEA distribution centre for medical devices Logistics producer New European headquarters for genome research Headquarters organisation New distribution centre for medical technology Logistics company New office for clinical research organisation Testing & Servicing New storage laboratory for stem cell storage bank and Research & biotechnology company Development New plant for manufacturer of medical equipment Expansion of German headquarters for medical device company - relocation New plant for manufacturer of superconductor wire products

Manufacturing

Bremen

Germany

NuVasive Inc

USA

20 to 49

Bergisch Gladbach

Headquarters

Germany

Bruker Corp

USA

20 to 49

Genk

Belgium

Terumo Corp

Japan

20 to 49

New distribution centre for medical devices supplier

Logistics Research & Development

Manufacturing

arGEN-X BV

Zwijnaarde

Belgium

arGEN-X BVBA

Netherlands

20 to 49

New human antibody research facility for biopharmaceutical company - biotechnology

Medi-Globe Cardioplast Salient Surgical Technologies

NeuhausSchierschnitz

Germany

Medi-Globe Corp

USA

20 to 49

New plant for medical devices production

Manufacturing

Amsterdam

Netherlands

Salient Surgical Technologies Inc

USA

20 to 49

New European headquarters for medical device firm

Headquarters

New research and development centre for provider of track-etched membranes - relocation New European Headquarters for dentistry x-ray systems company New manufacturing and research and development site for biotechnology company New sales and marketing office for nanotechnology and medical devices company New sales and marketing office for manufacturer of medical devices Expansion of laboratory and office capacity for biotechnology and analytical measurement services provider


14

2010

15

2010

Oxyphen GmbH

Lottstetten

Germany

Oxyphen AG

Switzerland

20 to 49

16

2010

Vatech Europe HQ GmbH

Russelsheim

Germany

Vatech Co td

South Korea

20 to 49

17

2010

Biocartis

Turnhout

Belgium

Biocartis SA

Switzerland

20 to 49

18

2008

NANO 4 U

Karlsruhe

Germany

NANO 4 U AG

Switzerland

1 to 19

19

2008

Neuhausen Finsbury Orthopaedics (Germany)

Germany

Finsbury Orthopaedics

United Kingdom

1 to 19

20

2008

Agowa

Berlin

Germany

LGC Standards

United Kingdom

1 to 19

21

2008

Phenomenex BV

Utrecht

Netherlands

Phenomenex Inc

USA

1 to 19

New sales and service office for manufacturer of Sales & Marketing chromatographic analysis and measuring instruments

22

2008

Rigaku

Berlin

Germany

Rigaku Corp

Japan

1 to 19

New sales and marketing office for medical devices firm

2-9-2011

Pagina 81


Headquarters Research & Development Sales & Marketing Sales & Marketing Testing & Servicing

Sales & Marketing

Bijlage 6: Overzicht van FDI in de medtech industrie 2008 – 2010 (Nederland, België, Denemarken, Duitsland, Luxemburg) (II) Id

Jaar

Bedrijfsnaam

Stad

Land

Moederbedrijf

Land van herkomst

Werkgelegenheid

23

2008

Osstem Germany GmbH Neuss

Germany

Osstem Co Ltd

South Korea

1 to 19

24

2009

Easydentic

Luxembourg

Luxembourg

Easydentic Group

France

1 to 19

25

2009

Essemtec Benelux

Herselt

Belgium

Essemtec AG

Switzerland

1 to 19

26

2009

MedX Health

Wijchen

Netherlands

MedX Health Corp

Canada

1 to 19

27

2009

Chiltern International

Brussels

Belgium

Chiltern International Ltd

United Kingdom

1 to 19

Beschrijving

Expansion of sales and marketing office for dental implants manufacturer New sales and marketing office for manufacturer of biometric and optical instruments New sales and marketing office for manufacturer of scientific and technical instruments New distribution centre for medical technology organization New office for clinical trials company

Activiteit

Sales & Marketing Sales & Marketing Sales & Marketing Logistics Sales & Marketing

New navigation system development site for space Research & and aeronautics research company Development New research and development location for research Research & company - biotechnology Development New sales and distribution office for orthopedic dental Sales & Marketing equipment producer New warehousing and logistics facility for medical Logistics device company New European headquarters for manufacturer of Headquarters particle characterization instruments - nanotechnology New sales and marketing office for manufacturer of Sales & Marketing orthopedic devices Expansion of plant for optical solutions provider Manufacturing Expansion of sales facility for medical devices Sales & Marketing company

28

2009

M3 Systems

Transinne

Belgium

M3 Systems

France

1 to 19

29

2009

IMEnz Bioengineering

Copenhagen

Denmark

IMEnz Bioengineering BV

Netherlands

1 to 19

30

2009

Biotech International

Marquain

Belgium

Upperside Group

France

1 to 19

31

2009

Aloka Europe

Metzingen

Germany

Aloka Co Ltd

Japan

1 to 19

32

2009

Micromeritics

Heerlen

Netherlands

Micromeritics Instrument Corp

USA

1 to 19

Donaueschingen Germany

Small Bone Innovations Inc

USA

1 to 19

Apolda

Germany

Reflexite Corp

1 to 19

Hannover

Germany

Deltex Medical Group plc

USA United Kingdom

Gehrden

Germany

Boston Scientific Corp

USA

1 to 19

Expansion of research facility


Berlin

Germany

1 to 19

New office to assist clinical trials

Testing & Servicing

1 to 19

New sales and marketing office for manufacturer of laboratory equipment

Sales & Marketing

33

2009

34

2009

Small Bone Innovations Deutschland GmbH Fresnel Optics GmbH

35

2009

Deltex Medical

36

2009

37

2009

Advanced Bionics European Research Center GmbH Multipharma

1 to 19

38

2009

Cologne Gaoke Import & Koln Export Europe GmbH

39

2009

Alcontrol Belgium

Namur

Belgium

Multipharma SA Luxembourg Hangzhou Gaoke Electrified Education Equipments Co China Ltd Alcontrol Laboratories Netherlands

40

2009

Vivid Imaging

Diegem

Belgium

Vivid Imaging

USA

1 to 19

41

2009

Cebyc

Dusseldorf

Germany

Cebyc AS

Norway

1 to 19

42

2009

Dentalpoint Germany GmbH

Lorrach

Germany

Dentalpoint AG

Switzerland

1 to 19

43

2009

DFine Europe GmbH

Mannheim

Germany

DFine Inc

USA

1 to 19

44

2009

Extremity Medical GmbH Laichingen

Germany

Extremity Medical LLC

USA

1 to 19

2-9-2011

Pagina 82

Germany

1 to 19

New office for soil testing company New headquarters office for provider of contrast injector repair

Sales & Marketing

New office for supplier of energy monitoring systems

Sales & Marketing

New sales and marketing office for dental implants producer New sales and marketing office for medical devices company New sales and service office for producer of orthopaedic devices


Headquarters

Sales & Marketing Sales & Marketing Sales & Marketing

Bijlage 6: Overzicht van FDI in de medtech industrie 2008 – 2010 (Nederland, België, Denemarken, Duitsland, Luxemburg) (III) Id

Jaar

Bedrijfsnaam

Stad

Land

Moederbedrijf

Land van herkomst

Werkgelegenheid

Beschrijving

Activiteit

45

2009 Rigaku

Berlin

Germany

Rigaku Corp

Japan

46

2010 Nexus Oncology TSK Laboratory 2010 Europe BV

Andenne

Belgium

Nexus Oncology Ltd


Expansion of European headquarters and new application laboratory for medical devices firm New office for clinical research firm

Tilburg

Netherlands TSK Laboratory

Japan

1 to 19

New office for manufacturer of medical needles

Sales & Marketing

48

2010 BioSilta

Berlin

Germany

BioSilta Oy

Finland

1 to 19

New research and development centre for biotech company


49

2010 MediKomp GmbH

Rastatt

Germany

Getinge Industrier AB

Sweden

1 to 19

Expansion of manufacturing site for manufacture of medical instruments

Manufacturing

Oberndorf

Germany

Mitutoyo

Japan

1 to 19

New office for measuring instruments manufacturer

Sales & Marketing

Sclessin

Belgium

Immunodiagnostics Systems Ltd


New facility producing medical diagnosis kits

Manufacturing

47

50 51

Mitutoyo CTL 2010 Germany GmbH IDS 2010 Immunodiagnostics Systems

1 to 19

Sales & Marketing

52

2010 iSTAR Medical SA

Louvain la Neuve

Belgium

Healionics Corporation

USA

1 to 19

53

2010 OriGen Biomedical

Burladingen

Germany

OriGen Biomedical Inc

USA

1 to 19

54

2010

Belgium

Tomo Therapy Inc

USA

1 to 19

55

2008 vivoPharm Europe Ltd Munchen

Germany

vivoPharm Pty Ltd

Australia

NotAvailable New office for contract research organisation

Sales & Marketing

56

2008 Altatec

Germany

Camlog Group

Switzerland

NotAvailable Expansion of plant for dental implants manufacturer

Manufacturing

57

Prior Scientific 2008 Instruments GmbH

Jena

Germany

Prior Scientific Instruments Ltd

United Kingdom NotAvailable

58

2008 DPS Instruments

Bad Honnef

Germany

DPS Instruments Inc

USA

NotAvailable

59

2008 Accugenix

Mannheim

Germany

Accugenix Inc

USA

NotAvailable

60

2008 PRA International

Berlin

Germany

PRA International Inc

USA

NotAvailable

61

2008 StemCell Technologies Koln

Germany

StemCell Technologies Inc

Canada

NotAvailable

Denmark

Sonova Holding AG

Switzerland

NotAvailable New office for hearing aid manufacturer

Sales & Marketing

Copenhagen Denmark

Sonova Holding AG

Switzerland

NotAvailable New sales and marketing office for hearing aid manufacturer

Sales & Marketing

Copenhagen Denmark

Smiths Group Plc

United Kingdom NotAvailable New sales and marketing office for medical devices producer

Sales & Marketing

Outlast Technologies Inc

USA

NotAvailable

Nikkiso Co Ltd

Japan

NotAvailable Expansion of plant for dialysis equipment

62 63 64

TomoTherapy Europe Antwerpen GmbH

Unitron Hearing 2008 Denmark Unitron Hearing 2008 Denmark 2008 Smiths Medical

65

2009 Outlast Technologies

66

2009 Nikkiso

2-9-2011

Wimsheim

Middelfart

Heidenheim (Baden Germany Wurttemberg) Hannover Germany

Pagina 83

New facility for the production and marketing of ophtalmic implants New research and development centre for medical devices producer

Headquarters

Expansion of training centre

New sales and support office for microscope automation company New Western Europe sales and marketing office for modular gas chromatograph system producer New sales office for microbe identification research company biotechnology Expansion of research and sales facilities for clinical research organisation New sales and marketing office for life sciences company biotechnology

New laboratory for developer of temperature-regulated technology


Manufacturing Research & Development Education & Training

Sales & Marketing Sales & Marketing Sales & Marketing Research & Development Sales & Marketing

Research & Development Manufacturing

Bijlage 6: Overzicht van FDI in de medtech industrie 2008 – 2010 (Nederland, België, Denemarken, Duitsland, Luxemburg) (IV) Id

Jaar

Bedrijfsnaam

Stad

Land

Moederbedrijf

Innovative Medical Solutions Germany Srl (IMS) Netherlands Kinetic Concepts Inc

Land van herkomst

Werkgelegenheid

Beschrijving

67

2009 Innovastem GmbH

Leipzig

68

2009 Kinetic Concepts Muesen Technik 2009 GmbH CellMade Nederland 2009 BV

Utrecht Frankfurt am Germany Main Geleen

Netherlands CellMade

71

2009 Micromeritics

Aachen

Germany

Micromeritics Instrument Corp USA

72

2009 Cyberdyne

Odense

Denmark

Cyberdyne Inc

Japan

73

Advanced Medical 2009 Diagnostics

Freiburg im Breisgau

Germany

Advanced Medical Diagnostics sa

Belgium

NotAvailable New tissue differentiation diagnostic centre

74

2010 Biocartis

Eindhoven

Netherlands Biocartis SA

Switzerland

NotAvailable

New research and development centre for molecular diagnostics company


75

2010 Filmetrics

Munchen

Germany

Filmetrics Inc

USA

NotAvailable

New application laboratory for manufacturer of thin film thickness measurement systems

Testing & Servicing

76

2010 Applied Nanotech

Bergisch Gladbach

Germany

Applied Nanotech Holdings Inc

USA

NotAvailable New sales office for nanotechnology research company

Sales & Marketing

77

2010 Becton Dickinson

Heidelberg

Germany

Becton Dickinson and Co

USA

NotAvailable Expansion of administrative unit

Sales & Marketing

78

2010 Nexus Oncology

Frankfurt am Germany Main

Nexus Oncology Ltd

United Kingdom NotAvailable New office for clinical research firm

79

2010 Tektronix

Koln

Germany

Tektronix Inc

USA

NotAvailable New office for measurement and test equipment manufacturer Sales & Marketing

80

2010 Artel Germany

Stegen

Germany

Artel Inc

USA

NotAvailable New office for provider of liquid handling products and services Sales & Marketing

South Korea

NotAvailable

Belgium

NotAvailable New subsidiary for biopharmaceutical company - biotechnology NotAvailable

69 70

SENSE Instruments Co Ltd

Langen (OFFENBAC Germany Park Systems Corp H) Luxembour Strassen Complix NV g

Italy

NotAvailable New research facility for stem cell bank firm - biotechnology

USA

NotAvailable New logistics facility for medical technology company New sales and marketing office for manufacturer of NotAvailable temperature and pressure analysis instruments

Activiteit

Research & Development Logistics

China France

NotAvailable New research facility - biotechnology New pan-European headquarters for contract materials analysis company - nanotechnology New European Headquarters for medical robotics company NotAvailable biotechnology

NotAvailable

2010 Park Systems

82

2010

83

2010 Advanced Analytical

Heidelberg

Germany

Advanced Analytical Inc

USA

84

2010

Advanced Analytical Technologies GmbH

Heidelberg

Germany

Advanced Analytical Technologies Inc

USA

85

2010 Bilcare GmbH

Staufen

Germany

Bilcare Ltd

India

NotAvailable New office for clinical research company

86

CTI Clinical Trial and 2010 Consulting Services Europe GmbH

Ulm

Germany

CTI Clinical Trial and Consulting Services

USA

NotAvailable

2-9-2011

Pagina 84

Research & Development Headquarters Headquarters Research & Development

Sales & Marketing

New applications centre for atomic force microscope solutions Research & provider - nanotechnology Development

81

Complix Luxembourg SA

Sales & Marketing


New sales and marketing office and laboratory for Sales & Marketing manufacturer of analytical instruments New sales office and laboratory for edical instrument provider NotAvailable Sales & Marketing biotechnology Sales & Marketing

New European headquarters for drug and market development Headquarters company - relocation


Bijlage 6: Overzicht van FDI in de medtech industrie 2008 – 2010 (Nederland, België, Denemarken, Duitsland, Luxemburg) (V) Id

Jaar

Bedrijfsnaam

Stad

Land

Moederbedrijf

Land van herkomst

Werkgelegenheid

Laichingen

Germany

SpineAlign Medical Inc

USA

NotAvailable New office for provider of medical devices

Sales & Marketing

Mannheim

Germany

DeVilbiss Healthcare LLC

USA

NotAvailable New office for provider of medical devices - relocation

Sales & Marketing

Beschrijving

Activiteit

87

SpineAlign Medical 2010 GmbH

88

2010

89

2010 Etiam

Saarbrucken Germany

Etiam SA

France

NotAvailable New office for health care technology company

Sales & Marketing

90

2010 Gentrol

Antwerpen

Belgium

Gentrol

South Korea

NotAvailable New distribution centre for provider of medical supplies

Logistics

91

2010 IVFonline Amerigon Europe 2010 GmbH

Brussels

Belgium

IVFonline LLC

USA

Augsburg

Germany

Amerigon Inc

USA

NotAvailable New office for IVF medical company Sales & Marketing New European headquarters for manufacturer of thermoelectric NotAvailable Headquarters devices

92

DeVilbiss Healthcare GmbH

2-9-2011

Pagina 85


Bijlage 6: Overzicht van FDI in de health industrie 2008 - 2010 (geheel Europa) (I) Id

Jaar

Bedrijfsnaam

Stad

Land

Moederbedrijf

Land van herkomst

Werkgelegenheid

Beschrijving

Activiteit

1

2008

Glasgow Medical Centre

Glasgow

United Kingdom

Sheehan Medical Corp

Ireland

350 to 499

2

2008

Ecolab

Wallisellen

Switzerland

Ecolab Inc

USA

100 to 199

3

2008

Sunrise Senior Living Ltd Solihull

Sunrise Senior Living Inc

USA

50 to 99

New care home with services for the elderly

Testing & Servicing

4

2009

Sunrise Senior Living Inc

USA

50 to 99

New care home with services for the elderly

Testing & Servicing

5

2009

Netcare Ltd

South Africa

50 to 99

Expansion of call centre for healthcare provider

Contact Centre

6

2010

Right at Home Inc

USA

50 to 99

New office for home care company

Sales & Marketing

7

2010

Nutrinet Oy

Finland

50 to 99

New adipositas clinic

Testing & Servicing

8

2008

Euromedic International

Netherlands

20 to 49

New dialysis centre for health care provider

Testing & Servicing

9

2009


Netherlands

20 to 49

New dialysis centre

Testing & Servicing

20 to 49

New medical centre for healthcare services company

Testing & Servicing

20 to 49

New addiction clinic

Testing & Servicing

1 to 19

New medical centre

Testing & Servicing

United Kingdom United Sunrise Senior Living Ltd Brentwood Kingdom United BMI Healthcare Group Glasgow Kingdom Preston United Right at Home (LANCASHIRE) Kingdom OerNutri International GmbH Germany Erkenschwick Bosnia and Centar za hemodijalizu Laktasi Herzegovina Nefromed Botosani Romania

Netherlands

New private medical centre for healthcare Sales & Marketing company New EMEA headquarters for cleaning and safety Headquarters products and services company

10

2009

Euromedic

Cork (Corcaigh) Ireland


11

2010

Promis Recovery Centre

Enniskerry

Ireland

Promis Recovery Centre

12

2008

Euromedic

Wroclaw

Poland


United Kingdom Netherlands

13

2008

Euromedic

Poznan

Poland


Netherlands

1 to 19

New medical centre

Testing & Servicing

14

2008

Euromedic


Netherlands

1 to 19

New medical centre

Testing & Servicing

15

2008

EMC Health Care

Szczecin Poland Waterford (Port Ireland Lairge)

EMC Instytut Medyczny SA

Poland

1 to 19

New health centre for health care company

Testing & Servicing


Netherlands

1 to 19

New dialysis centre for healthcare provider

Testing & Servicing

16

2008

Centar za hemodijalizu

Sarajevo

Bosnia and Herzegovina

17

2009

Euromedic

Focsani

Romania


Netherlands

1 to 19

New imaging diagnostics centre for health care company

Testing & Servicing

18

2009

Diaverum Deutschland GmbH

Munchen

Germany

Diaverum

Sweden

1 to 19

New sales and marketing office for health care provider

Sales & Marketing

19

2009

Euromedic

Iasi

Romania


Netherlands

1 to 19

New dialysis centre for health care provider

Testing & Servicing

20

2009

EuroEyes

Dresden

Germany

EuroEyes Holding AG

Switzerland

1 to 19

New eye laser clinic

Testing & Servicing

21

2009

Nephrocare Sverige AB

Sollentuna

Sweden

Fresenius AG

Germany

1 to 19

New dialysis centre for healthcare company

Testing & Servicing

22

2009

Euromedic

Budapest

Hungary


Netherlands

1 to 19

New clinic for health care provider

Testing & Servicing

2-9-2011

Pagina 86


Bijlage 6: Overzicht van FDI in de health industrie 2008 - 2010 (geheel Europa) (II) Id

Jaar

Bedrijfsnaam

Stad

Land

Moederbedrijf

Land van herkomst

Werkgelegenheid

TR Equipment AB

Sweden

1 to 19

Melaleuca Inc

USA

1 to 19

Dr Batra's Group

India

1 to 19

New clinic for homeopathic treatments provider

Sales & Marketing

Beschrijving

Van Os Medical BV

Netherlands

1 to 19

New office for mobility equipment company

Sales & Marketing

Euromedic Warszawa Medsana Medical Centre Bucuresti Bark Busters Lyon

United Kingdom United Kingdom United Kingdom United Kingdom Poland Romania France

Euromedic International Athens Medical Centre SA Bark Busters

Netherlands Greece Australia

1 to 19 NotAvailable NotAvailable

Testing & Servicing Testing & Servicing Sales & Marketing

2008

Fresenius NephroCare

Deva

Romania

Fresenius AG

Germany

NotAvailable

31

2008


Bacau

Romania

Fresenius AG

Germany

NotAvailable

32

2008


Suceava

Romania

Fresenius AG

Germany

NotAvailable

33

2008


Ploiesti

Romania

Fresenius AG

Germany

NotAvailable

34

2008


Pitesti

Romania

Fresenius AG

Germany

NotAvailable

35

2008


Brasov

Romania

Fresenius AG

Germany

NotAvailable

New medical centre New hospital for healthcare company New facility for dog training services company New dialysis clinic for healthcare services provider New dialysis clinic for healthcare services provider New dialysis clinic for healthcare services provider New dialysis clinic for healthcare services provider New dialysis clinic for healthcare services provider New dialysis clinic for healthcare services provider New laser eye surgery clinics for health care company New dialysis centre for healthcare provider New genetics test centre for hair replacement company

23

2010

TR Equipment UK Ltd

Warwick

24

2010

Melaleuca of Europe

Manchester

25

2010

Dr Batra's Positive Health London Clinic UK Ltd

26

2010

Van Os Medical

27 28 29

2008 2008 2008

30

36

2008

York

Optical Express

37

2008

Euromedic Romania srl

38

2009

HairDX

39

2009

Quality Medical Services

40

2010

Medicover

Dublin (Baile Atha Cliath) Sibiu Hasselt (HASSELT)

Romania


United Kingdom Netherlands

Belgium

HairDX LLC

USA

NotAvailable

Madrid

Spain

Aegon NV

Netherlands

NotAvailable

Bucuresti

Romania

Medicover Holding SA

Luxembourg

NotAvailable

Ireland

Optical Express Group

NotAvailable NotAvailable

41

2010

Anima

Bucuresti

Romania

A&D Pharma Holdings NV

Netherlands

NotAvailable

42

2010

Medicana

Bucuresti

Romania

Medicana Hospitals Group

Turkey

NotAvailable

43

2010

MedAire

Geneva

Switzerland

MedAire Inc

USA

NotAvailable

Germany

Atlantis Healthcare

New Zealand

NotAvailable

Spain

Atlantis Healthcare

New Zealand

NotAvailable

44

2010

Atlantis Healthcare

Frankfurt am Main

45

2010

Atlantis Healthcare

Madrid

2-9-2011

Pagina 87


New office for patient hygiene equipment company Expansion of office for wellness products company

Activiteit


Testing & Servicing Testing & Servicing Testing & Servicing Testing & Servicing Testing & Servicing Testing & Servicing Testing & Servicing Testing & Servicing Testing & Servicing

New clinic for medical services company


New hospital

Testing & Servicing

New healthcare division for medical services company New hospital

Testing & Servicing

New office for rescuing service

Sales & Marketing

New office for provider of personalised patient support programs New office for provider of personalised patient support programs

Sales & Marketing


Bijlage 6: Overzicht van FDI in de health industrie (geheel Europa) (II) Voorbeelden Imaging (2006-2010) Vestigingsland

Jaar

Bedrijf

Land van herkomst

Type investering

Activiteit

Beschrijving

België

2006

Medrad Inc

Verenigde Staten

Nieuw

Sales & Marketing

Nieuw Sales & Marketing kantoor voor een producent van medical imaging apparaten

België

2007

MDS Inc

Canada

Uitbreiding

Productie

Uitbreiding van fabriek voor een producent van medical imaging apparaten

België

2009

Vivid Imaging

Verenigde Staten

Nieuw

Hoofdkantoor

Nieuw hoofdkantoor voor leverancier van contrast injector systemen

Frankrijk

2010

Guangzhou SAT Infrared Technology Co td

China

Nieuw

Sales & Marketing

Nieuw kantoor voor producent van thermal imaging systems en camera's

Frankrijk

2010

viZaar industrial imaging AG

Duitsland

Uitbreiding

R&D

Uitbreiding van fabriek voor een producent van medical imaging apparaten

Italië

2007

Imaging Diagnostic Systems Inc

Verenigde Staten

Nieuw

Sales & Marketing

Nieuw kantoor voor producent van wetenschappelijke instrumenten

Italië

2007

Kodak Health Group

Verenigde Staten

Nieuw

R&D

Nieuw technologisch en innovatiecentrum voor producent van medical imaging instrumenten

Italië

2008

Edmund Optics

Verenigde Staten

Nieuw

Sales & Marketing

Nieuw sales & marketing kantoor voor producent van optische/imaging en fotonische technologie.

Rusland

2009

General Electric Co

Verenigde Staten

Nieuw

Educatie & Training

Nieuw trainingscentrum voor medical imaging bedrijf

2-9-2011

Pagina 88


Bijlage 7: Bedrijven health & life sciences in Rotterdam (I) Vervaardiging van bestralingsapparatuur en van elektromedische en elektrotherapeutische apparatuur Alphatron Medical Systems B.V. Epimeter B.V. Expert Institute for Clinical Relevance B.V. Hu-Friedy Manufacturing B.V. arGEN-X B.V. River Diagnostics Holding B.V.

Biotechnologisch speur- en ontwikkelingswerk op het gebied van medische producten en farmaceutische processen en van voeding Syntecnos ViroClinics Biosciences B.V. CRA2

Biotechnologisch speur- en ontwikkelingswerk voor overige toepassingen Analyselab B.V. Ecofys Investments B.V. Echo Investments B.V. Ecostream Investments B.V. Evelop Ontwikkeling B.V.

2-9-2011

Pagina 89


Bijlage 7: Bedrijven health & life sciences in Rotterdam (II) Speur- en ontwikkelingswerk op het gebied van gezondheid en voeding (niet biotechnologisch) Crosslinks B.V.

CPGRotterdam

ExpertDoc B.V.

Eijken Biomed Consultancy

Stichting Aspect

Erik Sinjorgo

Stg. Laboratorium Pathologie en Cytologie

Galema Medical B.V.

Archa

Hengelose Algemene Stichting Astronomie

Genovum B.V.

Julcas B.V.

Internat. Society for Sexuality and Cancer

Koolman Advies en Onderzoek

Ned. Inst. v. Inn. Oogheelkundige Chir. B.V.

Marjolein van Galen Consultancy

Osteosupport B.V. Stg. Kl. Wet.sch. Ond. Stereotact. Radiother.

Minimal Inv.- & Vasc. Surg. Res. Stg. Pharma & Devices Clinical Research

Stg. MIKADO, migrat./Intercult. gezondh.zorg

Pulmoservice

Stichting Transplantatie- en Tumorimmunologie

Scuron B.V.

The European Soc. for Hyperthermic Oncology

Stg. Wetenschapp. Onderz. Gynaecologie Ikazia

Tom en Josephine Rijke Stichting

Stichting Bevordering Onderzoek Franciscus

B.V. Epidemiologie Rotterdam

Stichting Dialyse Onderzoek Rotterdam

Imta

Stichting Medisch Expertise Centrum Rotterdam

Andromed

Stichting Professor Boumanfonds

Covance Virtual Central Laboratory B.V.

Stichting Sanitas Nederland

A.I. Adviceinnovation

The Rotterdam Institute of Rheumatology

Azis Consultance

Stichting Bouman Geestelijke Gezondheidszorg

Cardiba B.V.

Cardialysis B.V.

Care for Research

Sophia Kindergeneeskunde B.V.

Cinderella Therapeutics Research B.V.

Stichting Asbestkanker

2-9-2011

Pagina 90


Bijlage 7: Bedrijven health & life sciences in Rotterdam (III) Speur- en ontwikkelingswerk op het gebied van gezondheid en voeding (niet biotechnologisch) Cardialysis Coöperatief UA

Stg. Int. Found. for Clinic. Orient. Res.

Delta Medical Consultants B.V.

Stg. Nederl. Feder. voor Ziekenhuispsych.

eFresh.com

Stg. Nefrolog. Onderz. St. Clara Ziekenhuis

Erasmus Longstichting

Stg. Ond. en Onderw. in de Klinis. Geriatr.

Erasmus Pharma

Stg. Onderw.- van de Nederl. Ver. voor Mondz.

Europ. Soc. of Pediatric Otorhinolaryngology

Stg. Proc. on Extra-Corpor. Circul. Technol.

Hippocratech B.V.

Stg. tot Bev. van Farmacoepidemiol. Onderz.

Medical Oncology Research B.V.

Stg. tot Bevord. v.d. Wetens. der Endocrinol.

Mi&Eur Neurasmus B.V.

Stg. v. Onderz. en Onderw. in de Gynaecol. Stg. Wet. Ond. Oogzkh. prof. dr. H. Flieringa

Oogziekenhuis Research B.V.

Stg. Z.W. Kankercentrum Erasmus Boerhaave

Produce Inspectors Europe B.V.

Stichting 'Ikazia Research'

Prof. dr. P.J. Donker Stichting

Stichting 'Westzeedijk 112'

Rotterdams Oogheelkundig Onderzoek Stichting

Stichting Echocardiologie Around the World

Rotterdamse Slokdarm Stichting

Stichting Endoscopic Surgery Rotterdam

Stg. Bat. Gen. der Proefonderv. Wijsbeg.

Stichting Erasmus Heelkundig Kankeronderzoek

Stg. Cell Biology: Research and Education

Stichting IGLO

Stg. Combined Ophthalmic Research Rotterdam

Stichting KnowledgeDoc Foundation

Stg. Eur. Congr. on Extra-Corp. Circ. Techn.

Stichting Leukemie Rotterdam

Stg. Europese Studie Prostaatkanker Screening

Stichting Marcuspromo

Stg. Frontotemporale Dementie Nederland (FDN)

Stichting Metabolica

Stg. Geneesiddelenonderz. Kinderenmet Kanker

Stichting Onderzoek Longziekten

Stg. Instituut Hersenen en Gedrag Rotterdam

Stichting Oogheelkundige Research

2-9-2011

Pagina 91


Bijlage 7: Bedrijven health & life sciences in Rotterdam (IV) Speur- en ontwikkelingswerk op het gebied van gezondheid en voeding (niet biotechnologisch) Stichting Reumatologie dr. Daniel den Hoed

Vascular Research Network B.V.

Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid(Swab)

Vaxinostics B.V.

Stichting Wesph

Ver. 1e Lijn Arts. Med. Wet.sch. Ond.z.

Thoraxcentrum Research B.V.

Vironovative B.V.

Trialogic International B.V.

Wartner Europe B.V.

Trialogic Services B.V.

Medische laboratoria, trombodediensten en overig behandelingsondersteunend onderzoek Stichting Vasculair Research Netwerk

C.M. Veth Diagnostisch Vaatlaborant

Alex Stewart Bioconsult B.V.

Custosturris N.V.

Eland-Veels B.V.

Cytochem Pathobiology Research B.V.

Labco Laboratory Services

Sibajak

Bacteriolog. Onderzoeksbureau Bio Beheer B.V.

Harbour Antibodies B.V.

Het Rotterdams Oogheelkundig Instituut B.V.

Pathologie Centrum voor de Eerstelijn B.V.

Stichting Star-Medisch Diagnostisch Centrum

Stichting Cinderella Therapeutics

Forensisch Artsen Rotterdam-Rijnmond B.V.

Stichting Epidemiologisch Onderzoek Rotterdam

2-9-2011

Pagina 92


Bijlage 7: Bedrijven health & life sciences in Rotterdam (V) Vervaardiging van farmaceutische producten, geen grondstoffen Chefaro Nederland B.V.

Medline Stellar Netherlands B.V.

'Feet Love'

P.C.O. Manufacturing Nederland

Oranyei B.V.

Resolution Specialty Materials Rotterdam B.V.

Gamila Soap B.V.

Samenwerkende Apothekers Nederland B.V.

Hexion Speciality Chemicals Rotterdam Ink BV

Warner Chilcott Nederland B.V.

Vervaardiging van medische instrumenten en orthopedische en prothese-artikelen HTR Rotterdam B.V.

Christine van Iperen

La Mer Orthopedische Schoenen

Gezonde Zaken

Penders Voetzorg Rotterdam B.V.

L.C. van Poorten Voetnoot

Plexus Orthopedie B.V.

Mazami Orthopedic

Prakt. v. Huid- & Oedeemther M.N. Janssen

Med.Engineers

Ton Jansen Orth. Schoentechnieken B.V.

Rontronics

Danish Schoentechniek

Biomet C.V.

Fysiotherapie Vreewijk & Footcontrol

Delltatech B.V.

Orthopedic Solutions

F.W. Sijbel

Wittekamp & Broos Orth. Schoentechniek B.V.

Knaptron

River Diagnostics B.V.

Revision Military B.V.

2-9-2011

Pagina 93


Bijlage 7: Bedrijven health & life sciences in Rotterdam (VI) Groothandel in farmaceutische producten BIONAL International B.V.

S'tem-Care

Maripharm Production B.V.

Yu QI International B.V.

Van der Laan Mediscore B.V.

Atlantis Medical B.V.

Ayurveda Health

Bruins Farma B.V.

Biopharmac Products B.V. Blue Circle Medical B.V.

Caballo B.V. Coöperat. Samenwerk. Rotterdamse Apotheken UA

Halas Pharma B.V.

Coöperatie ZELF Rotterdam e.o. UA

Internat. Pharmaceut. Distrib. & Brokers B.V.

Europort Pharmaceuticals B.V.

Iris Health B.V.

GigaMethanol B.V.

Medunet Europe

Given Imaging B.V.

Pacific Pharma B.V.

Groothandel Spangen B.V.

Procter & Gamble Nederland B.V.

Ketai B.V.

Dutch MedTrade B.V. EcuaVital

M.K.C. Medikit Care B.V. MediPro B.V.

GM Services

Pharma Trade International B.V.

Handelsonderneming Goudsesingel B.V.

Pharminvest Noord B.V.

Horvi Nederland B.V.

Shipping Pharmacy

Nature First Produpharma B.V.

Strictly Pure B.V.

2-9-2011

Van Mil Smart Innovations B.V.

Pagina 94


Bijlage 7: Bedrijven health & life sciences in Rotterdam (VII) Groothandel in medische en tandheelkundige instrumenten, verpleeg- en orthopedische artikelen en laboratoriumbenodigdheden Enraf-Nonius B.V. Alphatron Medical Innovations B.V. Arseus Dental B.V. Chinese Medical Trade Centre 'Kang Ning' Euromed B.V. Foci B.V. IDMC B.V. Medata Post-Med B.V. Skan-Staal B.V. Susa Borstprotheses van Breugel Care van Wijngaarden Medical VDT/Verbiest Dental Trading B.V. VerbandTrommelControle Belimed B.V. Medline International Netherlands B.V. Hofmeester Dental B.V. Dental Partners Rotterdam B.V. Alphabed Anjok Rollen Rotterdam Ascaway B.V. Body Care Cephomed D.D.G. Disposables

De Hartwacht Dondental Dutch Dental Instruments Eclipse Medical B.V. Equine Equipment Europe GCP Dental Groenhart Medical Supplies I Health Projects C.V. Kalina Trading Kr Medicraft and Displays Mediconomy B.V. Quality Trading B.V. Sehat B.V. Technical Support Heijstraten Roest B.V. Tradar Trimmeter B.V. TSH Benelux B.V. Urwana B.V. First Aid International B.V. Gynova B.V. LabMakelaar Benelux B.V. Mediscon B.V. Reinhouse B.V. TransGlobal Distributors B.V. Van Breugel Group B.V.

D.L. Planken

2-9-2011

Pagina 95


Bijlage 7: Bedrijven health & life sciences in Rotterdam Grootste spelers speur en ontwikkelingswerk (I) Bedrijf

Aantal werknemers

Activiteiten

Archa

2-4

Advice Research and Computing in Health and Aging

Genovum B.V.

2-4

Verkennen en onderzoeken van de genen die betrokken zijn bij ovariële dysfunctie, zowel voor diagnostische en therapeutische doeleinden.

International Society for Sexuality and Cancer

2-4

Stimuleren van educatie en onderzoek op het gebied van menselijke seksualiteit. Het ontwikkelen van wetenschappelijke methoden voor de diagnose, preventie en behandeling van aandoeningen van de menselijke seksualiteit. Bevorderen van het publiceren van medische en wetenschappelijke literatuur op het gebied van seksualiteit.

Nederlands Instituut voor Innovatieve Oogheelkundige Chirurgie B.V.

2-4

Evalueren van de huidige oogheelkundige chirurgische technieken, het inventariseren van onvolkomenheden hierbij, en het definieren van verbeteringen voor deze technieken.

Osteosupport B.V.

2-4

Ondersteunen van klinische trials voor de farmaceutische industrie

Stichting Klinisch Wetenschappelijk Onderzoek Stereotactische Radiotherapie

2-4

Bevorderen van de behandeling van patiënten (in het bijzonder ook kinderen) met tumoren in de lever, de hersenen en het hoofd/hals gebied, door middel van stereotactische bestralingen. Stimuleren en het verrichten van klinisch gericht, wetenschappelijk onderzoek op het gebied van precisie bestralingen.

Stichting MIKADO

2-4

Adviseren en helpen bij het toegankelijk maken en houden van zorg voor iedereen

The European Society for Hyperthermic Oncology

2-4

Fundamenteel en toegepast onderzoek in de natuurkunde, techniek, biologische en klinische wetenschappen met betrekking tot het gebruik van hyperthermie bij de behandeling van kanker.

Crosslinks B.V.

5-9

Het leveren van diensten, adviezen en technologie op het gebied van visualisatie van complexe data (onder meer data die verzameld zijn bij medisch-wetenschappelijk onderzoek)

ExpertDoc B.V.

5-9

Electronische uitgeverij gericht op het leveren van informatieproducten voor de medische professional.

2-9-2011

Pagina 96


Bijlage 7: Bedrijven health & life sciences in Rotterdam Grootste spelers speur en ontwikkelingswerk (II) Bedrijf

Aantal werknemers

Activiteiten

Imta

20-49

Integreren en uitwisselen van informatie tussen verschillende disciplines op het gebied van de biologische effecten van warmte in de behandeling van kanker, al dan niet in combinatie met andere behandelmethodes voor kanker.

Andromed

20-49

Onafhankelijk onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen. Gespecialiseerd in geneesmiddelenonderzoek naar hart- en vaatziekten, verhoogde bloeddruk, verhoogd cholesterol, diabetes en botontkalking.

Covance Virtual Central Laboratory B.V.

20-49

Het ondersteunen van klinisch farmaceutisch onderzoek alsmede het bevorderen van de informering van (de resultaten van) laboratoriumonderzoek.

Stichting Laboratorium Pathologie en Cytologie

50-99

Verrichten van onderzoek op het gebied van klinische pathologie en verwante gebieden ten behoeve van de geneeskundige zorg en alles wat daarmee te maken kan hebben

2-9-2011

Pagina 97


Ernst &Young, 2011 Health Advisory Services (HAS) International Location Advisory Services (ILAS)

Internationale propositie medisch cluster Rotterdam. 2 September 2011 Eindrapport

Recommend Documents