Intermaxillaire fixatie
Het is tegenwoordig niet meer zo vaak nodig, maar een enkele keer moeten de boven- en onderkaak gedurende een aantal weken aan elkaar worden vastgezet. Dit wordt intermaxillaire fixatie genoemd. Door het aan elkaar vastzetten van de bovenen onderkaak kunnen losliggende stukken bot weer aan elkaar vastgroeien. Dat kan nodig zijn bij de behandeling van een gebroken kaak met versplintering van het bot of na een chirurgische kaakcorrectie (verticale ramusosteotomie). Wanneer de kaken aan elkaar vastzitten, zal vloeibaar voedsel moeten worden gebruikt. De eerste dagen kan dit nogal lastig zijn, omdat het gezicht gezwollen is. Daarna neemt de zwelling af en geeft dit veel minder problemen. Een enkele keer voelt een deel van de onderlip ‘verdoofd’ aan, waardoor het eten nog lastiger kan zijn, omdat tijdens het eten de mond als het ware nog ‘gevonden’ moet worden. Enig gewichtsverlies is normaal. Gebruikers van medicijnen, zoals gebruikers van de pil, vinden altijd wel een kleine ruimte tussen de tanden of achter de kiezen om deze door te slikken. Wanneer de kaken weer los zijn, zullen de gewrichten in het begin wat stijf zijn. Hierdoor is het kauwen iets moeilijker. Indien nodig wordt fysiotherapie toegepast.
Mondverzorging Goede mondverzorging is na de operatie erg belangrijk. Hiermee wordt de genezing versneld. Omdat de haakjes en draadjes die aan de tanden en kiezen zitten het voedsel gemakkelijk vasthouden, is het schoonmaken extra lastig. Twee- tot driemaal per dag goed poetsen met Zendium© of Elmex© tandpasta en een tandenborstel met een kleine kop (bijvoorbeeld een kindertandenborstel) is erg belangrijk. U kunt gewoon over de eventueel aangebrachte elastiekjes, draadjes en draadspalken poetsen. Na het poetsen moet u naspoelen met 15 ml chloorhexidine-oplossing 0.12% gedurende één minuut. De bittere smaak ervan kan door een paar druppels pepermuntolie worden verbeterd. Door de spoeldrank ontstaat meestal een bruine aanslag op de tong en de tanden. Deze aanslag is tijdelijk en verdwijnt na verwijdering van de staaldraadjes door goed te poetsen. Zo nodig kan de mondhygiëniste de verkleuring van de tanden verwijderen. De tong kan in deze periode de lippen niet zoals gebruikelijk goed bevochtigen. Droge lippen kunnen worden voorkomen door lippenvet of -crème te gebruiken. Gewichtsverlies Meestal valt men na de operatie, en met name in de eerste twee weken, een paar kilo af. Dit komt omdat u geen normale voeding kunt eten en omdat er een verhoogde vraag naar energie is voor de genezing. Daarom moet ernaar worden gestreefd om na thuiskomst het lichaamsgewicht zoveel mogelijk op peil te houden. Meestal is dagelijkse kost die u vloeibaar maakt voldoende. Daarbij kunnen aan het dieet extra calorieën, mineralen en vitaminen worden toegevoegd. Als u vindt dat u te veel of te snel afvalt, kunt u contact opnemen met een van de mondhygiënisten. Indien nodig zullen zij met een consultaanvraag van de arts een diëtist vragen u over uw voeding te adviseren. U kunt zelf een diëtist die bij u in de buurt zelfstandig gevestigd of in de thuiszorg werkzaam is, vinden via de website van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten www.nvdietist.nl, de gemeentegids of de Gouden Gids. Voeding Gedurende de periode dat de kaken op elkaar zitten, bent u aangewezen op (dik) vloeibaar voedsel. De bereiding daarvan en het nuttigen kosten extra tijd en moeite. Om met het vloeibare voedsel voldoende energie, koolhydraten, eiwitten, vetten, vitamines en mineralen binnen te krijgen, kunt u uw dieet het beste aanvullen met energieverrijkte drinkvoeding. Door wat vaker per dag te eten, vermijdt u een opgeblazen of ‘vol’ gevoel. 2
Minimaal drie hoofdmaaltijden en drie tussendoortjes worden aanbevolen. In principe kan alles wat u normaal eet worden gegeten. Het voedsel moet wel worden fijngemaakt met behulp van een keukenmachine, blender, staafmixer of zeef. U kunt de voeding zo nodig verder verdunnen met jus, kookvocht, bouillon, groentenat, room of melk. U kunt de voeding uit een glas drinken. Als dat lastig is, kunt u een (dik) rietje gebruiken dat is ingekort, zodat het u minder moeite kost om de voeding binnen te krijgen. Ook bekers met een drinktuitje en flessen met sportdoppen kunnen worden gebruikt. Het is nodig om naast de vloeibare voeding dieetpreparaten te gebruiken om extra energie en voedingsstoffen binnen te krijgen. Deze medische drinkvoeding is alleen bij de apotheek of via de diëtist te verkrijgen. Dit wordt niet altijd vergoed door uw zorgverzekering. Controleer dit van tevoren. Sommige voedingsmiddelen zijn meer geschikt om te pureren dan andere. Blikproducten, zoals bonen, zijn zacht en makkelijk te verwerken. Dat geldt ook voor maaltijdsoepen. Maar let op: de aanwezigheid van velletjes of pitjes kan urenlange irritatie geven vanwege de moeilijkheid om deze uit de elastiekjes, draadjes of uit een moeilijk te bereiken hoek in de mond te verwijderen. De warme maaltijd leent zich beter voor fijnmalen dan de broodmaaltijd. Hierdoor zal het verlangen naar een ‘gewone’ boterham geleidelijk aan toenemen. Melkproducten kunnen in de mond plakken. Een slokje (mineraal)water of appelsap na gebruik van een melkproduct kan helpen. U kunt beter gebruik maken van zure melkproducten, zoals yoghurt, karnemelk en kwark. Deze plakken minder. Bij open wondjes in de mond kunnen zure vruchtensappen en scherpe kruiden pijnlijk zijn. Deze producten kunt u gedurende de intermaxillaire fixatie beter vermijden. Zo nodig kan ook hier een slokje water uitkomst bieden. Misselijkmakende of maagirriterende stoffen en alcoholgebruik moet u vermijden om de kans op braken zo klein mogelijk te maken. Omdat vloeibaar voedsel minder vezelrijk kan zijn dan gewoon voedsel en omdat de lichaamsbeweging direct na de operatie vaak minder dan normaal is, kan obstipatie optreden. Drink daarom voldoende vocht verdeeld over de dag. Gebruik regelmatig pap met voedingsvezels (Brinta, Bambix, griesmeel of havermout), drinkontbijt met voedingsvezels en veel groenten, aardappels en fruit. Gemalen pruimen met weekvocht, zwarte koffie of RoosviceeLaxo© kunnen de stoelgang stimuleren. Bij hardnekkige obstipatie kunnen medicamenteuze laxeermiddelen worden voorgeschreven. Overigens zal door het vloeibare dieet minder ontlasting 3
dan normaal worden geproduceerd. Ook het tegenovergestelde, diarree, kan voorkomen wanneer gedurende langere tijd vloeibaar gegeten moet worden. Stoppende middelen zoals Roosvicee Stop© kunnen dan worden gebruikt. Wanneer de kaken weer ‘los’ zijn gemaakt en het eten van vast voedsel weer mogelijk is, dient de overgang van vloeibaar naar vast voedsel geleidelijk te zijn. Verminder dan bijvoorbeeld in de loop van de eerste week de hoeveelheid vocht bij het eten stapje voor stapje om darmproblemen te voorkomen. U kunt dan weer gewoon brood en een normale warme maaltijd gebruiken. Indien u (veel) afgevallen bent, kunt u in het begin de voeding energierijk houden. Bijna altijd is in korte tijd genieten van een smakelijke maaltijd weer mogelijk. Producten die u kunt gebruiken in een vloeibare voeding Pap: bijvoorkeur gladde papsoorten, zoals Bambix, Brinta, griesmeel. Drinkontbijt- Fruitontbijt (Hero©), Goede Morgen (Mona©) en producten: Wake-Up (Brinta©). Zuivel: bijvoorkeur de volle varianten, zoals volle melk, volle chocolademelk, volle yoghurt, volle yoghurtdranken, volle vla, slagroomvla, roomijs en dergelijke. Dranken: alle soorten frisdrank light en (mineraal)water leveren echter geen energie. Soepen: bij voorkeur gladde gebonden (crème)soepen, maaltijdsoepen kunnen gepureerd worden. Vlees en vis: zorg dat het vlees of de vis goed gaar en zacht is en voeg voordat u gaat malen of pureren eerst een beetje jus, saus of bouillon toe. Na het malen of pureren kan het vlees of de vis nog verder verdund worden. Vleesvervangers: zeer fijn gemalen gekookt ei of omelet met voldoende vocht, gladde (kaas)ragout of fijn gemalen tahoe, Tivall, Quorn, zo nodig verdund met room, melk of bouillon. Groenten: alle groenten, mits gaar, zijn goed te malen. Koolhydraten: (kant-en-klare) aardappelpuree, fijn gemalen rijst, macaroni of spaghetti. Fruit: zacht fruit, vruchtenmoes, vruchtensap, fruit uit blik, vruchtennectar, tweedrank. Verder: fijn gemalen kant-en-klaar maaltijden, zoals stampotten. 4
Voorbeeld van een vloeibaar energierijk dagmenu Ontbijt: • portie pap, vla of drinkontbijt, eventueel met room en suiker • thee of koffie met suiker Tussendoor: • beker volle chocolademelk met room of een glas milkshake of vruchtendrank • 1 pakje energieverrijkte drinkvoeding Middagmaaltijd: • kop soep, eventueel met room of een maaltijdsoep • portie pap of vla met room en suiker • beker volle melk of karnemelk, eventueel met room Tussendoor: • 1 pakje energieverrijkte drinkvoeding • glas vruchtensap • koffie of thee met suiker Avondmaaltijd: • vlees, groenten en aardappelen aangemaakt met boter of margarine en verdund met jus, bouillon, room, groentenat of melk en gemixt tot een vloeibare maaltijd • pap, volle yoghurt of volle vla • 1 pakje energieverrijkte drinkvoeding Tussendoor: • vlaflip met room • 1 pakje energieverrijkte drinkvoeding
5
Twee recepten voor drankjes Milkshake (voor 2 glazen) Benodigdheden: • 150 ml volle melk of volle yoghurt • 1 bolletje roomijs • 25 ml ongeklopte slagroom • smaakmaker: fruit, blikvruchten, vruchtenmoes, limonadesiroop, cacao, koffie-extract of pudding saus Bereiden: • Meng alle ingrediënten door elkaar met behulp van een (staaf)mixer of mengbeker. Vruchtendrank (voor 2 glazen) Benodigdheden: • 3 dl vruchtensap • 1 dl ongeklopte slagroom • suiker naar smaak Bereiden: • Meng alle ingrediënten door elkaar met behulp van een mixer of mengbeker. Drie recepten voor vloeibare voeding van John Fagel Maïs-mosselsoep (voor 2 personen) Benodigdheden: • 1 blik maïs • 1 theekopje kippenbouillon (125 ml) • 1/2 kopje volle melk of ongeklopte slagroom of crème fraîche (60 ml) • 12 mosselen Bereiden: • Doe de maïs, de kippenbouillon en de melk in een pan en breng het aan de kook. • Laat vervolgens 5 minuten zachtjes doorkoken. • Pureer het in een keukenmixer, zeef het en doe het mengsel terug in de pan. • Kook de mosselen met een beetje water en pureer deze in een mixer. 6
Serveren: • Bij het eten van dit gerecht samen met niet-patiënten kan een deel van de maïs ongepureerd aan de saus worden toegevoegd en kunnen de mosselen in de schelp blijven. Broccolisoufflé met tomaten-basilicumsaus (voor 4 personen) Benodigdheden: • 1 ui (fijngesneden) • 3 grote tomaten (gehalveerd, ontpit en ontveld) • 2 eetlepels olijfolie • 1 teen knoflook (fijngesneden) • zout, peper • 1/2 pond verse broccoli • 4 eieren • 1/8 liter slagroom • 10 basilicumblaadjes Soufflé: • Kook de broccoli (zonder stronk) in water tot ze zacht is. • Goed laten uitlekken en daarna met een keukenmixer of staafmixer pureren. • Voeg de eieren toe (twee tegelijk) en daarna langzaam de room. • Beboter vier soufflébakjes, vul deze met het soufflémengsel en bedek ze met bakpapier. • Plaats de bakjes in een braadslee met water. • Bak in een voorverwarmde oven op 170°C gedurende ongeveer 35 minuten. Laat ze in het water in de braadslee staan. Saus: • Bak de ui met de knoflook in een ondiepe pan met olijfolie totdat deze zacht is (ongeveer 5 minuten). • Voeg de tomaten toe en laat deze op een laag pitje ongeveer 10 minuten sudderen. • Voeg de basilicumblaadjes toe. • Giet dit in een keukenmixer en mix tot een egale consistentie. Zout en peper naar smaak toevoegen. Serveren: • Schenk de tomaten-basilicumsaus op een bord en plaats de soufflé in het midden. 7
Peer met aardbeien-coulis (voor 2 personen) Benodigdheden: • 1/2 stokje kaneel • 1 theekopje aardbeien • 1 pijpje kaneel • 1/2 kopje water • 1 kopje suiker • 2 eetlepels suiker • 1 citroen • 2 geschilde peren Bereiden: • Kook in een pan met 6 koppen water de vanille, kaneel, suiker en een in 4 stukken gesneden citroen totdat ze zacht zijn. • Voeg de geschilde peren toe en kook deze totdat ze zacht zijn. • Verwijder het klokhuis en pureer de peren. • Pureer de gewassen aardbeien met water en suiker gedurende ongeveer 3 minuten. • Zeef de coulis zo nodig. Serveren: • Voeg aan het bord met aardbeiensaus de peer toe. Voor niet-patiënten kan de peer heel gelaten worden.
206015
Vragen Voor meer informatie kunt u bellen: telefoon (020) 444 1559, tijdens werkdagen alleen tussen 08.30 - 9.30 en 13.30 - 14.30 uur.
VU medisch centrum© januari 2014 www.VUmc.nl
8
