Interim rapport Financiële en Personeel gegevens: Spin-off bedrijven van Vlaamse Universiteiten die opgenomen zijn in de IOF telling voor de periode 2001-2006 Mei 2008 Mariette Du Plessis Bart Van Looy
1
Methodologie Voor alle spin-off bedrijven van de Vlaamse Universiteiten die opgenomen werden in de IOF tellingen voor de periode 2001-2006 werden financiële gegevens (kapitaal, omzet en resultaat) en informatie betreffende tewerkstelling (personeel) verzameld. Hiertoe werd gebruik gemaakt van twee databanken, namelijk Graydon en Amadeus. Sommige bedrijven zijn alleen in Graydon te vinden, andere dan weer enkel in Amadeus; voor een aantal bedrijven werd informatie bekomen uit beide databanken. Deze inventaris leverde echter maar voor 65% van de ondernemingen informatie; bovendien betreffen de meest recente gegevens in regel het jaar 2005. Gezien de aard van de ondernemingen, werd geopteerd voor een bijkomende inspanning. In samenwerking met de transferdiensten van de verschillende universiteiten werden bijkomend de meest recente jaarverslagen opgevraagd. Uiteindelijk werden op die manier indicatoren verzameld voor 55 van de 59 ondernemingeni. Resultaten Tewerkstelling De meest volledige informatie werd bekomen met betrekking tot tewerkstelling. Noteer dat de gegevens inzake tewerkstelling voltijdse equivalenten (VTE) betreft; ook dient vermeld te worden dat indien oprichters, zaakvoerders en/of andere betrokken personen werken met een vennootschap of als zelfstandige, deze tewerkstelling niet wordt opgenomen in de gerapporteerde gegevens. Ook activiteiten in onderaanneming worden niet verrekend in de tewerkstelling (bvb. een deel van het onderzoek wordt in opstart nog gedaan aan de kennisinstelling die hiervoor een samenwerkingsovereenkomst aangaat met de spin-off). De gemiddelde tewerkstelling bedroeg op het einde van 2007 6,59 VTE met een geobserveerd maximum van 59 (Ablynx NV). Wanneer we nagaan of er verschillen zijn qua omvang van de onderneming in functie van sector, leeftijd en universiteit, wordt duidelijk dat de eerste twee factoren een significante relatie vertonen met tewerkstelling. Dit blijkt uit de variatieanalyse uit tabel 1, waar leeftijd en sector allebei statistisch significant zijn als onafhankelijke variabelen. Concreet betekent dit dat oudere bedrijven significant meer werknemers tellen; dezelfde conclusie kan getrokken worden m.b.t. ondernemingen in de sector R&D (Nace 72). In deze laatste sector situeren zich een aantal biotechnologiebedrijven die gekenmerkt worden door een aanzienlijke tewerkstelling (meer dan 20 werknemers). Naast Ablynx betreft het hier ook Tigenix NV en Pronota NV. Bovendien is het duidelijk dat eens deze bedrijven een beursgang of een andere significante kapitaalsverhoging kennen, de tewerkstelling abrupt met grote sprongen omhoog gaat.
2
Tabel 1: Relatie tussen tewerkstelling en Sector, leeftijd en Universiteit Tests of Between-Subjects Effects Source
Type III Sum of Squares
df
Mean Square
F
Sig.
Corrected Model
3086,226(a)
14
220,445
2,708
,007
4,491
1
4,491
,055
,815
330,105
1
330,105
4,056
,051
University
488,407
4
122,102
1,500
,220
Industry
1284,010
3
428,003
5,259
,004
University * Industry
793,433
6
132,239
1,625
,166
Error
3255,638
40
81,391
Total
9063,530
55
Corrected Total
6341,864
54
Intercept Age
a R Squared = ,487 (Adjusted R Squared = ,307)
In tabel 2 wordt een meer gedetailleerd inzicht verschaft per universiteit en per sector. Noteer dat de geobserveerde verschillen tussen universiteiten volledig verklaard worden door de verschillende samenstelling van de spin-off portfolio (per sector). Tabel 2: Samenvattend Overzicht, tewerkstelling (VTE 2006) per universiteit en per sector University
Min
Max
Gemiddelde
Aantal Observaties
UH
4
4
4,00
1
KUL
0,3
32,7
4,77
26
UA
0,1
9,9
4,54
7
UG
0,1
32,7
1
11,09
14
VUB
0,2
58,8
10,24
7
0,2
16,3
3,563
8
0,9
58,8
15,917
12
0,1
30,6
5,431
26
1
8,1
2,911
9
Industry Informatica en aanverwante activiteiten (Nace 72) Speur & Ontwikkelingswerk ( Nace 73) Overige zakelijke dienstverlening (Nace 74) Andere
Wanneer we deze gegevens vergelijken met andere startende bedrijven stellen we vast dat de universitaire spin-off’s het behoorlijk doen. Uit de Belfirst databank werd voor een vergelijkbare periode en voor de relevante sectoren een steekproef getrokken van ondernemingen opgestart in de periode 2000-2006. Noteer dat in deze data ook ondernemingen opduiken die hun juridisch statuut wijzigen en/of de Belgische markt betreden. In die zin gaat het niet steeds om nieuwe, opstartende, bedrijven. Inspectie van tabel 3 leert dat universitaire spin-offs in de informaticagerelateerde sectoren gemiddeld genomen kleiner zijn. Dit dient mogelijk niet te verbazen, in de 1
Het betreft hier voor zowel K.U.Leuven als U. Gent de tewerkstelling bij Tigenix NV, einde 2006.
3
referentiegroep figureren zowel computeradviesbureaus (7210) als SW ontwikkelaars (7221, Uitgeverijen van programmatuur); universitaire spin-offs specialiseren zich in regel in meer niche georiënteerde activiteiten. De omgekeerde relatie geldt dan weer voor de ondernemingen in de R&D sector, hier is de tewerkstelling van universitaire spin-offs beduidend hoger. Deze vaststelling blijft overeind wanneer enkel gekeken wordt naar Speur-en Ontwikkelingswerk op natuurwetenschappelijk gebied (waar biotechnologie onder valt). Inzake overige dienstverlenende bedrijven lijken de cijfers qua tewerkstelling vergelijkbaar. Tabel 3: Vergelijking SO tewerkstelling – Belfirst data
Industry
Informatica en aanverwante activiteiten (Referentiesectoren; Nace 7210 & 7221)
Universitaire S0
Aantal
Tewerkstelling Belfirst Startende Ondernemingen (20002005)
Aantal
3,563
8
9,58
3355
8,37
109
8,7
89
6,38
3898
Speur & Ontwikkelingswerk ( Referentiesectoren; Nace 7310 & 7320 ) 15,917
12
Speur & Ontwikkelingswerk (enkel 7310) Overige zakelijke dienstverlening (Referentiesectoren; Nace 7413, 7420, 7430)
5,431
26
Legende referentiesectoren:
7210 7221 7310 7320 7413 7420 7430
Computeradviesbureaus Uitgeverijen van programmatuur Speur- en ontwikkelingswerk op natuurwetenschappelijk gebied Speur- en ontwikkelingswerk op het gebied van maatschappij- en geesteswetenschappen Markt- en opinieonderzoekbureaus Architecten, ingenieurs en aanverwante technische adviesbureaus Technische testen en toetsen
Andere Economische Indicatoren Ook andere economische data werden verzameld; de gegevens zijn hier echter in regel minder volledig, omzet dient voor tal van de betrokken ondernemingen ook niet opgenomen te worden in de verkorte rapportering. Betrokken ondernemingen zijn ook niet steeds bereid gevonden om verdere informatie ter beschikking te stellen. Een inspectie van tabel 4 wijst op een grote spreiding en dit voor alle indicatoren. Deze vindt zijn oorsprong in de samenstelling qua sectoren; naast kapitaalintensieve ondernemingen in de biomedische sectoren (Ablynx, Tigenix) betreft het evenzeer kleinere gespecialiseerde dienstverlenende bedrijven met een beperkte kapitaalstructuur. De gemiddelde negatieve resultaten worden in belangrijke mate 4
bepaald door de kapitaalintensieve, biotechnologie georiënteerde ondernemingen waar de huidige verliezen kunnen oplopen tot meer dan 10 miljoen Euro. Op een totaal van 43 ondernemingen waarvoor resultaten beschikbaar zijn, sloten 22 ondernemingen 2006 af met verlies; 21 kunnen een positief resultaat voorleggen. Tabel 4: Kapitaal, Omzet, Bruto Marge en Resultaat (Bedragen in Euro) N
Minimum
Maximum
Gemiddelde
Kapitaal 2006
43
18.600
45.037.474
2.461.749
Omzet 2006
15
35.955
3.509.572
670.377
Bruto Marge 2006
34
-1.152.421
2.346.491
260.181
Resultaat(winst/verliest) 2006
43
-12.901.082
1.646.490
-796.669
Conclusies Spin-off bedrijven zijn relevante spelers in de vernieuwing en de verjonging van het economisch weefsel van een regio. Echter, net zoals bij elke vorm van bedrijvigheid vraagt het een zekere tijd vooraleer startende bedrijven een zekere omvang bereiken en bijgevolg een daadwerkelijke, meer grootschalige economische impact kunnen laten optekenen. Een oordeel over de lange termijn impact van spin-offs impliceert dan ook een langer observatietijdsvenster. Momenteel hebben we ons beperkt tot de spin-off populatie zoals die blijkt uit de IOF-tellingen (2001-2006). Hieruit blijkt dat spin-off bedrijven qua tewerkstelling gemiddeld genomen vergelijkbaar zijn met ondernemingen die niet starten vanuit een academische achtergrond. Inzake biotechnologie, lijkt een academische achtergrond een duidelijke economische meerwaarde (op vlak van tewerkstelling) te impliceren; dit is niet het geval voor ICT gerelateerde ondernemingen. Echter, dergelijke conclusies hebben ook een erg voorlopig karakter; de huidig geanalyseerde populatie heeft immers een aantal significante beperkingen: 1) het zijn per definitie nieuwe bedrijven, die dus klein zijn en aan het begin van een hopelijk succesvol groeitraject staan; 2) deze nieuwheid en beperkte schaal houden ook in dat veel bedrijfseconomische gegevens nog niet, of in elk geval in onvoldoende mate, aanwezig zijn; 3) waardoor het beoordelen van hun duurzame impact op de regionale economie een erg voorlopig karakter heeft. Men zal dus in elk geval naar langere tijdshorizonten (10-tot-20 jaar) moeten kijken, wil men daadwerkelijk de economische impact van spin-offs naar waarde kunnen schatten. Op dat ogenblik stellen er zich echter een nieuwe reeks van methodologische uitdagingen: (1) wat gebeurt er met bedrijven die ondertussen overgenomen zijn door een grote internationale speler, hoe worden hun bedrijfseconomische gegevens geteld?, en vergelijkbaar, (2) wat gebeurt er met fusies van bedrijven?
5
Bijlage 1: Overzicht Spin Off Bedrijven betrokken in deze analyse Company name ABLYNX BRUCELLS CESOR DOUBLE PASS BVBA EGGCENTRIS EQCOLOGIC NV SYMBION VICIM OPIKANOBA XPEQT TIGENIX DEMED ELCOTT SERVICES BVBA FYTOLAB GEMIDIS GENOHM INFOGENOMIX NV MEMOBEAD TECHNOLOGIES MostForWater NV OROTECH PEAKADILLY (Pronota) TCOMLABS (excentris) TOXI-TEST Trinean NV VIACATT WFRUGent NV 3WIN NV APPLIED RESEARCH & TECHNOLOGY IN BIO SCIENCES SA (BIO A.R.T.) DIGITAL CELL IMAGING LABS BVBA (DCI Labs) ECOTRAC NV FLUIDDA NV HISTOGENEX OLIGOSENSE TEXTKERNEL BV @MIRE NV 4 AZA BIOSCIENCE (Elbion) BETTER3FRUIT BRISK CUSTOM8 ECONCORE NV EPYC ICSENSE INDIGOV IRIDM KIMOTION TECHNOLOGIES BELGIUM Leuven Air Bearings NV LIVINGSTONE CO-OPERATIE CVBA MEDICIM MEPHISTO NV NV Adinex NV Biorics PHARMADM REMYND RNA-TEC SILICOS NV TELRAAM (Indie Group) TML ZISCOAT NV TriPhase
University VUB VUB VUB VUB VUB VUB VUB VUB UH UH UG/KUL UG UG UG UG UG UG UG UG UG UG UG UG UG UG UG UA UA UA UA UA UA UA UA KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL KUL
6
i
Ondernemingen waaromtrent geen info werd gevonden betreffen VICIM (Virtual Institute), OPIKANOBA (vereffening 2004), Infogenomixs NV, Fluidda NV (pas opgericht in 2007), en Orotech (opgegaan in breder geheel). Noteer dat dit laatste ook werd geobserveerd voor XPEQT. Hier werden echter nog data gevonden voor 2005 en deze werden mee opgenomen in de analyse.
7
