HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Interculturele ouderenzorg Vragen voor vandaag Els Nolf Brusselse Welzijns- en Gezondheidsraad Lakensestraat 76, 1000 Brussel www.bwr.be Bestuurslid van Eniec
Citaat Mohammed Benzakour (Volzin, nl, 2014) “Intussen werd mij gewaar hoe in al het gekrakeel over het multicultureel samenleven iets anders was ondergesneeuwd: multicultureel samensterven. Terwijl we ons blind staarden op hoofddoekjes en etterbakjes, zagen we niet dat we aan de vooravond staan van een grote tragedie; migrantenmoeders en –vaders die binnen nu en tien jaar massaal zullen rammelen aan de poorten van de zorg – en niemand die gastvrij komt opendoen.”
Presentatie Els Nolf, BWR
1
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad Sector-ondersteuning: - Sector personen met een handicap - Brusselse dienstencentra - De thuislozenzorg - Jeugdhulpverlening
Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad • Intersectoraal overleg en netwerking – Brug tussen Welzijn en zelforganisaties voor etnisch-culturele minderheden vb. rond interculturele ouderenzorg - Armoede en sociale uitsluiting - Brug thuislozensector- Sector personen met een handicap
Presentatie Els Nolf, BWR
2
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad • Ontwikkelen van informatiekanalen: – Brussels Zakboekje – Interprovinciale sociale kaart:www.socialekaart.be – Sociaal Brussel online: www.sociaalbrussel.be – Zorgzoeker: www.zorgzoeker.be
Doel van deze les • Enkele actuele vraagstukken in de thematiek om zelf verder aan reflectie te doen • Enkele tips • Vooroordelen, mythes, veralgemeningen en taboes bannen • Enkele bronnen aanreiken
Presentatie Els Nolf, BWR
3
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Islamitische visies en zorg: een externe blik • Islam= wereldreligie met heel veel diverse lokale, dynamische praktijken – Vb. verenigingsleven in Brussel: Felice Dassetto ‘L’Iris et le Croissant’, UCL Presses 2011
• Diversiteit van het individu en zijn persoonlijk levensverhaal: gender, migratiegeschiedenis, socio-economische achtergrond, sociaal netwerk, stedeling of landbouwer, leeftijd…
Motieven van de migratie • Gastarbeiders – werk – vb. Italianen, Turken, Marokkanen • Gezinshereniging • Studies • Politieke vluchtelingen, vb. Iran, Tsjetchenië • Economische migratie ‘op zoek naar een beter leven’
Presentatie Els Nolf, BWR
4
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Focus • Turkse en Marokkaanse gastarbeiders • Superdiverse samenleving haalt ons snel in • Persoonlijke, lokale geschiedenissen vs algemene kennis over bijvoorbeeld Islam = een verhaal dat nooit af is
Aantal en aandeel BRON: studiedienst vd Vl Gemeenschap, E.Lodewijckx
Aantal 65-plussers Aantal 65-plussers van vreemde herkomst Aandeel 65-plussers van vreemde herkomst Aantal uit Zuid-Europa Aantal uit Oost-Europa Aantal uit Marokko Aantal uit Turkije
Presentatie Els Nolf, BWR
Vlaams Gewest 1.099.000
Brussel 152.000
54.000
41.300
4,7%
27,1%
7.600 4.000 5.600 4.000
10.500 3.300 10.400 2.500
5
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Opleiding (70+ jarige mannen) 100 % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
GA
HO HM LM lager
Turkije
NoordAfrika
ZuidEuropa
België
geen
Bron: Sociaal Economische Enquête 2001
Inkomen % 65-plussers met inkomen onder de armoedegrens In België geboren 21% Buiten EU geboren 61% Bron: EU-Silc 2006 Bron: studiedienst van de Vl. Overheid, E. Lodewijckx
Presentatie Els Nolf, BWR
6
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Lage sociaal-economische status (bron: o.a. N. Perrin, ULG, CEDEM)
• Oorzaken reeds van vóór de migratie • Lage jobs en onvolledige loopbanen • Zware jobs met beroepsziekten en werkongevallen (mijnen, poetshulp, metaalindustrie, textielindustrie…) • Etnostratificatie op de arbeidsmarkt • Weinig vrouwen met loopbaan • Gebrek aan sociaal en cultureel kapitaal
De noden van oudere migranten: • Kenniscentrum Woonzorg Brussel, (2012) Zorgnoden en –behoeften: de kijk van de Brusselaar • David Talloen ‘Zorg voor allochtone ouderen’ (2007), Wolters • Cuyvers en Kavs, ‘De huidige en toekomstige behoeften van allochtone ouderen aan welzijns- en gezondheidsvoorzieningen’ (2001) • Dr. Tine Buffel (VUB)…
Presentatie Els Nolf, BWR
7
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Zoveel verschil is er niet • Bijna iedereen heeft de wens om zo lang mogelijk thuis te blijven • De wens voor voldoende autonomie, inspraak, keuzevrijheid en respect voor diversiteit • De wens om in vertrouwde groep bij elkaar te kunnen zijn (nadenken over ruimte, architectuur, inrichting van de buurt) • Lage pensioenen, slecht aangepaste huisvesting, isolement, armoede wegen soms zwaar
Ouder worden in den vreemde = Pionierswerk
Presentatie Els Nolf, BWR
8
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Vicieuze cirkel Van wederzijdse onbekendheid zorgsector: ze staan niet aan onze deur, geen prioriteit onvertrouwdheid met andere culturele of religieuze visies op ouder worden oudere migranten: weinig kennis van die zorgsector en samenleving
Familiale zorg in transitie • Ibrahim Yerden (2013) “Tradities in de knel. Zorgverwachtingen en zorgpraktijk bij Turkse ouderen en hun kinderen in Nederland.” • Onderzoeksgroep ‘Mix-it’, Hogeschool Gent ‘Ouder worden in veranderende samenleving’, 2013
Presentatie Els Nolf, BWR
9
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Spanning tussen het ideaalbeeld en de zorgpraktijk • “Naar een rusthuis? Nooit…” • Ook voor vele jongeren is de zorgplicht voor hun ouders een vanzelfsprekendheid • Kantelpunt is zwaar zorgbehoevendheid • Wat met de zwaar zorgbehoevende die niet doorstromen? Het ‘zorgplichtdilemma’ ontstaat pas als het probleem zich stelt
De noden van oudere migranten? De ‘stille generatie’ • Weinig debat binnen gemeenschappen • Laaggeschoolde generatie die tevreden was met wat ze kreeg, zonder te ‘vragen’ • Gericht op ‘zelfhandhaving’, niet ten laste willen zijn, generatie die zich ‘als gast’ opstelt • Het terugkeerdilemma en pendelende ouderen
Presentatie Els Nolf, BWR
10
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Taal en communicatie • 80% van de zogenaamde interculturele conflicten zijn eigenlijk terug te brengen op slechte communicatie (Karima El Boujaddayni, studiedag BWR, 2013) • ‘Schrik’ om verkeerd begrepen te worden (vermijden of eisen) • Taboethema’s • Taal en dementie
Laat je coachen • Belang van intervisie, reflectie met je team, met andere collega’s • Leer omgaan met verschillen • Belang van vragen stellen en luisteren • Belang van kennis aan praktijk aftoetsen
Deel zelf je ervaring en kennis
Presentatie Els Nolf, BWR
11
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Het belang van de buurt • Dr. Tine Buffel (VUB) • Essentieel voor ouderen is wonen in een buurt waar ze een groot netwerk hebben, familie, kennissen, moskee, winkel op de hoek • Pleidooi voor meer buurtgerichte zorg • Cfr. Model van de multidisciplinaire werking van de wijkgezondheidscentra.
Omgaan met vragen • gender-gescheiden zorg • bidplaatsen – stille ruimtes –ruimtes voor rituele wassing, levenseinde • ‘eigen ruimte’, ontvangst familie…. • eigen voeding: – Volgens religieuze voorschriften – Eigen vertrouwde keuken
• …..
Presentatie Els Nolf, BWR
12
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Omgaan met vragen = handelingskader met het team opstellen. Doe regelmatig een update Wees gul Zoek telkens naar een creatieve, maar praktische oplossingen Wees minimaal en pragmatisch in wat je verbiedt
Vertrouwen en respect in de zorg • Vertrouwen is essentieel, maar delicaat – Wees transparant en kom je afspraken na – Brugfiguren of interculturele bemiddelaars kunnen helpen, ‘outreachend’ werken. Bouw een netwerk uit. – Aanpakken van racisme en discriminatie in de zorg. Leer je eigen vooroordelen kennen! – Wederkerigheid en gelijkwaardige relatie Neem zelf de eerste stap!
Presentatie Els Nolf, BWR
13
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
• Nood aan vele kleinschalige, buurtgerichte experimenten • Kennis delen over wat werkt en niet werkt
slotvraag • Gaan we de komende jaren naar een solidaire zorg, waar diversiteit van de ouderen een plaats kan krijgen? • Wat kunnen we van elkaar leren, bijvoorbeeld in het licht van vermaatschappelijking van de zorg? • Zullen zorgvoorzieningen en overheid hier echt prioriteit van maken?
Presentatie Els Nolf, BWR
14
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Verder te ontdekken • Minderhedenforum • Mana vzw • European Network for Intercultural Elderly Care www.eniec.eu • Maison Biloba Huis • Lokale dienstencentra in Brussel, Antwerpen en Gent
Verder te ontdekken • CGGZ – Steunpunt Cultuursensitieve zorg • www.pigmentzorg.be • Nederlands kenniscentrum interculturele zorg: www.mikadonet.nl • www.actizkleurrijkezorg.nl • www.netwerknoom.nl • Ocmw-rusthuis Bergen “Bonne maison de Bouzanton” Goede praktijk
Presentatie Els Nolf, BWR
15
HIG-Bijscholing 'Islamitische visies op zorg voor ouderen'
03/04/2014
Verder te ontdekken • www.vwgc.be (vereniging van wijkgezondheidscentra) • Regionale integratiecentra • …
CONTACT Els Nolf Beleidsmedewerker interculturalisering Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad vzw Lakensestraat 76 - 1000 Brussel 02/413 01 48
[email protected] www.bwr.be
Presentatie Els Nolf, BWR
16
