Intake & Diagnostiek 0-7 jaar

Modulebeschrijving

Intake & Diagnostiek 0-7 jaar Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar1

1 In ontwikkeling !

INDEX

Samenvatting

3

A. Modulebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering

4

1. 2. 3. 4. 5.

4 4 5 6 9

Risico- of probleemomschrijving Doel van de module Doelgroep van de module Aanpak van de module Materialen en links

B. Onderbouwing van de module

10

6. 7. 8. 9.

10 14 15 16

Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Samenvatting onderbouwing Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking Onderzoek naar de uitvoering van de module

C. Effectiviteit

17

10. Nederlandse effectstudies 11. Buitenlandse effectstudies

17 17

D. Overige informatie

18

12. Toelichting op de naam van de module 13. Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) 14. Overeenkomsten met andere modules

18 18 18

Bijlage 1: diagnostiek logopedie Bijlage 2: diagnostiek fysiotherapie

Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar

Pagina 2 ! /!21

SAMENVATTING

Doel De module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar heeft als doel om een systematische en transparante werkwijze te omschrijven welke het diagnostisch handelen vanuit de Behandel en Expertisecentra2 van Jeugdhulp Friesland stuurt. De module Intake & Diagnostiek streeft naar zorgvuldige besluitvorming die is beargumenteerd en daarmee inzichtelijk is voor diagnosticus, behandelaar en cliënt. Het praktijkmodel voor diagnostiek en advisering ‘Handelingsgerichte diagnostiek (HGD)’ (Pameijer, 2000; Pameijer & Van Beukering, 2004) vormt hierbij de basis.

Doelgroep De module is gericht op kinderen en jeugdigen van 0-18 jaar (met een uitloop tot 23 jaar) en diens systeem (ouders/verzorgers, kinderopvang, peuterspeelzaal en onderwijs), bij wie sprake is van complexe en meervoudige ontwikkelingsproblemen, internaliserende en/of externaliserende gedragsproblemen en gezins- en/of opvoedingsproblemen. Er is sprake van opvoedingsnood en een ernstig verstoorde draagkracht-draaglastverhouding. Daarnaast is er onduidelijkheid over de samenhang van factoren en de oorzaken van het probleem waarvoor Intake & Diagnostiek nodig is om weer richting te kunnen geven aan het handelen en/of aan de behandeling welke het systeem nodig heeft om weer zelfstandig verder te kunnen.

Aanpak Gedurende de eerste 6 weken vindt op maat diagnostiek (dossieranalyse van reeds bekenden informatie, intake, eventueel observatie of onderzoek) plaats en brengt de orthopedagogisch hulpverlener, onder verantwoordelijkheid van de gedragswetenschapper (hoofdbehandelaar), eventueel samen met andere disciplines en in continu overleg met ouders en/of verwijzer in kaart welke aanvullende vormen van diagnostiek en behandeling nodig zijn. De verkregen informatie leidt tot een (voorlopig) integratief beeld (aard en ernst), doelen en een behandeladvies welke met ouders en eventueel verwijzers zal worden besproken. Deze fase mondt uit in het behandelplan. Het diagnostisch proces eindigt echter niet na 6 weken. Tijdens de behandeling vindt er regelmatig een koppeling plaats tussen diagnostiek en ingezette interventies (evaluatie). Daar waar nodig worden aanvullende diagnostische activiteiten verricht.

Materiaal Tijdens de uitvoering van deze module kan gebruik worden gemaakt van aanwezig diagnostisch instrumentarium en diverse formats ten behoeve van verslaglegging, het verzamelen van gegevens en checklists waarmee de uitgangspunten van de diagnostiek geborgd blijven. Dit materiaal is deels nog in ontwikkeling.

Onderzoek Er zijn geen studies voorhanden. De module Intake & Diagnostiek is gebaseerd op de Handelingsgerichte diagnostiek (HGD). Aan deze methodiek ligt een goede theorie ten grondslag, bestaande uit wetenschappelijke literatuur en/of inzichten uit de praktijk. Het is inzichtelijk op welke factoren de methodiek inspeelt. In theorie is de methodiek effectief.

Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar 2 De B.E.C.’s zijn nog in ontwikkeling.

Pagina 3 ! /!21

A. MODULEBESCHRIJVING: PROBLEEM, DOELGROEP, DOEL, AANPAK, MATERIALEN EN UITVOERING

1. Risico- of probleemomschrijving Emotionele en psychosociale problemen komen bij jonge kinderen net zo vaak voor als bij andere leeftijdscategorieën, echter worden vele malen minder gediagnosticeerd en behandeld. Het vóórkomen van gedragsproblemen bij jonge kinderen lijkt een groeiend probleem in de samenleving te zijn (Mey, 2005). Het actief betrekken van ouders in het diagnostisch proces speelt een grote rol in het tijdig onderkennen en behandelen van deze problematiek. “Ouders die vanuit een ander kader naar hun kind kijken dan de hulpverlener, zullen diens diagnose en advies waarschijnlijk niet herkennen, noch accepteren. De kans dat zij zich er gemotiveerd voor zullen inzetten is gering” (Pameijer & Draaisma, 2011). Vanuit de Behandel- en Expertisecentra3 wordt een breed palet aan specialistische (multidisciplinaire) diagnostiek en behandeling geboden dat aansluit bij de ontwikkelingstaken en daarbij behorende opvoedingstaken van kinderen en jongeren, wiens ontwikkeling nadrukkelijk anders verloopt dan gewenst en/of opgroeien in complexe opvoedingssituaties. Hierbij wordt altijd intensief samengewerkt met ouders en verwijzers, bij voorkeur zoveel mogelijk in de eigen omgeving van kinderen en hun ouders, daar waar kinderen opgroeien en kunnen wortelen. Niet alleen thuis, maar bijvoorbeeld ook op school, kinderdagverblijf of peuterspeelzaal. De ambulante behandeling is dus zowel de start als de rode draad van de behandeling. Tijdens de behandeling werken we volgens de principes van Matched Care en Stepped Care. Het Match Care principe betekent dat de behandeling aansluit bij de vraag van ouders en verwijzer, als ook de aangemelde problematiek. Het Stepped Care principe gaat ervan uit dat de behandeling zo licht als mogelijk is en intensief waar nodig: waar mogelijk (intensief) ambulant, waar nodig een (deeltijd)opname op een specialistische (dag)behandelgroep. De Behandel- en Expertisecentra maken hierbij gebruik van diverse (multidisciplinaire) diagnostiek- en behandelmogelijkheden uit de zorgprogramma’s van Jeugdhulp Friesland. Diagnostiek is belangrijk binnen de jeugdzorg. De kwaliteit van hulpverlening wordt in belangrijke mate bepaald door het beeld van het kind en diens gezin: wat zijn hun problemen en wat gaat goed, hoe kunnen we dit verklaren en welke mogelijkheden zijn er om de problemen op te lossen? (Pameijer en Draaisma, 2011). De noodzaak van diagnostiek is vastgelegd in de huidige Wet op de Jeugdzorg (2005): hulp moet worden ingezet op grond van een gedegen probleemanalyse. In de Factsheet Hoofdlijnen Wetsvoorstel Jeugdwet (VWS, 2013) wordt de plek van diagnostiek binnen de nieuwe Jeugdwet die met ingang van 1 januari 2015 in werking treedt als volgt geformuleerd: ‘In een gesprek met de jongere, de ouders en het sociale netwerk zal in beeld gebracht worden wat de hulpvraag is en of en op welke manier de eigen kracht van de jeugdige, het gezin en het sociale netwerk kan worden ingezet. Als zij het probleem niet zelf kunnen oplossen, wordt bekeken welke jeugdhulp het meest passend is. Dit gebeurt door zorgvuldig het gesprek met de betrokkenen te voeren en de juiste deskundigheid op het juiste moment bij dit gesprek te betrekken. Het kind en zijn ouders zijn daarbij uitgangspunt.’

De module Intake & Diagnostiek biedt een systematisch en transparant handelingskader om de diagnostiek zoals hierboven omschreven concreet vorm te kunnen geven, met als doel te komen tot een (voorlopig) integratief beeld, van waaruit in afstemming en in overleg met ouders een behandelaanbod wordt geformuleerd dat aansluit bij de hulpvraag van ouders.

2. Doel van de module Diagnostiek is een onderdeel van de hulpverlening aan kinderen, jeugdigen en hun ouders. Diagnostiek is een proces van gericht informatie verzamelen en analyseren met als doel het nemen Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar

3 De Behandel- en Expertisecentra 0-7 jaar, 6-13 jaar en 12-18 jaar zijn in ontwikkeling.

Pagina 4 ! /!21

van een beslissing over de in te zetten hulp (Deno, 2005) Diagnostiek is noodzakelijk, maar dan moet die diagnostiek wel functioneel zijn en daadwerkelijk bijdragen aan de besluitvorming rondom behandeling. Diagnostiek is daarmee geen doel op zich, maar een middel om goed te kunnen adviseren over de meest geschikte behandeling voor een specifiek cliëntsysteem. De module Intake & Diagnostiek heeft als doel om een systematische en transparante werkwijze te omschrijven welke het diagnostisch handelen vanuit de Behandel en Expertisecentra stuurt, wat leidt tot een (voorlopig) integratief beeld (aard en ernst) op basis waarvan de juiste behandelinterventies kunnen worden ingezet. De module Intake & Diagnostiek streeft naar zorgvuldige besluitvorming die is beargumenteerd en daarmee inzichtelijk is voor diagnosticus, behandelaar en cliënt. Het praktijkmodel voor diagnostiek en advisering ‘Handelingsgerichte diagnostiek (HGD)’ (Pameijer, 2000; Pameijer & Van Beukering, 2004) vormt hierbij de basis. Diagnostiek is een proces. Binnen de werkwijze van de Behandel en Expertisecentra zijn in theorie twee fases van elkaar te onderscheiden in het proces, met ieder specifieke subdoelstellingen. In de praktijk zijn deze fases mogelijk niet altijd duidelijk te onderscheiden: ze kunnen in elkaar overvloeien. De intakefase heeft als specifieke subdoelstellingen: Binnen 6 weken is helder welke aanvullende vormen van (mogelijk) diagnostiek en hulp gewenst zijn Er is een samenwerkingsrelatie ontstaan tussen de hulpverlener en de hulpvrager / het systeem. De reden van aanmelding, de hulpvragen, wensen en verwachtingen zijn in kaart gebracht. De ontwikkelings- en hulpverleningsgeschiedenis is in kaart gebracht. De kindfactoren, de omgevingsfactoren en de relationele factoren zijn in kaart gebracht. De verkregen informatie mondt uit in een (voorlopig) integratief beeld (aard en ernst). Het (voorlopige) integratieve beeld mondt uit in een behandeladvies. Het (voorlopige) integratieve beeld mondt mogelijk uit in aanvullende hypothesen en onderzoekvragen. De onderzoeksfase heeft als specifieke subdoelstellingen: Het toetsen van de hypotheses en het beantwoorden van de onderzoeksvragen zoals geformuleerd en besproken tijdens de intakefase. Het verhelderen van het (voorlopig) integratief beeld: welke factoren zijn van invloed op de problemen en hoe beïnvloeden deze elkaar? Geeft richting aan de in te zetten behandelinterventies of stuurt reeds ingezette behandelinterventies bij.

3. Doelgroep van de module 3.1 Voor wie is de module bedoeld? De module is gericht op kinderen en jeugdigen van 0-18 jaar (met een uitloop tot 23 jaar) en diens systeem (ouders/verzorgers, kinderopvang, peuterspeelzaal en onderwijs), bij wie sprake is van complexe en meervoudige ontwikkelingsproblemen, internaliserende en/of externaliserende gedragsproblemen en gezins- en/of opvoedingsproblemen. Er is sprake van opvoedingsnood en een ernstig verstoorde draagkracht-draaglastverhouding. Daarnaast is er onduidelijkheid over de samenhang van factoren, de oorzaken en de ernst van de problematiek waarvoor (nadere) diagnostiek nodig is om weer richting te kunnen geven aan het handelen en/of aan de behandeling welke het systeem nodig heeft om weer zelfstandig verder te kunnen.

3.2 Indicatie en contra-indicatiecriteria Algemene indicatie- en contra-indicatiecriteria Jeugdhulp jeugdzorg 0-7 opjaarhet gebied van opgroeiModule Intake Friesland & Diagnostiekbiedt 0-7 jaar specialistische – Behandel- en Expertisecentrum Pagina en 5 ! /!21 opvoedingsproblemen, in de leeftijdscategorie 0 t/m 18 (met een uitloop tot 23) jaar. Kinderen,

jongeren en hun ouders/opvoeders kunnen een beroep doen op Jeugdhulp Friesland. Dit doen zij als de normale ontwikkeling van het kind wordt belemmerd. Mogelijk is er sprake van psychosociale problemen, psychiatrische problemen, gezinsgerelateerde problemen, psychische problemen, gedragsproblemen of een combinatie daarvan. Kinderen en jeugdigen met een psychiatrische, zintuiglijke, lichamelijke en/of verstandelijke beperking die redelijk sociaal redzaam zijn, worden ook behandeld en/of opgevangen, als dit past binnen de behandelprogramma’s en mogelijkheden van Jeugdhulp Friesland. De door Jeugdhulp Friesland gehanteerde indicatiecriteria en contra-indicaties zijn uitgebreid beschreven in De Betekenis onder het hoofdstuk Doelgroepenbeleid op pagina 15. Deze folder is te downloaden op www.jeugdhulpfriesland.nl onder het tabblad ‘Jeugdhulp Friesland’. Specifieke indicatiecriteria Voor de module Intake & Diagnostiek gelden naast de algemene indicatiecriteria de volgende indicatiecriteria: Er is sprake van een combinatie van (een aantal van) onderstaande problemen: achterstanden of verstoring op verschillende ontwikkelingsgebieden (taal-spraak, lichamelijk, sociaal-emotioneel, cognitief, spel). gedragsproblemen (een vermoeden van) een ontwikkelingsstoornis hechtingsproblematiek medisch-somatische problemen Naast de ontwikkelingsproblemen bij het kind is er sprake van opvoedingsnood en/of -crisis in de thuissituatie en is de draagkracht-draaglast verhouding verstoord. Ook kan er sprake zijn van een belastende thuissituatie waar het kind onder lijdt, bijvoorbeeld emotionele spanningen in het gezin, pedagogische of (ortho) psychiatrische problematiek, vermoedens van kindermishandeling en verwaarlozing. Kinderen kunnen vaak (nog) niet naar een reguliere vorm van onderwijs of dagopvang, zijn daar vastgelopen of er is sprake van handelingsverlegenheid. Over de samenhang van factoren, de oorzaken en de ernst van de problematiek is onduidelijkheid, waarvoor (nadere) diagnostiek nodig is om weer richting te kunnen geven aan het handelen. 3.3 Toepassing bij migranten De module is niet specifiek ontwikkeld voor kinderen of gezinnen met een allochtone achtergrond echter is in principe ook goed te gebruiken bij allochtonen kinderen en gezinnen.

4. Aanpak van de module Na aanmelding zal er vanuit het Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar of 6-13 jaar4 een orthopedagogisch hulpverlener worden gekoppeld aan ouders en hun kind. Deze orthopedagogische hulpverlener is het eerste aanspreekpunt voor ouders en verwijzers en kan indien nodig direct interventies inzetten in de thuissituatie, op school, kinderdagverblijf of peuterspeelzaal. Gedurende de eerste 6 weken vindt diagnostiek plaats en brengt de orthopedagogisch hulpverlener, onder verantwoordelijkheid van de gedragswetenschapper (hoofdbehandelaar), eventueel samen met andere disciplines en in continu overleg met ouders en/of verwijzer in kaart welke aanvullende vormen van diagnostiek en behandeling nodig zijn. De vraag van ouders en/of jeugdige is hierbij leidend en enkel aanvullende diagnostische informatie die bijdraagt aan het beantwoorden van de hulpvraag zal in kaart worden gebracht. Hierbij wordt nadrukkelijk aangesloten bij en gebruik gemaakt van reeds verzamelde informatie. De verkregen informatie leidt tot een (voorlopig) integratief beeld (aard en ernst) en een behandeladvies welke met ouders en eventueel verwijzers zal worden besproken. Deze fase mondt uit in het behandelplan. Het diagnostisch proces eindigt echter niet na 6 weken. Tijdens de behandeling vindt er regelmatig een koppeling plaats tussen diagnostiek en ingezette interventies (evaluatie). Daar waar nodig worden aanvullende diagnostische activiteiten verricht. Kortom: tijdens het diagnosticeren wordt behandeld en tijdens het behandelen wordt gediagnosticeerd. Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar

4 Voor het B.E.C. 12-18 jaar is deze werkwijze nog in ontwikkeling.

Pagina 6 ! /!21

De Intake & Diagnostiek tijdens de intakefase is opgebouwd uit de volgende activiteiten: -

-

-

-

De gedragswetenschapper en de arts5 verrichten een dossieranalyse De orthopedagogisch hulpverlener analyseert (eventueel m.b.v. de gedragswetenschapper) de gegevens van de screeningslijsten die worden gebruikt in het kader van de prestatieindicatoren (CBCL6, TRF en OBVL) De orthopedagogisch hulpverlener vraagt op verzoek van de gedragswetenschapper eventuele ontbrekende informatie op en formuleert onderzoeksvragen voor de intakefase7. De gedragswetenschapper, orthopedagogisch hulpverlener en de ouderbegeleider8 voeren een intakegesprek met ouders / verzorgers en indien wenselijk de verwijzer. Het kind komt bij voorkeur mee, waarbij de vraag van ouders ten alle tijden voorliggend is. Indien de leeftijd van het kind deze toestaat, zal er ook een intakegesprek met kind plaatsvinden. Op basis van dossieranalyse en intake formuleert de gedragswetenschapper (indien nodig in overleg met de arts9) een (voorlopig) integratief beeld en behandeladvies en eventuele aanvullende diagnostische hypotheses en bijbehorende onderzoeksvragen. Deze worden besproken tijdens een hypothesevormende overleg (HVO) en vervolgens getoetst door het multidisciplinaire team10 (arts, ouderbegeleider, logopedist en fysiotherapeut) en vervolgens besproken met ouders. Ouders hebben de eindregie in dit proces waarbij de gedragswetenschapper als hoofdbehandelaar optreedt en kunnen aanwezig zijn tijdens de multidisciplinaire overleggen. Indien er overeenstemming is over het (voorlopige) integratieve beeld, de doelen, het behandeladvies en eventuele aanvullende diagnostische hypothesen en onderzoeksvragen, dan worden deze opgenomen in het behandelplan en respectievelijk uitgevoerd danwel getoetst.

Voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen in de onderzoeksfase kunnen de volgende middelen worden ingezet: -

Een kind-observatie en gesprek op kinderopvang, peuterspeelzaal of school door orthopedagogisch hulpverlener. Aanvullende screeningsvragenlijsten. Gestandaardiseerde onderzoeksinstrumenten (welke COTAN voldoende beoordeeld zijn) Een kind- en interactie observatie in de thuissituatie door de orthopedagogisch hulpverlener. Een video-observatie door de orthopedagogisch hulpverlener onder supervisie van een VHT medewerker. Een ouderschapsanalyse door ouderbegeleider. Een ontwikkelingsanamnese door gedragswetenschapper of arts. Een diagnostisch consult bij arts en/of logopedist en/of fysiotherapeut. Zie bijlage 1 en 2 voor werkwijze. Een niveaubepaling. Een ouder-kind interactie observatie.11 Observatiediagnostiek door plaatsing op de behandelgroep. Een spelobservatie door speltherapeut, orthopedagogisch hulpverlener of gedragswetenschapper.

5 Enkel in B.E.C. 0-7 jaar 6 Zowel screeninginstrument als instrument in het kader van de prestatie-indicatoren 7 Hierbij kan gebruik worden gemaakt van het formulier Intake en Strategie vanuit de HGD 8 Gezien de verwevenheid van de ontwikkeling van jonge kinderen met hun ouders enkel in het B.E.C. 0-7 jaar, in de

andere B.E.C.´s op indicatie (deze werkwijze wordt bij de volgende module-evaluatie geëvalueerd) 9 Enkel in B.E.C. 0-7 jaar 10 Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaarop – Behandel0-7 jaar6-13 & 12-18 jaar. Enkel in B.E.C. 0-7 jaar; eventueel indicatie eneninExpertisecentrum overleg ook voor B.E.C. 11 Vormgegeven vanuit de module OKI-B

Pagina 7 ! /!21

Vervolgens: De verkregen informatie wordt in een multidisciplinair overleg besproken met als doel het formuleren van een aangescherpt/bijgesteld integratief beeld: welke factoren zijn van invloed op de ontstane problemen en hoe beïnvloeden deze elkaar? Vanuit dit integratieve beeld wordt indien nodig het behandeladvies bijgesteld. Het aangescherpte en/of bijgestelde integratieve beeld en behandelvoorstel wordt met ouders/verzorgers en betrokkenen besproken. Indien er overeenstemming is over het aangescherpte en/of bijgestelde integratieve beeld, de doelen en het behandeladvies tussen ouders/verzorgers, betrokken instanties (zoals kinderopvang, peuterspeelzaal, onderwijs, behandelaren 1e lijn) en behandelaar, worden de hierbij passende adviezen omgezet in het behandelplan. 4.1 Structuur en opbouw De module Intake & Diagnostiek wordt vormgegeven vanuit de Behandel- en Expertisecentra. Onder regie van de gedragswetenschapper wordt, altijd uitgaande van de vraag van (pleeg)ouders, verwijzer, kind, medewerkers kinderopvang/peuterspeelzaal en/of leerkracht, het diagnostisch proces vormgegeven. De module Intake & Diagnostiek is gebaseerd op de Handelingsgerichte diagnostiek in de jeugdzorg (Pameijer en Draaisma, 2011). Figuur 1: De vijf fasen van HGD

Aanmelding

Doorverwijzen

1.Intakefase

2.Strategiefase

3.Onderzoeksfase

4. Integratie/ aanbevelingsfase

5. Advisering/ evaluatiefase

Interventiefase

Diagnostiek (en behandeling) vanuit de Behandel- en Expertisecentra vinden altijd plaats binnen de context en bij voorkeur in de natuurlijke omgeving van het kind/ de jeugdige, in overeenstemming met de uitgangspunten en stappen van HGD. De behandelaren van de Behandel- en Expertisecentra van Jeugdhulp Friesland geven hun (diagnostisch) handelen vorm vanuit: Oplossingsgericht werken: de cliënt zo veel als mogelijk zijn/haar eigen oplossingen laten bedenken, aansluiten bij de betekeniswereld en de krachten van het kind. Dialoog gestuurd werken: de uitkomst van het gesprek staat van te voren niet vast, de gesprekspartners hebben een gelijkwaardige positie Systeemgericht werken: de hulpverlening richt zich op het kind en zijn/haar omgeving (gezin, school, peuterspeelzaal, kinderopvang etc.). Dat betekent ‘het regelen van de onderlinge betrekkingen’ in de leefwerelden waarin het kind actief is. Deze leefwerelden verhouden zich onderling tot elkaar, zijn van invloed op elkaar en bepalen in grote mate hoe Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar Pagina 8 ! /!21 een kind zich ontwikkelt.

-

Competentiegericht werken: het aanleren en uitbreiden van vaardigheden bij kinderen en ouders. Dit wordt zoveel mogelijk in fases aangeboden, passend bij de ontwikkeling en vooral het niveau van functioneren van het kind. Resultaatgericht werken: in gezamenlijk overleg worden einddoelen opgesteld De orthopedagogisch hulpverleners worden in hun diagnostische proces ondersteunt en gecoacht door de methodiekcoach. 4.2 Duur De duur van de module intake en diagnostiek bedraagt 6-12 weken. 4.3 Frequentie De frequentie van diagnostische activiteiten in de intake/ en onderzoeksfase is afhankelijk van de gestelde onderzoeksvragen, deze kan variëren van 1 tot 3 interventies per week. 4.4 Intensiteit De hier genoemde intensiteit is een richtlijn en kan gezien worden als een gemiddelde. De genoemde uren zijn inclusief overleg en verslaglegging. De intensiteit kan per casus variëren. Functie

Gemiddeld aantal uren

Inzet bij

Gedragswetenschapper

9 uur

100%

Psychodiagnostisch werker

6 uur

100%

Ambulant hulpverlener / Orthopedagogisch hulpverlener

18 uur

100%

Methodische ouderbegeleider *

6 ½ uur

100%

Arts / verpleegkundige *

4 ½ uur

100 %

Logopedist *

5 ½ uur

70%

Fysiotherapeut *

5 ½ uur

50%

* deze disciplines zijn alleen werkzaam binnen het B.E.C. 0-7 jaar. 4.5 Setting De diagnostische activiteiten vinden plaats zowel in de thuissituatie, de opvang of schoolse situatie of op een locatie van een Behandel- en Expertisecentrum.

5. Materialen en links -

-

CBCL, TRF en OBVL STEP (ernsttaxatie) formulier intake en strategie handelingsgerichte diagnostiek onderzoeksmiddelen methodische ouderbegeleiding 12 format observaties door orthopedagogisch medewerker 13 Screeningsformat (para-) medici. COTAN goed beoordeeld diagnostische instrumenten ten behoeve van onderzoek naar cognitie, sociaal-emotionele ontwikkelingen, spraak-taal ontwikkeling, motorische ontwikkeling en persoonlijkheidsontwikkeling14. COTAN goed beoordeeld diagnostische instrumenten ten behoeve van onderzoek naar ontwikkelingsstoornissen15.

12 Zie modulebeschrijving Methodische Ouderbegeleiding 13 In ontwikkeling 14 Module Intake &van Diagnostiek 0-7 instrumentarium jaar – Behandel-binnen en Expertisecentrum 0-76-13 jaar jaar is in ontwikkeling. Een overzicht beschikbaar de B.E.C. 0-7 en 15 Idem als 10

Pagina 9 ! /!21

B. ONDERBOUWING VAN DE MODULE

6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Probleemanalyse In deze probleemanalyse zal allereerst het belang van een goede probleemdefiniëring en het daaruit voortvloeiende behandelvoorstel worden omschreven. Vervolgens wordt nader ingegaan op het ontwikkelingsmodel en de oorzaken en achtergronden van een problematische ontwikkeling. Deze visie en theorie biedt namelijk aanknopingspunten voor het diagnostisch proces en aangrijpingspunten voor effectieve interventies. Het belang van een onderbouwd behandelvoorstel Het NJI (Nederlands Jeugdinstituut) beschrijft dat ouders en kinderen recht hebben op heldere en goed onderbouwde adviezen en besluiten, die zoveel mogelijk samen mét hen worden genomen. In de evaluatie van de Wet op de Jeugdzorg wordt geconstateerd dat dat nog nauwelijks gebeurt, terwijl uit literatuur blijkt dat hulp effectiever is als gezinnen betrokken worden bij het besluitvormingsproces. Uit onderzoek blijkt dat cliënten die de behandeling van hun voorkeur ontvangen 58 procent kans hebben op betere resultaten. Cliënten die niet de behandeling van hun voorkeur krijgen, lopen ook een groter risico om voortijdig de behandeling te beëindigen. Het in kaart brengen van de problemen en op basis daarvan komen tot een passend behandelvoorstel is een proces waarin een hulpverlener samen met ouders en kinderen (en/of hun omgeving) beoordeelt welke problemen spelen en beslist welke hulp het beste ingezet kan worden. Het is een proces van professionele oordeelsvorming waarin een hulpverlener op basis van een gedegen analyse van de problematiek beoordeelt welk hulpaanbod het meest geschikt is. Dit is een voorwaarde voor effectieve hulpverlening (Bruyn, Ruijssenaars, Pameijer, & Aarle, 2003). Dat betekent dat de manier waarop dit beoordelings- en besluitvormingsproces uitgevoerd wordt, eraan bijdraagt of ouders en kinderen de hulp krijgen die een adequaat antwoord op hun hulpvraag biedt en hun problemen oplost, vermindert of draaglijk maakt. In het onderzoek 'Beslissen over effectieve hulp' (Bartelink, ten Berge en van Yperen, 2013) is in kaart gebracht wat werkt in dit proces. Een aantal conclusies tekent zich af na het bestuderen van een breed spectrum aan literatuur over de jeugdzorg, de geestelijke gezondheidszorg en gezondheidszorg. Een effectief proces van probleemdefiniëring en het op basis daarvan formuleren van een onderbouwd behandelvoorstel draagt eraan bij dat ouders en kinderen een effectief hulpaanbod krijgen. Dit is dus geen op zichzelf staand proces, maar maakt deel uit van het hele hulpverleningsproces dat ouders en kinderen doorlopen wanneer zij problemen ervaren. Het lijkt erop – in overeenstemming met eerdere vooronderstellingen – dat drie elementen bijdragen aan de effectiviteit van dit proces: 1. Professioneel handelen: doelgericht, gestructureerd en transparant werken; 2. Evidence based handelen: gebruik van up-to-date kennis over psychologische en pedagogische theorieën en over ‘wat werkt’; 3. Handelen in dialoog met ouders en kinderen. Echter, de effectiviteit hangt niet alleen samen met de kwaliteit van het proces, maar ook met een gedegen inhoudelijke analyse van de problematiek. ‘Voor de kans van slagen van de interventie is het belangrijk dat de diagnostische informatie juist is. (…). Dat wil zeggen: als de diagnose en het hiermee onderbouwde behandelaanbod juist zijn geformuleerd, kan beoordeeld worden of de interventie effectief is. En andersom: als de interventie correct is uitgevoerd en bekend is dat deze werkt voor een bepaald probleem, kan beoordeeld worden of de voorafgaande diagnose en het voorgestelde behandelaanbod juist was. Zo ontstaat een wisselwerking tussen diagnostiek en behandeling, die informatie oplevert over de kwaliteit en effectiviteit van elk afzonderlijk element.’ (Bartelink, ten Berge & van Yperen, 2010).” Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar

Pagina 10 ! /!21

Om te komen tot een goede inhoudelijke analyse van de problematiek is het van belang dat het diagnostisch handelen wordt geleid door een theoretisch en praktisch weldoordachte en systematische werkwijze. Deze werkwijze is uitgewerkt in de methodiek van de handelingsgerichte diagnostiek (HGD), een pragmatische bewerking van de diagnostische cyclus (De Bruyn, Ruijssenaars, Pameijer & Van Aarle, 2003). Oorzaken en achtergronden van een problematische ontwikkeling Bij het ontstaan van ontwikkelings- en gedragsproblemen is er sprake van een verstoring in de balans tussen de ontwikkelingsopgaven en opvoedingsopgaven; hierbij gaat het om een samenhangend geheel van genetisch- biologische factoren, factoren in gezin, school en peergroup en factoren in de wijdere omgeving. Om een problematische ontwikkeling bij kinderen en jongeren te kunnen voorkomen of terugdringen moeten we weten wat de oorzaken en achtergronden daarvan zijn. Vaak gaat het niet om één oorzaak, maar om een samenhangend geheel van factoren. Sommige van die factoren vormen een bedreiging voor een goede ontwikkeling: de zogenoemde risicofactoren. Daarnaast bestaan er factoren die kinderen en jongeren juist beschermen tegen problemen: de zogenoemde beschermende of protectieve factoren. Kinderen of jongeren krijgen problemen wanneer de beschermende factoren onvoldoende tegenwicht bieden aan de risicofactoren. Het risico op een problematische ontwikkeling neemt toe wanneer kinderen te maken krijgen met een opeenstapeling van verschillende factoren en de interactie daarvan (Rutter, 1985, in: Meij en Boendemaker 2008) Beschermende factoren en risicofactoren zijn meestal geen directe oorzaken van problemen. Het zijn eerder gunstige en ongunstige omstandigheden voor de ontwikkeling van een kind. Risicofactoren hangen samen met het ontstaan, de latere toename of de voortzetting van een probleem. Beschermende factoren hangen samen met het voorkomen, de latere afwezigheid of de afname van een probleem. Risicofactoren en beschermende factoren voor het ontwikkelen van problemen kunnen liggen in: • het kind of de jongere zelf; • zijn directe sociale omgeving: gezin, kinderopvang, peuterspeelzaal, school, familie; • de wijdere omgeving: buurt, cultuur, maatschappij. Hoe zwaar bepaalde risicofactoren wegen, verschilt per probleem. Zo spelen genetische factoren bij het ene probleem een grotere rol dan bij het andere. Risicofactoren en beschermende factoren zijn vaak tegenpolen van elkaar. Zo is een onveilige gehechtheidsrelatie tussen opvoeder en kind op jonge leeftijd een risicofactor, terwijl een veilige gehechtheidsrelatie een beschermende factor is. Recent Nederlands onderzoek heeft bevestigd dat er bij ernstig probleemgedrag bij jongeren sprake is van een soort ‘balanswerking’ tussen risicofactoren en beschermende factoren (Van der Laan en Blom, 2006). Ook blijkt dat kinderen van anderhalf tot tweeëneenhalf jaar al meer probleemgedrag vertonen naarmate er meer risicofactoren aanwezig zijn (Asscher en Paulussen-Hoogeboom, 2005). Het globale ontwikkelingsmodel (zie figuur 1) bestaat uit drie lagen: bovenaan de omgeving, in het midden de interne processen - cognities, verwachtingen en emoties - en onderaan gedrag en ontwikkeling. Op basis van de ervaringen die een kind vanaf zijn geboorte opdoet met zijn omgeving ontwikkelt het bepaald gedrag en bepaalde cognities en verwachtingen. Dat gebeurt in de interactie tussen kind en omgeving. Een baby met een moeilijk temperament roept bij een opvoeder ander gedrag op dan een kind dat erg gemakkelijk en meegaand is in de omgang. Toch kan ook een kind dat ‘van nature’ geen moeilijk temperament heeft onder bepaalde omstandigheden gedragsproblemen ontwikkelen. Dat doet hij dan als reactie op inadequaat gedrag van de opvoeder, bijvoorbeeld verwaarlozing. In de loop van de ontwikkeling worden de verwachtingen en cognities steeds robuuster en moeilijker te veranderen. Negatieve verwachtingen en inadequate cognities leiden tot het ontstaan en de verdere ontwikkeling van problemen. Het geschetste model plaatst de beschermende en risicofactoren in een kader en biedt aangrijpingspunten voor interventies. Aangrijpingspunten voor effectieve interventies Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar 11 ! /!21 Het ontwikkelingsmodel maakt duidelijk dat interventies in principe mogelijk zijn op elk vanPagina de drie lagen: de omgeving, de interne processen - cognities, verwachtingen, emoties- en het gedrag. Op

grond van het model is te verwachten dat tegelijkertijd ingrijpen op meerdere niveaus een groter effect heeft dan ingrijpen op maar één niveau, bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie voor het kind in combinatie met een opvoedcursus voor ouders. Ook zal ingrijpen in meerdere domeinen tegelijk, bijvoorbeeld zowel binnen het onderwijs, op de kinderopvang en/of peuterspeelzaal als in het gezin, effectiever zijn dan ingrijpen in één domein, bijvoorbeeld alleen in het gezin. Daarnaast veronderstelt het model dat bepaalde personen of factoren in een bepaalde ontwikkelingsperiode meer of minder belangrijk zijn. Interventies zouden daarom gericht moeten zijn op deze specifieke personen of factoren, bijvoorbeeld bij jonge kinderen vooral op opvoeders en bij oudere kinderen meer op het omgaan met leeftijdgenoten. Uit het model valt verder op te maken dat voor elke leeftijdsperiode bepaalde ontwikkelingstaken gelden. Effectieve interventies zijn gericht op het beter kunnen uitvoeren van deze taken. Tot slot zien we in het model dat sommige factoren, bijvoorbeeld relatieproblemen of financiële problemen in het gezin, zowel direct als indirect van invloed zijn op de ontwikkeling. De indirecte invloed is dat het kind minder positieve aandacht krijgt als er spanningen zijn bij de opvoeders. De directe invloed is dat het kind ruzies meemaakt. Volgens het model zijn interventies effectiever als ook de achterliggende factoren bij de interventie worden betrokken. In dit voorbeeld zal het verhogen van de sensitiviteit van de opvoeder voor het kind uiteindelijk meer effect hebben wanneer de andere problemen ook worden opgelost. Al met al zijn interventies effectiever naarmate ze enerzijds meer domeinen bestrijken en anderzijds beter zijn toegesneden op de individuele situatie van het kind of de jongere.


Pagina 12 ! /!21

Figuur 1. Aangrijpingspunten voor interventies INTERVENTIES FACTOREN IN WIJDERE OMGEVING (1)

FACTOREN IN GEZIN, SCHOOL, PEERGROEP (2, 3, 4) ONDERSTEUNING DOOR ANDEREN (2, 3, 4) Opvoeders

Opvoeders / leeftijdgenoten

Partner / sociaal netwerk

COGNITIES, VERWACHTINGEN, EMOTIES (5)

GENETISCHE BIOLOGISCHE FACTOREN (5) Ontwikkelingsthema´s

GEDRAG (5)

gehechtheid

socialisatie

schoolprestaties, vorming omgang leef- identiteit, tijdgenoten vrienden

relaties, rollen

werk, ouderschap

!

Levensloop 1 jaar

1. 2. 3. 4. 5. 6.

2 jaar 4 jaar

12 jaar adolescentie volwassenheid

Buurtgerichte interventies Gezinsgerichte interventies School- en centrumgerichte interventies Op sociaal netwerk gerichte interventies Kindgerichte interventies Multimodale interventies (combinatie van twee of meer van 1 t/m 5)

Beïnvloedbare factoren De module Intake & Diagnostiek is erop gericht om op een systematische en transparante wijze informatie te verzamelen, welke bijdraagt aan een integratief beeld op basis waarvan de juiste behandelinterventies kunnen worden ingezet. Een juiste diagnose met een gedegen en beargumenteerd behandelvoorstel draagt er aan bij dat ouders en kinderen een effectief hulpaanbod krijgen. De module Intake & Diagnostiek is gebaseerd op de werkwijze van de HGD. Kort samengevat is HGD gebaseerd op de volgende uitgangspunten (Pameijer en Draaisma, 2011): 1. HGD verloopt systematisch en transparant; 2. HGD is doelgericht; 3. HGD hanteert een transactioneel referentiekader; 4. HGD acht samenwerken met de cliënt en direct betrokkenen cruciaal; 5. HDG besteedt aandacht aan positieve kenmerken. HGD is doelgericht, wat zeggen wil dat met een zogenaamde ‘als-dan-redenering’ wordt verantwoord waarom een bepaalde vraag relevant is voor advisering (‘Als we weten dat.., dan kunnen we besluiten dat…’) en waarbij vanuit een integratief beeld doelen worden geformuleerd voor kind en opvoeding die worden geëvalueerd. Daarnaast gaat HGD0-7uit kind en Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandelen Expertisecentrum jaarvan de behoeften van Pagina 13 ! /!21 opvoeders, waarbij het er om gaat wat een kind nodig heeft in plaats van wat een kind heeft. HGD

gaat verder uit van een transactioneel kader, waarbij er sprake is van een wisselwerking tussen risico- en beschermende factoren van kind, opvoeding, onderwijs en vrije tijd. De wisselwerking en afstemming tussen deze factoren worden geanalyseerd: wat is afgestemd op wat dit kind nodig heeft en wat kan beter afgestemd? Dit leidt tot aanbevelingen die passend zijn bij dit kind van deze ouders in dit gezin/opvoedingssetting, op deze school in deze buurt. In de vierde plaats wordt constructief samengewerkt met het kind en opvoeders, waarbij zij actief betrokken worden bij onder andere het formuleren van onderzoeksvragen. Tevens wordt nadrukkelijk gezocht naar en gebruik gemaakt van positieve en beschermende factoren. Ten slotte wordt er systematisch en transparant gewerkt volgens de cyclus van de HGD. Verbinding probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak De module Intake & Diagnostiek beschrijft een systematisch en transparant proces waarin te allen tijde de hulpvraag van ouders en/of jongere het uitgangspunt is en welke uitmondt in een (voorlopig) integraal diagnostisch beeld waarin de wisselwerking tussen factoren op zowel meerdere domeinen als niveaus (zoals uiteengezet in het ontwikkelingsmodel hierboven) wordt beschreven. Op basis hiervan kunnen passende interventies worden ingezet op meerdere domeinen en niveaus. Hiermee wordt getracht zo vroegtijdig mogelijk risicofactoren terug te dringen en beschermende factoren te vergroten met als doel dat kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen en dat de opvoedingsvaardigheden van ouders en professionele opvoeders aansluiten bij de ontwikkelingstaken en behoeften van het kind. Werkzame factoren /mechanismen De module Intake & Diagnostiek is gebaseerd op de werkwijze van de HGD. De uitgangs-punten van de HGD worden gezien als de werkzame factoren (Pameijer en Draaisma, 2011) : HGD verloopt systematisch en transparant; HGD is doelgericht; HGD hanteert een transactioneel referentiekader; HGD acht samenwerken met de cliënt en direct betrokkenen cruciaal; HDG besteedt aandacht aan positieve kenmerken. Daarnaast baseert de module Intake & Diagnostiek zich op het belang van een goede onderbouwing van het behandelvoorstel waar uit onderzoek blijkt dat de volgende 3 drie elementen hieraan bijdragen (Bartelink, ten Berge en van Yperen, 2013): 1. Professioneel handelen: doelgericht, gestructureerd en transparant werken; 2. Evidence based handelen: gebruik van up-to-date kennis over psychologische en pedagogische theorieën en over ‘wat werkt’; 3. Handelen in dialoog met ouders en kinderen. Verantwoording Ten aanzien van de vraag of in hoeverre HGD evidence based is, beschrijven Pameijer en Draaisma (2011) het volgende: HGD is te beschouwen als ‘veelbelovend’: er ligt een goede theorie aan de methodiek ten grondslag, bestaande uit wetenschappelijke literatuur en/of inzichten uit de praktijk. Het is inzichtelijk op welke factoren de methodiek inspeelt. In theorie is de methodiek effectief. De planmatige werkwijze is gebaseerd op kennis over diagnostische besluitvorming, zodat HGD bescherming biedt tegen valkuilen in het diagnostisch proces. Deze kennis is vertaald naar richtlijnen die de rol van expert betreffen.

7. Samenvatting onderbouwing In het diagnostische proces beoordelen hulpverlener, ouders en/of jeugdige (en/of hun omgeving) samen welke problemen er precies spelen en beslissen vervolgens tevens samen welke hulp het beste ingezet kan worden. Ouders en kinderen/jeugdigen hebben recht op heldere en goed onderbouwde adviezen. Een goede onderbouwing van het behandelvoorstel is een voorwaarde voor effectieve hulpverlening. Diagnosticeren en indiceren in dialoog met ouders vergroot de kans op succes. De module Intake & Diagnostiek biedt het kader waarin dit proces op een transparante en systematische wijze kan worden doorlopen. Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar

Pagina 14 ! /!21

8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 8.1 Eisen ten aanzien van opleiding De gedragswetenschappers werken volgens de principes van de Handelingsgerichte Diagnostiek (HGD). De gedragswetenschappers zijn diagnostisch bevoegd en bekwaam. Betrokken disciplines en orthopedagogische hulpverleners hebben kennis van- en hanteren de uitgangspunten en fases van HGD. Betrokken disciplines zijn vanuit hun eigen specialisme op de hoogte van de voor hun vakgebied relevante betrouwbare en valide onderzoeksinstrumenten en effectieve behandelinterventies. Betrokken disciplines en orthopedagogische hulpverleners hebben kennis van- en beheersen de vaardigheden behorende bij oplossingsgericht -, dialoog gestuurd -, systeemgericht-, competentiegericht en resultaat gericht werken. 8.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie Van de gedragswetenschappers wordt verwacht dat zij door middel van scholing, supervisie en intervisie bevoegd en bekwaam worden en blijven op het gebied van de diagnostiek, overeenkomstig de eisen die hieraan worden gesteld in de beroepsregisters van de NVO, het NIP of het kwaliteitsregister in de jeugdzorg en/of het BIG-register. 8.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking De kwaliteit van de module wordt bewaakt aan de hand van de resultaten uit de prestatieindicatoren: doelrealisatie, cliënttevredenheid, reden beëindiging hulp en afname ernst problematiek. Jeugdhulp Friesland voldoet aan de kwaliteitsnormen HKZ, hetgeen betekent dat de cliënt centraal staat en er continu gewerkt wordt aan het verbeteren van de hulpverlening. Daarnaast voorziet de Handelingsgerichte Diagnostiek in een aantal hulpmiddelen welke gebruikt kunnen worden ter bewaking van de uitgangspunten van de HGD en voorkomen dat de uitgangspunten verwateren16 De orthopedagogisch medewerkers worden ondersteund en gecoacht in hun diagnostisch handelen door een methodiekcoach.

8.4 Kosten van de module Betrokken professionals: Gedragswetenschapper Psychodiagnostisch werker Orthopedagogisch hulpverlener Methodische ouderbegeleider Arts / verpleegkundige Logopedist Fysiotherapeut VHT-er (verlengde arm) Methodiekcoach - Verblijf: nee - Verzorgingskosten: nee - Pleeggeld: nee - Licentie: nee - Training / opleiding: ja, zie 8.1 - Specifiek materiaal: zie hoofdstuk 5 - Overige kosten: belegd in submodulen


Pagina 15 ! /!21

16 Deze checklists en formulieren zijn te downloaden via www.HGDindejeugdzorg.nl en zullen voor Jeugdhulp Friesland

worden aangepast aan de werkwijze binnen Jeugdhulp Friesland.

9. Onderzoek naar de uitvoering van de module Er is geen onderzoek gedaan naar de uitvoering van de module.


Pagina 16 ! /!21

C. EFFECTIVITEIT

10. Nederlandse effectstudies 10.1 Studies naar de effectiviteit van de module in Nederland Er is geen Nederlands onderzoek naar de effectiviteit van de module. 10.2 Samenvatting Nederlandse effectstudies Gezien bovenstaande niet van toepassing.

11. Buitenlandse effectstudies Er zijn geen studies die de effectiviteit van buitenlandse versies van de module aantonen.


Pagina 17 ! /!21

D. OVERIGE INFORMATIE

12. Toelichting op de naam van de module Over de naam van de module zijn geen bijzonderheden te vermelden.

13. Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) De module wordt uitgevoerd binnen het gezin, de kinderopvang en/of peuterspeelzaal, de school en het Behandel en Expertise Centrum.

14. Overeenkomsten met andere modules Er zijn geen gegevens over soortgelijke modules.


Pagina 18 ! /!21

Aangehaalde literatuur Asscher, J.J. & Paulussen-Hoogeboom, M.C. (2005). De invloed van protectieve en risicofactoren op de ontwikkeling en opvoeding van jonge kinderen. Kind en Adolescent, 26, 56-69. Bartelink, C., ten Berge, I. & van Yperen, (2010). Beslissen over effectieve hulp. Wat werkt in indicatiestelling? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut Bruyn, E.E.J. de, Ruijssenaars, A.J.J.M., Pameijer, M.K., & Aarle, E.J.M. van (2003). De diagnostische cyclus: een praktijkleer. Leuven: Acco. Factsheet Hoofdlijnen Wetsvoorstel Jeugdwet (VWS, 2013): http://www.voordejeugd.nl/images/pdf/Hoofdlijnen_Jeugdwet_09_2013.pdf Deno, S.L. (2005). Problem solving assessment. In R. Brown-Chidsey (Ed.), Assessment for intervention: A problem solving approach (pp.10-42). New York: The Guilford Press. Laan, A.M. van der & Blom, M. (2006). Jeugddelinquentie: risico’s en bescherming. Bevindingen uit de WODC Monitor Zelfgerapporteerde Jeugdcriminaliteit 2005. Den Haag: WODC. Meij, H & Boendemaker, L Oorzaken en achtergronden van een problematische ontwikkeling. (2008) Mey W.de, V. Messiaen, N.van Hulle, E. Merlevede & S. Winters (2005). Samen Sterker Terug Op Pad. Een vroege interventie voor jonge kinderen met gedragsproblemen. Amsterdam; SWP . Pameijer N.K. (2000). Richtlijnen voor handelingsgerichte diagnostiek. In: P.J.M. Prins & N.K.

Pameijer (red.), Protocollen in de jeugdzorg. Richtlijnen voor diagnostiek, indicatiestelling en interventie (pp. 15-38). Lisse: Swets & Zeitlinger.

Pameijer, N.K. & Beukering, J.T.E van (2004). Handelingsgerichte diagnostiek: een praktijkmodel voor diagnostiek en advisering bij onderwijsleerproblemen. Leuven: Acco. Pameijer, N. & Draaisma, N. (2011). Handelingsgerichte diagnostiek in de jeugdzorg. Een kader voor besluitvorming. Leuven: Acco.


Pagina 19 ! /!21

Bijlage 1: Diagnostiek Logopedie Indien er na aanmelding bij het in ontwikkeling zijnde B.E.C. vragen zijn met betrekking tot de communicatieve ontwikkeling, de spraak-/taalontwikkeling, het eet- en drinkproces, adem en stemgeving kan logopedische expertise worden ingezet binnen de module Intake en Diagnostiek. Betrokkenheid van logopedische expertise in het diagnostisch proces De logopedist wordt bij de diagnostiekfase betrokken indien er hulpvragen met betrekking tot de communicatieve en spraak-/taalontwikkeling als onderdeel van bredere ontwikkelingsproblematiek. Er wordt daarbij vanuit het systeem afgewogen, wat de invloed van deze communicatieve problemen is op het totale functioneren van het kind binnen dat systeem. Vragen met betrekking tot spraak-/ taalontwikkeling waarbij er minder sprake is van bredere ontwikkelingsproblematiek kunnen derhalve door het voorliggend veld gediagnosticeerd (en behandeld) worden. Logopedisch onderzoek Logopedisch onderzoek is in maximaal 5 ½ uur afgerond. Indien na het onderzoek het beeld met betrekking tot communicatie, spraak en taal nog niet helder is, wordt het omgezet in de individuele logopedische begeleiding. Het onderzoek bestaat uit: • Lezen van het dossier (30 minuten) • Overleg met ouders/ intakegesprek (45 - 60 minuten) • Afnemen observatielijsten (15 -30 minuten) en/of taaltesten ( 60 – 70 minuten) • Berekenen en interpreteren vragenlijsten en/of taaltesten (10 – 20 minuten) • Verslaglegging (30 - 60 minuten) • Overleg met team (Hypothesevormend overleg; behandelplanbespreking), waarbij de logopedist een bijdrage levert aan het totale behandelplan (2 x 45 minuten) • Overleg collega’s eerste lijn (indien van toepassing) (10 minuten) • Reistijd

NB. de tijdsinvestering per onderzoeksonderdeel is variabel en hangt af van de hulpvraag en de complexiteit van de problematiek. Een diagnostisch consult wordt uitgevoerd op moment dat er een logopedische hulpvraag is. Deze kan gesteld worden door ouders, maar ook (in overleg met ouders) door het team. In de diagnostiek wordt gebruik gemaakt van screeningslijsten, observatielijsten, testmateriaal, vragenlijsten, educatieve gesprekken (zie kopje “gebruikte materialen diagnostiek”). Binnen de diagnostiekfase wordt ook de keuze gemaakt of de behandeling individueel of in groepsverband wordt uitgevoerd. De start van de interventie en de frequentie wordt binnen de diagnostiekfase zodanig multidisciplinair afgestemd dat deze passend is binnen het integrale behandeltraject. Afhankelijk van de hulpvraag en indien mogelijk in verband met het gedrag of de ontwikkeling van het kind heeft het de voorkeur dat de spraak-/taalontwikkeling is vastgelegd middels een meetinstrument. Een meet-instrument is aanvullend voor het totale communicatieve beeld. Gedragskenmerken worden meegenomen in de aanpak binnen de therapie. Gebruikte materialen diagnostiek • Schlichting-test voor Taalbegrip • Schlichting-test voor taalproductie-II • Peabody Picture Vocabulary Test-III-NL • Lexilijst • Celf • NNST (Leeuwarden, met name ten behoeve van OKG) • ComVoor (Sneek, met name ten behoeve van ASG) • Logo-Art articulatie-onderzoek • Audiometer (ten behoeve van screenend gehooronderzoek) • Oudervragenlijsten uit Beginnende Communicatie, L. van den Dungen • Sensory Profile, W Dunn, Ph. D., OTR, FAOTA (in samenwerking met fysiotherapie) • Dyspraxieprogramma Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar

Pagina 20 ! /!21

Bijlage 2: diagnostiek kinderfysiotherapeut Indien er na aanmelding bij het in ontwikkeling zijnde B.E.C. vragen zijn met betrekking tot de (senso-)motorische ontwikkeling kan fysiotherapeutische expertise worden ingezet binnen de module Intake en Diagnostiek. Criteria voor diagnostiek op MOD De kinderfysiotherapeut wordt bij de diagnostiekfase betrokken indien er hulpvragen zijn met betrekking tot de (senso-)motorische ontwikkeling als onderdeel van bredere ontwikkelingsproblematiek. Er wordt daarbij vanuit het systeem afgewogen, wat de invloed van deze (senso-)motorische ontwikkeling is op het totale functioneren van het kind binnen dat systeem. (Senso-)motorische vragen waarbij er minder sprake is van bredere ontwikkelingsproblematiek kunnen derhalve door de eerste lijn gediagnosticeerd (en behandeld) worden. Kinderfysiotherapeutisch onderzoek Kinderfysiotherapeutische onderzoek is in maximaal 5 ½ (NB in de vorige modulebeschrijving stond 2 uur). Dit was echter alleen de directe kindtijd. uur afgerond. Indien na het onderzoek het (senso-) motorische beeld nog niet helder is, wordt het omgezet in de individuele kinderfysiotherapeutische begeleiding. Het onderzoek bestaat uit: • Lezen van het dossier (30 minuten) • Afnemen observatielijsten (15 minuten) en/of motorische testen (40 minuten) • Berekenen en interpreteren vragenlijsten en/of motorische testen (Sensory Profile 20 minuten; BSID-III/Movement 10 minuten) • Verslaglegging (30 minuten) • Overleg met ouders (60 minuten) • Overleg met team (Hypothesevormend overleg; behandelplanbespreking), waarbij de kinderfysiotherapeut een bijdrage levert aan het totale behandelplan (2 x 45 minuten) • Overleg collega’s eerste lijn (indien van toepassing) (10 minuten) • Reistijd Er wordt alleen een diagnostisch consult of onderzoek gedaan als dit bijdraagt aan het beantwoorden van de hulpvraag. Deze kan gesteld worden door ouders, maar ook (in overleg met ouders) door het team. In de diagnostiek wordt gebruik gemaakt van screeningslijsten, observatielijsten, testmateriaal, vragenlijsten, educatieve gesprekken (zie kopje “gebruikte materialen diagnostiek”). Binnen de diagnostiekfase wordt ook de keuze gemaakt of de behandeling individueel of in groepsverband wordt uitgevoerd. De start van de interventie en de frequentie wordt binnen de diagnostiekfase afgestemd op de rest van de behandeling. Afhankelijk van de hulpvraag en indien mogelijk in verband met het gedrag of de ontwikkeling van het kind heeft het de voorkeur dat de motorische en/of de sensorische ontwikkeling is vastgelegd middels een meetinstrument. Per meetinstrument staan afkapwaarden beschreven. Echter, elk kind dat lager dan de afkapwaarde scoort, hoeft niet perse kinderfysiotherapeutisch begeleid te worden. Een meetinstrument is aanvullend voor het totale motorische en/of sensorische beeld. Gedragskenmerken worden meegenomen in de aanpak binnen de therapie. Gebruikte materialen diagnostiek • Observatie al dan niet vastgelegd met video (mits ouders akkoord zijn) • Peuterschema volgens Hempel • Movement Assessment Battery for Children – 2 Checklist • Movement Assessment Battery for Children – 2 • BSID-III, motorische schaal • GasthuisBergtest (GhB) • Developmental Test of Visual-Motor Integration (the Beery-Buktenica of VMI) 4e editie • Functionele Spierkracht MetingSchool Companion • Sensory Profile Infants/Toddlers (0-36 maanden) en Children (4 t/m 12 jaar) Nederlandse en Engelse versie – screeningslijst m.b.t. zintuiglijke prikkelverwerking/sensorische ontwikkeling • School Companion Module Intake & Diagnostiek 0-7 jaar – Behandel- en Expertisecentrum 0-7 jaar

Pagina 21 ! /!21

Intake & Diagnostiek 0-7 jaar

Recommend Documents