INSPIRATIEBOEK. De Heurne 2.0. Eerste duurzaamheidsstraat van Twente TRANSFORMATIE OPENBARE RUIMTE ENERGIE PROGRAMMERING

INSPIRATIEBOEK

De Heurne 2.0 Eerste duurzaamheidsstraat van Twente TRANSFORMATIE

OPENBARE RUIMTE

ENERGIE

PROGRAMMERING

H

Voorwoord

van Heekplein

Ziekenhuis

De H

eurne

n

age

h er

d or

No

De klomp

Het boek is opgebouwd uit verschillende delen: In Introductie wordt kort beschreven hoe de Heurne er vroeger uitzag en wat er gebeurde. In de loop van de tijd is er veel veranderd. In Analyse wordt uitvoerig ingegaan op de huidige situatie van de straat en zijn omgeving. Hierbij komen onder andere de openbare ruimte, het parkeren en de leegstand aan de orde. In Visie wordt uiteengezet wat onze ideeën zijn om van de Heurne weer een aantrekkelijke en drukbezochte straat te maken. Hoe krijgen we meer mensen naar de straat en hoe houden we ze daar: door bestaande kwaliteiten te benutten en verder uit te bouwen! Inspiratie vormt het laatste en meest uitvoerige deel. In dit deel zijn diverse voorstellen gevisualiseerd van mogelijke ingrepen in de openbare ruimte en de winkelruimtes. Veel leesplezier en vooral inspiratie toegewenst!

2

Old

Wilhelminastraat

Stadhuis

raat

sest

al enza

L

OUDE STADSKERN

Dit boekwerk vormt een bundeling van kansen en voorstellen voor de straat, om op basis hiervan, samen met ondernemers en eigenaren te onderzoeken welke aanpassingen wenselijk zijn en hoe deze plannen gerealiseerd kunnen worden. De gemeente Enschede is in dit totale proces een partner die fasciliteert en toetst welke ontwikkelingen passen binnen de gemeentelijke visie voor dit gebied.

van

Oude Markt

tekst

at

de Bothoven

Voor u ligt het inspiratieboek “De Heurne 2.0 - Eerste duurzaamheidsstraat van Twente” Dit inspiratieboek is de basis voor een samenwerkingsproces van alle belanghebbenden in de straat, om van de Heurne weer een levendige straat te maken. De achtergronden voor de aanpak van de straat vindt u in het hoofdstuk “De Heurne vroeger en nu”.

stra

Station

Samenwerken aan de toekomst van de Heurne

och em

Performance Factory

3

Inhoudsopgave Introductie De Heurne vroeger De Heurne nu

6 10

Analyse14 Parkeren20 22 Openbare inrichting Openbaar groen 24 Leegstand26 Visie30 Energie32 Straatwanden34 Levendigheid & circulatie 36 Intensiveren bezoek 38 De Heurne en zijn omgeving 40

Inspiratie44 46 Groene ruimte Openbaar groen 48 (Streek) fair 50 Openbare voorzieningen 52 Hergebruik ruimtes 54 Waterelementen56 58 Zeildoek “passage” Straatprofiel60 De groene strip 62 Fietsenstalling en oplaadpunt 64 Functieverandering66 Het “pakhuis” 68 Foodroofs70 Nieuwbouw72 74 De doorbraak Irene passage 76 Brug naar Performance Factory 78

Gevels & reclame 81 Inspiratie gevels 86 Gevelreclame110 Slotwoord112 Colofon114

bron: eigen collectie pandeigenaar De Heurne 4

5

De Heurne vroeger 5 1

2 3

4

6

De Heurne is één van de oudste wegen van Enschede. Oospronkelijk was het de weg die liep van de Espoort richting Lonneker, Losser en Oldenzaal. Op de kaart van Jacob van Kampen (1525-1570) is De Heurne al ingetekend. Na het weghalen van de gracht en de omwalling werd de weg doorgetrokken naar de Noorderhagen (nu Kalanderstraat). In het begin van de 20e eeuw was de Heurne een belangrijke winkelstraat. Er waren gerenommeerde winkels en zelfs een warenhuis gevestigd. Door de straat liep ook de trambaan richting Oldenzaal. Dit is de reden dat de straat breder is dan de meeste straten in de binnenstad. Ten oosten van de straat lag het industriegebied, met textielfabrieken van Van Heek en Tattersall. Tussen de fabrieken en de straat lag een arbeiderswijk: Sebastopol. De leefomstandigheden hier waren deplorabel. Na de teloorgang van de textielindustrie in de jaren zestig zijn de buurt en de meeste fabrieken gesloopt. Hiervoor in de plaats zijn de huidige wijk De Bothoven (Tattersall, Transburg) verrezen. Ook de huidige Oldenzaalsestraat werd ontwikkeld. De Heurne veranderde van een hoofdverbinding in een rustige aanloopstraat. Veel van de allure ging verloren, maar de straat bleef nog lange tijd gezellig en drukbezocht. De straat zelf heeft sinds de jaren zestig flinke veranderingen ondergaan. Veel oorspronkelijke panden zijn gesloopt en vervangen door, meestal omvangrijkere, nieuwbouw. De winkelruimtes konden hierdoor groter worden en er werden aparte bovenwoningen gemaakt. Ook bij oudere panden werd het gevelbeeld in de loop van de jaren vaak ingrijpend veranderd door de inpassing van grote glaswanden, luifels en reclameuitingen. De meeste oude woningen in de straat zijn getransformeerd tot winkelruimte, kantoor of horeca. Van de vroeger fabrieksgebouwen is alleen het pakhuis van de firma Tattersall overgebleven, aan de achterzijde van de vroegere woning van de familie Tattersall.

bron: eigen collectie pandeigenaar De Heurne

1

2

3

4

5 7

8

bron: archief Gemeente Enschede

9

De Heurne nu Performance Factory

Station

de Bothoven Oude Markt

OUDE STADSKERN Stadhuis

van Heekplein

Ziekenhuis

10

aanloopstraat & leegstand De Heurne is al sinds lange tijd een winkelstraat, zelfs één van de belangrijkste en meest drukbezochte winkelstraten van de stad waar vele chique winkels waren gevestigd. In de Heurne nu zijn voornamelijk zelfstandige ondernemers met een gevarieerd aanbod van producten en diensten gevestigd. Veel panden zijn in particulier eigendom of in bezit van kleine beleggers. Winkels, horeca en uitzendbureau’s wisselen elkaar af. Op de verdiepingen wordt meestal gewoond, veelal door studenten. In sommige gevallen zijn de bovenverdiepingen opslagruimte voor de winkels eronder. In het midden van de straat is de entree naar de Irenepromenade, een overdekte passage uit de jaren 80 van de vorige eeuw die De Heurne verbindt met de Noorderhagen. In de promenade zijn diverse winkels en een parkeergarage gevestigd. De Irenepromenade is in eigendom van een grote landelijke belegger. De Heurne grenst in het westen aan het oude stadshart; de Performance Factory en woonwijk de Bothoven liggen ten oosten van de straat. PERFORMANCE FACTORY Ten noordoosten van De Heurne ligt het terrein van de voormalige Polaroidfabriek – in een nog eerder leven een Van Heek-textielfabriek. Het fabriekscomplex wordt op dit moment getransformeerd tot een bijzondere locatie waar sport, kunst, cultuur en welzijn worden samengebracht, de zogenaamde Performance Factory. Als gevolg van het vertrek van Polaroid kwamen de gebouwen leeg te staan. Een aantal medewerkers van het bedrijf heeft in één van de gebouwen een kleinschalige doorstart gemaakt – the Impossible Company. Na diverse transformatiestudies voor het gebied is nu gekozen voor een geleidelijk transformatiescenario (‘slow urbanism’) waarbij de bestaande gebouwen (tijdelijk) worden

hergebruikt door maatschappelijke en artistieke instellingen, alvorens grote investeringen gedaan worden in gebouwen en terrein. Ook Woningbouwcorporatie Domijn, medeeigenaar van het terrein, verhuist binnenkort met het hoofdkantoor naar de Performance Factory. In de gebouwen en deels in de buitenruimte is al veel activiteit, maar naar buiten is dit nog niet direct zichtbaar. Op termijn kan het een bruisend gebied worden met grote waarde voor Enschede en zijn bevolking, maar het kan nog jaren duren voor het gebied echt floreert. DE BOTHOVEN De Bothoven is een woonwijk ten oosten van het stadscentrum. Deze woonwijk wordt gekenmerkt door een aantal afzonderlijke buurten die zijn gebouwd op de locaties van een aantal gesloopte textielfabrieken. Twee van de buurten dragen ook de naam van die fabrieken (Tattershal en Transburg) en volgen de oorspronkelijke perceelsgrenzen. Het zijn robuuste gesloten buurten met relatief weinig openbare ruimte en groen. De sociale structuur van deze buurten is erg hecht. De delen van De Bothoven die verder van de binnenstad af liggen, hebben een meer open opzet en zijn vaak in eerdere periodes gebouwd. De buurten Tattersall en Transburg hebben een robuuste structuur en relatief hoge bebouwingdichtheid. De buurten zijn ontstaan in een tijd waarin met anders dacht over stedenbouw en gemeenschappen dan vandaag de dag en kenmerken zich nu door een relatief lage waardering van woonkwaliteit, sociale onveiligheid en onoverzichtelijkheid. De buurten zijn ruimtelijk gedateerd. Opvallend is wel dat Tattersall en Transburg zijn voorzien van een eigen stadsverwarmingsstelsel. Mede door dit aanwezige stadsverwarmingstelsel lopen er nu een aantal onderzoeken om van de Bothoven het eerste klimaatneutrale wijk van Enschede te maken.

STADSHART Het stadshart van Enschede heeft de vorm van een Ei, de oorspronkelijke middeleeuwse ovale structuur van Enschede. Deze structuur is nog steeds herkenbaar door de straten die rond de Oude Markt lopen, op de plaats van de vroegere omwalling en gracht. De Oude Markt is nu het uitgaanscentrum van de stad. Ten zuiden van het oude centrum ligt het tussen 2000 en 2004 ontwikkelde Van Heekplein, waar tweemaal per week de markt wordt gehouden. De markt heeft een grote regionale aantrekkingskracht, waarvoor zelfs veel mensen uit Duitsland komen. Rondom het plein zijn de grote winkels van (intern)nationale ketens gevestigd. In de straten rondom het Van Heekplein en de Oude Markt is een mengelmoes aan winkels, restaurants, café’s, culturele voorzieningen en andere centrumfuncties. Naast winkel- en voorzieningencentrum is het stadshart van Enschede een geliefd woonmilieu.

11

Analyse TRANSFORMATIE

OPENBARE RUIMTE

ENERGIE

PROGRAMMERING

De straat De Heurne zelf is een vrij traditionele straat: bijna recht en heel overzichtelijk, met vrijwel overal gesloten straatwanden en nagenoeg dezelfde breedte. De straat wordt geflankeerd door laagbouw van twee of drie lagen, met als enige uitzondering hierop het appartementenblok op de hoek met de Oldenzaalsestraat, dat vier bouwlagen hoog is. In eerste instantie komt de straat wat eentonig over. Wanneer men echter goed kijkt en ook de directe omgeving besturdeerd vormt de straat en directe context een gevarieerde compositie van gebouwen en doorgangen, een stedelijk doolhof van kleinere en grotere ruimtes, pleinen en tuinen, kleine en grote gebouwen, oud en nieuw. De meeste van de doorgangen zijn echter niet toegankelijk of worden slecht benut. Verblijfskwaliteit hebben ze niet. Dat is erg jammer. De volledige potenties van de ruimtes worden niet benut. Wanneer dit wel zou gebeuren zou het verblijfsklimaat van de Heurne flink verbeteren en zouden mensen meer reden hebben om de straat te bezoeken.

Met de bouw van de Irenepromenade in de jaren tachtig van de vorige eeuw werd er ook een groot open terrein aangelegd tussen de Heurne en de van Lochemstraat. Dit terrein wordt gebruikt als parkeerplaats voor de werknemers van de omliggende terreinen en als expeditieterrein voor de supermarkt in de Irenepromenade. Het terrein is niet toegankelijk voor het publiek, maar is wel enigzins zichtbaar door één van de onderdoorgangen. Aan de oostzijde van de Heurne zijn de oude gebouwen na de oorlog gesloopt. Vervolgens is de Oldenzaalsestraat aangelegd en zijn er nieuwe gebouwen gekomen. Hierdoor ontstonden er een aantal open ruimtes en rafeliger randen langs de Oldenzaalsestraat.

De werkelijkheid is op dit moment anders. De parkeer- en expeditieterreinen aan de Oldenzaalsestraat en achter de Irenepromenade sluiten andere vormen van gebruik uit. De mensen zetten er hun auto neer, er worden spullen geladen en gelost, en daarna vertrekken ze weer. De twee mooiste en meest besloten ruimtes, rond het oude pakhuis en rond de kerk, zijn niet toegankelijk voor publiek. Grote delen van de tijd zijn de ruimtes levenloos. Wanneer deze ruimtes meer en ander gebruik zouden krijgen, wordt er voor de gebouwen een tweede voorkant gecreëerd. De uitstraling van het gebied verandert hierdoor volledig. Het zou een waardige entree naar de binnenstad kunnen vormen.

14

15

16

Stand van zaken Oktober 2014

eld

en

s

les

Ru th

en

83

Wo n

en

79-81

Wo n

ers

He mm

75-77

Ka psa lon

ge lui d

69-71

Be

rne

eu

eH

td

g

67

Lee

ink

iss

59

Sn el b uff e

kW

57

Juw elie

za

pla

55

Eko

go

za

pla

Ma

51

Eko

ak

za

49

nd kle din g

ha

rt

po

47-47a

Int ers

ct

ttra

uA

zen db ure a

Uit

g

45

Lee

g

el

Lee us Wo rk

er t

nB

ele

tiek

41

2e

tijd sar

e

ag

eP ass

en

g

39a

Vri je

e Ir

na d

Lee

ce

Pla

p

sho

39

pro me

nd

nt

Pri

35

nk el

Wi

oto

Ph

nk el P ets a

wi

Die ren

g

33-33a

Lee

a

27

nd

25

Yu a

b

ibo

sal on B

n

aa

lve m

Ha

Ka p

fe

Ca

tO

kP oin

aa

gz

din

Kle

23 85 87

17

18

Stand van zaken Oktober 2014

eW

ser i

tje

en

mi

ille

pie s

&G up

20

Bra s

kie s

g

22

Lee

rW ad i

elie

tac y

an

p

sho

24

Juw

fas hio nf

ro

Af

26

Bro e

ak

din gz a

Kle

op

28

Mi fi

dsh

30

Ga lax yh ea

r

ieu

nte r

hu is i

32

Nij

kR un ne rsw orl d

or t za a

34

Sp

s

uct

pro d

38

Us ed

ho f

len

rde

nd e

40

n’s O

t

len

g

42

dst a

Lee

yle

irst

Ha

Sta

JD

44

Ha

au

zen db ure

Uit

lon

46

Lee g

48

Ka psa

ty

ali

ng

g

mi

Tim

oo n

uP ers

bu rea

zen d

Uit

zen db ure au

Uit

Lee

52 18 16

19

Parkeren

at stra hem Loc van

aat estr

Type: Langsparkeren aantal: 10 plaatsen (3 gereserveerd) betaalmethode: vooraf betalen

4

6

5

TRANSFORMATIE

a rh

de or

4

3 eurne

OPENBARE RUIMTE

raat

Hoge bothofst

zaals

Type: Overdekte parkeergarage 3 aantal: 525 plaatsen betaalmethode: achteraf betalen

2

4

en Old

2 Type: Vlakken parkeerplaats aantal: 124 plaatsen betaalmethode: vooraf betalen

1

No

ENERGIE

1 Type: Vlakken parkeerplaats aantal: 33 plaatsen betaalmethode: vooraf betalen

De H

Aan ruimte om auto’s te parkeren is hier geen gebrek. Rond de Heurne liggen veel parkeerterreinen. Het is zelfs een van de best bedeelde straten in het centrum op het gebied van parkeervoorzieningen. Op maaiveld kan geparkeerd worden op het Polaroidterrein, het Faamterrein, in Tattersall, langs de van Lochemstraat en de Oldenzaalsestraat. In de Irenepromenade is een parkeergarage. Voor alle parkeerterreinen moet worden betaald. Dat is natuurlijk gebruikelijk in een binnenstad. Toch stellen een aantal parkeerterreinen de bezoekers voor een probleem. Hier moet vooraf betaald worden. De mensen moeten zich daardoor vaak haasten om op tijd terug te zijn bij hun auto. Ze zijn daardoor niet geneigd om langer in de stad door te brengen. Andere parkeerregelingen zouden hiervoor een oplossing kunnen bieden.

unster

ronau-M

-G Ensc hede

PROGRAMMERING

n

ge

Type: Vlakken parkeerplaats 5 aantal: 68 plaatsen betaalmethode: vooraf betalen

Wilhelminastraat

6 Type: Vlakken parkeerplaats aantal: 22 plaatsen betaalmethode: vooraf betalen De

p

Klom

De klomp

20

21

Openbare inrichting

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

De openbare ruimte is functioneel ingericht met de meest noodzakelijke elementen: zitbanken, fietsstandaarden, afvalbakken en de bovengrondse delen van afvalcontainers. Het meubilair is hetzelfde als elders in het winkelgebied van de binnenstad. De Heurne onderscheidt zich hiermee niet. Opvallend is wel dat de elementen allemaal in twee stroken op een aantal meter uit de voorgevels zijn geplaatst. Ook de bomen staan in deze stroken. Daarmee wordt een geleding tussen de voetgangerszones en de fietserszone gemaakt. De straatverlichting onttrekt zich aan dit patroon: grote lantaarns hangen midden boven de straat, aan kabels gespannen tussen de gevels.

3 2 1

1 4

4 2

PROGRAMMERING

ENERGIE

Vanwege het gebrek aan verblijfskwaliteit en het weinig uitnodigende uiterlijk (en comfort) van het meubilair wordt er maar zeer weinig gebruik gemaakt van de zitgelegenheid. Andere delen van de binnenstad is dat anders. Plekken waar het goed toeven is (schaduw, beschutting, rust, uitzicht) en/of waar speciaal ontworpen meubilair staat, zijn populair. Hiernaast een aantal van deze inrichtingselementen. Deze strategie zou ook in de Heurne succesvol kunnen zijn.

5

3 22

5 23

Openbaar groen

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Zowel in de Heurne als de omgeving is erg weinig openbaar groen. Het beperkt zich tot een paar bomen, die alleen enige visuele en structurerende waarde voor de straat hebben. Voor schaduw of een aanleiding om te gaan zitten zorgen ze nauwelijks. Langs de Oldenzaalsestraat is de beplanting uitbundiger: gazon, bomen, struiken plantvakken – maar door het gemotoriseerde verkeer is ook hier nauwelijks sprake van een prettig verblijfsklimaat.

ENERGIE

Enschede is een groene stad waar het landschap door groene lobben diep het stedelijke weefsel binnendringt. Rondom de binnenstad liggen een aantal grote parken. Echter niet in de binnenstad zelf. De binnenstad is erg stenig en het enige groen bestaat uit bomen die de eentonigheid doorbreken en voor wat schaduw zorgen. De uitzonderingen zijn de Klokkenplas en het dit jaar aangelegde Willem Wilminkplein. Dat de binnenstad zo steenachtig is, is wellicht een gemiste kans. Uit onderzoek en analyse blijkt dat de aanwezigheid van veel groen in de meeste gevallen veel mensen aantrekt.

Volkspark 1 km

PROGRAMMERING

Het inrichten van één of meerdere groene plekken in (de omgeving van) de straat zou kunnen zorgen voor een verbetering van het verblijfsklimaat en een vergroting van de aantrekkingskracht. In de Heurne maar ook in overige delen van de binnenstad.

24

25

Openbare voorzieningen TRANSFORMATIE

In de Heurne zijn geen openbare voorzieningen zoals scholen, een bibliotheek, informatiecentrum of buurthuis. Het merendeel van de ruimtes in de straat is in gebruik als winkel. Daarnaast is er een aantal uitzendbureaus en een tweetal café’s/lunchrooms.

OPENBARE RUIMTE

Het grootste deel van de bezoekers is dan ook winkelend publiek. Ander publiek heeft in de straat weinig te zoeken. De winkels krijgen weinig hulp van andere functies om mensen naar de straat te lokken. Dit betekent dat de mensen overwegend zeer doelbewust naar de straat toegaan: ze weten wat ze willen hebben, waar ze het kunnen vinden en wat ze kunnen verwachten. Verrassingen zijn er nauwelijks.

1

PROGRAMMERING

ENERGIE

Andere winkelstraten hebben een meer gevarieerd aanbod en zijn daardoor in staat om verschillende groepen naar de straat te krijgen. Mensen die met een bepaald doel naar een dergelijke straat gaan, worden ook geconfronteerd met andere zaken waarin ze misschien geinteresseerd zijn. Hierdoor verblijven ze langer in de straat. In andere steden blijkt ook dat menging van verschillende functies meestal leidt tot een hogere bezoekersintensiteit en hoger uitgaven. Openbare voorzieningen kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. In de huidige situatie zijn er, op een aantal weinig onderscheidende inrichtingselementen na, geen openbare voorzieningen. De introductie van voorzieningen die aansluiten bij vragen vanuit winkelend publiek en/of bijdragen aan het verhogen van de verblijfskwaliteit van de straat zouden bezoekers langer in de straat kunnen houden of juist naar de straat toe kunnen trekken.

26

Speelplekken 1 2 2

Toilet alleen beschikbaar tijdens uitgaan Toilet alleen beschikbaar tijdens winkeluren 27

Waterelementen TRANSFORMATIE

De pleinen van de stad hebben in opzet en beleving weinig overeenkomsten met elkaar. Toch is er een verbindende factor. Op alle pleinen zijn namelijk waterelementen aanwezig. Al deze waterelementen zijn samenkomstplekken voor de bezoekers van de stad, zowel om te zitten alswel voor kinderen om in te spelen. Een goed voorbeeld hiervan is het “ei van Ko”.

OPENBARE RUIMTE

In de Heurne kampt men al tijden met problemen met overtollig regenwater. In het geval van hevige buiten, die de laatste jaren steeds vaker voorkomen, kunnen de rioleringen en afvoerputten het niet meer aan en komt het kruispunt bij Oldenzaalsestraat blank te staan. In sommige gevallen zet dit zich door tot in De Heurne, met grote problemen zoals overstroming van winkels tot gevolg.

4

2

3

1

5

5 6 2

PROGRAMMERING

ENERGIE

De introductie van nieuwe waterelementen, die tevens een rol zouden kunnen spelen in het afvoeren en/of bergen van overtollig regenwater zouden een waardevolle toevoeging kunnen zijn. Nieuwe waterelementen kunnen bijdragen het oplossen voor het (regen) waterproblematiek in de straat en tevens de verblijfskwaliteit van de straat kunnen verbeteren.

4

1

3 28

6 29

Leegstand

t stra a em Loc h van

TRANSFORMATIE OPENBARE RUIMTE ENERGIE

t traa

eurne

De H

n

age rh

de or

No

Nieuwe ondernemers dienen zich zelden aan en tijdelijk gebruik van de ruimtes komt nauwelijks voor. De nog steeds vrij hoge huurprijzen, de terughoudendheid ten opzichte van vernieuwing, en het uitblijven van de investeringsbereidheid spelen hier een rol in. Anderzijds willen maar weinig nieuwe ondernemers zich hier vestigen vanwege negatieve imago van De Heurne (teruglopende bezoekersaantallen, leegstand, rommelige verschijningsvorm van de straat).

raat

Hoge bothofst

s alse enza Old

Een aanzienlijk aantal winkelruimtes in de straat staat leeg. Door de afname van publiek in de straat is het klaarblijkelijk moeilijk om een goed renderend bedrijf te blijven voeren. De leegstand is hoger dan gemiddeld in de binnenstadstraten. Veel van de leegstaande panden staan al meerdere jaren leeg. Deze panden zien er over het algemeen nog redelijk onderhouden uit. Er is geen sprake van echte verwaarlozing. In een aantal gevallen wordt getracht nieuwe huurders te lokken door raambestickering. Tot nog toe zonder het beoogde resultaat.

PROGRAMMERING

Enschede kampt met een teveel aan winkeloppervlak en een krimpend kernwinkelgebied. Het beleid van de gemeente Enschede is er vooral op gericht om het kernwinkelgebied te beschermen, mogelijke ondernemers daar naartoe toe te trekken of te verplaatsen om in ieder geval het kernwinkelgebied vitaal te houden. Het deel van De Heurne waar dit boekwerk zich op richt valt hier net buiten. Om te voorkomen dat de situatie in De Heurne nog verder verslechtert zal de straat in actie moeten komen om de eigen positie te verbeteren en zichzelf wellicht opnieuw uit te vinden.

Wilhelminastraat

De

p

Klom

De klomp

30

31

(Her)gebruik leegstaande panden

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

De kwaliteit en aantrekkingskracht van straten wordt in belangrijke mate bepaald door het aanbod van winkels en bedrijven. Lege winkels zijn funest voor de aantrekkingskracht. Voor de Heurne is het belangrijk nagedacht wordt over de uitstraling en gebruik van lege winkelpanden. Het aantrekken van tijdelijke gebruikers is relatief eenvoudig. Jonge startende ondernemers die zich willen profileren maar nog geen volwaardige markthuur kunnen betalen staan vaak te springen om een plekje in de stad. Een pand dat in gebruik is geeft voor potentiele kopers en huurders ook een beter beeld van de potenties dan een kaal en leeg pand. Strategisch tijdelijk gebruik verhoogt de kans op verkoop en verhuur.

ENERGIE

De meerwaarde van tijdelijk gebruik wordt goed geïllustreerd door de initiatiefnemers van de in Enschede gevestigde tijdelijke winkel “The upperside”. The upperside is een bonte verzameling van ondernemers, ontwerpers en kunstenaars die samen een tijdelijke winkel hebben ingericht waar ze hun producten aan het publiek aanbieden. Ze zijn inmiddels in een 2e pand ingetrokken omdat het 1e pand, na een periode van tijdelijk gebruik verhuurd is.

PROGRAMMERING

Ook voor de Heurne kan tijdelijk gebruik een belangrijke rol spelen in het aantrekkelijk maken van de straat, het aantrekken van nieuwe bezoekersstromen en het helpen met verhuurbaarder maken van leegstaande panden. In Enschede zijn al een tweetal studieplekken voor universitaire studenten. Ook de hogeschool Saxion heeft aangegeven behoefte te hebben aan dergelijke plekken in de binnenstad. Mogelijk dat ook dit een oplossing kan zijn voor (tijdelijk) gebruik van lege winkelpanden.

32

Pop-up winkel reeds aanwezig 33

visie TRANSFORMATIE

OPENBARE RUIMTE

ENERGIE

PROGRAMMERING

Duurzame toekomst Ondanks de problemen heeft de Heurne een aantal grote kwaliteiten: een aantal duurzame winkels, monumentale en karakteristieke panden, een rijke historie, variatie in omvang van de winkelruimtes, veel eigenaren en ondernemers die al langere tijd aanwezig zijn, korte afstanden tot andere voorzieningen en een overwegend kleinschalige eigendomssituatie. Deze kwaliteiten willen wij aangrijpen om een nieuwe sterke identiteit voor de straat te ontwikkelen: de eerste duurzaamheidsstraat van Oost Nederland. Gebiedsbranding is een methode om het onderscheidend karakter van een winkelstraat te versterken. Het maakt aan het winkelend publiek duidelijk wat de straat te bieden heeft en waarvoor ze echt naar de straat toe moeten komen. Branding biedt de eigenaren en ondernemers perspectief, zodat investeringsbereidheid toeneemd. Tenslotte zorgt de branding voor een gemeenschappelijke basis, wat meer focus en doelgerichtheid tot gevolg heeft. Het voorkomt relatief ineffectieve eenmansacties. Met de nieuwe identiteit kan de Heurne zich onderscheiden van de andere straten in de binnenstad van Enschede en vormt het een waardevolle aanvulling op het centrum (in plaats van nieuwe concurrentie. Branding kan alleen succesvol zijn wanneer de nieuwe identiteit aansluit bij het karakter dat reeds aanwezig is in het gebied en bij de aanwezige ondernemers. Voor de Heurne zou gekozen kunnen worden “de eerste duurzaamheidsstraat van Oost Nederland”. Dit sluit goed aan bij een aantal ‘duurzame’ ondernemers in de straat, past in de tijdgeest en biedt kansen die verder gaan dan alleen het aantrekken van nieuwe ondernemers zoals het verduurzamen van de panden en het opwaarderen van het openbare gebied. Gebiedsbranding is al met succes toegepast in andere winkelgebieden in Nederland. 36

Hoofddoelen van het project zijn het terugdringen van leegstand en het verbeteren van de economische mogelijkheden en de leefbaarheid. De laatste zijn doelen op lange termijn en zijn bedoeld om de oorzaken voor leegstand weg te nemen. Een belangrijke maatregel is het verzorgen van nieuw gebruik voor de leegstaande panden. Dit kan tijdelijk gebruik zijn, maar heeft wel als doel om voor langere tijd exploitatie en activiteit te genereren. Veel aandacht dient daarbij gegeven te worden aan het totstandbrengen van samenhang op straatniveau, in relatie tot de aanwezige voorzieningen.

Veel gebouwen zijn verouderd. Tevens zijn panden vaak diverse malen verbouwd en zijn elementen als luifels en reclame-elementen toegevoegd waardoor het aanzien van de straat is verrommeld. Toch zijn er verschilende mogelijkheden om de panden op te waarderen en weer opnieuw samenhang te geven, zodat de straat weer aantrekkelijk wordt voor investeerders, ondernemers en winkelend publiek. Wat ontbreekt is een duidelijk kader om ervoor te zorgen dat gevelaanpassingen en pandverbeteringen niet alleen de individuele panden verbeteren, maar tevens bijdragen aan een meer samenhangend straatbeeld.

Een vitale openbare en publieke ruimte speelt een belangrijke rol in de aantrekkelijkheid van een winkelstraat voor bezoekers. In een dergelijke straat verblijven de mensen graag en zullen ze sneller geneigd zijn hun geld uit te geven. Daarnaast is de openbare ruimte het visitekaartje van de in de straat gevestigde winkels en bedrijven. Passanten worden zo meer betrokken bij de winkels.

Naast gevelverbetering zijn veel panden toe aan een verbetering van de energiehuishouding. Er zijn allerlei kansen op het gebied van besparen en duurzaam opwekken die relatief eenvoudig te realiseren zijn en direct invloed hebben op exploitatielasten (en daarmee de verhuurbaarheid) van de panden.

Een andere, meer algemene strategie voor het vitaal houden van het centrum, is het verder verdichten van de de binnenstad. Hoe meer mensen in het centrum gehuisvest zijn, des te beter dit is voor de ondernemers. Het uitbreiding van het aantal woningen kan op verschillende manieren, van zeer kleinschalig en subtiel tot grootschalig. Ook in de Heurne zou deze strategie van verdichting ingezet kunnen worden door bovenwoningen beter te ontsluiten, door panden op te toppen of slecht verhuurbare panden te vervangen door nieuwbouw waarbij (meer) woonoppervlak wordt toegevoegd.

Bij de transformatie is een gezamenlijke aanpak essentieel. Enkel wanneer pandeigenaren, ondernemers, bewoners, bezoekers en de gemeente gezamenlijke keuzes maken kan de Heurne opnieuw opbloeien tot een vitale en toekomstbestendige centrumstraat. Een belangrijke rol hierbij is weggelegd voor de eigenaren en ondernemers: door zich te organiseren en naar buiten te treden als een eenheid kunnen zij ontwikkelingen in gang zetten en in stand houden. Een gezamenlijke uitstraling zorgt voor meer aantrekkingskracht op het publiek.

37

Energiehuishouding

PROGRAMMERING

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Eén van de oorzaken van het minder in trek zijn van de winkelpanden in de Heurne is dat de exploitatiekosten relatief hoog zijn. De meeste panden zijn oud en voldoen niet meer aan de hedendaagse eisen op het gebied van energiezuinigheid. Wanneer bekeken wordt hoe de straat aantrekkelijk te maken voor publiek, maar vooral ook voor investeerders en ondernemers, zal ook goed gekeken moeten worden naar de opwaardering van de energiehuishouding van de panden. Allereerst zijn er mogelijkheden van energiebesparing door het verbeteren van de bouwkundige schil van de panden en het reductie verbruik door verlichting, airo’s etc. Investeringen in besparingsmogelijkheden verdienen zich vaak binnen enkele jaren terug en er bestaan mogelijkheden voor een tegemoetkoming van de kosten door overheden. Daarnaast verhogen energiebesparingen de verhuurbaarheid van de panden en wanneer dit gepaard gaat met gevelrenovaties ook nog eens het aanzien van de straat (mits dit goed gebeurt). Naast besparen zijn er ook mogelijkheden om duurzaam energie op te gaan wekken. Veel van de panden aan de Heurne hebben platte daken en lenen zich uitstekend voor het plaatsen van zonnepanelen. De aanschaf van de installaties kan individueel gebeuren, door pandeigenaren of ondernemers, maar er zijn tevens mogelijkheden om dit collectief te organiseren of dit zelfs onder te brengen bij grotere energiecooperaties. Het spreekt voor zichzelf dat de opbrengsten groter zijn wanneer men zit zelf in in een collectief kan organiseren. Duurzame energieopwekking is niet alleen een middel om de exploitatielasten te verlagen, maar is ook inzetbaar als marketinginstrument voor de straat. De Heurne zou hierdoor een nieuw imago kunnen krijgen wat winkelend publiek, en tevens nieuwe ondernemers zou kunnen aantrekken. 38

39

Straatwanden

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

De straatwanden van de Heurne bevatten een aantal mooie oude panden. Het algehele beeld is echter niet altijd van hoge beeldkwaliteit. De gebouwen zijn in veel verschillende perioden gebouwd en niet altijd met veel aandacht voor hun omgeving. Hoogtes, omvang, kapvorm en materiaalgebruik zijn zeer divers. De aantasting door etalages, luifels en reclame heeft dit nog verergerd. Hierdoor is een rommelig totaalbeeld ontstaan. De uitstraling van de panden kan sterk verbeterd worden door de gevels aan te passen. Daarbij dient niet alleen uitgegaan te worden van de stijl en de functie van het afzonderlijke pand, maar ook van zijn positie in het geheel. Door hier afstemming in te zoeken kan een compositie van gevels ontstaan waarbij de individuele gevels het geheel versterken en niet ontkrachten, zoals dit nu veelal het geval is.

PROGRAMMERING

ENERGIE

Een samenhangende, ordelijke en goed onderhouden straatwand wordt over het algemeen beter gewaardeerd dan een gevelwand met een rommelige en gedateerde uitstraling. Het draagt bij aan de verblijfskwaliteit, waardoor mensen eerder geneigd zullen zijn om de aanwezige winkels binnen te gaan en gebruik te maken van de horecavoorzieningen. Voor De Heurne betekent dit vooral het weghalen van overdreven reclameuitingen en luifels, het versterken van de relatie tussen onder en boven (plint en bovenbouw), in sommige gevallen het aanpassen van de winkelpuien en een enkel geval het volledig vernieuwen van winkelfront en/of pand.

40

41

Levendigheid & circulatie TRANSFORMATIE

De Heurne is vrij lang en nagenoeg recht. Bezoekers kunnen in één blik bijna de gehele straat in zich opnemen. Bij een dergelijke overzichtelijke situatie veliest men al snel zijn aandacht en is winkelend publiek minder snel geneigd in de straat te blijven: ze hebben het letterlijk en figuurlijk snel gezien.

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

Uit onderzoek is gebleken dat de fantasie van mensen geprikkeld wordt wanneer zij een straat niet in zijn geheel kunnen overzien en wanneer er nieuwe dingen te ontdekken zijn. Dit geldt uiteraard minder voor doelgericht winkelen, wanneer mensen weten wat ze willen en waar ze naartoe moeten. Voor funshoppers geldt het in hoge mate: zij zijn op zoek naar bijzondere winkeltjes en nieuwe ervaringen. Bij een vergroting van het aanbod van routes, ruimtes en activiteiten krijgen mensen meer keuzevrijheid. Zij kunnen zelf hun route bepalen en komen hierbij in nieuwe situaties – ze vertonen zwerfgedrag. In succesvolle winkelsteden als Amsterdam, Arnhem, Maastricht, Breda, maar ook New York, Londen en Berlijn is dit mogelijk omdat zij over een aantrekkelijk doolhof van straatjes en pleintjes beschikken. Mensen verblijven hier langer en besteden er meer.

PROGRAMMERING

Voorwaarde voor een goed zwerfmilieu is wel dat er ingespeeld wordt op de behoefte aan variatie van de bezoekers. Er moeten dus voldoende interessante winkels, horeca en andere voorzieningen om de hoek liggen. Een verdere voorwaarde is natuurlijk dat het zwerfmilieu veilig en beheersbaar is. Dit met het oog op sociale veiligheid.

42

43

Intensiveren bezoekersstromen

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

In vroeger tijden waren er bij de kruising van de Heurne en de Oldenzaalstestraat haltes voor drie soorten bussen: • de stadsbus vanuit het noordoosten van Enschede • de regionale bus vanuit Oldenzaal • de toeristenbussen uit Duitsland Deze haltes zijn allemaal opgeheven, o.a. door de transformatie van de Boulevard en de aanleg van het busplein. Hierdoor zijn er twee nieuwe hoofdentrees van de binnenstad gekomen. De bussen stoppen nu bij deze nieuwe entrees en niet meer bij De Heurne. Vooral het weggaan van de Duitse bussen is een gevoelig verlies.

Parkeerhaven voor ‘t Bolke

Mogelijke bus parkeerplaats Mogelijke busstop

Busstation

ENERGIE

Terugbrengen van een goede halte voor de bussen op de kop van de straat brengt veel publiek. Ten behoeve van de bezoekers kan de halte worden gekoppeld aan/uitgebreid met allerlei voorzieningen: een toilet, een kop koffie, bagageopslag, kortingsbonnen. Deze zijn er elders niet en zouden een wenselijke uitbreiding van het voorzieningenaanbod zijn.

PROGRAMMERING

Naast een in- en uitstaphalte kan gekeken worden naar de mogelijkheden om bussen te stallen op het terrein van de Performance factory. Hier zouden de chaufeurs bussen tijdelijk kunnen parkeren om hier of in De Heurne een kop koffie te gaan drinken.

Parkeerhaven voormalige Dish hotel

Busstation Boulevard 1945

Achterzijde Klanderij

P+R Zuiderval (4 km)

44

45

Relaties met Performance Factory

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

In het verlengde van de Heurne, aan de overzijde van de Oldenzaalsestraat, ligt de Performance Factory – een voormalige fabriek. Sinds duidelijk werd dat de fabriek niet gesloopt zou worden zijn hier veel ontwikkelingen gaande. Kunstenaars, bedrijfjes en maatschappelijke organisaties zijn naar het terrein gekomen. Er worden bijzondere producten gemaakt en ideeën ontwikkeld. De Performance Factory is bedoeld als toekomstig hart voor de buurt De Bothoven en de oostelijke binnenstad.

PROGRAMMERING

ENERGIE

De Heurne en de Performance Factory zijn op een aantal gebieden complementair aan elkaar. De Heurne richt zich op winkels, café’s, ondernemerschap en wonen. In de Performance Factory draait het vooral om sport, minimavoorzieningen (Voedselbank, Kledingbank, e.d.), kunstzinnige en ambachtelijke productie. Later komen er ook podiumkunsten en het hoofdkantoor van eigenaar Domijn. Tussen de organisaties zijn goede verbindingen te leggen. De voorwerpen die gemaakt worden in de Performance Factory, kunnen worden getoond en verkocht in de bestaande winkels in de Heurne, of in pop up winkels in de leegstaande panden. In eerste instantie kan dat gaan om de fotografische materialen van Impossible en de artikelen van de Houtwerkplaats en de Textielwerkplaats. Omgekeerd kunnen de winkels in de Heurne leveren aan de ondernemers en de gebruikers in de PF. Het aangaan van partnerschappen en het vormen van een economisch en maatschappelijk netwerk kan nieuwe impulsen geven aan zowel de straat als de PF. Het netwerk van relaties kan in de loop van de tijd groeien en versterken.

46

47

Inspiratie TRANSFORMATIE

OPENBARE RUIMTE

ENERGIE

PROGRAMMERING

Ideeën voor verduurzaming De straat staat vol met karakteristieke gebouwen en heeft een boeiende historie. In en om de straat heen zijn veel bruikbare ruimtes en voorzieningen te vinden. De straat heeft een strategische en kansrijke positie ten opzichte van het centrum, de Performance factory en belangrijke ontsluitingswegen. Er zijn diverse parkeerfaciliteiten in de directe nabijheid, welliswaar niet altijd goed zichtbaar en eenvoudig vindbaar. Om te komen tot een succesvolle revitalisatie gaat het er vooral om dat al deze kwaliteiten beter benut worden. De Heurne kan zo een aantrekkelijke straat worden, waar de mensen graag komen. Niet alleen om te winkelen, maar ook om te verblijven. Dit deel van het boek is bedoeld als inspiratiebron voor de mensen die met de Heurne te maken hebben en zich ervoor willen inzetten: ondernemers, eigenaars, bewoners, bezoekers, bestuurders, ambtenaren en anderen. Door voor allerlei ruimtes en onderwerpen ideeën te tonen wordt aangetoond hoe de straat beter ingericht en gebruikt zou kunnen worden.

wordt. De Heurne zou een straat kunnen worden waar het prettig is om te verblijven, waar functies en winkels gezamenlijk een aantrekkingskracht hebben op het Enschedese publiek maar ook het Duitse winkelpubliek en die in de wijde regio bekendheid geniet voor zijn verschijningsvorm en bijzonder assortiment. In de navolgende pagina’s wordt een hele reeks ideeën gepresenteerd om zo’n veranderingsproces in gang te zetten. Sommige ideeën zijn uitgesproken, andere nog relatief algemeen. Sommige ideeën zijn relatief eenvoudig te realiseren, andere meer visionair. Al deze ideeën vormen de basis om samen met de ondernemers en pandeigenaren na te denken over de wenselijkheid en uitvoerbaarheid. Samen met de betrokkenen uit de straat, maar ook met de Gemeente Enschede en mogelijk andere partners zoals woningbouwcorporaties of nieuwe ondernemers willen wij ons graag inzetten om het niet bij ideeën te laten, maar daadwerkelijk een veranderingsproces in gang te zetten.

Het gewenste proces van verduurzaming en verbetering van straat in gang te zetten zijn veranderingen nodig in vier belangrijke categorieën: Transformatie, Openbare ruimte, Energie en Programmering. Het is niet alleen een kwestie van fysieke ingrepen aan de panden, zoals het verbeteren van de gevels en de beglazing of het plaatsen van zonnepanelen. Juist de combinatie met het hergebruik van winkelpanden, een inspirerende openbare ruimte en de organisatie van verschillende activiteiten zorgt ervoor dat het imago verbetert en de aantrekkingskracht van de straat groeit. Er ontstaat momentum waardoor de investeringsbereidheid van de pandeigenaren groeit, nieuwe functies en ondernemers zich willen vestigen, nieuwe bezoekersstromen aangetrokken worden en de ruimtelijke kwaliteit van de straat vergroot 50

51

De herinrichting van de groen- en openbare ruitmestructuur biedt de mogelijkheid om de straat een eigen identiteit te geven in de totale stadsomgeving, waardoor de straat herkenbaar en verlevendigd wordt.

TRANSFORMATIE OPENBARE RUIMTE

Het transformeren van De Heurne tot duurzaamheidsstraat moet natuurlijk in de openbare ruimte tot uiting komen. Het weinige groen in de straat kan op allerlei manieren worden uitgebreid om het groene en duurzame karakter van de straat te benadrukken. Door na te denken over nieuwe en/of aanvullende groenstructuren kan de straat een eigen identiteit krijgen die direct invloed heeft op de verblijfskwaliteit en de aantrekkingskracht van de straat. Het aanbrengen van nieuwe groenstructuren kan op verschillende manieren: Er kan gedacht worden aan hagen om plekken te vormen of plantenbakken die speciaal voor De Heurne ontwikkeld zijn. Maar dit kan ook gaan om meer ludieke groensculpturen of meer tijdelijke en verplaatsbare groenstructuren.

ENERGIE

Groene straat

PROGRAMMERING

Vanzelfsprekend zal nagedacht moeten worden over beheer en onderhoud, maar wanneer het succes van deze ingrepen blijkt, lijkt het bijna vanzelfsprekend dat de ondernemers en pandeigenaren hier samen afspraken over kunnen en willen maken.

52

53

Groene gevels

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

De openbare ruimte van de Heurne is nog duidelijk te herkennen als een voormalige autostraat. Het midden van de straat is geheel vrij om de auto’s en fietsers vrije doorgang te bieden. De vergroening van de openbare ruimte kan gebruikt worden om de straat gebruiksvriendelijker te maken voor voetgangers. Daarnaast heeft Enschede weinig echte groene straten in het winkelcentrum. De herinrichting van De Heurne kan een aanleiding zijn om een echt groenmilieu toe te voegen aan de binnenstad. Het vergroenen van de openbare ruimte is ook een kans om mensen naar de Heurne te trekken en ze langer in de straat te laten verblijven om zo de straat beter te laten functioneren en weer levendig te maken.

PROGRAMMERING

ENERGIE

Er bestaan inmiddels diverse manieren en systemen om niet alleen de openbare ruimte te ‘vergroenen’ maar ook de gevels te voorzien van groenstructuren. Op eenvoudige wijze kunnen klimplanten tegen gaas opgroeien of bloembakken aan bovenwoningen bevestigd worden, maar tevens bestaan er systemen die een gehele gevel kunnen transformeren in een bloeiende plantenweelde. Het zou bijzonder zijn als een aantal van de gevels of geveldelen in de Heurne voorzien zouden worden van zulke groenstructuren. Deze ‘vertikale tuinen’ zouden een duurzaam uithangbord kunnen vormen die alleen hierom al zouden willen komen kijken in de Heurne. Net als een normale tuin vergt een ‘vertikale tuin’ onderhoud. Maar zo’n tuin ‘kost’ niet alleen geld en tijd, maar het levert ook meerwaarde op. Het zorgt voor verkoeling in de steenachtige binnenstad, kan isolatietechnisch winst opleveren, het visualiseert de seizoenen door het jaar heen en maakt van de straat een vriendelijk en prettig verblijfsgebied. Tevens ontstaat de mogelijkheid om onooglijke gevels en geveldelen te transformeren tot groene wanden: Van doorn in het oog tot inspirerende natuur. 54

55

Duurzaam materiaalgebruik

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Het spreekt bijna voor zich in om een duurzaamheidsstraat ook materialen toe te passen die aansluiten bij het straatthema. Naast groengevels zijn er inmiddels legio producten die beter rekening houden met het milieu en ‘cladle to cladle’ zijn (waarbij nagedacht ik over gebruik en hergebruik). Maar ook bio-based materialen zijn volop in opkomst. Dit zijn producten op basis van natuurlijke materialen, zoals natuurlijke vezels, bioharsen, bioverven, bioplastics. Naast bouwmaterialen kan ook nagedacht over led-verlichting, HR++ beglazing en alternatieve warmte- en energieopwekking.

PROGRAMMERING

ENERGIE

Duurzame materialen en duurzaam materiaalgebruik levert verschillende voordelen op. Een langere levensduur van materialen en spaarzaam omgaan met energieverbruik levert financiele voordelen op. Het gebruik van duurzame materialen levert bovendien een goed gevoel op, wetende dat je er alles aan gedaan hebt om niet onze kinderen op te zadelen met vervuilende producten. Daarnaast biedt het gebruik van duurzame materialen de mogelijkheid om duurzaamheid voelbaar en tastbaar te maken in de straat. Hiermee draag het ook nog eens bij aan het imago van de straat.

56

57

Straatevenementen

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Om de Heurne weer onder de aandacht te brengen bij het publiek kan het organiseren van evenementen in de straat een goede aanzet zijn. Tijdens speciale dagen kan bijvoorbeeld een straatevenement worden georganiseerd waar ondernemers op straat aanprijzen wat normaal binnen aangeboden wordt. Dit kan verder aangevuld worden met andere producten en entertainment die bijdragen aan het thema van de evenement.

ENERGIE

Streekmarkten en fancy fairs zijn een groeiende en bloeiende business in meerdere delen van Overijssel en Twente. Er is veel vraag naar authenticiteit en eerlijke producten uit de directe omgeving. Maar er kan natuurlijk ook aansluiting gezocht worden bij evenementen en thema’s elders in de stad. Door tactisch aan te sluiten op lopende projecten en hier een eigen draai aan te geven in De Heurne kan meegeprofiteerd worden van publiekstrekkende evenementen. Van belang hierbij is een gezamelijk optreden en een goede samenstelling van het aanbod.

PROGRAMMERING

Evenementen in de openbare ruimte zorgen ervoor dat bezoekers weer oog krijgen voor de Heurne en ook terugkeren op dagen dat er geen evenementen in de straat plaatsvinden.

58

59

Openbare voorzieningen

PROGRAMMERING

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

De aanwezigheid van openbare voorzieningen kan de verblijfskwaliteit en aantrekkingskracht van een straat sterk verhogen. De basis hiervan begint natuurlijk bij bankjes en prullenbakken, maar er kan ook meer. Het toevoegen van speelgelegenheden zorgt ervoor dat ouders langer in de straat verblijven omdat ook de kinderen “bedient” worden met vermaak, gecombineerd met zitgelegenheid biedt het ruimte voor sociale contacten en samenkomst zowel binnen als buiten winkeluren waardoor de levendigheid in de straat vergroot wordt. Er kan ook gedacht worden aan een openbaar toilet waar bezoekers van de stad die een lange reis achter de rug hebben (zoals de vele Duitse bezoekers) zich op kunnen frissen voor een gezellig dagje winkelen. De aanwezigheid van een openbar toilet kan voor de busmaatschapij een reden/voordeel zijn om hun reizigers juist in de Heurne af te zetten en zo de toestroom in de straat te vergroten. Ook het bieden van kluisjes voor het “stallen” van gekochte waren kan een aantrekkingskracht vormen, en biedt mensen de mogelijkheid om weer verder te winkelen zonder te hoeven slepen met volle tassen. Ook hiermee vergroot je de bezoekersaantallen en frequenties in de straat. Verderop in dit boekwerk is een ontwerpvoorstel te vinden voor zo’n voorziening op een strategische plek in de straat. Passend bij het duurzame karakter van de straat kan verder ook gedacht worden aan ‘zonnebomen’, installaties waar zonnecellen in opgenomen zijn, te gebruiken voor straatverlichting, opladen van telefoons, wifi-hotspot waar je met je laptop even kunt gaan zitten.

60

61

Zeildoekpassage

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Om de imago van de Heurne (tijdelijk) te transformeren kan gedacht worden aan het aanbrengen van zeildoeken. Relatief eenvoudig te realiseren en direct van invloed op de beleving van de straat. Met deze toepassing wordt de straat getransformeerd tot een eigentijdse en halfopen passage. De doeken kunnen worden opgehangen aan de reeds aanwezige haken voor de kerstverlichting en hebben darmee geen aparte montage aan de gevel nodig. Er zijn verschillende mogelijkheden met de zeildoeken. Door een aantal strategisch geplaatste lampen kunnen de doelen s’avond aangelicht worden. Hierdoor zou in de avonduren een bijzondere sfeer kunnen ontstaat die bezoekers aantrekt en de straat verbijzonderd. Ook is te denken aan sponsering, projectie van reclames of zelfs bewegende beelden. Voordeel van de zeildoeken is natuurlijk ook de beschutting die deze bieden in geval van regenachtig weer of warm zomerweer.

PROGRAMMERING

Bijkomend voordeel is ook de zichtbaarheid vanuit het centrum. Door het aanbrengen van doeken zullen bezoekers van het kernwinkelgebied eerder geneigd zijn om even te komen kijken en de straat in te lopen. Al met al een voorstel om op eenvoudige wijze aantrekkingskracht te vergroten. Klein te beginnen zonder grote kosten en leuk om mee te experimenteren.

62

63

Straatprofiel TRANSFORMATIE

Het brede straatprofiel van De Heurne is op dit moment vooral dienend aan vervoersstromen in de straat. Het brede straatprofiel is bijzonder voor de binnenstad, maar hier wordt in de huidige situatie weinig gebruik van gemaakt of voordeel uit behaald.

OPENBARE RUIMTE

Door goed te kijken naar de mogelijkheden van de straat en het straatprofiel kunnen mogelijkheden ontstaan om de verblijfskwaliteit te verbeteren en de identiteit van de straat te versterken. Bij zo’n herinrichting zou het toevoegen van verblijfskwaliteit central moeten staan. Groene zitelementen zijn een mooie kans om verblijven en vergroening te combineren.

ENERGIE

12m

Water speelt echter ook een grote rol in de straat. Tijdens intense regenbuien is de straat kwetsbaar voor overstromingen en kampt met wateroverlast. Mogelijk kan tijdens de herinrichting ruimte gemaakt worden voor waterelementen met een berging of afvoerfunctie. 12m 12m Op straatniveau (of er net 12m onder) kan ruimte worden gecreëerd voor waterafvoer en 4,5m 3m 4,5m 4,5m waterberging.

12m 3m

12m 12m 4,5m

4,5m 4,5m

3m3m

12m 12m 4,5m 4,5m

4,5m 4,5m

3m3m

12m 4,5m 4,5m

PROGRAMMERING

Een ingreep in het straatprofiel is een relatief grote en kostbare ingereep, zeker in combinatie met waterafvoer. Uit deze beperkte studie blijkt dat een meanderende groenstructuur het meest voor de hand ligt in realtie tot ontsluiting en bereikbaarheid, ook in geval van calamiteiten. Deze optie is stapsgewijs en in delen te introduceren, waardoor de investering mogelijk goed te spreiden is en de meerwaarde goed te onderzoeken. Tevens is dit goed te combineren met de introductie van nieuwe groenelementen. Middenstrook met groen

64

Middenstrook met groen/water

Meanderende groen/water objecten 65

De strip

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Opvallend aan de huidige structuur van de openbare ruimte en voorzieningen is dat alle elementen bewust of onbewust in een rechte lijn geplaatste zijn. Zonder veel extra inspanningen en ingrijpende aanpassingen van het straatprofiel is deze structuur verder te versterken. Door de voorzieningen strip verder aan te vullen met groenvoorzieningen (hagen of bloembakken) , speelvoorzienignen voor kinderen en mogelijk zelfs enkele kunstwerken wordt deze structuur sterker en duidelijk gemaakt. De groene strip zal de visuele breedte van de straat enigzins beperken en de straat meer voetgangervriendelijk maken door een betere zonering van voetganger- en fietsverkeer.

PROGRAMMERING

ENERGIE

Tijdens de vervaardiging van nevenstaande beelden ontstond tevens het idee om de strip duidelijk te maken door middel van verlichting (ledstrip) of zelfs door beloopbare zonnepanelen waar nu elders in Nederland mee geexperimenteerd wordt. Ook kan nagedacht worden over het gebruik van interactiviteit. Door middel van slimme (bewegings)sensoren kan de strip uitdagen tot interactie en belevingswaarde toevoegen. Hierdoor zou de strip een echte attractie kunnen worden waar mensen door aangetrokken worden en voor willen omlopen.

66

67

Stalling en oplaadpunten E-bikes TRANSFORMATIE

Steeds meer mensen maken gebruik van elektrisch ondersteunde fietsen. Er zijn tot nu toe echter maar weinig lokaties waar mensen hun fiets kunnen opladen. De elektrische fiets past goed in het beeld en de doelstellingen van en duurzame winkelstraat, zeker als de geleverde stroom duurzaam in de straat zou worden opgewekt.

PROGRAMMERING

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

Naast de introductie van een aantal oplaadpunten in de openbare ruimtes kan nog een stap verder gedacht worden. Aan deze zijde van het centrum ontbreekt het aan een goede bewaakte fietsenstalling. Mogelijk kan een leegstaand pand of passage al dan niet tijdelijk tot bewaarkte fietsenstalling omgedoopt worden, waar dure e-bikes veilig gestald kunnen worden en tegelijkertijd opgeladen. Het zou een goede en passende voorziening zijn voor de straat en op deze manier beginnen mensen met winkelen in de Heurne.

68

69

Functieverandering

PROGRAMMERING

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Met het nieuwe doel om van De Heurne de eerste duurzaamheidsstraat van Overijssel te maken komen ook nieuwe kansen voor de programmering van de gebouwen en de straat. Met medewerking van de gemeente Enschede kan bekeken worden of, in afwijking van het vingerende bestemmingsplan andere functies zoals kleine kantoorruimtes voor duurzame ondernemers gehuisvest kunnen worden in leegstaande winkels. Ook kan gedacht worden aan info-winkels voor duurzame producten, en dienstverleners op het gebied van subsidies, voorlichting, en energieadvies. Hierbij kan tevens gekeken worden naar ander gebruik van de bovenwoningen. Deze zouden betrokken kunnen worden bij de ruimtes in de plint waardoor binnen de bestaande bouwkundige schil meer gehaald zou kunnen worden uit de beschikbare ruimte. Bij langdurige leegstand kan natuurlijk ook overwogen worden om weer gewoon te gaan wonen op de begane grond. Veel winkelpanden waren natuurlijk van origine gewoonweg woningen die in de loop van de tijd zijn omgevormd tot winkelruimte en vaak aan de achterzijde zijn uitgebreid. Door de bestemmingen van de panden te verruimten ontstaan mogelijkheden voor een diverser gebruik, waarbij wel steeds gekeken dient te worden naar de mate waarin de nieuwe functies bijdragen aan het imago van de straat als geheel. Hiernaast een ludiek voorbeeld om duurzame voedselproductie beleefbaar te maken. Zoals we nu de opkomst zien van boerenbedrijven die hun producten ook op de boerderij aanbieden, kunnen we deze trend ook omdraaien. Is het mogelijk de producent naar de producten in de straat te halen? Door productie en verkoop, werkplaats en winkel weer bij elkaar te brengen ontstaan mogelijkheden voor nieuw gebruik van de panden en wat bijdraagd aan een gevoel van herkomst en authenticiteit. 70

71

Het pakhuis

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Tussen de Heurne en de Oldenzaalsestraat is een opmerkelijk pand gesitueerd dat op dit moment gebruikt wordt als opslagruimte. Dit pand, ooit in gebouwd als machinefabriek ten tijde van het Enschedese textiel tijdperk, is direct gelegen aan de kleine parkeerplaats aan de Oldenzaalsestraat. Deze parkeerplaats en dit pand zou een enorme kwaliteitsimpuls kunnen krijgen door de herontwikkeling van dit pakhuis tot appartementengebouw. De bestaande ruimtelijke structuur van het pand leent zich uitermate goed voor deze herontwikkeling. Door het maken van een aantal slimme wandopeningen, waarbij de bestaande geveltextuur gebruikt kan worden, zijn de achterliggende ruimtes te voorzien van het benodigde daglicht. Door het toevoegen van een aantal dakkapellen en een aantal dakopeningen tbv dakterrassen kunnen ook onder de kap een aantal goed functionerende woonruimtes gerealiseerd worden.

PROGRAMMERING

In de afbeeldingen is goed te zien dat het aanzien van het pakhuis hierdoor aanzienlijk verbetert. Het pand en terrein krijgt een kwaliteitsimpuls en er worden woningen toegevoegd aan de binnenstad, wat bijdraagt aan het opvoeren van de woondichtheid van de binnenstad en daarmee de levendigheid en leefbaarheid. Tevens is de omvorming van het pakhuis een interessante businesscase voor de pandeigenaar.

72

73

Groene daken

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Groene daken zijn in verschillende opzichten van belang voor de verduurzaming van de stedelijke gebieden: - Groendaken compenseert het gebrek aan groen in de stad - Groendaken verhogen de levensduur van daken - Groendaken zorgen ervoor dat de waterlast op het rioolstelsel afneemt, doordat een groendak water kan opnemen en langzamer afgeeft dan normale dakconstructies. - Groendaken zorgen ervoor dat rondvliegende stofdeeltjes worden opgevangen en door de productie van zuurstof wordt de lucht gezuiverd. - Groendaken dragen bij aan de isolatiewaarden van de panden (warmte en geluid). - Groendaken in combinatie met zonnecellen zijn een ideale combinatie omdat het groendak de temperatuur op het dak laag houdt waardoor het rendement van zonnecellen hoog blijft. - En groendaken zien er gewoonweg mooi uit.

PROGRAMMERING

Het aanbrengen van groendaken is relatief eenvoudig als de constructie van de daken dit toelaat. Om bestaande daken te beplanten wordt gebruikgemaakt van een groeisubstraat dat lichter is dan normale grond. Het opbrengen van voldoende grond zou te zwaar voor de constructies kunnen zijn. Een dergelijk lichtgewicht substraat is vergelijkbaar met de hydrokorrels waar kamerplanten op gedijen. Wanneer alle daken in de straat begroeid zouden zijn, kan dit zelfs een nieuwe trekker voor de Heurne betekenen.

74

75

Energiedaken

PROGRAMMERING

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Wanneer gekeken wordt naar de daken van de panden aan de Heurne, blijkt een groot deel van de panden te zijn uitgerust met een plat dak. Hier ligt een enorme potentie. In totaal is er zo’n 5000 m2 dakvlak aan De Heurne beschikbaar. Globaal bekeken is er ruimte voor zo’n 1900 zonnepanelen, genoeg voor zo’n 410.000 kWh (120 huishoudens). Nu is het natuurlijk een illusie dat dit als geheel en in een keer gerealiseerd zal worden. De complexe eigendomsverhoudingen maakt dit zo goed als onmogelijk. Wel kan nagedacht worden om in ieder geval een gedeelte van deze potentie te benutten. Hiervoor zijn een aantal mogelijkheden: 1. Pandeigenaren en ondernemers investeren zelf in eigen voorzieningen, maken gebruik van subsidiemogelijkheden en genieten zelf van de volle meerwaarde. 2. Oprichting van een energiecooperatie: een collectief van pandeigenaren of een externe partij richt een cooperatie op, werft afnemers uit de zogenaamde ‘postcoderoos’ (eigen postcodegebied en de direct hieraan grenzende postcodegebieden). 3. Meeliften op andere initiatieven en/of energiecooperatie. 4. Externe partij investeert in aanschaf, aanleg en onderhoud. Pandeigenaren ontvangen een maandelijke vergoeding via de electriciteitsrekening. Hierbij is tevens de mogelijkheid om publiek en bewoners van Enschede mee te laten beleggen in de installatie en ontvangt hiervoor een rentevergoeding in Euro en/of kWh. Hiernaast is een afbeelding opgenomen van een aantal panden met appartementen in particulier of corporatie-bezit. Dit zou een mooie start kunnen zijn voor het benutten van de aanwezige potentie. Zo’n zonnepaneel project kan ingezet worden om potentiele huurders aan te trekken dmv lage exploitatielasten, maar kan tevens ingezet worden in de branding van het gebied. 76

77

Nieuwbouw & verdichten

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

De Heurne, maar tevens de rest van het centrum van Enschede heeft te kampen met teruglopende bezoekersaantallen. Dit terwijl de gevestigde voorzieningen voor een belangrijk deel afhankelijk zijn van lokaal publiek. Een strategie om de het stadshart weer nieuw leven in te blazen is het opvoeren van de bewoningsdichtheid van de binnenstand: verdichten en inbreiden. Enschede heeft een relatief lage binnenstand met gemiddeld 3 a 4 bouwlagen. Wanneer goed naar de binnenstad gekeken wordt valt op dat er nog diverse mogelijkheden zijn om bebouwing te intensiveren en wooneenheden toe te voegen. Het toevoegen van meer woningen in de stad verlevendigt de stad en vergroot de kritische massa die nodig is om de voorzieningen, winkels en uitgaansgelegenheden in stand te houden.

ENERGIE

Ook in De Heurne hebben veel panden in de straat platte daken. Op dit moment wordt hier nauwelijks gebruik van gemaakt. De gemiddelde bebouwingshoogte is 2 lagen met een kap. Door de bebouwing naar boven uit te breiden met woningen worden de panden meer waard en ontstaat er meer economische draagkracht voor de voorzieningen.

PROGRAMMERING

Opbouwen realiseren kan op verschillende manieren: klein, individueel en gemaakt van lichte materialen en constructies. Maar indien zich de gelegenheid voordoet kan dit ook meer rigoreus door woontorens boven bestaande bebouwing te realiseren of door middel van vervangende nieuwbouw. Hier zou de stad als geheel bij gebaat zijn, maar hiermee ontstaan ook interessante mogelijkheden voor investeerders en pandeigenaren om meer inkomsten te genereren op hetzelfde grondoppervlak.

78

79

Bebouwingsvoorstel parkeerplaats TRANSFORMATIE

Naast de opwaardering van gebouwen in de straat zijn er rondom de straat diverse ‘restplekken’ die haast vragen om een nieuwe invulling. Het kleine parkeerterrein tussen de Oldenzaalsestraat en De Heurne is zo’n plek.

PROGRAMMERING

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

De hiernaast afgebeelde impressies behelst een onderzoeksvoorstel voor de invulling van het parkeerterrein met bebouwing. Op dit moment vormt het lager gelegen parkeerterrein een gat in de straatwand, waarbij vooral achterkanten van gebouwen zich presenteren naar de Oldenzaalsestraat. Door middel van een goed gepositioneerd volume kan de straatwand aan de Oldenzaalsestraat hersteld worden. Door de ontwikkeling van deze plek kan tevens aandacht geschonken worden aan de kwaliteit van de openbare ruimtes. Door middel van slim gepositioneerde groenstructuren kan de beleving van het binnenterrein aanzienlijk verbeterd worden. Als programma voor dit bouwvolume wordt in eerste instantie gedacht aan kleine zelfstandige wooneenheden van ca. 40m2. Door deze slim te schakelen zijn deze eenheden te verbinden waardoor grotere twee- of driekamer appartementen gerealiseerd kunnen worden. Parkeren kan hierbij prima aan de achterzijde gerealiseerd. Door een deel van het volume aan de achterzijde op te tillen ontstaat de mogelijkheid om hieronder te parkeren, voor zowel fietsers als een aantal auto’s. Door ook nog eens goed na te denken over de positie van de ontsluiting blijft deze parkeerzone prima beheersbaar en veilig. Deze invulling van het parkeer terrein past in de lange termijn visie om het centrum van Enschede verder te verdichten. Door op strategische plekken in het centrum wooneenheden toe te voegen wordt op constructieve wijze bijgedragen aan de verlevendiging en vitaliteit van het stadscentrum. 80

81

De doorbraak

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Naar aanleiding van gesprekken met pandeigenaren en gemeente Enschede is gekeken naar de mogelijkheid om de Haverstraatpassage sterker te verbinden met de Heurne. Zo’n doorgang is te realiseren door een strategische sloop van een aantal panden aan de Heurne. Hierdoor ontstaat ruimte voor een doorgang en ontstaat de mogelijkheid om strategische nieuwbouw. Hierbij is gekozen om een plint met commerciële ruimtes waarboven 6 tot 8 stadsappartementen te realiseren zijn.

ENERGIE

Om te voorkomen dat de doorgang een nietszeggende tussensteeg wordt kunnen de commerciële ruimtes in de plint voorzien worden van etalages in de doorgang. Ook zijn de entrees van de bovenliggende woningen strategisch in de doorgang gepositioneerd. Bijkomend voordeel is dat de winkels op de begane grond van de Irenepassage door het realiseren van de doorgang de mogelijkheid krijgen om zich te profileren naar de doorgang toe.

PROGRAMMERING

Hierdoor kan een win-win situatie gerealiseerd worden. De Haverstraatpassage wordt verbonden met de Heurne, wat bezoekers stimuleert andere routes te nemen dan het huidige ‘winkelrondje’. Dit komt ten goede aan de Heurne, maar ook aan de Haverstraatpassage. De Irenepassage krijgt meer relatie met de openbare ruimte, wat ten goede komt aan de verhuurbaarheid van de winkelruimten en het aantrekken van bezoekers. Er ontstaat de mogelijkheid voor strategische nieuwbouw, waardoor dit deel van de Heurne een enorme kwaliteitsimpuls zou kunnen krijgen. Woningen worden toegevoegd aan de binnenstad en er is de mogelijkheid om goed na te denken over gewenste functies op de begane grond.

82

83

Irene promenade TRANSFORMATIE

In het hart van de straat bevindt zich de ingang van de Irene promenade, een overdekt winkelcentrum uit de jaren 80. Het winkelcentrum kampt met al lange tijd met een zeeg hoog percentage leegstand. Grote trekker van het winkelcentrum is de hierin gevestigde Jumbo.

PROGRAMMERING

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

De Irenepromenade drukt een zware visuele stempel op de straat, de verouderde glazen gevel geeft een verloederde en slecht onderhouden indruk. Door de huidige staat en de prominente aanwezigheid in de straat biedt de Irenepromenade een geweldige kans voor de verbetering van De Heurne. Door de aanpassing van de gevel kan een vernieuwd uiterlijk weer aansluiting vinden bij de uitstraling en schaal van de straat. Door de gevel naar achteren te schuiven kan een nieuw plein doen ontstaan waardoor in het hart van de straat een verblijfsplek wordt gecreëerd die zowel voor de straat alswel de Irenepromenade een grote kans biedt voor langer in de straat verblijvende klanten.

84

85

Brug naar Performance Factory

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Op het Performance Factory-terrein vinden reeds allerlei organisaties een plek die een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van het terrein. Het belang van dit terrein en de ontwikkeling ervan zullen in de komende jaren een steeds belangrijkere rol krijgen in de ontwikkeling van het centrum van Enschede. Ook voor de Heurne betekent dit een belangrijke impuls. Een goed ontwikkelde Performance Factory transformeert De Heurne van ‘aanloopstraat’ van het centrum tot verbindingsstraat tussen centrum en Performance Factory. Zeker als de potentiële ontwikkelplekken in de komende jaren ingevuld zullen raken wordt de relatie tussen De Heurne en de Performance Factory steeds belangrijker.

ENERGIE

Vanuit deze groeiende betekenis van een goede verbinding tussen beide is het hiernaast afgebeelde, visionaire idee ontstaan. Dit voorstel materialiseert de wens tot verbinden in een fysieke verbindingsbrug. Hierbij is gekozen om de brug parallel aan de Oldenzaalsestraat te laten beginnen om vervolgens in een vloeiende beweging over te steken en uit te komen tussen de bestaande en nog nieuw te ontwikkelen gebouwen op het Performance Factory terrein.

PROGRAMMERING

Ongetwijfeld zijn er andere tracé’s denkbaar, maar het voorstel visualiseert een idee om een fysieke verbinding te realiseren die voetgangers en mogelijk fietsers een ongehinderde en veilige overgang verschaft tussen twee stadsdelen. Niet alleen verbindt de brug, maar het biedt tevens een mooie ervaring om ‘op niveau’ over te steken en vormt een eyecatcher die het belang van de onderlinge relatie tussen de stadsdelen materialiseert.

86

87

Gevels & reclame TRANSFORMATIE

OPENBARE RUIMTE

ENERGIE

PROGRAMMERING

90

Stand van zaken Oktober 2014

eld

en

s

  

47-47a 49 51 55 57 59 67 69-71 75-77



79-81



83

les



Ru th



en



Wo n



en



Wo n

ers

He mm



Ka psa lon

ge lui d

g

rne

eu

eH

td

Sn el b uff e

Lee

ink

za

pla

iss

go

za

pla

Ma

kW

Juw elie

Eko

Eko

ak

za

nd kle din g

ha

Be

2e

rt

po

Int ers

ct

ttra

uA

zen db ure a

Uit

45

g



Lee

g

el

us Wo rk

er t

nB

ele

41

Lee

39a

tiek



tijd sar

e

ag

eP ass

en

g



Vri je

e Ir

na d

Lee

39

pro me



nk el

Wi

ce

Pla

op

t sh

35

nd

nk el P ets a

Pri n

33-33a

Ph oto



wi

Die ren

27

g

25

Lee

23

a



nd



Yu a

b

ibo

sal on B

n

aa

lve m

Ha

Ka p

fe

Ca

tO

kP oin

aa

gz

din

Kle

 

85 87

91

92

Stand van zaken Oktober 2014

tje

ien

llem

18

Wi

20

rie



sse

pie s

&G up



Bra

es

22

g



Lee

i

rW ad

24

elie

tac y

fan

p

sho

26

Juw

ion

ash

fro

fi A



Bro eki

ak f

gz a

din

Kle

op

28

Mi

30

dsh



lax yh ea



Ga

ur

rie

32

hu is i nte



Nij

d

rsw orl

aa kR un ne

34

or t z



Sp

s

uct

38

pro d



Us ed

ho f

len

rde

nd e

40

n’s O

t

g

le

len

dst a

Sta

Lee

sty

air

42

Ha

zen db ure au

JD H

g

44

Uit

on

46

Lee

ty

48

Ka psa l

ali

ng

mi

Tim

g

52

oo n

au Per s

zen db ure

Uit

zen db ure au

Uit

Lee

 

16

93

Inspiratie gevels

ENERGIE

OPENBARE RUIMTE

TRANSFORMATIE

Gevels bepalen niet alleen het aanzien van het individuele pand, maar gezamenlijk bepalen zij het aanzien en karakter van de straat. Gevels worden vaak ontworpen met een bepaald achterliggend idee. Door wijzigingen in gebruik of pandrenovaties kan het zijn dat voorbijgegaan wordt aan dit achterliggende idee waardoor gevels aan allure inboeten. In veel winkelstraten is dit aan de hand. Door wijzigingen van gebruikers en ondernemingen wordt vaak veel aandacht besteed aan de begane grond, waarbij het bovenliggende vergeten wordt en niet wordt betrokken in de gevelaanpassingen. Hierdoor ontstaat een hele sterke tweedeling tussen onder en boven. Veel panden zouden aan kracht en uitstraling winnen als deze relatie zou worden hersteld. Hiernaast zijn een aantal voorbeelden opgenomen waarbij wel op een zorgvuldige manier is nagedacht over de uitstraling van de gevels als geheel. Ook tonen deze voorbeelden dat wanneer terughoudend en zorgvuldig met reclames en belettering omgegaan wordt, de uitstraling van het geheel verbeterd wordt.

PROGRAMMERING

Ook in de Heurne is dit aan de hand. Veel panden zijn door nieuwe pui-invullingen, luifels en schreeuwerige reclames letterlijk in tweeën gedeeld. In de navolgende pagina’s komen veel van de gevels aan de orde waar het nodige aan te verbeteren valt. Per gevel wordt gekeken naar de karakteristieken, zowel positief als negatief. Voor een aantal gevels zijn globale gevelontwerpen gemaakt, om aan te tonen wat je met de gevel zou kunnen doen om de uitstraling ervan te verbeteren. Belangrijkste aandachtspunten: - Herstellen van relatie tussen onder en boven; - Het verwijderen van schreeuwerige reclameonderdelen en ongepaste gevelelementen; - Het toepassen van terughoudende reclameuitingen, vaak in de vorm van losse letters. 94

95

DE HEURNE 23

DE HEURNE 27

Point O

Bibob

Eigenaar: Maatschappij Tot Beheer En Exploitatie Van Onroerende Goederen “Woningbeheer”B.V. Functie begane grond: Winkel - 98 m2 Functie verdieping: Wonen ?

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:



Recentelijk gerenoveerd Relatie onder - boven



Reclame in transparante delen Kansen: Keuze ander kleurenpallet voor gevel schilderwerk waardoor ornamenten beter uitkomen. Verwijderen geplakte reclame. Reclame in losse letters op gevel en raampartijen (zoals voorbeeld). 96

ten Kate H.R. Kapsalon - 125 m2 leeg

 

Luifel/gehele pui invulling Kansen: Verwijdering schreeuwerige reclames. Verwijdering of vervanging onooglijke luifel. Gevel in nieuwe kleurstelling om onderscheid te maken met belendingen. Herstel relatie tussen onder en boven. Losse letters op gevel (reclame).

97

DE HEURNE 35-39

DE HEURNE 39a

leeg - MAc Willcox

pet’s place

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

 

Dikhoff T.G.M.H. / Nijenhuis J.H. Leeg/winkelruimte - 456 m2 totaal leeg

Vreemde ‘eend’ in de straat Wisselende materialen Wisselende reclame Kansen: Vervangen van de kap en het realiseren van een of twee bovenwoningen. Gevelrenovatie. Herstel relatie onder en boven. Terughoudende gevelreclame.

98

Nijenhuis J.H. Eigenaar: Nijenhuis M.J. Van Gils M.G.J.P. Functie begane grond: Dierenspeciaalzaak - 125 m2 Functie verdieping: Winkelruimte

 

Gehele pui invulling Kansen: Nieuwe pui invulling. Verdiepingsvloer terugleggen. Herstellen relatie tussen onder en boven. Aanpassen kleurstelling gevelkader. Terughoudende gevelreclame.

99

DE HEURNE 41-41a-41b

DE HEURNE 45-45a

Irene promenade

Bertus Workel

Eigenaar: Vereniging Van Eigenaars Winkel- centrum Irenepromenade Functie begane grond: Winkelpassage/leeg - 4711 m2 Functie verdieping: Winkelpassage/leeg

Eigenaar: Functie begane grond: Functie 1e verdieping: Functie 2e verdieping:

 

 

Grote reus in de straat Gedateerde uitstraling Kansen: Renovatie gevelfront. Realisatie van bovenwoningen ipv lege verdiepingsvloer. Herstel realtie tussen onder en boven Volume opdelen in meerdere bouw. delen waardoor aangesloten wordt op het karakter en schaalniveau van de straat. 100

Kansen:

Bertus Workel Vrijetijdsmaterialen Bv Vrijetijdswinkel - 377 m2 Winkelruimte (deels) Leeg? Bovenbouw met potentie Geen relatie onder - boven Pui-invulling past niet bij Architectuur Staat van kozijnen 1e en 2e verdieping Verwijderen tegelwerk gevel. Herstel relatie tussen onder en boven. Nieuwe pui-invulling (iets terugliggend). Introductie metswelwerk penanten op de begane grond als middel om gevel als geheel te laten overkomen. Losse reclame letters op gevel 101

DE HEURNE 49-49a

DE HEURNE 51

Attract uitzendbureau

Intersport

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

Hagels G.F. Uitzendbureau - 87 m2 Wonen ?

 Karakteristiek pand  Luifel Tegelwerk gevel Graffiti Geen relatie onder - boven Kansen: Luifel verwijderen. Plint herstellen en opwaarderen. Relatie onder en boven herstellen. Introductie erker gevelinvulling in aansluiting op architectuur bovendeel. 102

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

Vereniging Van Eigenaars De Heurne 51, Te Enschede Sportwinkel - 884 m2 Deels winkelruimte, deels wonen

 

Gehele pui invulling 1e en 2e vd. Luifel en reclame-uitingen Kansen: Aanpassen luifel. Aanbrengen kader om gevel heen. Nieuwe gevelinvulling dichte delen 1e en 2e vd. Dit deel leent zich goed voor een zelfvoorzienende groengevel.

103

DE HEURNE 57a

DE HEURNE 59a

Eko plaza

Eko plaza

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

 

Muropa Bv Biologische supermarkt - 377 m2 Wonen

Reclame / Luifel Vlaggenstokken Wisselende kozijnkleuren Kansen: Hetstel relatie onder en boven door doortrekken gevel (hoek). Aanpassen kleurstelling plint. Verwijdering vlaggenmasten. Introductie groen in plint (bijv. hedera).

104

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

Shankar S. Biologische supermarkt - 399 m2 wonen ?

 

Geen relatie onder - boven Luifel / reclame Kansen: Relatie onder en boven herstellen. Doortrekken van metselwerk naar begane grond (evt. keimen/schilderen metselwerk als herstel problematisch is). Verwijdering vlaggenmasten Aanpassen kleurstelling plint Verbetering luifel Introductie groen in plint (bijv. Hedera) 105

DE HEURNE 67

DE HEURNE 69-71

Juwelier Wissink

Leeg

Eigenaar: ten Wolde L. Wissink F.M. Functie begane grond: Juwelier - 150 m2 Functie verdieping: Wonen ?

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

 Karakteristiek bovengevel  Luifel / zonnescherm Reclame uitingen gevel Kansen: Versterken van architectonische uitstraling. Verwijdering zonnescherm en luifel. Terughoudende gevelreclame Stylering gevel. Doortrekken kozijnmethodiek van boven naar onderen (terugvallende negge) 106

Gerritzen T. Leeg - 230 m2 Wonen

 

Geen relatie onder - boven Luifel Kansen: Verwijdering luifel en uitbouwen. Herstellen relatie onder - boven. Aanpassen plint en pui-indeling. Terughoudende reclameuitingen.

107

DE HEURNE 52 te huur

Eigenaar: Functie begane grond:

Anton Abels Holding B.V. Leeg - 12 m2

 

Prominente ligging Historisch object Leegstand Restruimte om kiosk heen. Kansen: Huisvesting straatondersteunende functies (bijv. openbaar toilet, lockers voor winkelend publiek e.d ). Ontwikkeling kiosk tot eyecatcher, entree winkelstraat. Ontwikkeling openbare ruimte om kiosk heen dmv groen en/of waterelementen. 108

109

DE HEURNE 38-48 Diverse bedrijven

Vereniging Van Eigenaars Eigenaar: Winkel-Woonflat De Heurne, De Heurne Hoek Oldenzaalsestraat . Functie begane grond: Leeg/uitzendbureau’s/kapsalon 480 m2 Wonen Functie verdieping:

 

Grote korrelgroote bouwblok Onsamenhangende luifel Kansen: Aanpassen/verwijderen luifel(vorm). Introductie groen op luifel. Herstel relatie onder boven. Schilderen geveldelen. Terughoudende gevelreclame 110

111

DE HEURNE 34a-34b

DE HEURNE 32

Han’s onderdelenhof - monument,

Used products

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

Nijhuis H.G.C. Onderdelenwinkel - 116 m2 Wonen

 Karakteristieke gevel  Geen relatie onder - boven Gevelreclame Kansen: Herstellen relatie onder - boven dmv nieuwe pui-indelig en doortrekken metselwerk. Verwijdering reclameborden. Terughoudende gevelreclame. Terugbrengen van bovenlichten. 112

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

Vereniging Van Eigenaars Van Bedrijfsruimte Met Bovenwoning De Heurne 30 En 32 2de hands winkel - 129 m2 Wonen

 Karakteristieke bovengevel  Geen relatie onder - boven Voorzetgevel in andere kleur baksteen Kansen: Herstellen realtie onder - boven. Voorzetgevel stucadoren Verwijdering gevelontsierende reclames.

113

DE HEURNE 30

DE HEURNE 24a-22

Runnersworld

Leegstand

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

Nijhuis H.G.C. Onderdelenwinkel - 116 m2 Wonen

 Karakteristieke gevel  Geen relatie onder - boven Gevelreclame Kansen: Herstellen relatie onder - boven dmv nieuwe pui-indelig en doortrekken metselwerk. Verwijdering reclameborden. Terughoudende gevelreclame. Terugbrengen van bovenlichten.

114

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

Vereniging Van Eigenaars Van Bedrijfsruimte Met Bovenwoning De Heurne 30 En 32 2de hands winkel - 129 m2 Wonen

 Karakteristieke bovengevel  Geen relatie onder - boven Voorzetgevel in andere kleur baksteen Kansen: Herstellen realtie onder - boven. Voorzetgevel stucadoren Verwijdering gevelontsierende reclames.

115

DE HEURNE 20 Wadi juwelier - leegstand

Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:

De Gulden Kaers Bv Juwelier / leeg - 170 m2 Wonen ?

 Gerenoveerde bovenverdieping  Luifel Geen relatie onder - boven Kansen: Herstel relatie onder - boven. Schilderen gevel. Introductie erkerpuien en stucwerk omranding.

116

117

Gevelreclame Reclameuitingen horen bij een winkelstraat. Bedrijven en winkels vertellen met gevelreclame wie ze zijn en wat ze doen en verkopen. Er zijn veel verschillende vormen van gevelreclame zoals lichtbakken, vlaggen, banners, bestickering etc. Tegenwoordig zien we in elke winkelstraat vaak alle voorbeelden in alle vormen en kleuren die mogelijk zijn. De gedachte dat als iedereen schreeuwt niemand meer verstaan wordt, dringt ook in Enschede door. De wildgroei aan reclameuitingen komt de beeldkwaliteit van de gevels niet ten goede. Hiernaast staan enkele voorbeelden van reclameuitingen die op een goede wijze zijn ingepast/aangebracht, ze werken samen met het pand en worden hierdoor versterkt. In de voorgaande pagina’s met de voorgestelde geveltransformaties hebben wij getracht aan te tonen hoe de gevels eruit zouden kunnen zien als terughoudend en met beleid omgegaan wordt met de gevelreclame: gebruik losse letters op de gevels in plaats van schreeuwende, gevelontsierende borden en reclameelementen. Helaas kan dit slechts beperkt afgedwoningen worden van bovenaf. Belangrijk is het echter dat de ondernemers en pandeigenaren zelf overtuigd dienen te raken van de kwaliteitsslag die gemaakt kan worden door samenhang aan te brengen in de reclameuitingen. De straat wordt meer tot een geheel en de kwaliteit van de individuele panden wordt beter aangewend in de verschijningsvorm van de straat als geheel. Samen met de pandeigenaren, ondernemers en de Gemeente Enschede denken wij graag na over hoe dit van visie tot werkelijkheid kan worden.

118

119

De toekomst maken we samen! Aan de basis van een succesvolle transformatie staat een actieve groep eigenaren en ondernemers die samen de belangen van de straat behartigen. In processen van revitalisatie kunnen we niet zonder deze actieve groep betrokkenen en daarom willen alle ondernemers en eigenaren die ons hebben ondersteunt hartelijk danken voor hun inzet tot zover. Maar we zijn er nog niet. Door middel van dit boekwerk hopen wij een eerste aanzet te hebben gegeven aan het veranderingsproces van De Heurne, als kansrijke aanloopstraat. Het boekwerk biedt nieuwe perspectieven en draagt kansen aan. Samen met eigenaren en ondernemers is het nu zaak om de gesignaleerde kansen te verzilveren en samen een toekomst scheppen voor de oudste winkelstraat van Enschede. Wij hebben ons uiterste best gedaan om ideeën vanuit diverse invalshoeken te genereren en verzamelen. Vanzelfsprekend staan wij open voor nieuwe, aanvullende ideeën. Schroom u niet om met ons hierover in gesprek te gaan. Wij horen graag uw bevindingen!

Onze dank gaat ook uit naar de provincie Overijssel en het ministerie van Binnenlandse Zaken die dit proces mogelijk hebben gemaakt. We hopen dat met de kennis uit dit proces we andere groepen ondernemers en eigenaren kunnen stimuleren en inspireren om samen te komen tot nieuwe kansen en wensen voor hun straat en om deze ambities te verbinden aan vergroening, verbetering en verduurzaming van onze stedelijke leefomgeving.

120

121

Colofon Project: De Heurne 2.0 Inspiratieboek De Heurne 2.0 - Versie 1

Van der Jeugd Architecten Nieuwe Schoolweg 4 7514 CG Enschede

Datum: 22-07-2014 Medewerkers: Paul van der Jeugd MArch Ir. Ludwin Budde Ir. Ruud van der Koelen Ing. Wim Verbakel Ir. Maurits Teunis

Van der Jeugd Architecten is klein en slagvaardig bureau met een breed oeuvre aan gerealiseerde kwaliteitswerken. Met een vaste staf van 4 medewerkers en een breed netwerk van specialisten wordt betrokken gewerkt aan kleine en grote ruimtelijke ontwerpopgaven uiteenlopend van woningbouw tot utiliteit, van haalbaarheidsonderzoek tot stedelijke vernieuwingsprojecten. Voor meer informatie zie: www.vanderjeugd.nl

Eigenaren & Ondernemers de Heurne

Platform Initiatieven Tijdelijkheid (PIT) Contact: e-mail: [email protected] tel: 053 435 0014 Beeldverantwoording: Veel afbeeldingen zijn vervaardigd door de initiatiefnemers en blijven intellectueel eigendom van de initiatiefnemers. Reproductie of gebruik wordt gestimuleerd, maar mag uitsluitend na contact en akkoord initiatiefnemers. De overige beelden zijn zorgvuldig geselecteerd en waar mogelijk contact opgenomen met rechthebbende om deze rechtenvrij te mogen gebruiken. Bij enkele beelden is echter niet gelukt de rechthebbende te achterhalen. Mochten rechthebbende problemen hebben met het gebruik in dit boekwerk, gelieve contact op te nemen met de initiatiefnemers. 122

Platform Initiatieven Tijdelijkheid (PIT) is het kenniscentrum in (Oost-) Nederland dat kennis ontwikkelt over leegstand, tijdelijkheid en transitie. Het platform doet (ontwerpend) onderzoek naar de oorzaken, verspreiding en diversiteit van de leegstand en mogelijke oplossingen hiervoor. Ook wordt de kosten, opbrengsten en succesfactoren van tijdelijk gebruik onderzocht. De stichting levert kennis en advies aan overheden, maatschappelijke organisaties en marktpartijen. Voor meer informatie zie: www.tijdelijkheid.nl

123