Insomnia van peuter tot adolescent
Eline Van Hoecke UZ Gent – Slaapcentrum Medische Psychologie Kinderen en Jongeren 18 maart 2013 - NVKVV
Slaapstoornissen bij kinderen
Insomnia’s Slechte slaaphygiëne Psychofysiologische insomnia Delayed sleep phase syndrome
Parasomnia’s Night terrors (diepe non-REM-slaap) Nachtmerries (REM-slaap) Slaapwandelen ( diepe non-REM-slaap) Tandenknarsen (lichte non-REM-slaap) Praten in de slaap (ieder slaapstadium) Bedplassen (ieder slaapstadium)
Slaapstoornissen bij kinderen
Hypersomnia’s Obstructief apnoe syndroom Restless leg syndroom Narcolepsie
SCREENING SLAAPPROBLEMEN (vanaf 3 jaar) Inslaapproblemen (weerstand om te gaan slapen, moeite om in te slapen,…) 1. Heeft het kind problemen om naar bed te gaan ? 2. Heeft het kind problemen om in slaap te vallen ? Doorslaapproblemen (nachtelijk wakker worden ,…) 3. Wordt het kind wakker tijdens de nacht ? 4. Heeft het kind ongewone gedragingen tijdens de nacht (slaapwandelen, nachtmerries, rusteloze beenbewegingen,…) Regelmaat en duur van de slaap 5. Wanneer gaat het kind naar bed en wanneer staat hij op ? (tijdens week en tijdens weekend)
SCREENING SLAAPPROBLEMEN (vanaf 3 jaar) Vermoeidheid overdag
6. Ziet het kind er vermoeid en slaperig uit overdag en/of is het moeilijk voor je kind om wakker te worden ‘s morgens ? Snurken 7. Snurkt het kind veel of heeft het moeite met ademen s’ nachts
SCREENING SLAAPPROBLEMEN (vanaf 3 jaar)
24-uurs-slaap-waakpatroon Slaapgeschiedenis / ontstaan slaapprobleem Slaaphygiëne Pedagogische benadering (beide ouders) Stressgerelateerde gebeurtenissen (kind/ouder) Andere lichamelijke/psychologische klachten Omschrijving persoonlijkheid kind slaapdagboek (gedurende 2 weken)
SLAAPDAGBOEK Dag
Vorige nacht ging ik naar bed om…
Deze morgen stond ik op om…
Het duurde me ….min. om in te slapen
Aantal uren geslapen ?
Vb. Zondag 15/1
20:30u
7:15u
45’
10u
Schema 6 G’s (Greenberger & Padesky) GEBEURTENIS
GEVOEL
GEWAARWORDING
GEDACHTE
GEDRAG
GEVOLG
Gaan slapen
zenuwachtig
Lichaam trilt
Ik zal weer niet kunnen slapen
Wakker liggen, piekeren
Niet kunnen inslapen
SLAAPDAGBOEK
INSOMNIA: in- en doorslaapproblemen Oorzaken: Slechte slaaphygiëne Orthopedagogische onmacht Angst / piekeren Biologische klok: delayed sleep phase syndroom Specifieke ontwikkelingsproblemen Behandeling: Psychoeducatie / slaaphygiëne Aanleren nieuwe gewoontes ! Psychotherapie Medicamenteus
Gouden regels voor slaaphygiëne bij kinderen met inslaapproblemen. Donkere, goed verluchte en STILLE kamer Rustige rituelen inbouwen, ook in WE! Regelmaat is
cruciaal. Koele ruimte Niet met hongergevoel naar bed Dranken beperken (volle blaas= wakker) Kinderen moeten leren ALLEEN in te slapen, moe, maar wakker in eigen bed Geen “actie” meer voor bedtijd Medicatie ! opgelet Dutjes: leeftijdsadequaat Niet te sterk reageren op nachtelijk wakker worden, zelf niet ‘actief worden’
Gouden regels voor slaaphygiëne bij kinderen met inslaapproblemen. TV, PC en GSM verbannen uit de kamer ! Bad is vaak stimulerend voor kinderen i.p.v.
relaxerend Cafeïne, nicotine, chocolade vermijden Gezonde voeding Klok of wekker beter niet in gezichtsveld Niet ‘proberen’ inslapen, slapen komt vanzelf, proberen maakt het enkel moeilijker Kondig op tijd aan dat bedtijd eraan komt, maak er eventueel een speels moment van Als ouder ook tijd nemen voor bedritueel ! Goed in bed zorgt meestal voor een rustige avond.
INSLAAPPROBLEMEN: aanpak
Bedritueel installeren (ev. pictogrammen) Duidelijke regels opstellen Nieuwe regels aan het kind uitleggen Positieve bekrachtiging Straffen vermijden Consequent handelen Stel geen vragen (vb. klaar voor bed ?) als het een opdracht is (vb. tijd voor bed) Aankondigen van het bedritueel
INSLAAPPROBLEMEN: aanpak Negeer het negatief gedrag (geen discussie of onderhandeling) Bij wenen: gaan kijken, kort en neutraal reageren + gestructureerd Uit bed gaan: kind terug laten keren naar kamer Beloningssysteem (vb. stickers) Ouders informeren over mogelijke intiële verslechtering van het negatieve gedrag
NACHTELIJKE ANGSTEN Symptomen: Angstig gedrag (wenen, ouders opzoeken,…) Weerstand om te gaan slapen Uitvluchten zoeken Gedeeltelijke of volledige stop van angsten bij samen slapen Bijkomende symptomen: Angsten overdag Lichamelijke klachten (buikpijn, hoofdpijn)
NACHTELIJKE ANGSTEN: aanpak Stel het kind gerust ! Creatieve oplossingen ! (vb. door het venster laten vliegen, dromenvanger, ‘monsterspray’,…) Veiligheidsobjecten ! Nachtlampje mag ! Deur mag open ! Vermijd enge beelden op T.V. Praat over de angsten (liefst overdag) Grenzen stellen !
NACHTELIJKE ANGSTEN: aanpak
‘Checking’ systeem: om de 10’ gaan kijken In bed blijven liggen Beloningssysteem Ontspanningsoefeningen (AH-oefeningen, imaginaire technieken,…) Aanleren van ‘coping’ vaardigheden (vb. positieve gedachte, boekje rond angst,…)
Lise, 10 jaar Aanmelding:
Doorverwezen door kinderneuroloog Inslaap- en doorslaapproblemen Inslapen bij ouders in bed ‘s Nachts ouders controleren of ze nog leven Vroeg opstaan om mama te zien Heeft broer van 4 jaar
Lise, 10 jaar Aanmelding:
Faalangstig ondanks goede schoolresultaten Piekergedrag (negatief denken) Zeer gevoelig (vlug wenen) Zenuwachtig bij nieuwe dingen Heel sterke band met grootouders Verlieservaring overgrootmoeder
CBCL-subschalen
CBCL-subschalen
Lise, 10 jaar Therapieplan: Verliesverwerking overgrootmoeder:
Boekje ‘Derk Das’ Een wereld vol troost Aanpak van piekergedrag en angsten: ‘Het vriendenboek’ (www.vriendenprogramma.nl)
Aanpak van slaapprobleem: structuur en regels,
beloningssystemen,…
Een wereld vol troost
DENKEN-VOELEN-DOEN
Lijst van leuke dingen
Beloningssysteem
Beloningssysteem
Beloningssysteem
Beloningssysteem
INSOMNIA bij oudere kinderen (> 14j): Delayed Sleep Phase Syndrome (DSPS) Stoornis met slaapepisode verlengd met
minimum 1 uur Onmogelijkheid vroeger in te slapen Meer dan 1 maand Kwaliteit / kwantiteit slaap normaal Langer slapen in weekend
DSPS: voorkomen Puberteit /adolescenten Biologische klok is veranderd Sociale context
Associatie met
Schools slecht functioneren oppositionele gedragstoornis Agressie Angst, depressie Opgelet: middelenmisbruik
Ontwikkelingsstoornissen met geassocieerde slaap/waakritme stoornis ADHD Autisme spectrum stoornis Andere syndromen: Smith Magenis, Rettsyndroom, Angelmansyndroom, …
Behandeling “A family issue !”
Adolescenten ZELF verantwoordelijk maken Dagboek bijhouden Slaap hygiëne: sociale activiteit, PC, GSM, TV, cola, koffie, chocolade,… Lichttherapie Melatonine Eventueel SSRI type trazodone, lerivon ®
Behandeling Vast schema waak-slaappatroon Stimuleren van goede slaaphygiëne Corrigeren van maladadaptief slaapgedrag Cognitieve technieken bij disfunctionele gedachten (Stimuluscontrole) (Slaaprestrictie) Ontspanningstechnieken / hypnose
Ademhalingsoefening In
neus, buik ↑
Uit
mond, buik ↓
Ontspanning, rust, ruimte, zuurstof, zelfvertrouwen, prettig gevoel in je lichaam, alles wat je fijn vindt Spanning, onrust, twijfel, ongemak, onprettig/naar gevoel in je lichaam, afvalstoffen, alles wat je kwijt wil
Vragen ? Bedenkingen ? Welkom ! SLAAPCENTRUM VOOR KINDEREN universitair ziekenhuis Gent De Pintelaan 185 9000 Gent Afspraak: 09/332 24 01 Eline Van Hoecke Karlien Dhondt Eline Van Hoecke Kinderpsychologe Kinderpsychologe Kinder- en jeugdpsychiater Karlien Dhondt Kinder- en jeugdpsychiater
