Doelgroep: 2 tot 5 jaar peuter- en kleuterklassen

Lesboekje

Int ro Doelgroep: 2 tot 5 jaar peuter- en kleuterklassen

Met de allerkleinsten naar een langspeelfilm kijken is geen evidentie. Dit pakket met korte filmpjes biedt een leuk alternatief om vlot mee aan de slag te gaan in de klas. Je kiest zelf wanneer je de filmpjes bekijkt, één voor één of alle zeven na elkaar. Stem het gebruik volledig af op de kinderen van de groep en de spanningsboog die ze aankunnen.

Eerste stappen in beeldgeletterdheid In het onderwijs komen doelen als mediawijsheid en beeldgeletterdheid meer en meer ter sprake. Termen die slaan op de visuele cultuur waarin we tegenwoordig leven. Kinderen stimuleren om de ‘beelden’ die ze zien goed te ‘lezen’ is een belangrijke opstap. Zo worden ze weerbaar in het verwerken van alle visuele prikkels die op hen afkomen. De opdrachten in dit boekje zijn een ideale, eerste aanzet. Spelenderwijs leren wat een beeldkader is, dat geluid het beeld beïnvloedt en dat er allerlei trucjes bestaan om een mooi filmverhaal te vertellen. Allemaal elementen die je aan kleuters kan meegeven. Heel simpel, maar ook heel funda1

menteel. Stimuleer je kinderen om actief en kritisch mee te denken, zich creatief uit te leven en vooral… véél te genieten van deze leuke reeks filmpjes.

Gebruik veel multimedia Heb je een tv, pc, tablet, digitaal fototoestel, camera of smartphone? Gebruik die dan zoveel mogelijk! Laat ook je kinderen actief experimenteren. Tip: Op de iPad staat het programma Photobooth waarmee je ook kan filmen! Of gebruik simpelweg een webcam verbonden aan de pc. Maak op voorhand duidelijke afspraken over wat ze zelf mogen doen.

Methodieken in dit boekje de filmcarrousel Eerst geven we je een reeks van vijf basismethodieken mee. Deze zijn ideaal om eenvoudig rond beeld en geluid te werken. Je kan ze als een carrousel toepassen bij elke film van de reeks.

opdrachten per film Daarnaast is er per film een specifieke opdracht toegevoegd vertrekkend vanuit bepaalde elementen van het filmverhaal.

totaalopdracht Ook wordt er bij elke film een creatieve link gelegd naar een totaalopdracht. Het opzet van die opdracht is om met je groep stap voor stap een heuse Stip & Vlek filmset te creëren!

2

Inhoudstafel 1. Infofiche 4 2. Het kijkgedrag van peuters en kleuters

7

3. Hoe kwamen Stip en Vlek tot leven?

9

4. De filmcarrousel: vijf basismethodieken

15

5. Totaalopdracht: maak je eigen filmset

25

6. Zeven filmpjes op een rij met creatieve opdracht 26 7. Bronnen

40

3

of che I f n i 1

Kijk, daar heb je Stip en Vlek! Stip is gestipt en Vlek is gevlekt. Precies zoals het hoort. Stilzitten kunnen ze niet. Ze buitelen van het ene avontuur in het andere. Ze houden van picknicken, de kamer behangen, stempelen en piraat spelen. een filmfeest voor de allerkleinsten Het universum van Stip en Vlek ziet er precies uit zoals de wereld van een kleuter. Er wordt gespeeld met vormen en kleuren in zeven charmante verhaaltjes, ondersteund door aanstekelijke muziek.

technische kaart Een filmreeks gemaakt in Zweden (2012) Totale speelduur: 47 min. (elk filmpje duurt 6 à 7 min) Met de Nederlandse vertelstem van Aagje Dom Filmmakers en producent: Uzi en Lotta Geffenblad Naar een idee van: Lotta Geffenblad Distributeur in Vlaanderen: Jekino (www.jekino.be/stipenvlek) Vertoningen: De film is beschikbaar op dvd en kan ook aangevraagd worden voor een vertoning in de bioscoop of je lokale cultuurcentrum ([email protected] of [email protected])

4

filmfiche www.filmfiches.be / zoek op Stip en Vlek: een interactieve fiche met trailer, foto’s…

de filmpjes in volgorde van de dvd Tussen haakjes suggereren we klasthema’s waarbij je het filmpje kan bekijken. 1. De sneeuwstorm (thema winter) 2. Tandentovenaars (thema dokter) 3. Grote schoonmaak (einde van het schooljaar: opruimen van de klas) 4. Stempelpret (thema vormen en kleuren) 5. De pricknick (thema lente) 6. Piraten (thema carnaval, sociale vaardigheden) 7. Stip en Vlek zien sterren (thema licht en donker, rond kerst)

Stip & Vlek doen weer gek Ondertussen is er al een vervolgreeks gemaakt! Die is op dvd beschikbaar in het voorjaar van 2015. Foto’s en titels vind je achteraan in dit boekje.

5

© Flickrpagina van mechelenblogt.be beeld uit Kleuterschool Urselinen

6

2

Het kijkgedrag van peuters e n k le u t e rs Peuters en kleuters kijken op een heel eigen manier naar film. Voor hen is dit een ‘nieuw medium’ en ze zijn nog volop bezig met ‘leren kijken’. Ze zijn onbevangen en hebben vaak oog voor detail. Beeldende details waar volwassenen geen aandacht aan schenken, hebben zij vaak wel gezien. Enkele vaststellingen over hun kijkgedrag:

herhaling Jonge kinderen zijn gek op herhaling. Een filmpje dat je al 20 keer met de kleuters hebt bekeken, is voor hen niet per definitie saai. De spanning om te weten wat voor leuks er gaat komen, is voor jonge kinderen onweerstaanbaar. Korte filmpjes zijn daarom een ideaal medium om mee te werken in de kleuterklas: tijdens die werkperiode kan je de film elke dag opnieuw even bekijken.

vage grens tussen realiteit en fantasie Peuters en jonge kleuters maken nauwelijks onderscheid tussen realiteit en fantasie. Tot een leeftijd van ongeveer vier jaar geloven kinderen doorgaans dat alles op televisie echt is. Ook voor speciale effecten zijn ze heel ontvankelijk. Ze beseffen nog niet dat dit slechts cinematografische trucjes zijn. Tussen de leeftijd van vier en zes jaar evolueren ze stilaan van ‘magisch’ naar ‘logisch’ denken en beseffen ze dat niet alles op het scherm echt is. 7

interesse in een simpele verhaallijn Vanaf twee jaar raken kinderen geïnteresseerd in een verhaallijn. Ze stellen vragen om de inhoud beter te kunnen begrijpen. Jonge kinderen hebben meer moeite om nieuwe informatie een plaats te geven. Oudere kinderen hebben al ‘kapstokjes’ in hun geheugen die hen helpen om informatie te selecteren, te ordenen en te verwerken. Volwassenen en oudere kinderen gaan van bij het begin automatisch op zoek naar het ‘verhalend schema’: wie is het hoofdpersonage? Waarover gaat het verhaal? Kleuters reageren op alle impulsen die ze krijgen, ze hebben meer tijd nodig om alles te interpreteren en te begrijpen. Gebruik daarom liefst films met een rustig tempo en niet te veel tekst. Dat geeft kleuters meer tijd om het beeld te ‘lezen’. Ideaal zijn korte verhaallijnen met een simpele tijdslijn; grote sprongen in tijd en/of plaats begrijpen ze nog niet.

vriendelijke fantasiefiguren en vertrouwde contexten Kinderen kijken liefst naar simpele, vriendelijke fantasiefiguren; hun voorkeur gaat naar ongecompliceerde, kleurrijke en niet bedreigende karakters. Animatiefilmpjes spreken meer aan dan live beelden, tenzij die duidelijk herkenbaar zijn, bv beelden van andere kleuters. Ze hebben een bijzondere interesse in objecten en dieren die ze kennen en verbaal kunnen benoemen, bv een hond of kat. De humor van kleuters beperkt zich tot plotse verrassingen, clowneske gebaren en slapstick. Hoe ouder ze worden, hoe breder hun aandachtboog. Vanaf dan gaan ze op zoek naar meer actie, variatie en ‘ondeugende’ humor.

8

3

Hoe kwamen Stip en Vlek tot leven?

Het waren doordeweekse stippen en vlekken die Lotta Geffenblad inspireerden voor de twee konijnen. Ze publiceerde acht prentenboeken over Stip en Vlek. Alle verhalen gaan over het thema ‘vlekken’. ‘Prick’ betekent ‘vlek’ in het Zweeds en het woord komt voor in talloze uitdrukkingen. Regisseur Uzi Geffenblad: “We stelden een lijst op van 23 mogelijke verhalen die we daar over konden vertellen.”

Filmmakers Lotta en Uzi Geffenblad

9

van boek naar film Nog voor Stip en Vlek op het witte doek verschenen, konden kinderen al kennis met ze maken in de boekjes die over hen verschenen. De figuurtjes en decors uit de boeken lijken erg op die uit de film. Vergelijk de filmplaatjes met de prenten uit de boeken.

Des livres aux films Le pique-nique

7 / Des livres aux fi Le pique-nique

10

p d r a ch t: 5 aToktaalo e ilm



m a

e n f set in d e k l a s

Als er voldoende tijd en ruimte is, kan deze totaalopdracht een fijne uitdaging zijn! Je creëert meteen een blijvend element in de klas als creatief resultaat van dit filmproject. Als er in jouw klas te weinig plaats is, kan dit ook deel uitmaken van een klasdoorbrekend project waarbij de filmset opgesteld wordt in een gemeenschappelijke ruimte en elke klas één van de opdrachten op zich neemt. Is het toch te ambitieus? Dan kan je je ook beperken tot de haalbare opdrachten, los van de creatie van een hele filmset. Of wil je de uitdaging aangaan, maar is er niet veel ruimte? Dan kan je een mini filmset creëren, op maat van een verteltafel. Bij elk van de filmpjes op de volgende pagina’s vind je een link naar deze totaalopdracht.

25

6 De zeeveni filme pjes

op e n r j m t c r e a t i e v e o p d r a c h t startvragen bij elke film Stem de formulering van de vragen af op de leeftijd van je klas en de inhoud/sfeer van het filmpje. • Wie of wat zag je in de film? • Wat gebeurde er zoal? • Was de film grappig, spannend, leuk, saai, akelig, schattig…? • Welk moment uit dit filmpje is je bijgebleven?

De sneeuwstorm Buiten woedt een sneeuwstorm. Ingeduffeld in sjaals en warme jassen gaan Stip en Vlek een kijkje nemen. De sneeuw valt in dikke vlokken. Ze kunnen nauwelijks een hand voor hun ogen zien. Plots is Stip alleen… Vlek is verdwenen. Stip wordt ongerust. Kan hij de weg naar huis alleen terugvinden? En wie is dat vreemde wezen in de sneeuw?

warme en koude kleuren Buiten in de sneeuw is het koud en donker. De scènes in de sneeuw zijn gehuld in een blauwig licht. Binnen is het warm en gezellig, er hangt een oranje gloed. Wat is blauw en wat is oranje? Zoek iets in de klas met dezelfde kleuren. Doof het

26

licht in de klas en schijn met een zaklamp rond in de kring. Hou een blauwe of oranje filter (crêpepapier, gekleurd plastiek mapje, doorzichtige snoepwikkel…) voor de lamp. Je kan ook een overheadprojector of spotje gebruiken. Ervaren de kinderen het effect van het koude, blauwe licht? Wrijf maar in je handen, brrrr! Lijkt het warmer met de oranje filter? Mmmm, lekker zonnetje. Laat de kinderen zelf op zoek gaan naar foto’s met warme of koude kleuren (schilderijen in kunstboeken of reclameprenten: een poollandschap of een knusse huiskamer, een oosterse plek…). Welke kleuren overheersen op de foto’s? Kunnen de kinderen nog andere warme en koude kleuren opsommen? Laat ze een collage maken in koude of warme kleuren. Voor de filmset in de klas

verzamel decorstukken Verzamel de eerste attributen voor de filmset (enkele stoelen, een tafel, een tapijt, zetel, dekentjes, een plantje). Welke kleuren vinden Stip en Vlek mooi denk je? Kijk goed naar de foto’s van de film of zet het beeld van de dvd eventjes stil (kan ook bij volgende filmpjes). Zo kunnen de kinderen goed op details letten.

27

7 Bronnen Redactie lesboekje Stip en Vlek: Lessen in het donker vzw Uit de lesmap bij de film van Jekino: tekst over kijkgedrag van kleuters, opdracht ‘beeldkader’, opdracht ‘hoe kwamen Stip en Vlek tot leven’, opdracht ‘koude en warme kleuren’ en opdracht ‘lichtgraffiti’ Inspiratie studenten HoGent en Howest: de filmpjes werden getoond tijdens enkele vormingssessies van Lessen in het donker. In kleine groepjes werd inspiratie verzameld. Een aantal van de ideeën zijn verwerkt in dit boekje.

Zoek je nog aanvullende inspiratie voor creatieve knutsel- en spelopdrachten bij de filmpjes? Neem er dan de lesmap van Jekino bij, te vinden op www.jekino.be/stipenvlek

grafisch ontwerp Ronny&Johny jj

2014

40

Stip en Vlek doen weer gek Reeks 2 - beschikbaar op dvd vanaf voorjaar 2015

De bollenbakkers

Ondersteboven

Waterpokken

Sprookjesschoenen

Spoorzoekers

Disco