Innovatief fietstoerisme: Hoe kan een innovatief product het fietstoerisme in West-Vlaanderen verder stimuleren?

Innovatief fietstoerisme: Hoe kan een innovatief product het fietstoerisme in West-Vlaanderen verder stimuleren? Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in het Toerisme en het recreatiemanagement Academiejaar 2011-2012, semester 6(2de zittijd) Interne begeleider Mevrouw Vicky Van Den Heede Opleidingscoördinator Toerisme en recreatiemanagement Student Mathias Pascal

Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

Innovatief fietstoerisme: Hoe kan een innovatief product het fietstoerisme in West-Vlaanderen verder stimuleren? Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in het Toerisme en het recreatiemanagement Academiejaar 2011-2012, semester 6(2de zittijd) Interne begeleider Mevrouw Vicky Van Den Heede Opleidingscoördinator Toerisme en recreatiemanagement Student Mathias Pascal

Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

Inhoud Woord vooraf .......................................................................................................................................... 4 Inleiding ................................................................................................................................................... 5 Hoofdstuk 1: Waarom werken rond een toeristisch product gekoppeld aan fietstoerisme in WestVlaanderen? ............................................................................................................................................ 8 1.1

Wat bedoelen we met de term “fietstoerisme”? ................................................................... 8

1.2

Algemeen belang van de fiets: waarom fietsen zo populair is ............................................... 9

1.3

Functioneel belang van de fiets ............................................................................................ 13

1.3.1

Fietsgebruik ................................................................................................................... 13

1.3.2

Fietsverkoop .................................................................................................................. 15

1.4

Recreatief belang van de fiets .............................................................................................. 17

1.4.1

Cijfers over dagrecreatie ............................................................................................... 17

1.4.2

Cijfers over verblijfsrecreatie ........................................................................................ 19

1.4.3

Toeristisch-recreatief fietsen in West-Vlaanderen ....................................................... 22

1.4.4

Verkoopcijfers recreatieve brochures West- Vlaanderen ............................................ 23

1.4.5

Websites en fietsen ....................................................................................................... 27

1.5

Factoren die een positieve invloed hebben op het fietstoerisme ....................................... 32

1.5.1

Demografisch ................................................................................................................ 32

1.5.2

Sociaal-economisch ....................................................................................................... 34

1.5.3

Sociaal-cultureel ............................................................................................................ 35

1.5.4

Technologische ontwikkelingen .................................................................................... 36

1.6

Conclusie ............................................................................................................................... 38

Hoofdstuk 2: Hoe ziet de markt van het fietstoerisme in West-Vlaanderen er vandaag uit? ............. 40 2.1

Het fietsactieplan van Toerisme Vlaanderen ........................................................................ 40

2.2

Wat is het bestaande aanbod? ............................................................................................. 41

2.2.1

Fietsnetwerken.............................................................................................................. 42

2.2.2

Fietsroutes ..................................................................................................................... 43

2.2.3

Themafietstochten ........................................................................................................ 44

2.2.4

Lange afstandsroutes (LF) ............................................................................................. 45

2.2.5

Groene assen ................................................................................................................. 46

2.2.6

Fietsarrangementen ...................................................................................................... 47

2.2.7

Fietsen en evenementen............................................................................................... 47

2.2.8

Fietsvriendelijke logies .................................................................................................. 48

2.2.9

Fietsvriendelijke cafés en restaurants........................................................................... 49

2.3

Weergave fietstoerisme in cijfers ......................................................................................... 50

2.3.1

Onderzoek vóór 2006 .................................................................................................... 50

2.3.2

Onderzoek vanaf 2006 .................................................................................................. 51

2.4

Hoe kan het fietstoerisme in West-Vlaanderen nu verder gestimuleerd worden ? ............. 60

Hoofdstuk 3: Hoe voeren andere regio’s en landen hun beleid betreffende de e-bike? ..................... 61 3.1

Antwerpse Kempen ............................................................................................................... 61

3.2

Limburg.................................................................................................................................. 64

3.3

Oostkantons .......................................................................................................................... 67

3.4

Nederland .............................................................................................................................. 69

3.5

Conclusie ............................................................................................................................... 70

Hoofdstuk 4: Welk innovatief product rond fietstoerisme moet in West-Vlaanderen voor een meerwaarde zorgen ? ........................................................................................................................... 71 4.1

Waarom de e-bike? ............................................................................................................... 71

4.1.1

De link met de e-bike in het Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie................... 71

4.1.2 Visie op de e-bike via een gesprek met Tim Provoost, opdrachthouder Recreatie Westtoer 4.2

E-bike als product .................................................................................................................. 75

4.2.1

E-bike: technisch, aspecten, financieel ......................................................................... 75

4.2.2

Oplaadmogelijkheden .................................................................................................. 77

4.3

Wat is er al van specifieke voorzieningen voor de e-bike? ................................................... 79

4.3.1.

Oplaadpunten en oplaadeilanden................................................................................. 79

4.3.2

Verhuurpunten elektrische fietsen ............................................................................... 81

4.4

Case ....................................................................................................................................... 82

4.4.1

Product .......................................................................................................................... 82

4.4.2

Toeristische communicatie/vermarkting ...................................................................... 87

4.4.3

Meting ........................................................................................................................... 87

4.5

Conclusie ............................................................................................................................... 88

5.

Eindconclusie................................................................................................................................. 89

6.

Verklarende woordenlijst .............................................................................................................. 90

7.

Bijlagen .......................................................................................................................................... 94

8.

7.1

Lijst van gebruikte afkortingen.............................................................................................. 94

7.2

Lijst van gebruikte tabellen ................................................................................................... 94

7.3

Lijst van gebruikte figuren ..................................................................................................... 95

Literatuurlijst ................................................................................................................................. 97

Woord vooraf In de handleiding voor het maken van een bachelorproef las ik: “De bachelorproef vormt de grootste uitdaging voor een student in de driejarige opleiding tot Bachelor in Toerisme -en recreatiemanagement.” Wel, ik moet zeggen dat dit een terechte bewering is! Mede dankzij de hulp van allerlei mensen rondom mij ben ik erin geslaagd deze bachelorproef succesvol aan te pakken en uit te schrijven. Daarom wil ik graag volgende mensen bedanken: • Vicky van Den Heede, als interne begeleider bij het uitwerken van deze bachelorproef. Maar ook als lector voor het vak “Projectmatig Onderzoek”. Deze lessen waren uitermate handig om tot dit uiteindelijk onderwerp te komen, alsook de korte schrijfopdrachtjes om de zakelijke schrijfstijl te oefenen en voor het aanraden van de boeken”De scriptiesupporter (Bram Padmos)” en “Schrijven: van verslag tot eindwerk - Do's & don'ts (Leen Pollefliet)” die nuttige hulpmiddelen waren bij het schrijven. Ik denk ook terug aan de lessen rond openluchtrecreatie in semester 4, die reeds de basis legden voor mijn kennis en verdere interesse op dat vlak. • Het voltallig opleidingsteam van Toerisme –en recreatiemanagement, voor hun feedback op de plenaire feedbacksessies. • Tim Provoost, Opdrachthouder Recreatie van Westtoer, die bereid was mij te ontvangen op zijn kantoor waar we een gesprek hadden over mijn bachelorproef en meer bepaald over de e-bike. Ook dank ik hem voor zijn suggesties omtrent verdere inhoud voor mijn bachelorproef. • Mijn moeder en zus voor het nalezen op spelling –en grammatica fouten. • Maar ook mijn medestudenten. Want tijdens semester 5 wisselde ik met een aantal van hen regelmatig van gedachten omtrent onze onderwerpen. Zo wezen we elkaar soms op relevante informatie die we gevonden hadden rond elkaars bachelorproef. Dit was zeker een nuttige aanvulling. Tevens valt te vermelden dat mijn bachelorproef een specifiek West-Vlaams onderzoeksgehalte heeft. Daarom komt deze onderzoeksopdracht dan ook in aanmerking voor “de toelagen voor eindwerken van de Provincie WestVlaanderen1”. Dit is een provinciaal initiatief waarbij eindwerken worden geselecteerd omdat ze het West-Vlaams wetenschappelijk onderzoek kunnen bevorderen. Ik besloot mij hiervoor dan ook in te schrijven en vulde het aanvraagformulier in. Ondertussen heeft men mij laten weten dat mijn eindwerk wel degelijk in aanmerking komt.

1

http://www.west-vlaanderen.be/ondernemen/onderwijs/Pages/Hogeronderwijs.aspx Geraadpleegd op 21 november 2011.

5

Inleiding In augustus 2011 ontving ik in mijn mailbox de maandelijkse nieuwsbrief van Pasar. Mijn aandacht viel onmiddellijk op de titel “Antwerpen lanceert eerste e-bike routes”. Ik was onmiddellijk geïnteresseerd en zocht naar meer info op o.a. de website van Toerisme Antwerpen. De e-bike bleek reeds in de provincies Antwerpen en Limburg als toeristisch-recreatief product te bestaan. Niet veel later kwam ik op het idee om mijn bachelorproef te schrijven omtrent dit innovatief fietsproduct. Ook was ik van plan om mij op Vlaanderen te focussen. Met de start van de lessen “Projectmatig onderzoek” eind september, gegeven door Mevr. Van Den Heede werd een duidelijk kader gecreëerd hoe je jouw onderwerp het best afbakent. Tijdens de plenaire feedbacksessie werd me geadviseerd om deze onderzoeksopdracht af te bakenen tot West-Vlaanderen. Zo zou ik me beter kunnen concentreren op één provincie, waardoor de focus op de bachelorproef nauw genoeg blijft. Anderzijds stond ik ook volledig zelf achter de focus op de provincie WestVlaanderen. Eén reden hiervan is persoonlijk. Ik ben namelijk zelf inwoner van West-Vlaanderen en omdat één van mijn hobby’s fietsen is, kom ik zelf regelmatig in aanraking met de openluchtrecreatie in deze provincie. Reeds enkele zomers op rij heb ik talloze fiets –en knooppuntenroutes gereden op de verschillende fietsnetwerken van West-Vlaanderen. Ten tweede is West-Vlaanderen tot nu de enige provincie in Vlaanderen die een Strategisch Beleidsplan specifiek voor openluchtrecreatie heeft opgesteld. Andere Vlaamse provincies hebben dit nog niet. Zoals al eerder vermeld hebben enkele Vlaamse provincies wel al de e-bike opgenomen als een toeristischrecreatief product. In West-Vlaanderen is dit echter nog niet het geval. Dat feit wakkerde mijn interesse aan. Ik vroeg me af waarom de e-bike nog niet volop werd uitgespeeld in West-Vlaanderen. Volgens mij heeft dit product namelijk wel degelijk potentieel om verder door te breken op toeristisch- recreatief vlak.

Uiteindelijk zou ik dus bespreken hoe een innovatief product het fietstoerisme in West-Vlaanderen kan stimuleren. Uiteraard kon een voorafgaande uitgebreide analyse van het belang van de fiets in onze maatschappij niet ontbreken. Daarnaast mocht ook een overzicht van de reeds bestaande fietsproducten in West-Vlaanderen niet ontbreken.

6 De probleemstelling van deze bachelorproef heb ik uiteindelijk dan als volgt omschreven: Hoe kan een innovatief product het fietstoerisme in West-Vlaanderen verder stimuleren? In de titel van mijn eindwerk heb ik het dus over een innovatief product, m.a.w. een nieuw product. Maar de creatie van een nieuw product gaat natuurlijk niet zomaar. West-Vlaanderen beschikt namelijk over weinig exclusieve recreatieruimte. Hiermee moet bij de productontwikkeling zeker rekening worden gehouden. De enige oplossing hiervoor, vormt namelijk de uitdaging om recreatief medegebruik toe te passen. Dat wil zeggen dat recreatie z’n vormen heeft in ruimten met een niet-recreatieve hoofdfunctie. Daarom heeft Westtoer, om een zo goed mogelijk openluchtrecreatief beleid te voeren, een Strategisch beleidsplan voor openluchtrecreatie gecreëerd. Het beleidsplan kreeg de toepasselijke naam “Ruimte voor de recreatie” mee. Een nieuw product is ook opportuun omdat fietsen vandaag de dag zeer populair is. Dat bewijzen o.a. cijfers die aantonen dat fietsen samen met wandelen als de twee belangrijkste recreatieve producten beschouwd worden in West-Vlaanderen. Westtoer lanceerde er zelfs een aparte website2 over. Waarom fietsen zo een belangrijke “kernactiviteit” is en wat de basis van dit succes is, wordt in het eerste en deels ook in het tweede hoofdstuk verder uitgelegd. Tegelijkertijd bewijzen trends dat er ook meer potentiële vraag naar het toeristisch product “fietsen” ontstaat. Ook hierover volgt meer uitleg in dit eerste hoofdstuk. Innoveren in het toeristisch product (TRP) fietsen is dan ook essentieel om diverse redenen. Dit vormt de aanzet tot de case rond de e-bike in hoofdstuk 4. Concreet ziet mijn onderzoeksopdracht er als volgt uit: Eerst probeer ik in het eerste hoofdstuk een antwoord te formuleren op de vraag “Waarom werken rond een TRP gekoppeld aan fietstoerisme in WestVlaanderen?” Dit is nodig alvorens ik adviseer hoe West-Vlaanderen innovatief product, namelijk de e-bike, kan integreren in haar fietstoerisme in hoofdstuk 4. Hoofdstuk één begint met het beschrijven van de term fietstoerisme. Wat ik juist met de term fietstoerisme bedoel, wordt besproken met een duidelijke definitie en nuancering. Vervolgens bespreek ik het belang dat de fiets de dag van vandaag heeft. Als slot bespreek ik de factoren die een positieve invloed hebben op het fietstoerisme. Ik toon aan dat deze factoren leiden tot een toenemende interesse in openluchtrecreatieve activiteiten en er dus een verhoogde en gewijzigde recreatieve vraag is ontstaan.

2

http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/index.aspx Geraadpleegd op 26 december 2011.

7 Ik start het tweede hoofdstuk door het aanbod voor de toeristisch-recreatieve fietser in West-Vlaanderen weer te geven. Verder bekijk ik wat de economische en toeristisch-recreatieve impact van dit aanbod is. Via o.a. meet- en onderzoeksprojecten van de fietsnetwerken worden cijfers bekomen over het toeristisch-recreatieve fietsgebruik in de provincie. In het derde hoofdstuk worden andere regio’s en landen besproken. Ik bekijk hoe deze landen de e-bike integreren in hun fietsbeleid. Bedoeling van dit onderzoek is om te weten te komen in hoeverre West-Vlaanderen daar iets uit kan leren en dit in haar eigen beleid kan inpassen. In het vierde hoofdstuk wordt de case rond de e-bike in West-Vlaanderen dan uitgewerkt. Bij het uitwerken van de case diende ik uiteraard rekening te houden met de missie van Westtoer en de Provincie West-Vlaanderen wat betreft hun openluchtrecreatief beleid. Met behulp van de verworven kennis uit de voorgaande hoofdstukken en het SBOR (zie hieronder) werk ik deze case dan ook uit op een manier die zo veel mogelijk rekening houdt met hun missie.

Een grote bron van informatie bij het schrijven van deze paper was het Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie West-Vlaanderen 2009-2018. Dit Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie, ook wel gekend onder de afkorting SBOR, werd geschreven door Westtoer. Westtoer is het West-Vlaams provinciebedrijf voor Toerisme en Recreatie. Het SBOR wordt gebruikt als een leidraad doorheen deze bachelorproef . Er wordt regelmatig naar verwezen. Om tot een kwalitatief niveau voor mijn bachelorproef te komen was het leggen van contacten met het werkveld van toerisme en recreatie uiteraard noodzakelijk. Ik heb dan ook meerdere personen gecontacteerd. In semester 5 had ik bijvoorbeeld een gesprek met Tim Provoost, Opdrachthouder Recreatie van Westtoer en auteur van het SBOR. Ik legde uit hoe ik concreet de uitwerking van mijn eindwerk zag maar we hadden het vooral over de case rond de e-bike die ik zou uitwerken. Hij reageerde positief en wist mij te vertellen dat het ebiken absoluut iets is waar rond ze willen werken bij Westtoer. Momenteel denkt men immers ook nog na over de manier waarop ze dit zo efficiënt mogelijk kunnen aanpakken. Deze contacten en het SBOR waren dus een grote hulp en basis bij het uitschrijven van mijn bachelorproef.

8

Hoofdstuk 1: Waarom werken rond een toeristisch product gekoppeld aan fietstoerisme in West-Vlaanderen? 1.1

Wat bedoelen we met de term “fietstoerisme”?

Verplaatsingen met de fiets gebeuren omwille van twee redenen. Als men zich verplaatst met de fiets voor het woon-werkverkeer, dan spreekt men van het zogenaamd “utilitair fietsen”. Wanneer iemand fietst met als doel zich te ontspannen dan spreekt men van (toeristisch-) recreatief fietsen. Utilitair fietsen heeft echter geen enkele toeristisch-recreatieve functie, waardoor ik deze vorm van fietsen niet in detail zal behandelen in mijn onderzoeksopdracht. Indien men een onderscheid maakt op het vlak van recreatief fietsen, dan kan men drie types fietsers onderscheiden. De omgevingsrecreant, de dagtoerist en de verblijfstoerist.1 De dagtoerist kunnen we in deze context omschrijven als de fietser die tijdens een daguitstap fietst. De verblijftoerist is een fietsende verblijfstoerist. Bij dagtoerisme en verblijftoerisme is er dus sprake van toeristische recreatie. Een omgevingsrecreant2 echter, is een fietser die recreëert in zijn eigen woonomgeving. Omgevingsrecreatie is dus een vorm van niettoeristische recreatie. Vermits ik enkel toeristisch-recreatief fietsen bespreek in deze bachelorproef, zal ik deze vorm van recreatie dan ook niet meetellen. De twee types waar dus wel sprake is van toeristische recreatie, kunnen we ook situeren binnen de twee vormen van toerisme. Bij inkeeping toerisme behoren dan de dagtoerist en de binnenlandse verblijfstoerist. Buitenlandse verblijfstoeristen vallen onder de term incoming toerisme. Daarnaast wordt er ook een indeling gemaakt op basis van het fietsproduct. Dan spreken we van netwerkfietsers, routefietsers en ritjesfietsers 3 Een netwerkfietser is een fietser die bewust heeft gekozen om te fietsen op het fietsnetwerk. Hij of zij heeft het fietsnetwerk dus gebruikt als een recreatief product. Een routefietser is een fietser die op de lusvormige fietsroutes van Westtoer fietst. Een ritjesfietser tenslotte, heeft niet bewust voor het fietsnetwerk gekozen maar doet wel gedeeltes van zijn ritje op trajecten van het fietsnetwerk. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan wielertoeristen. Het fietstoerisme omvat dus het toeristisch-recreatief fietsen, waarbinnen we de dagtoerist en de verblijfstoerist onderscheiden en hen verder kunnen indelen op basis van het fietsproduct die ze kozen. Dit afgebakend, gaan we verder met het belang van de fiets binnen het toerisme, de dag van vandaag. 1

Ruimte voor recreatie. Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie 2009-2018 voor de provincie West-Vlaanderen 2 Hierbij even vermelden dat er bij de term “omgevingsrecreant” geen eenduidige definitie is bij de bronnen die ik raadpleegde. Meer duiding in de verklarende woordenlijst. 3 http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/studies/Meet%20en%20onderzoeksproject%20fietsnetwerk%20Leiestreek.doc Geraadpleegd op 1 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal

Toerisme –en recreatiemanagement

9

1.2

Algemeen belang van de fiets: waarom fietsen zo populair is4

Aan de populariteit van fietsen liggen enkele simpele verklaringen ten grondslag: 1. Fietsen is bijna voor iedereen toegankelijk (laagdrempelig)5 We kunnen stellen dat bijna iedereen kan fietsen. Fietsen is dus zeer toegankelijk. Daarnaast wordt ook voortdurend de toegankelijkheid van fietsen verder verhoogd. Ten eerste lezen we in het SBOR dat de toegankelijkheid van recreatieve routes verhogen een van hun actiepunten is. Men wil dit specifiek voor drie doelgroepen realiseren. De toegankelijkheid van personen met een beperking (o.a. rolstoelgebruikers) zal worden aangepakt door het screenen van recreatieve routes en netwerken op hun toegankelijkheid. Aan de kust worden er huurmogelijkheden gecreëerd voor rolstoelfietsen en handbikes. Een tweede manier om deze toegankelijkheid verder te optimaliseren werd reeds gerealiseerd via het voeren van een onderzoek naar de toegankelijkheid van recreatieve routes. Dit onderzoek werd gevoerd door Westkans6. Westkans vzw, die voluit staat voor West-Vlaams Bureau voor Gelijke Kansen en Toegankelijkheid, heeft als een van zijn opdrachten de toegankelijkheid van voorzieningen te screenen. Er worden toegankelijkheidsonderzoeken gevoerd op de bestaande publieke infrastructuur in Vlaanderen in opdracht van “Toegankelijk Vlaanderen”, die een databank met informatie aan de gebruikers aanbiedt. De toegankelijkheid van recreatieve routes is dus een bevoegdheid van Toerisme Vlaanderen. Een voorbeeld van zo’n onderzoek is het project “Iedereen fietst”.In samenwerking met o.a. het Kustactieplan (KAP), Westtoer en de Provincie WestVlaanderen werden via dit project 10 toegankelijke fietslussen aan de Kust geselecteerd. Dit deed Westkans door de toegankelijkheid van 360 km fietsnetwerk Kust te onderzoeken. Dit resulteerde in een handige tool op hun website www.iedereenfietst.be, waar je de gewenste afstand, ondergrond en de te vermijden hindernissen kan selecteren, om zo je fietsroute samen te stellen. Daarnaast lezen we in het SBOR dat er ook werk wordt gemaakt van kindgerichte voorzieningen op het vlak van fietsen door het uitbreiden van de verhuurmogelijkheden van koppelfietsen7, fietskarren en kinderzitjes. Men wil recreatiemogelijkheden op kindermaat bundelen in een brochure en op het internet. Figuur 1: Voorbeeld koppelfiets

4

Van Den Heede, V. (2011) Keuzemodule Incoming Tourism-Openluchtrecreatie: Les 02 Facts en Figures. Niet gepubliceerde cursus. 5 Ruimte voor recreatie. Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie 2009-2018 voor de provincie West-Vlaanderen. 6 http://www.iedereenfietst.be/, http://www.westkans.be/nl/projecten/iedereen-fietst Geraadpleegd op 3 december 2011. 7 http://www.aanhangfiets.nl/ Geraadpleegd op 27 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


10 Tenslotte vermeldt het SBOR dat bij recreatieve productontwikkeling rekening moet worden gehouden met de hogere comfortwensen van medioren en senioren en met hun fysieke en medische beperkingen die hiermee gepaard gaan. Ze raden volgende aanpassingen voor deze doelgroep aan: het plaatsen van voldoende rustbanken met leuningen; het aanbieden van een inkorting van de bestaande recreatieve routes; de leesbaarheid van de websites, borden en brochures verbeteren; nabijheid van openbare toiletten; verhuur van fietsen met trapondersteuning (=elektrische fiets).

• • • • • 2.

Fietsen is geen financieel zware sport8

Bijna iedereen beschikt over een fiets. Wie geen fiets heeft en toch wil fietsen, kan ter plaatse een fiets huren aan democratische prijzen. Een fietsroutekaart van Westtoer kost bovendien maar 2 euro, een thematocht 3 euro en een fietsnetwerkkaart 6 euro. De kaarten zijn geplastificeerd en dus duurzaam in gebruik. Meer info over de bestedingen van de recreant wordt besproken in het onderdeel “verkoop van recreatieve brochures” en het “meet -en onderzoeksproject van de fietsnetwerken” in hoofdstuk 2. Op het vlak van infrastructuur zijn er voor de recreanten geen kosten. De infrastructuur die hij of zij nodig heeft is aanwezig op het openbaar domein onder de vorm van fietspaden en verharde wegen. Fietsen kan je bovendien overal doen. Je moet niet betalen om toegang te kregen tot de infrastructuur zoals dat bijvoorbeeld het geval is bij paardrijden, waarbij je nog een manege nodig hebt. Er mag ook op alle openbare wegen gefietst worden. Daarnaast zijn er dan nog eens specifiek autoluwe wegen gecreëerd, zoals recreatieve assen (het blauwgroene netwerk), waar men langs kan fietsen. 3.

Fietsen is een trend

Fietsen is ook simpelweg populair omdat het ‘in’ is. Iedereen doet het tegenwoordig, het is hip en sexy en bovendien ook gezond. Daarnaast wordt een daguitstap of een gezinsvakantie als “quality time” aanzien. Het drukke leeftempo noodzaakt velen om even stil te staan bij hun manier van leven. De fiets als ‘traag’ vervoermiddel, zorgt er dan voor dat de mensen weer tot rust komen. Het is ook een vrijetijdsbesteding waar alle leden van het gezin kunnen aan deel nemen (zelfs de peuter kan achterop bij papa of mama). Onderweg heeft men de tijd om zowel het landschap te bewonderen als om plezier te maken met de andere leden van het gezin. Vaak merkt men tegenwoordig ook op dat zelfs de grootouders (de medioren of senioren) zich aansluiten bij het jonge gezinnetje tijdens fietstochten . Soms wordt ook gekozen voor een fietsvakantie met de verschillende generaties samen.

8

Westtoer(2011) Recreatiegids West-Vlaanderen 2011: Fietsen-wandelen-paardrijden-toeren

Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


11 Dat fietsen vandaag de dag een trend is, blijkt ook uit de actualiteit:

Minister Crevits zoekt fietsvriendelijkste stad of gemeente - 16 West-Vlaamse gemeenten genomineerd 9 Er wordt een verkiezing gehouden om dé fietsgemeente of fietsstad te verkiezen. De winnaar wordt in juni 2012 bekendgemaakt. Het is een initiatief van Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Hilde Crevits. Er was grote interesse, 71 gemeenten en steden stelden zich kandidaat. Op 2 december volgt er een nominatie per categorie (volgens grootte van de gemeente/stad). Selectiecriteria voor deelname zijn o.m. infrastructuur voor fietsers, sensibiliseringsacties, fietsenstallingen, samenwerking met politie en scholen, fietsvergoedingen, enz … Beoordeling gebeurt via externe jury die ter plekke gaat. Het doel van de wedstrijd is om gemeenten en steden aan te sporen om een integraal fietsbeleid uit te werken. De fietsvriendelijkste gemeente of stad wint € 50.000,00 die besteed mag worden aan o.m. fietsenstallingen en om dienstfietsen aan te kopen.

Figuur 2: Logo nominatie fietsgemeente/stad 2012

(De prijs ging uiteindelijk naar Antwerpen, Mortsel en Boechout. Wat onze provincie betreft, kregen Koksijde en Brugge een eervolle vermelding10. )

18 steden en gemeenten genomineerd voor Fietsgemeente 201211 Dit is een artikel met een vervolg op het voorgaande artikel. Ondertussen blijven van de oorspronkelijke 71 steden en gemeenten (zie boven) na nominatie nu nog 18 gemeenten over. West-Vlaamse genomineerden zijn Brugge, Kortrijk en Koksijde. In de categorie “steden met meer dan 50.000 inwoners” zijn Brugge en Kortrijk genomineerd. Koksijde is genomineerd in de categorie “steden tussen 20.000 en 50.000 inwoners. ”De genomineerde steden en gemeenten mogen bijgevolg gebruik maken van het logo 'Genomineerd als Fietsstad/Fietsgemeente 2012'. Een extern bureau gaat de genomineerde steden en gemeenten in de eerste zes maanden van 2012 bezoeken. Als laatste komt de jury samen om de winnaar in elke categorie te kiezen.

9

Krant van West-Vlaanderen, vrijdag 25 november 2011, p. 36 http://www.verkeerskunde.be/nl/mobiliteit-verkeersveiligheid/verkiezing-fietsgemeentefietsstad-2012. Geraadpleegd op 7 augustus 2012. 11 http://www.mobielvlaanderen.be/persberichten/artikel.php?a=1&id=456 Geraadpleegd op 29 december 2011. 10


Mathias Pascal


12 Sportclubs lopen leeg (Nieuwsblad, woensdag 30 november 2011) In 1999 maakte de K.U. Leuven via onderzoek een rangschikking op van de 10 populairste sporten bij jongeren. In 2011 deed men dit opnieuw en vergeleek men deze lijsten met de vorige. Daaruit bleek dat echte competitiesporten zoals basketbal, badminton en tafeltennis verdwenen zijn uit de top 10. De spectaculairste stijger in de lijst is het recreatief fietsen. In 1999 was recreatief fietsen nog de 9de populairste sport bij jongeren. Vandaag de dag is het, de 5de favoriete sport bij jongeren. Uit het onderzoek bleek ook dat jongeren veeleer willen sporten voor het plezier dan in competitieverband.


Mathias Pascal


13

1.3

Functioneel belang van de fiets

Om een globaal beeld van de populariteit van het fietsen te krijgen is het ook noodzakelijk om het functioneel belang van de fiets na te gaan. M.a.w. hoe gebruiken we de fiets voor niet-recreatieve verplaatsingen? Hoe zit het met de jaarlijkse fietsverkoop en welke soorten zijn het populairst? En waarom kopen zoveel mensen een fiets? Cijfers hierover zijn niet voorhanden in Vlaanderen, daarom werk ik hier met cijfers uit Nederland. Nederland houdt als echt fietsland namelijk veel meer cijfers bij over fietsen, zowel over het functionele gebruik als over het recreatieve. Omdat het cijfers van een ander land zijn en ook omdat Nederland een grotere fietscultuur kent dan België/Vlaanderen moeten we de cijfers wel met de nodige nuance interpreteren. 1.3.1 Fietsgebruik Hoe zit het met het gebruik van de fiets in het algemeen? In 2007 bevroeg men de Nederlandse bevolking over hun verplaatsingsgedrag. Een van de onderzochte zaken is de vervoerskeuze bij alle verplaatsingen. Uit de grafiek kunnen we afleiden dat de fiets het tweede populairste verplaatsingsmiddel is, na koning auto.

Figuur 3: Keuze vervoersmiddel alle verplaatsingen

Wat ons echter vooral interesseert is het doeleinde waarvoor de fiets wordt gebruikt. Dit kunnen we afleiden uit de tabel op de volgende bladzijde, die de verplaatsingen met de fiets indeelt naargelang het motief.


Mathias Pascal


14 Tabel 1: Belang fiets in verplaatsingen

AANDEEL FIETS IN VERPLAATSINGEN Motief Werk Zakelijk bezoek Diensten/Persoonlijke verzorging Winkelen/Boodschappen doen Onderwijs/Cursus volgen Visite/logeren Sociaal recreatief overig Toeren/Wandelen Overige

Aandeel 25% 11% 18% 28% 50% 21% 31% 16% 26% Bron: MON 2007

In bovenstaande tabel zien we dat bijna één derde van de verplaatsingen een recreatief motief hebben. Voor verplaatsingen naar het werk wordt de fiets in 1 op 4 gevallen gebruikt. Deze cijfers tonen dus aan dat we de fiets in het dagelijks leven veel gebruiken. Dit functioneel belang vormt de basis en voedingsbodem voor de populariteit op recreatief vlak.


Mathias Pascal


15 1.3.2 Fietsverkoop12 Hoe zit het met de jaarlijkse fietsverkoop en welke soorten zijn het populairst? Opnieuw zijn over de fietsverkoop in België geen concrete cijfers voorhanden. Hieronder volgt dan ook een tabel die de fietsenverkoop in Nederland weergeeft. De conclusies die we hieruit kunnen trekken moeten we wel nuanceren. Enerzijds omdat er in absolute zin nu eenmaal meer Nederlanders dan Belgen zijn en er dus meer fietsen kunnen worden verkocht. Anderzijds, omdat zoals al eerder vermeld, Nederland meer een fietsland is dan België. Alvorens de tabel te analyseren hierbij ook even vermelden dat er in Nederland 18 miljoen fietsen zijn. 84 % van de Nederlanders die minstens 4 jaar oud zijn beschikt over minstens 1 fiets. Als je weet dat het totaal Nederlanders van 4 jaar of ouder 13,5 miljoen bedraagt, betekent dat dus dat een Nederlander gemiddeld 1,3 fietsen bezit. Tabel 2: Hoeveel fietsen zijn er in Nederland?

Aantal verkochte nieuwe fietsen naar categorie 2011 % 2010 % 2009 % Totaal 1171 1186 1281 (x1000) Stadsfiets n.b 55 n.b 632 49 Hybride n.b. n.b. 205 16 fietsen Kinderfiets n.b. n.b. 172 13 Elektrische 178 15 165 14 153 12 fiets

2008 1337

%

2007 1401

%

2006 1322

%

2005 1239

%

677 224

51 846 17 141

60 784 10 197

59 675 15 206

54 17

183 134

14 227 10 89

16 201 6 44

15 207 3 34

17 3

Bron: BOVAG-RAI, GFK Panel Services

Zoals we zien in de tabel worden jaarlijks gemiddeld circa 1,3 miljoen nieuwe fietsen verkocht. De helft ervan is een gewone toer- of stadsfiets. De laatste jaren neemt de verkoop van elektrische fietsen echter spectaculair toe. Was het aandeel elektrische fietsen in 2005 nog verwaarloosbaar met 3%, dan is het sinds kort een belangrijk onderdeel van het totaal aantal verkochte fietsen geworden. Tussentijdse cijfers in 2008 leren ons dat toen de economische crisis in september 2008 losbarstte, de fietshandelaars dit in eerste instantie niet voelden. 13 In plaats van een auto te kopen kocht men eerder een fiets en dat resulteerde in een duidelijke stijging van de fietsenverkoop.

12

http://www.fietsersbond.nl/de-feiten/fietsen-cijfers/fietsen-cijfers-2#14 Geraadpleegd op 30 december 2011. 13 http://nieuws-uitgelicht.infonu.nl/auto-en-vervoer/32596-steeds-meer-fietsen-verkochtondanks-dankzij-crisis.html Geraadpleegd op 30 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


16 Waarom bleef men ondanks alles dan toch nog steeds een fiets kopen? Als voornaamste reden hiervoor gaf de fietsensector het argument dat klanten bij de aanschaf van een nieuwe fiets de kwaliteit het belangrijkste vinden, crisis of niet. Daardoor blijft men ook vooral een fiets aankopen bij fietsenhandelaars i.p.v. bij supermarkten of sportwinkels. Een tweede argument is dat, met de huidige hoge energieprijzen, het economisch interessanter is om voor korte afstanden de fiets boven de auto te verkiezen. Anno 2012 zitten we echter nog steeds in een crisisperiode en nieuwere cijfers uit 2010 en 2011 leren ons dat bovenstaande argumenten niet altijd meer opgaan. Als we nu nogmaals naar de tabel kijken, zien we dat in 2010 en 201114 het totaal aantal verkochte fietsen wel is gedaald. In 201015 speelden naast da aanhoudende economische crisis ook de weersomstandigheden mee. Daarnaast liet men sneller duurdere reparaties uitvoeren i.p.v. een nieuwe fiets aan te kopen. De verkoop van elektrische fietsen bleef daarentegen wel stijgen. Dit succes kan worden verklaard door het feit dat de consument stilaan vertrouwd is geraakt met deze hogere prijzen. Deze stijging blijft echter verrassend. Een elektrische fiets vandaag de dag kost immers een pak meer dan alle andere types fietsen. (In 2011 was de prijs die een consument aan een e-bike besteedde gemiddeld 1.918,- euro). Het is wel zo dat de duurdere prijs van een elektrische fiets deels kan worden goedgemaakt. Nederlanders die dit type fiets aanschaffen voor hun woon-werkverkeer, hebben namelijk recht op een belastingsvoordeel.

14

http://www.verkeersnet.nl/6732/consumnet-gaat-voor-duurdere-e-fiets/ Geraadpleegd 8 maart 2012 15 http://www.fietsen.123.nl/entry/12663/fietsbranche-had-het-moeilijk-in-2010 Geraadpleegd 8 maart 2012 Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


17

1.4

Recreatief belang van de fiets

Om het recreatief belang van de fiets aan te duiden kunnen we terugvallen op enkele bronnen. 1.4.1 Cijfers over dagrecreatie Over recreatie zijn er opnieuw weinig cijfers voorhanden in Vlaanderen, daarom baseer ik me grotendeels op Nederlandse cijfers16. Tabel 3: Dagtochten Nederland naar belangrijkste activiteit

Als we bovenstaande tabel bekijken, zien we dat fietsen als activiteit bij een daguitstap afgenomen is t.o.v. van de vorige keer dat dit onderzoek gedaan werd. Er moet echter opgemerkt worden dat sport in het algemeen is afgenomen. Zo zien we bijvoorbeeld dat ook wandelen, hardlopen, fitnessen en overige sporten gedaald zijn in aantal. Dit ten koste van activiteiten zoals het bezoek aan bezienswaardigheden en evenementen of recreatief winkelen.

16

Toerisme in kerncijfers Nederland 2011, http://www.cbs.nl/nr/rdonlyres/aa52e3a2-6a8c-4aa7-8da6c5b48d2c1c17/0/2011g82pub.pdf . Geraadpleegd op 2 augustus 2012 Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


18 Tabel 4: Aantal buitenrecreatie activiteiten

Als we ons echter beperken tot de sportieve buitenrecreatie17, dan stellen we vast dat fietsen nog altijd op de tweede plaats staat.

Er is echter beterschap op komst qua Vlaamse cijfergegevens. Dit jaar zullen de resultaten verschijnen van de “dagrecreatiemonitor18”. Dit is een onderzoek uitgevoerd door het WES. Met de dagrecreatiemonitor willen ze de omvang en de structuur van de daguitstappen die Belgen ondernemen in binnen -en buitenland onderzoeken. Het is de bedoeling dat men dit onderzoek vanaf nu permanent organiseert zodat ook trends kunnen worden gedetecteerd. De dagrecreatiemonitor zal volgende zaken onderzoeken: • De marktgrootte; • De kenmerken van de daguitstappen zoals bestemming, activiteit (openluchtrecreatie, bezoek aan attractie, cultuurbezoek aan bezienswaardigheid, bijwonen van evenement, fun shopping, wellness, enz.), reisgezelschap (met of zonder kinderen, vrienden, enz.) of bestedingen; • Het profiel van de personen die daguitstappen maken.

17

Recreatiecijfers bij de hand, http://wandelnet.nl/sites/wandelnet.nl/files/filemanager/ publicaties_en_cijfers/RecrCijfrsBijdHnd08.pdf Geraadpleegd op 2 augustus 2012. 18 http://www.wes.be/Page.aspx?Id=370 Geraadpleegd op 30 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


19 1.4.2 Cijfers over verblijfsrecreatie19 Hoe goed scoort fietsen tijdens een vakantie in Vlaanderen? Om dit te achterhalen kunnen we ons baseren op een studie van Toerisme Vlaanderen die de activiteiten van de recreatieve verblijfstoerist heeft bevraagd. Dit zowel voor de Kust, de Vlaamse Regio’s en de kunststeden. Hoewel al deze gegevens al dateren van 2005, zijn dit voorlopig de meest recente cijfers. We vinden deze zowel terug in “Toerisme in kerncijfers” edities 2008, 2009 en 2010. Daarom moeten we de resultaten (sterk) nuanceren want anno 2012 zouden deze cijfers erg kunnen verschillen. Allereerst bespreken we de Vlaamse Regio’s. Deze zijn pas sinds 2010 volledig voorzien van fietsnetwerken (verdere toelichting, zie lager). In West-Vlaanderen bv. waren de fietsnetwerken in het jaar van bevraging, nl. 2005 nog niet voltooid. Pas in het voorjaar van 2006 is het fietsnetwerk in West-Vlaanderen volledig voltooid. Wat betreft het macroproduct Kust, is de Kustfietsroute voltooid in 2004 en het fietsnetwerk Kust pas sinds 2006. Vanaf 2006 was geheel West-Vlaanderen dus voorzien van zijn fietsnetwerken Leiestreek, Westhoek, Brugse Ommeland en de Kust. In 2006 werd er dan ook uitgepakt met de slogan “Fietsjaar 2006”. Het onderzoek dateert echter uit 2005 dus we kunnen veronderstellen dat het aandeel fietsen bij verblijfstoeristen aan belang zal gewonnen hebben. Zekerheid hebben we echter niet, want voorlopig zijn de recentere cijfers nog niet beschikbaar. Deze zullen bekend gemaakt worden eind augustus. Dit is de reden waarom ik ze dan ook nog niet kan opnemen in dit eindwerk.In onderstaande grafieken vinden we de resultaten van de bevraging naar de belangrijkste activiteit van de recreatieve verblijfstoerist.

Figuur 4: Activiteiten recreatieve verblijfstoerist (Vlaamse Regio's) 19

http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2011112114553227327.pdf Geraadpleegd op 28 december 2011 Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


20 In voorgaande tabel zien we dat in de Groene regio’s ofwel de Vlaamse Regio’s, fietsen de tweede belangrijkste activiteit van de recreatieve verblijfstoerist is, na wandelen. Dit is begrijpelijk vermits deze regio’s focussen op de zachte recreatie. Iedere Vlaamse Regio heeft dan ook zijn eigen fietsnetwerk sinds april 2010.

Figuur 5: Activiteiten recreatieve verblijfstoerist(Kust)

Aan de Kust is fietsen niet zo’n belangrijke activiteit als in de Vlaamse Regio’s. Dat is begrijpelijk vermits de Belgische Kust heel wat andere dingen naast fietsen te bieden heeft, iets wat de Vlaamse regio’s en kunststeden niet hebben. Activiteiten als zonnen en zwemmen zijn namelijk populairder bij de recreatieve verblijfstoerist aan de Kust. Bovendien trekt de Kust een divers publiek20 aan. Zo komen er ook heel wat buitenlanders naar onze Kust. Maar, bij onze belangrijkste buitenlandse markten voor de Kust namelijk Frankrijk, Nederland, Duitsland, Luxemburg en Verenigd Koninkrijk, is onze kust niet zozeer gekend omwille van onze fietsmogelijkheden. Ze bezoeken onze kust omwille van de gastronomie en voor de typische activiteiten die men aan de Kust kan doen. De kust is dikwijls ook het decor voor dagtoerisme. Ook bij deze groep scoren activiteiten als zwemmen, zonnen, winkelen en bezoek aan café en restaurant hoog. M.a.w. er wordt niet zozeer speciaal naar de Kust gegaan om te fietsen.

20

http://www.toerismevlaanderen.be/sites/toerismevlaanderen.be/files/assets/documents_KENNIS/cijfers/Ker ncijfers/kerncijfers_2009_NL_lores.pdf. Geraadpleegd op 28 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


21

Figuur 6: Activiteiten recreatieve verblijfstoerist (Kunststeden)

Als we de top 10 van activiteiten van de recreatieve verblijfstoerist in de kunststeden bekijken, dan vinden we hier het recreatief fietsen niet in terug. Dit kan verklaard worden door het feit dat de stad niet het ideale decor is om te fietsen. Onze kunststeden lenen zich eerder tot sightseeing met vele bezienswaardigheden op korte afstand. Daarom vinden we op nummer 1, het wandelen in de binnenstad.


Mathias Pascal


22 1.4.3 Toeristisch-recreatief fietsen in West-Vlaanderen Een van de actiepunten van het SBOR betreft het sensibiliseren van de reisindustrie21 22. Dit is met andere woorden een actie i.v.m. het ‘vermarkten’ van het toeristisch-recreatief product fietsen. Concreet wil men touroperators (TO’s) die fietsvakanties organiseren, ondersteunen. Dit onderwerp uit het strategisch beleidsplan openluchtrecreatie heb ik dan ook besproken bij mijn bezoek aan Westtoer met Tim Provoost, Opdrachthouder Recreatie. Hij vertelde me dat buitenlandse touroperators voor onze streken zich vooral focussen voor fietsvakanties op bv. Nederland en de Voerstreek. Wat Westtoer in feite zou moeten doen is naar deze buitenlandse TO’s stappen om ze er op te wijzen wat voor een rijk aanbod aan fietskilometers West-Vlaanderen heeft. Laten we met deze kennis nu eens kijken op welke regio de focus ligt bij binnenlandse touroperators van fietsvakanties. Een eerste, zeer bekende binnenlandse touroperator is VOS Travel23. VOS travel is een Belgische touroperator gespecialiseerd in fietsvakanties. Zij bieden op vlak van fietsvakanties drie formules aan. De eerste formule biedt fietsvakanties aan waarbij men op hotel kan overnachten. Deze worden in heel wat Europese landen aangeboden. Op datum van 29 december 2011 werden er op de website 158 mogelijke fietsvakanties aangeboden, 16 daarvan in België. Als we dit resultaat verfijnen naar WestVlaanderen blijken er 10 van deze 16 fietsvakanties door te gaan in deze provincie. De bestemmingen zijn Brugge, Roeselare, Diksmuide en de Noordzeekust. Als tweede formule is het ook mogelijk om een fietsvakantie met kampeerverblijf te boeken. Dit werd tot vorig jaar enkel aangeboden in echte fietslanden zoals Nederland en Denemarken. Als we echter de brochure van 2012 bekijken, zien we dat er nu ook fietskampeervakanties worden aangeboden in West-Vlaanderen. Tenslotte heeft VOS travel ook fietsvakanties specifiek voor gezinnen met kinderen. In West-Vlaanderen biedt VOS travel de fietsvakanties ‘Noordzeekust’ en ‘Brugge, kust en ommeland’ aan. Ook Belgian Biking is een belangrijke speler op de Belgische markt in verband met fietsvakanties. Belgian Biking biedt de mogelijkheid, aan individuele personen of groepen, een fietsvakantie als citytrip of als recreatief reisdoel te boeken. Op datum van 30 december 2011 werden er twaalf Belgische fietsvakanties aangeboden met nadruk op de Kempen en Limburg. In WestVlaanderen worden er drie fietsvakanties aangeboden, één waarbij Brugge en de Noordzee gecombineerd zijn en twee waarbij de fietsvakantie tussen Brugge en Amsterdam plaatsvindt. Het valt op dat Belgian Biking meer streeft naar het aanbieden van een grensoverschrijdend programma voor een fietsvakanties ( bv. tussen Amsterdam en Brugge - 8 dagen) 21

Ruimte voor recreatie. Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie 2009-2018 voor de provincie West-Vlaanderen 22 Provoost, T. (Opdrachthouder Recreatie) (2011) Mondelinge mededeling. Via gesprek, d.d. 12 december 2011. 23 http://www.vostravel.be/web/index.php?option=com_content&view=article&id=251&Itemid=162 &lang=nl Geraadpleegd op 29 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


23 1.4.4 Verkoopcijfers recreatieve brochures West- Vlaanderen24 25 In dit onderdeel bespreek ik de verkoopcijfers van de drie soorten recreatieve brochures i.v.m. fietsen: fietsroutekaarten, fietsnetwerkkaarten en brochures van thematochten. Eerst bespreek ik ze specifiek voor de verschillende WestVlaamse regio’s. Daarna bekijk ik ook steeds per soort brochure de algemene verkoopsevolutie in geheel West-Vlaanderen. Hiervoor baseer ik me telkens op onderstaande tabel 5. Tabel 5: Verkoopsevolutie recreatieve brochures West-Vlaanderen (1999-2008)

Om te beginnen bekijk ik de verkoopcijfers van de fietsroutes per regio in bovenstaande tabel 6. Dit leert ons dat de Leiestreek en Westhoekregio het meeste aantal fietsroutes bevatten van de provincie. Toch zijn deze regio’s niet verantwoordelijk voor de hoogste verkoop van fietsroutekaarten. De kust verkocht procentueel gezien het meest aantal fietsroutes van alle West-Vlaamse toeristische regio’s. Nochtans bevat de kustregio slechts negen fietsroutes. Dat zijn er twee minder dan de Westhoek en zes minder dan de Leiestreek. Tabel 6: Verkoopcijfers fietsroutes per West-Vlaamse regio

Nu bekijken we de verkoopsevolutie van fietsroutekaarten voor geheel WestVlaanderen via tabel 5, bovenaan deze bladzijde. We constateren sinds 2004 een constante daling behoudens een kleine heropleving in 2007. Om te achterhalen wat de mogelijke oorzaken zijn voor deze daling bekeek Westtoer gelijknamige cijfers voor de provincie Limburg.

24

Van Den Heede, V. (2011) Keuzemodule Incoming Tourism-Openluchtrecreatie: Les 06 Recreatief fietsen. Niet gepubliceerde cursus. 25 Ruimte voor recreatie. Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie 2009-2018 voor de provincie West-Vlaanderen Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


24 Limburg liep namelijk voorop wat betreft de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van het fietsproduct. Het fietsnetwerk in Limburg bestaat immers als enige in Vlaanderen reeds meer dan 15 jaar. Wegens de immense populariteit van het fietsnetwerk leidde het zelfs tot de stopzetting van de klassieke fietsroutes. Hieronder volgen de redenen die Toerisme Limburg opgaf voor deze stopzetting. Na elke reden volgt telkens de visie van Westtoer en/of mijn eigen visie hierop voor wat betreft de vraag naar fietsroutes in onze provincie. Al eerste reden wordt het verzadigingspunt aangehaald. Vele mensen hebben immers alle routes afgereden en er komen geen nieuwe routes mee bij. Westtoer gaat deels akkoord met het Limburgse standpunt om geen nieuwe lusvormige fietsroutes bij te creëren. In tegenstelling tot de provincie Limburg ziet Westtoer echter wel nog een toekomst in de fietsroutes. Ze verwoorden dit zo: “We stellen vast dat er een vrij aanzienlijke vraag naar deze fietsroutes blijft.” Daarom werd dan ook beslist deze routes te behouden en verder te optimaliseren. (T. Provoost 2009: 204) Een tweede argument is het feit dat de bestaande circuits voor sommige mensen te kort (wielertoeristen) of voor andere te lang (gezinnen met kinderen, senioren, minder geoefende fietsers) zijn. Als ik hier nu even in eigen naam spreek dan klopt deze bewering en gaat ze in feite op voor alle fietsroutes. De oplossing die hiervoor aangeboden kan worden is namelijk een fietsnetwerk waarbij recreanten zelf de afstand van hun “knooppuntenroute” kunnen bepalen. Een andere reden voor de stopzetting van de fietsroutes in Limburg was dat sinds de lancering van de immens populaire fietsnetwerken, de verkoop van de routebrochures sterk is afgenomen. Als we de West-Vlaamse cijfers analyseren constateer ik dat de daling van fietsroutekaarten in West-Vlaanderen reeds was ingezet voor de lancering van fietsnetwerkkaarten. Het klopt wel dat sinds de opkomst van de fietsnetwerkkaarten er steeds meer van deze kaarten zijn verkocht dan fietsroutekaarten. Een laatste reden die Toerisme Limburg aanhaalt is dat de onderhouds- en beheerskosten van fietsroutes zeer hoog blijven. Westtoer ziet dit toch gedeeltelijk anders en wil eerst en vooral de fietsroutes onderhouden door ze verder te optimaliseren. Westtoer onderhoudt de fietsroutes op verschillende vlakken. Zo worden de kaarten herdrukt in de nieuwe huisstijl Westtoer, en is er aandacht voor de vernieuwing van startborden. Als er in de directe omgeving nieuwe fietspaden en veiligere oversteken bijkomen, dan speelt Westtoer daarop in door het tracé van de fietsroutes daaraan aan te passen. Op toeristisch vlak wordt gezocht naar nieuwe bezienswaardigheden langs de routes. (T. Provoost 2009: 204) Op basis van voorgaande redenen besliste Toerisme Limburg dan ook om deze fietsroutes op te heffen. De visie van Westtoer hierop is de volgende: “Mocht de belangstelling voor de fietslussen de laatste jaren toch drastisch afnemen, dan zullen we eventueel ons standpunt herbekijken”.(T. Provoost 2009: 204)


Mathias Pascal


25 Naast het aanbod van fietsroutes is er natuurlijk ook nog het aanbod aan fietsnetwerken. We vergelijken onderstaande taartdiagram (rechts: de verkoop van fietsnetwerkkaarten per regio) met de tabel links, die de kilometers op het fietsnetwerk per regio weergeeft. We constateren dat de twee fietsnetwerken met het grootste aantal berijdbare kilometers, namelijk de Westhoek en het Brugse Ommeland, ook het meeste fietsnetwerkkaarten verkocht hebben. Dit is dus een heel andere situatie dan bij de fietsroutes. Tabel 6: Recreatieve fietsnetwerken West-Vlaanderen Regio FNW Westhoek

Kilometers op het fietsnetwerk 1 025 km

FNW Brugse Ommeland

936 km

FNW Leiestreek

706 km

FNW Kust

+ 600 km (geen exact cijfer bekend) meer dan 3.267 km

West-Vlaanderen

Figuur 7: Verkoop fietsnetwerkkaarten per regio

Laten we ook hier even de verkoopscijfers analyseren via tabel 5. De piek bij de brochureverkoop van fietsnetwerkkaarten in 2006 is te verklaren door de grote publiciteit die gevoerd werd in 2006. In dat jaar was immers het fietsnetwerk in West-Vlaanderen volledig voltooid en dat werd dan ook gevierd door het jaar 2006 tot “fietsjaar” uit te roepen. In 2005 werden nog niet zo veel brochures verkocht omdat het fietsnetwerk nog niet voltallig was en het concept “fietsnetwerk”nog aan naamsbekendheid moest winnen. In 2007 was de hype van het nieuwe fietsnetwerk dan weer over en dat resulteerde in een daling van de verkoop.

Als laatste hebben we ook nog de thematochten. Deze zijn zoals de naam het al zelf zegt, routes uitgewerkt volgens een bepaald thema. Thematochten worden niet apart bewegwijzerd maar via de knooppunten gereden. Als we de verkoopcijfers bekijken in tabel 5, dan zien we dat het product een goede start maakt. Tussen het eerste jaar van lancering in 2005 en het tweede jaar vindt er een forse stijging plaats. Echter vanaf dan stagneert de verkoop. Nochtans blijkt uit onderzoek bij recreatieve fietsers dat er nog steeds interesse bestaat in fietsen rond een bepaald thema. Men stelt vast dat veel te maken heeft met de inhoud van de thema’s. Thematochten rond bv. de Eerste wereldoorlog slaan wel aan omdat het thema inhoudelijk zeer sterk is.26 Daarom besliste men om prioriteit te geven aan de thematochten die de sterkste thema’s hebben omdat deze een breder publiek aanspreken.

26

Provoost, T. (Opdrachthouder Recreatie) (2011) Mondelinge mededeling. Via gesprek, d.d. 12 december 2011.


Mathias Pascal


26 Om de verkoop ervan te stimuleren, maar ook ter vervolmaking van het recreatieve aanbod in de provincie, besliste Westtoer om het aanbod van thematochten uit te breiden. Medio 2009 beschikt West-Vlaanderen over twaalf thematochten op de fietsnetwerken. Anno 201127 zijn er dan ook al vier thematochten bijgekomen, wat het totaal op zestien thematochten brengt.

27

Westtoer(2011) Recreatiegids West-Vlaanderen 2011: Fietsen-wandelen-paardrijden-toeren


Mathias Pascal


27 1.4.5 Websites en fietsen In dit onderdeel bekijken we hoe het West-Vlaams fietsproduct op de officiële websites wordt weergegeven. Met officiële websites bedoelen we hier websites die opgericht zijn door de TO’s en dus niet de websites van andere organisaties of instanties. Deze worden in een volgend onderdeel toegelicht. De verschillende websites van de West-Vlaamse groene regio’s 28 (Brugse Ommeland, Leiestreek,Westhoek en de Kust) bevatten toeristische informatie waarbij vanzelfsprekend een belangrijk luik aan het fietsen gewijd is. Er worden geen specifieke websites voor de buitenlandse markten aangeboden maar de websites zijn wel (beperkt) beschikbaar in enkele vreemde talen. De extra aangeboden talen verschillen naargelang het belangrijkste doelpubliek. De websites van Toerisme Brugge, de Kust en het Brugse Ommeland zijn beschikbaar in het Nederlands, Frans, Engels en Duits. De site van Toerisme Leiestreek is enkel in het Nederlands en Frans geschreven. De website van Toerisme Westhoek tot slot is raadpleegbaar in het Nederlands en Engels. Westtoer beschouwt zacht recreëren (fietsen, wandelen, mountainbiken)echter als een primaire productlijn. Dat bewijzen ze door het grote aanbod hieraan, maar vooral door voor deze vormen van recreatie sinds 2006 een aparte website te lanceren. De website www.fietsen-wandelen.be vermeldt de afstand, regio en startplaats van de route. Ook worden fietsverhuurpunten in de omgeving van de route opgegeven. Tevens is het mogelijk om deze route te bestellen via hun website. De website is er in het Nederlands en in het Frans (www.randonner.be) en heeft dus enkel Nederlands -en Franstaligen als doelpubliek. Op het niveau van Vlaanderen besteedt Toerisme Vlaanderen ook aandacht aan het fietsen via de portaalsites voor de belangrijkste doelmarkten. De nietbuitenlandse markten betreffen hier de Franstalige en Duitstalige gemeenschap van België. Maar deze doelgroepen vinden aansluiting bij respectievelijk de websites voor de Franse en Duitse markt. Enerzijds kan je stellen dat fietsen in West-Vlaanderen bekender kan worden gemaakt indien dit onder de website van Toerisme Vlaanderen wordt vermeld. Dit wegens een betere naambekendheid van het merk “Vlaanderen”. Anderzijds moet West-Vlaanderen op deze website ook opboksen tegenover de andere Vlaamse provincies. Naargelang de doelmarkt krijgt fietsen er een verschillend belang op de website.

28

http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/index.aspx, , http://www.toerismeleiestreek.be/leiestreek/recreatie.aspx?id=18297, http://www.brugseommeland.be/bol/routelijst.aspx?#&LangType=2060, http://www.toerismewesthoek.be/westhoek/recreatie1.aspx Geraadpleegd op 29 december 2011


Mathias Pascal


28 Op de website van Toerisme Vlaanderen 29 voor de binnenlandse markt wordt iedere Vlaamse provincie quasi evenveel als fietsbestemming aangeprezen. De website heeft vooral een doorverwijsfunctie vermits iedere groene regio zijn eigen (aparte)website heeft rond fietsen. De website over fietsen voor de Nederlandse markt30 vermeldt iedere Vlaamse provincie evenredig wat betreft de fietsmogelijkheden. De website heeft veeleer een doorverwijsfunctie naar de regionale en provinciale websites. Enig verschilpunt hier is, dat het fietsen aan de kust hier echter nog eens als een apart item wordt aangeprezen. Voor de Duitse recreatieve (verblijfs)toerist is er door Toerisme Vlaanderen een aparte website31 opgericht, volledig gewijd aan het fietsen. Prioritair op deze website wordt Limburg uitgespeeld als dé fietsprovincie van Vlaanderen. Dat is begrijpelijk, vermits zij immers de pionier van het fietsen zijn in Vlaanderen met reeds een fietsnetwerk in de jaren ’90. Anderzijds is dit ook logisch omdat Limburg grenst aan Nederland en op slechts 40 km verwijderd ligt van de Duitse grens. Limburg heeft bovendien door deze korte afstand ook de grootste kans om recreatieve dagtoeristen uit Duitsland aan te trekken. Pas als je verder doorklikt in de website wordt ook het fietsen in West-Vlaanderen gepromoot. De website voor fietsers uit Franstalig België + Frankrijk32 speelt het fietsen hier niet als een apart product uit. Er is enkel een luik van de website besteed aan openluchtrecreatie in zijn geheel. Op de Britse markt33 wordt er voor wat het fietsen in België betreft geen indeling gemaakt in verschillende provincies. Er wordt verwezen naar de mogelijkheid om fietsroutes over gans Vlaanderen op te zoeken via de Engelstalige versie van fietsroute.org. Verder worden de Britten vooral warm gemaakt voor de Ronde van Vlaanderen en de LF-route Vlaanderenroute. Op de website van de Amerikaanse markt34 wordt het luik fietsen in ons land aan geprezen door bv. enkele sightseeing tours per fiets voor te stellen om zo de kunststeden te verkennen. Ook worden enkele fietsverhuurders vermeld.

29

http://www.vlaanderen-vakantieland.be/wat-te-doen/fietsen-en-wandelen/fietsen/, http://www.lelittoral.be/Recreatie/fietsen/La-c%c3%b4te-sur-deux-roues.html Geraadpleegd op 29 december 2011. 30 http://www.toerismevlaanderen.nl/tvl/view/nl/337640885--Fietsen-en-genieten Geraadpleegd op 29 december 2011. 31 http://rad.flandern.de Geraadpleegd op 29 december 2011. 32 http://www.tourismebelgique.com/themes/en-plein-air Geraadpleegd op 29 december 2011. 33 http://www.visitflanders.co.uk/go/activities/cycling Geraadpleegd op 29 december 2011. 34 http://www.visitflanders.us/what-to-do/activities/cycling/index.jsp Geraadpleegd op 29 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


29 Het West-Vlaams fietsproduct op publieke websites Bovenstaande websites mogen als de ‘officiële websites’ beschouwd worden voor alles wat fietsen in West-Vlaanderen betreft. De populariteit van het fietsen heeft er echter toe bijgedragen dat diverse andere websites zijn opgericht over het (recreatief) fietsen. Een volledige lijst van deze websites geven zou onbegonnen werk zijn en ons bovendien te ver leiden. Daarom bespreek ik enkel de meest bekende websites. De grote meerwaarde van websites zoals Fietsroute.org, Knooppunter.com, … was tot voor kort het feit dat ze een routeplanner en/of knooppuntenroutes aanboden. Deze mogelijkheid vonden we niet terug op de officiële toeristische websites. Het was opvallend dat het West-Vlaamse fietsnetwerk35 nog niet online stond, terwijl dit in Oost-Vlaanderen 36wel het geval was. Daarin kwam sinds kort echter een kentering37. Op 1 februari 2012 beslisten Toerisme Vlaanderen en de 5 provinciale toeristische organisaties een akkoord te sluiten over de vrijmaking van de routedata van de Vlaamse fietsknooppuntennetwerken. Deze beslissing zorgde ervoor dat fietsknooppuntennetwerk voortaan volledig digitaal beschikbaar zijn. Dat wil zeggen dat de fietser nu via zijn pc of smartphone de meest actuele versie van de fietsnetwerken gemakkelijk, snel én gratis kan raadplegen. Toerisme Vlaanderen en de PTO’s gingen hiervoor een samenwerking aan met enkele populaire routeplanners zoals Fietsnet.be en RouteYou. West-Vlaanderen ging daar natuurlijk ook in mee en zodoende zijn de websites Fietsen en wandelen38 van Westtoer , Toerisme Westhoek39 , Toerisme Kust40, Toerisme Brugse Ommeland41 en Toerisme Leiestreek42 nu ook voorzien van een fietsrouteplanner van Fietsnet.be. Het vrijgeven van deze trajecten tenslotte zorgt ervoor dat er nieuwe spelers op de markt kunnen komen die dan digitale toepassingen kunnen lanceren. Nadat de toeristisch-recreatieve fietser één van de fietsnetwerkkaarten uitgegeven door Westtoer heeft aangekocht, kan men ze vrij gebruiken. M.a.w. de knooppunten die de basis van het fietsnetwerk vormen worden enkel maar als tool aangeboden om er zelf een knooppuntroute mee samen te stellen. Dus in principe bestaan er geen “officiële” knooppuntenroutes. Uitzondering hierop zijn de thematochten van Westtoer waarbij de bewegwijzering van de route gebaseerd is op de knooppunten, maar dat is dan weer een ander verhaal. 35

http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/fietsen.aspx?id=100072 Geraadpleegd 10 maart 2012. http://www.tov.be/routeplanner.aspx Geraadpleegd 10 maart 2012. 37 http://www.toerismevlaanderen.be/pers/digitaal-je-fietstocht-plannen-ge%C3%AFntegreerdefietsnetwerken-van-provincies-worden-open-data Geraadpleegd 28 februari 2012 38 http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/fietsen.aspx?id=185210 Geraadpleegd 11 maart 2012. 39 http://www.toerismewesthoek.be/Routeplanner Geraadpleegd 10 maart 2012. 40 http://www.dekust.be/?LangType=2067 Geraadpleegd 12 maart 2012. 41 http://www.brugseommeland.be/bol/recreatie.aspx?id=185206 Geraadpleegd op 11 maart 2012. 42 http://www.toerisme-leiestreek.be/leiestreek/routeplanner.aspx Geraadpleegd 11 maart 2012. 36


Mathias Pascal


30

Het grote voordeel van dit concept is dat de consument zelf de mogelijkheid heeft om een fietsroute samen te stellen op basis van de knooppunten. De recreant maakt de route zo lang of zo kort als hij/zij zelf wil. Bovendien kan men door het à la carte karakter van het fietsnetwerk eeuwig knooppuntenroutes blijven samenstellen. Het resultaat is dat er al gauw honderden knooppuntenroutes ontstaan over gans Vlaanderen. Deze wildgroei is echter niet gewenst door elke recreant.

Om dit “probleem” op te lossen en de consument toch een bepaalde houvast te geven beslisten enkele instanties om in samenwerking met de Provinciale toeristische organisaties (PTO’s) zelf ook enkele knooppuntenroutes te ontwerpen. Een voorbeeld hiervan is de website van knooppunter.com43 die samen met Alpro soya per Vlaamse provincie de 15 mooiste knooppuntenroutes selecteerde en uitgaf in een handige fietsgids. Deze routes worden op de website van Knooppunter dan ook wel toepasselijk de Alpro soya routes genoemd. Figuur 8: Fietsgids knooppuntroutes West-Vlaanderen

Deze routes zijn vooral handig voor de recreant die nog niet zo vertrouwd is met het knooppuntensysteem of die geen zin heeft om zijn eigen knooppuntroute samen te stellen. Bovendien bieden deze routes het voordeel dat de gebruiker zeker is dat de route een kwalitatief hoog niveau heeft. Er is met andere woorden nagedacht over voldoende bezienswaardigheden en horecavoorzieningen en een gepaste afstand.

43

http://www.knooppunter.com/nl/Extra's/Alpro_soya/. Geraadpleegd 28 december 2011.


Mathias Pascal


31

Websites over recreatief fietsen Welke informatie bieden onderstaande websites … Tabel 7: Websites over recreatief fietsen Website

vlaanderen-fietsland http://www.vlaanderenfietsland.be/

x

Knoop punten routes x

fietsroute.org (NL-ENG) http://www.fietsroute.org/

x

x

xe

x

Routeyou (NL-ENG-FRA-DUI-SPA-ITA) http://www.routeyou.com/h ome.nl

x

x

x

x

fietsnet.be http://www.fietsnet.be/ routeplanner/default.aspx

-

-

-

Ja

-

-

-

-

knooppunter.com http://www.knoop punter.com

-

Routes zelf samen te stellen x

-

-

x

-

-

-

-

Fietsen 123.be http://www.fietsen123.be

x

x

x

x

Niet in België

-

-

x

x


Fietsroutes

LFroutes

GPSroutes

Route planner

Fietsvriendelijke logies

Fiets verhuur

Fiets vakanties

x

x

Enkel Prov. Antwerpen

x

x

x

Oplaadpunten elektrische fiets x

Via knooppunter .com Ja, maar niet via knooppunt

x

x

-

x

x

-

x

x

Mathias Pascal


32

1.5

Factoren die een positieve invloed hebben op het fietstoerisme1 2

Als we de trends in de toeristische sector bekijken dan kunnen we concluderen dat er enkele relevante trends i.v.m. openluchtrecreatie zijn die een grotere potentiële vraag naar het TRP “fietsen” kunnen doen ontstaan. De recreatieve trends kunnen we linken aan de maatschappelijke trends. Deze lijst van trends komt dan ook begrijpelijkerwijze uit het Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie, de referentiebron i.v.m. openluchtrecreatie in WestVlaanderen. Enkele van deze trends heb ik verder verduidelijkt met enkele concrete voorbeelden. 1.5.1 Demografisch Een demografische ontwikkeling waarmee we geconfronteerd worden betreft de zogenaamde ‘grijze golf’. Het aandeel van de bevolkingsgroep senioren stijgt namelijk steeds verder. Door deze vergrijzing begint onze bevolkingspiramide steeds meer en meer een omgekeerde piramide te worden omdat senioren steeds langer leven dankzij steeds betere voedings -en levensomstandigheden. Daardoor kunnen ze dus langer actief3 blijven in het leven. Hoe vertaalt zich dat concreet op recreatief vlak? Er is duidelijk gebleken dat senioren vooral geïnteresseerd zijn in wandelen en fietsen. Omdat senioren echter steeds langer actief kunnen blijven zal er in de toekomst ook aandacht besteed moeten worden om deze recreatie voor hen nog steeds mogelijk te maken. Dit kan door het recreatieaanbod voor deze bevolkingsgroep te voorzien van een betere toegankelijkheid. De groep senioren stijgt immers verder en wint dus aan belang bij het toeristisch recreatief fietsen. Een concreet voorbeeld die de populariteit van fietsen illustreert bij deze groep zijn de vele Okra4 bonden in (West-) Vlaanderen, de bond voor 55-plussers die regelmatig fietstochten 5 organiseren. Okra staat voluit voor “openlijk kristelijk respectvol actief”. Deze vereniging is er voor alle senioren en strikt genomen, rekening houdend met de definitie voor alle medioren vanaf 55 jaar. Bijna elke gemeente in Vlaanderen heeft wel zijn eigen “Okra-bond”. Okra heeft ook een zijtak nl. OKRA-SPORT die zich bezighoudt met het aanbieden van allerlei sportactiviteiten.

1

Ruimte voor recreatie. Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie 2009-2018 voor de provincie West-Vlaanderen Synthese. 2 Van Den Heede, V. (2011) Keuzemodule Incoming Tourism-Openluchtrecreatie: Les 03 Trends in OLR. Niet gepubliceerde cursus. 3 Met “actief” bedoelen we hier niet dat deze bevolkingsgroep nog aan het werk is, maar dat ze langer actief zijn op vlak van het ondernemen van recreatieve activiteiten. 4 http://www.okrasport.be/page?orl=88&ssn=&lng=1&pge=2002 Gezien op 25 december 2011. 5 http://www.okrasport.be/page?orl=88&ssn=&lng=1&pge=2002 Geraadpleegd op 25 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


33 Okra-sport is de oplossing voor wie zijn conditie op peil wil houden in groepsverband en tegelijkertijd ook een nieuwe vriendenkring wil opbouwen. Doordat alle sporten in groepsverband gebeuren kan men genieten van een deskundige begeleiding waarbij het bovendien veilig sporten is. Ook zijn alle leden verzekerd. Deze sportfederatie heeft 855 plaatselijke sporttrefpunten. Er worden niet alleen dagtochten georganiseerd maar ook heuse fietsvakanties. Tijdens deze zogenaamde Okra-reizen worden er nationale en regionale sportvakanties georganiseerd. Anderzijds heeft onze maatschappij ook te maken met een stijgende groep van medioren6 . De term medioren duidt op een leeftijdsgroep van personen geboren tussen de jaren 1945 en 1964. Deze groep van mensen is beter gekend onder de naam’ de babyboomgeneratie’. Babyboomers zijn geboren na de Tweede Wereldoorlog en zijn dus nu momenteel tussen de 45 en 65 jaar oud. Deze bevolkingsgroep beslaat nu het grootste aandeel in de Belgische bevolking goed voor een totaal van 26,4% van de Belgische bevolking op 1/1/2008. Sommige medioren beginnen nu al aan hun pensioenjaren, maar deze beweging is nog maar pas gestart. Een immens potentieel voor het toerisme en recreatie biedt zich aan. Bovendien zijn de medioren een kapitaalkrachtige generatie vermits de kinderen meestal al het huis uit zijn en deze onderhoudskost wegvalt. Het huis is meestal al afbetaald en velen bouwen het werk af en gaan deeltijds werken. Ook is het loon vrij hoog door de verworven anciënniteit. Daarom beschikt deze bevolkingsgroep over meer vrije tijd dan voorheen. Uit het Strategisch Beleidsplan vernemen we dan ook dat zij een grote interesse hebben in de openluchtrecreatieve activiteiten zoals o.a. fietsen. Daarom besteedt Westtoer bijzondere aandacht aan de doelgroepen van actieve medioren en senioren. Een demografische ontwikkeling zorgt niet alleen voor een wijziging in de samenstelling in de grootte van de leeftijdsklassen, maar creëert ook nieuwe doelgroepen. De trend van de DINKS is een voorbeeld daarvan. DINKS oftewel Double Income No KidS is een trend waarbij een werkend tweeverdienend koppel een hooggemiddeld inkomen heeft doordat ze geen kinderen hebben. Bijgevolg hebben deze personen dus ook meer vrije tijd en een groter budget om hieraan te besteden. Naast DINKS bestaat ook de term DINKY, die wijst op de personen die voorlopig nog een bovengemiddeld inkomen en veel vrije tijd hebben omdat ze voorlopig nog geen kinderen hebben. DINKY staat dus voor Double Income, No Kids Yet. We leven nu eenmaal vandaag de dag in een wereld waar er wordt gedacht “eerst vast werk zoeken en een beetje carrière maken, dan pas aan kinderen beginnen”.

6

http://www.medioreninfo.be/medioren/medioren-als-leeftijdsgroep Gezien op 4 december 2011.


Mathias Pascal


34 De term KIPPERS of voluit geschreven, Kids In Parents Pockets Eroding Retirement Savings, wijst op jongeren die langer thuis blijven wonen en daardoor over meer vrije tijd en inkomen beschikken omdat ze niet de volledige kost en besteding van het huishouden moeten dragen. Deze groep van jongeren worden ook wel nestklevers genoemd. Ook de allochtone bevolkingsgroepen en de steeds groeiende groep aan alleenstaanden kunnen als een nieuwe doelgroep worden beschouwd. Nieuwe doelgroepen hebben nieuwe behoeften waar de toeristisch-recreatieve sector kan op inspelen. Naast deze demografische evolutie en trends, is er ook nood aan een betere toegankelijkheid voor andere doelgroepen. Enerzijds voor de bevolkingsgroep van andersvaliden. Dit kan men doen door het fietsen “toegankelijker” te maken d.m.v. aangepaste routes/infrastructuur. Wat fietsen betreft is er dus nood aan meer toegankelijke fietsroutes en het mogelijk maken om deze te betreden per rolstoelfiets(eigen of verhuur). Er zijn nu al initiatieven zoals de organisatie “Iedereen Fietst” die toegankelijke fietslussen aan de Kust selecteerde. Maar een betere toegankelijkheid betekent echter niet alleen het beter bereiken van doelgroepen met een verminderde mobiliteit. Anderzijds moet het recreatief product ook toegankelijker worden voor de grijze golf, de slechtzienden en gezinnen met jonge kinderen.

1.5.2 Sociaal-economisch Door de economische crisis wordt ons gezinsbudget krapper. We zoeken manieren om te besparen en daar ontsnapt ook ons budget voor vrijetijdsbesteding niet aan. Recreatief fietsen is echter een goedkope vorm van toerisme en recreatie. Verderop in dit hoofdstuk wordt aangetoond waarom fietsen zo populair is. Alsook in hoofdstuk 2, via de bestedingsonderzoeken op het fietsnetwerk. Flexibele arbeidstijden lijden tot toegenomen individualisering. We werken immers steeds vaker met flexibelere werkuren. Dat kan er voor zorgen dat men vrije tijd krijgt op momenten die voorheen niet gebruikelijk waren. M.a.w. de individualisering neemt toe. Gevolg is dat men sneller “verplicht” is om alleen zijn vrije tijd te besteden omdat bv. niemand in de vriendenkring vrijaf heeft op datzelfde moment. Gelukkig is het grote voordeel van fietsen dat je het altijd kan doen, waar en wanneer je maar wil. Het fietsroutenetwerk is altijd beschikbaar. Je kan alleen fietsen maar evengoed ook met twee of met een ganse groep. Deze toegenomen individualisering hoeft dus geen belemmering te zijn om te gaan fietsen. Wie echter niet alleen wenst te gaan fietsen kan bijvoorbeeld een oplossing vinden via Sportpartner.


Mathias Pascal


35 Een initiatief als Sportpartner7 biedt mensen met wederzijdse sportinteresses een platform aan om zo samen aan sport te doen. Via de website van deze sportcommunity is het mogelijk om een profiel aan te maken waarbij je jouw woonplaats, een korte beschrijving van jezelf en jouw sportinteresses aangeeft. Wie iemand zoekt om te gaan fietsen gaat simpelweg op zoek naar een “fietsmaatje” via de profielen of vrije zoekfunctie.

1.5.3 Sociaal-cultureel We leven in een gezondheidscultus. “Bewegen” is in. Een gezonde geest in een gezond lichaam is een echte trend geworden de dag van vandaag, zoals eerder vermeld. We doen massaal aan sport, zowel functioneel als recreatief. Er zijn de afgelopen jaren verschillende initiatieven gelanceerd die bewegen opnieuw hip maken en de gezondheid ervan promoten. Denk hierbij maar aan het ” start to bike” concept van Evy Gruyeart. Het “start to … ” concept werd gelanceerd in 2006 in het televisieprogramma ‘Vlaanderen Sportland’ . Evy Gruyeart werd als presentatrice prompt de ambassadrice van het sporten in Vlaanderen. Het doel van programmamakers was om meer Vlamingen aan te zetten tot sporten. Dit werd bereikt want er was immers vraag naar meer dan enkel een “start to run” concept. Als antwoord daarop werd in 2007 het “start to bike” 8 concept gelanceerd. Met dit initiatief werden mensen (opnieuw?) gemotiveerd om op de fiets te springen. Dit door het volgen van een stapsgewijze en opbouwend sportschema. Prompt werd sporten met een iPod ook hip. Het Tv-programma was zo’n succes dat er een boek volgde vol met tips voor een sportief en gezond leven. Dat dit concept nog steeds aanslaat bewijst volgend voorbeeld9. Een reisagentschap biedt samen met Go4cycling een fietsarrangement aan met een uitgebreidere versie van het start to bike concept. Met een professionele omkadering bestaande uit o.a. aangepaste maaltijden, materiaal, trainingschema’s en begeleiding door ex-wielrenner Johan Museeuw worden 7 trainingsritten over gans België gereden. De laatste rit bestaat uit het rijden van een grote finalewedstrijd genaamd “Go4Cycling Haspengouw Classic” waarbij er ook een bergrit op het programma staat. Een ander voorbeeld is de populaire beweegcampagne van Sporta waarbij jaarlijks de beklimming van de Mont Ventoux wordt georganiseerd. Velen zijn ook begaan met onze planeet. Minder CO2 uitstoot kan alleen door minder de auto te gebruiken en meer verplaatsingen per fiets te doen. We willen ook zolang mogelijk fit en gezond blijven. Ook hebben we door ons drukke leven nood aan de stilte uit de natuur. Dit zorgt voor meer interesse in plattelandstoerisme. 7

Eigen beperkte ervaring + http://www.sportpartner.be/?gclid=CMzR7ePGoK0CFYuIfAod8UKRng Geraadpleegd op 26 december 2011. 8 http://www.evygruyaert.be/biografie/ Geraadpleegd op 26 december 2011. 9 http://www.vanbogget.be/start-to-bike.php, http://www.go4cycling.com/index.php?p=starttobike Geraadpleegd op 26 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


36 Daarom is er nood aan een (kort) verblijf of uitstap in een rustige kwaliteitsvolle plattelandsomgeving. Voorwaarde voor plattelandslogies, om als fietsvriendelijk logies beschouwd te worden, is o.a. de ligging langs fietsen wandelroutes. Vele plattelandslogies zien hiervan de mogelijkheden en bieden daarom ook huurfietsen aan (gratis of betalend). Met een toenemende interesse voor het hoevetoerisme kan dit alleen maar het fietstoerisme stimuleren. Dat blijkt ook op de internationale beurs voor bed & breakfast in Brussel10 als trend naar voren te zijn gekomen. In 2012 focust men vooral op wandelen fietsvakanties. In België wordt sinds een zestal jaar jaarlijks een internationale beurs voor bed & breakfast gehouden te Brussel. De reden waarom juist voor België als locatie wordt gekozen is omdat uit onderzoek blijkt dat bijna 10% van alle Belgische vakanties wereldwijd in een bed & breakfast plaatsvinden. België is daarbij koploper in Europa.

1.5.4 Technologische ontwikkelingen Websites met informatie over fietsen rijzen als paddenstoelen uit de grond. Er zijn talloze websites met fietsroutes en fietsrouteplanners. Dit is eerder aangetoond in het onderdeel “belang van de fiets”.Dankzij de lancering van Google Street View in België in november 2011 is er ook voor de toeristischrecreatieve fietser een nieuwe wereld opengegaan. Fietsroutes kunnen vanaf nu virtueel11 worden bekeken. Zo kan je dus het traject van je fietsroute visualiseren door Google Street View te activeren. Via de website van Vlaanderen Fietsland is het mogelijk om van elke fietsroute (inclusief langeafstandsroute en mountainbikeroute) bepaalde punten “ter plaatse” te bekijken met Google Street View. Digitaal fietsen12: digitale fietsroutes die je op je gps downloadt: ook wel gpsroutes of gps-tracks genoemd. Je beleeft het fietsen anders, het breekt met de routine qua volgen bewegwijzering. Een voorbeeld is de verhalenfluisteraar. De verhalenfluisteraar13 is een systeem die je gebruikt met je mp3 of mp4, iPod, iPhone, gsm, smartphone om je fietsroute multimediaal te ondersteunen. De verhalen-fluisteraar werkt als een digitale gids voorzien van gps. Deze gpsfunctie zorgt voor de juiste routebegeleiding. Tijdens de route krijgt je geluidsfragmenten, verhalen, videobeelden of muziek te horen. Wie een smartphone met gps-ondersteuning heeft kan de fragmenten automatisch bekijken of beluisteren. Voor wie dit niet heeft is er nog steeds een bewegwijzering voorzien. Borden geven aan wanneer je welk fragment dient af te spelen. Twee routes werden reeds specifiek ontworpen voor de verhalenfluisteraar.

10

http://www.bbexpo.be/ Geraadpleegd op 30 december 2011. http://www.vlaanderen-fietsland.be/nieuwsitem.php?id=15 Geraadpleegd op 29 december 2011. 12 http://www.vlaanderen-fietsland.be/gps-tracks.php Geraadpleegd op 29 december 2011 13 http://www.toerismevlaanderen.nl/tvl/view/nl/1751890--Tips-detail-.html?view=3328177 Geraadpleegd op 29 december 2011. 11


Mathias Pascal


37 De opkomst van de e-bike: een fiets met trapondersteuning. D.m.v. een oplaadbare batterij, bevestigd op de bagagedrager, kan men “elektrisch fietsen”. De batterij zorgt voor trapondersteuning. Dit is een revolutie op het product zelf in tegenstelling tot gps-routes die een evolutie zijn op de manier waarop we routes gaan volgen. Meer en meer info wordt online ter beschikking gesteld over fietsen. Met de vrijmaking van de data van fietsnetwerken op 1 februari 2012 is het fietsknooppuntennetwerk nu overal online raadpleegbaar. Als uitbreiding hierop creëerde de provincie West-Vlaanderen de (mobiele) website West-Vlinderen14. Deze biedt een overzicht van knooppuntroutes aan, waarbij kan geselecteerd worden op enkele aspecten zoals afstand, kindvriendelijkheid, … Het hoofddoel van de website is dat je zelf een knooppuntroute kan configureren. Het nieuwe van de website is het feit dat deze speciaal voor smartphones is ontworpen. Op die manier kan de recreant wanneer en waar hij maar wil, zijn persoonlijke route creëren en consulteren. Een leuke extra is de informatie over de bezienswaardigheden in de buurt van je route. We kunnen dus concluderen dat deze trends enerzijds leiden tot een gewijzigde toeristische-recreatieve vraag. Anderzijds lezen we in het SBOR dat er een toenemende recreatieve druk is in West-Vlaanderen (SBOR). Daarom is het noodzakelijk dat er geïnnoveerd wordt.

14

http://west-vlinderen.be/. Geraadpleegd op 30 juni 2012


Mathias Pascal


38

1.6

Conclusie

Een eenduidig antwoord op de vraag “Waarom werken rond een toeristisch product gekoppeld aan fietstoerisme in West-Vlaanderen?” is niet mogelijk. Er zijn namelijk diverse redenen die aantonen dat fietsen vandaag de dag steeds meer aan belang wint. Laat ons eerst nog eens kort samenvatten waarom fietsen het nu eigenlijk zo goed doet. De populariteit van het fietsen kan verklaard worden door drie simpele redenen. Vooreerst is fietsen zo populair door zijn laagdrempeligheid. Bijna iedereen kan namelijk fietsen. Aan deze laagdrempeligheid is onlosmakelijk ook de toegankelijkheid gekoppeld. M.a.w. er zijn toch nog enkele doelgroepen waarvoor nog verder aan een hogere toegankelijkheid van de recreatieve routes moet gewerkt worden. Deze doelgroepen zijn o.a. de andersvaliden, de grijze golf en gezinnen met jonge kinderen. De toegankelijkheid voor deze doelgroepen verhogen heeft Westtoer dan ook als een actiepunt in zijn Strategisch beleidsplan voor openluchtrecreatie opgenomen. Ten tweede is fietsen geen financieel zware sport. Dit is zeker een belangrijk argument in tijden van economische crisis. Een huurfiets en fietsbrochures zijn voor de toerist/recreant geen grote hap uit hun budget. Ook is fietsen qua infrastructuur geen financieel zware sport vermits sommige infrastructuur al aanwezig is omdat deze gedeeld wordt met auto’s. Als laatste reden is fietsen ook zo populair omdat het een trend is. Iedereen doet het tegenwoordig, het is fijn en bovendien ook gezond. De nieuwste technologieën zorgden ervoor dat fietsen ook jong, hip en trendy is geworden. Digitale GPS-routes kun je bijvoorbeeld op een smartphone downloaden. Ook in de actualiteit vinden we redenen die erop wijzen dat fietsen steeds meer aan belang wint. Steden of gemeenten die inspanningen doen om het de fietsers zo aangenaam mogelijk te maken worden sinds dit jaar beloond met een nominatie voor “fietsstad of –gemeente 2012” die uiteindelijk kan leiden tot het winnen van deze titel. Daarnaast ligt ook functioneel gebruik van de fiets aan de basis van de populariteit op toeristisch-recreatief vlak. De fiets kan namelijk voor meerdere doeleinden gebruikt worden. We gebruiken de fiets immers ook om te gaan winkelen en te gaan werken. Uit onderzoek blijkt trouwens dat de fiets na koning auto ons favoriete vervoermiddel is indien we er al onze verplaatsingen zouden moeten mee doen. Verplaatsingen te voet of met het openbaar vervoer zijn een stuk minder populair. Bovendien is er nu naast het grote aanbod van fietsroutes, ook het fietsnetwerk wat ervoor zorgt dat je in principe nooit bent “uitgefietst”. Dat ook deze fietsnetwerken ondertussen populair zijn bewijzen cijfers die wijzen op het groot aantal verkochte fietsnetwerkkaarten. Dit gaat zelfs deels ten koste van de verkoop van fietsroutekaarten.


Mathias Pascal


39 Rond fietsen zijn ook talloze websites opgericht die heel wat informatie bundelen rond fietsroutes, GPS-routes, fietsverhuurpunten, aanbieders van fietsvakanties, fietsvriendelijke logies, enz. De officiële toeristische websites bevatten een routeplanner en geven informatie over de werking van het fietsnetwerk. Andere bekende websites (vb. Routeyou.com) hebben als meerwaarde dat ze knooppuntenroutes oplijsten. Ook bevatten deze websites reeds een lijst met oplaadpunten voor de elektrische fiets. De medioren en senioren vertegenwoordigen een steeds groter wordende bevolkingsgroep en worden dus een steeds grotere doelgroep voor het toeristisch-recreatief fietsen. Zij kunnen rekenen op een betere toegankelijkheid via o.a. verhuur van fietsen met trapondersteuning. Met deze fietsen met trapondersteuning heeft men het dus over de “e-bike”. Ook de nieuwe doelgroepen zoals de DINKS, KIPPERS en de “onthaasters” creëren nieuwe behoeften in het fietstoerisme. Het plattelandstoerisme, vooral dan met fietsvriendelijke logies, is aan een grote opmars bezig. Een toenemende zin voor het fietsen is ook in onze mentaliteit geslopen. Bewegen, gezond zijn en zo duurzaam mogelijk bezig zijn is vandaag de dag aan de orde. Dit zijn nu net de zaken waar de fiets volledig aan beantwoordt.


Mathias Pascal


40

Hoofdstuk 2: Hoe ziet de markt van het fietstoerisme in West-Vlaanderen er vandaag uit? 2.1

Het fietsactieplan van Toerisme Vlaanderen15

Het fietsactieplan is een plan ontworpen door Toerisme Vlaanderen in overleg met de provinciale partners. We vinden het ook terug in de beleidsnota toerisme 2009-2014 van de Vlaamse Regering. Het kende zijn start in 2006 en liep tot eind 2010, het moment waarop het fietsproduct in Vlaanderen als volwassen werd beschouwd. M.a.w. de belangrijkste zaken werden verwezenlijkt. Kort gezegd was dit een plan om een goed samenhangend fietsproduct op de markt te plaatsen. Concreet houdt het plan het volgende in: - Voortzetten van pioniersrol van Limburg op het gebied van fietstoerisme. Limburg dient als pilootregio voor nieuwe innovatieve projecten op vlak van recreatief fietsen, in het kader van het 10- jarig bestaan ervan in 2010. - Verdere uitbouw en kwalitatief beheer van toeristisch-recreatieve routestructuren in Vlaanderen. Want een kwalitatief fietsaanbod is immers een basisvoorwaarde om Vlaanderen te promoten als een aantrekkelijke fietsbestemming. - Verhogen belevingswaarde van de routestructuren (netwerken, lussen, lange afstandfietsroutes, …) - Het voorzien van meer en kwalitatieve verblijfsmogelijkheden voor fietsers. Het aanbod aan trekkershutten wordt uitgebreid om hiaten weg te werken. - Voortzetten van het labelen van fietsvriendelijke logies. - Aandacht voor voldoende kwalitatieve randinfrastructuur zoals start –en picknickplaatsen, eet- en drinkvoorzieningen en bezienswaardigheden. - Omdat het fietsproduct steeds vollediger wordt ook de promotie opdrijven. Daartoe onderneemt Toerisme Vlaanderen de actie om Vlaanderen als fietsbestemming tot ver over de grenzen bekend te maken. Dit zal gebeuren door het fietsen te promoten als een van de aantrekkelijke activiteiten binnen de totaalbeleving van een actieve vakantie in het groen (Vlaamse regio’s), een vakantie aan zee (Vlaamse kust) of een citytrip (kunststeden). - Uitspelen van onze hefbomen zoals ons wereldberoemd koerserfgoed, waarbij de Ronde van Vlaanderen de belangrijkste is. - Ook wordt het laatste fietsnetwerk “Pajottenland” als onderdeel van de Groene Gordel opgestart. 15

http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_200910270941346502.pdf, http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2006051511062220972.ppt, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2006-2007/g986-1.pdf Geraadpleegd op 31 december 2011 Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


41

2.2

Wat is het bestaande aanbod?

Uit wat bestaat het toeristisch-recreatief product in West-Vlaanderen nu juist? • • • • • • • • •

Fietsnetwerken Fietsroutes (incl. Kustfietsroute) Thematochten Lange afstandstochten (LF) Groene assen Fietsarrangementen Tijdelijk aanbod: recreatieve evenementen Fietsvriendelijke logies Fietsvriendelijke cafés en restaurants

Tabel 8: Provinciale recreatieve routes en netwerken in West-Vlaanderen (Westtoer, 2009)

Recreatief product Fietsroutes Fietsnetwerken Themafietstochten

Aantal routes/netwerken 36 (39*)

Aantal kilometer 1.598

4

2.580

12 (=>14/16**)

525

Opmerking: Afhankelijk van de bron, Westtoer enerzijds of de Provincie WestVlaanderen anderzijds spreekt men over een verschillend aantal fietsroutes of thematochten.

*fietsroutes16: “De Provincie West-Vlaanderen beschikt over 36 provinciale toeristischrecreatieve fietsroutes. Ze liggen verspreid over de Kust, het Brugse Ommeland, de Leiestreek en de Westhoek. Daarnaast is er ook aandacht voor 5 fietsroutes in de Provincie Oost-Vlaanderen” (Westtoer 2011) Het oostelijke deel van het fietsnetwerk Leiestreek bevindt zich in OostVlaanderen . Er starten 3 fietsroutes die zich in het Oost-Vlaamse deel van de Leiestreek bevinden. Deze zijn de Leiestreekroute, Milieufietsroute en de Scheldevalleiroute. Dat brengt het totaal dus op 39 (36+3). Het aantal fietsroutes in de Provincie Oost-Vlaanderen is 5, waarvan er dus 3 gedeeltelijk over West-Vlaams grondgebied gespreid zijn. **thematochten Tussen 2009 en 2012 zijn er nog 2 nieuwe thematochten samengesteld “fietsen tussen zoet en zout water” en “Flandriens”. Wat het totaal op West-Vlaams vlak op 14 brengt (12+2). In de Oost-Vlaamse Leiestreek zijn er 2 thematochten. 16

http://www.westtoer.be/westtoer/fietsen.aspx?id=100063

http://www.tov.be/routes.aspx?id=4849&taxid=1118-731-1090&p=0 Geraadpleegd op 31 december 2011


Mathias Pascal


42 2.2.1 Fietsnetwerken17 Men onderscheidt vier fietsnetwerken in West-Vlaanderen. Het Brugse Ommeland, de Westhoek, de Kust en Leiestreek waarvan het oostelijke gedeelte zich in Oost-Vlaanderen bevindt. Het fietsnetwerk is een bundeling van de meest aantrekkelijke en veiligste fietswegen tot een samenhangend geheel. Wanneer twee of meer fietstrajecten elkaar kruisen dan spreken we van een fietsknooppunt. Figuur 9: Knooppuntbord

Op zo’n knooppuntenbord vinden we naast het knooppunt zelf (bovenaan in het groen) ook richtingaanduidingen naar de eerstvolgende knooppunten. Tussen de knooppunten vind je een doorverwijsbordje die je naar het volgende knooppunt leidt. Je stelt jouw fietstochten dus samen door van knooppunt naar knooppunt te fietsen. De bekomen route noemt men logischerwijs een “fietsknooppunt(en)route”.

Figuur 10: Doorverwijsbord

Figuur 11: West-Vlaams recreatief fietsnetwerk

Er zijn bepaalde paden specifiek gerealiseerd die de uitbouw van het fietsnetwerk in West-Vlaanderen ondersteunen. Ook werden er een aantal fietsbruggetjes gecreëerd. De fietsnetwerken zijn in beide richtingen bewegwijzerd. Men maakt ook gebruik van doelenbewegwijzering langs de belangrijkste fietsassen zoals oude spoorwegbeddingen en langs kanalen. Deze flespalen met handwijzers geven je de richting en afstand naar leuke dorpjes en pittoreske stadjes. 17

http://www.westtoer.be/westtoer/fietsen.aspx?id=100072 Geraadpleegd op 18 december 2011.


Mathias Pascal


43 Kortweg gezegd kunnen we stellen dat de fietsnetwerken synoniem staan voor fietsen à la carte. Door het gebruik van knooppunten, zijn er ontelbare combinaties van routes op het fietsnetwerk mogelijk. Je kan zelf beslissen hoe lang je jouw fietstocht maakt; of je nu een knooppuntroute in een lus maakt of van punt A naar B wenst te fietsen. De totale afstand en afstanden tussen de knooppunten kan je nagaan op de fietsnetwerkkaarten die de tussenafstanden vermelden of via de talloze routeplanners die vandaag de dag al beschikbaar zijn. Op commercieel vlak worden er zeven fietsnetwerk kaarten uitgegeven. Om het gebruiksgemak van de toerist/recreant te verhogen worden de fietsnetwerken van het Brugse Ommeland, de Westhoek en Leiestreek namelijk opgedeeld in twee delen. In de Leiestreek worden de fietsnetwerkkaarten Leiestreek Oost en West uitgegeven. In het Brugse Ommeland en de Westhoek spreekt men van een noordelijk en zuidelijk deel. 2.2.2 Fietsroutes18

Figuur 12: Bewegwijzering provinciale route

Een fietsroute is een lusvormig traject doorheen een aantrekkelijk en afwisselend landschap. Je fietst langs verharde maar verkeersluwe wegen. Verkeersluw betekent dat de fietser het verkeer niet als storend mag ervaren. Er zijn dus 39 provinciale routes, anno 2011 waarvan er zich drie in het Oost-Vlaamse deel van de Leiestreek bevinden. Deze zijn de Leiestreekroute, de Milieufietsroute en de Schelde-valleiroute.

De bewegwijzering is uniform en gebeurt door een zeshoekig wit bord met rode aanduidingen. Aan elk startpunt staat een informatiebord met een overzichtsplan en een korte beschrijving. Promotie gebeurt via een brochure die naast de gedetailleerde kaart en routebeschrijving ook toeristische en praktische informatie bevat van elke provinciale route. Tabel 9: Fietsroutes per fietsnetwerk

Fietsnetwerk Kust Brugse Ommeland Leiestreek Westhoek Totaal

Aantal fietsroutes 9 5 9 (6 + 3 Oost-Vlaamse Leiestreek) 12 39

18

http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/fietsen.aspx?id=100063, http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/froutelijst.aspx Geraadpleegd op 4 december 2011.


Mathias Pascal


44 Kustfietsroute19 De kustfietsroute is een bewegwijzerde route langs de Belgische Kust die loopt tussen De Panne en Knokke-Heist. Ze is opgenomen in het fietsnetwerk Kust. De route is 86km lang en in beide richtingen bewegwijzerd. Je fietst langs de Polders, duinen, havens en maritieme bezienswaardigheden. Het traject maakt deel uit van de internationale Langeafstandsroute (LF) “North Sea Cycle route” die start in Noorwegen en langs zeven Figuur 13: Bewegwijzering Kustfietsroute

landen loopt waaronder ook nog Denemarken en Nederland. Ook loopt de kustfietsroute gedeeltelijk parallel met LF Vlaanderen fietsroute.

2.2.3 Themafietstochten Themaroutes, thematochten, themafietstochten allemaal synoniemen voor elkaar, maar wat is hun betekenis nu juist ? Themafietstochten zijn tochten rond een bepaald thema, van ongeveer 35 km lang gebaseerd op het fietsnetwerk. Er is geen specifieke bewegwijzering. Je volgt gewoon de knooppunten. Sommige thematochten bestaan uit meerdere lussen. Recentelijk werd het aanbod van themafietstochten aangevuld met enkele nieuwe themafietsroutes (Bron: Recreatiegids WestVlaanderen2011) Figuur 14: Brochure thematische fietstocht

Enkele voorbeelden van thematochten zijn “Vlastocht”, “Fietsen tussen otter en zeehond” en “Nooit meer oorlog”.

Dit valt te rijmen met volgende passage uit het SBOR “Realiseren van veertien nieuwe themafietstochten op het fietsnetwerk”. (T. Provoost 2009:39) Bij de twaalf reeds bestaande themafietstochten in 2009 zijn er anno 2011 reeds vier themaroutes bijgekomen. Deze zijn: • “Flandriens” (Leiestreek) • “Fietsen langs meersen en meanders” (in oost-vlaams stuk Leiestreek) • “Bakens van kunst aan de Leie” (in oost-vlaams stuk Leiestreek) • “Fietsen tussen zoet en zout water” (Brugse Ommeland) De themafietstochten worden verkocht in een handige pocket met een uitklapbare kaart. Verder bevat de pocket ook thematische en toeristische informatie. Het is een product gelanceerd voor de meerwaardezoeker.

19

http://www.westtoer.be/westtoer/corporate.aspx?id=100047 Geraadpleegd op 31 december 2011 Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


45 2.2.4 Lange afstandsroutes (LF)20 Een lange afstandsroute of LF-route is een fietsroute losstaand van de toeristische regio’s. Zoals de naam het al zegt zijn deze routes lang genoeg zodat ze gedurende meerdere dagen gevolgd kunnen worden. Ook zoals bij het fietsnetwerk worden zo veel mogelijk veilige en autovrije wegen aangedaan. Het is een product specifiek voor de fietsvakantiegangers. M.a.w. voor de recreatieve verblijfstoerist. Er zijn heel wat LF-routes die Vlaanderen doorkruisen. Hieronder bespreek ik de twee belangrijkste LF-routes die West-Vlaanderen doorkruisen. De belangrijkste is de North Sea Cycle Route. Dit is een langeafstandsroute van 700 km die start in Noorwegen en via hoofdzakelijk de kusten van Denemarken, Nederland, België, Noord-Frankrijk, Engeland terug naar Noorwegen loopt. Als onderdeel daarvan heb je in onze streken de “LF 1 Noordzeeroute”, 370 km lang. Deze route loopt tussen Den Haag in Nederland, via Brugge en Diksmuide, naar Boulogne-sur-Mer in Frankrijk. Ze is in twee richtingen bewegwijzerd aan de hand van rechthoekige metalen bordjes op metalen palen. In de ene richting noemt de route “LF1a” en in de andere richting “LF1b”. De Noordzeeroute wordt verkocht in een gids met routebeschrijving, kaarten, informatie over musea, bezienswaardigheden en overnachtingsmogelijkheden.

Figuur 15: Noordzeeroute

De Vlaanderen fietsroute is een aaneenschakeling van LF-routes die Vlaanderen doorkruisen. Het is dan ook een lusvormige route van 800 km lang, in beide richting bewegwijzerd door Toerisme Vlaanderen.

Figuur 16: Vlaanderen fietsroute

20

http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/fietsen.aspx?id=100069 , http://www.northsea-cycle.com/, http://www.groteroutepaden.be/grlf/v1.nsf Geraadpleegd op 31 december 2011.


Mathias Pascal


46 Ook hier opnieuw fiets je langs vrijliggende fietspaden zoals jaagpaden en oude spoorwegbeddingen. Steden die op de Vlaanderen fietsroute worden aangedaan zijn o.m. Ieper, Kortrijk, Tongeren, Brussel en alle kunststeden. Ook loopt de Vlaanderen fietsroute langs de Kust parallel met LF Noordzeeroute. De Vlaanderen fietsroute is net als de Noordzeeroute ook ideaal voor een fietsvakantie. Het is echter ook mogelijk om een gedeelte van de route te rijden als dagtrip. Deze route kan gecombineerd worden met de uitgewerkte fietsarrangementen21 (zie ook verder) van de 'Vlaanderen vakantieland'brochure. Het concept hierbij is dat fietsers elke dag hun stuk van de route rijden, namelijk van hotel naar hotel. De hoteliers zijn dan verantwoordelijk voor het transport van de bagage en het lunchpakket. Wie liever niet in een hotel slaapt kan ook een trekkershut22 huren. Een trekkershut is een eenvoudige accommodatie waar maximaal vier personen kunnen overnachten. Vlaanderen beschikt momenteel over ongeveer 40 trekkershutten. 2.2.5 Groene assen23 Groene assen zijn de bermen van voormalige spoorweglijnen die men heringericht heeft als recreatieve assen voor wandelaars of fietsers. Dit zijn de West-Vlaamse groene assen: • Groene 62 (Torhout-Oostende): 20km • Frontzate (Diksmuide-Nieuwpoort): 15km

Figuur 17: Oude spoorwegbedding heringericht als groene as

• Abdijenroute (Brugge-Maldegem): 11km • Trimaarzate (Avelgem-Spiere, Avelgem-Heestert): 18km • Kezelbergroute (Roeselare-Menen): 9km • Vrijbosroute (Boezinge-Kortemark): 20km • Stroroute (Zonnebeke-Roeselare): 13km • Vloethemveldzate (Zedelgem): 5km

21

http://www.vlaanderen-vakantieland.be/wat-te-doen/fietsen-enwandelen/fietsen/fietsarrangementen/fietsarrangementen-vlaanderen.jsp Geraadpleegd op 31 december 2011. 22 http://www.vlaanderen-vakantieland.be/wat-te-doen/fietsen-enwandelen/fietsen/trekkershutten/index.jsp Geraadpleegd op 31 december 2011. 23 http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/fietsen.aspx?id=100080&terms=groene+as Geraadpleegd op 31 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


47 2.2.6 Fietsarrangementen24 Een fietsarrangement is een meerdaagse fietsvakantie aangeboden door een bepaalde accommodatievorm. Mogelijke accommodaties die een fietsarrangement aanbieden zijn hotels, vakantiewoningen, jeugd- en groepsverblijven, campings, trekkershutten of een bed & breakfast. Een fietsarrangement is al mogelijk vanaf één nacht, maar de meeste aangeboden fietsarrangementen omvatten toch zo’n twee tot drie dagen. Op de toeristische websites van de groene regio’s worden de fietsarrangementen opgelijst, maar ook op de website van Vlaanderen vakantieland (zie eerder) kan men een fietsarrangement opzoeken. Hieronder volgt een kort overzicht van de beschikbare fietsarrangementen. Tabel 10: Fietsarrangementen West-Vlaanderen

Regio Kust

Aantal fietsarrangementen Geen

Brugse Ommeland

11

Westhoek

13

Leiestreek

2 (GPS fietsarrangement en fietsen in Leie en Schelde vallei) 26

Totaal 2.2.7 Fietsen en evenementen

Je hebt natuurlijk ook in de verschillende groene regio’s enkele evenementen rond het thema fietsen. Deze evenementen betreffen een tijdelijk aanbod en zijn het decor voor daguitstappen. Wat 2011 betreft, werden voor het Brugse Ommeland de “ommetoertjes” gemaakt. Dit verwijst naar een combinatie van het Westvlaams voor “een omweg maken” en de regio Brugse Ommeland. Een streekkenner neemt elke derde zondag van de maand geïnteresseerden mee naar pittoreske plekjes. M.a.w. geen platgetreden paden of bekende klassiekers van het Brugse Ommeland. Ommetoertjes zijn een combinatie van wandelen fietstochten en tussenin is er tijd voor een streekgerechtje. In de Leiestreek wordt er jaarlijks het “Fietsfeest” georganiseerd. Dit is een concept vergelijkbaar met de Gordel. Vanuit vier gemeenten kan men gratis de fietstocht starten. In 2012 is men al aan negende editie toe en dit jaar ging deze door op zondag 24 juni 2012.

24

http://www.brugseommeland.be/bol/logies2.aspx?id=23312&cat=Arrangementen , http://www.toerismewesthoek.be/westhoek/recreatie.aspx?id=163802 , http://www.toerismeleiestreek.be/leiestreek/recreatie.aspx?id=20232&, http://www.vlaanderen-vakantieland.be/watte-doen/fietsen-en-wandelen/fietsen/fietsarrangementen/fietsarrangementen-vlaanderen.jsp Geraadpleegd op 31 december 2011.


Mathias Pascal


48 2.2.8 Fietsvriendelijke logies25 Sinds 2004 is het concept van de fietsvriendelijke logies opgestart door ‘Toerisme Vlaanderen’. Voor de toekenning hiervan is een lijst met criteria voor de erkenning en labeling van fietsvriendelijke logiesvoorzieningen opgesteld. Tal van logies komen aan bod. Zowel hotels, logiesverstrekkende bedrijven, kampeerterreinen, kampeerverblijfparken, vakantieparken, jeugdherbergen als centra‘toerisme voor allen’ kunnen het label bekomen. In de tabel hieronder volgt de toestand op 31 december 2011voor de provincie West-Vlaanderen. Even opmerken dat onze provincie wat betreft fietsvriendelijke logies in 2006 koploper was in Vlaanderen met 40%. Tabel 11: Fietsvriendelijke logies West-Vlaanderen

Regio Brugse Ommeland Westhoek Leiestreek Kust Totaal

Aantal fietsvriendelijke logies 33 31 15 73 152

Figuur 18: label fietsvriendelijk logies

De verplichte criteria die gelden voor elke logiesvorm zijn: 1. Gelegen zijn op maximum 5 kilometer van een erkende fietsroute of een erkend fietsnetwerk; 2. Kennis hebben over de erkende fietsroute(s) en informatie kunnen geven over een fietsvriendelijke aanrijroute; 3. Aanbieden van fietskaarten en toeristische informatie; 4. Aanbieden van een overdekte en afgesloten fietsenstalling; 5. Info geven over andere fietsvriendelijke logies en ze kunnen reserveren; 6. Fietsen verhuren of informatie kunnen geven over fietsverhuur in de omgeving; 7. Informatie geven over de dichtstbijzijnde fietsherstelplaatsen; 8. Ter beschikking stellen van fietsreparatieset met materiaal voor dringende reparaties; 9. Mogelijkheid om kleding te drogen; 10. EHBO-set ter beschikking. 25

(T. Provoost 2009:55)

http://www.vlaanderen-fietsland.be/logies-toerisme-vlaanderen.php,

http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/strategische_be leidsplannen/Strategisch%20Beleidsplan%20Openluchtrecreatie(1).pdf Geraadpleegd op 31 december 2011 Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


49 2.2.9 Fietsvriendelijke cafés en restaurants26 Tabel 12: Fietsvriendelijke cafés en restaurants

Regio Brugse Ommeland Westhoek Leiestreek Kust Totaal

Aantal fietsvriendelijke cafés en restaurants 16 36 15-10 (Oost-Vlaams deel) 8 85

Figuur 19: label fietsvriendelijk café/restaurant

Wie aan de vereisten voor een fietsvriendelijke café of restaurant voldoet wordt beloond met het label “fietsvriendelijk café/restaurant”. De vereisten om dit label te bekomen zijn: • Comfortabele toiletten en sanitair ; • Een EHBO- en fietsreparatieset ; • Een plaats waar je de fiets veilig kan parkeren; • Informatie over de fietsroutes in de regio.

Opmerking: Zowel bij fietsvriendelijke logies, als bij fietsvriendelijke cafés en restaurants, is het hebben van een oplaadpunt voor elektrische fietsen nog niet opgenomen in de criteria.

26

http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/fietsen.aspx?id=100072, http://www.toerisme-leiestreek.be/leiestreek/recreatie.aspx?id=20231 Geraadpleegd op 31 december 2011.


Mathias Pascal


50

2.3

Weergave fietstoerisme in cijfers

In dit hoofdstuk heb ik tot nu toe een beeld geschetst van het aanbod voor recreatieve fietstoeristen. Het is echter ook van belang om de populariteit van dit aanbod te kennen, te meten. Daartoe heeft men onderzoeken uitgevoerd op de fietsnetwerken in West-Vlaanderen. Bedoeling hiervan is een zicht te krijgen op de economische impact die zo’n fietsnetwerk levert. Er is al tweemaal onderzoek gevoerd. Het onderzoek vóór 2006, was eerder beperkt en verkennend. Dit onderzoek werd opgevolgd door de Meet en Onderzoeksprojecten die per fietsnetwerk in West-Vlaanderen27 een volledige beeld geven over de (economische) impact van de fietsnetwerken. Het onderzoek vanaf 2006 was heel wat uitgebreider daarentegen. 2.3.1 Onderzoek vóór 200628 Vóór 2006 was het zo dat nog niet alle fietsnetwerken voltooid waren in WestVlaanderen. M.a.w. er was maar een beperkt aandeel van het fietsproduct in West-Vlaanderen afgewerkt. Het onderzoek dat dan gebeurd is had dan ook als doel een nulmeting29 te bekomen. Er is namelijk automatisch een aangroei geweest van het aantal fietsers door de oprichting van de Kustfietsroute in 2004 en het verder voltooien van de fietsnetwerken. Concreet beperkte het fietsonderzoek in West-Vlaanderen zich tot het meten van fietsers op enkele vaste punten. Deze punten waren terug te vinden op de Kustfietsroute en op de fietsnetwerken. Het meten gebeurde tijdens beperkte periodes, namelijk in de paasvakantie en enkele weken in mei en augustus. Men kwam tot de conclusie dat de bekomen data veel te ruw waren en dus niet geschikt. Zoals net gezegd zijn de fietsnetwerken in de West-Vlaanderen pas vanaf 2006 volledig voltooid. Zodoende kunnen we stellen dat we pas vanaf 2006 een juist en volledig beeld kunnen krijgen over het toeristisch-recreatief fietsen in West-Vlaanderen. Een meer wetenschappelijk benadering voor fietsonderzoeken was nodig. Wat deze nieuwe methodologie nu juist inhoudt wordt in het volgend onderdeel besproken.

27

Opmerking: Bij het Meet en onderzoeksproject zat het fietsnetwerk Kust niet mee in de onderzoeken.

28

www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2006051511282725917.ppt Geraadpleegd op 11 december 2011 29 Een meting van bepaalde factoren voor de start van een project zodat men weet waar men om dat moment staat. Aan het eind van het project kunnen daardoor de resultaten goed worden gemeten.


Mathias Pascal


51 2.3.2 Onderzoek vanaf 2006 De nieuwe methode om de impact van de fietsnetwerken te weten was een “Meet- en onderzoeksproject”30 . Deze methode is erkend door Toerisme Vlaanderen. Het is een nieuwe manier om de permanente impact van de fietsnetwerken te meten via tellingen en enquêtering. In 2006 werd met dit project gestart in de Westhoek. In 2007 en 2008 volgden dan respectievelijk het fietsnetwerk van de Leiestreek en het Brugse Ommeland. Op te merken valt wel, dat er geen onderzoek werd gevoerd naar het fietsnetwerk Kust. Dit heb ik dan ook aangehaald bij mijn gesprek op Westtoer met de Opdrachthouder van recreatie, Tim Provoost. Ik kwam te weten dat er plannen zijn om in de toekomst het lateraal fietsgebruik op het fietsnetwerk Kust ook te meten. Het doel van het onderzoek was het volgende: “Het onderzoek had als doel het inschatten op jaarbasis van het totaal aantal recreatieve fietsers op het fietsnetwerk en het inschatten van de omzet die zij genereren. Dit moest op een zodanige manier gebeuren dat diezelfde inschatting jaar na jaar opnieuw kan gemaakt worden met een beperkte inzet van middelen, met andere woorden er moest een permanent meetsysteem uitgewerkt worden op het fietsnetwerk. Het onderzoek moest ook een inzicht verlenen in het profiel, het gedrag en het bestedingspatroon van de netwerkfietser in de (Westhoek). Bovendien is ook de tevredenheid van de recreatieve netwerkfietser bepaald en van daaruit werden beleidsvoorstellen geformuleerd voor het verbeteren van de kwaliteit van de beleving op het fietsnetwerk”. (Westtoer 2008:1) Het onderzoek bestaat in feite uit drie onderdelen. In een eerste fase van het onderzoek worden de recreatieve fietsers onderzocht op hun volume. In een volgende fase worden de recreatieve fietsers met het accent op de netwerkfietsers onderzocht. De derde fase van het onderzoek komt tot stand door de samenvoeging van de twee voorgaande deelonderzoeken. Wat ons daar vooral interesseert, is de totale toeristische omzet van de recreatieve fietsers op het fietsnetwerk. In de onderdelen hierna bespreek ik vervolgens de resultaten van dit drieledig onderzoek.

30

Interne-info Westtoer via mail verkregen bij extern contact met Moira Callens, Projectmanager Databeheer en Onderzoek (Westtoer) Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


52 2.3.2.1 Onderzoek naar totaal aantal recreatieve fietsers Starten met de analyse van de meet- en onderzoeksprojecten doen we met de cijfers van alle recreatieve fietsers samen. De cijfers van het fietsnetwerk Leiestreek betreffen steeds het West-Vlaamse deel, tenzij anders vermeld. Tabel 13: Kerncijfers Toerisme 2007 West-Vlaanderen

Regio FNW Westhoek

RECREATIEVE FIETSNETWERKEN 200731 KM OP AANTAL RECREATIEVE FIETSNETWERK FIETSERS (x 1 000) 1 025 (indicatie 2006 : 1 058)*

FNW Brugse Ommeland

936

1 414

FNW Leiestreek

706

873

2.667

-

West-Vlaanderen

*Toen dit onderzoek gevoerd werd waren er voor de Westhoek op dat moment nog geen cijfers voorhanden voor het jaar 2007. Daarom zijn voor deze regio hier de cijfers van 2006 gebruikt.

Tabel 14:Kerncijfers Toerisme 2008 West-Vlaanderen

Regio FNW Westhoek

RECREATIEVE FIETSNETWERKEN 200832 KM OP AANTAL RECREATIEVE FIETSNETWERK FIETSERS (x 1 000) 1 025 1 108

FNW Brugse Ommeland

936

1 506

FNW Leiestreek

706

893

2.667

3507

West-Vlaanderen

31

Cijfers afgeleid uit Meet en Onderzoeksprojecten, privé-info verkregen door Westtoer Geraadpleegd op 10 december 2011. 32 http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/cijfers_westvlaanderen/Toerisme%20Kerncijfers%202008%20West-Vlaanderen.pdf Geraadpleegd op 10 december 2011. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


53 Tabel 15: Kerncijfers Toerisme 2009 West-Vlaanderen

Regio FNW Westhoek

RECREATIEVE FIETSNETWERKEN 200933 KM OP AANTAL RECREATIEVE FIETSNETWERK FIETSERS (x 1 000) 1 025 1 245

FNW Brugse Ommeland

936

1 610

FNW Leiestreek

706

967

2.667

3.822

West-Vlaanderen

Tabel 16: Kerncijfers Toerisme 2010 West-Vlaanderen

RECREATIEVE FIETSNETWERKEN 201034 Regio FNW Westhoek

KM OP FIETSNETWERK 1 025

AANTAL RECREATIEVE FIETSERS (x 1 000) 1.003

FNW Brugse Ommeland

936

1.588

FNW Leiestreek

706

792

2.667

3.383

West-Vlaanderen

Uit deze tabellen kunnen we afleiden dat het Brugse Ommeland de populairste regio is. Algemeen kunnen we stellen dat het volume aan recreatieve fietsers stijgend is tussen de periode 2007-2009. In 2010 volgt een lichte terugval. Het zou te kort door de bocht zijn om te stellen dat het grootse recreatieve netwerk in West-Vlaanderen qua kilometers automatisch het meest aantal recreatieve fietsers aantrekt. Het fietsnetwerk Westhoek heeft namelijk het grootse potentieel aan kilometers op het fietsnetwerk maar vertegenwoordigt niet het meeste fietsers. Voor de Leiestreek gaat bovenstaande bewering echter wel op. De minste kilometers qua fietsnetwerk en het minst aantal recreatieve fietsers. Deze lagere populariteit kan echter verklaard worden door twee redenen. Een eerste reden is het hoofdproduct van de Leiestreek. Dit is namelijk het watertoerisme en heeft dus niets met fietsen te maken.

33

http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/cijfers_westvlaanderen/Toerisme%20kerncijfers%202009%20West-Vlaanderen.pdf Geraadpleegd op 10 december 2011. 34 http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/cijfers_westvlaanderen/Toerisme%20Kerncijfers%202010%20West-Vlaanderen.pdf Geraadpleegd op 26 december 2011


Mathias Pascal


54 Een tweede reden is de verhouding leisure -businesstoerisme. De Leiestreek kent het grootste aandeel zakentoerisme van de West-Vlaamse regio’s. Liefst 52% van de toeristische bestedingen in de Leiestreek werden gedaan door zakentoeristen. Deze mensen zijn echter geen recreatieve fietsers.

Daarnaast worden de recreatieve fietsers onderzocht naargelang het type. Deze onderverdeling in recreatieve fietsers werd reeds aangehaald in hoofdstuk 1 en bestaat uit drie types namelijk: - netwerkfietsers - routefietsers (lusvormige fietsroutes) - ritjesfietsers Voor elke regio werd eenmalig onderzoek naar deze drie types gevoerd. Er werd geen onderzoek gedaan naar de Kust, zoals eerder reeds vermeld. Tabel 17: Verhouding netwerk, route en ritjesfietsers in de Westhoek

Westhoek (2006)35 Type fietser

%

# km

Aantallen

Netwerkfietser

32,8

n.b

347 254

Routefietser

10,5

n.b

111 164

Ritjesfietser

56,7

n.b

600 285

Totaal

100,0

1 058 703

Tabel 18: Verhouding netwerk, route en ritjesfietsers in de West-Vlaamse Leiestreek

West-Vlaamse Leiestreek (2007)36 Type fietser

%

# km

Aantallen

20,1

41,4

132 910

Routefietser

9,0

43,3

56 900

Ritjesfietser

70,9

28,4

683 421

Netwerkfietser

Totaal

100,0

873 231

35

Interne-info Westtoer via mail verkregen bij extern contact met Moira Callens, Projectmanager Databeheer en Onderzoek (Westtoer) 36 idem Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


55

Tabel 19: Verhouding netwerk, route en ritjesfietsers in het Brugse Ommeland

Brugse Ommeland (2008)37 Type fietser

%

# km

Netwerkfietser

32,3

43,4

415 194

Routefietser

12,0

43,2

155 092

Ritjesfietser

55,7

33,2

935 468

Totaal

Aantallen

100,0

1 505 754

We kunnen concluderen dat voor alle drie de regio’s de nadruk ligt op de ritjesfietsers. Deze groep is echter het moeilijkst in kaart te brengen. De ritjesfietser is namelijk een fietser die geen vooraf uitgestippeld traject volgt en dus zijn verplaatsing laat afhangen van zijn eigen willekeur. Het ene moment fiets de ritjesfietser op wegen buiten het fietsnetwerk, het andere moment fietst hij of zij onbewust op het fietsnetwerk. 2.3.2.2 Onderzoek naar de recreatieve netwerkfietser38 Vanaf nu bespreek ik enkel de aspecten van de netwerkfietser. Dit komt omdat heden het fietsnetwerk een nieuwer en belangrijker product is dan de lusvormige fietsroutes die al veel langer bestaan. In verkoopcijfers over recreatieve brochures in hoofdstuk 1 is trouwens te zien dat het aandeel verkochte fietsnetwerkkaarten belangrijker is geworden dan het aantal verkochte lusvormige routes. De zaken die ik ga bespreken zijn het aandeel van netwerkfietsers en hun gemiddelde besteding op basis van de verschillende profielen. De profielen van de netwerkfietsers zijn ingedeeld in: - omgevingsrecreanten - dagtoeristen - verblijfstoeristen Opmerking: We mogen niet uit het oog verliezen dat omgevingsrecreanten niet tot toeristische recreatie behoren.

37

Interne-info Westtoer via mail verkregen bij extern contact met Moira Callens, Projectmanager Databeheer en Onderzoek (Westtoer) 38 Idem (ook alle volgende tabellen zijn van deze bron) Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


56 Tabel 20: Recreatieve fietsers Brugse Ommeland ingedeeld volgens type fietser

Brugse Ommeland (2008) Netwerkfietsers

In %

Omgevingsrecreant (bewoner Brugse Ommeland )

40,5

Aantallen (in 2008) 168 154

Dagtoerist uit eigen woonplaats (niet Brugse Ommeland)

35,3

146 563

Dagtoerist uit een vakantieplaats aan de Vlaamse Kust

15,6

64 770

Verblijfstoerist in Brugse Ommeland

6,7

27 818

Dagtoerist uit een vakantieplaats elders Totaal

1,9

7 889

100,0

415 194

Het grootste deel van de netwerkfietsers in het Brugse Ommeland bestaat uit recreanten uit eigen omgeving. Deze behoren dus niet tot de toeristische recreatie. Toch bezoekt ook ruim een derde het Brugse Ommeland als daguitstap om te fietsen. We zien ook dat er dagjesmensen aangetrokken worden die vanuit de Vlaamse Kust, het fietsnetwerk Brugse Ommeland verkennen. Dit aandeel is wel niet zo groot als in de Westhoek (zie later).

Tabel 21: Recreatieve fietsers Leiestreek ingedeeld volgens type fietser

Leiestreek (2007) Type netwerkfietser

In %

Aantallen(x1000)

Omgevingsrecreant Oost-Vlaamse Leiestreek

13,5

n.b.

Omgevingsrecreant West-Vlaamse Leiestreek

45,3

n.b.

Dagtoerist uit eigen woonplaats

35,4

n.b.

5,8

n.b.

100,0

n.b.

Verblijfstoerist Leiestreek Totaal


Mathias Pascal


57 Ook hier bestaat het grootste deel van de fietsers in de Leiestreek uit omgevingsrecreanten. Dit kan wederom verklaard worden door het feit dat de Leiestreek veeleer bekend staat om zijn watertoerisme en dus minder toeristen aantrekt om te komen fietsen. Daarnaast trekken ze echter ook heel wat dagtoeristen aan, die vanuit hun eigen woonplaats naar de Leiestreek komen. Tabel 22: recreatieve fietsers Westhoek ingedeeld volgens type fietser

Westhoek(2006) Type netwerkfietser

In %

Fietsers vanuit de eigen woonplaats

47,5

Aantallen(raming aantal fietsers) 164 946

Omgevingsrecreant (Westhoek )

21,6

75 007


25,9

89 939

Fietsers vanuit een vakantieplaats

52,5

182 308


31,8

110 427

Dagtoerist uit een vakantieplaats elders Verblijfstoerist in Westhoek

5,6

19 446

15,1

52 435

Totaal

100,0

347 254

De Westhoek profiteert van de nabije ligging van de kust. Doordat het fietsnetwerk van de Kust aan dit van de Westhoek grenst, maken velen de ‘doorsteek’ richting het binnenland. Daarnaast is de Westhoek ook een populaire plaats om te komen fietsen voor dagtoeristen die niet van de Kust komen.

Nu we de indeling van het aantal fietsers op de fietsnetwerk kennen, kunnen we nagaan wat hun gemiddelde besteding is. Hieronder volgt per fietsnetwerk een tabel met de gemiddelde besteding per type netwerkfietser. M.a.w. hoeveel heeft de fietser uit tijdens of aansluitend op zijn fietstocht?


Mathias Pascal


58 Tabel 23: Besteding per type netwerkfietser (Brugse Ommeland)

Besteding per type netwerkfietser (Brugse Ommeland) Type netwerkfietser Omgevingsrecreant (bewoner Brugse Ommeland )

In € 6,64

Dagtoerist uit eigen woonplaats (niet Brugse Ommeland)

11,94

Dagtoerist uit een vakantieplaats aan de Vlaamse Kust Dagtoerist uit een vakantieplaats elders

12,64 -

Verblijfstoerist in Brugse Ommeland

15,41

Totaal

10,20

Tabel 24: Besteding per type netwerkfietser (Leiestreek)

Besteding per type netwerkfietser (Leiestreek) Type netwerkfietser

In €

Omgevingsrecreant Oost-Vlaamse Leiestreek

5,69

Omgevingsrecreant West-Vlaamse Leiestreek Dagtoerist uit eigen woonplaats

5,82 9,61

Verblijfstoerist Leiestreek Totaal

14,70 7,62

Tabel 25: Besteding per type netwerkfietser (Westhoek)

Besteding per type netwerkfietser (Westhoek) Type netwerkfietser Omgevingsrecreant (Westhoek )

In € 6,84


11,06


10,48

Dagtoerist uit een vakantieplaats elders

13,80

Verblijfstoerist in Westhoek

16,70

Totaal

10,94

De uitgaven door verblijfstoeristen zijn logischerwijs het hoogst. Dit omdat zij het langst van alle types netwerkfietsers van huis weg zijn en dus ook amper bevoorrading van thuis meenemen die hun uitgaven tijdens een fietstocht zouden kunnen drukken. In volgende onderdeel volgt nu een bespreking van de omzet van recreatieve fietsers.


Mathias Pascal


59 2.3.2.3 Onderzoek naar de toeristische omzet van recreatieve fietsers39 De eerste aanzet om de omzet van het recreatief fietsnetwerk te achterhalen werd gedaan via het voeren van een bestedingsonderzoek. Voor de omzet van alle recreatieve fietsers worden dus de omzet van route, netwerk en ritjesfietsers samengevoegd tot een cijfer. Zoals al eerder aangehaald, onderzoeken we enkel het toeristisch-recreatief fietsen. Uit het recreatief fietsen wordt dus de omgevingsrecreatie weerhouden. In dit onderzoek bekomt men echter eerst de totale omzet van recreatief fietsen voor een bepaalde regio. Om tot de toeristische omzet te komen moet je echter de omzet door de omgevingsrecreanten aftrekken om tot een juist meetmethode te komen40: toeristische omzet van alle recreatieve fietsers - omzet door omgevingsrecreanten = toeristische omzet van alle recreatieve fietsers

Tabel 26: Totale toeristische omzet recreatieve fietsers West-Vlaanderen

Totale toeristische omzet recreatieve fietsers Brugse Ommeland € 11, 2 miljoen

Westhoek € 15,7 miljoen

Leiestreek € 5,7 miljoen(€ 1, 1 miljoen WestVlaamse Leistreek)

We kunnen dus stellen dat het fietstoerisme heel wat opbrengt en dus een grote economische impact heeft.

39

Interne-info Westtoer via mail verkregen bij extern contact met Moira Callens, Projectmanager Databeheer en Onderzoek (Westtoer) 40 Definiëring meetmethode http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/studies/PRFNW-BOL.pdf. Geraadpleegd op 17 juni 2012 Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


60

2.4

Hoe kan het fietstoerisme in West-Vlaanderen nu verder gestimuleerd worden ?

Eerder al werd het bestaande aanbod uitvoerig besproken. De meeste mogelijkheden zijn voor iedereen beschikbaar. Er kan echter nog heel wat gebeuren om het bestaande aanbod verder te blijven stimuleren. Zo kan bv. de kwaliteit van de fietspaden nog op tal van plaatsen verbeterd worden. Een betere wegligging kan ervoor zorgen dat de fietsers nog meer comfort ondervinden bij hun favoriete vrijetijdsbesteding. Ook de medioren en senioren die door hun vele vrije tijd geregeld op stap gaan met familie, vrienden of kennissen zullen dit comfort weten te appreciëren. Wat het fietsen over grotere afstanden betreft is de e-bike de toekomst. Wanneer we dit product in de media bekijken, dan zien we dat deze fiets alsmaar aan belangstelling wint. De elektrische fiets kan ervoor zorgen dat degenen die denken dat ze geen grote afstanden kunnen fietsen, extra gemotiveerd worden door de trapondersteuning en meer kilometers kunnen fietsen dan ze ooit voor mogelijk hielden. Met andere woorden, ze kunnen de smaak van het fietsen (opnieuw) te pakken krijgen en misschien zelfs aan een meerdaagse fietstocht beginnen denken. Door routes speciaal op maat van deze e-bikers te maken is er zeker nog groeimogelijkheid. Ook de Horeca kan hier handig op in spelen en misschien een speciale e-bikers menu aanbieden. De logiesmogelijkheden kunnen ook meer en meer aangepast worden aan deze steeds grotere wordende e-familie. Voor wat betreft de themafietstochten is er zeker nog ruimte om thema’s speciaal op maat van de familie te maken. Misschien kunnen de bestaande feesten zelfs aan een fietstocht gekoppeld worden. Bv. een paastocht met de gehele familie( ouders, grootouders , kinderen en kleinkinderen) waarbij op verschillende plaatsen gestopt wordt en paaseieren worden geraapt. Door deze tochten in een soort doorschuifsysteem te laten gebeuren kunnen mensen dan starten op verschillende plaatsen in de provincie. Daarnaast kunnen op tal van plaatsen activiteiten het geheel opluisteren. Ook kunnen thematochten op maat van e-bikers gemaakt worden, waarbij grotere afstanden aan bod kunnen komen. Bv. een thematocht waaraan een wedstrijd gekoppeld is, waarbij verschillende bezienswaardigheden kunnen bezocht worden en vragen dienen opgelost worden. Dergelijke wedstrijden bestaan al voor bepaalde gemeenten, maar bijna alleen in de zomervakanties. Men zou dergelijk systeem verder kunnen uitwerken voor een groter gedeelte van de provincie en voor een langere periode van het jaar (voorjaar–zomer – najaar). Hiervoor zou wel moeten samen gewerkt worden tussen meerdere gemeenten en steden. De prijzen die dan aan het eind van het seizoen zouden worden uitgereikt kunnen door ofwel de provincie (hoofdprijs) ofwel door meerdere grote firma’s worden gesponsord. Men kan de media betrekken bij het gehele gebeuren zodat dergelijke thematochten nog meer naambekendheid krijgen. Innovatief fietstoerisme

Mathias Pascal


61

Hoofdstuk 3: Hoe voeren andere regio’s en landen hun beleid betreffende de e-bike? In dit hoofdstuk bekijk ik hoe andere regio’s en landen vernieuwingen in het fietstoerisme doorvoeren. Aangezien ik voor de e-bike heb gekozen als innovatief te integreren product in West-Vlaanderen, bekijk ik hoe ze in andere regio’s en landen de e-bike toeristisch trachten uit te spelen. Ik bespreek onder andere de regio’s Limburg en de Antwerpse Kempen, waarmee ik contact heb gelegd.

3.1

Antwerpse Kempen86

De website van de provincie Antwerpen87 biedt een handige overzichtskaart van de verhuurpunten van fietsen. Wat ons meest interesseert is echter hun aparte weergave op kaart van de verhuurlocaties van elektrische fietsen88.

Figuur 20: Locaties e-bike verhuur Provincie Antwerpen

Ook de Antwerpse Kempen hebben dus de e-bike ontdekt. De commerciële productontwikkeling hiervan werd verwezenlijkt door het uitbrengen van een brochure. In augustus 2011 werd namelijk de gratis brochure “de Kempen per e-bike” gelanceerd.

86

contact per mail ([email protected]) 24+25 april 2012: Sjantal Sillius coördinator Centrale Marketingdiensten en Provinciebrede Marketingacties bij Toerisme Antwerpse Kempen 87 http://www.toerismeprovincieantwerpen.be/be-nl/info/202/Fietsverhuur.html Geraadpleegd 14 juli 2012 88 http://www.toerismeprovincieantwerpen.be/be-nl/info/201/e-bike-verhuur.html Geraadpleegd 15 juli 2012


Mathias Pascal


62 Deze brochure bevat zes routes gebaseerd op de knooppunten waarbij er zich uiteraard langs het traject bezienswaardigheden bevinden maar dus ook de nodige oplaad- en verhuurpunten voor elektrisch fietsen. De brochure bevat ook logeeradressen met elektrische fietsverhuur en info over pechverhelping.

Figuur 21: brochure De kempen per e-bike

De brochure “De Kempen per e-bike”mag als koploper beschouwd worden van de commerciële productontwikkeling van e-bike routes in Vlaanderen. Naast het aanbod aan e-bikes hebben zij ook effectieve routes zijn gecreerd25. Toerisme Limburg en de Oostkantons (beiden zie later) doen dit bv. niet. Hieronder volgt dan ook een voorbeeld van zo’n e-bike route. Je ziet dat de locaties met een oplaadpunt worden aangeduid met een specifiek symbool.

Figuur 22: uittreksel brochure "De kempen per e-bike"


Mathias Pascal


63 Het is natuurlijk handig om te weten hoe dit product scoort. Daartoe had ik contact met Sjantal Sillius, coördinator Centrale Marketingdiensten en Provinciebrede Marketingacties. Uit dit contact vernam ik enkele interessante zaken. Zo werden er namelijk 5000 exemplaren van de brochures “De Kempen per e-bike” gedrukt. Deze werden verdeeld over de 56 toeristische diensten van de provincie Antwerpen. Ook kon de consument gratis een exemplaar bestellen. Daarnaast werd de brochure verdeeld op een beurs voor 50-plussers in Utrecht. De reacties op dit product waren daar eveneens zeer enthousiast, mede ook omdat het gebruik van e-bikes in Nederland al meer ingeburgerd is. De brochures zijn nu out of stock en worden niet meer bijgedrukt. De brochure in pdf is echter permanent consulteerbaar via de website. Zodoende kunnen dus nog meer personen bereikt worden. Tot slot feite zou je kunnen stellen dat de consument een bepaalde houvast krijgt doordat voor hem reeds een route is gecreëerd waarlangs zich genoeg oplaadpunten bevinden.


Mathias Pascal


64

3.2

Limburg89

Limburg of “Fietsparadijs Limburg” zoals ze zichzelf noemen op hun website is ook op de kar van de elektrische fiets gesprongen. Limburg kent 160 fietscafés waarvan er bij 50 erkende fietscafés een laadpaal werd geplaatst waar je e-bike kan opladen. Het laadstation is geplaatst door een professionele installateur en staat duidelijk in het zicht van de fietscafés. Opladen duurt gemiddeld één uur en kan gratis voor wie bij het fietscafé klant is tijdens de laadbeurt. Er zijn echter ook bij 65% van de overige fietscafés andere laadmogelijkheden voorzien (m.a.w. geen echte laadpalen). Er is een evenwichtige dekking van deze oplaadpunten over het 2000km lange fietsknooppuntennetwerk. Er is gemiddeld elke 40km een oplaadpaal. Toerisme Limburg doet deze inspanning als service voor de fietstoerist maar baseert zich ook op de feiten. De verwachting is namelijk dat over vijf jaar 1 op 3 fietsen een elektrische fiets zal zijn (huidige evolutie zie hoofdstuk 1.3.2). Daardoor stijgt dus ook de vraag van e-bikers naar locaties op het fietsroutenetwerk waar ze hun fietsbatterij kunnen opladen. De locaties van deze oplaadpalen op het knooppuntennetwerk staan aangeduid met een apart bordje waarop het internationaal herkenbare e-oplaadpunt op aangeduid. De oplaadpunten staan ook aangeduid op de Fietskaart 2012 en je kunt ze ook vinden via een lijst90 en de onlinerouteplanner91 van de Toerisme Limburg website. Figuur 23: voorbeeld van een oplaadpaal

Er worden ook heel wat e-bikes verhuurd92 in de fietsonthaal- en servicepunten (FOS). Dit aantal wordt nog uitgebreid. Ook de private verhuurders uit de provincie bieden natuurlijk elektrische huurfietsen aan. Door deze globale inspanning werd Limburg dit voorjaar de eerste provincie in de Benelux waar op zo’n grote schaal universele oplaadpalen te vinden. Limburg pakt dan ook uit met de slogan “Laad je op in de Fietsprovincie van België”.

89

http://www.toerismelimburg.be/fietsparadijs/oplaadpalen, http://www.6minutes.be/NL/Artikel.aspx?ArtikelID=21709&RubriekID=16 Geraadpleegd 18 juli 2012 90 http://www.limburg.be/toerismelimburg/toerisme/pdf/oplaadpalen.pdf Geraadpleegd 16 juli 2012 91 http://www.routeyou.com/page/view/485/knooppuntenplanner-van-het-limburgsefietsroutenetwerk.nl Geraadpleegd op 11 augustus 2012 92 http://www.toerismelimburg.be/Fietsonthaal-enservicepunten Geraadpleegd 30 juli 2012


Mathias Pascal


65 Succes oplaadpalen93 ? Uiteraard is het relevant om het effectieve succes van deze oplaadpalen na te gaan. Daartoe legde ik contact met een medewerker van Toerisme Limburg. Ze konden mij enkele relevante zaken vertellen die ze via een studie hadden bekomen. Bij 50 van de in de totaal 160 erkende fietscafés staan er laadpalen. In juni 2011 werd een bevraging afgenomen bij deze fietscafés om het gebruik van deze laadpalen te achterhalen. De vraag die hierbij gesteld werd was: “Hoeveel oplaadbeurten zijn er gemiddeld?”. Per weekend worden er aan de fietscafés gemiddeld 2,3 laadbeurten uitgevoerd, dit zowel aan de laadpalen van Toerisme Limburg als aan de eigen voorziene oplaadmogelijkheden. In de week worden de laadpalen van Toerisme Limburg gemiddeld 2,7 keer gebruikt per fietscafé en er zijn gemiddeld 2,1 laadbeurten bij locaties met eigen voorziene oplaadmogelijkheden. Het is belangrijk te vermelden dat deze antwoorden afkomstig zij van een schatting door de caféuitbaters, omdat er geen tellers op de laadpalen zitten. In het eerste half jaar van de lanceringwas het succes eerder beperk, maar volgens inschatting van Johan Vanswijgenhoven, Marketingconsultent Routestructuren van Toerisme Limburg, zit het gebruik van de e-bikes dit jaar echt wel in de lift. Hij maakte ook een inschatting van hoeveel het aantal laadbeurten anno 2012 zou kunnen bedragen. Hij vermoed dat deze eventueel zouden kunnen gedaald zijn, rekeninghoudend met het feit dat de actieradius van de e-bikes er op vooruit gegaan is. Dus indien het huidig aantal laadbeurten zou kunnen worden vastgesteld en er effectief een daling is, ligt dit waarschijnlijk aan het feit dat recreatieve fietsers minder nood gaan hebben aan een oplaadbeurt. Hij maakte ook de opmerking dat Limburg de beste spreiding van laadpalen heeft voor elektrische fietsers in de Benelux. Ik ben deze bewering dan ook nagegaan en heb de overzichtskaart van oplaadpunten van de provincie Limburg94 vergeleken met West-Vlaanderen. Op onderstaande kaarten kunnen we zien dat er in West-Vlaanderen inderdaad een aantal regio’s zijn waar er geen dekking is.

93

http://www.toerismelimburg.be/info, http://www.surveymonkey.com/s/informatievragen Geraadpleegd 2 mei 2012,contact per mail (mei 2012) via vragenlijst met Johan Vanswijgenhoven ([email protected]) Marketingconsultent Routestructuren Toerisme Limburg VZW 94 http://www.oplaadpunten.org/map_fiets.php?locatie=Limburg . Geraadpleegd op 3 augustus 2012


Mathias Pascal


66 Limburg:

West-Vlaanderen:

Figuur 24: overzicht oplaadpunten Limburg


Mathias Pascal


67

3.3

Oostkantons95

In de Oostkantons is er sinds dit jaar een “e-bike net” opgericht. De dienst voor Toerisme van de Oostkantons, het Toeristisch Agentschap voor Oost België, heeft in april 2012 een volledig netwerk van verhuurplaatsen en oplaadpunten voor elektrische fietsen opgericht in samenwerking met Movelo96. Movelo is de grootste Europese aanbieder van elektrische mobiliteit voor toerisme. Concreet zijn ze een verhuurdienst voor elektrische fietsen, zogenaamde “pedelecs”. Pedelec staat voor Pedal Electric Cycle en is ook een type e-bike. Movelo vindt zijn oorsprong in Duitsland en heeft reeds een bestaand e-bike net daar. Daarom kan er ook over de grens gefietst worden want er wordt dezelfde ondersteuning aangeboden. De meeste info over het project van Movelo is enkel in het Duits. Nederlandstalige informatie vond ik echter wel op een blog97 van een Nederlandstalige logiesuitbater in de Oostkantons. Je moet altijd opletten met een blog als infobron maar deze info is betrouwbaar om diverse redenen. Eerst en vooral volg ik deze blog al jaren. Uit de info valt tevens ook af te leiden dat de logiesuitbater zelf betrokken was bij een vergadering met Movelo en de toeristisch dienst van de Oostkantons over de realisatie van een “e-bike net”. Ondertussen98 verhuurt deze logiesuitbater nu reeds ook elektrische fietsen en beschikt hij over een oplaadpunt. Een foto hiervan vind je hieronder.

Figuur 25: Logiesuitbater die e-bikes verhuurd

95 96 97 98

http://www.eastbelgium.com/nl/ontspanning/fiets/e-bike/home/ Geraadpleegd 4 augustus 2012 http://www.movelo.com/de/elektrofahrrad/ Geraadpleegd 7 juli 2012 http://www.wirtzfeld.be/blog/?cat=68 Geraadpleegd 18 juni 2012 http://www.wirtzfeld.be/blog/2012/05/11/mei-2012/ Geraadpleegd 5 juli 2012


Mathias Pascal


68 “Een pedelec is een fiets die trap ondersteuning krijgt van een elektrische motor. Alleen als je op de pedalen trapt, schakelt de motor zich ook in, en kun je 50%, 100% of zelfs 150% trapondersteuning krijgen. Heb het zelf uitgeprobeerd, en geen enkele berg in onze streek vormt dan nog een probleem om gemakkelijk trappend op te fietsen. De fiets heeft een bereik van 60-80 km, wat volstaat voor een dagtrip van 6-8 uur, en de maximum snelheid is afgesteld op 25 km/uur, precies volgens de door de EU opgelegde normen voor pedelecs. Het verbruik is 1KWh per 100km.” (Hubert Savelberg, logiesuitbater Wirtzfeld valley) Movelo levert dus de fietsen maar biedt ook technische ondersteuning. Het is de bedoeling dat het e-bike net enkel maar tijdens het toeristisch seizoen (apriloktober) beschikbaar is. Op het einde van het “seizoen” worden de e-bikes terugopgehaald door Movelo. Fietsen is er sowieso moeilijk wegens het lokale klimaat in de winterperiode (regelmatig sneeuw). Of dit e-bike net een succes zal zijn valt natuurlijk nog af te wachten. Volgens de bovengenoemde logiesuitbater hangt het af van diverse factoren, zoals de natuurlijke bezettingsgraad van de vakantiewoning. Ook het feit dat niet alle gasten een elektrische fiets zullen willen huren speelt mee. Tenslotte is er ook nog de terugverdienkost. Hij berekende dat je minstens 6 dagen per maand moeten kunnen verhuren om je betaalde huurprijs aan Movelo terug te winnen. Voor de Oostkantons bedraagt de huurprijs voor een e-bike € 21/dag. De site van Movelo biedt een overzicht en interactieve kaartweergave99 aan van de oplaad- en verhuurpunten voor elektrische fietsen in de Oostkantons. Er zijn op datum van 16 augustus 2012 achttien verhuur- en oplaadpunten aanwezig in de Oostkantons. Er is ook een (toeristische) bijlage100 over dit e-bike net raad te plegen. Deze folder is een samenwerking tussen de toeristische dienst van de Oostkantons en Movelo. De bijlage bestaat uit een kaart met de ligging van de verhuurpunten, oplaadpunten en praktische info. De oplaad- en verhuurpunten bevinden zich bij logies, toeristische diensten en fietsenwinkels. Ook worden er drie arrangementen met de e-bike aangeboden.

99

http://www.movelo.com/de/stationssuche/?region=85, http://maps.movelo.com/default.aspx?CenterLatitude=51.727028&CenterLongitude=9.118652&DefaultZoom= 6&DefaultThema=5&categoryexpanded=true&MapStyle=h&CategoryPOI=Verleihstation,Akkuwechselstation,V erleihstation_Akkuwechselstation# Geraadpleegd 11 augustus 2012 100 http://www.movelo.com/medien/mov-regfly-ostbelgien-2012.pdf Geraadpleegd 15 augustus 2012


Mathias Pascal


69

3.4

Nederland

Nederland heeft een zeer handige overzichtssite van al zijn oplaadpunten, namelijk oplaadpunten.nl101. Even vermelden dat ook enkele oplaadpunten uit Vlaanderen op hun site worden weergegeven. De website heeft enkele voordelen ten opzichte van zijn concurrent in Vlaanderen, oplaadpunten.org. De Nederlandse website is er namelijk ook in specifiek mobiel formaat. Men kan via de installatie van een applicatie de oplaadpunten ook raadplegen. Het grootse verschil is echter zijn interactiviteit. Op de Nederlandse website kan je namelijk zien als een oplaadpunt momenteel in gebruik is of niet. Ook op het vlak van oplaadpunten is er al heel vat innovatie. Zo is er bv. in Amsterdam een reclamezuil102 van een bushokje die een oplaadpunt bevat. Het betreft een pilootproject van energieleverancier Eneco over efficiënt ruimtegebruik in samenwerking met JCDecaux, die eigenaar is van de bushokjes.

Figuur 26: Reclamezuil met oplaadpunt

101

http://www.oplaadpalen.nl/ Geraadpleegd 14 augustus 2012 http://www.werken20.nl/nieuws-over-nieuwe-werken/organisatie-bedrijf/7378/informatiezuilwordt-oplaadpunt-e-bikes/, http://www.straatbeeld.nl/artikelen/nieuws/reclamezuil-metoplaadpunt-in-adam.html Geraadpleegd 27 juli 2012

102


Mathias Pascal


70

3.5

Conclusie

De Antwerpse Kempen vallen op door hun specifieke e-bike routes. Andere regio’s hebben ook oplaadpunten en verhuurpunten van elektrische fietsen maar laten de consument vrij in het uitstippelen van een eigen “e-bike route”. In feite zou je kunnen stellen dat de consument in de Antwerpse Kempen een bepaalde houvast krijgt doordat voor hem reeds een route is gecreëerd waarlangs zich genoeg oplaadpunten bevinden. Toerisme Limburg kan uitpakken met de grootste dekking van oplaadpunten in Vlaanderen. Tal van fietscafés voorzien een laadmogelijkheid. De communicatie rond de e-bike is in Limburg het breedst van allemaal. De oplaadpunten worden zowel aangeduid op de fietskaart, de online routeplanner als met een bordje op de locaties. Ook is er reeds onderzoek gebeurd naar de populariteit door een bevraging van het gebruik van deze oplaadpalen. Bij de Oostkantons valt vooral hun partnerschap met een verhuurder van elektrische fietsen op, namelijk Movelo. Een dergelijke samenwerking heeft als voordeel dat ze samen kunnen werken aan de promotie van de e-bike in deze regio. Andere regio’s laten de verhuur van e-bikes veeleer over aan private verhuurders. Nederland laat zich vooral kenmerken door hun interactiviteit en hun innovatie. Veel van deze zaken zijn dan ook bruikbaar om mee te nemen bij het toeristisch vermarkten van de e-bike in West-Vlaanderen.


Mathias Pascal


71

Hoofdstuk 4: Welk innovatief product rond fietstoerisme moet in West-Vlaanderen voor een meerwaarde zorgen ? In de trends in hoofdstuk 1 besprak ik reeds enkele voorbeelden van innovatie. In dit hoofdstuk verklaar ik waarom ik de e-bike als meest innovatief product adviseer voor het fietstoerisme in West-Vlaanderen. Ik deel dit hoofdstuk op in 4 concrete onderdelen. Allereerst licht ik mijn motivatie toe. Ik koos de e-bike op basis van een link met het recreatief beleid en een gesprek met een beleidsmedewerker. Vervolgens licht ik het begrip e-bike en zijn oplaadmogelijkheden toe. Nadien geef ik een overzicht van specifieke recreatieve infrastructuur die hiervoor in West-Vlaanderen reeds aanwezig is. Als afsluiting stel ik een case voor waarin ik een e-bike route opstel die voldoet aan alle noodzakelijke onderdelen.

4.1

Waarom de e-bike?

4.1.1 De link met de e-bike in het Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie In hoeverre kunnen we de e-bike nu linken met de heersende trends en het huidige beleid rond openluchtrecreatie? Hernemen we nu nog even het actiepunt in het Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie met betrekking tot het recreatief product waarbij Westtoer recreatieve producten wil ontwikkelen voor specifieke doelgroepen. (zie punt 1.2 Algemeen belang van de fiets: waarom fietsen zo populair is) Een van deze doelgroepen betreft de medioren en senioren. Er moet worden rekening gehouden met hun hogere comfortwensen en hun fysieke en medische beperkingen die hiermee gepaard gaan. Een aantal aanpassingen voor deze doelgroep die hierbij kunnen gebeuren zijn: • het plaatsen van voldoende rustbanken met leuningen; • het aanbieden van een inkorting van de bestaande recreatieve routes; • de leesbaarheid van de websites, borden en brochures verbeteren; • nabijheid van openbare toiletten; • verhuur van fietsen met trapondersteuning.

In het SBOR vinden we de aanpassingen op het vlak van de infrastructuur, het product of de informatie. Dit zijn respectievelijk voldoende rustbanken en nabijheid van toiletten, inkortbare routes en hogere visibiliteit van de informatie. De e-bike echter is een innovatie op het vlak van het verplaatsingsmiddel zelf. Het grote voordeel is dat de fiets trapondersteuning biedt die langere afstanden mogelijk maakt. Met de e-bike wordt de nood aan ingekorte routes en het verhogen van het aantal rustbanken namelijk verminderd.


Mathias Pascal


72 Ook moet men de e-bike niet als een niche in de openluchtrecreatie beschouwen. Niches zijn trendgebonden en dreigen te verdwijnen als de hype over is. De nood aan een fiets met trapondersteuning echter zal er vanaf nu altijd zijn. Zowel voor de huidige generatie aan recreanten waarbij de medioren en senioren de primaire doelgroepen ervan zijn als voor de komende generatie. De e-bike kan er voor meerdere doelgroepen zijn en niet alleen voor medioren en senioren. Echter deze perceptie leeft nog steeds(gedeeltelijk) Bij een onderzoek in Nederland bleek dat zo’n 42% van de Nederlanders denkt dat een elektrische fiets er vooral is voor ouderen of mensen met een lichamelijke beperking. Maar na een proefrit met dit vervoermiddel wilden echter veel mensen er zelf één aanschaffen.103 Slimme marketeers beslisten om voortaan de elektrische fiets, de “e-bike104 “te noemen. Deze nieuwe term zou beter aanslaan bij het jonge volk wegens Engelstalig en hipper klinkend. Het moet wel gezegd zijn dat beiden namen nog door elkaar worden gebruikt. Mede dankzij deze naamsverandering heeft de e-bike ondertussen ook zijn seniorenimago van zich af kunnen schudden. 105 Dit imago is dus volkomen onterecht en berust op een verkeerde perceptie van het product e-bike. De ebike is er immers ook voor andere doelgroepen zoals minder sportieve mensen. Er zijn evengoed 25- en 35-jarigen die geen goede fietsconditie hebben en die dit als een welkom alternatief onthalen op de gewone fiets. Zeker omdat ze aldus grotere afstanden kunnen afleggen. Uit onderzoek blijkt bovendien dat steeds meer en meer jongeren, jonge volwassenen, forensen106 en recreatieve fietsers de voordelen van de e-bike ontdekt hebben. Vanuit toeristisch-recreatief oogpunt is de inzet van de e-bike voor de doelgroep van medioren en senioren dus een goede zet vermist deze groep steeds langer actief blijft en verder stijgt en aldus wint aan toeristisch-recreatief belang. Daarom wordt deze doelgroep bij recreatieve productontwikkeling als één van de prioritaire doelgroepen beschouwd. Men moet echter de evolutie van de andere, jongere doelgroepen die de e-bike ontdekken goed opvolgen. Want zij kunnen een belangrijke aandeel op toeristisch-recreatief vlak vormen.

103

http://www.fietsknooppunten.eu/elektrische-fiets-snel-populairder.html Geraadpleegd op 30 december 2011. 104 http://www.beursduivel.be/nieuws/45435/jongere-ontdekt-e-bike.html Geraadpleegd op 30 december 2011. 105 http://nationalerecreatiegids.nl/anp/index.php?item_id=276&anp_id=2302 Geraadpleegd op 27 december 2011 106 Forenzen is een term uit Nederland en slaat op mensen die dagelijks of enkele keren per week heen en weer reizen tussen woonplaats en werkgemeente. Wat wij in Vlaanderen dus pendelaars noemen.


Mathias Pascal


73 4.1.2 Visie op de e-bike via een gesprek met Tim Provoost, opdrachthouder Recreatie Westtoer107 In december 2011 bracht ik naar aanleiding van het schrijven van mijn bachelorproef een bezoek aan Westtoer. Ik praatte er met Tim Provoost, Opdrachthouder Recreatie voor West-Vlaanderen. Hij schreef het strategisch beleidsplan openluchtrecreatie en vermits mijn bachelor proef alles te maken heeft met openluchtrecreatie was hij dus de geschikte contactpersoon. Ik legde de inhoud van mijn bachelorproef uit en besprak er enkele aspecten van. Ik legde dus ook uit dat de e-bike een onderdeel van mijn paper zou worden. Daarom wou ik ook graag hun standpunt de e-bike kennen. Op het einde van het gesprek wilde ik dus te weten komen of men vond dat de e-bike potentieel biedt als toeristisch product ? Eerst en vooral merkte Tim Provoost op dat het niet de bedoeling, de taak is van de toeristische diensten om e-bikes aan te kopen en te verhuren. Er is namelijk heel wat concurrentie met de privé sector van fietsverhuurders van e-bikes. Deze investering heeft dus weinig zin omdat er voor de consument nu reeds al een groot aanbod is via fietshandelaars. Een samenwerking met de privésector kan echter wel. Omdat de e-bike namelijk nog steeds prijzig is in vergelijking met een gewone stadfiets zou Westtoer misschien het concept van de fietsenstallingen willen herbekijken. De fietsenstallingen moeten veiliger kunnen worden gemaakt zoals bvb door de installatie van fietskluizen zoals men reeds in Nederland gebruikt. Het antwoord op mijn vraag of zij de e-bike als een potentieel toeristisch product zien, luidde als volgt: “De e-bike kan een toeristisch product op middellange termijn worden, indien er een voldoende dekking van oplaadpunten op het fietsnetwerk komt” Daarom merkte hij ook op dat mijn bachelorproef misschien ideaal is om wat inventarisatiewerk te doen rond enkele aspecten van de e-bike. Dit omdat Westtoer hieromtrent nog geen onderzoek naar voerde. Volgende zaken kunnen worden onderzocht volgens hem: • • • •

Hoeveel oplaadpunten zijn er in West-Vlaanderen en wat is de dekkingsgraad? Hoeveel verhuurpunten zijn er voor e-bikes? Hoe groot is de markt voor e-bikes? Wat is de gem. afstand afgelegd per e-bike?

Als case zou ik dan eventueel een e-bike route kunnen uitwerken op het fietsroutenetwerk waarbij er dus langs deze route vanzelfsprekend een voldoende dekking is aan oplaad- en verhuurpunten, … enz. 107

Provoost, T. (Opdrachthouder Recreatie bij Westtoer) (2011) Mondelinge mededeling Via een gesprek ter plaatse, d.d. 12 december 2011


Mathias Pascal


74 Om nu terug te komen op bovenstaande opsomming. Voor de case is het noodzakelijk om kennis te hebben van het aantal oplaad- en verhuurpunten. Deze zaken hebben ik dan ook(gedeeltelijk) kunnen weergeven in hoofdstuk 4.3. Een antwoord op de vraag “Hoe groot is de markt voor e-bikes ?” is niet in concrete cijfers weer te geven voor België of Vlaanderen. Ik moet mij baseren op verkoopcijfers van elektrische fietsen. De weergave hiervan staat te lezen in hoofdstuk 1.2 Algemeen belang van de fiets. Als laatste punt van de opsomming zou ik de gemiddelde afgelegde afstand per e-bike kunnen achterhalen. Dit zou ik bvb kunnen doen door het voeren van een enquête bij elektrische fietsers. Maar omdat dit niet 100% noodzakelijk is voor de case heb ik dit dan ook niet gedaan. Naar het beleid toe zou men bij Westtoer bvb bij de volgende Meet- en onderzoeksprojecten van fietsnetwerken deze vraag kunnen toevoegen. Zonder onderzoek hiervan kunnen we concluderen dat er met een e-bike een potentieel grotere afstand kan worden afgelegd omdat je er minder snel vermoeid van wordt dan fietsen op een niet-elektrische fiets.


Mathias Pascal


75

4.2

E-bike als product

4.2.1 E-bike: technisch, aspecten, financieel108

Een e-bike of elektrische fiets is kortweg een fiets die trapondersteuning krijgt van een motor. De trapondersteuning wordt geleverd via een accu die de fiets aandrijft. De trapondersteuning wordt aangeboden tot een snelheid van 25km/h wat bij wet109 is bepaald. Die accu bestaat uit een oplaadbare batterij die men elektrisch kan opladen. De accu van de fiets bevindt zich in een omhulsel en wordt meestal op de bagagedrager van de fiets bevestigd. Het gewicht van deze oplaadbare batterij schommelt rond de 7 kg en tezamen weegt de fiets gemiddeld 25kg. Ter vergelijking een gewone stadsfiets weegt gemiddeld 18kg. E-bikes bestaan in het model van gewone stadsfietsen, plooifietsen en zelfs mountainbikes(e-mtb). Het overgrote aanbod bestaat echter uit de gewone stadsfiets en we zullen ons hierbij in deze bachelorproef tot dit type beperken.

Figuur 27:elektrische fiets met batterij op bagagedrager

Een elektrische fiets heeft dus af en toe nood aan elektriciteit. De accu die deze energie levert kan bij het opladen bijna altijd uit het omhulsel worden genomen. De accu kan je eenvoudig losmaken en aan een gewoon stopcontact aansluiten. De batterij van de fiets wordt dus via een adapter opgeladen op het gewone stroomnet (240V). Na een laadbeurt van ongeveer 3 uur is de batterij van de ebike voor 90% volgeladen. De batterijen van de nieuwste generaties e-bikes gaan ongeveer 4 jaar mee110.

108

http://www.bikeshop.nl/fietsen/e-bike, http://www.qwic.nl/nl-nl/i-am-electric/opladen.html Geraadpleegd op 2 juli 2012 109 Trapondersteuning boven de 25km/u zou de e-bike onder het statuut van bromfiets plaatsen 110 http://www.elektrobikes.be/vragen.htm Geraadpleegd 7 augustus 2012


Mathias Pascal


76

Figuur 28:accu e-bike wordt opgeladen via een adapter met het stopcontact

Bij de vroegere modellen van de elektrische fietsen was de autonomie of de periode waarbij je kon blijven rijden, zonder op te laden, zeer beperkt. Dit kwam omdat de technologie nog nieuw was; er werd nog een andere soort accu gebruikt die zwaarder was en dus de rijtijd verkortte. De actieradius is echter de laatste 2 jaar drastisch toegenomen. Deze is wel niet exact en afhankelijk van enkele factoren zoals: • • • •

• •

Het totaalgewicht van jou en jouw elektrische tweewieler; Je rijgedrag: (snelheid, veel of weinig accelereren, remmen of uit laten rijden, veel of weinig schakelen, enz.); De weerstand: (wind mee of tegen? banden op de juiste spanning? heuvelachtig gebied?) Temperatuur: de accu’s leveren optimale prestatie bij een temperatuur van ongeveer 20 graden Celsius. Vuistregel is “1 graad minder = 1% minder bereik); Trapbekrachtigingsniveau: het spreekt voor zich dat een fiets in een zware bekrachtigingsstand meer energie verbruikt dan in een lichte stand; Leeftijd van de accu (leeftijd in jaren en laadbeurten). (Hartmobile B.V. 2012)

De autonomie begint bij 40-50 km en kan bij het gebruiken van een sterkere batterij oplopen tot meer dan 200 km. Een sterkere batterij betekent dan weliswaar ook een zwaardere batterij en dus een zwaardere fiets. Gemiddeld genomen mag men stellen dat men 70 km kan rijden alvorens terug op te laden. De locatie waar men een elektrische fiets terug kan opladen noemt men een oplaadpaal/oplaadpunt of oplaadeiland. Vermist het opladen via een gewoon stopcontact kan gebeuren moet er dus niet noodzakelijk een echte “oplaadpaal” staan met daarin een stekker. Een oplaadpunt is dus eigenlijk de enige infrastructuur die noodzakelijk is voor een e-bike.


Mathias Pascal


77 In mijn gesprek bij Westtoer haalde Tim Provoost echter ook aan dat men mogelijk het concept van fietsenstallingen kan herbekijken . De e-bikes zijn namelijk nog steeds heel wat duurder dan een gewone stadfiets. Vermits deze fietsen een grotere waarde hebben, kunnen ze dus meer bescherming gebruiken. M.a.w. een veiliger, indien mogelijk een meer afgesloten fietsenstalling, waar de fietsen kunnen worden opgeladen. Maar dit nu even ter zijde. Als laatste zijn we aan beland bij de gemiddelde kostprijs van een elektrische fiets. Anno 2012 kost een e-bike gemiddeld € 1.700. 4.2.2

Oplaadmogelijkheden

Er zijn 2 soorten oplaadmogelijkheden111 voor elektrische fietsen. In welke mate deze vertegenwoordigd zijn in West-Vlaanderen licht ik een volgend onderdeel nader toe. Enerzijds heb je de “klassieke “oplaadpunten die we terugvinden bij de horecazaken. Deze oplaadpunten zijn commercieel van aard en hebben dus vooral een toeristisch nut. Aangezien ik reeds vermeldde dat een e-bike via het gewone stopcontact op te laden is, hoeft het dus niet noodzakelijk een oplaadpaal te zijn maar kan het ook een gewoon stopcontact zijn.

Figuur 29: voorbeeld van een oplaadpunt(oplaadpunten.org)

111

http://www.oplaadpunten.org/blog/?cat=35 Geraadpleegd 11 augustus 2012


Mathias Pascal


78 Anderzijds heb je de zogenaamde oplaadeilanden. Deze oplaadeilanden worden aangeboden door steden en gemeenten en kunnen beschouwd worden als publieke laadpunten. De oplaadeilanden worden gecreëerd door het project112 EVA(Elektrische voertuigen in actie) en hebben als doel de milieuambities in stand te houden. Het project kent diverse partners zoals de desbetreffende stad, de distributienetbeheerders Imewo(Eandis),Telenet(communicatie en datauitwisseling), eNovates (leverancier laadpalen), de provider Blue Corner en verschillende onderzoekscentra uit Vlaanderen. Eandis wil de komende maanden op andere locaties, in verschillende fases, gelijkaardige oplaadpunten uitbouwen om zo te komen tot een netwerk van oplaadeilanden verspreid over Vlaanderen.

Figuur 30: voorbeeld van een oplaadeiland (bron Eandis, foto's Blue corner)

Er zijn een aantal verschillen tussen een klassiek oplaadpunt en een oplaadeiland. Oplaadeilanden bevatten altijd meerdere oplaadpunten bestaande uit oplaadpalen en bieden ook laadmogelijkheden voor andere vervoersmiddelen aan, bvb ook voor elektrische wagens delen en scooters. Ook vermeldde ik reeds dat het primair doel van oplaadeilanden niet toeristisch is maar gerealiseerd wordt om de milieuambities van steden en gemeenten te verhogen. Volledigheidshalve wens ik te vermelden dat de term oplaadpunt in feite een algemeen begrip is. Ook een oplaadeiland bestaat uit een reeks oplaadpunten.

112

http://www.mobimix.be/inhoud/2011/7/19/2527 Geraadpleegd 12 augustus 2012


Mathias Pascal


79

4.3

Wat is er al van specifieke voorzieningen voor de e-bike?

De voorzieningen voor een e-bike zijn enerzijds de infrastructuur namelijk de oplaadpunten en anderzijds de verhuurders van elektrische fietsen. 4.3.1. Oplaadpunten en oplaadeilanden We kunnen een zicht krijgen op het huidig aantal oplaadpunten in WestVlaanderen113 dankzij de website www.oplaadpunten.org Deze website geeft een lijst en kaartweergave van het aantal oplaadpunten en biedt de mogelijkheid om een oplaadpunt ‘aan te melden’

Figuur 31: overzicht oplaadpunten West-Vlaanderen (oplaadpunten.org)

Op datum van 7 augustus 2012 telt de provincie West-Vlaanderen 74 oplaadpunten. Het grootste deel van de oplaadpunten bevindt zich bij horecazaken met een accent op de logies(niet enkel hotels maar ook B&B’s). Een uitzondering is bvb een oplaadpunt bij VVV West-Vlaamse Scheldestreek.

113

http://oplaadpunten.org/Oplaadpunten-West-Vlaanderen.php + http://oplaadpunten.org/map_fiets.php?locatie=West-Vlaanderen Geraadpleegd op 10 augustus 2012.


Mathias Pascal


80 Het bestaan van deze oplaadpunten was echter tot voor kort op nog geen enkele website van een toeristische regio in West-Vlaanderen vermeld. Als we aannemen dat deze websites de eerste bron zijn die toeristen raadplegen dan kunnen we stellen dat het bestaan van oplaadpunten nog niet zo bekend is bij het grote publiek. Echter sinds deze zomer heeft Toerisme Westhoek een aparte rubriek besteed aan de elektrische fiets114 De website geeft een lijst van oplaadpunten in deze regio en een overzicht van verhuurpunten van elektrische fietsen. Deze verhuurpunten(7) zijn niet beperkt tot fietswinkels, maar hebben ook een vestiging in sommige hotels of toeristische diensten. Op de websites van Toerisme Leiestreek en Kust is het aanbod voor elektrische fietsers beperkter. De website van de Kust115 vermeldt het bestaan van een “oplaadeiland” in De Haan (meer info hieronder). De website van Toerisme Leiestreek116 heeft het over een specifieke locatie die beschikt over een overdekte fietsenstalling met 3 oplaadpunten. De toerismewebsite van het Brugse Ommeland vermeldt nog niks rond elektrisch fietsen. Een probleem die zich mogelijks kan stellen is dat de consument de oplaadpunten in de steden wel kent via de website van de oplaadpunten maar hun juiste ligging in desbetreffende stad nog niet kan visualiseren. Dit omdat de locaties nog niet zijn vermeld op het toeristisch drukwerk zoals bvb de fietsrouteen fietsnetwerkkaarten. In Toerisme Limburg(zie hoofdstuk 3) is dit bvb wel al het geval. De locaties staan vermeld op de website (http://www.toerismelimburg.be), de online routeplanner is opgenomen en op de zogenaamde fietskaart 2012 zijn ze aangeduid met een specifiek icoontje. Ik bedoel daarmee dat men niet weet als het oplaadpunt zich langs een fietsroute of op het fietsnetwerk bevindt of geen beide ? Dit zal logischer wijs wel meestal het geval zijn maar dit stuk voor stuk achterhalen is tijdrovend en moeilijk en brengt alleen maar stress teweeg bij de elektrische fietser. Ook bij de gelanceerde West-Vlinderen website117 die het mogelijk maakt om fietsroutes digitaal te maken of weer te geven op jouw smartphone zijn nog geen oplaadpunten vermeld. Bij mijn gesprek op Westtoer in december 2011 deelde men mij mee dat men in 2015 een grondige update van de fietskaarten zal maken. Vanaf dan komt er op de kaart een specifiek pictogram voor die oplaadpunten voor fietsen bij. Deze ‘hiaten’ zijn geen punten van kritiek maar een loutere vaststelling.

114

http://www.toerismewesthoek.be/elektrischefiets Geraadpleegd 28 juli 2012 http://www.dekust.be/nieuws/oplaadeiland-de-haan Geraadpleegd 8 augustus 2012 116 http://www.toerisme-leiestreek.be/leiestreek/nieuws.aspx?id=165283 Geraadpleegd 5 augustus 2012 115

117

http://west-vlinderen.be/routes/ Geraadpleegd 3 augustus 2012


Mathias Pascal


81 Voor wat betreft de oplaadeilanden : momenteel zijn er 7 oplaadeilanden voorzien langs de Belgische kust118. Zo kan je voortaan bijladen in De Panne119, Koksijde, Oostende, Bredene, De Haan, Blankenberge120 en Knokke121. De realisator van dit project( elektriciteits leverancier Eandis) streeft ernaar om in gans België 71 oplaadeilanden te voorzien voor zowel auto' s, fietsen als scooters om zo tot een gans netwerk te komen.

4.3.2 Verhuurpunten elektrische fietsen Uiteraard is het essentieel dat er voldoende verhuurpunten zijn want niet iedereen beschikt immers zelf over een elektrische fiets of is in de mogelijkheid om deze mee te nemen indien men op verlof gaat bvb. naar de Kust. Op de portaalsite voor fietsen van Westtoer, “Fietsen en wandelen” is er een lijst van fietsverhuurders122 voorzien. Er wordt echter niet rechtstreeks via de website aangegeven welk type fietsen er worden verhuurd. Dit werkt ontmoedigend voor de consument. Ook de wijze van presentatie is nogal beperkt; het is een lijst in een worddocument. Toerisme Antwerpen staat daarin reeds verder met een duidelijkere presentatietool123 naar de toerist-recreant toe. Enkel bij Toerisme Westhoek is het duidelijk welke locaties ook elektrische fietsen verhuren. Er is een apart luik op de website 124 voor voorzien. Momenteel is er echter nog geen lijst van alle fietsverhuurders van elektrische fietsen in West-Vlaanderen. Een algemeen zicht op het aantal verhuurders van elektrische fietsen in West-Vlaanderen is dus moeilijk. Ook hier geldt de opmerking dat deze verhuurpunten nog niet op de papieren toeristische documentatie zijn geplaatst.

118 http://www.fleet-business.com/eandis_streeft_naar_71_oplaadeilanden_53391-nl-242185032.html Geraadpleegd 12 augustus 2012 119 http://www.westhoek.be/nieuws/2499/eerste-oplaadeiland-in-de-panne Geraadpleegd 12 augustus 2012 120 http://www.mobimix.be/inhoud/2011/7/19/2527 Geraadpleegd 14 augustus 2012 121 http://www.eandis.be/eandis/pdf/2012_06_14_Elektrisch_op_DataId_8702601_Version_1.pdf Geraadpleegd 16 augustus 2012 122 http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/fietsen.aspx?id=100066 Geraadpleegd 28 juli 2012 123 http://www.toerismeprovincieantwerpen.be/be-nl/info/201/e-bike-verhuur.html Geraadpleegd 15 juli 2012 124 http://www.toerismewesthoek.be/elektrischefiets Geraadpleegd 20 juli 2012


Mathias Pascal


82

4.4

Case125

In deze case licht ik mijn product toe. Ook de manier waarop het gecommuniceerd worden naar de recreant toe komt aan bod. Tenslotte bespreek ik hoe het succes er mogelijks van gemeten kan worden. 4.4.1 Product Als case creëer ik hieronder een mogelijke e-bike route gebaseerd op het fietsnetwerk. Omdat er meest informatie beschikbaar is over elektrisch fietsen in de Westhoek heb ik besloten mijn route in deze streek te creëren. Ik heb rekening gehouden met volgende bouwstenen: -rustige landelijke wegen(= het fietsknooppuntennetwerk) -oplaadpunten voor elektrische fiets126 -verhuurpunt voor elektrische fietsen 127 -bezienswaardigheden en attracties -horecastops langs fietsvriendelijke cafés128 -een toeristisch informatiepunt -overnachtingsmogelijkheid bij fietsvriendelijk logies129 De route(49km) bevat volgende aspecten • • •

•

Ophalen fiets bij verhuurder elektrische fietsen’ Fietsen Catrysse’ Start/einde: Toerisme Diksmuide(Grote Markt) Voor verblijfstoeristen: fietsvriendelijke logies o Hoeve Bladelijn( + oplaadpunt ) o Kasteelhoeve Viconia ( +oplaadpunt) fietsvriendelijk cafés op de route of in de nabijheid: o Sint- Jan o Zannekin( + oplaadpunt) o ’t Jagershof(+ oplaadpunt) o De Hogeraad(+ oplaadpunt) o De Smesse o Lettenburg(+ oplaadpunt)

125

http://www.toerismewesthoek.be/Routeplanner, http://www.toerismewesthoek.be/elektrischefiets Geraadpleegd 15 augustus 2012

126

http://www.toerismewesthoek.be/elektrischefiets Geraadpleegd 12 augustus 2012 idem 128 http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/fietsen.aspx?id=143066 Geraadpleegd 11 augustus 2012 129 http://www.vlaanderen-fietsland.be/logies-toerisme vlaanderen.php?type=all®io=westhoek&zoek_logies=Zoek%21 Geraadpleegd 12 augustus 2012 127


Mathias Pascal


83 •

• •

•

Bezienswaardigheden130 o IJzertoren, o Dodengang o Belgische militaire begraafplaats o Duitse militaire begraafplaats o Erfgoedwandelroute Natuur: o Blankaart: natuurreservaat en kasteel Gastronomie: o Dolle Brouwers (brouwerij) o Brouwerij Verstraete(degustatie) o Tal van cafeetjes op de markt Verhuur elektrische fiets Fietsen Catrysse Kaaskerkestraat 56a - 8600 Diksmuide-T. 051 50 46 70 6 elektrische fietsen ter beschikking aan € 18/dag

Legende e-bike route: Oplaadpunt

E V C L

knooppunt

Verhuurpunt

T

Fietsvriendelijk café/restaurant

N

Fietsvriendelijk logies

Bezienswaardigheid, attractie, Natuur, gastronomie Start/aankomst route

Rijrichting

130

http://toerisme.diksmuide.be Geraadpleegd 2 augustus 2012


Mathias Pascal


84 Overzicht

L

L E C

C

Figuur 32: overzicht e-bike route


Mathias Pascal


85 Detail

49 KM

T E E

L

T

E T

E

E T C C

N V E N

T

C E

E

N Figuur 33: Detail e-bike route


Mathias Pascal


86 Detail start/aankomst

N T

V

E T

E C


Mathias Pascal


87 4.4.2 Toeristische communicatie/vermarkting Rekening houdend met de inhoud van hoofdstuk 3 is het wenselijk de communicatie van deze e-bike route en zijn oplaadpunten voldoende goed te vermelden en te promoten. De informatie dient vermeld te worden op de fietsnetwerkkaarten. In 2015 wordt een grondige update van de fietsnetwerkkaarten voorzien131. Er zal een overzicht van de verhuurders van e-bikes en zijn oplaadpunten komen. In de routeplanner kunnen de oplaadpunten voor elektrische fietsen en de verhuurlocaties voor deze fietsen worden opgenomen. Bij de locaties van oplaadpunten kan er een bordje komen met een specifiek logo. Dit naar Limburgs voorbeeld. Naar voorbeeld van de Antwerpse Kempen kunnen er ook enkele e-bike routes aangeboden worden. Maar doorvoor moet er nog een duidelijkere zicht komen op de overige oplaadpunten in WestVlaanderen. Deze e-bike route kan mits verdere info uitgebracht worden als een brochure net zoals dat bij de toeristische dienst van de Antwerpse Kempen reeds het geval is. De brochure zou dan ook gratis kunnen worden aangeboden bij de toeristische diensten. 4.4.3 Meting Net zoals in Limburg kan het succes van deze oplaadpalen/oplaadpunten onderzocht worden. Op dit voorbeeld van e-bike route zou men het aantal laadbeurten kunnen laten bijhouden.

131

Provoost, T. (Opdrachthouder Recreatie bij Westtoer) (2011) Mondelinge mededeling Via een gesprek ter plaatse, d.d. 12 december 2011


Mathias Pascal


88

4.5

Conclusie

De conclusie is hier dus vooral een aanbeveling hoe het product rond de e-bike er zou kunnen uitzien, hoe het toeristisch kan worden vermarkt en hoe het succes gemeten kan worden. Deze aanbeveling is gebaseerd op andere regio’s(zie hoofdstuk 3). Er zijn verschillende redenen waarom ik voor de e-bike als meest innovatief product koos. Enerzijds werd dit reeds aanbevolen in het huidige strategisch beleidsplan. Anderzijds maakte een gesprek met een beleidsmedewerker van openluchtrecreatie in West-Vlaanderen heel wat duidelijk. De conclusie ervan was dat er verder onderzoek gedaan moet worden naar het aantal oplaad- en verhuurpunten en de intensiteit van gebruik ervan. Als hieruit blijft dat dit een succes is en deze infrastructuur dus toereikend blijkt te zijn, de e-bike als positief, potentieel product op middellange termijn beschouwd mag worden.

Na reeds eerder onderzoek is gebleken dat er reeds heel wat oplaadpunten aanwezig zijn maar er nog steeds ruimte is voor meer in sommige streken. Een overzicht van deze oplaadpunten is er al via de website oplaadpunten.org. Het is echter niet duidelijk als deze oplaadpunten zich op het fietsnetwerk bevinden. Er moet dus een grotere communicatie komen rond oplaadpunten op alle “officiële websites” van de West-Vlaamse toeristische regio’s. Toerisme Westhoek bracht dit als eerste in kaart en legde hiervan een link aan op hun website. De website oplaadpunten.org biedt al een overzicht van oplaadpunten maar zou kunnen uitgebreid worden met meer functionaliteit zoals zijn tegenhanger in Nederland oplaadpunten.nl Als case heb ik me geïnspireerd op de voorbeelden uit hoofdstuk 3 om een potentiële e-bike route te creëren voorzien van alle noodzakelijke bouwstenen. Ook adviseer ik daarbij dat communiceren rond het bestaan van een e-bike route wenselijk is als alle communicatiemiddelen ten volle kunnen worden ingezet. Dit kan pas als er een volledige zicht is op alle oplaadpunten voor e-bikes en zijn verhuurpunten.

Het succes waarbij ‘e-bikers’ gebruik maken van de oplaadpalen, kan worden nagegaan door dit bvb via het toekomstige Meet- en onderzoeksproject te bevragen.


Mathias Pascal


89

5.

Eindconclusie

Op de vraag: “Hoe kan een innovatief product het fietstoerisme in WestVlaanderen verder stimuleren?” heb geprobeerd in dit werk een antwoord te geven. Zeer zeker is dat het fietstoerisme nog heel wat potentieel heeft om te groeien. Er moet dan hierop dan ook volop worden ingezet, zowel wat betreft de fietsinfrastructuur als wat betreft het verder verfijnen van het bestaande aanbod. Ook het zoeken naar steeds nieuwe producten kan het fietstoerisme verder blijven stimuleren. Een eerste stap is reeds gezet met het aanbod van elektrische fietsen. In mijn case heb ik geprobeerd om voor West-Vlaanderen een concreet voorbeeld met de e-bike uit te werken. Het betreft een e-bike route in de buurt van Diksmuide. Naar analogie kunnen nog heel wat projecten uitgewerkt worden. De groei van het toeristisch-recreatief fietsen is in West-Vlaanderen alvast ingezet en zal mede dankzij het gebruik van de e-bike volgens mij alleen nog maar in stijgende lijn gaan!


Mathias Pascal


90

6.

Verklarende woordenlijst

Recreatie: 132 Het geheel van gedragingen die men in de vrije tijd vrijwillig onderneemt of ondergaat, waarvan verondersteld wordt dat ze primair gericht zijn op het bevredigen van de eigen verlangens naar ontspanning als belevingsactiviteit. Rekeninhoudend met de definitie van openluchtrecreatie valt competitiesport hier dus ook onder. Toerisme: 133 Het geheel van interrelaties en verschijnselen die verband houden met de verplaatsing naar en het tijdelijk verblijf (minstens 1 overnachting ter plaatse)van mensen in een andere dan de alledaagse leefomgeving, hetzij bij wijze van vrijetijdsbesteding, hetzij in de context van de persoonlijke ontwikkeling, hetzij in het kader van de beroepsontwikkeling. Recreatief toerisme: 134 Toerisme waarbij men aan recreatie doet, leisure toerisme dus. Toerisme als middel voor zijn of haar ontspanning. Dag (jes)toerisme:135 Alle daguitstappen die op meer dan 20 km van huis plaatsvinden (behalve bij toertochten te voet, per fiets, per paard) én waarvoor men minimaal 4 uur van huis is (inclusief de reistijd), zonder dat daarbij een overnachting plaatsvindt Niet inbegrepen zijn: •bezoek uitsluitend aan familie, vrienden en kennissen; •dagtochten vanuit een vakantieadres of tweede verblijf; •uitstappen met een routinematig karakter. Opmerking: strikt genomen klopt de term dagtoerisme dus niet. Er is immers geen sprake van toerisme vermits de “verplaatsing naar en het tijdelijk verblijf” zonder een overnachting gebeurt. Strikt gezien moet men in feite spreken van een daguitstap. Maar in de nota Bourgeois is aangetoond dat dagtoerisme ook een economische impact heeft. Ondanks dat de uitstap soms voor één dag is, is er in de nota Bourgeois wel aangetoond dat daguitstappen ook een economische impact kunnen hebben. Openluchtrecreatie: 136 Alle soorten recreatie die zich in de open lucht afspelen, zowel omgevingsrecreatie als toeristische recreatie. Buitenrecreatie dus. Daaronder vallen dus ook competitiesport, luchtrecreatie, en verblijven in openlucht (bvb. festivals).

132

Van Den Heede, V. (2011) Keuzemodule Incoming Tourism-Openluchtrecreatie: Les 01 Inleiding. Niet gepubliceerde cursus. 133 idem 134 idem 135 http://www.toerismevlaanderen.be/sites/toerismevlaanderen.be/files/assets/documents_KENNIS /onderzoeken/onderzoek_daguitstappen.pdf Geraadpleegd op 30 december 2011. 136 Van Den Heede, V. (2011) Keuzemodule Incoming Tourism-Openluchtrecreatie: Les 01 Inleiding. Niet gepubliceerde cursus.


Mathias Pascal


91 Omgevingsrecreatie: 137 Recreatie zowel in openlucht als in overdekte plaatsen in de alledaagse, onmiddellijke leefomgeving. Deze recreatie is een vorm van niet-toeristische recreatie. Er zijn echter twee afwijkende definities van deze term. In het SBOR lezen we dat een omgevingsrecreant een inwoner is van West-Vlaanderen (Provoost 2009). In de rapporten omtrent de meet -en onderzoekprojecten van de fietsnetwerken lezen we echter iets anders. Hier spreekt men van een omgevingsrecreant als een bewoner van bvb. het Brugse Ommeland die aan omgevingsrecreatie doet op het fietsnetwerk Brugse Ommeland. (Callens 2008). M.a.w. een inwoner van de Westhoek die in het Brugse Ommeland komt fietsen wordt hier beschouwd als een “dagjestoerist uit de eigen woonplaats (niet Brugse Ommeland)”. Inkeeping toerisme: 138 Ook wel binnenlands toerisme genoemd. Binnenlands reisverkeer van personen die tot doel hebben kortere of langere tijd (minstens 1 overnachting) voor toeristische doeleinden in het eigen land door te brengen. De stroom van binnenlandse toeristen, inwoners van België dus. Incoming toerisme: 139 Ook wel receptief toerisme genoemd. Inkomend reisverkeer van personen die tot doel hebben kortere of langere tijd (minstens 1 overnachting) voor toeristische doeleinden in het ontvangende land door te brengen. De stroom van buitenlandse toeristen, inwoners die niet in België wonen dus. Omgevingsrecreant: 140 Wie in zijn onmiddellijke omgeving recreëert noemt men een omgevingsrecreant. Een wielertoerist die in zijn onmiddellijke leefomgeving recreëert is dus ook een omgevingsrecreant. Recreatieve dag(jes)toerist: 141 Rekeninghoudend met de definitie van dagjestoerisme betreft dit daguitstappen die op meer dan 20 km van huis plaatsvinden (behalve bij toertochten te voet, per fiets, per paard) én waarvoor men minimaal 4 uur van huis is (inclusief de reistijd), zonder dat daarbij een overnachting plaatsvindt. Waarbij men voor zijn vrijetijdsbesteding dus aan recreatie doet.

137

Van Den Heede, V. (2011) Keuzemodule Incoming Tourism-Openluchtrecreatie: Les 01 Inleiding. Niet gepubliceerde cursus. 138 idem 139 idem 140 http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/studies/Meet -%20en%20onderzoeksproject%20fietsnetwerk%20Leiestreek.doc Geraadpleegd op 1 december 2011. 141 http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/studies/Meet -%20en%20onderzoeksproject%20fietsnetwerk%20Leiestreek.doc Geraadpleegd op 1 december 2011. Van Den Heede, V. (2011) Keuzemodule Incoming Tourism-Openluchtrecreatie: Les 01 Inleiding. Niet gepubliceerde cursus.


Mathias Pascal


92 Recreatieve verblijfstoerist: 142 Een recreatieve verblijfstoerist is iemand die zich verplaatst van of naar zijn tijdelijk verblijf (minstens 1 overnachting ter plaatste) in een andere dan zijn alledaagse leefomgeving. Hij of zij doet tijdens zijn verblijf aan vrijetijdsbesteding onder de vorm van recreatie. Wielertoerist: 143 Een wielertoerist kunnen we omschrijven als iemand die voor zijn plezier lange fietstochten onderneemt. Wielertoeristen zijn veeleer ritjesfietsers. Hun traject dat zij fietsen passeert niet bewust (gedeeltelijk) via een fietsroute of het fietsnetwerk. Een Amerikaanse wielertoerist die in West-Vlaanderen verblijft en die de Ronde van Vlaanderen (RVV) voor wielertoeristen komt rijden en start vanuit Brugge is dus ook recreatieve verblijfstoerist. Routefietser: 144 Een routefietser is een fietser die op de lusvormige fietsroutes van Westtoer fietst, bvb. hij of zij rijdt de Kastelenroute. Netwerkfietser: 145 Een netwerkfietser is een fietser die bewust heeft gekozen om te fietsen op het fietsnetwerk. Hij heeft het fietsnetwerk dus gebruikt als een recreatief product. Ritjesfietser: 146 Een ritjesfietser heeft niet bewust voor het fietsnetwerk gekozen maar doet wel een ritje op trajecten die vallen op het fietsnetwerk. Hieronder vallen bv. wielertoeristen. Een wielertoerist of een groep wielertoeristen gaat normaal niet een knooppuntenroute rijden. Zij gaan eerder gewoon eens bv. 80 km gaan rijden, gaan trainen en dan valt onbewust eventueel een deel van hun rit op het traject van het fietsnetwerk. Nulmeting: 147 Laat ons eerst eens de algemene definitie van deze term bekijken. De definitie die ik gevonden heb is afkomstig van het NIMO Project Management instituut in Nederland. Een instituut die vertrouwd is met deze term en nulmetingen concreet toepast in hun werkveld, zo blijkt uit hun website. Zij verwoorden een nulmeting als volgt: ‘De nulmeting heeft een beeld van de sterke en zwakke kanten van het projectmanagement in een organisatie’ en even verder lezen we ‘De nulmeting start met een onderzoek’ Hoe kunnen we deze term nu concreet interpreteren in deze bachelorproef ? Wel in deze paper heeft de term nulmeting betrekking op de eerste generatie onderzoeken rond fietsnetwerken in WestVlaanderen.

142

idem idem 144 http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/studies/Meet -%20en%20onderzoeksproject%20fietsnetwerk%20Leiestreek.doc Geraadpleegd op 1 december 2011. 145 idem 146 idem 147 http://www.nimo.nl/pages/consultancy-advies/nulmeting Geraadpleegd op 5 maart 2012 143


Mathias Pascal


93 Omdat dit dus het eerste onderzoek was kon men zich dus niet baseren op enige voorkennis wat betreft de aanpak ervan. Men moest dus vooral zelf zoeken hoe men dit project zou onderzoeken. Je kan een eerste onderzoek dus voeren door de sterktes en zwaktes van je project te analyseren. De uitkomsten van dit eerste onderzoek dienden als uitgangspunt voor latere onderzoeken. Niet alleen de verkregen resultaten maar ook de gehanteerde methode. Macroproduct: 148 De toeristische regio’s Kust, Kunststeden en Vlaamse of Groene Regio’s Knooppuntroute, knooppuntenroute of fietsknooppuntenroute: 149 Deze woorden zijn allemaal synoniemen van elkaar en betekenen: een route samengesteld op basis van de knooppunten van één of meer fietsnetwerken. Forenzen150: Term die verwijst naar de mensen die dagelijks of enkele keren per week heen en weer reizen tussen woonplaats en werkgemeente. In België gebruikt men eerder de term pendelaars. E-bike/elektrische fiets151 : Een e-bike of elektrische fiets is kortweg een fiets met trapondersteuning. De trapondersteuning wordt geleverd via een accu die de fiets aandrijft. Die accu bestaat uit een oplaadbare batterij die men elektrisch kan opladen via een stopcontact. De autonomie van de elektrische fiets varieert en is afhankelijk van enkele factoren. Oplaadpunt152: Locatie waar de elektrische fiets kan worden opgeladen. Opladen gebeurt via een gewoon stopcontact. Dit kan via een specifieke oplaadpaal gebeuren. Oplaadeiland153 Het verschil met een oplaadpunt ligt hem erin dat een oplaadeiland altijd meerder oplaadpunten voorziet. Ook zijn er laadmogelijkheden voorzien voor andere vervoersmiddelen zoals bvb voor e-scooters en elektrische wagens. Ook kunnen er extra functies worden aangeboden zoals internet via een wifi-hotspot. Een oplaadeiland is een publiek laadpunt.

148 Van Den Heede, V. (2011) Keuzemodule Incoming Tourism-Openluchtrecreatie: Les 01 Inleiding. Niet gepubliceerde cursus. 149 http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/studies/Meet -%20en%20onderzoeksproject%20fietsnetwerk%20Leiestreek.doc Geraadpleegd op 1 december 2011. 150 http://www.digischool.nl/ak/onderbouw-vmbo/materiaal/begrip/b_verkee.htm Geraadpleegd op 8 juli 2012 151 http://www.qwic.nl/nl-NL/i-am-electric/opladen.html Geraadpleegd 1 augustus 2012 152 idem 153 http://www.dekust.be/nieuws/oplaadeiland-de-haan, http://www.eandis.be/eandis/pdf/Persnota___Elektrisch_oplaadeiland_De_Haan_DataId_8724134_ Version_2.pdf Geraadpleegd 9 augustus 2012


Mathias Pascal


94

7.

Bijlagen

7.1

Lijst van gebruikte afkortingen

BOL WH SBOR WES TRP OKRA OLR BP KAP TO DINKS DINKY KIPPERS PTO EVA FOS

7.2

Brugse Ommeland Westhoek Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie West-Vlaams economisch studiebureau Toeristisch product openlijk kristelijk respectvol actief Openluchtrecreatie Bachelorproef Kustactieplan Touroperator Double income, no kids Double income, no kids yet Kids in parents’ pockets eroding retirement savings Provinciale toeristische organisatie Elektrische voertuigen in actie fietsonthaal- en servicepunten

Lijst van gebruikte tabellen

Tabel 1: Belang fiets in verplaatsingen ........................................................ 14 Tabel 2: Hoeveel fietsen zijn er in Nederland? .............................................. 15 Tabel 3: Dagtochten Nederland naar belangrijkste activiteit ........................... 17 Tabel 4: Aantal buitenrecreatie activiteiten .................................................. 18 Tabel 5: Verkoopsevolutie recreatieve brochures West-Vlaanderen (1999-2008) .............................................................................................................. 23 Tabel 6: Recreatieve fietsnetwerken West-Vlaanderen .................................. 25 Tabel 7: Websites over recreatief fietsen ..................................................... 31 Tabel 8: Provinciale recreatieve routes en netwerken in West-Vlaanderen (Westtoer, 2009) ..................................................................................... 41 Tabel 9: Fietsroutes per fietsnetwerk .......................................................... 43 Tabel 10: Fietsarrangementen West-Vlaanderen .......................................... 47 Tabel 11: Fietsvriendelijke logies West-Vlaanderen ....................................... 48 Tabel 12: Fietsvriendelijke cafés en restaurants ........................................... 49 Tabel 13: Kerncijfers Toerisme 2007 West-Vlaanderen .................................. 52 Tabel 14:Kerncijfers Toerisme 2008 West-Vlaanderen ................................... 52 Tabel 15: Kerncijfers Toerisme 2009 West-Vlaanderen .................................. 53 Tabel 16: Kerncijfers Toerisme 2010 West-Vlaanderen .................................. 53 Tabel 19: Verhouding netwerk, route en ritjesfietsers in de Westhoek............. 54


Mathias Pascal


95 Tabel 18: Verhouding netwerk, route en ritjesfietsers in de West-Vlaamse Leiestreek ............................................................................................... 54 Tabel 17: Verhouding netwerk, route en ritjesfietsers in het Brugse Ommeland .............................................................................................................. 55 Tabel 20: Recreatieve fietsers Brugse Ommeland ingedeeld volgens type fietser .............................................................................................................. 56 Tabel 21: Recreatieve fietsers Leiestreek ingedeeld volgens type fietser .......... 56 Tabel 22: recreatieve fietsers Westhoek ingedeeld volgens type fietser ........... 57 Tabel 23: Besteding per type netwerkfietser (Brugse Ommeland) ................... 58 Tabel 24: Besteding per type netwerkfietser (Leiestreek) .............................. 58 Tabel 25: Besteding per type netwerkfietser (Westhoek) ..................... 58 Tabel 26: Totale toeristische omzet recreatieve fietsers West-Vlaanderen........ 59

7.3

Lijst van gebruikte figuren

Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur Figuur

1: Voorbeeld koppelfiets .................................................................... 9 2: Logo nominatie fietsgemeente/stad 2012 ...................................... 11 3: Keuze vervoersmiddel alle verplaatsingen ...................................... 13 4: Activiteiten recreatieve verblijfstoerist (Vlaamse Regio's) ................ 19 5: Activiteiten recreatieve verblijfstoerist(Kust) .................................. 20 6: Activiteiten recreatieve verblijfstoerist (Kunststeden) ...................... 21 7: Verkoop fietsnetwerkkaarten per regio .......................................... 25 8: Fietsgids knooppuntroutes West-Vlaanderen .................................. 30 11: West-Vlaams recreatief fietsnetwerk ........................................... 42 9: Knooppuntbord .......................................................................... 42 10: Doorverwijsbord ....................................................................... 42 12: Bewegwijzering provinciale route .............................................. 43 13: Bewegwijzering Kustfietsroute .................................................... 44 14: Brochure thematische fietstocht................................................. 44 16: Vlaanderen fietsroute ................................................................ 45 15: Noordzeeroute.......................................................................... 45 17: Oude spoorwegbedding heringericht als groene as ........................ 46 18: label fietsvriendelijk logies ......................................................... 48 19: label fietsvriendelijk café/restaurant ............................................ 49 20: Locaties e-bike verhuur Provincie Antwerpen ................................ 61 22: uittreksel brochure "De kempen per e-bike" ................................. 62 21: brochure De kempen per e-bike................................................. 62 23: voorbeeld van een oplaadpaal ................................................... 64 24: overzicht oplaadpunten Limburg ................................................. 66 25: Logiesuitbater die e-bikes verhuurd ............................................ 67 26: Reclamezuil met oplaadpunt....................................................... 69 27:elektrische fiets met batterij op bagagedrager ............................... 75 28:accu e-bike wordt opgeladen via een adapter met het stopcontact ... 76 29: voorbeeld van een oplaadpunt(oplaadpunten.org)......................... 77


Mathias Pascal


96 Figuur Figuur Figuur Figuur

30: 31: 32: 33:

voorbeeld van een oplaadeiland (bron Eandis, foto's Blue corner) ... 78 overzicht oplaadpunten West-Vlaanderen (oplaadpunten.org) ........ 79 overzicht e-bike route ............................................................... 84 Detail e-bike route .................................................................... 85


Mathias Pascal


97

8.

Literatuurlijst

123, F. (2011). Fietsen 123. Opgeroepen op december 28, 2011, van Fietsen 123.be: http://www.fietsen123.be/ Belegger.nl, S. M. (2011). Jongere ontdekt de e-bike. Opgeroepen op december 30, 2011, van Beursduivel: http://www.beursduivel.be/nieuws/45435/jongere-ontdekt-e-bike.html België, F. (2011). Resultaten proefproject meetfietsen: comfort verhogen door oneffenheden aan te pakken. Opgeroepen op december 30, 2011, van Fietsersbond België: http://www.fietsersbond.be/meetfiets2011 Biketowork. (2011). Fietsen is gezond. Opgeroepen op februari 8, 2011, van Biketowork: http://www.biketowork.be/index.php?option=com_content&view=article&id=49&Itemid=50&lang= nl-NL Bourgeois, G. (2007). Beleidsbrief toerisme 2006-2007. Opgeroepen op december 31, 2011, van Vlaams Parlement: http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2006-2007/g986-1.pdf bvba, G. (2011). Go4Cycling. Opgeroepen op december 2006, 2011, van Go4Cycling: http://www.go4cycling.com/index.php?p=starttobike Callens, M. (2008). Onderzoek en cijfers: Meet en onderzoeksproject fietsnetwerk. Opgeroepen op april 1, 2011, van Westtoer: http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/studies/Meet%20en%20onderzoeksproject%20fietsnetwerk%20Leiestreek.doc cycling, C. (2012). Catena Cycling. Opgeroepen op mei 12, 2012, van Catena Cycling : http://catenacycling.com/nl/ Eckert, M. (2011, november 30). Sportclubs lopen leeg. Het Nieuwsblad , p. 8. EU, F. (2011). Elektrische fiets snel populair. Opgeroepen op december 30, 2011, van Fietsknooppunten EU: http://www.fietsknooppunten.eu/elektrische-fiets-snel-populairder.html Expo, B. (2011). Bed & Breakfast International fair for bed & breakfast. Opgeroepen op december 30, 2011, van B&B Expo: http://www.bbexpo.be/ Fietsactieplan Toerisme Vlaanderen. (2011). Opgeroepen op maart 6, 2011, van Toerisme Vlaanderen: http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2006051511062220972.ppt Fietsen in cijfers 2. (2011). Opgeroepen op december 30, 2011, van Fietserbond Nederland: http://www.fietsersbond.nl/de-feiten/fietsen-cijfers/fietsen-cijfers-2 FIETSenWERK. (2011). FIETSenWERK. Opgeroepen op februari 27, 2011, van FIETSenWERK: http://www.fietsenwerk.be/nl/home-1.htm

98 Fietsland, V. (2011). Download gratis GPS fietsroutes voor uw fiets GPS. Opgeroepen op december 29, 2011, van Vlaanderen Fietsland: http://www.vlaanderen-fietsland.be/gps-tracks.php Fietsland, V. (2012). Fietsroutes in Vlaanderen-Vlaanderen Fietsland. Opgeroepen op maart 28, 2011, van Vlaanderen Fietsland: http://www.vlaanderen-fietsland.be/ Fietsland, V. (2011). Fietsvriendelijke logies door Toerisme Vlaanderen. Opgeroepen op april 30, 2011, van Vlaanderen Fietsland: http://www.vlaanderen-fietsland.be/logies-toerisme-vlaanderen.php Fietsland, V. (2011). Virtuele fietsroutes dankzij Google Street View België. Opgeroepen op december 29, 2011, van Vlaanderen Fietsland: http://www.vlaanderen-fietsland.be/nieuwsitem.php?id=15 Fietsnet. (2011). Fietsnet: de fietsrouteplanner voor de knooppunten. Opgeroepen op december 28, 2011, van Fietsnet: http://www.fietsnet.be/routeplanner/default.aspx Fietsroute.org. (2011). Fietsroutes Vlaanderen. Opgeroepen op mei 8, 2011, van Fietsroute.org: http://www.fietsroute.org/ Glynis, P. (2011, november 23). Fietsen van postbodes kunnen ontploffen. Het Nieuwsblad , p. 17. Heede, V. V. (2011). syllabus Keuzemodule Incoming Tourism Openluchtrecreatie. Kortrijk: Vicky Van Den Heede. Jeroen.com. (2012). Marketing woordenboek. Opgeroepen op december 6, 2011, van Jeroen.com: http://www.jeroen.com/woordenboek/nulmeting Knooppunter. (2011). Alpro soya fietsroutes. Opgeroepen op april 8, 2011, van Knooppunter: http://www.knooppunter.com/nl/Extra's/Alpro_soya/ Koksijde. (2011). Kids-Koksijde-Bezoeker. Opgeroepen op december 27, 2011, van Koksijde Bezoeker: http://bezoeker.koksijde.be/Kids/default.aspx?id=1027&pg=1471 Leiestreek, T. (2011). Faire du vélo. Opgeroepen op december 29, 2011, van Toerisme Leiestreek: http://www.toerisme-leiestreek.be/leiestreek/recreatie2.aspx?id=18297&LangType=2060 Leiestreek, T. (2011). Fietsarrangementen. Opgeroepen op december 29, 2011, van Toerisme Leiestreek: http://www.toerismeleiestreek.be/leiestreek/recreatie.aspx?id=20232&&LangType=2067 Leiestreek, T. (2011). Fietsvriendelijke uitbatingen. Opgeroepen op februari 22, 2012, van Toerisme Leiestreek: http://www.toerisme-leiestreek.be/leiestreek/recreatie.aspx?id=20231 Littoral, L. (2011). La côte sir deux roues. Opgeroepen op december 29, 2011, van Le Littoral: http://www.lelittoral.be/Recreatie/fietsen/La-c%c3%b4te-sur-deux-roues.html MD. (2011, november 25). Minister Crevits zoekt fietsvriendelijkste stad of gemeente - 16 WestVlaamse gemeenten genomineerd . Krant van West-Vlaanderen , p. 35. Medioreninfo. (2011). Medioren als leeftijdsgroep. Opgeroepen op april 4, 2012, van Medioreninfoportaalsite voor senioren, medioren en 50-plussrs: http://www.medioreninfo.be/medioren/medioren-als-leeftijdsgroep

99 NBB. (2011, december 30). Sociale netwerksite voor fietsliefhebbers. Krant van West-Vlaanderen , p. 26. NL, B. (2006). E-Bikes oftewel Fietsen met elektrische trap bekrachtiging. Opgeroepen op december 27, 2011, van Bikeshop NL: http://www.bikeshop.nl/products/2products_ebike_elektrische_fiets.htm nu, I. (2011). Steeds meer fietsen verkocht ondanks/dankzij crisis. Opgeroepen op december 30, 2011, van Infonu.nl: http://nieuws-uitgelicht.infonu.nl/auto-en-vervoer/32596-steeds-meer-fietsenverkocht-ondanks-dankzij-crisis.html Okra. (2011). Okra Sport-vereniging voor seniorensport. Opgeroepen op december 25, 2011, van Okra Sport-vereniging voor seniorensport: http://www.okrasport.be/page?orl=88&ssn=&lng=1&pge=2002 Ommeland, B. (2011). Fietsarrangement Brugse Ommeland. Opgeroepen op december 15, 2011, van Brugse Ommeland: http://www.brugseommeland.be/bol/logies2.aspx?id=23312&cat=Arrangementen Ommeland, T. B. (2011). Routes. Opgeroepen op december 29, 2011, van Brugse Ommeland: http://www.brugseommeland.be/bol/routelijst.aspx?,#&LangType=2060 onbekend. (2011). Aanhangfiets. Opgeroepen op december 27, 2011, van Aanhangfiets: http://www.aanhangfiets.nl/ onbekend. (2011). Biografie Evy Gruyaert. Opgeroepen op december 26, 2011, van Evy Gruyeart.be: http://www.evygruyaert.be/biografie/ onbekend. (2011, november 25). Minister Crevits zoekt fietsvriendelijkste stad of gemeente. Krant van West-Vlaanderen , p. 40. onbekend(kba). (2011, oktober 25). Fietsersbond wil premie voor elektrische fiets. Het Nieuwsblad , p. 21. onbekend(kvk). (2011, december 8). Gent geeft subsidie voor elektrische fietsen en auto's. Het Nieuwsblad , p. 11. Oost-Vlaanderen, T. (2011). Fietsroutes. Opgeroepen op mei 2, 2012, van Toerisme Oost-Vlaanderen: http://www.tov.be/routes.aspx?id=4849&taxid=1118-731-1090&p=0 Provoost, T. (2011, December 12). Gesprek over mijn bachelorproef en de e-bike . (M. Pascal, Interviewer) Provoost, T. (2009). Ruimte voor recreatie Strategisch beleidsplan openluchtrecreatie voor de provincie West-Vlaanderen 2009-2018. Opgeroepen op december 31, 2011, van Westtoer: http://www.westtoer.be/uploadedFiles/westtoerbe/corporate/onderzoek_en_cijfers/strategische_b eleidsplannen/Strategisch%20Beleidsplan%20Openluchtrecreatie(1).pdf Provoost, T. (2009). Ruimte voor Recreatie. Strategisch Beleidsplan Openluchtrecreatie WestVlaanderen 2009-2018 . Brugge: Drukkerij De Windroos.

100 Recreatiegids, N. (2012). E-bikespektakel op de Fiets en Wandelbeurs. Opgeroepen op december 27, 2011, van Nationale Recreatiegids NL: http://nationalerecreatiegids.nl/anp/index.php?item_id=276&anp_id=2302 Reizen, V. B. (2011). Van Bogget Reizen - fietsarrangement start to bike. Opgeroepen op december 26, 2011, van Van Bogget Reizen: http://www.vanbogget.be/start-to-bike.php RLVB, K. (2012). Catenacycling.com: dé eerste echte internationale sociale netwerksite voor alle fietsliefhebbers. Opgeroepen op januari 8, 2012, van Belgian Cycling: http://www.belgiancycling.be/Persberichten/CatenaCycling/tabid/792/Default.aspx Route, N. S. (2011). North Sea Cycle Route. Opgeroepen op december 31, 2011, van North Sea Cycle Route: http://www.northsea-cycle.com/ Routepaden, G. (2011). Grote Routepaden. Opgeroepen op maart, 10, 2012, van Grote Routepaden: http://www.groteroutepaden.be/grlf/v1.nsf SportPartner. (2011). Sportpartner - vind een beweegmaatje, danspartner, wandelmaatje of ander sportmaatje in uw regio. Opgeroepen op december 26, 2011, van SportPartner: http://www.sportpartner.be/?gclid=CMzR7ePGoK0CFYuIfAod8UKRng Travel, V. (2011). Onze fietsvakanties 2012. Opgeroepen op december 29, 2011, van VOS Travel: http://www.vostravel.be/web/index.php?option=com_content&view=article&id=251&Itemid=162&l ang=nl Vlaanderen, M. (2011). Persmedeling van de Vlaamse Overheid. Opgeroepen op december 29, 2011, van Mobiel Vlaanderen: http://www.mobielvlaanderen.be/persberichten/artikel.php?a=1&id=456 Vlaanderen, T. (2011). Alle fietsarrangementen in Vlaanderen. Opgeroepen op december 31, 2011, van Toerisme Vlaanderen: http://www.vlaanderen-vakantieland.be/wat-te-doen/fietsen-enwandelen/fietsen/fietsarrangementen/fietsarrangementen-vlaanderen.jsp Vlaanderen, T. (2011). Alle fietsarrangementen in Vlaanderen. Opgeroepen op februari 5 , 2012, van Vlaanderen Vakantieland: http://www.vlaanderen-vakantieland.be/wat-te-doen/fietsen-enwandelen/fietsen/fietsarrangementen/fietsarrangementen-vlaanderen.jsp Vlaanderen, T. (2011). Cycling-Flanders, Belgium. Opgeroepen op december 29, 2011, van Visit Flanders US: http://www.visitflanders.us/what-to-do/activities/cycling/index.jsp Vlaanderen, T. (2011). De recreatieve verblijfstoerist. Opgeroepen op december 28, 2011, van Toerisme Vlaanderen: http://www.toerismevlaanderen.be/sites/toerismevlaanderen.be/files/assets/documents_KENNIS/o nderzoeken/2005_Vlaanderen_vakantieganger.pdf Vlaanderen, T. (2006). Fietsactieplan Toerisme Vlaanderen. Opgeroepen op december 31, 2011, van Toerisme Vlaanderen: http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_200910270941346502.pdf Vlaanderen, T. (2011). Fietsen en genieten. Opgeroepen op december 29, 2011, van Toerisme Vlaanderen Nederland: http://www.toerismevlaanderen.nl/tvl/view/nl/337640885--Fietsen-engenieten-

101 Vlaanderen, T. (2011). Fietsen-Vlaanderen Vakantieland. Opgeroepen op december 29, 2011, van Vlaanderen Vakantieland: http://www.vlaanderen-vakantieland.be/wat-te-doen/fietsen-enwandelen/fietsen/ Vlaanderen, T. (2011). Flanders Belgium: Cycling. Opgeroepen op december 29, 2011, van Visit Flanders UK: http://www.visitflanders.co.uk/go/activities/cycling Vlaanderen, T. (2011). Onderzoek daguitstappen . Opgeroepen op maart 30, 2012, van Toerisme Vlaanderen: http://www.toerismevlaanderen.be/sites/toerismevlaanderen.be/files/assets/documents_KENNIS/o nderzoeken/onderzoek_daguitstappen.pdf Vlaanderen, T. (2011). Op pad in Limburg met de Verhalenfluisteraar. Opgeroepen op december 29, 2011, van Toerisme Vlaanderen NL: http://www.toerismevlaanderen.nl/tvl/view/nl/1751890--Tipsdetail-.html?view=3328177 Vlaanderen, T. (2011). rad Flandern. Opgeroepen op december 29, 2011, van rad.flandern.de: http://rad.flandern.de/ Vlaanderen, T. (2011). Toerisme in kerncijfer(2010). Opgeroepen op februari 28, 2012, van Toerisme Vlaanderen: http://www.toerismevlaanderen.be/sites/toerismevlaanderen.be/files/assets/documents_KENNIS/ci jfers/Kerncijfers/kerncijfers_2009_NL_lores.pdf Vlaanderen, T. (2011). Trekkershutten. Opgeroepen op april 8, 2012, van Vlaanderen Vakantieland: http://www.vlaanderen-vakantieland.be/wat-te-doen/fietsen-enwandelen/fietsen/trekkershutten/index.jsp Vlaanderen, T. (2011). Vos activités en plein air en Flandre. Opgeroepen op december 29, 2011, van Tourisme Belgique: http://www.tourismebelgique.com/themes/en-plein-air WES. (2011). WES - Dagrecreatiemonitor. Opgeroepen op december 30, 2011, van WES: http://www.wes.be/Page.aspx?Id=370 Westhoek, T. (2011). Fietsarrangementen. Opgeroepen op december 31, 2011, van Toerisme Westhoek: http://www.toerismewesthoek.be/westhoek/recreatie.aspx?id=163802&LangType=2067 Westhoek, T. (sd). Fietsen. Opgeroepen op december 29, 2011, van De Westhoek: http://www.toerismewesthoek.be/westhoek/recreatie.aspx?id=144115&LangType=1033 Westkans. (2011). Iedereen fietst. Opgeroepen op december 3, 2011, van Westkans: http://www.westkans.be/nl/projecten/iedereen-fietst Westkans. (2012). Iedereen fietst. Opgeroepen op december 3, 2011, van Westkans: http://www.iedereenfietst.be/ Westtoer. (sd). Fietsen en wandelen. Opgeroepen op maart 26, 2012, van Westtoer: http://www.fietsen-wandelen.be/fietsenwandelen/index.aspx

102 Westtoer. (2011). Fietsen-Wandelen. Opgeroepen op februari 25, 2012, van Westtoer: http://www.westtoer.be/westtoer/regios.aspx?id=100061 Westtoer. (2011). Recreatiegids West-Vlaanderen 2011 Fietsen-wandelen-paardrijden-toeren. Brugge: Westtoer a.p.b. West-Vlaanderen, P. (2009). Hoger Onderwijs. Opgeroepen op november 21, 2011, van Provincie West-Vlaanderen: http://www.westvlaanderen.be/ondernemen/onderwijs/Pages/Hogeronderwijs.aspx You, R. (2011). De mooiste routes op Route You. Opgeroepen op december 28, 2011, van Route You.com: http://www.routeyou.com/home.nl

Innovatief fietstoerisme: Hoe kan een innovatief product het fietstoerisme in West-Vlaanderen verder stimuleren?

Recommend Documents