Coachend leiderschap_2006.fm Page 3 Wednesday, July 26, 2006 5:31 PM
Inhoud Inleiding .................................................................................................
9
Hoofdstuk 1 Visie op leidinggeven ............................................................................ 1.1. Organisatiecultuur ................................................................... 1.2. Noodzaak van cultuuromslag ................................................... 1.3. Structuur-, cultuurdiscussie ...................................................... 1.4. Organisatiecultuur... een aangrijpingspunt? ............................. 1.5. Cultuuranalyse ......................................................................... 1.6. Voorbeeld visie op leidinggeven ............................................... 1.7. Ter afsluiting ............................................................................
13 13 15 15 16 16 17 19
Hoofdstuk 2 Essentiële waarden ................................................................................
21
Hoofdstuk 3 Management en leidinggevende structuur ..........................................
23
Hoofdstuk 4 Stijl van leiding geven ........................................................................... 4.1. Situationeel leiderschap ........................................................... 4.2. Andere stijlen van leiderschap .................................................. 4.2.1. Transformationeel leiderschap .................................... 4.2.2. Vier rollen van leiderschap .......................................... 4.3. Kort samengevat ...................................................................... 4.4. Vier werkstijlen ......................................................................... 4.5. Vier typen medewerkers ........................................................... 4.5.1. Relatie typologie en coachende leiderschapsstijl .......... 4.6. Ontwikkelingsgerichte aanpak ................................................. 4.6.1. Eén juiste manier van leidinggeven? ............................ 4.6.2. Effectief leidinggeven .................................................. 4.7. Enkele vragen ter reflectie ........................................................
25 26 27 28 29 29 29 30 30 31 32 32 33
Hoofdstuk 5 Coaching, iets nieuws onder zon? ........................................................ 5.1. Ik doe het toch al? ................................................................... 5.2. Planmatige aanpak ................................................................... 5.3. Geen enig juiste methode van coaching .................................. 5.4. De realiteit: coachen in de praktijk ........................................... 5.5. Recent onderzoek ....................................................................
35 35 35 35 36 37
INHOUD
3
Coachend leiderschap_2006.fm Page 4 Wednesday, July 26, 2006 5:31 PM
Hoofdstuk 6 Het begrip coaching .............................................................................. 6.1. Context ................................................................................... 6.2. Veranderingsprocessen ............................................................ 6.3. Begripsafbakening ................................................................... 6.3.1. Belang van coaching ..................................................
39 39 40 40 41
Hoofdstuk 7 Coaching versus andere begeleidingsvormen ...................................... 7.1. Werkbegeleiding ...................................................................... 7.2. Counseling .............................................................................. 7.3. Intervisie .................................................................................. 7.4. Supervisie ................................................................................ 7.5. Gerichtheid van begeleidingsvormen .......................................
43 43 43 44 45 45
Hoofdstuk 8 Persoonsgerichte coaching/prestatiecoaching .................................... 8.1. Toepassen van persoonsgerichte coaching ............................... 8.2. Kenmerken van persoonsgerichte coaching ............................. 8.3. Rol, werkwijze van de coach .................................................... 8.4. Aspecten voor coaching ........................................................... 8.5. Winstpunten van coaching ...................................................... 8.5.1. Voor de organisatie en de coach: ................................ 8.5.2. Voor de medewerker: ................................................. 8.6. Organisatorische voorwaarden ................................................. 8.6.1. Aandachtspunten voor de organisatorische voorbereiding ............................................................. 8.7. Machtigen en zelfsturing via persoonsgerichte coaching .......... 8.7.1. Verantwoordelijkheid .................................................. 8.8. Drempels en valkuilen .............................................................. 8.9. Twijfels over het resultaat ......................................................... Hoofdstuk 9 Van de structuur naar het coachen zelf ................................................ 9.1. Coachen: procesmatig handelen .............................................. 9.2. Reflectie op het eigen gedrag en handelen .............................. 9.3. Het coachingsgesprek: gedragsgericht begeleiden en beinvloeden van de medewerker ............................................. 9.3.1. Beinvloedingssituatie .................................................. 9.4. Gespreksmodel ........................................................................ 9.4.1. Kern van coachingsvragen .......................................... 9.4.2. Valkuilen bij het gedragsgericht begeleiden ................
4
47 48 48 50 51 52 52 52 53 54 54 55 55 57
59 59 60 60 61 62 63 64
INHOUD
Coachend leiderschap_2006.fm Page 5 Wednesday, July 26, 2006 5:31 PM
Hoofdstuk 10 Doelen formuleren ................................................................................ 10.1. Richtinggevend kader .............................................................. 10.2. Kenmerken van een goede doelstelling .................................... 10.3. Systematische opvolging .......................................................... Hoofdstuk 11 Professioneel gedragsrepertoire en profielschets van de coach .......... 11.1. Kritische basisvaardigheden ..................................................... 11.2. Houdingsaspecten en genuanceerde vaardigheden .................. 11.2.1. Beïnvloeden ................................................................ 11.2.1.1. Overtuigen op basis van geloofwaardigheid (zie ook bijlage 15) ...................................... 11.2.1.2. Belonen en straffen ...................................... 11.2.1.3. Betrekken en overbruggen .......................... Hoofdstuk 12 Het coachingsgesprek en de benodigde vaardigheden ....................... 12.1. Geen vrijblijvendheid ............................................................... 12.2. Belangrijke gespreksvaardigheden ............................................ 12.2.1. Aandachtgevend gedrag ............................................. 12.2.2. Begrip tonen en actief luisteren ................................... 12.2.2.1. Kader en tips om het actief luisteren te bevorderen .................................................. 12.2.3. Feedback geven en ontvangen ................................... 12.2.3.1. Vormen van feedback geven ....................... 12.2.3.2. Kort samengevat ......................................... 12.2.3.3. Kader en tips voor het geven en ontvangen van feedback ............................................... 12.2.4. Vragen en doorvragen ................................................ 12.2.4.1. Verschillende vraagvormen .......................... 12.2.5. Parafraseren ................................................................ 12.2.6. Samenvatten en toetsen ............................................. 12.2.7. Onderhandelen .......................................................... 12.2.8. Weerstanden overwinnen voor of tijdens het coachingsproces ......................................................... 12.2.8.1. Herkennen van weerstand? .......................... 12.2.8.2. Symptomen van weerstand ......................... 12.2.8.3. Kader en tips om met weerstanden om te gaan ........................................................ 12.2.9. Samenwerken is moeilijk ............................................. 12.2.9.1. Iemand die goed kan samenwerken… .........
INHOUD
67 68 69 69
71 72 73 73 74 74 75
77 77 77 78 79 80 82 82 83 84 85 86 88 89 90 92 92 93 94 94 95
5
Coachend leiderschap_2006.fm Page 6 Wednesday, July 26, 2006 5:31 PM
Hoofdstuk 13 Zelfsturend werken en zelfsturende teams .......................................... 13.1. Zelfsturend leren ...................................................................... 13.2. Uitgangspunten ....................................................................... 13.3. Van beginnend tot zelfsturend medewerker ............................. 13.4. Voordelen ................................................................................ 13.5. Valkuilen .................................................................................. 13.6. Voorwaarden ........................................................................... 13.7. Coachen van zelfsturing ........................................................... 13.7.1. Coachen door loslaten/onthechten ............................. 13.7.2. Coachen door vertrouwen .......................................... Hoofdstuk 14 Coachen en ervaringsgericht leren ....................................................... 14.1. Veranderde opvattingen over ‘leren’ ........................................ 14.2. Belang van ervaringsgericht leren en (continue) leerprocessen ... 14.3. Lerende organisatie .................................................................. 14.4. Integratie van leren en werken ................................................. 14.5. Rol van de leidinggevende ....................................................... 14.6. Typen werkvormen en methoden om de integratie van leren en werken te bevorderen ................................................
97 97 98 99 99 99 100 100 100 101
103 103 103 104 105 106 107
Hoofdstuk 15 Coachend leiderschap in een breder perspectief ................................. 111 Hoofdstuk 16 Wie coacht de coach? ............................................................................ 16.1. Gewenste en noodzakelijke ontwikkeling ................................. 16.2. Feedback op professioneel gedrag ........................................... 16.3. Operationele versus ontwikkelorganisatie ................................. 16.3.1. Reflecteren ................................................................. 16.3.2. De tijdsgeest voorbij ................................................... 16.3.3. Blijven ontwikkelen .....................................................
113 113 113 114 114 115 115
Hoofdstuk 17 Stellingen ............................................................................................... 117 Kaders * ................................................................................................. Kader 1 Het Bolweg-model ........................................................... Kader 2 De organisatiecultuur, ..................................................... Kader 3 Vragen m.b.t. structuur- versus cultuurdimensie in een organisatie, ..................................................................... Kader 4 Schema leiderschapsstijlen in de praktijk ..........................
6
121 121 123 126 130
INHOUD
Coachend leiderschap_2006.fm Page 7 Wednesday, July 26, 2006 5:31 PM
Kader 5 Kader 6 Kader 7 Kader 8 Kader 9 Kader 10
Schema van de belangrijkste competenties van een leidinggevende (niveau teamcoördinator) ........................ Schema huidige versus gewenste competenties van leidinggevenden (niveau teamcoördinator) ...................... Ontwikkelingen in een organisatie .................................... Operationele- versus ontwikkelorganisatie ........................ Kritische succesfactoren voor managers ............................ Stappenplan voor het beleid ............................................
Bijlagen * ................................................................................................ Bijlage 1 Check- en discussielijst: op weg naar een lerende organisatie? ...................................................................... Bijlage 2 Zelfinzicht van de coach door kernkwadrantanalyse ......... Bijlage 3 De leidinggevende als coach: de basisprincipes ................ Bijlage 4 Verschillen tussen coaching en counseling ........................ Bijlage 5 Schema coachingsgesprek en de benodigde vaardigheden ................................................................... Bijlage 6 Vragenlijst voor het coachingsgesprek .............................. Bijlage 7 Kern van coachingsvragen ................................................ Bijlage 8 Voorbeeld van een coachingsproces en -methodiek ......... Bijlage 9 Soorten boodschappen in een coachingsgesprek ............. Bijlage 10 Vormen van luisteren in het coachingsgesprek ................. Bijlage 11 Coaching: stapsgewijze gedragsbeïnvloeding van de medewerker ................................................................ Bijlage 12 Belangrijke vragen voor de coach en de medewerker ....... Bijlage 13 Coachend leiden: delegeren en overdragen ..................... Bijlage 14 Beïnvloeden, de fundamentele regels ............................... Bijlage 15 Overtuig de medewerker met argumenten ....................... Bijlage 16 Principes voor effectieve confrontaties/uitdagingen in een coachingsgesprek ..................................................
131 132 133 135 137 138 139 139 141 143 144 145 146 147 150 152 154 155 159 160 161 162 163
Oefendocumenten* Oefendocument 1 Oefendocument 2 Oefendocument 3 Oefendocument 4 Oefendocument 5 Oefendocument 6 Oefendocument 7 Oefendocument 8
Individuele cultuuroefening Houding tegenover coaching Werken aan vertrouwen Hoe geef je zelf leiding (begeleiding)? Vaardigheden van de coach Gedragsvaardigheden Coachingskwaliteiten Profiel van de medewerker en stijl van leiding geven en begeleiden Oefendocument 9 Redenen om te coachen en onderwerp Oefendocument 10 Doelen stellen Oefendocument 11 Doelen op korte en lange termijn
INHOUD
7
Coachend leiderschap_2006.fm Page 8 Wednesday, July 26, 2006 5:31 PM
Oefendocument 12 Oefendocument 13 Oefendocument 14 Oefendocument 15
Observatieformulier voor het caochingsgesprek Lijst evaluatie van het coachingsproces Formulier helpende en belemmerende gedragingen Zelfdiagnoselijst gespreks- en communicatievaardigheden voor de coach Oefendocument 16 Instrument voortgangs- en toetsingsgesprek Oefendocument 17 Rapportageformulier coachingsessie (-gesprek) Bibliografie ............................................................................................ 171
*
8
De kaders en bijlagen vindt u zowel in de pocket als op de cd-rom terug. De oefendocumenten werden enkel op de cd-rom opgenomen.
INHOUD
