INHOUD 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
Inleiding Samenwerking met de gemeente Projectmanagement Kennis en vaardigheden Kennis van de gemeente Systematische aanpak SAMBA Juridische kennis Basis
13 13 13 14 14 14 15 15 16
2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15
De gemeente Inleiding Het staatsbestel De gemeente als entiteit De gemeenteraad Het college van burgemeester en wethouders De ambtelijke organisatie De medewerker De werkverdeling Gemeentefinanciën Burgers Bevoegdheden Gemeentelijke plichten Toezicht Rechtsbescherming Samenvatting
17 17 17 18 18 19 19 20 20 21 21 21 22 22 23 23
3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 3.12
Organisatie en bevoegdheden van vergunningen Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Alle bestuurslagen hebben bevoegdheden Wie is bevoegd? College of gemeenteraad? Soorten vergunningen Coördinatie en samenwerking De front-office De back-office Externe specialisten (Wettelijke) adviseurs Wettelijke eisen vergunningaanvragen Onderzoeken
25 25 25 26 26 27 27 28 28 29 29 30 30
BIM MEDIA
5
INHOUD
3.13 3.14 3.15
Terugtredende overheid Toezicht en rechtsbescherming Samenvatting
31 31 32
4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 4.15
Gemeentefinanciën De gemeentelijke financiële huishouding Bevoegdheid gemeenteraad Diverse inkomstenbronnen Uitkering gemeentefonds Specifieke uitkeringen Onroerendezaakbelasting (OZB) Leges Kostenverhaal Subsidies en werkzaamheden in natura De planning- en controlcyclus Gemeentelijk budgetbeheer Onderuitputting budgetten Relatie bouwen en financiën Integraal werken Samenvatting
33 33 33 34 34 35 35 35 36 36 37 37 38 38 39 39
5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15
Let’s SAMBA Sneller en met minder moeite toestemming om te bouwen Doe het met de SAMBA Strategie bepalen Aanknopingspunten vinden Maatschappelijk voorstel maken Bijstaan Afsluiten Voordeel van de methode Nadeel van de methode Externe ondersteuning Gemeentelijke inbreng Kennis van de SAMBA bij de gemeente De gemeente: meerkoppige organisatie Gemeentelijke belangen Samenvatting
41 41 41 42 42 42 43 43 44 44 45 45 46 46 47 47
6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5
Strategie bepalen De eerste stap Doelen Alternatieve doelen SWOT-analyse Sterkten (intern)
49 49 49 50 50 50
6
DE GEMEENTE, UW PARTNER IN HET BOUWPROCES
INHOUD
6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.15
Zwakten (intern) Kansen (extern) Bedreigingen (extern) Confrontatiematrix Keuze Uitwerking van de keuzen Medestanders Tegenstanders Planning Samenvatting
51 51 52 52 53 54 54 54 55 55
7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9 7.10 7.11 7.12 7.13 7.14 7.15
Aanknopingspunten vinden Wat wil de gemeente? Gemeentelijke structuurvisie Overige beleidsstukken Gemeentelijke financiën Krantenartikelen Verslagen gemeenteraad Opknippen in deelonderwerpen Matchen eigen doelen met deelonderwerpen Aanpassen en herformuleren van eigen doelen Wat als je geen aanknopingspunten hebt gevonden? Wat als je te veel aanknopingspunten hebt gevonden? Contactpersonen vinden Overleg met de gemeente Medestanders vinden Samenvatting
57 57 57 58 58 59 59 59 60 60 61 61 62 62 63 63
8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9 8.10 8.11 8.12 8.13 8.14
Maatschappelijk voorstel maken Samenleving dienen Check de aanknopingspunten bij de gemeente Scherp de aanknopingspunten aan Combineer de aanknopingspunten met de doelen Herformuleer de doelen Voer nieuwe SWOT-analyse uit Maak een keuze Werk de keuze uit Ondersteunende Stakeholders Tegenwerkende Stakeholders Zorg voor gemeentelijk commitment Maak een planning op hoofdlijnen Maak een globale taakverdeling Samenvatting
65 65 65 66 66 66 67 67 68 68 68 69 69 70 70
BIM MEDIA
7
INHOUD
9 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8 9.9 9.10 9.11 9.12 9.13 9.14 9.15
Bijstaan Over naar de uitvoering Te realiseren (deel)producten Maak een integrale planning Taken en verantwoordelijkheden: RACI en VERI Pas VERI toe op (deel)producten Zorg voor de uitvoering Overleg met elkaar Wat te doen bij tegenslagen? Wat te doen bij onverwachte meevallers? Wijziging bestuurlijke prioriteit Wijziging bedrijfsmatige overwegingen Oppositie uit de samenleving Persoonlijke animositeit De samenwerking werkt niet meer Samenvatting
71 71 71 72 73 73 74 75 75 75 76 76 77 77 78 78
10 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7 10.8 10.9 10.10 10.11 10.12 10.13 10.14 10.15
Afsluiten Het project is afgerond Inventariseer de ‘losse eindjes’ Beleg de uitvoering van de ‘losse eindjes’ Sluit gezamenlijk af Geleerde lessen: succesfactoren Geleerde lessen: faalfactoren Documenteer Draag lessen over Afwegingskader voor volgende keer Onderhoud de relatie Contact met tegenstanders Contact met medestanders Wijzig indien nodig de organisatie Langere termijn Samenvatting
79 79 79 79 80 80 81 81 81 82 82 83 83 83 84 84
11 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 11.7 11.8 11.9 11.10
Als het anders loopt Het loopt anders Redenen dat het anders loopt In welk aspect van de SAMBA loopt het anders? Wijzig de strategie Zoek nieuwe aanknopingspunten Maak een nieuw maatschappelijk voorstel Kan de gemeente op een andere manier helpen? Er is geen ambtelijke medewerking Er is geen bestuurlijke medewerking Er is geen politieke medewerking
87 87 87 88 88 88 89 89 90 90 91
8
DE GEMEENTE, UW PARTNER IN HET BOUWPROCES
INHOUD
11.11 11.12 11.13 11.14 11.15
Houd rekening met de publieke opinie De SAMBA werkt niet Beleg de A van afsluiten En nu? Samenvatting
12 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7 12.8 12.9 12.10 12.11 12.12 12.13 12.14 12.15
Maak gebruik van de verkiezingscyclus Het belang van verkiezingen in een democratie Iedere vier jaar gemeenteraadsverkiezingen Voorbereiding van de verkiezingen Programmavoorbereiding politieke partijen Lijstsamenstelling politieke partijen Zaaien en oogsten door politiek Goede periode voor lobby Minder goede periode voor lobby Verkiezingen en publieke opinie College in crisis Nieuwe wethouders, nieuwe kansen Ambtelijk apparaat en verkiezingen Coalitievorming Wat zijn verkiezingsbeloften waard? Samenvatting
95 95 95 96 96 97 97 98 98 99 99 99 100 100 101 101
13 13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6 13.7 13.8 13.9 13.10 13.11 13.12 13.13 13.14 13.15
Financiële hulp en subsidies Financiële aspecten van een ruimtelijk project Inkomsten en uitgaven Inkomsten vergroten Uitgaven beperken Bekijk het vanuit het maatschappelijk voorstel Interne gemeentelijke kosten ‘Sponsoren’ van het maatschappelijk voorstel Subsidies Cofinanciering Bijdragen in natura Maatschappelijke organisaties en goede doelen Burgerparticipatie Introductie gemeentelijk kostenverhaal Kostenverhaal: ‘tenzij anderszins verzekerd’ Samenvatting
103 103 103 104 104 104 105 105 106 106 107 107 107 108 108 109
14 14.1 14.2 14.3 14.4
Procedures Het doolhof van procedures Verschillende soorten procedures Procedures gericht op het project Vergunningen
BIM MEDIA
91 92 92 93 93
111 111 111 112 112
9
INHOUD
14.5 14.6 14.7 14.8 14.9 14.10 14.11 14.12 14.13 14.14 14.15
Bouwgerelateerde vergunningen Vergunningen op basis van de APV Het bestemmingsplan Inspraak, bezwaar & beroep Algemene procedures Legesverordening Gemeentelijke beleidscyclus Gemeentelijke begrotingscyclus Interne werkwijze gemeenteraad Andere overheden Samenvatting
113 113 114 114 115 115 116 116 117 117 118
15 15.1 15.2 15.3 15.4 15.5 15.6 15.7 15.8 15.9 15.10 15.11 15.12 15.13 15.14 15.15
Andere overheden en publieke opinie De rest van de wereld Andere overheden De regio De provincie Het Rijk Het Waterschap Europa De publieke opinie Maak gebruik van de publieke opinie De publieke opinie werkt tegen De pers Andere media Social media Onechannel, multichannel of omnichannel? Samenvatting
119 119 119 120 120 121 121 121 122 122 122 123 123 124 124 125
16 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 16.6 16.7 16.8 16.9 16.10 16.11 16.12 16.13 16.14 16.15
Do’s en don’ts Inleiding Do’s en don’ts Do: zoek samenwerking Do: bouw een relatie op Do: zoek medestanders Do: wees transparant Do: wees zowel formeel als informeel Do: gebruik creativiteit Do: werk aan win-win Don’t: beschadig de andere partij Don’t: benadruk verschillen Don’t: ga direct naar gemeenteraadof de wethouder Don’t: vergeet de wereld buiten de samenwerking Don’t: laat je in het openbaar negatief uit over partner Samenvatting
127 127 127 127 128 128 128 129 129 130 130 131 131 132 132 132
10
DE GEMEENTE, UW PARTNER IN HET BOUWPROCES
INHOUD
17 17.1 17.2 17.3 17.4 17.5 17.6 17.7 17.8 17.9 17.10 17.11 17.12 17.13 17.14 17.15
Wet ruimtelijke ordening Verdiepingshoofdstuk Geschiedenis Grootste wijzigingen Wro Digitale verplichting Kostenverhaal Is ‘artikel 19’ verdwenen? Actualisatieplicht Beheersverordening Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Ontheffing Vergunningvrij bouwen Gefaseerde vergunning? Crisis- en herstelwet Toekomstige ontwikkelingen Samenvatting
135 135 135 136 136 137 137 138 138 139 139 139 140 140 141 141
18 18.1 18.2 18.3 18.4 18.5 18.6 18.7 18.8 18.9 18.10 18.11 18.12 18.13 18.14 18.15
Gemeentelijk kostenverhaal Nieuw in de Wro: de grexwet Geschiedenis Onverschuldigde betaling De fictie van de gemeentelijke zelfrealisatie Leges Verschillen leges en kostenverhaal Dubbelingen leges en kostenverhaal Wanneer is kostenverhaal verplicht? Uitzonderingen op verplichting kostenverhaal toe te passen Kostenverhaal, anderszins verzekerd Kostenverhaal via een exploitatieplan Kostenverhaal via een overeenkomst De maxima voor het kostenverhaal De kostensoortenlijst Samenvatting
143 143 143 144 144 144 145 145 145 146 146 147 147 148 149 149
19 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 19.6 19.7 19.8 19.9 19.10
Hoe werkt het bij herbestemmen? Inleiding: herbestemming is hot Herbestemming nieuw? De SAMBA voor herbestemmen? De SAMBA is toepasbaar Strategie bepalen Aanknopingspunten vinden Maatschappelijk voorstel maken Bijstaan Afsluiten Rol publieke opinie: extra emotie
151 151 151 152 152 152 153 153 153 154 154
BIM MEDIA
11
INHOUD
19.11 19.12 19.13 19.14 19.15
Bouwbesluit Bestemmingsplan Marktvraag Subsidies Samenvatting
155 155 156 156 156
20 20.1 20.2 20.3 20.4 20.5 20.6 20.7 20.8 20.9 20.10 20.11 20.12 20.13 20.14 20.15
Samenvatting De gemeente is een belangrijke partner De gemeente is een geduchte tegenstander De SAMBA Strategie bepalen Aanknopingspunten vinden Maatschappelijk voorstel Bijstaan Afsluiten Als het anders loopt Verkiezingen Financiële hulp/subsidies Procedures Andere overheden en de publieke opinie Do’s en don’ts Vervolg
159 159 160 160 160 160 161 161 162 162 163 163 164 164 165 165
12
DE GEMEENTE, UW PARTNER IN HET BOUWPROCES
Hoofdstuk 1
INLEIDING 1.1
Samenwerking met de gemeente
Projecten op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling en bouwen verlopen vaak moeizaam. Zeker de samenwerking met de gemeente wordt daarin lastig gevonden. Vaak moet lang gewacht worden op toestemming om te beginnen met de uitvoering van de ontwikkeling. En dan zijn er nog omwonenden en anderen die iets over het project willen zeggen. In die tijd is het onzeker of het project echt uitgevoerd zal gaan worden. Verleent de gemeente medewerking? Gaan de tegenstanders bezwaar aantekenen tegen een vergunning? Zijn er nog andere zaken die het project kunnen verstoren, bijvoorbeeld eisen van het Waterschap? Dit boek geeft een antwoord op de vragen. Maar het geeft meer. Het geeft een methode om gestructureerd een project op te pakken, voor te bereiden en uit te voeren. Als je de methode gebruikt, werkt de gemeente mee aan je project. De gemeente steunt je project in plaats van het project tegen te werken. Behalve het systeem dat wordt behandeld, leer je hoe de gemeente werkt. Welke wetten en regels voor je project van toepassing zijn. Maar vooral hoe je gebruik kunt maken van die kennis. Maak gebruik van de manier van werken van de gemeente. Zorg dat je de regels kent, zodat je daarmee kunt voorkomen dat het project onnodig vertraagt of duurder wordt. Of nog erger, niet gerealiseerd wordt. 1.2
Projectmanagement
Ruimtelijke projecten kunnen niet zonder goed projectmanagement. Er is heel veel te regelen voordat een ruimtelijk project is gerealiseerd. En ieder ruimtelijk project is weer anders. Andere gemeente, andere omwonenden, andere belangen. Met de handvatten uit dit boek wordt een aanzet gegeven voor de opzet van het projectmanagement. In de methode die wordt uitgelegd, worden technieken en faseringen uit het projectmanagement toegepast. Het boek is geen leerboek projectmanagement. Het boek is wel een leerboek om te leren om een aantal projectmanagementtechnieken en -vaardigheden toe te passen bij ruimtelijke projecten. Het boek geeft niet alleen duidelijkheid over wat je moet doen, maar ook hoe je het moet doen. Vaak falen ruimtelijke projecten (ze komen niet van de grond, ze lopen sterk uit in de tijd, ze zijn veel duurder dan geraamd) omdat het projectmanagement niet goed is uitgevoerd. Met de toepassing van de kennis uit dit boek, wordt een eerste aanzet gegeven om het projectmanagement van ruimtelijke projecten goed op te pakken.
BIM MEDIA
13
HOOFDSTUK 1 INLEIDING
1.3
Kennis en vaardigheden
Kennis en vaardigheden zijn nodig om succesvol te zijn. Dat geldt ook bij ruimtelijke projecten en bouwprojecten. Zonder kennis en vaardigheden zullen die projecten niet slagen. Dit boek staat vol met kennis die toegepast kan worden om ruimtelijke projecten succesvol te laten zijn. Maar de kennis is nutteloos als deze niet wordt toegepast. Het is belangrijk dat de kennis wordt toegepast. Dat zal in het begin soms lastig gaan. De kennis is nieuw en je hebt de vaardigheden nog niet. Maar door het te blijven toepassen en te oefenen ontwikkel je de vaardigheden die nodig zijn om de kennis toe te passen. Dan kom je in de situatie dat je zult merken dat het makkelijker wordt om je projecten te realiseren. Dan zul je merken dat de gemeente als vanzelf meewerkt met jouw project. Daarom de waarschuwing vooraf. Als de kennis uit dit boek niet wordt toegepast, dan zal het project niet beter verlopen. Wil je je projecten sneller en makkelijk tot stand brengen, dan moet je de kennis uit dit boek toepassen. Hoe meer je de kennis toepast, hoe sneller en makkelijker je projecten tot stand komen. 1.4
Kennis van de gemeente
Gemeenten zijn belangrijk bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Voor de realisatie van jouw project heb je de gemeente nodig. Het is een belangrijke partner waar je mee wilt samenwerken. Door samen te werken met de gemeente, realiseer je je project, je doel, eerder en makkelijker. Om goed samen te kunnen werken, moet je je partner kennen. Je moet weten wat de gemeente is en hoe de gemeente werkt. Het boek start daarom met een uitleg van de gemeente. Gemeenten zijn in Nederland op hoofdlijnen hetzelfde georganiseerd. Hun werkwijzen zijn veelal hetzelfde. Het kan natuurlijk zijn dat er bij de gemeente waarmee jij samenwerkt wat kleine verschillen zijn. Maar door in zijn algemeenheid te weten wat gemeenten zijn en hoe ze werken, zijn die verschillen niet belangrijk. De kennis van de gemeente is niet alleen nodig voor zover het de organisatie van de gemeente betreft. Al is dat wel een belangrijk onderdeel. Het is belangrijk dat je weet hoe de gemeente werkt op het gebied van vergunningen. Voor de realisatie van je project is het belangrijk dat de gemeente de benodigde vergunningen verleent. Daarom wordt een hoofdstuk besteed aan de manier waarop gemeenten omgaan met vergunningen. Financiën zijn belangrijk voor je project. De financiële haalbaarheid van een project staat vaak onder druk. Vaak vragen gemeenten financiële bijdragen. Er zijn situaties waarin gemeenten financieel bijdragen aan een project. Om te begrijpen hoe de financiële bemoeienis van de gemeente met jouw project werkt, is het belangrijk om te weten hoe de gemeentelijke financiën zijn georganiseerd. Aan dat onderdeel is een hoofdstuk gewijd. 1.5
Systematische aanpak
Systematisch werken is noodzakelijk als je een project goed wilt opzetten en afronden. Door systematisch te werken zorg je ervoor dat je geen zaken vergeet. Je bent volledig in je activiteiten.
14
DE GEMEENTE, UW PARTNER IN HET BOUWPROCES
1.7 JURIDISCHE KENNIS
Door systematisch te werken zorg je ervoor dat de kwaliteit van je project groter wordt. Je hebt vooraf over zaken nagedacht, die hoef je daarna niet meer te herstellen. Systematisch werken vraagt discipline. Je moet je houden aan het systeem dat je voor je project hebt. Als je afwijkt van het systeem, dan gaat het effect van de systematische aanpak verloren. Je bent dan weer ad hoc bezig. Of wat minder fraai gezegd, je doet dan maar wat. Voor de systematische aanpak van ruimtelijke projecten heb ik een methode ontwikkeld, de SAMBA. Met dit systeem kun je projecten systematisch opzetten. Het is flexibel genoeg om zich aan te passen aan verschillende projecten en situaties en kan goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen. Het systeem bestaat uit vijf logische stappen die elkaar in de tijd opvolgen. Dus na afronding van een stap, begin je met de volgende stap. Een groot deel van dit boek gaat over het systeem SAMBA. Het systeem en de toepassing worden uitvoerig uitgelegd. 1.6
SAMBA
De letters die SAMBA, het systeem dat ik heb ontwikkeld, vormen staan voor de vijf stappen die gezet moeten worden. Verderop in het boek worden de stappen beschreven. Maar SAMBA verwijst ook naar de Braziliaanse dans. Het dansen van de Samba doe je volgens vaste patronen. Er zit een systeem in. En het kost tijd om het systeem te kennen. Na je eerste dansles kun je nog geen Samba dansen. De oefening zorgt ervoor dat je de Samba kunt dansen. Samba is feest. In Brazilië, en inmiddels overal op de wereld, is er sambamuziek als er feest is. Dat is precies wat de methode doet met je ruimtelijke projecten. De methode SAMBA maakt een feest van jouw ruimtelijke project. Het gaat swingen. Je merkt niet dat het realiseren ervan je tijd en energie kost. Je hebt er plezier in. Net als in het dansen van de Samba. Let’s dance the Samba! 1.7
Juridische kennis
Juridische kennis is nodig als je een ruimtelijk project uitvoert. Op een ruimtelijk project zijn veel regels van toepassing. Soms zijn die regels voor meerdere uitleg vatbaar. Maar meestal zijn het strikte randvoorwaarden die op het project van toepassing zijn. Het is belangrijk om die randvoorwaarden te kennen. De randvoorwaarden bepalen de omvang van de dansvloer van de SAMBA. Je mag je niet buiten de dansvloer begeven. Door het kennen van de regels, is het vaak wel mogelijk om de dansvloer te vergroten. Je ziet door de juridische kennis mogelijkheden die je eerst niet zag. Het kan bijvoorbeeld mogelijk zijn om met je juridische kennis een grotere dansvloer te krijgen. Die dansvloer was er altijd al wel, maar het zicht daarop werd je door een gebrek aan kennis ontnomen. Met de juridische kennis die je hebt, zijn de randvoorwaarden voor je project op sommige plaatsen ruimer. De dansvloer is ruimer dan je eerst dacht. Dat wordt een nog groter Sambafeest.
BIM MEDIA
15
HOOFDSTUK 1 INLEIDING
1.8
Basis
Basis is het begin van alles. Ook van de SAMBA. Dit boek is een basisboek. Met de kennis uit dit boek kun je aan de slag om je ruimtelijke project met hulp van de gemeente te realiseren. Je kunt aan de slag om het project sneller en met minder moeite te realiseren. De kennis is direct toepasbaar. Door het toepassen van de kennis zorg je voor een ruimtelijk project waarbij de samenwerking met de gemeente beter verloopt dan voor die tijd. Het dansen van de Samba wordt vanuit de basis geleerd. Ken je de basispassen, dan ga je verder verdiepen. Hetzelfde geldt voor de methode SAMBA. Na de kennis van de basis en het beheersen van de vaardigheden van de basis, ga je verdiepen. Welke punten verlopen nog wat stroef? De samenwerking met de gemeentelijke organisatie? De financiële randvoorwaarden? Juridische onderdelen? Of zijn sommige stappen wat lastig en wil je daar meer over weten? Ik wens je veel succes en inspiratie bij de ontdekkingstocht van de SAMBA.
16
DE GEMEENTE, UW PARTNER IN HET BOUWPROCES
