BEVOEGDHEDEN VAN DE GEWONE ALGEMENE VERGADERING EN

Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2011-12

BEVOEGDHEDEN VAN DE GEWONE ALGEMENE VERGADERING EN DE BUITENGEWONE ALGEMENE VERGADERING IN VERGELIJKEND PERSPECTIEF

De macht van de aandeelhouders in de vennootschap

Masterproef van de opleiding ‘Master in de rechten’ Ingediend door Katrien Morbée

Studentennummer: 00706424 Promotor: Christoph Van der Elst Commissaris: Kristof Maresceau

WOORD VOORAF Deze masterproef vormt het sluitstuk van mijn opleiding rechten aan de faculteit rechtsgeleerdheid van de Universiteit Gent. Het schrijven van een masterproef is één grote zoektocht naar interessante problemen en hun oplossingen, maar ook naar zelfmotivatie en discipline. Ik wil dan ook graag de mensen bedanken die mij hebben bijgestaan tijdens deze zoektocht. In de eerste plaats gaat mijn oprechte dank uit naar mijn promotor Christoph Van der Elst. Gedurende het hele proces was hij steeds bereid tot feedback en zette hij mij aan tot kritisch denken. Verder wil ik ook de medewerkers van de facultaire bibliotheek bedanken om mij te helpen bij het oplossen van allerhande praktische problemen bij het opzoeken van juridische bronnen. Tot slot wil ik ook graag mijn familie en vrienden bedanken voor hun aanmoedigingen en onvoorwaardelijke steun.

I

II

INHOUDSTAFEL ALGEMENE INLEIDING ................................................................................................................. 1 Probleemstelling ..................................................................................................................... 1 Afbakening onderzoeksdomein .............................................................................................. 1 Overzicht onderzoeksvragen per hoofdstuk ........................................................................... 2 Onderzoeksmethode en bronnen ............................................................................................ 3 HOOFSTUK 1: VERHOUDING ALGEMENE VERGADERING EN BESTUUR .......................................... 4 Inleiding hoofdstuk 1 .............................................................................................................. 4 Titel 1: Bevoegdheidsverdeling .............................................................................................. 4 Sectie 1: België ................................................................................................................... 4 1.

Wettelijk uitgangspunt ............................................................................................. 4

2.

Statutaire afwijking .................................................................................................. 5

Sectie 2: Nederland ............................................................................................................. 6 1.

Wettelijk uitgangspunt ............................................................................................. 6

2.

Statutaire afwijking .................................................................................................. 6

Sectie 3: Verenigd Koninkrijk ............................................................................................ 7 Titel 2: Instructierecht ............................................................................................................ 8 Sectie 1: België ................................................................................................................... 9 1.

Institutionele opvatting ............................................................................................ 9

2.

Contractuele opvatting ............................................................................................. 9

3.

Pragmatische benadering ....................................................................................... 10

4.

Evaluatie ................................................................................................................ 10

Sectie 2: Nederland ........................................................................................................... 10 1.

Uitgangspunt: bestuursautonomie en bestuurszelfstandigheid .............................. 11

2.

Statutaire bepalingen .............................................................................................. 11

Sectie 3: Verenigd Koninkrijk .......................................................................................... 13 1.

Uitgangspunt .......................................................................................................... 13

2.

Modelstatuten ......................................................................................................... 14

Conclusie hoofdstuk 1 .......................................................................................................... 15 HOOFSTUK 2: BEVOEGDHEDEN ALGEMENE VERGADERING ....................................................... 16 Inleiding hoofdstuk 2 ............................................................................................................ 16 Titel 1: Soorten algemene vergaderingen ............................................................................. 16 Sectie 1: België ................................................................................................................. 16 1.

Algemeen ............................................................................................................... 16

2.

Rechtsleer ............................................................................................................... 17 a.

Twee soorten ...................................................................................................... 17

b.

Drie soorten ........................................................................................................ 17 III

c.

Vier soorten ........................................................................................................ 18

Sectie 2: Nederland ........................................................................................................... 19 Sectie 3: Verenigd Koninkrijk .......................................................................................... 19 Sectie 4: Evaluatie............................................................................................................. 20 Titel 2: Bevoegdheden .......................................................................................................... 20 Sectie 1: België ................................................................................................................. 20 1.

Kapitaal en vermogen ............................................................................................ 20

2.

Bestuur ................................................................................................................... 21

3.

Inrichting ................................................................................................................ 23

4.

Toezicht en controle ............................................................................................... 23

5.

Herstructurering ..................................................................................................... 23

6.

Einde vennootschap ............................................................................................... 23

Sectie 2: Nederland ........................................................................................................... 23 1.


2.

Bestuur ................................................................................................................... 24

3.

Inrichting ................................................................................................................ 25

4.


5.


6.


7.

Structuurvennootschap ........................................................................................... 26 a.

Situering ............................................................................................................. 26

b.

Bevoegdheden algemene vergadering ................................................................ 27 - Verschillen bevoegdheden niet-structuurvennootschap ...................................... 27 - Extra bevoegdheden voor de algemene vergadering in het structuurregime ....... 28

Sectie 3: Verenigd Koninkrijk .......................................................................................... 29 1.


2.

Bestuur ................................................................................................................... 30

3.

Inrichting ................................................................................................................ 30

4.


5.


6.


Sectie 4: Vergelijkende analyse ........................................................................................ 31 1.

2.

Kapitaal en vermogen ............................................................................................ 32 a.

Overzicht bevoegdheden .................................................................................... 32

b.

Europese richtlijnen............................................................................................ 33

c.

Andere bevoegdheden ........................................................................................ 34 Bestuur ................................................................................................................... 35 IV

a.


b.


c.

Andere bevoegdheden ........................................................................................ 37

3.

Inrichting ................................................................................................................ 39 a.


b.


c.


4.

Toezicht en controle ............................................................................................... 39 a.


b.


c.


5.

Herstructurering ..................................................................................................... 40 a.


b.


c.


6.

Einde vennootschap ............................................................................................... 41 a.


a.


b.


Conclusie hoofdstuk 2 .......................................................................................................... 42 HOOFDSTUK 3: MEERDERHEID EN AANWEZIGHEIDSQUORUM .................................................... 44 Inleiding hoofdstuk 3 ............................................................................................................ 44 Titel 1: België ....................................................................................................................... 45 Sectie 1: Wettelijk uitgangspunt: volstrekte meerderheid zonder quorum ....................... 45 1.

Volstrekte meerderheid .......................................................................................... 45

2.

Geen quorum .......................................................................................................... 45

3.

Bevoegdheden ........................................................................................................ 45

Sectie 2: Gekwalificeerde meerderheid ............................................................................ 46 1.

Wijziging van de statuten....................................................................................... 46 a.

Meerderheid ....................................................................................................... 46

b.

Quorum............................................................................................................... 46

c.

Bevoegdheden .................................................................................................... 47

2.

3.

Wijziging van het doel ........................................................................................... 47 a.

Meerderheid ....................................................................................................... 47

b.

Quorum............................................................................................................... 47

c.

Verkrijging en vervreemding van eigen effecten ............................................... 48 Wijziging van de rechten verbonden aan effecten ................................................. 48 V

4.

Fusie en splitsing.................................................................................................... 48

5.

Omzetting ............................................................................................................... 49

Sectie 3: Statutaire afwijkingen ........................................................................................ 49 1.

Versterking ............................................................................................................. 49

2.

Versoepeling .......................................................................................................... 50

Titel 2: Nederland ................................................................................................................. 52 Sectie 1: Wettelijk uitgangspunt: volstrekte meerderheid zonder quorum ...................... 52 1.

Volstrekte meerderheid .......................................................................................... 52

2.

Geen quorum .......................................................................................................... 52

3.

Bevoegdheden ........................................................................................................ 52

Sectie 2: Gekwalificeerde meerderheid en quorum .......................................................... 53 1.

Omzetting van de vennootschap ............................................................................ 53

2.

Beperking, uitsluiting, aanwijzing van het voorkeurrecht; goedkeuring bepaalde leningen; kapitaalvermindering; besluit tot fusie; besluit tot splitsing.................. 53 a.

Algemeen ........................................................................................................... 53

b.

Uitzonderingen ................................................................................................... 53

3.

Ontnemen van het bindend karakter van de voordracht en het terzijde zetten van de statutaire benoembaarheidseisen ...................................................................... 54 a.

Situering ............................................................................................................. 54

b.

Afwijking ........................................................................................................... 54

4.

Afwijzen van de voordracht van commissaris en het opzeggen van het vertrouwen in de raad van commissarissen in een structuurvennootschap .............................. 55

Sectie 3: Statutaire afwijkingen ........................................................................................ 55 1.

Toelaatbaarheid statutaire afwijkingen .................................................................. 55 a.

Maximumgrens................................................................................................... 56

b.

Geen afwijking mogelijk .................................................................................... 56

2.

Tweede vergadering bij statutaire quorumeis ........................................................ 57

Titel 3: Verenigd Koninkrijk ................................................................................................ 58 Sectie 1: Meerderheden ..................................................................................................... 58 1.

Algemene regel: gewone resolutie ......................................................................... 58 a.

Algemeen ........................................................................................................... 58

b.

Bevoegdheden .................................................................................................... 58 - CA 2006 vereist uitdrukkelijk een gewone resolutie........................................... 58 - CA 2006 vereist slechts resolutie ........................................................................ 59

2.

3.

Bijzondere resolutie ............................................................................................... 59 a.

Algemeen ........................................................................................................... 59

b.

Bevoegdheden .................................................................................................... 59 Fusie en splitsing.................................................................................................... 60 VI

Sectie 2: Quora .................................................................................................................. 60 Sectie 3: Statutaire afwijkingen ........................................................................................ 60 Titel 4: Vergelijkende analyse .............................................................................................. 61 Sectie 1: Kapitaal en vermogen ........................................................................................ 62 1.

Overzicht bevoegdheden en meerderheden ........................................................... 62

2.

Bespreking ............................................................................................................. 63

Sectie 2: Bestuur ............................................................................................................... 65 1.


2.

Bespreking ............................................................................................................. 66

Sectie 3: Inrichting ............................................................................................................ 67 1.


2.

Bespreking ............................................................................................................. 67

Sectie 4: Toezicht en controle ........................................................................................... 68 1.


2.

Bespreking ............................................................................................................. 68

Sectie 5: Herstructurering ................................................................................................. 69 1.


2.

Bespreking ............................................................................................................. 69

Sectie 6: Einde vennootschap ........................................................................................... 70 1.


2.

Bespreking ............................................................................................................. 71

Conclusie hoofdstuk 3....................................................................................................... 71 HOOFDSTUK 4: BENOEMING RAAD VAN BESTUUR ..................................................................... 72 Inleiding hoofdstuk 4 ............................................................................................................ 72 Titel 1: Situering bevoegdheid tot benoeming ..................................................................... 72 Titel 2: Aard bevoegdheid .................................................................................................... 73 Sectie 1: België ................................................................................................................. 73 Sectie 2: Nederland ........................................................................................................... 73 Sectie 3: Verenigd Koninkrijk .......................................................................................... 73 Titel 3: Statutaire beperkingen ............................................................................................. 74 Sectie 1: Bindende voordracht .......................................................................................... 74 1.

België ..................................................................................................................... 74

2.

Nederland ............................................................................................................... 75

3.

Verenigd Koninkrijk .............................................................................................. 76

Sectie 2: Benoembaarheidsvereisten ................................................................................. 76 1.

België ..................................................................................................................... 76

2.

Nederland ............................................................................................................... 76 VII

3.


Titel 4: Uitoefenen bevoegdheid .......................................................................................... 77 Sectie 1: Formaliteiten ...................................................................................................... 78 1.

België ..................................................................................................................... 78

2.

Nederland ............................................................................................................... 78

3.


Sectie 2: Meerderheid ....................................................................................................... 79 1.

België ..................................................................................................................... 79

2.

Nederland ............................................................................................................... 80

3.


Conclusie hoofdstuk 4 .......................................................................................................... 80 ALGEMENE CONCLUSIE ............................................................................................................. 82 LIJST VAN TABELLEN ................................................................................................................. 85 BIBLIOGRAFIE ........................................................................................................................... 86

VIII

ALGEMENE INLEIDING Probleemstelling 1. “Aandeelhouders komen in opstand”. Dit was de kop van een artikel dat verscheen in de Standaard op 9 mei 2012. Het artikel bericht over de recente golf van aandeelhoudersprotest tegen de riante topsalarissen voor topmanagers in het Verenigd Koninkrijk. Het protest lijkt stilaan een wereldwijd fenomeen te zijn. Dit aandeelhoudersactivisme roept de vraag op naar de macht van de aandeelhouders in een vennootschap. In welke mate geeft het vennootschapsrecht de aandeelhouders de middelen om te protesteren tegen de gang van zaken in de onderneming. Discussie over de verdeling van de macht binnen een vennootschap is van alle tijden. Een goede verdeling van de bevoegdheden is immers essentieel voor het goed functioneren van een vennootschap. Ook vandaag is het corporate governance debat niet weg te denken uit de rechtsliteratuur. De rol van de aandeelhouder in de onderneming vormt een belangrijk onderdeel van deze discussie. Aandeelhouders investeren in de onderneming door het ter beschikking stellen van kapitaal. Ze nemen het risico van verlies van hun investering. In ruil hiervoor krijgen de aandeelhouders inspraak in de onderneming. Dit wordt verwezenlijkt door het toekennen van aandelen met stemrecht in de algemene vergadering. Op deze manier kunnen de aandeelhouders controle en invloed blijven uitoefenen over hun investering. Dit stemrecht heeft echter slechts waarde voor zover de algemene vergadering beslissingen ook effectief moet goedkeuren1. In deze masterproef analyseren we de bevoegdheden van de algemene vergadering. Op deze wijze willen we een beeld schetsen van de concrete macht die aandeelhouders krijgen in de onderneming in ruil voor het investeringsrisico.

Afbakening onderzoeksdomein 2. We beperken ons onderzoeksdomein zowel geografisch als qua materie. Ten eerste is de discussie over de rol van de aandeelhouders in de vennootschap een wereldwijd fenomeen, zoals blijkt uit bovenstaande uiteenzetting. We zullen ons onderzoek echter beperken tot drie landen, met name België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. De Nederlandse situatie is interessant omdat in Nederland een tweedelige raad van bestuur bestaat. Dit heeft een invloed op de verdeling van de bevoegdheden. Door de keuze voor het Verenigd Koninkrijk is verder ook het common law systeem vertegenwoordigd in de analyse. Ten tweede kent het vennootschapsrecht een hele waaier aan vennootschapsvormen. De bevoegdheden van de algemene vergadering zullen verschillen naargelang de gehanteerde vorm. We hebben ervoor geopteerd om het onderzoek te beperken tot de NV. In Nederland stemt dit grosso modo overeen met de gelijknamige vennootschapsvorm, de NV. In het Verenigd Koninkrijk is dit de public limited company of afgekort PLC. Deze keuze is verantwoord omdat de problematiek aangaande de verdeling van de bevoegdheden zich het scherpst stelt in deze publieke vennootschappen. De afstand tussen de bestuurders en de aandeelhouders is daar immers vaak het grootst.

1

C.VAN DER ELST, “Shareholder Rights and Shareholder Activism: The Role of the General Meeting of Shareholders”, 2012, www.ssrn.com, 2-3.

1

Overzicht onderzoeksvragen per hoofdstuk 3. De problematiek zal worden geanalyseerd in vier hoofdstukken. In een eerste hoofdstuk plaatsen we de bevoegdheden van de algemene vergadering in een ruimer kader. De belangrijkste beslissingen in een vennootschap worden ofwel goedgekeurd door de algemene vergadering ofwel door de bestuurders2. Voordat we dieper ingaan op de specifieke bevoegdheden, is het dan ook nuttig de verhouding tussen deze twee organen van naderbij te onderzoeken. Het onderzoek in dit hoofdstuk valt uiteen in twee luiken. In een eerste luik onderzoeken we wat de positie is van de algemene vergadering in de bevoegdheidsverdeling tussen de algemene vergadering en het bestuur. In het tweede luik beantwoorden we de vraag in welke mate de algemene vergadering instructiebevoegdheid heeft ten aanzien van de bevoegdheden van het bestuur. De situatie wordt telkens vergeleken in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. 4. Vervolgens wordt in het tweede hoofdstuk de focus gelegd op de bevoegdheden van de algemene vergadering. Ook dit hoofdstuk valt uiteen in twee luiken. In een eerste luik wordt aanknoping gezocht met de titel van deze masterproef die een onderscheid maakt tussen de bevoegdheden van de gewone algemene vergadering en deze van de buitengewone algemene vergadering. In dat kader wordt onderzocht welke soorten algemene vergaderingen erkend worden in de drie landen. Daarna wordt de relevantie van de verschillende soorten onderzocht voor het onderzoek naar de bevoegdheden van de algemene vergadering. In het tweede luik van dit hoofdstuk worden vervolgens de bevoegdheden van de algemene vergadering onderzocht. Het doel is de materies te bepalen waarop de algemene vergadering invloed kan uitoefenen. Hierbij worden de gelijkenissen en verschillen geïdentificeerd op vlak van de bevoegdheden in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. 5. Nadat in hoofdstuk twee de bevoegdheden zijn geïdentificeerd, wordt in het derde hoofdstuk de wijze onderzocht waarop deze bevoegdheden kunnen worden uitgeoefend. We beperken ons hierbij tot een onderzoek van de meerderheidsen aanwezigheidsvereisten voor het nemen van besluiten. We kunnen twee onderzoeksvragen onderscheiden. Eerst wordt geanalyseerd welke wettelijke vereisten gelden in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Op grond van deze analyse zullen we identificeren in welk land de lichtste en in welk land de zwaarste vereisten gelden. Ten tweede wordt onderzocht in welke mate in de drie landen kan worden afgeweken van de wettelijke regeling inzake meerderheidsen aanwezigheidsvereisten. Dit moet ons in staat stellen te bepalen welk land de meeste bescherming biedt tegen statutaire clausules die de macht van de algemene vergadering beperken door het invoegen van zwaardere vereisten. 6. Ten slotte wordt in het laatste hoofdstuk ingezoomd op één specifieke bevoegdheid, met name de bevoegdheid tot benoeming van de bestuurders. De raad van bestuur is belast met het besturen van de vennootschap. De mogelijkheid om de samenstelling van de raad van bestuur te beïnvloeden, is dus belangrijk om invloed te kunnen uitoefenen op het beleid van de vennootschap. Het doel van dit laatste hoofdstuk is om de gelijkenissen en verschillen te identificeren tussen de drie landen inzake de benoeming van bestuurders. Eerst gaan we de aard van de bevoegdheid van de algemene vergadering tot benoeming analyseren. Vervolgens vergelijken we de geldigheid van statutaire clausules die de keuzevrijheid van de algemene vergadering voor het benoemen van een kandidaat aan banden leggen. Ten slotte wordt de wijze onderzocht waarop de bevoegdheid van de algemene vergadering kan worden uitgeoefend. 2

A.M. PACCES, Featuring control power. Corporate law and economics revisited, Rotterdam, Erasmus, 407; F.H. EASTERBROOK en D.R. FISCHEL, “The Corporate Contract”, Columbia Law Review 1989, 1416-1448.

2

Onderzoeksmethode en bronnen 7. De kern van deze masterproef bestaat uit een rechtsvergelijkende studie van de bevoegdheden van de algemene vergadering in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Deze onderzoeksmethode stelt ons in staat de gelijkenissen en verschillen te identificeren in de verschillende landen. Het vaststellen van de bevoegdheden van de algemene vergadering is geen sinecure. Het overzicht van bevoegdheden die de basis vormt van onze analyse is het resultaat van eigen onderzoek van het Belgische wetboek van vennootschappen, het boek twee van het Nederlandse burgerlijk wetboek en de Engelse companies act 2006 (“CA 2006”) en insolvency act 1986 (“IA 1986”). Dit onafhankelijk onderzoek was noodzakelijk om te verzekeren dat recente wetswijzigingen werden opgenomen in het overzicht. Het resultaat van dit eigen onderzoek werd getoetst aan de reeds bestaande rechtsliteratuur inzake de bevoegdheden. Voor het overige is de analyse in deze masterproef gebaseerd op de klassieke combinatie van wetgeving, rechtspraak en rechtsleer uit de drie landen.

3

HOOFSTUK 1: VERHOUDING ALGEMENE VERGADERING EN BESTUUR Inleiding hoofdstuk 1 8. In dit hoofdstuk wordt de verhouding tussen de algemene vergadering en het bestuur van naderbij bekeken. De raad van bestuur en de algemene vergadering zijn de twee belangrijkste organen in een vennootschap. Het toekennen van bevoegdheden aan het ene orgaan betekent een beknotting van de macht van het andere orgaan. Alvorens dieper in te gaan op de specifieke bevoegdheden van de algemene vergadering, is het daarom essentieel eerst een ruimer kader te schetsen. Het hoofdstuk bestaat uit twee titels. In de eerste titel wordt de bevoegdheidsverdeling in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk geanalyseerd. De vraag die zich stelt is wat de positie is van de algemene vergadering in de bevoegdheidsverdeling tussen het bestuur en de algemene vergadering. De verhouding tussen de algemene vergadering en het bestuur wordt echter niet alleen bepaald door de bevoegdheidsverdeling. Even belangrijk is in welke mate de algemene vergadering kan tussenkomen in de uitoefening van de bevoegdheden van de raad van bestuur. In titel twee wordt dan ook onderzocht in welke mate de algemene vergadering instructiemacht heeft ten opzichte van de raad van bestuur bij de uitoefening van haar taken.

Titel 1: Bevoegdheidsverdeling 9. Hieronder volgt een analyse van de bevoegdheidsverdeling in achtereenvolgens België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Sectie 1: België 10. Eerst analyseren we de bevoegdheidsverdeling in het Belgisch vennootschapsrecht. Vooreerst bepalen we het wettelijk uitgangspunt in het Belgisch vennootschapsrecht. Daarna wordt de mogelijkheid onderzocht hiervan statutair af te wijken. Statutenwijzigingen behoren immers tot de bevoegdheid van de algemene vergadering. Hoe soepeler de wetgever is ten aanzien van statutaire afwijkingen, hoe groter de macht van de algemene vergadering om de bevoegdheidsverdeling in haar voordeel te wijzigen. 1. Wettelijk uitgangspunt 11. Artikel 522 W.Venn. bepaalt dat de raad van bestuur bevoegd is om alle handelingen te verrichten die nodig of dienstig zijn tot verwezenlijking van het doel van de vennootschap, behoudens deze waarvoor volgens de wet alleen de algemene vergadering bevoegd is. Uit deze bepaling kan men afleiden dat de raad van bestuur in beginsel zowel de residuaire bevoegdheid heeft als de volheid van bevoegdheid. De residuaire bevoegdheid maakt het bestuur bevoegd op te treden voor alle handelingen waarvoor geen ander orgaan bevoegd is. Binnen deze residuaire bevoegdheid beschikt de raad van bestuur ook over de volheid van bevoegdheid. Dit wil zeggen dat ze alle handelingen kan stellen die nuttig zijn voor het verwezenlijken van het vennootschapsdoel3.

3

H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 289.

4

Dit uitgangspunt leert ons dat in het Belgisch vennootschapsrecht de algemene vergadering slechts kan optreden wanneer de wet of de statuten haar uitdrukkelijk bevoegd maken 4. In de Belgische bevoegdheidsverdeling is de raad van bestuur de ultieme houder van de macht in de vennootschap. De specifieke wettelijke bevoegdheden van de algemene vergadering worden nader besproken in hoofdstuk twee. Artikel 531 W.Venn. bepaalt echter dat de algemene vergadering de meest uitgebreide bevoegdheid heeft om de handelingen die de vennootschap aangaat, te verrichten of te bekrachtigen. Dit is strijdig met de regeling van artikel 522 W.Venn.. Aangenomen wordt dat dit een vergetelheid is van de wetgever bij het uitwerken van de Wet van 6 maart 1973, die de residuaire bevoegdheid aan de raad van bestuur toekent. De wetgever is daarbij artikel 531 W.Venn. vergeten aanpassen. De regel lex posterior derogat legi priori kan in dit geval soelaas bieden om de tegenstrijdigheid te beslechten5. 2. Statutaire afwijking 12. De regel uit artikel 522 W.Venn. is echter van suppletieve aard6. De statuten kunnen dus voorzien dat de algemene vergadering over de residuaire bevoegdheden beschikt. Ook minder verregaande clausules zoals kwalitatieve en kwantitatieve beperkingen van de bevoegdheden van de raad van bestuur behoren tot de mogelijkheden7. Dergelijke clausules zullen echter slechts interne werking hebben8. Bovendien mogen deze statutaire beperkingen aan de bevoegdheden van de raad van bestuur niet een uitholling van de kerntaken van bestuur tot gevolg hebben9. Algemeen genomen beschikt de algemene vergadering over aanzienlijke ruimte om bevoegdheden van de raad van bestuur naar zich toe te trekken.

4

F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 90; H. GEINGER en N. HEIJERICK, Inleiding tot het vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2009, 144; T. NUYTS, “De bevoegdheidsverdeling binnen de n.v. vanuit het perspectief van de “voorbehouden bevoegdheden” van de raad van bestuur”, DAOR 2006, 2006/79, 228. 5 F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 90; K. GEENS, F. HELLEMANS, F. JENNÉ, J.P. MAES, Y. STEMPNIERWSKY, M. WAUTERS, L. WEYTS en M. WICKAERT, Het wetboek van vennootschappen en zijn uitvoeringsbesluiten. Structuur, artikelsgewijze commentaar en overgangsrecht, Kalmthout, Biblo, 2002, 154; T. NUYTS, “De bevoegdheidsverdeling binnen de n.v. vanuit het perspectief van de “voorbehouden bevoegdheden” van de raad van bestuur”, DAOR 2006, 227229. 6 F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 539; F. HELLEMANS en S. MEULYZER, “Artikel 531 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel II, Organen, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1; T. NUYTS, “De bevoegdheidsverdeling binnen de n.v. vanuit het perspectief van de “voorbehouden bevoegdheden” van de raad van bestuur”, DAOR 2006, 2006/79, 229. 7 F. HELLEMANS en S. MEULYZER, “Artikel 531 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel II, Organen, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1; J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis. Droit européen. Droit belge, Brussel, Bruylant, 2011, 697. 8 Artikel 522, § 1, lid 2 W.Venn; F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 539; F. HELLEMANS en S. MEULYZER, “Artikel 531 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel II, Organen, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-18. 9 F. HELLEMANS en S. MEULYZER, “Artikel 531 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel II, Organen, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-18; T. NUYTS, “De bevoegdheidsverdeling binnen de n.v. vanuit het perspectief van de “voorbehouden bevoegdheden” van de raad van bestuur”, DAOR 2006, 2006/79, 229-230.

5

Bovendien is het in principe niet toegestaan om de wettelijk voorbehouden bevoegdheden van de algemene vergadering over te dragen aan de raad van bestuur. Dit is alleen mogelijk wanneer de wet hierop een uitzondering voorziet. Verder wordt voor bepaalde bevoegdheden een delegatie door de algemene vergadering toegestaan. In dat laatste geval behoudt de algemene vergadering de bevoegdheid om bij het stilzitten van het bestuur alsnog zelf op te treden10. Sectie 2: Nederland 13. Na de analyse van de Belgische situatie, volgt nu een onderzoek van het Nederlandse recht. Ook hier wordt eerst het wettelijk uitgangspunt besproken. Daarna wordt ingegaan op de mogelijkheid tot een afwijkende regeling in de statuten. Ook in Nederland komt immers de bevoegdheid tot wijziging van de statuten toe aan de algemene vergadering. Een soepele regeling ten aanzien van statutaire afwijkingen speelt dus ook hier in het voordeel van de algemene vergadering. 1. Wettelijk uitgangspunt 14. Het Nederlandse BW bepaalt dat aan de algemene vergadering binnen de door de wet en statuten gestelde grenzen alle bevoegdheid toekomt die niet aan het bestuur of aan anderen is toegekend11. De algemene vergadering beschikt dus over de residuaire bevoegdheden. In het Nederlands recht is de algemene vergadering dus de ultieme houder van de macht in de vennootschap. Daarnaast worden ook specifieke bevoegdheden toegekend aan de algemene vergadering12. Een belangrijke grens aan de bevoegdheid van de algemene vergadering is artikel 2:129 BW. Dit artikel bepaalt dat het bestuur belast is met het besturen van de vennootschap, behoudens eventuele beperkingen volgens de statuten13. De term “besturen” omvat niet alleen de dagelijkse leiding van de vennootschap, ook het beschikken over de vennootschappelijke middelen en het bepalen van de vennootschappelijke activiteiten en strategie vallen onder de bestuursbevoegdheid. Het bestuur is ook bevoegd voor investeringen en het aangaan van samenwerkingsverbanden14. Naast deze algemene bevoegdheidstoewijzing worden in diverse wetsbepalingen bijzondere bevoegdheden toegewezen aan het bestuur15. 2. Statutaire afwijking 15. De wet laat in beperkte mate afwijkingen toe op deze regeling. De basisregel ligt vervat in artikel 2:25 BW. Dit artikel bepaalt dat het rechtspersonenrecht een dwingendrechtelijk karakter heeft, tenzij het tegendeel blijkt uit de wet16. Uit deze basisregel kunnen we drie conclusies trekken met betrekking tot de toelaatbaarheid van statutaire bepalingen inzake de bevoegdheidsverdeling.

10

Voor een grondige bespreking van deze materie zie F. HELLEMANS en S. MEULYZER, “Artikel 531 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel II, Organen, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-18. 11 Artikel 2:107 lid 1 BW. 12 Zie hoofdstuk twee voor een opsomming van de bevoegdheden. 13 Artikel 2:129 BW. 14 L.N. SCHEPERS, “Een wettelijk goedkeuringsrecht van de AVA in het licht van de flex bv”, V&O 2009, afl. 3, 63-64; E.J.J. VAN DER HEIJDEN en W.C.L. VAN DER GRINTEN, Handboek voor de naamloze en besloten vennootschap, Zwolle, Tjeenk Willink, 1992, nr. 231. 15 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 476-477. 16 J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 744.

6

In de eerste plaats is de regel uit artikel 2:107 BW van dwingend recht. Het is dus niet toegelaten in de statuten de residuaire bevoegdheid aan het bestuur toe te kennen17. Verder zijn de specifieke wettelijke bevoegdheden van de algemene vergadering dwingendrechtelijk voorgeschreven, tenzij uit het betrokken wetsartikel het tegendeel blijkt. Het is in principe dan ook niet mogelijk deze aan het bestuur toe te kennen. Zo kunnen de statuten de bevoegdheid tot statutenwijziging niet aan de raad van bestuur overhevelen. Ten slotte kan de bevoegdheid van de raad van bestuur worden beperkt in de statuten. De aanhef van artikel 2:129 BW bepaalt immers uitdrukkelijk dat het bestuur slechts belast is met het besturen van de vennootschap behoudens statutaire beperkingen. Ook in Nederland krijgt de algemene vergadering dus de nodige speelruimte om bevoegdheden van het bestuur naar zich toe te trekken. Deze vrijgeleide aan de algemene vergadering om de bevoegdheden aan de raad van bestuur te onttrekken, moet echter genuanceerd worden op drie punten. Vooreerst bepaalt de wetsgeschiedenis dat onder “beperkingen” in de aanhef van artikel 2:129 BW niet het volledig onttrekken van de bevoegdheden aan het bestuur valt18. Ten tweede mag in een structuurvennootschap19 een beperking niet in strijd zijn met de aan de structuurwetgeving ten grondslag liggende gedachte20. Ten slotte heeft de wetgever in bepaalde gevallen specifieke bevoegdheden dwingendrechtelijk toegekend aan de raad van bestuur. De statuten kunnen deze dan ook niet aan een ander orgaan toewijzen21. Zo kan de vertegenwoordigingsbevoegdheid van artikel 2:130 BW niet aan het bestuur ontnomen worden22. Sectie 3: Verenigd Koninkrijk 16. Na de analyse van de Belgische en Nederlandse situatie, bekijken we vervolgens de situatie in het Verenigd Koninkrijk. Het uitgangspunt in het Engels vennootschapsrecht verschilt substantieel met dit in België en Nederland. In de CA 2006 vinden we immers geen algemene bepaling terug met betrekking tot de bevoegdheden van de raad van bestuur en de algemene vergadering23. Er is dus geen artikel die de residuaire bevoegdheid toekent aan de raad van bestuur dan wel aan de algemene vergadering. De bevoegdheidsverdeling tussen het bestuur en de algemene vergadering wordt daarentegen bepaald door de statuten van de vennootschap24. Om deze bevoegdheidsverdeling te 17

A.G.H. KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders, Deventer, Kluwer, 2007, 28. 18 F.J.P. VAN DEN INGH, “De bevelstructuur in de vennootschap” in X., Concernverhoudingen, Deventer, Kluwer, 2002, (13) 26; M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen, Deventer, Kluwer, 1999, 204. 19 Voor een grondige bespreking van de structuurvennootschap, zie randnummers 69 tot en met 75. 20 A.G.H. KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders, Deventer, Kluwer, 2007, 41-42. 21 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 477. 22 J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 979. 23 D. KERSHAW, Company Law in Context. Text and Materials, New York, Oxford University Press, 2009, 181. 24 B.R. CHEFFINS, Corporate Ownership and Control: British Business Transformed, New York, Oxford University Press, 2008, 30; D. KERSHAW, Company Law in Context. Text and Materials, New York, Oxford University Press, 2009, 181.

7

analyseren, is dus een onderzoek van de statuten vereist. Dit maakt het moeilijk om een algemene conclusie te trekken25. We beperken ons hier tot een onderzoek van de modelstatuten. Zowel voor publieke vennootschappen als voor private vennootschappen voorzien de modelstatuten26 in een suppletieve regeling voor de verdeling van de bevoegdheden 27. In dit kader is artikel drie van de modelstatuten belangrijk. Dat artikel bepaalt het volgende:”Subject to the articles, the directors are responsible for the management of the company’s business, for which purpose they may exercise all the powers of the company28.” De raad van bestuur mag dus alle bevoegdheden van de vennootschap uitoefenen in het kader van het management van de vennootschap. Uiteraard kunnen de statuten van een vennootschap hun eigen regeling voorzien. Daarbij moet rekening worden gehouden met het feit dat de CA 2006 specifieke bevoegdheden toekent aan de algemene vergadering. In principe zijn deze bindend, tenzij het tegendeel blijkt uit de wet. Dit uitgangspunt van de bevoegdheidsverdeling tussen de raad van bestuur en de algemene vergadering impliceert dat in het Engels vennootschapsrecht de macht oorspronkelijk uitgaat van de algemene vergadering van aandeelhouders. De algemene vergadering geeft immers de raad van bestuur in de statuten de bevoegdheid de vennootschap te besturen29. Watson betwist dat hieruit kan afgeleid worden dat de algemene vergadering de oorspronkelijke houder is van de macht. Het toekennen van de macht aan het bestuur om de vennootschap te besturen behoort volgens deze auteur immers tot de kernelementen van het vennootschapsrecht30. Hoewel zeker waarheid schuilt in deze stelling, kan men er niet omheen dat de aandeelhouders de bevoegdheidsverdeling binnen de vennootschap kunnen veranderen door middel van de goedkeuring van een gewone statutenwijziging31. Dit duidt op een zeer op aandeelhouders gericht vennootschapsrecht32. Wanneer de statuten de macht om de vennootschap te besturen niet toekent aan de raad van bestuur, zou deze geen macht hebben. De vennootschap zou enkel kunnen handelen via de algemene vergadering33.

Titel 2: Instructierecht 17. Hierboven analyseerden we de bevoegdheidsverdeling tussen de algemene vergadering en het bestuur. In elk van de drie landen wordt het bestuur ruime bevoegdheden toegekend om de vennootschap te besturen. Voor de analyse van de macht van de aandeelhouders in de vennootschap, is het dan ook essentieel te onderzoeken in welke mate de algemene vergadering bindende instructies kan geven aan de raad van bestuur met betrekking tot de uitoefening van deze bevoegdheden. Hieronder analyseren we de situatie in de drie landen. 25

P.L. DAVIES, Gower and Davies principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 2008, 367. In het Verenigd Koninkrijk voorziet de wetgever in modelstatuten die van toepassing zijn op de vennootschap wanneer die zelf geen statuten heeft aangenomen. 27 D. KERSHAW, Company Law in Context. Text and Materials, New York, Oxford University Press, 2009,181; S. WATSON, “The significance of the source of the powers of boards of directors in UK company law”, Journal of Business Law 2011, 598. 28 Artikel 3 Model articles for private companies limited by shares; artikel 3 Model articles for private companies limited by guarantee; artikel 3 Model articles for public companies. 29 D. KERSHAW, Company Law in Context. Text and Materials, New York, Oxford University Press, 2009, 181182; P.L. DAVIES, Gower and Davies principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 2008, 366. 30 S. WATSON, “The significance of the source of the powers of boards of directors in UK company law”, Journal of Business Law 2011, 597-613. 31 D. KERSHAW, Company Law in Context. Text and Materials, New York, Oxford University Press, 2009, 190. 32 P.L. DAVIES, Gower and Davies principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 2008, 366. 33 D. KERSHAW, Company Law in Context. Text and Materials, New York, Oxford University Press, 2009, 181182. 26

8

Sectie 1: België 18. De Belgische rechtsleer is verdeeld over de vraag of de algemene vergadering over een instructierecht beschikt ten opzichte van de raad van bestuur. De overgrote meerderheid neemt echter terecht aan dat dit niet het geval is34. We kunnen drie benaderingen onderscheiden in de rechtsleer. Een eerste benadering is geïnspireerd door de institutionele opvatting over de vennootschap. Ten tweede kan deze problematiek ook benaderd worden vanuit een contractuele kijk op de vennootschap. Ten slotte vinden we ook een aantal pragmatische argumenten terug. 1. Institutionele opvatting 19. Volgens de institutionele opvatting heeft de algemene vergadering geen instructierecht. De raad van bestuur beschikt volgens deze visie immers over zelfstandige en exclusieve bevoegdheden. De raad van bestuur is geen lasthebber of vertegenwoordiger van de algemene vergadering maar een zelfstandig orgaan van de vennootschap. Het zou dan ook een inbreuk uitmaken op de bevoegdheden van dit orgaan wanneer de algemene vergadering bindende instructies kan geven35. De meerderheid van de rechtsleer volgt deze visie. 2. Contractuele opvatting 20. De contractuele opvatting daarentegen betwist deze institutionele kijk op de vennootschap. We vinden inderdaad noch in de rechtspraak noch in het wetboek van vennootschappen terug dat de vennootschapsorganen zelfstandige en exclusieve bevoegdheden hebben36. We kunnen binnen deze opvatting twee visies onderscheiden. De eerste visie bevestigt het bestaan van het instructierecht. Deze opvatting vindt, mijns inziens ten onrechte, steun in artikel 522, lid 2 W.Venn. dat toelaat in de statuten de bevoegdheid van de raad van bestuur te beperken. Ze erkennen echter het gevaar van een dergelijke instructiebevoegdheid, aangezien het belang van de meerderheidsaandeelhouder daardoor kan overwegen op het belang van de vennootschap. Ze verbieden daarom instructies die strijdig zijn met het vennootschapsbelang37. De tweede visie ontkent het bestaan van het instructierecht. Deze visie meent terecht dat uit artikel 522, lid 2 W.Venn. geen instructierecht kan worden

34

B. DU LAING, “De functionaliteit van de bestuursbevoegdheid in België en in Nederland”, Jura Falc. 1998-99, nr. 2, 189-206; E. WYMEERSCH, “The groups of companies in Belgian law” in X., Groups of Companies in the EEC, Berlijn, de Gruyter, 1993, (1) 42-43; H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 289; H. DE WULF, Taak en loyauteitsplicht van het bestuur in de naamloze vennootschap, Antwerpen, Intersentia, 2002, 337, nr. 559; J. VAN RYN en J. HEENEN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Etablissements Emile Bruylant, 1954, 443, nr. 711; L. SIMONT, “La loi du 6 mars 1973 modifiant la législation relative aux sociétés commerciales”, RPS 1974, 37; P. VAN OMMESLAGHE en L. SIMONT, “La notion de l’organe statutaire et la répartition des pouvoirs par le conseil d’administration des sociétés anonymes”, RCJB 1964, 93; T. NUYTS, “De bevoegdheidsverdeling binnen de n.v. vanuit het perspectief van de “voorbehouden bevoegdheden” van de raad van bestuur”, DAOR 2006, 2006/79, 230-231. Contra : T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, I, Diegem, Kluwer, 1996, 747-748. 35 Kh. Brussel 15 februari 1982, RPS 1982, 115; E. WYMEERSCH, “The groups of companies in Belgian law” in X., Groups of Companies in the EEC, Berlijn, de Gruyter, 1993, (1) 42-43; H. DE WULF, Taak en loyauteitsplicht van het bestuur in de naamloze vennootschap, Antwerpen, Intersentia, 2002, 337, nr. 559; J. VAN RYN en J. HEENEN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Etablissements Emile Bruylant, 1954, 443, nr. 711; L. SIMONT, “La loi du 6 mars 1973 modifiant la législation relative aux sociétés commerciales”, RPS 1974, 35 en 37; P. VAN OMMESLAGHE en L. SIMONT, “La notion de l’organe statutaire et la répartition des pouvoirs par le conseil d’administration des sociétés anonymes”, RCJB 1964, 93. 36 H. DE WULF, Taak en loyauteitsplicht van het bestuur in de naamloze vennootschap, Antwerpen, Intersentia, 2002, 338-339; T. NUYTS, “De bevoegdheidsverdeling binnen de n.v. vanuit het perspectief van de “voorbehouden bevoegdheden” van de raad van bestuur”, DAOR 2006, 2006/79, 230. 37 T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, I, Diegem, Kluwer, 1996, 747-748.

9

afgeleid. Hoewel dit artikel een beperking van de bevoegdheden van de raad van bestuur principieel toelaat, kan men hieruit niet het bestaan van een instructierecht afleiden. De invoeging van een statutaire bevoegdheidsbeperking verschilt immers van een instructierecht in die zin dat een statutaire bepaling normaal niet zal worden getroffen naar aanleiding van een specifieke situatie waarin de aandeelhouders een beslissing aan de bestuurders willen opleggen38. 3. Pragmatische benadering 21. Los van een standpunt over een institutionele dan wel contractuele kijk op de vennootschap vinden we in de rechtsleer nog twee waardevolle argumenten terug die pleiten tegen de toekenning van een instructiebevoegdheid. Volgens De Wulf is het beleidsmatig argument doorslaggevend. De zelfstandigheid van het bestuur is immers noodzakelijk om de minderheidsaandeelhouder te beschermen tegen inbreuken op het vennootschapsbelang door de meerderheidsaandeelhouder39. Nuyts vult dit beleidsargument aan met een argument uit het wetboek zelf. De auteur meent dat een instructiebevoegdheid van de algemene vergadering, waarbij deze bij gewone meerderheid een beslissing kan opdringen aan de raad van bestuur, strijdig is met artikel 522, § 1, lid 2 W.Venn.. De bevoegdheden van de raad van bestuur kunnen inderdaad op basis van dit artikel worden beperkt in de statuten. Hiervoor is evenwel een bijzondere meerderheid vereist. Een instructie moet echter noodzakelijkerwijze kunnen gebeuren met een gewone meerderheid. Het installeren van een instructiebevoegdheid met een bijzondere meerderheid is immers niet werkbaar in de praktijk40. De auteur argumenteert dan ook terecht dat de algemene vergadering geen instructierecht kan hebben. 4. Evaluatie 22. Uit voorgaande analyse van de rechtsleer kunnen we afleiden dat de algemene vergadering geen instructiebevoegdheid heeft ten aanzien van het bestuur. Dit volgt niet zozeer uit een institutionele kijk op de vennootschap, maar wel uit het wetboek zelf. Artikel 522, lid 2 W.Venn. laat niet toe dat de algemene vergadering met een gewone meerderheid instructies geeft aan het bestuur. Uiteraard kan de algemene vergadering het bestuur aansporen het door haar gewenste beleid te voeren door het uitoefenen van haar bevoegdheden. Zo kan ze dreigen met het ontslag van het bestuur. Zoals blijkt uit de uiteenzetting onder de eerste titel van dit hoofdstuk, kunnen de statuten volgens het Belgisch recht tot op zekere hoogte bevoegdheden van het bestuur overdragen aan de algemene vergadering. Teruggrijpend naar het Latijnse spreekwoord “a maiore ad minus”, kunnen we hieruit besluiten dat de statuten met betrekking tot deze bevoegdheden de algemene vergadering een statutair instructierecht kunnen toebedelen. Sectie 2: Nederland 23. Ook in Nederland is er al veel discussie gevoerd over het al dan niet bestaan van een instructierecht. In tegenstelling tot in België, waar geen gezaghebbende rechtspraak voorhanden is, heeft de Hoge Raad zich wel reeds uitgesproken over de materie. Bovendien

38

H. DEWULF, Taak en loyauteitsplicht van het bestuur in de naamloze vennootschap, Antwerpen, Intersentia, 2002, 340, nr. 563. 39 H. DE WULF, Taak en loyauteitsplicht van het bestuur in de naamloze vennootschap, Antwerpen, Intersentia, 2002, 338-341. 40 T. NUYTS, “De bevoegdheidsverdeling binnen de n.v. vanuit het perspectief van de “voorbehouden bevoegdheden” van de raad van bestuur”, DAOR 2006, 2006/79, 231.

10

heeft ook de wetgever ingegrepen. Hieronder bespreken we eerst het uitgangspunt in het Nederlands recht met betrekking tot het instructierecht. Daarna behandelen we de mogelijkheid tot statutaire afwijking. 1. Uitgangspunt: bestuursautonomie en bestuurszelfstandigheid 24. Het uitgangspunt in het Nederlands vennootschapsrecht is dat het bestuur de bevoegdheden die haar bij wet en statuten zijn toegekend autonoom en zelfstandig kan uitoefenen. Wanneer het bestuur binnen deze grenzen blijft, moet ze van geen enkel orgaan enige instructie aanvaarden. Dit brengt met zich mee dat de algemene vergadering geen instructierecht heeft ten aanzien van het bestuur met betrekking tot de aan het bestuur toegekende bevoegdheden41. Dit werd beslist in het forumbankarrest van de Hoge Raad42. De algemene vergadering kan dus slechts invloed uitoefenen op het bestuur binnen de door de wet en statuten toegekende rechten. In deze context is de bevoegdheid van de algemene vergadering om bestuurders te ontslaan en vervangen belangrijk43. De algemene vergadering kan de door haar gegeven richtlijnen afdwingen door het dreigen met of het uitoefenen van deze bevoegdheid. De materiële betekenis van het forumbankarrest moet dus gerelativeerd worden44. De Hoge Raad heeft bovendien beslist dat de weigering van een bestuurder om een door de algemene vergadering gewenst beleid te volgen, een redelijke grond van ontslag kan vormen45. 2. Statutaire bepalingen 25. Artikel 2:129 lid 4 BW voorziet echter dat de statuten kunnen bepalen dat het bestuur zich dient te gedragen naar de aanwijzingen van een orgaan van de vennootschap die de algemene lijnen van het te voeren beleid op nader in de statuten aangegeven terreinen betreffen. Op grond van deze bepaling kunnen de statuten de algemene vergadering als orgaan van de vennootschap instructiebevoegdheid geven ten aanzien van het bestuur. 26. De vraag die zich stelt in de rechtsleer is in welke mate het mogelijk is om de algemene vergadering de bevoegdheid toe te kennen om concrete instructies te geven aan het bestuur. Artikel 2:129 lid 4 BW handelt enkel over het geven van algemene lijnen van het te voeren beleid. Hieruit kan a contrario afgeleid worden dat het niet mogelijk is om een bepaling in te voeren in de statuten waarbij de algemene vergadering de bevoegdheid krijgt om concrete instructies te geven46. De meerderheid van de auteurs ondersteunen deze visie. Buijn laat echter ook statutaire bepalingen toe die de bevoegdheid verlenen tot het geven van concrete instructies, mits deze naar oordeel van de directie in het belang van de vennootschap zijn47.

41

E.E.G. GEPKEN-JAGER, “Bestuurszelfstandigheid”, O&F 2001, 13; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 975-976; P. VAN SCHILFGAARDE en J. WINTER, Van de BV en de NV, Deventer, Kluwer, 2009, 155. 42 HR 21 januari 1955, NJ 1959, 43. 43 Bij een structuurvennootschap komt deze bevoegdheid evenwel toe aan de raad van commissarissen. 44 J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 975-976; P. VAN SCHILFGAARDE en J. WINTER, Van de BV en de NV, Deventer, Kluwer, 2009, 155. 45 HR 4 december 1992, NJ 1993, 271. 46 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 500; F.J.P. VAN DEN INGH, “Reactie op de column van Timmerman”, Ondernemingsrecht 2002, 31; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 976; L. TIMMERMAN, “Instructierecht”, Ondernemingsrecht 2001, 477; P. VAN SCHILFGAARDE en J. WINTER, Van de BV en de NV, Deventer, Kluwer, 2009, 155-156. 47 F.K. BUIJN, “De inrichting van statuten van vennootschappen”, Ondernemingsrecht 2002, 265.

11

Timmerman is, mijns inziens ten onrechte, van mening dat uit de wettekst echter niet mag afgeleid worden dat concrete instructies steeds verboden zijn. De wettekst verbiedt enkel het invoeren van een statutaire bepaling die voorziet in het geven van de bevoegdheid tot het geven van concrete instructie. Volgens de auteur wordt de wet aangevuld door de rechtspraak in de context van concernverhoudingen. Timmerman stelt dat zich in deze rechtspraak een leer heeft ontwikkeld volgens welke de aandeelhouders aan een bestuurder aanwijzingen kunnen geven waaraan deze bestuurder zich afhankelijk van de omstandigheden en de aard van het gewenste beleid niet kan onttrekken. Deze rechtspraak maakt geen onderscheid tussen algemene en concrete instructies. Het instructierecht wordt wel onderworpen aan toetsing aan het vennootschaprechtelijk belang48. Timmerman concludeert uit deze rechtspraak dat Nederland een gemitigeerd instructierecht kent. Dit wil zeggen dat concrete instructies aan het bestuur zonder statutaire basis onder bepaalde omstandigheden toegelaten zijn49. Dit instructierecht wordt niet teniet gedaan door artikel 2:129 lid 4 BW. Van den Ingh betwist echter terecht de rechtsgrond waarop deze bevoegdheid van de algemene vergadering zou rusten. Dergelijke conclusies kunnen niet uit de rechtspraak worden afgeleid, aangezien deze rechtspraak slechts een feitelijke afhankelijkheid vaststelt van de dochteronderneming ten aanzien van de moederonderneming50. In een beschikking van 21 december 2001, oordeelde de Hoge Raad bovendien dat een statutaire basis vereist is voor het geven van bindende instructies51. 27. De beperking tot algemene instructies is ingegeven door het idee dat concrete instructies een grotere inbreuk opleveren op de bestuursautonomie en bestuurszelfstandigheid dan algemene instructies. Het onderscheid tussen algemene en concrete instructies is echter niet altijd zeer duidelijk. Van den Ingh geeft in die context een sprekend voorbeeld. Zo kan een vennootschap zich tot doel stellen een vestiging in Frankrijk te sluiten. In plaats van een concrete instructie tot sluiting te geven, kan ze deze doelstelling ook bereiken met een algemene instructie. Zo zou ze het bestuur kunnen opdragen de activiteiten van de vennootschap te beperken tot Nederland, wat al een veel algemenere benadering lijkt52. Van den Ingh en Lennarts merken bovendien terecht op dat het gevaar niet schuilt in het geven van algemene of concrete instructies maar in het opvolgen ervan. Dit werd door de wetgever miskend tijdens het opstellen van artikel 2:129 BW. De auteurs stellen dat elke instructiebevoegdheid, algemeen of concreet, steeds begrensd wordt door het vennootschapsbelang53. Lennarts steunt hiervoor op rechtspraak waaruit het belang van de eigen verantwoordelijkheid van het bestuur naar voren komt54. Wanneer de aandeelhouders de bevoegdheid tot geven van instructies misbruiken en deze uitoefenen in strijd met het

48

M.L. LENNARTS, “Een nieuwe regeling van het instructierecht. Het gaat om de inhoud, niet om de vorm!”, O&F 2005, 21. 49 L. TIMMERMAN, “Instructierecht”, Ondernemingsrecht 2001, 477. 50 F.J.P. VAN DEN INGH, “Reactie op de column van Timmerman”, Ondernemingsrecht 2002, 31. 51 HR 21 december 2001, NJ 2005, 96. 52 F.J.P VAN DEN INGH, “De bevelstructuur in de vennootschap” in X., Concernverhoudingen, Deventer, Kluwer, 2002, (13) 19-20. 53 F.J.P VAN DEN INGH, “De bevelstructuur in de vennootschap” in X., Concernverhoudingen, Deventer, Kluwer, 2002, (13) 19-20; M.L. LENNARTS, “Een nieuwe regeling van het instructierecht. Het gaat om de inhoud, niet om de vorm!”, O&F 2005, 18-21. 54 M.L. LENNARTS, “Een nieuwe regeling van het instructierecht. Het gaat om de inhoud, niet om de vorm!”, O&F 2005, 18-21.

12

vennootschappelijk belang, kan het bestuur zich hiertegen verzetten55. Zoals Lennarts het zo mooi formuleert: het gaat om de inhoud, niet om de vorm56. 28. In het wetsvoorstel Flex-BV zijn in deze context twee belangrijke wijzigingen aangebracht aan de parallelle bepaling van artikel 2:129 BW in het BV-recht, namelijk artikel 2:239 BW. Vooreerst wordt het onderscheid tussen gewone en bijzondere instructies geschrapt. Ten tweede bepaalt de nieuwe regeling dat het bestuur slechts gebonden is door de instructies voor zover ze niet in strijd zijn met het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming57. Assers ziet hierin een argument om te stellen dat het onderscheid tussen algemene en concrete instructies ook voor de NV niet meer van belang is. Dezelfde redenering wordt toegepast voor de toetsing van de instructies aan het belang van de vennootschap58. Dergelijke parallelle redenering is inderdaad aanlokkelijk. Pas bij een aanpassing van het NV-recht zelf zal de juridische situatie echter volledig duidelijk zijn. Sectie 3: Verenigd Koninkrijk 29. De situatie in het Verenigd Koninkrijk verschilt van deze in België en Nederland in die mate dat de algemene vergadering het bestuur bevoegdheden geeft in de statuten. Hieronder analyseren we de startpositie in het Engels recht. Daarna toetsen we deze startpositie aan de modelstatuten. 1. Uitgangspunt 30. Uitgaande van het feit dat de aandeelhouders de originele houders zijn van de macht in de vennootschap59, zou men kunnen veronderstellen dat de aandeelhouders met een gewone meerderheid de bestuurders bindende instructies kunnen geven. Ze geven immers de bevoegdheden aan het bestuur in de statuten. Dit is echter een verkeerde veronderstelling60. De vraag die zich stelt is wat de betekenis is van deze statutaire bevoegdheidstoewijzing aan het bestuur. De delegatie in de statuten kan op twee wijzen geanalyseerd worden. Ten eerste kan de delegatie beschouwd worden als het louter toekennen van macht aan het bestuur zonder dat dit een beperking inhoudt ten opzichte van de aandeelhouders om besluiten te nemen binnen de overgedragen bevoegdheden. Volgens een tweede interpretatie houdt deze delegatie in dat de aandeelhouders niet langer besluiten kunnen nemen in de overgedragen materies. In de eerste interpretatie kan de algemene vergadering met een gewone resolutie nog steeds bindende richtlijnen geven aan de raad van bestuur over hoe de overgedragen bevoegdheden moeten worden uitgeoefend. Ze is immers nog steeds bevoegd te handelen. In de tweede interpretatie is dit niet het geval. Alleen de bestuurders kunnen de bevoegdheden nog uitoefenen. Wanneer de aandeelhouders alsnog de uitoefening van deze bevoegdheden

55

Zie artikel 3:13 BW inzake misbruik van bevoegdheid; F.J.P. VAN DEN INGH, “De bevelstructuur in de vennootschap” in X., Concernverhoudingen, Deventer, Kluwer, 2002, (13) 19-20; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1597. 56 M.L. LENNARTS, “Een nieuwe regeling van het instructierecht. Het gaat om de inhoud, niet om de vorm!”, O&F 2005, 18-23. 57 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 501; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1171; M.L. LENNARTS, “Een nieuwe regeling van het instructierecht. Het gaat om de inhoud, niet om de vorm!”, O&F 2005, 18. 58 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 501. 59 Zie randnummer 16. 60 D. KERSHAW, Company Law in Context. Text and Materials, New York, Oxford University Press, 2009, 191.

13

willen controleren, moet de algemene vergadering beslissen tot statutenwijziging of moet ze de bestuurders ontslaan61. Tot het einde van de negentiende eeuw domineerde de eerste zienswijze. De algemene vergadering was het hoogste orgaan van de vennootschap en de raad van bestuur was slechts een agent van de vennootschap die onderworpen was aan de controle van de algemene vergadering62. Vandaag is dit niet langer het geval en geldt de tweede zienswijze. Ook al zijn de aandeelhouders de originele houders van de macht in de vennootschap, de statuten voorzien in een afdwingbare verdeling van de bevoegdheden tussen het bestuur en de aandeelhouders63. De rechtspraak oordeelt dat de algemene vergadering enkel kan tussenkomen in de bevoegdheden toegekend in de statuten aan de raad van bestuur door middel een statutenwijziging of door het intrekken van het mandaat van de bestuurders 64. De raad van bestuur handelt niet als agent voor de meerderheid of zelfs niet van alle aandeelhouders. De algemene vergadering heeft dus in principe geen instructierecht ten aanzien van het bestuur noch kan ze de bevoegdheden zelf uitoefenen65. De hierboven gegeven analyse veronderstelt een goed functionerende raad van bestuur. Wanneer de bestuurders om een bepaalde reden in de onmogelijkheid verkeren of gewoon weigeren hun bevoegdheden uit te oefenen, kunnen deze bevoegdheden worden uitgeoefend door de algemene vergadering66. 2. Modelstatuten 31. In de bepalingen van de modelstatuten vinden we ondersteuning voor deze visie. Zo worden de bevoegdheden in de modelartikelen aan het bestuur toegekend met inachtneming van de statuten (“subject to the articles”). Verder bepalen de modelstatuten zowel voor publieke als private vennootschappen67 dat de algemene vergadering slechts met een bijzondere resolutie de bestuurders kan opdragen een bepaalde handeling al dan niet te doen68. Het feit dat de algemene vergadering slechts door middel van een bijzondere resolutie instructies kan geven aan de raad van bestuur, is verklaarbaar doordat ook een statutenwijziging dergelijke resolutie vereist69. Het is echter bizar dat de CA 2006 de algemene vergadering de bevoegdheid geeft om bestuurders te ontslaan door middel van een gewone resolutie. Dit is immers een verregaandere maatregel dan het geven van instructies met betrekking tot bepaalde materies70.

61

P.L. DAVIES, Gower and Davies principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 2008, 369372. 62 P.L. DAVIES, Principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 1997, 183. 63 D. KERSHAW, Company Law in Context. Text and Materials, New York, Oxford University Press, 2009, 191. 64 Automatic Self-Cleansing Filter Syndicate Co v Cuninghame [1906] 2 Ch 34, CA; Gramophone and Typewriter Ltd v Stanley [1908] 2 KB 89, CA; Quin & Axtens v Salmon [1909] 1 Ch 311, CA; Shaw & Sons (Salford) Ltd v Shaw [1935] 2 KB 113, CA; Scott v Scott [1943] 1 All ER 582; Breckland Group Holdings Ltd v London & Suffolk Properties Ltd [1989] BCLC 100. 65 R.R. PENNINGTON, Company Law, Londen, Butterworths, 1995, 765. 66 Barron v Potter [1914] 1 Ch 895; Foster v Foster [1916] 1 Ch 532; Alexander Ward and Co Ltd v Samyang Navigation Co Ltd [1975] 1 WLR 673; B. HANNIGAN, Company Law, New York, Oxford University Press, 2009, 181; J. DINE, Company Law, Londen, Sweet & Maxwell, 2001, 116-117; S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 464. 67 Artikel 4 Model articles for private companies limited by shares; artikel 4 Model articles for private companies limited by guarantee; artikel 4 Model articles for public companies. 68 P.L. DAVIES, Gower and Davies principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 2008, 371. 69 M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen, Deventer, Kluwer, 1999, 208; P.L., DAVIES, Principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 1997, 187. 70 P.L. DAVIES, Principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 1997, 187.

14

Conclusie hoofdstuk 1 32. In dit hoofdstuk onderzochten we de verhouding tussen de algemene vergadering en het bestuur. Vooreerst bepaalden we de positie van de algemene vergadering in de bevoegdheidsverdeling tussen de algemene vergadering en de raad van bestuur. Zowel in België als in Nederland legt de wetgever de verhouding vast tussen de algemene vergadering en de raad van bestuur. In België beschikt de raad van bestuur over de residuaire bevoegdheden. De focus in de Belgische bevoegdheidsverdeling ligt dus principieel op het bestuur. Volgens het Nederlandse BW daarentegen heeft de algemene vergadering de residuaire bevoegdheden. In België kan de algemene vergadering evenwel de residuaire bevoegdheid in de statuten aan zichzelf toebedelen. Het omgekeerde is in Nederland niet mogelijk, aangezien de regel dat de residuaire bevoegdheid aan de algemene vergadering toekomt van dwingend recht is. In het Verenigd Koninkrijk is de regeling inzake bevoegdheidsverdeling veel soepeler dan in België en Nederland. De bevoegdheidsverdeling wordt immers bepaald door de statuten van de vennootschap. De algemene vergadering kan dan ook steeds deze bevoegdheidsverdeling wijzigen door een gewone statutenwijziging. In de drie landen is de raad van bestuur bevoegd om de vennootschap te besturen. In België volgt dit uit de residuaire bevoegdheid. In Nederland blijkt dit uit een uitdrukkelijke bepaling uit het wetboek. In het Verenigd Koninkrijk wordt dit voorzien in de modelstatuten. Het Verenigd Koninkrijk wijkt daarmee af van de uitgangspositie in België en Nederland waar de wetgever de bevoegdheden toekent aan de raad van bestuur. In tegenstelling tot het Nederlands en Belgisch recht beschouwt de Engelse wetgever geen bevoegdheden als onvervreemdbaar verbonden met de werking van de raad van bestuur. Het is echter zowel in België als Nederland mogelijk deze bevoegdheid van het bestuur te beperken in de statuten. Aangezien de algemene vergadering bevoegd is tot statutenwijziging geeft dit de algemene vergadering de nodige speelruimte om haar bevoegdheden uit te breiden. Het is in beide landen echter niet mogelijk de bevoegdheden van het bestuur uit te hollen. In het vennootschapsrecht van de drie landen worden in de wet specifieke bevoegdheden toegekend aan de algemene vergadering. Deze begrenzen de ruime bevoegdheid van het bestuur. Ze worden besproken en vergeleken in hoofdstuk twee. 33. Ten tweede analyseerden we de mogelijkheid van de algemene vergadering tot het verlenen van bindende instructies aan het bestuur. In de drie landen wordt in het algemeen aanvaard dat de algemene vergadering geen instructierecht heeft ten aanzien van de raad van bestuur. De algemene vergadering zal zich dus in principe niet kunnen mengen in de bevoegdheden van het bestuur. Uiteraard kan de algemene vergadering steeds haar eigen bevoegdheden uitoefenen om het bestuur te beïnvloeden. Zo kan ze een bestuurder ontslaan die niet het gewenste beleid voert. Het is echter in de drie landen mogelijk om in de statuten in een instructierecht te voorzien. In België kan dit mijns inziens voor alle bevoegdheden die niet dwingendrechtelijk aan het bestuur zijn toegekend. In Nederland is dit wettelijk geregeld. Naar mijn mening volgt uit deze regeling dat de statuten slechts de bevoegdheid kunnen toekennen tot het verlenen van algemene instructies. In het Verenigd Koninkrijk is de bevoegdheidsverdeling sowieso een zaak van de statuten, zodat ook een statutair instructierecht tot de mogelijkheden behoort. De modelstatuten voorzien dat de algemene vergadering met een bijzondere resolutie de bestuurders kan opdragen een bepaalde handeling al dan niet te doen. 15

HOOFSTUK 2: BEVOEGDHEDEN ALGEMENE VERGADERING Inleiding hoofdstuk 2 34. Uit voorgaande analyse blijkt dat, onafhankelijk van de bevoegdheidsverdeling, de wetgever in de drie landen steeds specifieke bevoegdheden toekent aan de algemene vergadering. Dit hoofdstuk vergelijkt deze wettelijke bevoegdheden met als doel de materies te identificeren waarvoor de algemene vergadering kan optreden. Het hoofdstuk bestaat uit twee titels. Een eerste titel behandelt de verschillende soorten algemene vergaderingen. In de Belgische rechtsleer worden de bevoegdheden van de algemene vergadering vaak onderverdeeld aan de hand van de soort algemene vergadering71. De verschillende soorten zijn echter niet duidelijk omlijnd en begrippen worden door elkaar gebruikt. In deze eerste titel wordt eerst onderzocht welke soorten algemene vergaderingen erkend worden in achtereenvolgens België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Daarna evalueren we de relevantie van de verschillende soorten algemene vergaderingen in het onderzoek naar de macht van de algemene vergadering in de vennootschap. De tweede titel vormt het hoofdbestanddeel van dit hoofdstuk. Hierin bespreken we de verschillende bevoegdheden van de algemene vergadering in achtereenvolgens België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. De bevoegdheden worden onderverdeeld in zes inhoudelijke categorieën: kapitaal en vermogen, bestuur, inrichting, toezicht en controle, herstructurering en einde van de vennootschap. Het einde van dit deel bevat een vergelijkende analyse van de bevoegdheden die we identificeerden. Het doel hiervan is de gelijkenissen en verschillen vast te stellen op vlak van de bevoegdheden van de algemene vergadering in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Titel 1: Soorten algemene vergaderingen 35. Zoals de titel van deze masterproef reeds weggeeft bestaan er meerdere soorten algemene vergaderingen. In deze titel onderzoeken we eerst welke soorten algemene vergaderingen bestaan in achtereenvolgens België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Daarna volgt een evaluatie naar de relevantie van dit onderscheid in de context van deze masterproef. Sectie 1: België 1. Algemeen 36. In de Belgische rechtsleer vinden we vier soorten algemene vergaderingen terug: de gewone, buitengewone, bijzondere en speciale algemene vergadering. Niet alle auteurs onderscheiden al deze soorten en dezelfde begrippen dekken niet steeds dezelfde lading. Voor de invoering van het wetboek van vennootschappen hadden deze begrippen bovendien geen juridische waarde72. Het wetboek erkent nu wel drie soorten algemene vergaderingen: de gewone, de bijzondere en de buitengewone algemene vergadering73. De invoering van deze begrippen in het wetboek heeft de discussie in de rechtsleer echter niet beslecht. Het 71

H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 395-399; J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis. Droit européen. Droit belge, Brussel, Bruylant, 2011, 695-699. 72 F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 367-368. 73 Zie artikelen 558, 559 en 560 W.Venn.

16

onderscheid wordt immers niet zeer duidelijk uitgewerkt. De wetgever voorziet geen definitie voor de verschillende soorten vergaderingen. Bovendien geeft ze niet steeds aan welke beslissing door welke soort algemene vergadering moet worden genomen. Er is dan ook nog steeds geen eensgezindheid tussen de verschillende auteurs over de precieze invulling van de verschillende begrippen. Hieronder bespreken we de Belgische rechtsleer met betrekking tot de verschillende soorten vergaderingen. 2. Rechtsleer 37. Over de draagwijdte van de term “gewone algemene vergadering” heerst eensgezindheid in de rechtsleer. De gewone algemene vergadering, ook wel jaarlijkse algemene vergadering, is de vergadering die op basis van artikel 552 W.Venn. jaarlijks moet worden gehouden op de in de statuten bepaalde plaats, dag en uur74. Over de categorisering van de andere vergaderingen, buiten deze gewone algemene vergadering, is echter minder overeenstemming in de rechtsleer. We kunnen drie grote zienswijzen onderscheiden, naargelang een onderscheid gemaakt wordt tussen twee, drie of vier soorten vergaderingen. a. Twee soorten 38. Een eerste zienswijze beschouwt elke algemene vergadering buiten de hypothese van de gewone jaarvergadering als een buitengewone vergadering75. Dit deel van de rechtsleer maakt slechts een onderscheid tussen de gewone en de buitengewone algemene vergadering. Sinds de invoering van het wetboek van vennootschappen kan deze visie echter niet meer ondersteund worden. Hoewel in het wetboek geen definitie wordt gegeven van de begrippen gewone, buitengewone en bijzondere algemene vergadering, kan men niet negeren dat er wel degelijk drie soorten algemene vergaderingen bestaan. Men vindt deze visie dan ook vooral terug in de rechtsleer van voor het invoeren van het wetboek van vennootschappen. Ze is echter toch nog vermeldenswaardig, aangezien ze ook opduikt in recenter werk76. b. Drie soorten 39. Een tweede zienswijze in de rechtsleer onderscheidt naast de gewone en de buitengewone algemene vergadering ook nog de bijzondere algemene vergadering. We kunnen binnen deze stroming twee visies terugvinden. Volgens een eerste visie is de bijzondere algemene vergadering de vergadering die wordt bijeengeroepen voor de uitoefening van haar bevoegdheden op grond van artikel 556 en 557 W.Venn in de context van een openbaar overnamebod. De buitengewone algemene 74

F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 367-368; G. DE BACKER, Gids voor vennootschappen, Mechelen, Kluwer, 2007, 263; H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 395; H. GEINGER en N. HEIJERICK, Inleiding tot het vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2009, 144; H. SUIJKERBUIJK, Jaarvergadering en jaarverslag, Mechelen, Kluwer, 2011, 23; J. EVERAERDT, De wetgeving rond de NV en BVBA uitgelegd, Luik, Kamer voor handel en nijverheid, 2001, 111; J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis. Droit européen. Droit belge, Brussel, Bruylant, 2011, 696; P. HAINAUT-HAMENDE en G. RAUCQ, Répertoire notarial, XII, Le droit commercial et économique, Brussel, Larcier, losbl., 600; S. DE JONGHE, “Artikel 558 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel IV, Hfdst. III, Afd. IV, Onderafd. I, Wijziging van de statuten, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-13. 75 F. PASSELECQ, Traité des sociétés commerciales, Brussel, Larcier, 1934, 373, nr. 2461; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, Brussel, Bruylant, 1954, I, 431, nr. 682; P.-A. FRANCK, Manuel pratique des assemblées générales d’actionnaires dans les sociétés anonymes, Brussel, L’avenir, 1944, 17-19, nr. 11-14. 76 H. GEINGER en N. HEIJERICK, Inleiding tot het vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2009, 144-145.

17

vergadering wordt in deze visie nog steeds beschouwd als de restcategorie. Elke algemene vergadering buiten de gewone en bijzondere algemene vergadering, is een buitengewone algemene vergadering77. Volgens een tweede visie, is de buitengewone algemene vergadering elke vergadering die wordt samengeroepen om de statuten te wijzigen. Elke algemene vergadering die geen gewone of buitengewone algemene vergadering is, wordt als bijzonder beschouwd78. Beide visies miskennen mijns inziens de structuur van het wetboek. Zo heeft de wetgever onder de afdeling buitengewone algemene vergadering drie bevoegdheden ingevoegd die genomen worden met een bijzondere meerderheid zoals vereist voor statutenwijziging of strenger, namelijk statutenwijziging, doelswijziging en wijziging van de rechten verbonden aan effecten79. Dit wordt miskend in de eerste visie. De tweede visie daarentegen hecht geen belang aan het feit dat de wetgever onder de afdeling bijzondere algemene vergadering de bevoegdheden van de algemene vergadering met betrekking tot openbare overname rangschikt80. Om die reden lijkt het mij dan ook verantwoord een vierde soort algemene vergadering in te voegen als restcategorie. Met deze beschouwing belanden we bij de bespreking van de derde zienswijze in de rechtsleer. c. Vier soorten 40. Deze derde zienswijze onderscheidt terecht vier soorten algemene vergaderingen: de gewone, buitengewone, bijzondere en speciale algemene vergadering81. Volgens deze zienswijze is de buitengewone algemene vergadering een algemene vergadering die samenkomt om een beslissing te nemen waarvoor een aanwezigheidsquorum en een versterkte meerderheid vereist is. De bijzondere algemene vergadering is de algemene vergadering die samenkomt naar aanleiding van de uitoefening van haar bevoegdheden in de context van een openbaar overnamebod op grond van artikel 556 en 557 W.Venn. Voor de algemene vergaderingen buiten de gewone, buitengewone en bijzondere algemene vergadering wordt een nieuwe term in het leven geroepen, namelijk de speciale algemene vergadering. De speciale algemene vergaderingen zijn de vergaderingen die gehouden worden buiten de tijdsorde van de jaarlijkse gewone algemene vergadering, maar volgens de regels van deze gewone algemene vergadering. Er wordt dus met een gewone meerderheid beslist. Ze komen samen op initiatief van het bestuur, de commissaris of de aandeelhouders die 20 procent van het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen82. Het wetboek maakt geen

77

J. EVERAERDT, De wetgeving rond de NV en BVBA uitgelegd, Luik, Kamer voor handel en nijverheid, 2001, 112-113. 78 G. DE BACKER, Gids voor vennootschappen, Mechelen, Kluwer, 2007, 263; H. SUIJKERBUIJK, Jaarvergadering en jaarverslag, Mechelen, Kluwer, 2011, 23. 79 Zie artikelen 558, 559 en 560 W.Venn. 80 Zie artikelen 556 en 557 W.Venn. 81 H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 395-399; J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis. Droit européen. Droit belge, Brussel, Bruylant, 2011, 695-702; P. HAINAUT-HAMENDE en G. RAUCQ, Répertoire notarial, XII, Le droit commercial et économique, Brussel, Larcier, losbl., 600. 82 Artikel 532 W.Venn.

18

vermelding van de term speciale buitengewone algemene vergadering. De term heeft geen juridische waarde en is louter om didactische redenen relevant83. Sectie 2: Nederland 41. De Nederlandse rechtsleer daarentegen maakt slechts een onderscheid tussen twee soorten algemene vergaderingen: de gewone of jaarlijkse algemene vergadering en de buitengewone algemene vergadering. In tegenstelling tot de Belgische rechtsleer heerst geen onverdeeldheid over de invulling van deze begrippen84. De wet bepaalt dat de vennootschap jaarlijks minstens één algemene vergadering moet houden85. Deze vergadering wordt de gewone of jaarlijkse algemene vergadering genoemd. De buitengewone algemene vergadering is elke andere algemene vergadering die naast die verplichte jaarvergadering wordt gehouden86. Wanneer we Boek 2 van het BW analyseren, vinden we dit onderscheid echter niet terug. Artikel 2:108 BW bepaalt slechts dat jaarlijks ten minste één algemene vergadering wordt gehouden. Artikel 2:108a BW voorziet evenwel in de verplichting om de algemene vergadering samen te roepen binnen de drie maanden nadat het voor het bestuur aannemelijk is dat het eigen vermogen gedaald is onder de in de wet bepaalde grens. Dit kan gezien worden als het voorschrijven van een buitengewone algemene vergadering door de wet. De term vinden we echter niet terug87. Sectie 3: Verenigd Koninkrijk 42. Ook in de Engelse rechtsliteratuur wordt een onderscheid gemaakt tussen de gewone algemene vergadering en de buitengewone algemene vergadering. Ook hier heerst er eensgezindheid over de invulling van deze begrippen88. Over het algemeen bepalen de statuten van een vennootschap in het Verenigd Koninkrijk dat er één keer per jaar een algemene vergadering wordt gehouden. Deze algemene vergadering wordt de “ordinary general meeting” of “annual general meeting” genoemd. Al de andere algemene vergaderingen worden “extraordinary general meeting” genoemd. Deze laatste term wordt 83

H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 397; J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis. Droit européen. Droit belge, Brussel, Bruylant, 2011, 695-702; P. HAINAUT-HAMENDE en G. RAUCQ, Répertoire notarial, XII, Le droit commercial et économique, Brussel, Larcier, losbl., 600. 84 C. ASSERS, Vertegenwoordiging en rechtspersoon, Zwolle, Tjeenk Willink, 1994, 321-322; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 370; P. SANDERS, W. WESTBROEK, F.K. BUIJN en P.M. STORM, BV en NV, Deventer, Kluwer, 1994, 228. 85 Artikel 2:108 BW. 86 C. ASSERS, Vertegenwoordiging en rechtspersoon, Zwolle, Tjeenk Willink, 1994, 321-322; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 370-371; M. ANDENAS en F. WOOLDRIDGE, European comparative company law, Cambridge, Cambridge University Press, 2010, 373; P. SANDERS, W. WESTBROEK, F.K. BUIJN en P.M. STORM, BV en NV, Deventer, Kluwer, 1994, 228. 87 C. ASSERS, Vertegenwoordiging en rechtspersoon, Zwolle, Tjeenk Willink, 1994, 321-322; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 370-371; P. SANDERS, W. WESTBROEK, F.K. BUIJN en P.M. STORM, BV en NV, Deventer, Kluwer, 1994, 228. 88 A. VISWANATHAN, “The Companies Act 2006: towards shareholder engagement and streamlining the decisionmaking process”, International Company and Commercial Law Review 2007, 199-202; G. MORSE, Charlesworth’s Company Law, Londen, Sweet & Maxwell, 2005, 242-246; J.H. FARRAR en B.M. HANNIGAN, Farrar’s company law, Londen, Butterworths, 1998, 311; P.L. DAVIES, Principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 1997, 568; R.R. PENNINGTON, Company Law, Londen, Butterworths, 1995, 822; S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 383.

19

echter niet gebruikt in de CA 200689, in tegenstelling tot de Companies Act 1985. Private vennootschappen90 zijn bovendien zelfs niet verplicht om jaarlijks een algemene vergadering te houden. Publieke vennootschappen zijn hiertoe wel verplicht91. Sectie 4: Evaluatie 43. In de Belgische rechtsleer worden de verschillende soorten algemene vergaderingen ingedeeld aan de hand van het tijdstip waarop ze worden gehouden, de bevoegdheid en de meerderheidsen aanwezigheidsvereisten. Het resultaat is echter niet zeer eenduidig en de begrippen worden dan ook door elkaar gebruikt. Zowel in Nederland als in het Verenigd Koninkrijk gebeurt de indeling daarentegen aan de hand van één criterium, namelijk het tijdstip waarop de algemene vergadering wordt gehouden. Deze werkwijze verdient de voorkeur. Een duidelijke indeling zorgt immers voor een correct en eenduidig gebruik van de begrippen. Voor ons onderzoek naar de macht van de algemene vergadering in de vennootschap, moeten twee opmerkingen gemaakt worden naar aanleiding van deze analyse van de verschillende soorten algemene vergaderingen. In de eerste plaats is deze onderverdeling niet zeer geschikt voor een rechtsvergelijkende analyse van de bevoegdheden van de algemene vergadering. De begrippen worden immers verschillend ingevuld in de verschillende landen. Bovendien erkennen niet alle landen dezelfde soorten. Ten tweede verwijzen we in de titel van deze masterproef naar de bevoegdheden van de gewone en de buitengewone algemene vergadering. Hiermee wordt gedoeld op het onderscheid tussen de bevoegdheden van de algemene vergadering naargelang ze al dan niet moeten worden uitgeoefend met een versterkte meerderheid. Dit wordt besproken in hoofdstuk drie.

Titel 2: Bevoegdheden 44. In deze titel worden de wettelijke bevoegdheden in achtereenvolgens België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk besproken. Daarna volgt een vergelijkende analyse met als doel de gelijkenissen en verschillen tussen de onderzochte landen op vlak van de bevoegdheden van de algemene vergadering te identificeren. In wat volgt gaan we de bevoegdheden niet onderverdelen en analyseren aan de hand van de verschillende soorten algemene vergadering, om de in titel één vermelde redenen. Er wordt geopteerd om de bevoegdheden per inhoudelijke categorie te vergelijken. Dit geeft een beter zicht op de materies waarin de algemene vergadering kan optreden in de verschillende landen. Sectie 1: België We beginnen de bespreking van de bevoegdheden van de algemene vergadering met een analyse van de bevoegdheden in België. 1. Kapitaal en vermogen 45. Een eerste inhoudelijke categorie omvat de bevoegdheden van de algemene vergadering inzake kapitaal en vermogen. In het Belgische wetboek van vennootschappen vinden we tal

89

Het formele onderscheid tussen gewone en buitengewone algemene vergadering is opgeheven met de komst van de CA 2006. In de wet worden alle algemene vergaderingen als “general meeting” beschouwd. 90 Het grote verschil tussen private en publieke vennootschappen naar Engels recht is dat de aandelen van een private vennootschap niet kunnen aangeboden worden aan het publiek en dat de aandelen van een private vennootschap niet op de beurs kunnen verhandeld worden. Zie over deze problematiek: S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 58-60. 91 Artikel 336 CA 2006; S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 383.

20

van bevoegdheden in deze categorie. We kunnen deze bevoegdheden onderverdelen in vier groepen. 46. Ten eerste heeft de algemene vergadering bevoegdheden inzake de vorming en verhoging van het kapitaal. De algemene vergadering is met name bevoegd tot goedkeuring van een quasi-inbreng (artikel 447, §1, lid 3 W.Venn.), kapitaalverhoging (artikel 581 W.Venn.), beperken en opheffen van het voorkeurrecht (596 W.Venn.) en het verlenen van bevoegdheid aan de raad van bestuur in het kader van het toegestane kapitaal (artikel 603 W.Venn.). 47. Ten tweede wordt aan de algemene vergadering belangrijke bevoegdheden toegekend inzake kapitaalbescherming. Zo vereist de wetgever een voorafgaand besluit van de algemene vergadering als voorwaarde voor de verkrijging van eigen effecten (artikel 620 W.Venn.). Ook voor de vervreemding van effecten verkregen op grond van artikel 620, § 1 W.Venn. voorziet het wetboek in de vereiste van een besluit van de algemene vergadering (artikel 622, § 2 W.Venn.). De algemene vergadering beslist in diezelfde context over de wederinkoop van eigen aandelen zonder stemrecht (artikel 626 W.Venn.). Verder is het toestaan van de financiering door de NV van de verkrijging van haar eigen effecten door een derde onderworpen aan een voorafgaand besluit van de algemene vergadering (artikel 629 W.Venn.). Ten slotte is de algemene vergadering bevoegd inzake kapitaalvermindering (artikel 612 W.Venn.). 48. Een derde groep van bevoegdheden zijn de bevoegdheden in de context van een openbaar overnamebod. Zo is de algemene vergadering bevoegd tot het toekennen van rechten aan derden die een invloed hebben op het vermogen van de vennootschap, wanneer de uitoefening van deze rechten afhankelijk is van het uitbrengen van een openbaar overnamebod (artikel 556 W.Venn.). Deze bevoegdheid stelt de algemene vergadering in de mogelijkheid preventieve maatregelen te nemen tegen een mogelijk openbaar overnamebod92. Verder kan alleen de algemene vergadering beslissingen nemen inzake verrichtingen die een aanzienlijke wijziging in de samenstelling van de activa en passiva van de vennootschap tot gevolg zouden hebben of verplichtingen aangaan zonder werkelijk tegenprestatie, wanneer een openbaar bod gedaan is (artikel 557 W.Venn.). Hier treedt de algemene vergadering reactief op. 49. Een laatste groep betreft een reeks bevoegdheden van de algemene vergadering met betrekking tot effecten. Meer specifiek is de algemene vergadering bevoegd tot het beslissen tot een elektronisch register van aandelen op naam (artikel 463, lid 2 W.Venn.), het wijzigen van het besluit van de raad van bestuur om het register van de effecten op naam in twee delen te splitsen (artikel 464 W.Venn.), bepalen van de conversievoorwaarden en het maximum aantal te converteren aandelen (artikel 482, lid 1 W.Venn.) en het wijzigen van rechten verbonden aan effecten (artikel 560 W.Venn.). 2. Bestuur 50. Verder heeft de algemene vergadering ook bevoegdheden aangaande het bestuur. Deze behoren tot haar belangrijkste bevoegdheden. Ze geven haar immers in meer of mindere mate de mogelijkheid controle uit te oefenen op het beleid van het bestuur. Vooral de bevoegdheid tot ontslag en benoeming is in die context essentieel voor de analyse van de macht van de vennootschap (artikel 518, § 2 en § 3 W.Venn)93.

92

J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis. Droit européen. Droit belge, Brussel, Bruylant, 2011, 698. 93 Voor een grondige bespreking van de bevoegdheid tot benoeming van de raad van bestuur: zie hoofdstuk vier.

21

Verder kent het wetboek van vennootschappen de volgende bevoegdheden inzake bestuur aan de algemene vergadering toe: het bepalen van het bezoldigd of onbezoldigd karakter van de bestuurdersfunctie (artikel 517 W.Venn), het verlenen van kwijting aan de bestuurders (artikel 554, lid 2 W.Venn.) en het instellen van een vennootschapsvordering tegen de bestuurders (561 W.Venn.). 51. De corporate governance discussie heeft recentelijk een uitbreiding van de bevoegdheden van de algemene vergadering in een beursgenoteerde NV tot gevolg gehad94. We kunnen vier extra bevoegdheden onderscheiden. Ten eerste bepaalt artikel 554, lid 3 W.Venn. dat de gewone algemene vergadering bij een beursgenoteerde NV zich bij afzonderlijke stemming moet uitspreken over het remuneratieverslag. Dit verslag maakt deel uit van de verklaring inzake behoorlijk bestuur95. Deze laatste verklaring is opgenomen in het jaarverslag96. De aandeelhouders krijgen hierdoor uitdrukkelijk het recht zich uit te spreken over het remuneratiebeleid van de vennootschap97. Verder voorziet artikel 554, lid 4 W.Venn. in een beperking van de vertrekvergoedingen van uitvoerend bestuurders, leden van het directiecomité, andere leiders98 en personen belast met het dagelijks bestuur van de vennootschap. De vertrekvergoeding wordt geplafonneerd op twaalf maanden loon of, op gemotiveerd advies van het remuneratiecomité, tot achttien maanden loon. Wanneer wordt afgeweken van deze grenzen moet de vertrekvergoeding vooraf worden goedgekeurd door de eerstvolgende gewone algemene vergadering. Dit op straffe van nietigheid van het beding. Ten derde heeft de wetgever in artikel 520ter W.Venn. een specifieke regeling voorzien voor aandelen en aandelenopties toegekend aan bestuurders, leden van het directiecomité99, andere leiders en dagelijkse bestuurders100 in een beursgenoteerde NV. Volgens die bepaling kunnen aandelen pas definitief verworven worden en kunnen aandelenopties of alle andere rechten om aandelen te verwerven pas worden uitgeoefend door de bestuurder na een periode van ten minste drie jaar na de toekenning ervan. Van deze regel kan worden afgeweken in de statuten of met uitdrukkelijke toestemming van de algemene vergadering. Verder voorziet artikel 520ter W.Venn. dat ten minste een vierde van de variabele remuneratie voor een uitvoerend bestuurder, lid van het directiecomité, andere leider of dagelijks bestuurder in een beursgenoteerde NV, gebaseerd moet zijn op vooraf vastgelegde en objectief meetbare prestatiecriteria over een periode van minstens twee jaar. Een ander vierde dient minstens gebaseerd te zijn op vooraf vastgelegde en objectief meetbare prestatiecriteria over een periode van minstens drie jaar. Ook van deze regel kan afgeweken worden in de statuten of met uitdrukkelijke goedkeuring van de algemene vergadering. Bovendien geldt deze verplichting niet indien een variabele remuneratie een vierde of minder van de jaarlijkse

94

H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 396. Artikel 96, § 3 W.Venn. 96 Artikel 96, § 2 W.Venn. 97 F. HELLEMANS, “De algemene vergadering anno 2010 versus anno 2001. Naar meer vergaderflexibiliteit, bijkomende informatierechten en meer uitgesproken tweedeling tussen genoteerde en niet-genoteerde vennootschappen” in B. ALLEMEERSCH en V. SAGAERT (eds.), Actuele ontwikkelingen inzake vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, (1) 57. 98 Dit zijn leden van elk comité waar de algemene leiding van de vennootschap wordt besproken en dat georganiseerd wordt buiten de regeling van artikel 524bis W.Venn, zie artikel 96, § 3 W.Venn. 99 Zie artikel 524bis, lid 6 W.Venn. 100 Zie artikel 525, lid 4 W.Venn. 95

22

remuneratie betreft. Dit alles betekent een uitbreiding van de beslissingsbevoegdheid van de algemene vergadering. Ten slotte moet op basis van artikel 554, lid 7 W.Venn. een variabele vergoeding die contractueel is toegekend aan een onafhankelijke bestuurder in de zin van artikel 526ter W.Venn., vooraf worden goedgekeurd door de eerstvolgende gewone algemene vergadering. Elk hiermee strijdig beding is van rechtswege nietig. 3. Inrichting 52. Vervolgens is de algemene vergadering ook bevoegd voor de inrichting van de vennootschap. Zo is ze bevoegd tot statutenwijzigingen (558, lid 1 W.Venn.). Voor statutenwijzigingen die betrekking hebben op het doel van de vennootschap is een aparte bepaling voorzien (artikel 559 W.Venn.). Verder is de algemene vergadering bevoegd tot het verlengen van de duur van de vennootschap (artikel 645 W.Venn.). 4. Toezicht en controle 53. Een vierde categorie bevoegdheden situeert zich in de context van het toezicht en de controle op de gang van zaken in de vennootschap. De algemene vergadering oefent toezicht uit op de vennootschap door middel van haar bevoegdheid tot goedkeuring van de jaarrekening en bepaling van de winstbestemming101 (artikel 554, lid 2 W.Venn.). Onder deze categorie kunnen we ook de bevoegdheden met betrekking tot de commissarissen onderbrengen. De commissaris heeft immers tot taak een onafhankelijk toezicht uit te oefenen op de boekhouding van de vennootschap. De algemene vergadering is met name bevoegd tot het benoemen van de commissarissen (artikel 130, lid 1 W.Venn.), tot het vaststellen van de vergoeding van de commissarissen (artikel 134, §2 W.Venn.), tot het ontslaan van de commissarissen (artikel 135, § 1, lid 2 W.Venn.), tot het verlenen van kwijting aan de commissarissen (artikel 554, lid 2 W.Venn.) en tot het instellen van een vennootschapsvordering tegen de commissarissen (561 W.Venn.). De algemene vergadering is ook bevoegd tot benoeming van de bedrijfsrevisor (artikel 146 en 160 W.Venn.). 5. Herstructurering 54. De algemene vergadering is verder bevoegd inzake herstructureringen, met name is ze bevoegd tot omzetting (artikel 781 W.Venn.), fusie (artikel 699, 712, 722 en 772/11 W.Venn.), splitsing (artikel 736 en 751 W.Venn.) en inbreng van algemeenheid (artikel 761 W.Venn.). 6. Einde vennootschap 55. Ten slotte is de algemene vergadering bevoegd tot ontbinding van de vennootschap voor het einde van de termijn (artikel 645 W.Venn.). Ze is ook bevoegd tot het bepalen van de wijze van vereffening (artikel 184 W.Venn.). Sectie 2: Nederland 56. Hieronder bespreken we de wettelijke bevoegdheden van de algemene vergadering in Nederland. Eerst bespreken we de bevoegdheden voor de niet-structuurvennootschap aan de

101

Geen enkele bepaling wijst de bevoegdheid tot bestemming van de winst toe aan de algemene vergadering, dit wordt echter afgeleid uit de bevoegdheid tot goedkeuring van de jaarrekening, zie F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 535.

23

hand van de zes inhoudelijke categorieën. Daarna duiden we op de afwijkingen op deze bevoegdheden voor de structuurvennootschappen. 1. Kapitaal en vermogen 57. Ook in Nederland kent het wetboek een hele reeks bevoegdheden toe aan de algemene vergadering inzake kapitaal en vermogen. We kunnen drie groepen onderscheiden. 58. Vooreerst is de goedkeuring vereist van de algemene vergadering voor de toekenning of overgang van het stemrecht aan de vruchtgebruiker wanneer de vruchtgebruiker een persoon is aan wie de aandelen niet vrijelijk kunnen worden overgedragen (artikel 2:88 lid 3 BW). Hetzelfde geldt voor de toekenning of overgang van het stemrecht in geval van vestiging van pandrecht op aandelen (artikel 2:89 lid 3 BW). 59. Ten tweede is de algemene vergadering bevoegd inzake vorming en verhoging van het kapitaal. Zo verleent het wetboek de algemene vergadering de bevoegdheid tot goedkeuring van een rechtshandeling met als doel het verkrijgen van goederen die een jaar voor de oprichting of nadien toebehoorden aan een oprichter en die zijn verricht voordat twee jaren zijn verstreken na de inschrijving van de vennootschap in het handelsregister (artikel 2:94c BW). De algemene vergadering is ook bevoegd voor kapitaalverhoging of tot machtiging van een ander orgaan tot kapitaalverhoging (artikel 2:96 lid 1 BW) en voor de beperking, uitsluiting of aanwijzing van het voorkeurrecht (artikel 2:96a lid 6 BW). 60. Ten derde kent de wetgever aan de algemene vergadering bevoegdheden toe op het gebied van kapitaalbescherming. Zo moet de algemene vergadering de pandovereenkomst goedkeuren bij inpandneming van eigen aandelen (artikel 2:89a lid 1 sub c BW). Verder voorziet het wetboek in de goedkeuring van bepaalde bezwarende rechtshandelingen die de realiteit van het bijeen te brengen kapitaal kunnen ondermijnen 102 (artikel 2:94 lid 2 BW). De algemene vergadering moet ook het bestuur machtigen tot inkoop van eigen aandelen (artikel 2:98 lid 4 BW). Verder is de voorafgaande goedkeuring vereist van het besluit van het bestuur tot verstrekking van een lening met het oog op het nemen of verkrijgen door anderen van aandelen in het kapitaal van de vennootschap (artikel 2:98c BW). Ten slotte is de algemene vergadering bevoegd tot kapitaalvermindering (artikel 2:99 lid 1 BW). 2. Bestuur 61. Vervolgens heeft de algemene vergadering belangrijke bevoegdheden inzake het bestuur. Deze geven de algemene vergadering in meer of mindere mate de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op het bestuur. We kunnen deze bevoegdheden opsplitsen in drie groepen. 62. In de eerste plaats heeft de algemene vergadering een reeks bevoegdheden in de context van de benoeming en het ontslag van bestuurders en commissarissen. In Nederland sorteren we de bevoegdheden met betrekking tot de commissarissen onder de categorie “bestuur” en niet onder de categorie “toezicht en controle”. De raad van commissarissen heeft immers tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de vennootschap. Het maakt deel uit van het two-tier bestuursmodel. Ze hebben een totaal andere functie dan de commissarissen in het Belgisch vennootschapsrecht. De algemene vergadering heeft de volgende bevoegdheden in de context van benoeming en ontslag: benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders (artikel 2:132 en artikel 2:134 lid 1 BW), terzijde zetten van de statutaire eisen voor benoeming (artikel 2:132, lid 2 BW (bestuurders) en 2:142 lid 1 BW (commissarissen)), benoeming, schorsing en ontslag van commissarissen (artikel 2:142 102

J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 887.

24

lid 1 en artikel 2:144 BW ), opheffing van de schorsing van een bestuurder (artikel 2:147 lid 2 BW), ontnemen van het bindende karakter aan de voordracht (artikel 2:133 lid 2 BW (bestuurders) en artikel 2:142 (commissarissen)). 63. De algemene vergadering heeft ook volgende bevoegdheden inzake bezoldiging van het bestuur: het bepalen van het beleid inzake bezoldiging (artikel 2:135 BW), het vastleggen van de bezoldiging van bestuurders (artikel 2:135 BW), het goedkeuren van het voorstel met betrekking tot de bezoldiging van bestuurders in de vorm van aandelen, wanneer de statuten bepalen dat de bezoldiging door een ander orgaan dan de algemene vergadering wordt vastgesteld (artikel 2:135 lid 5 BW) en het bepalen van de bezoldiging van commissarissen (artikel 2:145 BW). 64. Ten slotte heeft de algemene vergadering bevoegdheden in het kader van belangenconflicten. De Wet bestuur en toezicht, waarvan de inwerkingtreding gepland is voor 1 juli 2012, zal deze functie van de algemene vergadering zelfs nog versterken. Volgens de huidige regeling wordt een NV in alle gevallen waarin zij een tegenstrijdig belang heeft met een of meer bestuurders, vertegenwoordigd door de commissarissen. De algemene vergadering is steeds bevoegd een of meer andere personen daartoe aan te wijzen (artikel 2:146 BW). Vanaf de inwerkingtreding van de wet zal deze regeling vervallen. Volgens de nieuwe regeling neemt een bestuurder niet langer deel aan de beraadslaging en besluitvorming, indien hij een direct of indirect persoonlijk belang heeft dat tegenstrijdig is met het vennootschapsbelang. Indien hierdoor geen bestuursbesluit kan worden genomen, wordt het besluit genomen door de raad van commissarissen. Is er geen raad van commissarissen, dan wordt het besluit genomen door de algemene vergadering. De statuten kunnen hiervan echter afwijken103. Ook voor commissarissen wordt in een gelijkaardige regeling voorzien in geval van belangenconflict. De wet voert hiertoe een nieuw lid toe aan 2:140 BW. Volgens dat artikel neemt een commissaris niet deel aan de beraadslaging en besluitvorming indien hij daarbij een direct of indirect persoonlijk belang heeft dat tegenstrijdig is met het vennootschapsbelang. Wanneer de raad van commissarissen hierdoor geen besluit kan nemen, wordt het besluit genomen door de algemene vergadering. Ook van deze regeling kan worden afgeweken in de statuten104. 3. Inrichting 65. Verder heeft de algemene vergadering twee bevoegdheden inzake de inrichting van de vennootschap: machtiging tot bepaling van een registratiedatum voor de bijeenroeping van een algemene vergadering (artikel 2:119 lid 1 BW) en statutenwijziging (artikel 2:121 lid 1 BW). 4. Toezicht en controle 66. Vervolgens kunnen we volgende bevoegdheden inzake toezicht en controle onderscheiden: verlenging termijn voor het opmaken van de jaarrekening (artikel 2:101 lid 1 BW), vaststellen jaarrekening (artikel 2:101 lid 3 BW), opdrachtverlening aan een accountant (artikel 2:393 lid 2 BW) en intrekking opdracht accountant (artikel 2:393 lid 2 BW). 103

Artikel I B Wet van 6 juni 2011 tot wijziging van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de aanpassing van regels over bestuur en toezicht in naamloze en besloten vennootschappen. 104 Artikel I F Wet van 6 juni 2011 tot wijziging van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de aanpassing van regels over bestuur en toezicht in naamloze en besloten vennootschappen.

25

5. Herstructurering 67. Voorts heeft de algemene vergadering de volgende bevoegdheden inzake herstructurering: omzetting van de vennootschap (artikel 2:18 lid 2 sub a BW), goedkeuring van besluiten van het bestuur omtrent een belangrijke verandering van de identiteit of het karakter van de vennootschap of de onderneming (artikel 2:107a BW), besluit tot fusie (artikel 2:317 lid 1 en 2:330 lid 1 BW), besluiten af te zien van het openen van onderhandelingen over regelingen met betrekking tot medezeggenschap (artikel 2:333k BW) en besluit tot splitsing (artikel 2:334m en 2:334ee BW). 6. Einde vennootschap 68. Ten slotte is de algemene vergadering in de context van het einde van het bestaan van de vennootschap bevoegd tot de ontbinding van de vennootschap (artikel 2:19 lid 1 sub a BW), tot het aanwijzen van een bewaarder (artikel 2:24 lid 1 BW) en tot het geven van de opdracht tot aangifte van faillietverklaring (artikel 2:136 BW). 7. Structuurvennootschap 69. Hierboven analyseerden we de bevoegdheden van de Nederlandse nietstructuurvennootschap. De structuurregeling heeft echter een invloed op de bevoegdheden van de algemene vergadering. Hieronder wordt eerst kort de structuurregeling gesitueerd. Daarna worden de bevoegdheden van de algemene vergadering in het structuurregime besproken. a. Situering 70. Bij de situering van de structuurregeling bespreken we eerst welke vennootschappen onder de regeling vallen. Daarna wordt een overzicht gegeven van de vrijstellingen. Ten slotte behandelen we kort de raad van commissarissen. De structuurregeling wordt toegepast op grote NV’s, BV’s, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen. Deze rechtspersonen moeten voldoen aan drie cumulatieve criteria om onder de regeling te vallen: 1) het geplaatste kapitaal samen met de reserves moeten volgens de balans met toelichting tenminste een bij Koninklijk Besluit vastgesteld grensbedrag belopen, 2) er moet krachtens een wettelijke verplichting een ondernemingsraad zijn ingesteld, 3) er moeten tenminste honderd werknemers in Nederland werkzaam zijn. Wanneer aan deze voorwaarden is voldaan, moet de vennootschap dit aangeven bij het handelsregister105. De structuurregeling is van toepassing indien de vennootschap drie opeenvolgende jaren is ingeschreven106. 71. De wetgeving bevat ook een aantal vrijstellingen op de structuurregeling De uitzonderingen kunnen onderverdeeld worden in twee soorten regelingen. De eerste regeling is de regeling inzake de volledige vrijstelling107. De tweede regeling is de regeling van het gematigde of gemitigeerde regime108. Voor de vennootschappen die onder deze tweede regeling vallen, gelden dezelfde regels als voor structuurvennootschappen met volledig regime, behalve de regels inzake benoeming en ontslag van bestuurders109.

105

Zie artikel 2:153 (NV), 2:263 (BV), 2:63c (coöperatieve en onderlinge waarborgmaatschappijen ) BW. Zie artikel 2:154 (NV), 2:264 (BV), 2:63c (coöperatieve en onderlinge waarborgmaatschappijen ) BW. 107 Zie artikel 2:153 lid 3 BW. 108 Zie artikel 2:155 en 2:155a BW. 109 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 370. 106

26

72. De structuurregeling verplicht de vennootschap tot oprichting van een raad van commissarissen met specifieke bevoegdheden110. De raad van commissarissen bij een rechtspersoon die onderworpen is aan de structuurregeling, is verantwoordelijk voor het toezicht op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de rechtspersoon en de daarmee verbonden onderneming en staat het bestuur met raad ter zijde. Ook de facultatieve raad van commissarissen bij gewone vennootschappen is hiervoor verantwoordelijk111. In de structuurregeling gelden echter ook bijzondere regels112. In essentie krijgt de raad van commissarissen twee belangrijke bijzondere bevoegdheden. Ten eerste, is ze bevoegd tot benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders113. Ten tweede, is de raad van commissarissen bevoegd tot de goedkeuring van een aantal belangrijke bestuursbesluiten114. Deze regeling heeft dan ook noodzakelijkerwijs een invloed op de bevoegdheden van de algemene vergadering. Hieronder bespreken we de specifieke aspecten van de bevoegdheden van de algemene vergadering in de structuurvennootschap. b. Bevoegdheden algemene vergadering 73. De wetgever draagt een substantieel deel van de bevoegdheden van de algemene vergadering over aan de raad van commissarissen115. Hieronder zullen we eerst de verschillen bespreken met betrekking tot de hoger besproken bevoegdheden van de nietstructuurvennootschap. Daarna wordt een overzicht gegeven van de extra bevoegdheden van de algemene vergadering in de structuurvennootschap. - Verschillen bevoegdheden niet-structuurvennootschap 74. Voor acht bevoegdheden van de algemene vergadering voorziet de wetgever in een specifieke regeling bij een structuurvennootschap. In de eerste plaats is artikel 2:132 BW niet van toepassing op structuurvennootschappen met een volledig regime. De wetgever kent immers de bevoegdheid tot benoeming van de bestuurders toe aan de raad van commissarissen116. De algemene vergadering wordt wel betrokken bij de besluitvorming. Zo bepaalt de wet dat de raad van commissarissen aan de algemene vergadering kennis moet geven van een voorgenomen benoeming. Ten tweede is de algemene vergadering in een structuurvennootschap ook niet bevoegd tot het ontslag van de bestuurders. Op basis van artikel 2:134 BW is het orgaan bevoegd tot benoeming ook bevoegd tot ontslag en schorsing. Dit betekent dat de raad van commissarissen van een structuurvennootschap en niet de algemene vergadering bevoegd is tot schorsing en ontslag. Dit wordt ook bevestigd in artikel 2:162 BW. Ook hier wordt de algemene vergadering betrokken bij de besluitvorming van de raad van commissarissen. Artikel 2:162 BW bepaalt immers dat de raad slechts kan overgaan tot het ontslag van een bestuurder nadat de algemene vergadering over het voorgenomen ontslag is gehoord.

110

Zie artikel 2:158 BW. Zie artikel 2:140 BW; J.B. HUIZINK, Rechtspersoon, vennootschap en onderneming, Deventer, Kluwer, 2011, 1003. 112 Artikel 2:158, 2:162, 2:164 BW; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 935. 113 Artikel 2:134 en 2:162 BW. 114 Artikel 2:164 BW. 115 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 369; L. VERHOEFF, “Corporate governance in the Netherlands: a review of the Dutch Corporate Governance Code”, International Company and Commercial Law Review 2004, 177-178. 116 Zie artikel 2:162 BW. 111

27

Een derde bevoegdheid waarvoor een afwijkende regeling geldt bij structuurvennootschappen is de benoeming van de commissarissen. Voor structuurvennootschappen geldt net als bij een gewone vennootschap dat de commissarissen worden benoemd door de algemene vergadering. Dit gebeurt evenwel op bindende voordracht van de raad van commissarissen117. Dit houdt een enorme beknotting in van deze bevoegdheid. Ten vierde kan de kring van te benoemen commissarissen in een structuurvennootschap niet worden beperkt in de statuten door het stellen van kwaliteitseisen118. De algemene vergadering is dan ook niet bevoegd om deze eisen ter zijde te zetten, in tegenstelling tot wat het geval is bij niet-structuurvennootschappen119. Ten vijfde is artikel 2:144 BW inzake de schorsing en het ontslag van commissarissen niet van toepassing op structuurvennootschappen. Dit artikel bepaalt dat degene die bevoegd is tot benoeming van een commissaris120 ook bevoegd is tot ontslag van een commissaris. Voor structuurvennootschappen is echter een aparte regeling opgenomen in artikel 2:161 lid 2 BW dan wel artikel 2:161a BW. Artikel 161 lid 2 bepaalt dat de ondernemingskamer van het gerechtshof te Amsterdam een commissaris kan ontslaan wegens verwaarlozing van zijn taak, wegens andere gewichtige redenen of wegens ingrijpende wijziging der omstandigheden op grond waarvan de handhaving als commissaris redelijkerwijze niet van de vennootschap kan worden verlangd. Hiertoe moet een verzoek worden ingediend door de vennootschap, ten deze vertegenwoordigd door de raad van commissarissen, alsmede door een daartoe aangewezen vertegenwoordiger van de algemene vergadering of van de ondernemingsraad. Artikel 161a BW bepaalt dat de algemene vergadering het vertrouwen kan opzeggen in de raad van commissarissen. Dit heeft van rechtswege het ontslag van de volledige raad tot gevolg. Ten zesde is artikel 2:147 BW niet van toepassing op structuurvennootschappen. Dit artikel geeft de algemene vergadering de bevoegdheid de schorsing van de bestuurder door de raad van commissarissen op te heffen. De zevende bevoegdheid waarvoor een afwijkend regime bestaat is de bevoegdheid tot het ontnemen van het bindend karakter van de voordracht voorzien in de statuten bij de benoeming van bestuurders. Dit is niet van toepassing op de benoeming van bestuurders door de raad van commissarissen121. Ten slotte is ook artikel 2:142 lid 2 BW, dat de algemene vergadering de bevoegdheid geeft de bindende kracht te ontnemen van de voordracht voorzien in de statuten voor de benoeming van commissarissen, niet van toepassing op structuurvennootschappen. - Extra bevoegdheden voor de algemene vergadering in het structuurregime 75. De structuurregeling kent vijf extra bevoegdheden toe aan de algemene vergadering. Ten eerste is de algemene vergadering bevoegd tot het nemen van een besluit tot vrijwillige toepassing van de structuurvennootschap122. Ten tweede kan de algemene vergadering in een structuurvennootschap bij volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen, vertegenwoordigend ten minste een derde van het geplaatste kapitaal, een voordracht van de

117

Zie artikel 2:158 BW. Zie artikel 2:158 lid 4 BW. 119 Zie artikel 2:142 lid 1 BW. 120 In principe is de algemene vergadering bevoegd op grond van artikel 2:142 BW. 121 Zie artikel 2:133 lid 3 BW. 122 Zie artikel 2:154 BW. 118

28

commissaris afwijzen123. Ten derde kan de algemene vergadering aan de raad van commissarissen personen aanbevelen om te worden voorgedragen als commissaris124. Ten vierde is de algemene vergadering bevoegd tot uitlokken van het ontslag van een commissaris125. Ten vijfde is de algemene vergadering bevoegd om bij volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen, vertegenwoordigend ten minste een derde van het geplaatste kapitaal, het vertrouwen in de raad van commissarissen op te zeggen.126. Sectie 3: Verenigd Koninkrijk 76. Hieronder bespreken we de wettelijke bevoegdheden van de algemene vergadering in het Verenigd Koninkrijk aan de hand van de zes inhoudelijke categorieën. 1. Kapitaal en vermogen 77. In de eerste plaats heeft de algemene vergadering bevoegdheden inzake kapitaal en vermogen. We kunnen in de CA 2006 vijf groepen bevoegdheden onderscheiden in deze categorie. Vooreerst mag een vennootschap slechts een politieke donatie doen met een waarde boven £ 5000 per jaar wanneer deze voorafgaand wordt goedgekeurd door de aandeelhouders van de vennootschap (artikel 366 CA 2006). 78. Verder heeft de algemene vergadering een reeks bevoegdheden met betrekking tot de vorming en verhoging van het kapitaal: de machtiging van de raad van bestuur tot kapitaalverhoging (artikel 551 CA 2006), het geven van bevoegdheid aan de raad van bestuur tot uitsluiten en beperken voorkeurrecht bij kapitaalverhoging (artikel 570 CA 2006) en de goedkeuring van de overeenkomst waarbij de vennootschap vermogensbestanddelen anders dan geld verkrijgt van een stichter/aandeelhouder binnen de 2 jaar na het verkrijgen van een “trading certificate” (artikel 601 (1) (a) CA 2006). 79. Ten derde heeft de algemene vergadering bevoegdheden met betrekking tot aandelen. Met name is de algemene vergadering bevoegd om de vennootschap te machtigen tot onderverdelen of samenvoegen van aandelen (artikel 618 (3) CA 2006), om “shares” terug om te zetten in “stock”127 (artikel 620 (2) CA 2006) en om aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een bepaalde munt om te zetten in aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een andere munt (artikel 622 CA 2006). 80. De algemene vergadering heeft ook een aantal bevoegdheden inzake kapitaalbescherming: kapitaalvermindering (artikel 641 (1) CA 2006), goedkeuring modaliteiten van de aankoop van eigen aandelen buiten de beurs ( artikel 694 CA 2006), machtiging aankoop van eigen aandelen op de markt (artikel 701 CA 2006). 81. Ten slotte is de algemene vergadering bevoegd om al dan niet te kiezen voor een automatische opschorting van mogelijke hinderpalen voor overnames wanneer er een overnamebod is gedaan (artikel 966 (1) CA 2006).

123

Zie artikel 2:158 lid 9 BW. Zie artikel 2:158 lid 5 BW. 125 Zie artikel 2:161 lid 2 BW. 126 Zie artikel 2:161a BW. 127 Het verschil tussen “stock” en “shares” is dat “shares” enkel kunnen worden overgedragen per volledige eenheid. “Stock” daarentegen is uitgedrukt in een hoeveelheid geld en elk deel van het geheel kan dus worden overgedragen. 124

29

2. Bestuur 82. Vervolgens heeft de algemene vergadering bevoegdheden inzake bestuur. We kunnen deze onderverdelen in vijf groepen. 83. Vooreerst is de algemene vergadering bevoegd tot ontslag van de bestuurders (artikel 168 CA 2006). 84. Ten tweede moet een dienstenovereenkomst gesloten met een bestuurder worden goedgekeurd door de aandeelhouders wanneer deze overeenkomst een tewerkstelling garandeert van meer dan twee jaar bij de vennootschap. Deze bevoegdheid moet gezien worden in de context van de bevoegdheid bestuurders te ontslaan. De vennootschap is immers bij de uitoefening van deze bevoegdheid niet ontslaan van haar eventuele verplichting tot uitkering van verschuldigde schadevergoedingen. Omdat dergelijke vergoedingen hoog kunnen oplopen, heeft de wetgever ervoor gezorgd dat de aandeelhouders de voorwaarden van de contracten van de bestuurders op voorhand kunnen analyseren. Ook een extracontractuele beëindigingsvergoeding moet worden goedgekeurd door de aandeelhouders op basis van artikel 215 tot 222 CA 2006128. Deze bepalingen vereisen de goedkeuring van vergoedingen betaalt aan bestuurders voor verlies van hun bestuurdersfunctie (“loss of office”). 85. Verder moet de algemene vergadering twee soorten transacties goedkeuren die aanleiding kunnen geven tot een belangenconflict tussen de bestuurder en de vennootschap. Ten eerste is de goedkeuring vereist van transacties met eigendomsoverdracht van een substantieel vermogensbestanddeel anders dan geld met een bestuurder (artikel 190 (1) CA 2006). Ten tweede moet de algemene vergadering leningen, quasi-leningen en krediettransacties met bestuurders goedkeuren (artikel 197 (1) en (2), 198 (2) en (3), 200 (2), 201 (2) en (3) en 203 (1) en (2) CA 2006). 86. Ten vierde kan de algemene vergadering ratificatie verlenen aan bestuurders voor specifieke onzorgvuldigheden, wanprestaties, inbreuken op verplichtingen of vertrouwensbreuken in relatie tot de vennootschap (artikel 239 CA 2006). 87. Ten slotte is de algemene vergadering bevoegd tot goedkeuring van het jaarlijkse remuneratierapport in een beursgenoteerde vennootschap (artikel 439 CA 2006). 3. Inrichting 88. Verder heeft de algemene vergadering bevoegdheden inzake de inrichting van de vennootschap. De algemene vergadering is met name bevoegd tot naamsverandering (artikel 77 (1) (a) CA 2006) en tot statutenwijziging (artikel 21 (1) CA 2006). 4. Toezicht en controle 89. Vervolgens is de algemene vergadering bevoegd inzake toezicht en controle op de vennootschap. In het Verenigd Koninkrijk worden de bevoegdheden van de algemene vergadering met betrekking tot de commissarissen vermeld bij deze categorie. De commissarissen zijn immers aangesteld om toezicht uit te oefenen op de boekhoudkundige verslaggeving.

128

S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 439-440.

30

De algemene vergadering is bevoegd tot benoeming van commissarissen129 (artikel 489 (4) CA 2006), tot vastleggen van de remuneratie van de door hen benoemde commissarissen (artikel 492 (1) CA 2006) en tot ontslag van de commissarissen (artikel 510 CA 2006). 5. Herstructurering 90. Verder komen de volgende bevoegdheden inzake herstructurering toe aan de algemene vergadering: ontbinding met het oog op het opnieuw inschrijven van de vennootschap onder een andere vorm (artikel 90 (1) (a), 97 (1) (a), 102 (1) (a), 105 (1) (a), 109 (1) (a) CA 2006), fusie (artikel 907 CA 2006) en splitsing (artikel 922 CA 2006). 6. Einde vennootschap 91. Ten slotte vinden we de bevoegdheden inzake het einde van de vennootschap niet terug in de CA 2006. Ze zijn voorzien in de IA 1986. Het gaat om de volgende bevoegdheden: beslissing tot vrijwillige ontbinding (artikel 84 IA 1986), goedkeuring van de aanvaarding door de vereffenaar van de aandelen van een andere vennootschap waar vermogensbestanddelen van de vennootschap in vereffening naartoe gaan (artikel 110 (2), (3) en (4) en artikel 111 (3) IA 1986), beslissing tot ontbinding door de rechtbank (artikel 122 (1) (a) IA 1986) en beslissing tot verlenen van bevoegdheid aan de vereffenaars om categorieën van schuldeisers uit te betalen of overeenkomsten te sluiten met betrekking tot schulden en schuldvorderingen van de vennootschap (artikel 165 (2) (a) IA 1986). Sectie 4: Vergelijkende analyse 92. In deze sectie gaan we de bevoegdheden van de verschillende landen per categorie naast elkaar leggen en vergelijken. Voor de Nederlandse bevoegdheden wordt uitgegaan van de bevoegdheden zoals deze gelden voor een niet-structuurvennootschap. Zowel in België als het Verenigd Koninkrijk kennen we immers geen met de structuurregeling gelijkaardig regime. Er zijn dan ook geen gelijklopende bevoegdheden te vinden. We zullen gebruik maken van tabellen om de vergelijking visueel te ondersteunen. De Europese wetgever heeft via tal van richtlijnen ingegrepen in het vennootschapsrecht van de lidstaten. De bevoegdheden die voortkomen uit Europese richtlijnen zijn in het grijs gekleurd130. In de bespreking wordt per categorie bevoegdheden de volgende structuur gehanteerd. Eerst wordt in een tabel een overzicht gegeven van alle bevoegdheden. De bevoegdheden die overeenstemmen in de besproken landen worden op gelijke hoogte weergegeven. Daarna bekijken we de invloed van de Europese richtlijnen in de categorie. Ten slotte wordt ingegaan op de bevoegdheden zonder Europese oorsprong.

129

De bestuurders zijn op basis van artikel 489 (3) CA 2006 echter bevoegd tot benoeming van de eerste commissaris, van de eerste commissaris na een periode zonder commissaris of voor het invullen van een “casual vacancy”. 130 C.VAN DER ELST, “Shareholder Rights and Shareholder Activism: The Role of the General Meeting of Shareholders”, 2012, www.ssrn.com, 8.

31

1. Kapitaal en vermogen a. Overzicht bevoegdheden TABEL I : BEVOEGDHEDEN INZAKE KAPITAAL EN VERMOGEN België Nederland Verenigd Koninkrijk Goedkeuring quasi-inbreng (artikel Goedkeuring van een rechtshandeling Goedkeuring overeenkomst 447, §1, lid 3 W.Venn) met als doel het verkrijgen van waarbij de vennootschap goederen, die een jaar voor de vermogensbestanddelen anders dan oprichting of nadien toebehoorden aan geld verkrijgt van een een oprichter en die is verricht stichter/aandeelhouder binnen de 2 voordat twee jaren zijn verstreken na jaar na het verkrijgen van een de inschrijving van de vennootschap “trading certificate” (artikel 601 (1) in het handelsregister (artikel 2:94c (a) CA 2006) BW) Beslissen tot een elektronisch register van aandelen op naam (artikel 463, lid 2 W.Venn.) Wijziging besluit van de raad van bestuur om het register van de effecten op naam in twee delen te splitsen (artikel 464 W.Venn.) Bepalen van de conversievoorwaarden en het maximum aantal te converteren aandelen (artikel 482, lid 1 W.Venn.) Toekennen van rechten aan derden die een invloed hebben op het vermogen van de vennootschap, wanneer de uitoefening van deze rechten afhankelijk is van het uitbrengen van een openbaar overnamebod (artikel 556 W.Venn.) Beslissingen nemen inzake verrichtingen die een aanzienlijke wijziging in de samenstelling van de activa en passiva van de vennootschap tot gevolg zouden hebben of verplichtingen aangaan zonder werkelijk tegenprestatie, wanneer een openbaar bod gedaan is (artikel 557 W.Venn.) Wijziging van rechten verbonden aan effecten (artikel 560 W.Venn.) Kapitaalverhoging (artikel 581 Kapitaalverhoging of machtiging Machtiging bestuurders W.Venn.), beperken en opheffen ander orgaan tot kapitaalverhoging kapitaalverhoging (artikel 551 CA voorkeurrecht (artikel 596 (artikel 2:96 BW), beperking en 2006), bevoegdheid geven aan het W.Venn.), bevoegdheid geven aan uitsluiting van het voorkeurrecht bestuur tot uitsluiten en beperken de raad van bestuur in het kader (artikel 2:96a lid 6 BW) voorkeurrecht bij van toegestane kapitaal (artikel 603 kapitaalverhoging (artikel 570 CA W.Venn.) 2006) Kapitaalvermindering (artikel 612 Kapitaalvermindering (artikel 2:99 lid Kapitaalvermindering (artikel 641 W.Venn.) 1 BW) (1) CA 2006) Verkrijging van eigen effecten (artikel 620 W.Venn.) en vervreemding van effecten verkregen op grond van artikel 620 § 1 W.Venn. (artikel 622, § 2

Machtiging bestuur tot inkoop van eigen aandelen (artikel 2:98 lid 4 BW), inpandneming eigen aandelen (artikel 2:89a lid 1 sub c BW)

Machtiging aankoop van eigen aandelen op de markt (artikel 701 CA 2006), goedkeuring modaliteiten van de aankoop van eigen aandelen buiten de beurs

32

W.Venn.), wederinkoop van eigen aandelen zonder stemrecht (artikel 626 W.Venn.) Financiering door de NV van de verkrijging van haar eigen effecten door derden (artikel 629 W.Venn.)

(artikel 694 CA 2006)

Goedkeuring van het besluit van het bestuur tot verstrekking van een lening met het oog op het nemen of verkrijgen door anderen van aandelen in het kapitaal van de vennootschap of van certificaten (artikel 2:98c BW) Goedkeuring van de overgang van het stemrecht bij overdracht van het vruchtgebruik of overdracht van aandelen in geval van pand (artikel 2:88 lid 3 en artikel 2:89 lid 3 BW) Goedkeuring bepaalde bezwarende rechtshandelingen (artikel 2:94 lid 2 BW) Goedkeuring bepaalde politieke donaties (artikel 366 CA 2006) Machtiging tot onderverdelen of samenvoegen van aandelen (artikel 618 (3) CA 2006) Terug omzetten van “shares” in “stock” (artikel 620 (2) CA 2006) Omzetten van aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een bepaalde munt in aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een andere munt (artikel 622 CA 2006) Beslissing om al dan niet te kiezen voor een automatische opschorting van mogelijke hinderpalen voor overnames bij een overnamebod (artikel 966 (1) CA 2006)

b. Europese richtlijnen 93. In de categorie “kapitaal en vermogen” is de invloed van de Europese wetgever duidelijk merkbaar, met name op vijf gebieden. Ten eerste vinden we in de drie landen een bepaling terug waarbij de algemene vergadering de verkrijging van vermogensbestanddeel van een stichter moet goedkeuren wanneer deze verkrijging plaatsvindt binnen een bepaalde termijn vanaf de oprichting van de vennootschap of de verkrijging van de toestemming om de werkzaamheden aan te vangen. Deze bevoegdheid vindt zijn oorsprong in artikel 11 van de tweede richtlijn vennootschapsrecht. 94. Ten tweede vinden we in de drie landen een bepaling terug inzake de verhoging van het kapitaal en de beperking en uitsluiting van het voorkeurrecht. Ook deze bevoegdheid is opgelegd op Europees niveau, met name in artikelen 25 en 29 van de tweede richtlijn vennootschapsrecht. In België kan de algemene vergadering ofwel zelf beslissen tot kapitaalverhoging en beperking voorkeurrecht ofwel deze bevoegdheid delegeren aan de raad van bestuur. Hetzelfde geldt in Nederland. Het Verenigd Koninkrijk voorziet in een machtiging van de bestuurders tot kapitaalverhoging en tot beperken van het voorkeurrecht door de algemene vergadering. 33

95. Een derde bevoegdheid die we terugvinden in de drie landen is de bevoegdheid tot vermindering van het kapitaal. Ook de oorsprong van deze bevoegdheid is terug te vinden in de tweede richtlijn, met name in artikel 30. 96. Ten vierde voorziet artikel 19 van de tweede richtlijn in een bevoegdheid van de algemene vergadering inzake inkoop van eigen aandelen. Het Belgisch wetboek vereist een voorafgaand besluit door de algemene vergadering voor de verkrijging van eigen effecten. Inpandneming van eigen effecten wordt met verkrijging gelijkgesteld131. In het Belgisch recht kunnen de statuten bovendien bepalen dat de vennootschap de wederinkoop kan eisen van eigen aandelen zonder stemrecht. De algemene vergadering beslist tot deze wederinkoop. In Nederland moet de algemene vergadering het bestuur machtigen voordat de vennootschap eigen aandelen kan inkopen. Ook in Nederland is de goedkeuring vereist voor inpandneming van eigen aandelen. In het Verenigd Koninkrijk wordt een onderscheid gemaakt naargelang de eigen aandelen worden aangekocht op de beurs of niet. Voor een aankoop van aandelen buiten de beurs moeten de modaliteiten van het contract worden goedgekeurd door de algemene vergadering voor het definitieve sluiten van het contract. Bij een aankoop op de markt moet de algemene vergadering met een voorafgaande resolutie het bestuur machtigen tot aankoop. 97. Ten slotte is zowel in België als in Nederland een besluit vereist van de algemene vergadering bij financiering door een NV van de verkrijging van haar effecten door derden. In het Verenigd Koninkrijk vinden we deze bevoegdheid niet terug. Ze vindt nochtans haar oorsprong in een Europese richtlijn, met name in artikel 23 van de tweede richtlijn. In de oorspronkelijke versie van de richtlijn was het voor vennootschappen verboden dergelijke financiering toe te staan. Artikel 23 van de richtlijn is echter recent gewijzigd 132. De lidstaten kunnen nu dergelijke financiering toelaten, mits voldaan aan de in de richtlijn omschreven voorwaarden. Belangrijk in deze context is dat de richtlijn vereist dat het bestuur voorafgaande toestemming verkrijgt van de algemene vergadering. In België en Nederland heeft de wetgever het verbod dan ook opgeheven en is een nieuwe regeling goedgekeurd in overeenstemming met de richtlijn. c. Andere bevoegdheden 98. Buiten deze vijf bevoegdheden waar de Europese wetgever heeft ingegrepen, vinden we echter weinig gelijkenissen tussen de verschillende landen. De algemene vergadering is in België bevoegd tot wijzigen van de rechten verbonden aan de verschillende soorten aandelen. In het Verenigd Koninkrijk kent men daartoe de figuur van de “class rights”. Dit zijn rechten die toegekend zijn aan een specifieke soort aandelen maar niet aan een andere soort of aan alle aandeelhouders133. De rechten kunnen enkel gewijzigd worden wanneer een drievierdemeerderheid van de aandeelhouders van de betrokken soort voor de wijziging stemmen, tenzij de statuten in een andere regeling voorzien134. Dergelijke goedkeuring kan gegeven worden in een “class meeting”. “Class meetings” zijn vergaderingen waaraan alleen houders van eenzelfde soort van aandelen mogen deelnemen. Dit contrasteert met het basisprincipe van een algemene vergadering. Aan een algemene vergadering mogen immers in principe alle aandeelhouders deelnemen135.

131

Zie artikel 630 W.Venn. Zie artikel 1, (6) Richtlijn 2006/68/EG. 133 S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 414. 134 Artikel 630 CA 2006. 135 S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 414. 132

34

99. Belangrijk is te vermelden dat in het Belgisch recht de algemene vergadering specifieke bevoegdheden krijgt in de context van een openbaar overnamebod. Zo is alleen de algemene vergadering bevoegd rechten toe te kennen aan derden die een invloed hebben op het vermogen en afhankelijk zijn van het uitbrengen van een openbaar overnamebod136. De algemene vergadering is ook als enige bevoegd beslissingen te nemen inzake verrichtingen die een aanzienlijke wijziging in de samenstelling van de activa en passiva van de vennootschap tot gevolg zouden hebben of verplichtingen aangaan zonder werkelijke tegenprestatie, wanneer een openbaar bod gedaan is137. In het Verenigd Koninkrijk heeft de algemene vergadering in diezelfde context de macht om al dan niet te kiezen voor een automatische opschorting van mogelijke hinderpalen voor overnames wanneer er een overnamebod gedaan is138. Dit contrasteert met de situatie in Nederland waar het bestuur vrij is maatregelen te nemen bij een openbaar overnamebod. 100. Verder wordt alleen in België de bevoegdheid aan de algemene vergadering toegekend tot het beslissen tot een elektronisch register van aandelen op naam, tot wijziging van het besluit van de raad van bestuur om het register van de effecten op naam in twee delen te splitsen en tot het bepalen van de conversievoorwaarden en het maximum aantal te converteren aandelen. Alleen in Nederland is de algemene vergadering bevoegd tot goedkeuring van de overgang van het stemrecht bij overdracht van het vruchtgebruik of overdracht van aandelen in geval van pand en tot goedkeuring van bepaalde bezwarende rechtshandelingen. De volgende bevoegdheden vinden we alleen terug in het Verenigd Koninkrijk: machtiging tot onderverdelen of samenvoegen van aandelen, goedkeuring bepaalde politieke donaties, terug omzetten van “shares” in “stock” en omzetten van aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een bepaalde munt in aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een andere munt. 2. Bestuur a. Overzicht bevoegdheden TABEL II : BEVOEGDHEDEN INZAKE BESTUUR België Nederland Verenigd Koninkrijk Bezoldigd of onbezoldigd karakter Bepalen van het beleid inzake van de bestuurdersfunctie (artikel bezoldiging bestuur (artikel 2:135 517 W.Venn.) BW), bezoldiging van bestuurders (artikel 2:135 BW) Benoeming van bestuurders Benoeming van bestuurders (artikel 518, § 2 W.Venn.) (artikel 2:132 BW) Ontslag van bestuurders (artikel 518, § 3 W.Venn.)

Schorsing en ontslag van bestuurders (artikel 2:134 lid 1 BW)

Ontslag van bestuurders (artikel 168 CA 2006)

Afwijking regeling artikel 520ter W.Venn. inzake aandelen en aandelenopties toegekend aan bestuurders in een beursgenoteerde NV en inzake variabele remuneratie (artikel 520ter, lid 1 en 2 W.Venn) Kwijting aan de bestuurders

136

Zie artikel 556 W.Venn. Zie artikel 557 W.Venn. 138 Artikel 966 (1) CA 2006. 137

35

(artikel 554, lid 2 W.Venn.) Goedkeuring jaarlijks remuneratieverslag in beursgenoteerde NV (artikel 554, lid 3 W.Venn.) Goedkeuring bepaalde vertrekvergoedingen (artikel 554, lid 4 W.Venn)

Goedkeuring jaarlijkse remuneratierapport in beursgenoteerde vennootschap (artikel 439 CA 2006) Goedkeuring vergoeding betaald aan de bestuurders voor verlies van hun bestuurdersfunctie (“loss of office”) (artikel 215 tot 219 CA 2006)

Instellen vennootschapsvordering tegen de bestuurders (561 W.Venn.) Terzijde zetten van de statutaire eisen voor benoeming (artikel 2:132, lid 2 BW (bestuurders) en 2:142 lid 1 BW (commissarissen)) Ontnemen van het bindende karakter aan de voordracht (artikel 2:133 lid 2 BW (bestuurders) en artikel 2:142 BW (commissarissen)) Goedkeuring voorstel regelingen met betrekking bezoldiging bestuurder in de vorm van aandelen, wanneer de statuten bepalen dat de bezoldiging door een ander orgaan dan de algemene vergadering wordt vastgesteld (artikel 2:135 lid 5 BW) Benoeming, schorsing en ontslag van commissarissen (artikel 2:142 lid 1 en artikel 2:144 BW ) Bezoldiging commissarissen (artikel 2:145 BW) Aanwijzen personen om de vennootschap te vertegenwoordigen bij tegenstrijdig belang (artikel 2:146 BW) Opheffing van de schorsing van een bestuurder (artikel 2:147 lid 2 BW) Goedkeuring dienstencontract bestuurder op lange termijn (artikel 188 (2) (a) CA 2006) Goedkeuring van transacties met eigendomsoverdracht van een substantieel vermogensbestanddeel anders dan geld met een bestuurder (artikel 190 (1) CA 2006) Goedkeuring leningen, quasileningen en krediettransacties met bestuurders (artikel 197 (1) en (2), 198 (2) en (3), 200 (2), 201 (2) en (3) en 203 (1) en (2) CA 2006) Ratificatie aan bestuurders voor onzorgvuldigheden, wanprestaties, inbreuken op verplichtingen of vertrouwensbreuken (artikel 239 CA 2006)

36

b. Europese richtlijnen 101. In deze categorie vinden we geen bevoegdheden terug die opgelegd zijn door de Europese richtlijnen. c. Andere bevoegdheden 102. Hoewel de invloed van de Europese harmonisatie hier niet aanwezig is, zijn er toch overlappende bevoegdheden te onderscheiden. Vooreerst, vinden we in het vennootschapsrecht van de drie landen een bevoegdheid terug van de algemene vergadering tot ontslag van de bestuurders. In Nederland is de algemene vergadering ook bevoegd tot schorsing van bestuurders. Ze kan bovendien ook de schorsing van de bestuurders door de raad van commissarissen opheffen. 103. Zowel in Nederland als in België is de algemene vergadering ook bevoegd tot benoeming van de bestuurders139. In Nederland voorziet de wet in de mogelijkheid voor de algemene vergadering om statutaire benoemingsvereisten of een bindende voordracht op basis van de statuten terzijde te zetten. In de CA 2006 vinden we geen bepaling terug die de algemene vergadering bevoegd maakt tot benoeming. In de modelstatuten is voorzien in de benoeming door middel van een gewone resolutie van de algemene vergadering of door een beslissing van de bestuurders140. 104. In alle landen kent de wetgever bevoegdheden toe aan de algemene vergadering inzake de bezoldiging van de bestuurders. Zo is de Belgische algemene vergadering bevoegd het bezoldigd of onbezoldigd karakter van de bestuursfunctie te bepalen. In Nederland wordt de algemene vergadering zowel de bevoegdheid gegeven tot de bepaling van het beleid inzake bezoldiging als het vastleggen van de bezoldiging zelf. In het Verenigd Koninkrijk vinden we dergelijke bepaling niet terug. De statuten zullen meestal een regeling bevatten aangaande de bezoldiging van bestuurders. Zo bepalen de modelstatuten dat de bestuurders de vergoeding kunnen bepalen voor de diensten die ze leveren als bestuurder aan de vennootschap 141. Deze vrijheid van de vennootschap om haar eigen regeling op te nemen in de statuten, wordt enigszins beperkt door de vereiste van goedkeuring door de algemene vergadering van dienstenovereenkomsten op lange termijn met de bestuurders142. Verder voorziet zowel het Belgisch recht als het Nederlands recht in een bevoegdheid van de algemene vergadering wanneer de bezoldiging van de bestuurders de vorm aanneemt van aandelen. In het Engels recht vinden we dit niet terug. De algemene vergadering moet zich in het Verenigd Koninkrijk wel jaarlijks uitspreken over een remuneratieverslag. Ook in België is dit het geval. Hierdoor krijgen de aandeelhouders de mogelijkheid het remuneratiebeleid van de vennootschap goed te keuren of te verwerpen. 105. In het Belgisch recht is recent de goedkeuring ingevoerd door de algemene vergadering van overeenkomsten die voorzien in bepaalde vertrekvergoedingen. Ook in het Verenigd Koninkrijk bepaalt de CA 2006 dat de betaling van een vergoeding voor de “loss of office”

139

In een Nederlandse structuurvennootschap is de raad van commissarissen bevoegd tot benoeming van bestuurders. 140 Artikel 17 Model articles for private companies limited by shares; artikel 17 Model articles for private companies limited by guarantee; artikel 20 Model articles for public companies. 141 Artikel 19 (2) (a) Model articles for private companies limited by shares; artikel 19 (2) (a) Model articles for private companies limited by guarantee; artikel 23 (2) (a) Model articles for public companies. 142 G. MORSE, P.L. DAVIES , S. WORTHINGTON, R. MORRIS, D. BENNETT, A. HUDSON, S. GIRVIN, S. FRISBY, J. PAYNE, K. WALMSLEY, A. MACAULAY, J. TUCKLEY en E. FERRAN, Palmer’s Company Law Annotated Guide to the Companies Act 2006, Londen, Sweet & Maxwell, 2007, 184.

37

onder bepaalde voorwaarden de goedkeuring vereist van de algemene vergadering. Vertrekvergoedingen voorzien in dienstenovereenkomsten op lange termijn zijn onrechtstreeks aan goedkeuring onderworpen door de vereiste van goedkeuring van dergelijke overeenkomsten in het algemeen. 106. In België is de algemene vergadering bevoegd tot kwijting van bestuurders. Noch in Nederland noch in het Verenigd Koninkrijk vinden we dergelijke bevoegdheid terug in de wet. Het Nederlands wetboek bepaalt enkel dat de vaststelling van de jaarrekening niet strekt tot kwijting aan een bestuurder of commissaris143. De kwijting kan echter wel gebeuren in een apart agendapunt. De algemene vergadering wordt beschouwd als het dechargerend orgaan144. In het Verenigd Koninkrijk daarentegen is het verboden om de aansprakelijkheid uit te sluiten van bestuurders met betrekking tot daden van onzorgvuldigheid, wanprestatie, inbreuken op verplichtingen of vertrouwensbreuken in relatie tot de vennootschap145. De CA 2006 voorziet wel in de mogelijkheid om dit gedrag in een specifiek geval te ratificeren146. Verder is de algemene vergadering in België bevoegd tot het instellen van een vennootschapsvordering. Deze bevoegdheid vinden we niet terug in de wetgeving van de andere landen. 107. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk heeft de algemene vergadering bevoegdheden gekregen om belangengeschillen tussen de bestuurders en de vennootschap op te lossen. Zo heeft de algemene vergadering in Nederland volgens het nu geldende recht de bevoegdheid om bij tegenstrijdige belangen een andere persoon aan te wijzen om de vennootschap te vertegenwoordigen147. In het Verenigd Koninkrijk is de algemene vergadering bevoegd tot goedkeuring van transacties met eigendomsoverdracht van een substantieel vermogensbestanddeel anders dan geld met een bestuurder en tot goedkeuring van leningen, quasi-leningen en krediettransacties met een bestuurder. In België wordt de algemene vergadering niet betrokken in de regeling inzake belangenconflicten148. 108. In Nederland heeft een niet-structuurvennootschap de keuze om te opteren voor een dualistisch bestuurssysteem en een raad van commissarissen in te richten. In dat geval is de algemene vergadering bevoegd tot benoeming, schorsing en ontslag van de commissarissen en het bepalen van hun bezoldiging. Indien de statuten voorzien in statutaire benoemingsvereisten of een bindende voordracht, kan de algemene vergadering deze terzijde zetten.

143

Artikel 2:101 lid 3 BW. C.A. SCHWARZ, “Iets over bestuurderschap, verantwoording, aansprakelijkheid, decharge en kwijting van bestuurders van vennootschappen”, V&F 2001, nr. 48, 51. 145 Artikel 232 CA 2006. 146 C.VAN DER ELST, “Shareholder Rights and Shareholder Activism: The Role of the General Meeting of Shareholders”, 2012, www.ssrn.com, 10. 147 De Wet bestuur en toezicht wijzigt deze regeling. Zie randnummer 64. 148 C.VAN DER ELST, “Shareholder Rights and Shareholder Activism: The Role of the General Meeting of Shareholders”, 2012, www.ssrn.com, 18. 144

38

3. Inrichting a. Overzicht bevoegdheden TABEL III: BEVOEGDHEDEN INZAKE INRICHTING België Nederland Verenigd Koninkrijk Statutenwijzigingen (artikel 558, Statutenwijziging (artikel 2:121 lid Statutenwijziging (artikel 21 (1) lid 1 W.Venn.) 1 BW) CA 2006) Wijziging van het doel (artikel 559 W.Venn.) Verlengen van de duur van de vennootschap (artikel 645 W.Venn.) Machtiging tot bepaling van een registratiedatum voor de bijeenroeping van een vergadering (artikel 2:119 lid 1 BW ) Naamsverandering (artikel 77 (1) (a) CA 2006)

b. Europese richtlijnen 109. In deze categorie is er geen invloed van de Europese richtlijnen. c. Andere bevoegdheden 110. In alle drie landen is de algemene vergadering bevoegd tot het wijzigen van de statuten. In België is een specifieke bevoegdheidsbepaling voorzien voor statutenwijzingen die betrekking hebben op het doel van de vennootschap. 4. Toezicht en controle a. Overzicht bevoegdheden TABEL IV: BEVOEGDHEDEN INZAKE TOEZICHT EN CONTROLE België Nederland Verenigd Koninkrijk Bepaling van de winstbestemming Benoeming commissaris (artikel Opdrachtverlening aan een Benoeming commissaris (artikel 130, lid 1 W.Venn.) accountant (artikel 2:393 lid 2 BW) 489 (4) CA 2006) Vaststelling van de vergoeding van Vastleggen van de remuneratie van de commissarissen bij de aanvang de door hen benoemde van de opdracht (artikel 134, §2 commissarissen (artikel 492 (1) CA W.Venn.) 2006) Ontslag commissaris (artikel 135, § Intrekken opdracht accountant Ontslag commissaris (artikel 510 1, lid 2 W.Venn.) (artikel 2:393 lid 2 BW) CA 2006) Benoeming bedrijfsrevisor (artikel 146 W.Venn. en artikel 160 W.Venn.) Goedkeuring van de jaarrekening Vaststelling van de jaarrekening (artikel 554, lid 2 W.Venn.) (artikel 2:101 lid 3 BW ) Kwijting aan commissarissen (artikel 554, lid 2 W.Venn.) Instellen van een vennootschapsvordering tegen de commissarissen (artikel 561 W.Venn.) Verlenging termijn opmaken van de jaarrekening (artikel 2:101 lid 1 BW)

39

b. Europese richtlijnen 111. In deze categorie heeft de Europese wetgever wel ingegrepen, al is het beperkt. Met name bepaalt artikel 37 richtlijn 2006/43/EC dat de wettelijke auditor, accountant of commissaris benoemd moet worden door de algemene vergadering. We vinden deze bevoegdheid dan ook terug in de drie landen. c. Andere bevoegdheden 112. De algemene vergadering is zowel in België als Nederland als het Verenigd Koninkrijk ook bevoegd tot ontslag van deze commissaris of accountant. In België en het Verenigd Koninkrijk bepaalt de wet dat de algemene vergadering ook bevoegd is tot bepaling van de remuneratie. In België kan de algemene vergadering verder ook kwijting verlenen aan de commissarissen alsook een vennootschapsvordering instellen tegen de commissarissen. 113. De algemene vergadering is in België bevoegd tot goedkeuring van de jaarrekening. In Nederland wordt de jaarrekening vastgesteld door de algemene vergadering. In het Verenigd Koninkrijk kent de wetgever deze bevoegdheid niet toe aan de algemene vergadering. De jaarrekening moet goedgekeurd worden door de raad van bestuur en getekend worden door een bestuurder149. 114. In België is de algemene vergadering ook bevoegd tot winstbestemming. In Nederland voorzien de statuten vaak dat voor de uitkering van een dividend een besluit van de algemene vergadering vereist is150. 5. Herstructurering a. Overzicht bevoegdheden TABEL V: BEVOEGDHEDEN INZAKE HERSTRUCTURERING België Nederland Verenigd Koninkrijk Besluit tot fusie (artikel 699, 712, Besluit tot fusie (artikel 2:317 lid Goedkeuring fusie (artikel 907 CA 722 en 772/11 W.Venn.) 1 en 2:330 lid 1 BW) 2006) Besluit tot splitsing (artikel 736 en Besluit tot splitsing (artikel 334m Goedkeuring splitsing (artikel 922 751 W.Venn.) en 334ee BW) CA 2006) Inbreng van algemeenheid (artikel 761 W.Venn.) Omzetting (artikel 781 W.Venn) Omzetting van de vennootschap Ontbinding met het oog op het (artikel 2:18 lid 2 sub a BW) opnieuw inschrijven van de vennootschap onder andere vorm (artikel 90 (1) (a), 97 (1) (a), 102 (1) (a), 105 (1) (a) en 109 (1) (a) CA 2006) Goedkeuring van besluiten van het bestuur omtrent een belangrijke verandering van de identiteit of het karakter van de vennootschap of de onderneming (artikel 2:107a BW) Besluiten af te zien van het openen van onderhandelingen over regelingen met betrekking tot medezeggenschap bij fusie (artikel 2:333k BW)

149

Artikel 333 CA 2006; C.VAN DER ELST, “Shareholder Rights and Shareholder Activism: The Role of the General Meeting of Shareholders”, 2012, www.ssrn.com, 9. 150 N.H. DE VRIES en R.J. DE VRIES, Cursus belastingrecht. Vennootschapsbelasting, Deventer, Kluwer, 2006, 79.

40

b. Europese richtlijnen 115. Inzake herstructurering heeft de Europese wetgever ingegrepen inzake fusie en splitsing. Artikel 7 van de derde richtlijn vereist dat de fusie de goedkeuring krijgt van de algemene vergadering van elke vennootschap die de fusie aangaat. Artikel 5 van de zesde richtlijn bepaalt hetzelfde voor splitsing151. Deze bepalingen zijn dan ook omgezet in de nationale wetgeving. c. Andere bevoegdheden 116. In de drie landen is de algemene vergadering bevoegd tot de omzetting van de vennootschap. Daarnaast wordt in de wetgeving van de verschillende landen de goedkeuring vereist van bepaalde belangrijke transacties. Zo voorziet het Nederlandse BW in de goedkeuring van besluiten van het bestuur omtrent een belangrijke wijziging van de identiteit en het karakter van de vennootschap of de onderneming. In het Verenigd Koninkrijk vinden we dergelijke bepaling niet terug in de CA 2006. De “listing requirements” van de London Stock Exchange vereisen evenwel dat aandeelhouders kunnen stemmen over alle grote transacties152. In België voorziet de wetgever in een aparte bepaling dat de goedkeuring van de algemene vergadering vereist is bij de inbreng van algemeenheid. 6. Einde vennootschap a. Overzicht bevoegdheden TABEL VI: BEVOEGDHEDEN INZAKE EINDE VENNOOTSCHAP België Nederland Verenigd Koninkrijk Bepalen wijze van vereffening (artikel 184 W.Venn.) Ontbinding van de vennootschap Ontbinding van de vennootschap Vrijwillige ontbinding (artikel 84 voor het einde van de termijn (artikel 2:19 lid 1 sub a BW) IA 1986) (artikel 645 W.Venn.) Aanwijzen bewaarder (artikel 2:24 lid 1 BW) Opdracht tot aangifte faillietverklaring (artikel 2:136 BW) Goedkeuring van de aanvaarding door de vereffenaar van de aandelen van een andere vennootschap waar vermogensbestanddelen van de vennootschap in vereffening naartoe gaan (artikel 110 (2), (3), (4) en 111 (3) IA 1986) Verlenen van bevoegdheid aan de vereffenaars om categorieën van schuldeisers uit te betalen of overeenkomsten te sluiten met betrekking tot schulden en schuldvorderingen van de vennootschap (artikel 165 (2) (a) IA 1986) Beslissing tot ontbinding door de rechtbank (artikel 122 (1) (a) IA 1986)

151 152

Artikel 5 Richtlijn 82/891/EEC. Zie LR 10.

41

a. Europese richtlijnen 117. In deze categorie vinden we geen Europese invloed terug. b. Andere bevoegdheden 118. In de drie landen is de algemene vergadering bevoegd tot ontbinding van de vennootschap. In het Verenigd Koninkrijk kunnen de aandeelhouders beslissen dat de vennootschap moet worden ontbonden door de rechtbank. 119. In België krijgt de algemene vergadering de bevoegdheid tot het bepalen van de wijze van vereffening. In het Engels recht worden in deze context twee specifieke bevoegdheden toegekend. De aandeelhouders moeten vooreerst bij een vrijwillige ontbinding door de aandeelhouders de aanvaarding goedkeuren door de vereffenaar van de aandelen van een andere vennootschap waar vermogensbestanddelen van de vennootschap in vereffening naartoe gaan153. Ten tweede hebben de aandeelhouders in geval van een vrijwillige ontbinding door de aandeelhouders de bevoegdheid om de vereffenaars de bevoegdheid te geven om categorieën van schuldeisers uit te betalen of overeenkomsten te sluiten met betrekking tot schulden en schuldvorderingen van de vennootschap. 120. In Nederland is de algemene vergadering ook bevoegd tot het verlenen van opdracht aan het bestuur tot aangifte van faillietverklaring. Dit vinden we niet terug in de andere landen. Verder bepaalt het Nederlands BW dat de algemene vergadering bevoegd is de bewaarder aan te wijzen van de boeken, bescheiden en andere gegevensdragers van een ontbonden rechtspersoon.

Conclusie hoofdstuk 2 121. In de eerste titel van dit hoofdstuk argumenteerden we dat er vier soorten algemene vergaderingen bestaan in België: de gewone, de bijzondere, de buitengewone en de speciale algemene vergadering. Dit contrasteert met de situatie in Nederland en het Verenigd Koninkrijk waar slechts een onderscheid gemaakt wordt tussen een gewone en een buitengewone algemene vergadering. We concludeerden dat deze onderverdeling niet zeer geschikt is voor de rechtsvergelijkende analyse van de bevoegdheden van de algemene vergadering in titel twee van dit hoofdstuk. Niet alle landen erkennen immers dezelfde soorten. Bovendien hebben de begrippen niet dezelfde betekenis in ieder land. 122. In de tweede titel werd dieper ingegaan op de specifieke bevoegdheden die de wetgever aan de algemene vergadering toekent in de drie landen. We identificeerden eerst een aantal gelijkenissen op grond van de Europese harmonisatie. Zo hebben Europese richtlijnen ervoor gezorgd dat in zowel België als Nederland als het Verenigd Koninkrijk de algemene vergadering substantiële macht bezit met betrekking tot de vorming en het behoud van het kapitaal. Alleen in België en Nederland is de financiering door de NV van de verwerving van eigen aandelen door derden toegelaten en is de goedkeuring van de algemene vergadering vereist. Verder is de algemene vergadering door de Europese harmonisatie ook in alle drie landen bevoegd tot benoeming van de commissaris of accountant die toezicht uitoefent op de financiële verslagen van de onderneming. Ook zal de algemene vergadering steeds een fusie of splitsing moeten goedkeuren. 123. Naast deze bevoegdheden die geharmoniseerd zijn door Europese initiatieven, kunnen we nog volgende gelijkenissen onderscheiden tussen de bevoegdheden. Vooreerst is de 153

S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 379.

42

algemene vergadering in de drie landen bevoegd tot ontslag van bestuurders. Ze heeft ook steeds bevoegdheden inzake de bezoldiging van de bestuurders. Deze laatste bevoegdheid is het sterkst in Nederland waar de algemene vergadering zowel het beleid inzake bezoldiging als de bezoldiging zelf vaststelt. Deze bevoegdheden aangaande het bestuur geven de algemene vergadering de mogelijkheid controle uit te oefenen op het door het bestuur gevoerde beleid. De algemene vergadering is verder in de drie landen bevoegd tot wijziging van de statuten. Dit geeft de algemene vergadering belangrijke macht aangaande de inrichting van de vennootschap. Voorts kan de algemene vergadering ook de commissaris of accountant ontslaan. Ze is ook steeds bevoegd tot omzetting van de vennootschap. Ten slotte is in de drie landen een beslissing van de algemene vergadering vereist om de vennootschap te ontbinden. De ultieme macht om te beslissen tot het beëindigen van de vennootschap blijft dus bij de algemene vergadering. 124. Het aantal overlappende bevoegdheden in de drie landen is dus eerder beperkt. De algemene vergadering heeft in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk op uiteenlopende terreinen bevoegdheden gekregen. Hieronder onderstrepen we nog enkele belangrijke verschillen. Zowel in België als het Verenigd Koninkrijk heeft de algemene vergadering macht over maatregelen ter belemmering van een openbaar overnamebod. In België en Nederland is de algemene vergadering bevoegd tot benoeming van bestuurders. In het Verenigd Koninkrijk is dit niet het geval, tenzij de statuten dit bepalen. Zowel België als het Verenigd Koninkrijk voorzien in de goedkeuring van vertrekvergoedingen. In België en Nederland kan de algemene vergadering kwijting verlenen aan bestuurders. Alleen in België voorziet de wetgever in de bevoegdheid van de algemene vergadering om een vennootschapsvordering in te stellen tegen bestuurders en commissarissen. Zowel in Nederland als het Verenigd Koninkrijk heeft de algemene vergadering bevoegdheden ter vermijding van belangenvermenging bij transacties met bestuurders. Volgens de Belgische en Engelse wetgeving is de algemene vergadering bevoegd de remuneratie van de commissarissen vast te stellen. In België kan de algemene vergadering kwijting geven aan commissarissen. Alleen in België en Nederland wordt gestemd over de jaarrekening. Belangrijk is ook nog dat in Nederland de goedkeuring vereist is van de algemene vergadering voor besluiten van het bestuur omtrent belangrijke wijzigingen van de identiteit en het karakter van de vennootschap. In het Verenigd Koninkrijk vinden we een gelijkaardige regeling terug in de listing rules van de London Stock Exchange, die een goedkeuring vereist van alle grote transacties. Zowel in België als het Verenigd Koninkrijk heeft de algemene vergadering bevoegdheden met betrekking tot de wijze van vereffening. In Nederland is de algemene vergadering bevoegd tot het geven van de opdracht tot aangifte van faillietverklaring.

43

HOOFDSTUK 3: MEERDERHEID EN AANWEZIGHEIDSQUORUM Inleiding hoofdstuk 3 125. In hoofdstuk één en twee onderzochten we de bevoegdheden van de algemene vergadering. In dit hoofdstuk gaan we de wijze onderzoeken waarop de algemene vergadering van deze macht gebruik kan maken. Daarbij ligt de focus op de meerderheidsen aanwezigheidsvereisten die de wetgever stelt voor het nemen van beslissingen door de algemene vergadering. Deze zullen immers bepalen hoe moeilijk het is voor de algemene vergadering om een bepaalde beslissing te nemen. Hoe groter de meerderheid, hoe kleiner de macht van de algemene vergadering. Een grotere meerderheid betekent echter wel een grotere bescherming van de kleine minderheidsaandeelhouder. Die beschikt in dat geval immers vaak over de macht een besluit te blokkeren. In hoofdstuk twee hebben we geargumenteerd dat er in België vier soorten algemene vergaderingen bestaan. De buitengewone algemene vergadering is daarbij de algemene vergadering die beslist met een versterkte meerderheid. Wanneer we in de titel van deze masterproef verwijzen naar de bevoegdheden van de gewone en de buitengewone algemene vergadering, doelen we op dit onderscheidscriterium. De vraag die zich met name stelt is welke beslissingen van de algemene vergadering een versterkte meerderheid vereisen en welke niet. In dit hoofdstuk zullen we deze vraag beantwoorden in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. 126. Het hoofdstuk bestaat uit vier titels. In de eerste drie titels wordt de situatie geanalyseerd in achtereenvolgens België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. In elke land wordt eerst de wettelijke regeling aangaande meerderheidsen aanwezigheidsvereisten besproken. Vervolgens wordt per land de mogelijkheid besproken statutair af te wijken van deze wettelijke regeling. Het komt immers regelmatig voor dat in de statuten sterkere meerderheden en quora worden voorzien dan in de wet. Dit kan een middel zijn om de macht van de algemene vergadering uit te schakelen. Hoe sterker de vereiste meerderheid en quorum, hoe moeilijker het is voor de algemene vergadering om een besluit te nemen. De algemene vergadering wordt op deze manier beperkt in het uitoefenen van de aan haar toegekende bevoegdheden154. De vraag die zich stelt is in welke mate dergelijke afwijkingen toegelaten zijn. In titel vier worden de resultaten van deze analyse gecombineerd. Hierbij worden de meerderheden en aanwezigheidsquora vergeleken aan de hand van dezelfde inhoudelijke categorieën die we in hoofdstuk twee hanteerden. Het doel hiervan is de gelijkenissen en verschillen tussen de landen aan het licht te brengen. Deze analyse moet ons in staat stellen te bepalen in welk land de soepelste en in welk land de strengste wettelijke regels inzake meerderheidsen aanwezigheidsvereisten gelden. Bovendien zullen we concluderen welk land de aandeelhouders de meeste bescherming biedt tegen statutaire clausules die de macht van de algemene vergadering beperken door het invoeren van sterkere meerderheidsen aanwezigheidsvereisten.

154

A.G.H. KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders, Deventer, Kluwer, 2007, 153-154.

44

Titel 1: België 127. In deze titel onderzoeken we drie aspecten. In sectie één gaan we dieper in op het wettelijk uitgangspunt in het Belgisch vennootschapsrecht. Vervolgens worden in sectie twee de bevoegdheden besproken waarvoor de wet een versterkte aanwezigheids- en meerderheidseis voorziet. Ten slotte wordt in sectie drie de toelaatbaarheid besproken van statutaire afwijkingen van de wettelijke regeling. Sectie 1: Wettelijk uitgangspunt: volstrekte meerderheid zonder quorum 128. In principe worden beslissingen in de algemene vergadering genomen met volstrekte meerderheid en zonder quorum. Hieronder bespreken we eerst deze twee componenten van het wettelijk uitgangspunt. Daarna wordt een opsomming gegeven van bevoegdheden die uitgeoefend kunnen worden door middel van een gewone meerderheid. 1. Volstrekte meerderheid 129. Tenzij de statuten of de wet anders bepalen, besluit de algemene vergadering bij gewone of volstrekte meerderheid van de ter vergadering uitgebrachte stemmen. Nochtans vinden we deze regel niet terug in de bepalingen van het wetboek. De regel wordt evenwel algemeen aanvaard in de rechtsleer. Wanneer het wetboek dus geen melding maakt van de vereiste meerderheid, geldt de gewone meerderheid als suppletieve regel155. Dit houdt in dat een voorstel moet worden goedgekeurd door meer dan de helft van de ter vergadering uitgebrachte stemmen. 2. Geen quorum 130. Geen enkele wettelijke bepaling voorziet in een algemene vereiste van aanwezigheidsquorum. De algemene vergadering mag dus in principe beslissingen nemen ongeacht het aantal aanwezige aandeelhouders. De aanwezigheid van één aandeelhouder is voldoende156. 3. Bevoegdheden 131. De volgende bevoegdheden kunnen worden genomen met een gewone meerderheid zonder quorumeis: bepalen bezoldigd of onbezoldigd karakter van de bestuursfunctie (artikel 517 W.Venn), benoeming en ontslag van de bestuurders (artikel 518, § 2 en § 3 W.Venn.), benoeming en ontslag van de commissarissen (artikel 130, lid 1 W.Venn. en 135 W.Venn.), vaststelling van de vergoeding van de commissarissen bij de aanvang van de opdracht (artikel 134, §2 W.Venn.), ontslag wegens wettige redenen van de commissarissen (artikel 135, § 1, lid 2 W.Venn.), goedkeuring quasi-inbreng (artikel 447, §1, lid 3 W.Venn.), goedkeuring van

155

F. DE BAUW, Les assemblées générales dans les sociétés anonymes, Brussel, Bruylant, 1996, 250; F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 597; H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 396; G. BOURGEOIS, De verhouding meerderheid-minderheid in de naamloze vennootschap: rechtsvergelijkende studie, Gent, Story-Scientia, 1970, 2; P. WAUWERMANS, Manuel pratiques des sociétés, Brussel, Bruylant, 1933, 376. 156 H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 396; F. DE BAUW, Les assemblées générales dans les sociétés anonymes, Brussel, Bruylant, 1996, 161; L. WEYTS, “De algemene vergadering, notarieel bekeken” in K. GEENS, F. HELLEMANS, L. WEYTS, E. DE BIE, G. BATS, E. SPRUYT, B. WAÛTERS, M. MOREAU, H. LAGA en R. GALLE, Statutenwijziging doorgelicht, Brugge, die Keure, 1999, (37) 59.

45

de jaarrekening en bepaling van de winstbestemming157 (artikel 554, lid 2 en 616 W.Venn), kwijting aan de bestuurders en commissarissen (artikel 554, lid 2 W.Venn.), instellen vennootschapsvordering tegen de bestuurders of commissarissen (artikel 561 W.Venn.), goedkeuring remuneratieverslag (artikel 554, lid 3 W.Venn.), goedkeuring bepaalde vertrekvergoedingen (artikel 554, lid 4 W.Venn), afwijking regeling artikel 520ter W.Venn. inzake aandelen en aandelenopties toegekend aan bestuurders in een beursgenoteerde NV en inzake variabele remuneratie (artikel 520ter, lid 1 en 2 W.Venn), benoeming bedrijfsrevisor (artikel 146 W.Venn.), bepalen wijze van vereffening (artikel 184 W.Venn.), beslissen dat een elektronisch register van aandelen op naam wordt aangehouden (artikel 463, lid 2 W.Venn.), toekennen van rechten aan derden die een invloed hebben op het vermogen van de vennootschap, wanneer de uitoefening van deze rechten afhankelijk is van het uitbrengen van een openbaar overnamebod (artikel 556 W.Venn.), beslissingen nemen inzake verrichtingen die een aanzienlijke wijziging in de samenstelling van de activa en passiva van de vennootschap tot gevolg zouden hebben of verplichtingen aangaan zonder werkelijke tegenprestatie, wanneer een openbaar bod gedaan is (artikel 557 W.Venn.). Sectie 2: Gekwalificeerde meerderheid 132. De buitengewone algemene vergadering kan haar bevoegdheden slechts uitoefenen mits naleving van versterkte aanwezigheids- en meerderheidsvereisten158. Het wetboek van vennootschappen onderscheidt onder de afdeling buitengewone algemene vergadering drie bevoegdheden: statutenwijziging, wijziging van het doel en wijziging van rechten verbonden aan effecten159. Doorheen het wetboek wordt naar deze bepalingen verwezen. Daarnaast vinden we nog specifieke versterkte vereisten terug in het wetboek voor fusie, splitsing en omzetting. Hieronder wordt per bevoegdheid de versterkte aanwezigheids- en meerderheidsvereisten besproken. 1. Wijziging van de statuten a. Meerderheid 133. Artikel 558 W.Venn. bepaalt dat de statuten in een NV slechts gewijzigd kunnen worden indien de voorgestelde wijziging wordt aangenomen met een drievierdemeerderheid van de aanwezige stemmen. b. Quorum 134. Voor statutenwijzigingen bepaalt artikel 558 W.Venn. dat de aanwezige aandeelhouders minstens de helft van het kapitaal moeten vertegenwoordigen. Indien deze voorwaarde niet vervuld is, moet een nieuwe algemene vergadering bijeengeroepen worden. Op deze tweede algemene vergadering kan geldig beslist worden ongeacht het aantal aanwezige aandeelhouders160. Voor de berekening van het quorum wordt de waarde van de kapitaalvertegenwoordigende aandelen met stemrecht van de aanwezige of vertegenwoordigde aandeelhouders vergeleken

157

Geen enkele bepaling wijst de bevoegdheid tot bestemming van de winst toe aan de algemene vergadering, dit wordt echter afgeleid uit de bevoegdheid tot goedkeuring van de jaarrekening, zie F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 535. 158 Zie randnummer 40. 159 Zie artikel 558, 559 en 560 W.Venn. 160 H. LAGA, “Statutenwijziging in NV, BVBA en CV: altijd een drie vierde-meerderheid vereist?” in X, Facetten van ondernemingsrecht. Liber Amicorum Professor Frans Bouckaert, Leuven, Universitaire Pers, 2001, (65) 65.

46

met de waarde van het totaal aantal kapitaalvertegenwoordigende aandelen uitgegeven door de vennootschap161. c. Bevoegdheden 135. De regels in artikel 558 W.Venn. vormen het gemeenrecht inzake statutenwijziging162. Ze zullen dus toepassing vinden op elke statutenwijziging, zelfs indien de betrokken bepaling hierin niet voorziet. Niettemin heeft de wetgever in bepaalde gevallen specifiek naar deze meerderheid verwezen. Dit is met name het geval bij de volgende bevoegdheden: wijziging besluit van de raad van bestuur om het register van effecten op naam in twee delen te splitsen (artikel 464 W.Venn.), bepalen van de conversievoorwaarden en het maximum aantal te converteren aandelen (artikel 482, lid 1 W.Venn.), kapitaalverhoging163 (artikel 581 W.Venn.), (hernieuwing van) machtiging van de raad van bestuur om kapitaal te verhogen164 (artikel 604 W.Venn), kapitaalvermindering (artikel 612 W.Venn.), wederinkoop van eigen aandelen zonder stemrecht (artikel 626 W.Venn.), financiering door de NV van de verkrijging van haar eigen effecten door een derde (artikel 629 W.Venn.), verlengen van de duur van de vennootschap (artikel 645, lid 1 W.Venn.), ontbinding van de vennootschap (artikel 645, lid 2 W.Venn.), inbreng van algemeenheid (artikel 761 W.Venn.). 2. Wijziging van het doel a. Meerderheid 136. Bij de wijziging van het doel van de vennootschap geldt een strengere meerderheidsvereiste dan voor een gewone statutenwijziging. Een wijziging van het doel is slechts aangenomen wanneer ten minste vier vijfde van de stemmen voor de wijziging stemmen. De winstbewijzen geven recht op één stem per effect, niettegenstaande enige andere bepaling in de statuten. In het geheel kunnen echter niet meer stemmen worden toegekend aan deze effecten dan de helft van het aantal dat toegekend is aan het geheel van de gezamenlijke aandelen. Bij de stemming kunnen ze niet worden aangerekend voor meer dan twee derde van het aantal stemmen uitgebracht door de aandelen. Worden de aan de beperking onderworpen stemmen in verschillende zin uitgebracht, dan wordt de vermindering evenredig toegepast. Gedeelten van stemmen worden in dat geval verwaarloosd165. b. Quorum 137. Indien de statutenwijziging betrekking heeft op het doel van de vennootschap, kan de algemene vergadering alleen maar geldig beraadslagen en besluiten, wanneer de aanwezigen de helft van het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen. Indien er ook winstbewijzen zijn uitgegeven, moet ook de helft van het totaal aantal winstbewijzen aanwezig zijn.

161

F. DE BAUW, Les assemblées générales dans les sociétés anonymes, Brussel, Bruylant, 1996, 164-166; S. DE JONGHE, “Artikel 558 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel IV, Hfdst. III, Afd. IV, Onderafd. I, Wijziging van de statuten, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-13. 162 F. DE BAUW, Les assemblées générales dans les sociétés anonymes, Brussel, Bruylant, 1996, 251; F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 601. 163 De algemene vergadering kan met dezelfde meerderheid het voorkeurrecht opheffen of beperken (artikel 596 W.Venn.). 164 De algemene vergadering moet de raad van bestuur uitdrukkelijk machtigen om het voorkeurrecht op te heffen of te beperken (artikel 605 W.Venn.). 165 Zie artikel 559 W.Venn.

47

Wanneer deze voorwaarden niet vervuld zijn, is er een nieuwe bijeenroeping nodig. Opdat de tweede vergadering op geldige wijze kan beraadslagen en besluiten, is het voldoende dat enig deel van het kapitaal vertegenwoordigd is166. c. Verkrijging en vervreemding van eigen effecten 138. In artikel 620 W.Venn. inzake de verkrijging van eigen effecten verwijst de wetgever naar artikel 559 W.Venn. voor de aanwezigheids- en meerderheidseis vereist voor het uitoefenen van deze bevoegdheid. Ook het besluit tot vervreemding van de effecten verkregen op grond van artikel 620, § 1 W.Venn. is onderworpen aan de voorschriften van artikel 559 W.Venn167. 3. Wijziging van de rechten verbonden aan effecten 139. In het wetboek heeft de wetgever in een aparte titel voorzien voor de wijziging van rechten verbonden aan effecten. Artikel 560 W.Venn. bepaalt dat indien er verschillende soorten aandelen bestaan of indien er verschillende soorten winstbewijzen werden uitgegeven, de algemene vergadering hun respectieve rechten kan wijzigen of besluiten dat de aandelen of winstbewijzen van een bepaalde soort worden vervangen door die van een andere soort. De voorgestelde beslissing moet in elke categorie het aanwezigheidsquorum en de meerderheid bereiken, vereist voor statutenwijziging. Niettegenstaande elke hiermee strijdige bepaling in de statuten, geven winstbewijzen in dit geval stemrecht in zijn soort. Artikel 560 viseert met de term “winstbewijzen” de effecten die het kapitaal niet vertegenwoordigen168. 4. Fusie en splitsing 140. Hoewel in de bepalingen inzake fusie en splitsing niet uitdrukkelijk verwezen wordt naar de meerderheidsen aanwezigheidseis van artikel 558 W.Venn., is in de betrokken artikelen dezelfde meerderheid voorzien van drie vierde van de stemmen, met de aanwezigheid van minstens de helft van het maatschappelijk kapitaal169. In bepaalde gevallen vereist de wetgever evenwel unanimiteit170. Wanneer er verschillende soorten effecten bestaan en de fusie of splitsing aanleiding geeft tot de wijziging van hun respectieve rechten, moet er per soort worden gestemd171. Wanneer niet voldaan is aan de quorumeis, dan moet een tweede vergadering bijeengeroepen worden. Op deze vergadering wordt beslist onafhankelijk van het aanwezige deel van het kapitaal172.

166

Artikel 559 W.Venn. Artikel 622, § 2 W.Venn. 168 P. LEFEBVRE, “Art. 560 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel IV, Hfdst. III, Afd. IV, Onderafd. I, Wijziging van de statuten, Antwerpen, Kluwer, losbl., 14-15. 169 Zie artikel 699, 712, 722 en 772/11 W.Venn. (fusie) en artikel 736 en 751 W.Venn. (splitsing). 170 Zie inzake fusies artikel 699, § 4, 2° W.Venn., artikel 712, § 4, 2° W.Venn., artikel 722, § 4, 2° W.Venn. en artikel 772/11, §3, 2° W.Venn.. Zie inzake splitsing artikel 736, § 3, 2° W.Venn. en artikel 751, §3, 2° W.Venn. 171 Zie inzake fusie artikel 699, § 4 W.Venn., artikel 712, § 3 W.Venn., artikel 722, § 3 W.Venn., artikel 772/11, §2 W.Venn.. Zie inzake splitsing artikel 736, § 2 W.Venn., artikel 751, § 2 W.Venn. 172 Zie inzake fusie artikel 699, § 1, 1° W.Venn., artikel 712, § 1, 1° W.Venn., artikel 722, § 1, 1° W.Venn., artikel 772/11, §1, 1° W.Venn.. Zie inzake splitsing artikel 736, § 1, 1° W.Venn., artikel 751, § 1, 1° W.Venn. 167

48

5. Omzetting 141. Hoewel de bepalingen inzake omzetting niet verwijzen naar artikel 559 W.Venn. inzake doelswijziging, vereist de tekst dezelfde meerderheid en quorum173. In bepaalde gevallen vereist de wet evenwel unanimiteit van de stemmen174. Wanneer er verschillende soorten effecten bestaan en de omzetting aanleiding geeft tot de wijziging van hun respectieve rechten, moet er per soort worden gestemd175. Bij de omzetting wordt echter geen tweede vergadering gehouden wanneer het quorum niet wordt gehaald. Er moet dus altijd aan de quorumvereiste worden voldaan176. Sectie 3: Statutaire afwijkingen 142. De vraag die zich stelt is in welke mate van bovengenoemde wettelijke regeling kan worden afgeweken. Voor het beantwoorden van deze vraag maken we een onderscheid naargelang een versterking dan wel een versoepeling van de wettelijke regeling wordt beoogd. 1. Versterking 143. Als algemeen principe is aanvaard in de rechtsleer dat de statuten in strengere vereisten kunnen voorzien dan de wettelijk voorziene meerderheden en aanwezigheidsquora177. Vooreerst geldt dit voor beslissingen die met een gewone meerderheid worden genomen178. Zo mogen de statuten een drievierdemeerderheid eisen voor een gewone beslissing179. In verband met de bevoegdheid van de algemene vergadering in de NV om de bestuurders met gewone meerderheid te ontslaan, wordt dit echter terecht betwist. Statutaire bedingen waarbij het ontslag van de bestuurders afhankelijk wordt gemaakt van een bijzondere meerderheid, zijn immers in strijd met het ad nutum-karakter van de opdracht van de bestuurder180. Ook de vereisten voor statutenwijziging en doelswijziging voorzien in artikel 558 en 559 W.Venn. kunnen in de statuten worden versterkt. Dit is niet het geval voor de meerderheidsen aanwezigheidseis voor de wijziging van de rechten verbonden aan verschillende

173

Artikel 781 W.Venn. Artikel 781, § 5, 1°, 2°, 4° en 5° W.Venn. 175 Artikel 781, § 2 W.Venn. 176 Hierop is één uitzondering, met name in het geval dat een commanditaire vennootschap op aandelen of een coöperatieve vennootschap in een naamloze vennootschap wordt omgezet. Zie artikel 781, § 3 W.Venn. 177 C. RESTEAU, A. BENOIT-MOURY en A. GREGOIRE, Traité des sociétés anonymes, Brussel, Swinnen, 1982, 475-476; F. DE BAUW, Les assemblées générales dans les sociétés anonymes, Brussel, Bruylant, 1996, 160; F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 619; P. WAUWERMANS, Manuel pratiques des sociétés, Brussel, Bruylant, 1933, 323; S. DE JONGHE, “Artikel 558 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel IV, Hfdst. III, Afd. IV, Onderafd. I, Wijziging van de statuten, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-13. 178 L. WEYTS, “De algemene vergadering, notarieel bekeken” in K. GEENS, F. HELLEMANS, L. WEYTS, E. DE BIE, G. BATS, E. SPRUYT, B. WAÛTERS, M. MOREAU, H. LAGA en R. GALLE, Statutenwijziging doorgelicht, Brugge, die Keure, 1999, (37) 58. 179 F. DE BAUW, Les assemblées générales dans les sociétés anonymes, Brussel, Bruylant, 1996, 160. 180 Rb. Gent 6 februari 1998, JDSC 2000, 33, noot S. GILCART; C. RESTEAU, A. BENOIT-MOURY en A. GREGOIRE, Traité des sociétés anonymes, Brussel, Swinnen, 1982, 103; D. VAN GERVEN, “Kan het ad nutumkarakter van de opdracht van bestuurder in een NV worden afgezwakt? Enkele woorden over het ontslag van bestuurders in een NV”, TRV 1988, 48-50; J.-B. BECKERS en T. BAART, “De ad nutum-afzetbaarheid van de bestuurders in de nv nader onderzocht”, Not.Fisc.M. 2011, 247. 174

49

categorieën van aandelen. De statuten kunnen hiervoor niet in een sterker regime voorzien181. Het vierde lid van artikel 560 W.Venn. bepaalt immers uitdrukkelijk dat de regeling geldt niettegenstaande elke hiermee strijdige bepaling in de statuten. Geen enkele statutaire afwijking is dan ook toegestaan. Voor de bevoegdheden inzake fusie, splitsing, inbreng van algemeenheid en omzetting bepaalt de wet letterlijk dat de meerderheidsen aanwezigheidseis geldt behoudens strengere bepalingen in de statuten182. 2. Versoepeling 144. Over de vraag of de statuten kunnen voorzien in soepelere meerderheidsen quorumvereisten dan de vereisten voorzien in de wet, heerst tot op heden onverdeeldheid in de rechtsleer. Deze onenigheid situeert zich voornamelijk rond de vraag of de vereisten in artikel 558 W.Venn. dwingend zijn van aard. Sommige auteurs menen dat dit niet het geval is183. Hiervoor steunen ze zich op hoofdzakelijk twee argumenten. Vooreerst wordt verwezen naar de tekst van artikel 558 W.Venn.. In de aanhef van lid 1 van het artikel wordt uitdrukkelijk bepaald dat de algemene vergadering het recht heeft de statuten te wijzigen, tenzij anders bepaald is184. Een tweede argument wordt gevonden in de wil van de wetgever. De bedoeling van de wetgever was om de statutenwijziging in een NV gemakkelijker te maken door het vervangen van de unanimiteitsregel uit het algemeen contractenrecht door een meerderheidsbesluit. Op deze manier wordt vermeden dat de slechte wil of onzorgvuldigheid van een aandeelhouder belangrijke wijzigingen tegenhoudt185. De wetgever wou met de invoering van deze bepaling slechts een suppletieve regel tot stand brengen, die zou gelden bij stilzwijgen van de statuten186.

181

C. RESTEAU, A. BENOIT-MOURY en A. GREGOIRE, Traité des sociétés anonymes, Brussel, Swinnen, 1982, 559; F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 619-620; H. LAGA, “Statutenwijziging in NV, BVBA en CV: altijd een drie vierde-meerderheid vereist?” in X, Facetten van ondernemingsrecht. Liber Amicorum Professor Frans Bouckaert, Leuven, Universitaire Pers, 2001, (65) 69; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Etablissements Emile Bruylant, 1954, 486. 182 Zie inzake fusies artikel 699, § 1 W.Venn., artikel 712, § 1 W.Venn., artikel 722, §1 W.Venn. en artikel 772/11, §1 W.Venn.; inzake splitsing artikel 736, § 3 W.Venn. en artikel 751, §1 W.Venn.; inzake inbreng van algemeenheid artikel 761, § 3 W.Venn.; inzake omzetting artikel 781, § 1 W.Venn. 183 B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 158; F. PASSELECQ, Traité des sociétés commerciales, Brussel, Larcier, 1934, 379, nr. 2516; G. BOURGEOIS, De verhouding meerderheid-minderheid in de naamloze vennootschap: rechtsvergelijkende studie, Gent, Story-Scientia, 1970, 16-17; H. DU FAUX, “Société anonyme dispositions légales rélatives aux modifications des statuts (article 70, alinéas 3 à 6, L.C.S.C.) supplétives ou impératives?”, RNB 1995, 578-580; H. LAGA, “Statutenwijziging in NV, BVBA en CV: altijd een drie vierde-meerderheid vereist?” in X, Facetten van ondernemingsrecht. Liber Amicorum Professor Frans Bouckaert, Leuven, Universitaire Pers, 2001, (65) 66; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Etablissements Emile Bruylant, 1954, 478; E. PIRMEZ, “Un écrit posthume”, RPS 1981, 275; P. COART, “Du caractère supplétif des articles 70 et 71 des lois coordonnées sur les sociétés commerciales”, Rev.prat.not.b. 1924, 277-278. 184 J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Etablissements Emile Bruylant, 1954, nr. 303. 185 E. PIRMEZ, “Un écrit posthume”, RPS 1981, 277; H. LAGA, “Statutenwijziging in NV, BVBA en CV: altijd een drie vierde-meerderheid vereist?” in X, Facetten van ondernemingsrecht. Liber Amicorum Professor Frans Bouckaert, Leuven, Universitaire Pers, 2001, (65) 67. 186 E. PIRMEZ, “Un écrit posthume”, RPS 1981, 275; H. LAGA, “Statutenwijziging in NV, BVBA en CV: altijd een drie vierde-meerderheid vereist?” in X, Facetten van ondernemingsrecht. Liber Amicorum Professor Frans Bouckaert, Leuven, Universitaire Pers, 2001, (65) 68; J. VAN RYN, Principes de droit commercial, I, Brussel, Etablissements Emile Bruylant, 1954, 478.

50

145. Andere auteurs menen daarentegen terecht dat de meerderheidsen aanwezigheidsvereisten van artikel 558 W.Venn. van dwingend recht zijn. Het is dan ook niet mogelijk om in een soepelere regeling te voorzien187. We kunnen hier drie argumenten onderscheiden. Vooreerst beroept men zich op de parlementaire documenten. Volgens deze opvatting kan uit deze documenten helemaal niet worden afgeleid dat de wetgever de bepaling een suppletief karakter wou geven. De wetgever doelde met de mogelijkheid tot afwijking enkel op een verstrenging van de quora of zelfs een terugkeer naar de unanimiteitsregel. Een tweede argument is dat de aanhef van artikel 558, lid 1 BW enkel betrekking heeft op het eerste lid dat bepaalt dat de algemene vergadering bevoegd is tot statutenwijziging. De statuten kunnen dus deze bevoegdheid beperken. De aanhef slaat echter niet op de meerderheidsen quorumeis van lid 2, 3 en 4. Indien de wetgever dit zou beoogd hebben, zou dit uitdrukkelijk tot uiting gekomen zijn in de wettekst. Dit is echter niet het geval. Ten derde wordt beroep gedaan op beleidsmatige overwegingen. De wetgever beoogt met deze bepaling de minderheidsaandeelhouders te beschermen en zoveel mogelijk aandeelhouders te betrekken in het wijzigingsproces. Het toelaten van een soepelere regeling zou dan ook indruisen tegen het opzet van de wetgever188. 146. Met betrekking tot de vereisten inzake meerderheid en aanwezigheid voor doelswijziging voorzien in artikel 559 W.Venn. wordt algemeen aanvaard dat deze niet kunnen worden versoepeld189. 147. De meerderheidsen aanwezigheidseis vereist voor de wijziging van de rechten verbonden aan verschillende categorieën van aandelen of effecten op basis van artikel 560 W.Venn. laat geen enkele statutaire afwijking toe, dus zeker geen versoepeling190. 148. Voor de bevoegdheden inzake fusie, splitsing, inbreng van algemeenheid en omzetting voorziet de wet enkel in de mogelijkheid van strengere bepalingen in de statuten. Ook hier is een versoepeling niet mogelijk191.

187

F. GILSON, Les modifications aux statuts des sociétés anonymes, Brussel, Larcier, 1919, 133; F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 616620; P. WAUWERMANS, Manuel pratiques des sociétés, Brussel, Bruylant, 1933, 323; S. DE JONGHE, “Artikel 558 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel IV, Hfdst. III, Afd. IV, Onderafd. I, Wijziging van de statuten, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-13. 188 F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 618; S. DE JONGHE, “Artikel 558 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel IV, Hfdst. III, Afd. IV, Onderafd. I, Wijziging van de statuten, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-13. 189 C. RESTEAU, A. BENOIT-MOURY en A. GREGOIRE, Traité des sociétés anonymes, Brussel, Swinnen, 1982, 542; H. LAGA, “Statutenwijziging in NV, BVBA en CV: altijd een drie vierde-meerderheid vereist?” in X, Facetten van ondernemingsrecht. Liber Amicorum Professor Frans Bouckaert, Leuven, Universitaire Pers, 2001, (65) 69; R. PHILIPS, “ La loi du 6 janvier 1958 régissant la désignation et la modification de l’objet social”, RPS 1958, 84. 190 C. RESTEAU, A. BENOIT-MOURY en A. GREGOIRE, Traité des sociétés anonymes, Brussel, Swinnen, 1982, 559; F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 619; H. LAGA, “Statutenwijziging in NV, BVBA en CV: altijd een drie vierde-meerderheid vereist?” in X, Facetten van ondernemingsrecht. Liber Amicorum Professor Frans Bouckaert, Leuven, Universitaire Pers, 2001, (65) 69. 191 Zie verwijzingen voetnoot 182.

51

Titel 2: Nederland 149. In deze titel gaan we vervolgens de situatie onderzoeken in Nederland. Dezelfde drie aspecten komen hierbij aan bod. In sectie één analyseren we het wettelijk uitgangspunt in het Nederlands vennootschapsrecht. Vervolgens worden in sectie twee de bevoegdheden besproken waarvoor het wetboek een versterkte aanwezigheids- en meerderheidseis voorziet. Ten slotte wordt in sectie drie de toelaatbaarheid onderzocht van statutaire afwijkingen van de wettelijke regeling. Sectie 1: Wettelijk uitgangspunt: volstrekte meerderheid zonder quorum 150. In Nederland geldt als algemene regel dat besluiten in principe worden genomen met volstrekte meerderheid en zonder quorum. Hieronder worden deze twee aspecten achtereenvolgens besproken. Daarna wordt een overzicht gegeven van bevoegdheden waarvoor deze meerderheid geldt. 1. Volstrekte meerderheid 151. Artikel 2:120 BW bepaalt dat alle besluiten waaromtrent bij de wet of statuten geen grotere meerderheid is voorgeschreven, worden genomen bij volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen. Dit betekent dat een besluit is aangenomen wanneer meer dan de helft van de uitgebrachte stemmen voor een besluit stemmen192. 2. Geen quorum 152. Artikel 2:120 BW bepaalt uitdrukkelijk dat de geldigheid van besluiten niet afhankelijk is van een op de vergadering vertegenwoordigd gedeelte van het kapitaal. Er is dus in principe geen quorum vereist. De wet of statuten kunnen evenwel van deze basisregel afwijken. 3. Bevoegdheden 153. Het uitoefenen van de volgende bevoegdheden vereist een besluit genomen met volstrekte meerderheid: ontbinding van de vennootschap (artikel 2:19 lid 1 sub a BW), aanwijzen bewaarder (artikel 2:24 lid 1 BW), goedkeuring aan de overgang van het stemrecht bij overdracht van het vruchtgebruik of overdracht van aandelen in geval van pand (artikel 2:88 lid 3 en 2:89 lid 3 BW), goedkeuring inpandneming eigen aandelen (artikel 2:89a lid 1 sub c BW ), goedkeuring bepaalde bezwarende rechtshandelingen (artikel 2:94 lid 2 BW), goedkeuring van een rechtshandeling met als doel het verkrijgen van goederen, die een jaar voor de oprichting of nadien toebehoorden aan een oprichter en die is verricht voordat twee jaren zijn verstreken na de inschrijving van de vennootschap in het handelsregister (artikel 2:94c BW), kapitaalverhoging (artikel 2:96 lid 1 BW), machtiging bestuur tot inkoop van eigen aandelen (artikel 2:98 lid 4 BW), verlenging termijn opmaken van de jaarrekening (artikel 2:101 lid 1 BW), vaststelling jaarrekening (artikel 2:101 lid 3 BW), goedkeuring van besluiten van het bestuur omtrent een belangrijke verandering van de identiteit of het karakter van de vennootschap of de onderneming (artikel 2:107a BW), machtiging tot bepaling van een registratiedatum voor de bijeenroeping van een vergadering (artikel 2:119 lid 1 BW), statutenwijziging (artikel 2:121 lid 1 BW), benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders (artikel 2:132 en 2:134 lid 1 BW), bepalen van het beleid inzake bezoldiging (artikel 2:135 BW), bezoldiging van bestuurders (artikel 2:135 lid 4 BW), goedkeuring voorstel regelingen met betrekking tot bezoldiging bestuurder in de vorm van aandelen of rechten tot het nemen van aandelen, wanneer de statuten bepalen dat de bezoldiging door een ander orgaan dan de

192

C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 442; E.J.J. VAN DER HEIJDEN en W.C.L. VAN DER GRINTEN, Handboek voor de naamloze en besloten vennootschap, Zwolle, Tjeenk Willink, 1992, 380; S.H.M.A. DUMOULIN, Besluitvorming in rechtspersonen, Deventer, Kluwer, 1999, 169.

52

algemene vergadering wordt vastgesteld (artikel 2:135 lid 5 BW), opdracht tot aangifte van faillietverklaring (artikel 2:136 BW), benoeming, schorsing en ontslag van commissarissen (artikel 2:142 lid 1 en 2:144 BW), bezoldiging commissarissen (artikel 2:145 BW), aanwijzen personen om de vennootschap te vertegenwoordigen bij tegenstrijdig belang (artikel 2:146 BW), opheffing van de schorsing van een bestuurder (artikel 2:147 lid 2 BW), besluit tot vrijwillige toepassing structuurregime (artikel 2:154 BW), aanbevelen personen aan de raad van commissarissen om te worden benoemd tot commissaris (artikel 2:158 lid 5 BW), uitlokken ontslag commissaris (artikel 2:161 lid 2 BW), opdrachtverlening aan een accountant (artikel 2:393 lid 2 BW), intrekken opdracht accountant (artikel 2:393 lid 2 BW). Sectie 2: Gekwalificeerde meerderheid en quorum 154. Hieronder bespreken we de bevoegdheden waarvoor het wetboek versterkte meerderheden en aanwezigheidsquora voorziet. Bevoegdheden met dezelfde vereisten worden samen behandeld. 1. Omzetting van de vennootschap 155. Een besluit tot omzetting wordt genomen met de stemmen van ten minste negen tienden van de uitgebrachte stemmen. Indien een BV in een NV wordt omgezet of omgekeerd is het voldoende dat het besluit wordt goedgekeurd met volstrekte meerderheid193. 2.

Beperking, uitsluiting, aanwijzing van het voorkeurrecht; goedkeuring bepaalde leningen; kapitaalvermindering; besluit tot fusie; besluit tot splitsing 156. Hieronder wordt eerst de algemene meerderheidsen aanwezigheidsvereiste besproken voor de beperking, uitsluiting, aanwijzing van het voorkeurrecht, voor de goedkeuring van bepaalde leningen, voor kapitaalvermindering, voor het besluit tot fusie en voor het besluit tot splitsing. Daarna worden twee uitzonderingen op deze algemene regels behandeld. a. Algemeen Artikel 2:96a BW vereist voor het beperken of uitsluiten van het voorkeurrecht een meerderheid van ten minste twee derde van de uitgebrachte stemmen, indien minder dan de helft van het geplaatste kapitaal in de vergadering is vertegenwoordigd. Dezelfde regeling is voorzien in artikel 2:99 BW voor kapitaalvermindering, in artikel 2:98c lid 5 BW voor de goedkeuring van bepaalde leningen, in artikel 2:330 lid 1 BW voor fusies en in artikel 2:334ee lid 1 BW voor splitsing. De versterkte meerderheid is slechts vereist indien het quorum niet wordt gehaald. Verder vereist de wetgever voor besluiten tot kapitaalvermindering, fusie of splitsing, indien er verschillende soorten aandelen zijn, een voorafgaand of gelijktijdig goedkeurend besluit van elke groep houders van aandelen van een zelfde soort, wanneer aan hun rechten afbreuk wordt gedaan. Hiervoor gelden geen bijzondere meerderheids- of aanwezigheidseisen194. b. Uitzonderingen 157. Op voorgaande meerderheidsen aanwezigheidseisen zijn twee afwijkingen voorzien in de wet. Met name geldt een afwijkende meerderheid voor de goedkeuring van bepaalde leningen van beursgenoteerde vennootschappen. Ten tweede geldt een afwijkende meerderheid bij een besluit tot splitsing wanneer het gaat over een ruziesplitsing.

193

Artikel 2:18 BW. Zie artikelen 2:99 lid 5, 2:330 lid 2 en 2:334ee lid 2 BW; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1291; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1360. 194

53

Ten eerste is voor de goedkeuring van het besluit van het bestuur tot verstrekking van bepaalde leningen een afwijkende meerderheid vereist, wanneer het gaat over een beursgenoteerde NV. In dat geval wordt het besluit tot goedkeuring genomen met ten minste 95 procent van de uitgebrachte stemmen195. Deze bepaling heeft tot gevolg dat het bijna onmogelijk wordt voor aandeelhouderhouders van een beursgenoteerde NV om deze bevoegdheid uit te oefenen. De ratio legis van deze bepaling is de bescherming van de minderheidsaandeelhouders en werknemers tegen de grote risico’s die dergelijke leningen inhouden196. Een tweede afwijking vinden we terug in het geval van een ruziesplitsing. Bij een zuivere splitsing197 kan de akte van splitsing bepalen dat onderscheiden aandeelhouders van de splitsende rechtspersoon aandeelhouder worden van onderscheiden verkrijgende rechtspersonen198. Deze constructie wordt een ruziesplitsing genoemd omdat, behalve het vermogen van de splitsende persoon, ook de aandeelhouders zelf worden gesplitst. Zij hebben na de splitsing immers elk aandelen in een andere vennootschap199. Het besluit tot splitsing wordt in dat geval door de algemene vergadering van de splitsende vennootschap genomen met een meerderheid van drie vierde van de uitgebrachte stemmen in een vergadering waarin 95% van het geplaatste kapitaal is vertegenwoordigd. 3. Ontnemen van het bindend karakter van de voordracht en het terzijde zetten van de statutaire benoembaarheidseisen a. Situering 158. Bij niet-structuurvennootschappen is voorzien in de mogelijkheid om bij de benoeming van bestuurders in de statuten de kring van tot bestuurder benoembare personen te beperken door eisen te stellen waaraan de bestuurders moeten voldoen. Verder bepaalt de wetgever ook expliciet dat het mogelijk is te voorzien dat de benoeming door de algemene vergadering zal geschieden uit een voordracht, die ten minste twee personen voor iedere te vervullen plaats bevat200. Hetzelfde is voorzien voor de benoeming van de commissarissen door de algemene vergadering bij niet-structuurvennootschappen, wanneer de statuten in een raad van commissarissen voorzien201. b. Afwijking 159. In de gevallen dat in dergelijke statutaire bepalingen is voorzien, bepaalt de wet dat de algemene vergadering de mogelijkheid heeft om van de statutaire eisen dan wel van de bindende voordracht af te wijken met twee derde van de uitgebrachte stemmen, die meer dan de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen.

195

Zie artikel 98c lid 5 BW. Zie Amendement Vos, Kamerstukken II, 31 220, nr. 20, 1; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 918. 197 Kenmerkend voor een zuivere splitsing is dat de oorspronkelijk rechtspersoon verdwijnt. 198 Zie artikel 2:334cc BW. Deze bepaling is alleen van toepassing op de BV en NV, zie artikel 2:334v BW. 199 A.F.J.A. LEIJTEN, L. TIMMERMAN en J.H.M. WILLEMS, Conflicten rondom de rechtspersoon, Deventer, Kluwer, 2000, 67; E.J.W. HEITHUIS en R.P. VAN DEN DOOL, Compendium Vennootschapsbelasting, Deventer, Kluwer, 2010, 245. 200 Zie artikel 2:132 en 2:133 BW. 201 Zie artikel 2:142 lid 1 en lid 2 BW. 196

54

4. Afwijzen van de voordracht van commissaris en het opzeggen van het vertrouwen in de raad van commissarissen in een structuurvennootschap 160. De commissarissen worden in een structuurvennootschap benoemd door de algemene vergadering op voordracht van de raad van commissarissen. Artikel 2:158 lid 9 BW bepaalt dat de algemene vergadering bij volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen, vertegenwoordigend ten minste een derde van het geplaatste kapitaal, de voordracht van commissarissen door de raad van commissarissen kan afwijzen. Indien de aandeelhouders bij volstrekte meerderheid van stemmen hun steun aan de kandidaat onthouden, maar deze meerderheid niet ten minste een derde van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigde, kan een nieuwe vergadering worden bijeengeroepen. In deze vergadering kan de voordracht worden afgewezen met volstrekte meerderheid van stemmen. In dat geval maakt de raad van commissarissen een nieuwe voordracht op. Dezelfde meerderheid is vereist voor het opzeggen van het vertrouwen in de raad van commissarissen op basis van artikel 2:161a. Het opzeggen van het vertrouwen in de raad van commissarissen leidt van rechtswege tot het ontslag van alle commissarissen. De quorumeis geldt ook voor een tweede vergadering die eventueel wordt bijeengeroepen omdat in de eerste vergadering het quorum niet bereikt is202. Sectie 3: Statutaire afwijkingen 161. Na de analyse van de verschillende meerderheden en aanwezigheidseisen, gaan we nu onderzoeken in welke mate statutaire afwijkingen toelaatbaar zijn. In het Nederlands vennootschapsrecht geldt als algemeen principe dat van de bepalingen van Boek 2 slechts kan afgeweken worden indien dat blijkt uit de wet203. In artikel 2:120 BW staat expliciet aangegeven dat besluiten met volstrekte meerderheid worden genomen zonder quorumvereiste, tenzij in de wet of in de statuten een sterkere vereiste wordt voorzien. Zoals hierboven reeds aangegeven voorziet de wet inderdaad in bepaalde gevallen in een versterkte meerderheid en een quorumeis. In deze sectie wordt de vraag beantwoord in welke mate de statuten kunnen afwijken van deze door de wet vastgelegde gewone dan wel versterkte meerderheden en quorumvereisten. Daarna wordt de suppletieve regel uit artikel 2:120 BW besproken die een regeling voorziet wanneer niet voldaan is aan statutaire quorumvereisten. 1. Toelaatbaarheid statutaire afwijkingen 162. Als uitgangspunt geldt dat de statuten voor alle besluiten een grotere meerderheid en aanwezigheidseis mogen voorschrijven dan deze vereist op grond van de wet204. Zo kunnen de statuten in principe voor alle besluiten die een gewone meerderheid vereisen in sterkere vereisten voorzien. Ook de versterkte vereisten voorzien voor omzetting, beperking

202

C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 443-444; E.J.J. VAN DER HEIJDEN en W.C.L. VAN DER GRINTEN, Handboek voor de naamloze en besloten vennootschap, Zwolle, Tjeenk Willink, 1992, 720. 203 Zie artikel 2:25 BW; H.J. DE KLUIVER en M. MEINEMA, “Dwingend vennootschapsrecht na de Wet herziening preventief toezicht en de mogelijkheden van statutaire of contractuele afwijking en aanvulling”, WPNR 2002, 649. 204 A.G.H. KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders, Deventer, Kluwer, 2007, 153; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 442.

55

voorkeurrecht, bepaalde leningen, kapitaalvermindering, fusie en splitsing gelden slechts als minimumgrens205. Op dit uitgangspunt bestaan twee soorten uitzonderingen. Vooreerst heeft de wetgever in bepaalde gevallen voorzien in een maximumgrens. In dat geval mogen de statutaire meerderheden en quorumvereisten een bepaalde grens niet overschrijden. Ten tweede bevat het BW een aantal dwingendrechtelijke meerderheden waar geen enkele afwijking toegestaan is. Hieronder gaan we deze twee uitzonderingen op het uitgangspunt van naderbij bekijken. a. Maximumgrens 163. De eerste afwijking op het algemeen principe is het stellen van een maximumgrens. In het BW vinden we hiervan drie voorbeelden terug. Een eerste situatie waar de wet voorziet in een maximumgrens is in geval van een besluit tot schorsing of ontslag van een bestuurder of commissaris in een niet-structuurvennootschap. Indien in de statuten is bepaald dat het besluit tot schorsing of ontslag slechts mag worden genomen met een versterkte meerderheid in een algemene vergadering, waarin een bepaald gedeelte van het kapitaal is vertegenwoordigd, mag deze versterkte meerderheid twee derde der uitgebrachte stemmen, vertegenwoordigende meer dan de helft van het kapitaal, niet te boven gaan206. Verder voorziet ook artikel 2:317 BW in een maximumgrens in het geval van een fusie van bepaalde beleggingsinstellingen. In dat geval mogen de statuten voor het besluit tot fusie niet meer dan drie vierde van de uitgebrachte stemmen vereisen207. Ten slotte is nog een maximumgrens bepaald voor het ontnemen van het bindend karakter van de voordracht alsook voor het terzijde zetten van de statutaire kwaliteitsvereisten bij de benoeming van bestuurders en commissarissen in een niet-structuurvennootschap. In de wet is hiertoe een versterkte meerderheid voorzien van twee derde van de uitgebrachte stemmen, die meer dan de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen208. In de statuten kan deze grens wel worden verlaagd, maar niet worden verhoogd209. b. Geen afwijking mogelijk 164. Voor vijf bevoegdheden kan in de statuten niet in een afwijkende regeling worden voorzien. In de eerste plaats is de volstrekte meerderheid voorzien voor het besluit tot vrijwillige toepassing van het structuurregime dwingendrechtelijk voorgeschreven. De statuten kunnen

205

Artikel 2:18 BW; artikel 2:98c lid 5 BW; artikel 2:99 BW; artikel 317 lid 3 BW; artikel 2:330 BW; artikel 2:334ee BW; 2:334m BW; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2011, 216; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 713; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1291; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1359; R.P. VOOGD, Statutaire beschermingsmiddelen bij beursvennootschappen, Deventer, Kluwer, 1989, 107. 206 Artikel 2:134 lid 2 en 2:144 lid 2 BW. 207 Artikel 317 lid 6 BW. 208 Artikelen 2:132, 2:133 en 2:142 BW. 209 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 984; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 526.

56

hiervan niet afwijken210. De statuten kunnen in principe wel een versterkte meerderheidsen quorumeis voorzien in geval van statutenwijziging. Wanneer een vennootschap echter moet overgaan tot statutenwijziging als gevolg van een besluit van de algemene vergadering waarin deze beslist het structuurregime niet vrijwillig toe te passen, blijven statutaire voorgeschreven meerderheden, quorumeisen en oligarchische clausules buiten toepassing. De statutenwijziging is dan steeds aangenomen met een volstrekte meerderheid van stemmen211. Verder zijn de aanwezigheids- en meerderheidsvereisten voor het besluit tot afwijken van een bindende voordracht in een structuurvennootschap van dwingend recht. Het is niet mogelijk hiervan af te wijken in de statuten212. Ten derde bepaalt artikel 2:161a BW dat een besluit tot opzeggen van het vertrouwen in de raad van commissarissen kan gebeuren met een volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen, vertegenwoordigend ten minste een derde van het geplaatste kapitaal. Uit de formulering van dit artikel kan mijns inziens afgeleid worden dat de statuten geen sterkere meerderheid kunnen voorzien. Het is echter wel mogelijk de aanwezigheidsvereiste te versterken. Vervolgens mag de bevoegdheid van de algemene vergadering van een structuurvennootschap tot het uitlokken van het ontslag van een commissaris niet aan een versterkte meerderheidsen aanwezigheidseis worden onderworpen213. Ten slotte bepaalt artikel 2:334cc BW dat het besluit tot ruziesplitsing genomen wordt met een meerderheid van drie vierde van de uitgebrachte stemmen in een vergadering waarin 95% van het geplaatste kapitaal is vertegenwoordigd. De wet voorziet niet in een mogelijkheid tot statutaire afwijking. 2. Tweede vergadering bij statutaire quorumeis 165. Indien in de statuten is bepaald dat de geldigheid van een besluit afhankelijk is van het ter vergadering vertegenwoordigd gedeelte van het kapitaal, kan dit leiden tot blokkering van de besluitvorming214. Daarom voorziet artikel 2:120 BW in een suppletief regime voor het geval niet voldaan is aan deze quorumeis. Een nieuwe vergadering moet worden bijeengeroepen, onafhankelijk van het op deze vergadering vertegenwoordigd gedeelte van het kapitaal. Bij deze oproeping moet worden vermeld dat en waarom een besluit kan worden

210

Artikel 2:154 lid 4 BW; A.G.H. KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders, Deventer, Kluwer, 2007, 161; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 665666; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1023-1024. 211 Artikel 2:154 lid 5 BW; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1024. 212 Artikel 2:158 lid 12 BW; A.G.H. KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders, Deventer, Kluwer, 2007, 161; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 442. 213 Artikel 2:161 BW; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1039; P. VAN SCHILFGAARDE en J. WINTER, Van de BV en de NV, Deventer, Kluwer, 2009, 428. 214 A.G.H KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders, Deventer, Kluwer, 2007, 153; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 450.

57

genomen, onafhankelijk van het ter vergadering vertegenwoordigd gedeelte van het kapitaal. Deze laatste vereiste van vermelding in de oproeping is van dwingend recht215.

Titel 3: Verenigd Koninkrijk 166. In dit hoofdstuk bespreken we eerst de verschillende meerderheden onder het Engels recht. Daarna wordt de quorumvereiste van naderbij bekeken. Ten slotte wordt de mogelijkheid tot statutaire afwijking van deze wettelijke meerderheden en quora besproken. Sectie 1: Meerderheden 167. In het Verenigd Koninkrijk worden beslissingen van aandeelhouders resoluties (“resolutions”) genoemd216. CA 2006 maakt een onderscheid tussen twee soorten resoluties: gewone resoluties (“ordinary resolutions”) en bijzondere resoluties (“special resolutions”). We kunnen de verschillende meerderheden in het Engels recht het best bespreken aan de hand van deze twee soorten resoluties. We bespreken eerst de gewone resolutie. Daarna gaan we dieper in op de bijzondere resolutie. Ten slotte bespreken we de specifieke meerderheid vereist voor fusie en splitsing. 1. Algemene regel: gewone resolutie a. Algemeen 168. Wanneer de CA 2006 vereist dat een bepaalde beslissing wordt genomen door middel van een resolutie van de aandeelhouders zonder evenwel te bepalen of het gaat om een gewone dan wel een bijzondere resolutie, volstaat een gewone resolutie217. Gewone resoluties kunnen worden genomen met een eenvoudige meerderheid218. De wijze waarop deze meerderheid wordt berekend hangt af van de wijze van stemmen. In geval dat gestemd wordt door middel van een “poll”, is een gewone resolutie aangenomen wanneer deze is aangenomen door aandeelhouders die een eenvoudige meerderheid vertegenwoordigen van de totale stemrechten van aandeelhouders die het recht hebben te stemmen en die stemmen in persoon, door middel van een volmacht of op voorhand. Wanneer gestemd wordt door middel van het opsteken van de handen, is een eenvoudige meerderheid vereist van de stemmen uitgebracht door wie recht heeft te stemmen219. b. Bevoegdheden 169. We kunnen een onderscheid maken tussen de bevoegdheden waarvoor een gewone resolutie vereist is, naargelang de CA 2006 al dan niet uitdrukkelijk een gewone resolutie vereist. Dit onderscheid is van belang voor het bepalen van de mogelijkheden tot statutaire afwijking. - CA 2006 vereist uitdrukkelijk een gewone resolutie Voor de volgende bevoegdheden van de algemene vergadering vereist de CA 2006 uitdrukkelijk een gewone resolutie: ontslag bestuurder (artikel 168 CA 2006), goedkeuring van het jaarlijkse remuneratierapport (artikel 439 CA 2006), benoeming commissaris (artikel 215

E.J.J. VAN DER HEIJDEN en W.C.L. VAN DER GRINTEN, Handboek voor de naamloze en besloten vennootschap, Zwolle, Tjeenk Willink, 1992, 384; S.H.M.A. DUMOULIN, Besluitvorming in rechtspersonen, Deventer, Kluwer, 1999, 166. 216 S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 376. 217 Zie artikel 281 (3) CA 2006; S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 377-378. 218 Zie artikel 282 CA 2006. 219 Zie artikel 282 CA 2006; A. CAHN en D.C. DONALD, Comparative company law, Cambridge, Cambridge University Press, 2010, 491.

58

489 (4) CA 2006), vastleggen remuneratie van door de aandeelhouders benoemde commissarissen (artikel 492 (1) CA 2006), ontslag commissarissen (artikel 510 CA 2006), machtiging bestuurders tot kapitaalverhoging (artikel 551 (8) CA 2006), goedkeuring overeenkomst waarbij de vennootschap vermogensbestanddelen anders dan geld verkrijgt van een stichter/aandeelhouder (artikel 601 (1) CA 2006), terug omzetten van “shares” in “stock” (artikel 620 (2) CA 2006). - CA 2006 vereist slechts resolutie In de volgende gevallen bepaalt de wetgever niet uitdrukkelijk dat een gewone resolutie vereist is: goedkeuring dienstenovereenkomst op lange termijn (artikel 188 (2) (a) CA 2006), goedkeuring van transacties met eigendomsoverdracht van een substantieel vermogensbestanddeel anders dan geld met een bestuurder (artikel 190 (1) CA 2006), goedkeuring leningen, quasi-leningen en krediettransacties met bestuurders (artikel 197 (1) en (2), 198 (2) en (3), 200 (2), 201 (2) en (3) en 203 (1) en (2) CA 2006), goedkeuring vergoeding betaald aan de bestuurders voor verlies van hun bestuurdersfunctie (“loss of office”) (artikel 215 tot 219 CA 2006), ratificatie aan bestuurders voor onzorgvuldigheden, wanprestaties, inbreuken op verplichtingen of vertrouwensbreuken in relatie tot de vennootschap (artikel 239 CA 2006), goedkeuring politieke donaties (artikel 366 CA 2006), machtiging tot onderverdelen of samenvoegen van aandelen (artikel 618 (3) CA 2006), omzetten van aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een bepaalde munt in aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een andere munt (artikel 622 CA 2006), machtiging aankoop eigen aandelen op de markt (artikel 701 CA 2006). 2. Bijzondere resolutie a. Algemeen 170. Voor bijzondere resoluties daarentegen is een meerderheid van niet minder dan 75 procent vereist220. Ook bij een bijzondere resolutie hangt de wijze van berekening van de meerderheid af van de wijze waarop gestemd wordt. In het geval dat gestemd wordt door middel van een “poll”, is een bijzondere resolutie aangenomen wanneer deze is aangenomen door aandeelhouders die niet minder dan 75 procent vertegenwoordigen van de totale stemrechten van aandeelhouders die het recht hebben te stemmen en die stemmen in persoon, door middel van een volmacht of op voorhand. Wanneer gestemd wordt door middel van het opsteken van de handen, is meerderheid van niet minder dan 75 procent vereist van de stemmen uitgebracht door wie recht heeft te stemmen221. b. Bevoegdheden 171. De volgende bevoegdheden vereisen een bijzondere resolutie: statutenwijziging (artikel 21 (1) CA 2006), naamsverandering (artikel 77 (1) (a) CA 2006), ontbinding met het oog op het opnieuw inschrijven van de vennootschap onder andere vorm (artikel 90 (1) (a), 97 (1) (a), 102 (1) (a), 105 (1) (a), 109 (1) (a) CA 2006222), bevoegdheid geven aan de raad van bestuur tot uitsluiten en beperken voorkeurrecht bij kapitaalverhoging (artikel 570 CA 2006), kapitaalvermindering (artikel 641 CA 2006), goedkeuring aankoop van eigen aandelen buiten de beurs (artikel 694 CA 2006), beslissing om al dan niet te kiezen voor een automatische 220

Artikel 283 CA 2006. Zie artikel 283 CA 2006; A. CAHN en D.C. DONALD, Comparative company law, Cambridge, Cambridge University Press, 2010, 491. 222 In principe vereist de CA 2006 dat beslissingen tot omzetting worden genomen met een bijzondere resolutie. In één hypothese is de instemming van alle aandeelhouders nodig, namelijk wanneer een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid wordt omgezet in een vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid (artikel 102 (1) en 109 (1) (a) CA 2006). 221

59

opschorting van mogelijke hinderpalen voor overnames wanneer dat er een overnamebod gedaan is (artikel 966 (1) CA 2006), vrijwillige ontbinding (artikel 84 IA 1986), goedkeuring van de aanvaarding door de vereffenaar van de aandelen van een andere vennootschap waar vermogensbestanddelen van de vennootschap in vereffening naartoe gaan (artikel 110 (2), (3), (4) en 111 (3) IA 1986), verlenen van bevoegdheid aan de vereffenaars om categorieën van schuldeisers uit te betalen of overeenkomsten te sluiten met betrekking tot schulden en schuldvorderingen van de vennootschap (artikel 165 (2) (a) IA 1986), beslissing tot ontbinding door de rechtbank (artikel 122 (1) (a) IA 1986). 3. Fusie en splitsing 172. Inzake fusie en splitsing vereist de CA 2006 een specifieke meerderheid. Meer bepaald voorziet de wet in een dubbele meerderheid die voor elke soort van aandelen moet behaald worden. Vooreerst moet de meerderheid van het aantal aandeelhouders van elke soort die aanwezig zijn op de vergadering en stemmen in persoon of door middel van volmacht, de fusie goedkeuren. Ten tweede moeten deze aandeelhouders drie vierde van de waarde binnen de soort vertegenwoordigen223. Sectie 2: Quora 173. Vervolgens regelt artikel 318 CA 2006 de quorumvereiste in de algemene vergadering. Dit artikel voorziet dat bij éénpersoonsvennootschappen met aansprakelijkheid beperkt door aandelen of garantie, het volstaat dat één gekwalificeerd persoon aanwezig is. In alle andere gevallen, vormen twee gekwalificeerde personen het quorum, behoudens specifieke bepalingen in de statuten van de vennootschap. Een gekwalificeerde persoon is een individu die ofwel aandeelhouder is van de vennootschap, ofwel gemachtigd is op basis van artikel 323 CA 2006 om te handelen als vertegenwoordiger van een rechtspersoon met betrekking tot de vergadering, ofwel een persoon die aangeduid is als volmachtdrager van een aandeelhouder met betrekking tot de vergadering. Sectie 3: Statutaire afwijkingen 174. Na het bespreken van de wettelijke regeling aangaande meerderheden en quora, analyseren we hieronder de mogelijkheden tot statutaire afwijking. In principe zijn de regels voorzien in de CA 2006 dwingend, tenzij de wet hiervan afwijkt. Hieronder passen we deze basisregel toe op regels besproken in sectie één en twee. Zoals hierboven aangegeven, kan een resolutie aangenomen worden met een gewone meerderheid, wanneer CA 2006 niets bepaalt met betrekking tot de na te leven meerderheid voor het nemen van een resolutie. De statuten van de vennootschap kunnen in dat geval evenwel steeds een striktere meerderheid voorzien224. Wanneer de CA 2006 echter uitdrukkelijk bepaalt dat een beslissing kan worden genomen met een gewone resolutie dan wel een bijzondere resolutie, kunnen de statuten niet voorzien in een andere meerderheid dan deze vereist in de CA 2006225. Voor de specifieke bevoegdheden verwijzen we naar sectie één van deze titel226.

223

Inzake fusie zie artikel 907 CA 2006; inzake splitsing zie 922 CA 2006; A. CAHN en D.C. DONALD, Comparative company law, Cambridge, Cambridge University Press, 2010, 660; J. BIRDS (ed.), Annotated companies legislation, New York., Oxford University Press, 2010, 1039. 224 Artikel 281 (3) CA 2006. 225 B. HANNIGAN, Company Law, New York, Oxford University Press, 2009, 363; S. SHEIKH, A guide to the companies act 2006, Londen, Routledge-Cavendish, 2008, 564-565. 226 Zie randnummer 169 en 171.

60

De wetgever voorziet niet in de mogelijkheid om statutair af te wijken van de meerderheid vereist voor fusie en splitsing. Artikel 318 CA 2006 inzake quorum bepaalt uitdrukkelijk dat de regeling onderworpen is aan de statuten. Het is dus mogelijk om hiervan af te wijken.

Titel 4: Vergelijkende analyse 175. In deze titel gaan we de verschillende meerderheidsen aanwezigheidseisen vereist voor de verschillende bevoegdheden vergelijken in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. We zullen werken met dezelfde tabellen als in hoofdstuk twee. De bevoegdheden die hun oorsprong vinden in Europese richtlijnen zijn nog steeds ingekleurd. Voor deze vergelijking zijn bovendien de bevoegdheden die sterkere vereisten stellen dan een gewone meerderheid gemarkeerd in donkergrijs. Voor de Nederlandse bevoegdheden wordt net als bij de vergelijkende analyse in hoofdstuk twee uitgegaan van de bevoegdheden die gelden voor nietstructuurvennootschappen. In wat volgt zullen we per categorie eerst een overzicht geven van de bevoegdheden met aanduiding of de wet al dan niet voorziet in een versterkte meerderheid of aanwezigheidseis. Daarna volgt een bespreking van de meerderheden vereist voor de bevoegdheden die we in meerdere landen terugvinden.

61

Sectie 1: Kapitaal en vermogen 1. Overzicht bevoegdheden en meerderheden TABEL VII: BEVOEGDHEDEN INZAKE KAPITAAL EN VERMOGEN (MEERDERHEID EN QUORUM) België Nederland Verenigd Koninkrijk Goedkeuring quasi-inbreng (artikel Goedkeuring van een Goedkeuring overeenkomst 447, §1, lid 3 W.Venn) rechtshandeling met als doel het waarbij de vennootschap verkrijgen van goederen, die een vermogensbestanddelen anders dan jaar voor de oprichting of nadien geld verkrijgt van een toebehoorden aan een oprichter en stichter/aandeelhouder binnen de 2 die is verricht voordat twee jaren jaar na het verkrijgen van een zijn verstreken na de inschrijving “trading certificate” (artikel 601 (1) van de vennootschap in het (a) CA 2006) handelsregister (artikel 2:94c BW) Beslissen tot een elektronisch register van aandelen op naam (artikel 463 lid 2 W.Venn.) Wijziging besluit van de raad van bestuur om het register van de effecten op naam in twee delen te splitsen (artikel 464 W.Venn.) Bepalen van de conversievoorwaarden en het maximum aantal te converteren aandelen (artikel 482, lid 1 W.Venn.) Toekennen van rechten aan derden die een invloed hebben op het vermogen van de vennootschap, wanneer de uitoefening van deze rechten afhankelijk is van het uitbrengen van een openbaar overnamebod (artikel 556 W.Venn.) Beslissingen nemen inzake verrichtingen die een aanzienlijke wijziging in de samenstelling van de activa en passiva van de vennootschap tot gevolg zouden hebben of verplichtingen aangaan zonder werkelijke tegenprestatie, wanneer een openbaar bod gedaan is (artikel 557 W.Venn.) Wijziging van rechten verbonden aan effecten (artikel 560 W.Venn.) Kapitaalverhoging (artikel 581 Kapitaalverhoging of machtiging Machtiging bestuurders W.Venn.), beperken en opheffen ander orgaan tot kapitaalverhoging kapitaalverhoging (artikel 551 CA voorkeurrecht (artikel 596 (artikel 2:96 BW), beperking en 2006), bevoegdheid geven aan het W.Venn.), bevoegdheid geven aan uitsluiting van het voorkeurrecht bestuur tot uitsluiten en beperken de raad van bestuur in het kader (artikel 2:96a lid 6 BW) voorkeurrecht bij van het toegestane kapitaal (artikel kapitaalverhoging (artikel 570 CA 603 W.Venn.) 2006) Kapitaalvermindering (artikel 612 Kapitaalvermindering (artikel 2:99 Kapitaalvermindering (artikel 641 W.Venn.) lid 1 BW) (1) CA 2006) Verkrijging van eigen effecten (artikel 620 W.Venn.) en vervreemding van effecten verkregen op grond van artikel 620

Machtiging bestuur tot inkoop van eigen aandelen (artikel 2:98 lid 4 BW), inpandneming eigen aandelen (artikel 2:89a lid 1 BW)

Machtiging aankoop van eigen aandelen op de markt (artikel 701 CA 2006), goedkeuring modaliteiten van de aankoop van

62

§ 1 W.Venn. (artikel 622, § 2 W.Venn.), wederinkoop van eigen aandelen zonder stemrecht (artikel 626 W.Venn.) Financiering door de NV van de verkrijging van haar eigen effecten door derde (artikel 629 W.Venn.)

eigen aandelen buiten de beurs (artikel 694 CA 2006)

Goedkeuring van het besluit van het bestuur tot verstrekking van een lening met het oog op het nemen of verkrijgen door anderen van aandelen in het kapitaal van de vennootschap of van certificaten (artikel 2:98c BW) Goedkeuring aan de overgang van het stemrecht bij overdracht van het vruchtgebruik of overdracht van aandelen in geval van pand (artikel 2:88 lid 3 en 2:89 lid 3 BW) Goedkeuring bij bepaalde bezwarende rechtshandelingen (artikel 2:94 lid 2 BW) Goedkeuring bepaalde politieke donaties (artikel 366 CA 2006) Machtiging tot onderverdelen of samenvoegen van aandelen (artikel 618 (3) CA 2006) Terug omzetten van “shares” in “stock” (artikel 620 (2) CA 2006) Omzetten van aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een bepaalde munt in aandelen met een vaste nominale waarde uitgedrukt in een andere munt (artikel 622 CA 2006) Beslissing om al dan niet te kiezen voor een automatische opschorting van mogelijke hinderpalen voor overnames wanneer er een overnamebod is (artikel 966 (1) CA 2006)

2. Bespreking 176. In de drie landen is voor de goedkeuring van een quasi-inbreng, slechts een gewone meerderheid vereist. Zowel in Nederland als in België kan in de statuten in een versterkte meerderheid worden voorzien. De CA 2006 daarentegen schrijft uitdrukkelijk een gewone resolutie voor, zodat geen afwijking mogelijk is in de statuten. 177. In België is voor een kapitaalverhoging en voor het verlenen van de bevoegdheid aan het bestuur in het kader van het toegestane kapitaal een drievierdemeerderheid vereist. Bovendien moeten de aanwezigen minstens de helft van het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen. De statuten kunnen in een sterkere meerderheid voorzien. In Nederland daarentegen is voor een kapitaalverhoging of voor de verlening van de machtiging tot kapitaalverhoging aan een ander orgaan slechts een gewone meerderheid vereist. De statuten kunnen deze meerderheid wel versterken. Ook in het Verenigd Koninkrijk vereist de CA 2006 een gewone resolutie. De statuten kunnen in tegenstelling tot in Nederland geen grotere meerderheid voorschrijven.

63

178. Voor de beperking of uitsluiting van het voorkeurrecht en voor een beslissing tot kapitaalvermindering, bepaalt artikel 40 van de tweede richtlijn dat tot de beperking van het voorkeurrecht en tot een kapitaalvermindering slechts kan worden besloten met een meerderheid van niet minder dan twee derde van de stemmen verbonden aan de vertegenwoordigde effecten of aan het vertegenwoordigde geplaatste kapitaal. De richtlijn laat wel een gewone meerderheid toe, indien ten minste de helft van het geplaatste kapitaal is vertegenwoordigd. De wetgeving in de drie landen voorziet dan ook in een versterkte meerderheid. In België is voor het beperken of uitsluiten van het voorkeurrecht en voor een kapitaalvermindering een drievierdemeerderheid vereist. Verder moeten de aanwezigen minstens de helft van het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen. De statuten kunnen deze vereiste versterken. In Nederland is slechts een meerderheid vereist van ten minste twee derde van de uitgebrachte stemmen, indien minder dan de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is. De statuten kunnen ook in Nederland in strengere vereisten voorzien. In het Verenigd Koninkrijk schrijft de wet een bijzondere resolutie voor. Er is dus een meerderheid van niet minder dan 75 procent vereist. Statutaire afwijkingen zijn niet toegestaan. 179. Voor de verkrijging, inpandneming en vervreemding van eigen effecten is in België een meerderheid vereist van ten minste vier vijfde van de stemmen. Bovendien moet de helft van het kapitaal en van de winstbewijzen vertegenwoordigd zijn. Voor de wederinkoop van eigen aandelen zonder stemrecht is slechts een drievierdemeerderheid vereist. De aanwezigen moeten ook hier minstens de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen. De statuten kunnen in beide gevallen voorzien in strengere vereisten. In Nederland daarentegen is voor de machtiging van het bestuur tot inkoop van eigen aandelen slechts een gewone meerderheid vereist, tenzij de statuten in een strengere vereiste voorzien. Hetzelfde geldt voor de bevoegdheid tot inpandneming van eigen aandelen. In het Verenigd Koninkrijk wordt een onderscheid gemaakt tussen de aankoop van eigen aandelen op de markt of buiten de markt. Wanneer de aandelen gekocht worden op de markt volstaat een gewone resolutie. De statuten kunnen echter in een strengere vereiste voorzien, aangezien de CA 2006 niet uitdrukkelijk een gewone resolutie vereist. Bij een aankoop buiten de markt is echter wel een bijzondere resolutie vereist zodat een meerderheid van niet minder dan 75 procent is voorgeschreven. De statuten kunnen hiervan niet afwijken. 180. Inzake de financiering van de verkrijging van eigen effecten door een derde bepaalt het gewijzigde artikel 23 en 40 van de tweede richtlijn dat de algemene vergadering moet beslissen met een meerderheid van niet minder dan twee derde van de stemmen verbonden aan de vertegenwoordigde effecten of aan het vertegenwoordigde geplaatste kapitaal. In de wetgeving kan echter worden bepaald dat een gewone meerderheid van de stemmen voldoende is, indien ten minste de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is 227. In België is voor de goedkeuring van de financiering door de NV dan ook een drievierdemeerderheid vereist. De aanwezigen moeten bovendien minstens de helft van het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen. De statuten kunnen in een sterkere meerderheid voorzien. Het Nederlands recht schrijft een meerderheid van ten minste twee derde van de uitgebrachte stemmen voor, indien minder dan de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is228. Deze meerderheid geldt als minimumgrens.

227 228

Zie artikel 1 (6) Richtlijn 2006/68/EG. Voor beursgenoteerde vennootschappen geldt een sterkere meerderheid, zie randnummer 157.

64

Sectie 2: Bestuur 1. Overzicht bevoegdheden en meerderheden TABEL VIII: BEVOEGDHEDEN INZAKE BESTUUR (MEERDERHEID EN QUORUM) België Nederland Verenigd Koninkrijk Bezoldigd of onbezoldigd karakter Bepalen van het beleid inzake van de bestuursfunctie (artikel 517 bezoldiging bestuur (artikel 2:135 W.Venn) BW), bezoldiging van bestuurders (artikel 2:135 BW) Benoeming van de bestuurders Benoeming van bestuurders (artikel 518, § 2 W.Venn.) (artikel 2:132 BW) Ontslag van de bestuurders (artikel 518, § 3 W.Venn.)

Schorsing en ontslag van bestuurders (artikel 2:134 lid 1 BW)

Ontslag bestuurder (artikel 168 CA 2006)

Afwijking regeling artikel 520ter W.Venn. inzake aandelen en aandelenopties toegekend aan bestuurders in een beursgenoteerde NV en inzake variabele remuneratie (artikel 520ter, lid 1 en 2 W.Venn) Kwijting aan de bestuurders (artikel 554, lid 2 W.Venn.) Goedkeuring remuneratieverslag in beursgenoteerde NV (artikel 554, lid 3 W.Venn.)

Goedkeuring van het jaarlijkse remuneratierapport in beursgenoteerde vennootschap (artikel 439 CA 2006) Goedkeuring vergoeding betaald aan de bestuurders voor verlies van hun bestuurdersfunctie (“loss of office”) (artikel 215 tot 219 CA 2006)

Goedkeuring bepaalde vertrekvergoedingen (artikel 554, lid 4 W.Venn)

Instellen vennootschapsvordering tegen de bestuurders (561 W.Venn.) Terzijde zetten van de statutaire eisen voor benoeming (artikel 2:132 lid 2 BW (bestuurders) en 2:142 lid 1 BW (commissarissen)) Ontnemen van het bindende karakter aan de voordracht (artikel 2:133 lid 2 BW (bestuurders) en artikel 2:142 BW (commissarissen)) Goedkeuring voorstel regelingen met betrekking bezoldiging bestuurder in de vorm van aandelen of rechten tot het nemen van aandelen, wanneer de statuten bepalen dat de bezoldiging door een ander orgaan dan de algemene vergadering wordt vastgesteld (artikel 2:135 lid 5 BW) Benoeming, schorsing en ontslag van commissarissen (artikel 2:142 lid 1 en artikel 2:144 BW )

65

Bezoldiging commissarissen (artikel 2:145 BW) Aanwijzen personen om de vennootschap te vertegenwoordigen bij tegenstrijdig belang (artikel 2:146 BW) Opheffing van de schorsing van een bestuurder (artikel 2:147 lid 2 BW) Goedkeuring dienstencontract bestuurder op lange termijn (artikel 188 (2) (a) CA 2006) Goedkeuring van transacties met eigendomsoverdracht van een substantieel vermogensbestanddeel anders dan geld met een bestuurder (artikel 190 (1) CA 2006) Goedkeuring leningen, quasileningen en krediettransacties met bestuurders (artikel 197 (1) en (2), 198 (2) en (3), 200 (2), 201 (2) en (3) en 203 (1) en (2) CA 2006) Ratificatie aan bestuurders voor onzorgvuldigheden, wanprestaties, inbreuken op verplichtingen of vertrouwensbreuken in relatie tot de vennootschap (artikel 239 CA 2006)

2. Bespreking 181. In deze categorie vinden we bijna geen versterkte meerderheden terug. Alleen in het Nederlands BW wordt voorzien in een versterkte meerderheid voor het terzijde zetten van de statutaire eisen waaraan de bestuurders en commissarissen moeten voldoen en voor het ontnemen van het bindend karakter aan de voordracht. Voor de uitoefening van de andere bevoegdheden is steeds slechts een gewone meerderheid vereist in de drie landen. 182. Voor de gemeenschappelijke bevoegdheden zijn er evenwel twee verschillen op het vlak van de mogelijkheid tot statutaire afwijking. Buiten deze twee verschillen kunnen de statuten in de drie landen voor alle gemeenschappelijke bevoegdheden in een strengere meerderheid voorzien. Vooreerst is het zowel in België als in het Verenigd Koninkrijk niet mogelijk in de statuten te voorzien in een strengere meerderheid dan een gewone meerderheid voor het ontslag van bestuurders. In Nederland is dit wel mogelijk. De wet voorziet evenwel in een maximumgrens. De versterkte meerderheid voorzien in de statuten voor een besluit tot ontslag (en schorsing) mag twee derde der uitgebrachte stemmen, vertegenwoordigend meer dan de helft van het kapitaal, niet te boven gaan229. Ten tweede vereist de artikel 439 CA 2006 voor de goedkeuring van het remuneratieverslag uitdrukkelijk een gewone resolutie. Het is dus niet mogelijk een andere regeling op te nemen in de statuten. In België kan in de statuten wel een strengere meerderheid voorzien worden voor de goedkeuring van het remuneratieverslag.

229

Artikel 2:134 lid 2 BW.

66

Sectie 3: Inrichting 1. Overzicht bevoegdheden en meerderheden TABEL IX: BEVOEGDHEDEN INZAKE INRICHTING (MEERDERHEID EN QUORUM) België Nederland Verenigd Koninkrijk Statutenwijzigingen (558, lid 1 Statutenwijziging (artikel 2:121 lid Statutenwijziging (artikel 21 (1) W.Venn.) 1 BW) CA 2006) Wijziging van het doel (artikel 559 W.Venn.) Verlengen van de duur van de vennootschap (artikel 645 W.Venn.) Machtiging tot bepaling van een registratiedatum voor de bijeenroeping van een vergadering (artikel 2:119 lid 1 BW ) Naamsverandering (artikel 77 (1) (a) CA 2006)

2. Bespreking 183. Voor een gewone statutenwijziging is in België een drievierdemeerderheid vereist en een aanwezigheid van minstens de helft van het geplaatste kapitaal. Voor een doelswijziging is een meerderheid van ten minste vier vijfde van de stemmen vereist. De aanwezigen moeten minstens de helft van het kapitaal en de helft van de winstbewijzen vertegenwoordigen. De statuten kunnen in strengere vereisten voorzien. In het Verenigd Koninkrijk is een bijzondere resolutie vereist. De statuten kunnen hiervan niet afwijken. Deze zware vereisten contrasteren met de situatie in Nederland, waar een gewone meerderheid voldoende is om de statuten te wijzigen. De algemene vergadering kan dus op soepele wijze veranderingen aanbrengen aan het wezen van de vennootschap. Statutaire afwijkingen zijn evenwel mogelijk.

67

Sectie 4: Toezicht en controle 1. Overzicht bevoegdheden en meerderheden TABEL X: BEVOEGDHEDEN INZAKE TOEZICHT EN CONTROLE (MEERDERHEID EN QUORUM) België Nederland Verenigd Koninkrijk Bepaling van de winstbestemming Benoeming commissaris (artikel Opdrachtverlening aan een Benoeming commissaris (artikel 130, lid 1 W.Venn..) accountant (artikel 2:393 lid 2 BW) 489 (4) CA 2006) Vaststelling van de vergoeding van Vastleggen van de remuneratie van de commissarissen bij de aanvang de door hen benoemde van de opdracht (artikel 134, §2 commissarissen (artikel 492 (1) CA W.Venn.) 2006) Ontslag commissaris (artikel 135, § Intrekken opdracht accountant Ontslag commissaris (artikel 510 1, lid 2 W.Venn.) (artikel 2:393 lid 2 BW) CA 2006) Benoeming bedrijfsrevisor (artikel 146 W.Venn. en artikel 160 W.Venn.) Goedkeuring van de jaarrekening Vaststelling jaarrekening (artikel (artikel 554, lid 2 W.Venn.) 2:101 lid 3 BW ) Kwijting aan commissarissen (artikel 554, lid 2 W.Venn.) Instellen van een vennootschapsvordering tegen de commissarissen (561 W.Venn.) Verlenging termijn opmaken van de jaarrekening (artikel 2:101 lid 1 BW)

2. Bespreking 184. In deze categorie vinden we geen bijzondere meerderheden terug. Bovendien is het in principe ook steeds mogelijk om statutair in sterkere meerderheden te voorzien. Hierop zijn drie uitzonderingen in het Engels recht. Zowel voor de benoeming van de commissaris als voor het vastleggen van de remuneratie als voor het ontslag van de commissaris vereist de CA 2006 uitdrukkelijk een gewone resolutie. Het is dan ook niet mogelijk in strengere vereisten te voorzien.

68

Sectie 5: Herstructurering 1. Overzicht bevoegdheden en meerderheden TABEL XI: BEVOEGDHEDEN INZAKE HERSTRUCTURERING (MEERDERHEID EN QUORUM) België Nederland Verenigd Koninkrijk Besluit tot fusie (artikel 699, 712, Besluit tot fusie (artikel 2:317 lid Goedkeuring fusie (artikel 907 CA 722 en 772/11 W.Venn.) 1 en 2:330 lid 1 BW) 2006) Besluit tot splitsing (artikel 736 en Besluit tot splitsing (artikel 334m Goedkeuring splitsing (artikel 922 751 W.Venn.) en 334ee BW) CA 2006) Inbreng van algemeenheid (artikel 761 W.Venn.) Omzetting (artikel 781 W.Venn) Omzetting van de vennootschap Ontbinding met het oog op het (artikel 2:18 lid 2 sub a BW) opnieuw inschrijven van de vennootschap onder andere vorm (artikel 90 (1) (a), 97 (1) (a), 102 (1) (a), 105 (1) (a), 109 (1) (a) CA 2006) Goedkeuring van besluiten van het bestuur omtrent een belangrijke verandering van de identiteit of het karakter van de vennootschap of de onderneming (artikel 2:107a BW) Besluiten af te zien van het openen van onderhandelingen over regelingen met betrekking tot medezeggenschap bij fusie (artikel 2:333k BW)

2. Bespreking 185. Inzake de meerderheid vereist voor een besluit tot fusie geeft artikel 7 tweede richtlijn twee alternatieven: ofwel wordt het besluit genomen met een meerderheid van niet minder dan twee derde van de stemmen verbonden aan de vertegenwoordigde effecten of aan het vertegenwoordigde geplaatste kapitaal ofwel met een gewone meerderheid, indien ten minste de helft van het geplaatste kapitaal is vertegenwoordigd230. Artikel 5 van de zesde richtlijn bepaalt hetzelfde voor splitsing. Zowel in België als in Nederland als in het Verenigd Koninkrijk wordt dan ook in versterkte meerderheden voorzien. In België is zowel voor fusie als voor splitsing een meerderheid voorzien van drie vierde van de stemmen, met de aanwezigheid van minstens de helft van het maatschappelijk kapitaal231. De wet laat strengere statutaire vereisten toe. In Nederland is voor fusie en splitsing een meerderheid van ten minste twee derde van de uitgebrachte stemmen vereist, indien minder dan de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is232. Dit is een minimumgrens. In het Verenigd Koninkrijk vereist de CA 2006 voor fusie en splitsing dat een meerderheid van het aantal aandeelhouders van elke soort die aanwezig zijn op de vergadering en stemmen in persoon of door middel van volmacht, voor de fusie stemmen. Bovendien moeten deze aandeelhouders drie vierde van de waarde binnen de soort vertegenwoordigen. De CA 2006 voorziet niet in de mogelijkheid hiervan af te wijken in de statuten.

230

Artikel 7 Richtlijn 78/855/EEG, zoals gecodificeerd in Richtlijn 2011/35/EC. In bepaalde gevallen is zelfs unanimiteit vereist, zie randnummer 140. 232 Bij een ruziesplitsing gelden strengere vereisten, zie randnummer 157. 231

69

Ook in België en Nederland moet per soort aandelen worden gestemd indien er verschillende effecten bestaan en wijzigingen worden aangebracht aan hun respectieve rechten. In België moet er gewoon per soort worden gestemd tot goedkeuring van het besluit 233. In Nederland is een voorafgaand of gelijktijdig goedkeurend besluit vereist van elke groep houders van aandelen van een zelfde soort, genomen met gewone meerderheid234. 186. Ook voor de omzetting van een vennootschap is in de drie landen een bijzonder meerderheid vereist. In België is ten minste vier vijfde van de stemmen vereist en een aanwezigheid van zowel de helft van het maatschappelijk kapitaal als van het totaal aantal winstbewijzen. De statuten kunnen strengere vereisten voorzien. In Nederland is zelfs een meerderheid van ten minste negen tienden van de uitgebrachte stemmen vereist. Statutaire bepalingen kunnen deze vereiste verstrengen. De CA 2006 vereist in principe een bijzondere resolutie. Wanneer een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid wordt omgezet in een vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid is daarentegen unanimiteit vereist. In beide gevallen is geen statutaire afwijking mogelijk in het Verenigd Koninkrijk. Sectie 6: Einde vennootschap 1. Overzicht bevoegdheden en meerderheden TABEL XII: BEVOEGDHEDEN INZAKE EINDE VENNOOTSCHAP (MEERDERHEID EN QUORUM) België Nederland Verenigd Koninkrijk Bepalen wijze van vereffening (artikel 184 W.Venn.) Ontbinding van de vennootschap Ontbinding van de vennootschap Vrijwillige ontbinding (artikel 84 voor het einde van de termijn (artikel 2:19 lid 1 sub a BW) IA 1986) (artikel 645 W.Venn.) Aanwijzen bewaarder (artikel 2:24 lid 1 BW) Opdracht tot aangifte faillietverklaring (artikel 2:136 BW) Goedkeuring van de aanvaarding door de vereffenaar van de aandelen van een andere vennootschap waar vermogensbestanddelen van de vennootschap in vereffening naartoe gaan (artikel 110 (2), (3), (4) en 111 (3) IA 1986) Verlenen van bevoegdheid aan de vereffenaars om categorieën van schuldeisers uit te betalen of overeenkomsten te sluiten met betrekking tot schulden en schuldvorderingen van de vennootschap (artikel 165 (2) (a) IA 1986) Beslissing rechterlijke ontbinding (artikel 122 (1) (a) IA 1986)

233

Zie inzake fusie artikel 699, § 4 W.Venn., artikel 712, § 3 W.Venn., artikel 722, § 3 W.Venn., artikel 772/11, §2 W.Venn.. Zie inzake splitsing artikel 736, § 2 W.Venn., artikel 751, § 2 W.Venn.. 234 Zie artikelen 2:330 lid 2 en 2:334ee lid 2 BW; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1291; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 1360.

70

2. Bespreking 187. Zowel in België als in het Verenigd Koninkrijk is een versterkte meerderheid voorzien voor de vrijwillige ontbinding van de vennootschap. In België is een drievierdemeerderheid en een aanwezigheid van minstens de helft van het kapitaal vereist, tenzij de statuten een sterkere meerderheid bepalen. In het Verenigd Koninkrijk is een bijzondere resolutie nodig. In Nederland daarentegen kan de algemene vergadering met een gewone meerderheid de belangrijke beslissing nemen tot ontbinding van de vennootschap. De statuten kunnen deze vereiste evenwel versterken. Conclusie hoofdstuk 3 188. In dit hoofdstuk onderzochten we welke meerderheidsen aanwezigheidsvereisten gesteld worden in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk voor de uitoefening van de bevoegdheden van de algemene vergadering. We analyseerden de wettelijke vereisten alsook de mogelijkheid hiervan af te wijken in de statuten. In zowel België als Nederland als het Verenigd Koninkrijk geldt als startpositie in de wet dat de algemene vergadering haar bevoegdheden kan uitoefenen met een gewone meerderheid. In het Verenigd Koninkrijk is er, in tegenstelling tot België en Nederland, steeds een aanwezigheidsvereiste. In alle drie landen wordt bij wet afgeweken van deze startpositie. We identificeerden daarbij zowel gelijkenissen als verschillen tussen de landen. Zo stelden we vast dat overal versterkte vereisten gelden voor de beperking en uitsluiting van het voorkeurrecht, kapitaalvermindering, fusie, splitsing en omzetting. Er zijn echter ook belangrijke verschillen tussen de landen. Daarbij valt op dat in Nederland de lichtste meerderheidsen aanwezigheidsvereisten worden gehanteerd. Zo is voor een statutenwijziging en voor de ontbinding van de vennootschap geen versterkte meerderheid vereist. Dit zijn allebei belangrijke bevoegdheden. In België en het Verenigd Koninkrijk zijn hiervoor wel versterkte vereisten voorzien. België kent de strengste vereisten. Zo zal voor een besluit tot kapitaalverhoging en tot inkoop van eigen aandelen steeds voldaan moeten zijn aan versterkte aanwezigheids- en meerderheidsvereisten. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk is dit niet het geval. 189. In alle landen bestaat in meer of in mindere mate de mogelijkheid af te wijken in de statuten van deze wettelijke regeling. Het Verenigd Koninkrijk is het minst soepel met betrekking tot statutaire afwijkingen. Zo kunnen de statuten niet in een andere meerderheidsvereiste voorzien voor de goedkeuring van een quasi-inbreng, kapitaalverhoging, kapitaalvermindering, beperking of uitsluiting voorkeurrecht, aankoop van aandelen buiten de markt, statutenwijziging, benoeming commissaris, ontslag van de commissaris, fusie, splitsing, omzetting en vrijwillige ontbinding. In België en Nederland kan voor deze bevoegdheden steeds in strengere vereisten worden voorzien. Voor de goedkeuring van het remuneratieverslag en voor het vastleggen van de remuneratie van de commissaris kan in het Verenigd Koninkrijk in de statuten geen sterkere meerderheid worden voorzien dan een gewone meerderheid. In België is dat wel mogelijk. In Nederland is de algemene vergadering niet bevoegd in deze materies. De Nederlandse vennootschapswetgeving is het soepelst ten aanzien van statutaire afwijkingen. Zo kan voor het ontslag van bestuurders in zowel België als het Verenigd Koninkrijk geen sterkere meerderheid worden geëist dan een gewone meerderheid. In Nederland is dit wel mogelijk, al voorziet de wet in een maximumgrens. De algemene vergadering is in het Verenigd Koninkrijk dus het best en in Nederland het slechtst beschermd tegen statutaire clausules die met sterkere meerderheidsen aanwezigheidsvereisten de macht van de algemene vergadering willen uitschakelen. 71

HOOFDSTUK 4: BENOEMING RAAD VAN BESTUUR Inleiding hoofdstuk 4 190. In elk van de drie landen worden belangrijke bevoegdheden uitgeoefend door de raad van bestuur. Dit heeft tot gevolg dat de macht die de aandeelhouders hebben ten opzichte van de samenstelling van de raad van bestuur een cruciaal element is om de macht van de aandeelhouders in de vennootschap te bepalen. De benoeming van de leden van de raad van bestuur is één van de belangrijke activiteiten waardoor de bestuurders en hun beleid kunnen beïnvloed worden235. In dit hoofdstuk gaan we dan ook de bevoegdheid tot benoeming van de bestuurders van naderbij onderzoeken en vergelijken in de drie landen. Eerst situeren we kort hoe bestuurders benoemd worden. Vervolgens bekijken we de aard van de bevoegdheid van de algemene vergadering tot benoeming. Daarna wordt de mogelijkheid geanalyseerd om de keuzevrijheid van de algemene vergadering voor het benoemen van een kandidaat aan banden te leggen in de statuten. Ten slotte wordt de wijze besproken waarop de bevoegdheid van de algemene vergadering kan worden uitgeoefend. Na de formaliteiten die nageleefd moeten worden voor deze uitoefening, bespreken we de vereiste meerderheid.

Titel 1: Situering bevoegdheid tot benoeming 191. In België worden de eerste bestuurders doorgaans benoemd in de oprichtingsakte. Daarna is de algemene vergadering bevoegd tot benoeming236. De persoon in kwestie moet de benoeming aanvaarden237. Ook in Nederland geschiedt de benoeming van bestuurders de eerste maal bij de akte van oprichting en later door de algemene vergadering van aandeelhouders238. Ook hier moet de bestuurder de benoeming aanvaarden239. Bestuurders in een structuurvennootschap met volledig regime worden niet benoemd door de algemene vergadering maar door de verplicht ingestelde raad van commissarissen240. In het Verenigd Koninkrijk moet de aanvraag tot inschrijving van de vennootschap de namen bevatten van de eerste bestuurders. De bestuurders moeten ook aangeven deze functie te willen uitoefenen241. Bij het verlenen van het “certificate of incorporation” worden deze personen geacht benoemd te zijn242. Daarna wordt de wijze van benoeming geregeld door de statuten. In de modelstatuten wordt voorzien dat de bestuurders benoemd worden door middel van een gewone resolutie van de algemene vergadering of door een beslissing van de bestuurders243. Een benoeming door de bestuurders in een publieke vennootschap heeft

235

A. STENGEL, “Directors’ powers and shareholders: a comparison of systems”, International Company Law Review 1998, 50. 236 B. BEELE, J. HUYSENTRUYT, G. VERHAEGHE, F. LALLEMAND en A. WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechtelijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005, 29. 237 B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 129. 238 Artikel 2:132 BW. 239 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 528. 240 Artikel 2:162 BW. 241 Artikel 12 CA 2006. 242 Artikel 16 (6) CA 2006. 243 Artikel 17 Model articles for private companies limited by shares; artikel 17 Model articles for private companies limited by guarantee; artikel 20 Model articles for public companies.

72

slechts gelding tot de volgende jaarlijkse algemene vergadering. Op deze vergadering kan de bestuurder herbenoemd worden door de algemene vergadering244. De bestuurders moeten ook in het Verenigd Koninkrijk de benoeming aanvaarden245.

Titel 2: Aard bevoegdheid 192. Zoals uit de bespreking in titel één blijkt wordt in de drie landen bevoegdheden toegekend aan de algemene vergadering inzake benoeming. Hieronder bespreken we de aard van deze bevoegdheid. Sectie 1: België 193. De bevoegdheid van de algemene vergadering om de bestuurders te benoemen wordt in België beschouwd als een exclusieve wettelijke bevoegdheid van de algemene vergadering246. Deze bevoegdheid kan, op straffe van eventuele nietigverklaring, niet worden gedelegeerd aan een ander orgaan of derde247. Volgens bepaalde rechtsleer is de benoemingsbevoegdheid immers van dwingend recht248. Volgens anderen is deze bevoegdheid zelfs van openbare orde249. Sectie 2: Nederland 194. Ook in Nederland is de bevoegdheid tot benoeming van de bestuurders dwingendrechtelijk en exclusief aan de algemene vergadering toebedeeld. Ze kan niet aan een ander orgaan of aan een derde worden overgedragen. Dit volgt uit het algemeen uitgangspunt in het Nederlands vennootschapsrecht dat alle voorschriften dwingendrechtelijk zijn voorgeschreven, tenzij dat de wet anders bepaalt250. Sectie 3: Verenigd Koninkrijk 195. In het Verenigd Koninkrijk daarentegen wordt de wijze van benoemen in principe geregeld door de statuten van de vennootschap251. De modelstatuten voorzien in de benoeming door middel van een gewone resolutie van de algemene vergadering of door een beslissing van de bestuurders252. De wetgever voorziet echter geen beperkingen met betrekking tot wat mag bepaald worden in de statuten. Zo kan de bevoegdheid worden toegekend aan een derde253.

244

Artikel 21 (2) Model articles for public companies. S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 432. 246 B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 139; H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 278; H. LAGA, “Benoeming en ontslag van bestuurders: een voorstel tot wijziging van art. 518 W.Venn.” in X., Liber amicorum Guy Horsman, Brussel, Bruylant, 2004, (623) 627; K. GEENS, M. DENEF, F. HELLEMANS, R. TAS en J. VANANROYE, “Overzicht van rechtspraak vennootschappen (1992-1998)”, TPR 2000, nr. 193, 261. 247 B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, die Keure, Brugge, 2005, 140. 248 C. CROES, “Benoeming van bestuurders in een naamloze vennootschap”, Jura Falc. 1994, 78; J. HEENEN, “Le choix des administrateurs”, RPS 1956, nr. 4558, nr. 6, 71. 249 Kh. Brussel 13 december 1984, Rev. prat. soc. 1985, nr. 6333, (122) 136; B. CALLEWIER, “Statutaire clausules bij de benoeming van bestuurders”, Jura Falc. 1995, 12; D. VAN GERVEN, “De evenredige en onevenredige vertegenwoordiging van aandeelhouders in de raad van bestuur van een NV”, TBH 1991, 856. 250 Artikel 2:25 BW. 251 M. ANDEMAS en F. WOOLDRIDGE, European comparative company law, Cambridge, Cambridge University Press, 2010, 268; B. HANNIGAN, Company Law, New York, Oxford University Press, 2009, 138. 252 Artikel 17 Model articles for private companies limited by shares; artikel 17 Model articles for private companies limited by guarantee; artikel 20 Model articles for public companies. 253 L. SEALY en S. WORTHINGTON, Cases and materials in Company Law, Oxford, Oxford University Press, 2007, 245-246; R.R. PENNINGTON, Company Law, Londen, Butterworths, 1995, 716. 245

73

Bij afwezigheid van een statutaire regeling inzake de benoeming van de bestuurders, worden de bestuurders benoemd door de algemene vergadering. De algemene vergadering heeft immers de inherente bevoegdheid om de bestuurders te benoemen met een gewone resolutie254. Deze bevoegdheid vervalt wanneer de statuten de bevoegdheid tot benoemen exclusief aan een andere persoon toewijzen. De algemene vergadering heeft wel steeds de macht de statuten te wijzigen255. Er moet ook rekening gehouden worden met de UK Corporate Governance Code. Artikel B.7.1. bepaalt dat bestuurders van vennootschappen die tot de FTSE 350 behoren, moeten worden onderworpen aan jaarlijkse verkiezing door de aandeelhouders. Alle andere bestuurders moeten verkozen worden op de eerste jaarvergadering na hun benoeming. Daarna moeten ze om de drie jaar herverkozen worden door de aandeelhouders256.

Titel 3: Statutaire beperkingen 196. Het rudimentair beginsel van benoeming van de raad van bestuur door een meerderheid in de algemene vergadering kan verfijnd worden in de statuten. In de statuten worden in die context vaak clausules opgenomen die de keuze van de algemene vergadering om een kandidaat te benoemen, beperken257. Hieronder zullen we twee vaak voorkomende clausules bespreken. Vooreerst voorzien de statuten soms in een bindende voordracht. Ten tweede worden vaak statutaire benoemingsvereisten voorgeschreven. Sectie 1: Bindende voordracht 197. In de eerste plaats kan in de statuten een bepaling ingevoerd worden dat de benoeming door de algemene vergadering zal gebeuren op basis van een bindende voordracht door een ander orgaan, een bepaalde persoon of groep van personen Hieronder zullen we de geldigheid van dergelijke clausules bespreken in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. 1. België 198. Het toekennen van bindende voordrachtsrechten aan categorieën van aandelen is in België algemeen aanvaard in de rechtsleer en rechtspraak. Wat de bindende voordrachtsrechten toegekend aan derden betreft, is de situatie minder zeker. De tendens lijkt te neigen naar het aanvaarden van dergelijke clausules258. Om geldig te zijn moeten de statutaire clausules inzake bindende voordracht voldoen aan twee voorwaarden. Vooreerst moet een clausule van bindende voordracht de algemene vergadering de effectieve keuze laten tussen verschillende kandidaten. Het aantal voorgedragen kandidaten moet dus hoger zijn dan het aantal te benoemen personen. Twee volwaardige

254

Worcester Corsetry Ltd v Witting [1936] Ch. 640; S. MAYSON, D. FRENCH en C. RYAN, Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 432. 255 L. SEALY en S. WORTHINGTON, Cases and materials in Company Law, Oxford, Oxford University Press, 2007, 245-246. 256 C. VAN DER ELST, “Shareholder Rights and Shareholder Activism: The Role of the General Meeting of Shareholders”, 2012, www.ssrn.com, 12. 257 P. HAINAUT-HAMENDE en G. RAUCQ, Les sociétés anonymes: constitution et fonctionnement, Brussel, De Boeck & Larcier, 2005, 452. 258 Kh. Brussel 21 december 1998, TRV 1999, 105; B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 154; H. LAGA, “Benoeming en ontslag van bestuurders: een voorstel tot wijziging van art. 518 W.Venn.” in X., Liber amicorum Guy Horsman, Brussel, Bruylant, 2004, (623) 627; J. HEENEN, “Le choix des administrateurs”, RPS 1956, nr. 4558, 70.

74

kandidaten per mandaat is voldoende259. Ten tweede mogen dergelijke clausules geen miskenning vormen van de affectio societas (dit is de geest van samenwerking tussen de vennoten), van het gelijkheidsbeginsel of van het vennootschapsbelang260. 2. Nederland 199. De bindende voordracht wordt in Nederland wettelijk geregeld in artikel 2:133 BW. Dit artikel voorziet dat bij de statuten kan worden bepaald, dat de benoeming door de algemene vergadering zal geschieden uit een voordracht, die ten minste twee personen voor iedere te vervullen plaats bevat. In Nederland wordt aanvaard dat het recht van bindende voordracht wordt verleend aan een derde261. Verder krijgt de algemene vergadering in artikel 2:133 BW de bevoegdheid de voordracht te doorbreken. De algemene vergadering dient hiertoe te besluiten met twee derde van de uitgebrachte stemmen, die meer dan de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen. Dergelijke clausules hebben tot gevolg dat de algemene vergadering niet langer over de vrijheid beschikt om een eigen kandidaat te benoemen. De eis dat minstens twee kandidaten worden voorgedragen doet daaraan geen afbreuk. De tweede kandidaat is vaak slechts formeel opgenomen in de voordracht en wordt niet beschouwd als een geschikte kandidaat. Bovendien zal de versterkte meerderheid vereist voor het doorbreken van de voordracht zelden worden bereikt in beursgenoteerde vennootschappen262. De statuten kunnen echter wel voorzien in een lichtere meerderheid en quorumeis. De Wet bestuur en toezicht, waarvan de inwerkingtreding gepland is voor 1 juli 2012, wijzigt artikel 2:133 BW. De vereiste dat de voordracht minstens twee personen per plaats moet bevatten, wordt geschrapt. Indien de voordracht slechts één kandidaat bevat, heeft een besluit over de voordracht automatisch tot gevolg dat de kandidaat is benoemd. De algemene vergadering kan in dergelijk geval slechts de benoeming tegenhouden door het ontnemen van

259

Kort Ged. Brussel 31 augustus 1983, RPS 1983, nr. 6245, (294) 301; Kh. Brussel 13 december 1984, RPS 1985, nr. 6333, (122) 130; B. BEELE, J. HUYSENTRUYT, G. VERHAEGHE, F. LALLEMAND en A. WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechtelijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005, 39; B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 145; C. CROES, “Benoeming van bestuurders in een naamloze vennootschap”, Jura Falc. 1994, 84; P. HAINAUT-HAMENDE en G. RAUCQ, Les sociétés anonymes: constitution et fonctionnement, Brussel, De Boeck & Larcier, 2005, 452. 260 Kh. Brussel 13 december 1984, RPS 1985, nr. 6333, (122) 130; B. BEELE, J. HUYSENTRUYT, G. VERHAEGHE, F. LALLEMAND en A. WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechtelijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005, 39; B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 145-151; C. CROES, “Benoeming van bestuurders in een naamloze vennootschap”, Jura Falc. 1994, 84; D. VAN GERVEN, “De evenredige en onevenredige vertegenwoordiging van aandeelhouders in de raad van bestuur van een NV”, TBH 1991, 856. Voor een grondige bespreking van deze voorwaarden zie B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 145-151. 261 B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 154; G. BOURGEOIS, De verhouding meerderheid-minderheid in de naamloze vennootschap: rechtsvergelijkende studie, Gent, Story-Scientia, 1970, 148; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 530; M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen, Deventer, Kluwer, 1999, 227. 262 P. SANDERS en W. WESTBROEK, BV en NV, Deventer, Kluwer, 2005, 154.

75

de bindende kracht van de voordracht263. De beoordelingsvrijheid wordt dus bijna volledig ontnomen aan de algemene vergadering. 3. Verenigd Koninkrijk 200. Zoals hierboven reeds aangehaald, wordt in het Verenigd Koninkrijk de regeling met betrekking tot de benoeming volledig aan de statuten overgelaten. De statuten kunnen dan ook in een bepaling inzake bindende voordracht voorzien. Sectie 2: Benoembaarheidsvereisten 201. Ten tweede wordt in bepaalde gevallen de bevoegdheid van de algemene vergadering beperkt doordat de statuten in benoembaarheidsvereisten voorzien. Hieronder bespreken we per land wat de wettelijke vereisten zijn om tot bestuurder te worden benoemd. Daarna onderzoeken we de toelaatbaarheid van statutaire afwijkingen. 1. België 202. Het Belgische wetboek van vennootschappen stelt geen algemene vereisten om tot bestuurder benoemd te worden. Het is uiteraard wel vereist dat een bestuurder wettelijk bekwaam is264. Het besluit tot benoeming moet evenwel genomen worden rekening houdend met het belang van de vennootschap. Het besluit tot benoemen van een manifest onbekwame bestuurder is dan ook vernietigbaar op grond van artikel 64, 3° W.Venn265. 203. De statuten kunnen echter specifieke benoembaarheidsvereisten voorschrijven. Zo kan bepaald worden dat de bestuurders een bepaald diploma moeten bezitten. Deze statutaire clausules zijn geldig, voor zover ze geen afbreuk doen aan de effectieve keuzemogelijkheid van de algemene vergadering om een kandidaat te benoemen. Dit wil zeggen dat de voorwaarden niet op zodanige wijze mogen zijn opgesteld dat slechts één persoon voor de functie in aanmerking komt266. Bovendien mag geen afbreuk gedaan worden aan de affectio societas, het gelijkheidsbeginsel of vennootschapsbelang267. 2. Nederland 204. Ook het Nederlands vennootschapsrecht voorziet niet in algemene kwaliteitseisen. Bij een benoeming moet wel steeds de redelijkheid en billijkheid in acht genomen worden. Het benoemen van een onbekwame bestuurder is immers in strijd met het vennootschapsbelang.

263

Artikel I D Wet van 6 juni 2011 tot wijziging van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de aanpassing van regels over bestuur en toezicht in naamloze en besloten vennootschappen. 264 B. BEELE, J. HUYSENTRUYT, G. VERHAEGHE, F. LALLEMAND, en A. WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechtelijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005,19; B. SAMYN, “Raad van bestuur” in X., Bestendig Handboek Vennootschap en Aansprakelijkheid, Antwerpen, Kluwer, losbl., II.1 – 14a; H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 275-276; J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis. Droit européen. Droit belge, Brussel, Bruylant, 2011, 592; P. HAINAUT-HAMENDE en G. RAUCQ, Les sociétés anonymes: constitution et fonctionnement, Brussel, De Boeck & Larcier, 2005, 452-453; T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, I, Diegem, Kluwer, 1996, 706. 265 B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 120; H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 276; T. TILQUIN en V. SIMONART, Traité des sociétés, I, Diegem, Kluwer, 1996, 707. 266 Brussel 21 december 1998, TRV 1999, 105; Kh. Brussel 21 december 1998, TRV 1999, 105; B . BEELE, J. HUYSENTRUYT, G. VERHAEGHE, F. LALLEMAND en A. WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechtelijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005, 22; H. BRAECKMANS en R. HOUBEN, Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 276; J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis. Droit européen. Droit belge, Brussel, Bruylant, 2011, 592. 267 B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 157.

76

Een besluit in strijd met deze ongeschreven beginselen is vernietigbaar op grond van artikel 2:15 lid 1 b BW268. 205. De statuten kunnen evenwel ook hier in benoembaarheidsvereisten voorzien. Zowel de rechtspraak als de wet stellen hieraan grenzen. Zo oordeelt de Hoge Raad dat het wettelijk stelsel volgens hetwelk de keuze van bestuurder in beginsel aan de algemene vergadering toekomt, niet mag ondermijnd worden door kwaliteitseisen 269. Verder stelt de wet in artikel 2:132 lid 2 BW grenzen aan deze mogelijkheid270. Dit artikel bevestigt eerst dat de statuten de kring van benoembare personen kunnen beperken door eisen te stellen waaraan de bestuurders moeten voldoen. Het artikel bepaalt vervolgens dat deze eisen steeds kunnen terzijde worden gesteld door een besluit van de algemene vergadering genomen met twee derde van de uitgebrachte stemmen die meer dan de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen. Deze meerderheid fungeert als maximumgrens, zodat de statuten in een lagere vereiste kunnen voorzien. Het idee achter deze bepaling is dat het wettelijk stelsel van benoeming uitgaat van een keuzevrijheid271. Deze vrijheid mag niet te zeer worden beperkt272. 3. Verenigd Koninkrijk 206. Twee bepalingen uit de CA 2006 zijn relevant in het kader van de benoembaarheidsvereisten van de bestuurders in het Verenigd Koninkrijk. Vooreerst bepaalt artikel 155 CA 2006 dat de vennootschap ten minste één natuurlijke persoon moet benoemen als bestuurder. Zodra aan deze voorwaarde voldaan is, mag zowel een natuurlijk persoon als een rechtspersoon tot bestuurder benoemd worden. Ten tweede schrijft artikel 157 CA 2006 een minimumleeftijd voor. Een persoon kan slechts tot bestuurder benoemd worden wanneer hij de leeftijd van zestien jaar heeft bereikt. Een benoeming met schending van deze vereiste is echter niet ongeldig. Het besluit tot benoeming zal echter slechts effect hebben zodra de persoon de minimumleeftijd bereikt heeft. 207. Buiten deze bepalingen vinden we geen algemene benoembaarheidsvereisten terug in de CA 2006. De statuten kunnen hierin wel voorzien. Deze mogelijkheid is, in tegenstelling tot in België en Nederland, niet aan beperkingen onderworpen.

Titel 4: Uitoefenen bevoegdheid 208. Vervolgens gaan we dieper in op de uitoefening van de bevoegdheid van de algemene vergadering tot benoeming van bestuurders. Eerst gaan we per land de vereiste formaliteiten na. Daarna bespreken we de vereiste meerderheid.

268

C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 525-527; M.J.G.C RAAIJMAKERS, Ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2006, 215; M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen, Deventer, Kluwer, 1999, 223. 269 HR 19 maart 1976, NJ 1978, 52; J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 982; M.J.G.C. RAAIJMAKERS, Ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2006, 215. 270 Ook wanneer de algemene vergadering de commissarissen benoemd op grond van artikel 2:142 BW voorziet de wet in dergelijke beperking. 271 HR 19 maart 1976, NJ 1978, 52. 272 C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 527.

77

Sectie 1: Formaliteiten 1. België 209. Overeenkomstig artikel 74, 2 ° W.Venn. moet in België de akte betreffende benoeming van de personen die gemachtigd zijn de vennootschap te besturen en verbinden worden neergelegd in het vennootschapsdossier. Bovendien moet deze akte worden bekendgemaakt in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad. 2. Nederland 210. Een besluit tot benoeming is in Nederland op grond van artikel 30 Wet op de ondernemingsraden (“WOR”) adviesplichtig. Daarnaast voorziet artikel 2:134a in een standpuntbepaling door de ondernemingsraad. Ten slotte is ook in een publicatie voorzien in het handelsregister. In de eerste plaats bepaalt artikel 30 WOR dat de onderneming de ondernemingsraad in de gelegenheid moet stellen advies uit te brengen over een voorgenomen besluit tot benoeming van een bestuurder. Het advies moet op een zodanig tijdstip worden gevraagd, dat het van wezenlijke invloed kan zijn op het te nemen besluit. Bovendien moet de ondernemer de ondernemingsraad in kennis stellen van de beweegredenen voor het besluit en verstrekt voorts in het geval van een benoeming gegevens waaruit de ondernemingsraad zich een oordeel kan vormen over de betrokkene, in verband met diens toekomstige functie in de onderneming. Artikel 2:134a BW voorziet verder in een standpuntbepaling indien een vennootschap krachtens wettelijke bepalingen een ondernemingsraad heeft ingesteld. In dat geval wordt het voorstel tot benoeming niet aan de algemene vergadering aangeboden, zonder dat de ondernemingsraad in de gelegenheid is gesteld hierover een standpunt te bepalen. Het standpunt wordt gelijktijdig met het voorstel tot benoeming aan de algemene vergadering aangeboden. De voorzitter of een door hem aangewezen lid van de ondernemingsraad heeft de mogelijkheid het standpunt in de algemene vergadering toe te lichten. Het artikel bepaalt evenwel dat het ontbreken van het standpunt de besluitvorming over het voorstel tot benoeming niet aantast273. Artikel 2:134a BW vormt een aanvulling op het adviesrecht van artikel 30 WOR. Voor de toepassing van deze laatste bepaling is immers vereist dat het gaat om een bestuurder in de zin van de WOR. Artikel 1e WOR bepaalt dat een bestuurder iemand is die alleen dan wel samen met anderen in een onderneming rechtstreeks de hoogste zeggenschap uitoefent bij de leiding van de arbeid. Deze definitie valt niet noodzakelijk samen met een bestuurder in vennootschapsrechtelijke zin en evenmin met een bestuurder op het hoogste niveau. Door de invoering van artikel 2:134a BW krijgt de ondernemingsraad ook bij deze benoemingen inspraak274. Ten slotte moet de bestuurder na de benoeming worden ingeschreven in het handelsregister275.

273

Dit artikel is niet van toepassing op structuurvennootschappen met volledig regime. In dat geval, worden de bestuurders immers benoemd door de raad van commissarissen. 274 J.H. NIEUWENHUIS, C.J.J.M. STOLKER en W.L. VALK, Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 990. 275 Artikel 22a Handelsregisterbesluit 2008; P. SANDERS en W. WESTBROEK, BV en NV, Deventer, Kluwer, 2005, 152; C. ASSERS, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 529.

78

3. Verenigd Koninkrijk 211. In het Verenigd Koninkrijk zal men de specifieke regeling in de statuten moeten nakijken om te bepalen welke formaliteiten nageleefd moeten worden. Wanneer in de statuten wordt bepaalt dat de benoeming geschiedt door de algemene vergadering, moet evenwel rekening worden gehouden met artikel 160 CA 2006. Dit artikel bepaalt dat twee of meer bestuurders in een publieke vennootschap niet kunnen verkozen worden bij eenzelfde resolutie. Een afzonderlijke stemming is vereist. Deze regel zorgt ervoor dat de aandeelhouders in geval van meerdere benoemingen een specifieke benoeming kunnen afkeuren276. Van deze regel kan alleen worden afgeweken door middel van een voorafgaande resolutie aangenomen met unanimiteit. Een besluit genomen in strijd met deze bepaling is nietig. Artikel 162 CA 2006 voorziet bovendien in de verplichting voor de vennootschap om een register van bestuurders bij te houden. Een nieuwe bestuurder moet ingeschreven worden in dit register. Sectie 2: Meerderheid 1. België 212. De benoeming geschiedt in België bij gewone meerderheid der uitgebrachte stemmen, tenzij de statuten in een strengere vereiste voorzien277. Het kan gebeuren dat wanneer twee of meer personen voor een betrekking kandideren dat geen enkele kandidaat een volstrekte meerderheid behaalt. In dat geval moet op basis van artikel 63 W.Venn. de regels die gelden in beraadslagende organen gevolgd worden. Dit zijn de regels zoals uiteengezet in de reglementen van de Kamer en Senaat. De twee reglementen voorzien in een andere regeling. Het is belangrijk voor de stemming te bepalen welke regeling zal gevolgd worden. Indien na de eerste ronde geen enkele kandidaat de volstrekte meerderheid van de stemmen haalt, moet volgens het Kamerreglement een tweede stemronde gehouden worden met dezelfde kandidaten. Wanneer na deze stemronde nog steeds geen kandidaat verkozen wordt, moet een derde ronde georganiseerd worden. In deze laatste ronde is slechts een betrekkelijke of relatieve meerderheid vereist. Dit wil zeggen dat de kandidaat met de meeste stemmen verkozen is. Bij gelijk aantal stemmen is de oudste kandidaat verkozen278. Volgens het Senaatsreglement daarentegen mogen enkel de twee kandidaten met de hoogste stemmen aan de tweede ronde meedoen279. De statuten kunnen echter wel in een andere regeling voorzien. Zo kan bepaald worden dat reeds in de eerste stemronde de kandidaat met de meeste stemmen verkozen is280.

276

B. HANNIGAN, Company Law, New York, Oxford University Press, 2009, 139; R.R. PENNINGTON, Company Law, Londen, Butterworths, 1995, 714; J.H. FARRAR en B.M. HANNIGAN, Farrar’s company law, Londen, Butterworths, 1998, 330. 277 B. BEELE, J. HUYSENTRUYT, G. VERHAEGHE, F. LALLEMAND en A. WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechtelijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005, 33; C. CROES, “Benoeming van bestuurders in een naamloze vennootschap”, Jura Falc. 1994, 78; B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 157-158. 278 Zie artikel 157 Kamerreglement. 279 Zie artikel 9 Senaatsreglement. 280 B. BEELE, J. HUYSENTRUYT, G. VERHAEGHE, F. LALLEMAND en A. WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechtelijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005, 33; B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 159; F. HELLEMANS, De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 657.

79

2. Nederland 213. Ook in Nederland volstaat een volstrekte meerderheid van stemmen voor de benoeming van een bestuurder. De wet stelt ook geen quorumeis. De statuten kunnen voorzien in een versterkte meerderheid of kunnen een quorumeis stellen281. In tegenstelling tot bij de bevoegdheid tot schorsing en ontslag van bestuurders, stelt de wet hier geen maximumgrens vast. In principe kunnen de statuten unanimiteit vereisen. In Nederland is geen specifieke regeling waarop kan worden teruggevallen wanneer geen van de kandidaten de meerderheid van de stemmen bereikt. Artikel 2:120 BW voorziet enkel dat in geval van staken van de stemmen bij verkiezing van personen het lot beslist. Deze regeling geldt slechts voor zover de wet of de statuten niet een andere oplossing aangeven. 3. Verenigd Koninkrijk 214. De wijze van benoeming wordt in het Verenigd Koninkrijk geregeld in de statuten. In de modelstatuten wordt evenwel aan de algemene vergadering de bevoegdheid verleend de bestuurders te benoemen door middel van een gewone resolutie282. Ook hier geldt dat de vennootschap vrij is een eigen regeling te treffen in de statuten.

Conclusie hoofdstuk 4 215. In dit hoofdstuk analyseerden we de bevoegdheid van de algemene vergadering tot benoeming van bestuurders in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. In de drie landen krijgen de aandeelhouders bevoegdheden in het kader van de benoeming van het bestuur. Alleen in België en Nederland wordt de macht over de samenstelling van de raad van bestuur tot de wezensbevoegdheden van de algemene vergadering gerekend. Zowel in België als in Nederland is de bevoegdheid tot benoeming van de bestuurders immers dwingendrechtelijk en exclusief aan de algemene vergadering toebedeeld. De bevoegdheid kan noch aan een ander orgaan noch aan een derde worden toebedeeld. In Nederland voorziet de wet in een uitzondering voor structuurvennootschappen met volledig regime. In dat geval gebeurt de benoeming door de raad van commissarissen. Deze situatie contrasteert met de benadering in het Engelse vennootschapsrecht. De wijze van benoemen wordt daar volledig overgelaten aan de statuten, met uitzondering van de benoeming van de eerste bestuurders. Deze laatsten moeten immers vermeld worden in de aanvraag tot inschrijving. De modelstatuten geven de algemene vergadering de macht de bestuurders bij gewone resolutie te benoemen. Ook wanneer de statuten geen regeling voorzien, is de algemene vergadering bevoegd de bestuurders met een gewone resolutie te benoemen. Er wordt immers aangenomen dat de algemene vergadering de inherente bevoegdheid heeft tot benoeming, tenzij de statuten de bevoegdheid exclusief aan een andere persoon toekennen. 216. Na de vaststellen van de aard van de bevoegdheden, werd onderzocht of statutaire clausules de keuzemogelijkheid van de algemene vergadering kunnen beperken. We analyseerden de geldigheid van twee veel voorkomende clausules, met name de clausule van bindende voordracht en de clausule tot stellen van benoemingsvoorwaarden aan bestuurders. In de drie landen zijn dergelijke clausules toegelaten. In het Verenigd Koninkrijk is dit vanzelfsprekend aangezien de algemene vergadering niet noodzakelijk bevoegd is tot benoeming en de statuten de wijze van benoeming vrij kunnen regelen. Gelet op de dwingende aard van de bevoegdheid in België en Nederland is deze conclusie echter minder

281

P. SANDERS en W. WESTBROEK, BV en NV, Deventer, Kluwer, 2005, 152. Artikel 17 Model articles for private companies limited by shares; artikel 17 Model articles for private companies limited by guarantee; artikel 20 Model articles for public companies. 282

80

voor de hand liggend. Beide jurisdicties voorzien dan ook in waarborgen om te vermijden dat de bevoegdheid te veel wordt beperkt. 217. Ten slotte werd de uitoefening van de bevoegdheid geanalyseerd. Zowel de formaliteiten als de vereiste meerderheid werd onderzocht. We stelden vast dat in alle landen in formaliteiten wordt voorzien met betrekking tot de benoeming van bestuurders. Zo moet in België de akte van benoeming worden neergelegd in het vennootschapsdossier en worden gepubliceerd in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad. In Nederland moet de bestuurder worden ingeschreven in het handelsregister. De CA 2006 vereist dat de vennootschap een specifiek register van bestuurders bijhoudt. Alleen in Nederland is een besluit tot benoeming onderworpen aan een advies of standpuntbepaling van de ondernemingsraad. Verder volstaat in zowel Nederland als België een gewone meerderheid voor de benoeming van de personen. Het is mogelijk deze meerderheid statutair te versterken. Wanneer geen enkele kandidaat de vereiste meerderheid behaalt, moeten in België de regels van de Kamer en Senaat gevolgd worden. In Nederland is er geen specifieke regeling waarop kan worden teruggevallen wanneer geen van de kandidaten de meerderheid van de stemmen bereikt. De wet bepaalt slechts dat bij staking van de stemmen het lot beslist. In het Verenigd Koninkrijk zal de vereiste meerderheid blijken uit de statuten. De modelstatuten vereisen een gewone meerderheid.

81

ALGEMENE CONCLUSIE 218. In deze masterproef hebben we in vier hoofdstukken de macht van de aandeelhouders in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk onder de loep genomen. In hoofdstuk één stelden we vast dat de positie van de algemene vergadering in de bevoegdheidsverdeling tussen de algemene vergadering en het bestuur verschilt in de drie landen. In België beschikt de algemene vergadering slechts over de bevoegdheden die haar door de wet of de statuten uitdrukkelijk zijn toegekend. Het bestuur beschikt op grond van het wetboek over de residuaire bevoegdheden. In de statuten kan deze bevoegdheid evenwel aan de algemene vergadering worden gegeven. In Nederland kent de wetgever de residuaire bevoegdheden toe aan de algemene vergadering. De statuten kunnen hiervan niet afwijken. In het Verenigd Koninkrijk is de bevoegdheidsverdeling een zaak van de statuten, zodat de algemene vergadering via een eenvoudige statutenwijziging bevoegd is de bevoegdheidsverdeling te veranderen. Dit is een veel soepelere benadering dan in België en Nederland. In de drie landen is de raad van bestuur bevoegd tot het besturen en managen van de vennootschap. In het Verenigd Koninkrijk is dit voorzien in de modelstatuten. De algemene vergadering kan door middel van een aanpassing van de statuten deze bevoegdheid inperken. In België en Nederland wordt deze bevoegdheid in de wet toegekend aan het bestuur. Beide landen laten echter toe dat deze wettelijke bevoegdheid beperkt wordt in de statuten, zolang de bevoegdheid van het bestuur niet uitgehold wordt. In elk land kent de wetgever specifieke bevoegdheden toe aan de algemene vergadering die deze ruime bevoegdheid van het bestuur begrenzen. Geen van de landen erkent echter een instructierecht van de algemene vergadering ten aanzien van de bestuurders met betrekking tot de uitoefening van hun bevoegdheden. Het is wel steeds toegestaan in de statuten dergelijk instructierecht in te voeren. We hebben met betrekking tot de situatie in België geargumenteerd dat dit mogelijk is ten aanzien van alle bevoegdheden die niet dwingendrechtelijk aan het bestuur zijn toegekend. In Nederland is dit geregeld in de wet. Naar mijn mening vloeit uit deze wettelijke regeling voort dat in de statuten enkel de bevoegdheid kan gegeven worden tot het verlenen van algemene instructies. In het Verenigd Koninkrijk wordt de bevoegdheidsverdeling sowieso geregeld door de statuten. Ook een statutair instructierecht behoort dus tot de mogelijkheden. 219. In het tweede hoofdstuk onderzochten we vervolgens de specifieke wettelijke bevoegdheden van de algemene vergadering. Voorafgaandelijk aan het onderzoek van de bevoegdheden, stelden we vast dat de onderverdeling van de bevoegdheden aan de hand van de verschillende soorten algemene vergaderingen niet geschikt is voor een rechtsvergelijkende analyse van de bevoegdheden van de algemene vergadering. Niet alle landen onderscheiden immers dezelfde soorten. Zo maken we in België een onderscheid tussen vier soorten algemene vergaderingen: gewone, bijzondere, buitengewone en speciale algemene vergadering. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk daarentegen worden slechts twee soorten aangegeven: de gewone en de buitengewone algemene vergadering. Bovendien dekken dezelfde begrippen niet steeds dezelfde lading. De hoofdmoot van hoofdstuk twee vergelijkt vervolgens de bevoegdheden van de algemene vergadering in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. We identificeerden een aantal overeenstemmende bevoegdheden als gevolg van Europese harmonisatie. Het betreft belangrijke bevoegdheden inzake het behoud en de vorming van het kapitaal, de benoeming 82

van de accountant en de goedkeuring van een fusie en splitsing. Daarnaast zijn er nog een aantal gelijkenissen terug te vinden los van Europese initiatieven. Zo zal de algemene vergadering in alle landen het bestuur kunnen beïnvloeden door middel van de bevoegdheid tot ontslag van bestuurders en een waaier aan bevoegdheden in het kader van de bezoldiging van bestuurders. Ook de belangrijke beslissingen tot statutenwijzigingen, omzetting en ontbinding vereisen de tussenkomst van de algemene vergadering. In de drie landen kan de algemene vergadering de accountant ontslaan. Al bij al concludeerden we dat de gelijkenissen eerder beperkt zijn. De wetgever in de verschillende landen heeft in zeer uiteenlopende materies bevoegdheden toegekend aan de algemene vergadering. We beperken ons hier tot een aantal belangrijke materies. Zo heeft de algemene vergadering in België en het Verenigd Koninkrijk bevoegdheden met betrekking tot maatregelen bij een openbaar overnamebod, de vertrekvergoedingen van bestuurders, de remuneratie van commissarissen en de wijze van vereffening. Zowel in België als in Nederland is de algemene vergadering bevoegd tot het benoemen van de bestuurders, de kwijting van bestuurders en het stemmen over de jaarrekening. Alleen de Belgische wetgever geeft de bevoegdheid aan de algemene vergadering tot het instellen van een vennootschapsvordering tegen bestuurders en commissarissen alsook tot het verlenen van kwijting aan de commissarissen. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk vinden we ook bevoegdheden terug inzake belangenconflicten en inzake grote transacties. 220. Na de analyse van de bevoegdheden onderzochten we in het derde hoofdstuk de meerderheidsen aanwezigheidsvereisten voor de uitoefening van deze bevoegdheden. We stelden vast dat in de drie landen beslissingen in principe genomen worden met een gewone meerderheid. In België en Nederland is er geen aanwezigheidsvereiste voor dergelijke besluiten. In het Verenigd Koninkrijk is dit wel steeds het geval. In de wetgeving van de drie landen worden uitzonderingen voorzien op dit uitgangspunt. Zo worden in de drie landen versterkte vereisten gesteld voor de beperking en uitsluiting van het voorkeurrecht, kapitaalvermindering, fusie en splitsing. Over het algemeen kunnen we besluiten dat in Nederland de lichtste en in België de strengste vereisten worden voorzien voor de uitoefening van de bevoegdheden van de algemene vergadering. In alle landen kan in meer of in mindere mate worden afgeweken in de statuten van de wettelijke regeling inzake meerderheidsen aanwezigheidsvereisten. De regeling in het Verenigd Koninkrijk is het minst soepel ten aanzien van dergelijke statutaire afwijkingen. De Nederlandse vennootschapswetgeving is het meest flexibel. De aandeelhouders in het Verenigd Koninkrijk zijn dus het best beschermd tegen statutaire clausules die met versterkte vereisten de macht van de algemene vergadering beperken. 221. Ten slotte analyseerden we in het laatste hoofdstuk één specifieke bevoegdheid, met name de bevoegdheid tot benoeming van bestuurders. In zowel België als Nederland is de bevoegdheid dwingendrechtelijk en exclusief toegekend aan de algemene vergadering. Dit contrasteert met de situatie in het Verenigd Koninkrijk waar de wijze van benoeming geregeld wordt in de statuten. Wanneer de statuten geen andere instantie de exclusieve bevoegdheid geven tot benoeming, wordt evenwel aangenomen in de Engelse rechtspraak dat de algemene vergadering de inherente bevoegdheid heeft tot benoeming. De positie van de aandeelhouders met betrekking tot de benoeming is dus beduidend steviger in Nederland en België. De statuten kunnen de keuzevrijheid van de algemene vergadering bij de uitoefening van deze bevoegdheid beperken. We bestudeerden de geldigheid van twee clausules, met name de clausule van bindende voordracht en de clausule tot het stellen van 83

benoembaarheidsvoorwaarden aan bestuurders. Beide clausules zijn in de drie landen geldig. In België en Nederland wordt in waarborgen voorzien om de dwingendrechtelijke bevoegdheid van de algemene vergadering niet te beknotten. In de drie landen is in een vorm van publiciteit voorzien bij de benoeming van een nieuwe bestuurder. Alleen in Nederland is in bepaalde gevallen een advies van de ondernemingsraad vereist voor het nemen van een besluit. In principe vereist de benoeming slechts een gewone meerderheid. 222. We grijpen tot slot terug naar de probleemstelling in het begin van deze masterproef: in welke mate geeft het vennootschapsrecht de aandeelhouders de middelen om te protesteren tegen de gang van zaken in de vennootschap? We kunnen concluderen dat de wetgever, onafhankelijk van de bevoegdheidsverdeling in de vennootschap, de aandeelhouders toch op een reeks belangrijke materies inspraak heeft gegeven. In principe volstaat het dat een gewone meerderheid van de aandeelhouders achter een beslissing staat. Het is echter de raad van bestuur die de touwtjes in handen heeft en de vennootschap bestuurt. De algemene vergadering kan het beleid van deze bestuurders slechts beïnvloeden door de uitoefening van de aan haar toegekende bevoegdheden.

84

LIJST VAN TABELLEN Tabel I: Bevoegdheden inzake kapitaal en vermogen...............................................................32 Tabel II: Bevoegdheden inzake bestuur....................................................................................35 Tabel III: Bevoegdheden inzake inrichting...............................................................................39 Tabel IV: Bevoegdheden inzake toezicht en controle...............................................................39 Tabel V: Bevoegdheden inzake herstructurering......................................................................40 Tabel VI: Bevoegdheden inzake einde vennootschap..............................................................41 Tabel VII: Bevoegdheden inzake kapitaal en vermogen (meerderheid en quorum)................62 Tabel VIII: Bevoegdheden inzake bestuur (meerderheid en quorum)......................................65 Tabel IX: Bevoegdheden inzake inrichting (meerderheid en quorum).....................................67 Tabel X: Bevoegdheden inzake toezicht en controle (meerderheid en quorum)......................68 Tabel XI: Bevoegdheden inzake herstructurering (meerderheid en quorum)...........................69 Tabel XII: Bevoegdheden inzake einde vennootschap (meerderheid en quorum)...................70

85

BIBLIOGRAFIE Rechtspraak België Rb. Gent 6 februari 1998, JDSC 2000, 33, noot S. GILCART. Kh. Brussel 15 februari 1982, RPS 1982, 115. Kh. Brussel 13 december 1984, RPS 1985, 122. Kh. Brussel 14 februari 1989, TRV 1989, 436. Kh. Brussel 21 december 1998, TRV 1999, 105. Kort Ged. Brussel 31 augustus 1983, RPS 1983, 294. Nederland HR 21 januari 1955, NJ 1959, 43. HR 19 maart 1976, NJ 1978, 52. HR 4 december 1992, NJ 1993, 271. HR 21 december 2001, NJ 2005, 96. Rb. Maastricht 17 juni 1937, NJ 1938, 42. Verenigd Koninkrijk Alexander Ward and Co Ltd v Samyang Navigation Co Ltd [1975] 1 WLR 673. Automatic Self-Cleansing Filter Syndicate Co v Cuninghame [1906] 2 Ch 34, CA. Gramophone and Typewriter Ltd v Stanley [1908] 2 KB 89, CA. Quin & Axtens v Salmon [1909] 1 Ch 311, CA. Shaw & Sons (Salford) Ltd v Shaw [1935] 2 KB 113, CA. Worcester Corsetry Ltd v Witting [1936] Ch 640. Barron v Potter [1914] 1 Ch 895. Foster v Foster [1916] 1 Ch 532. Scott v Scott [1943] 1 All ER 582. Breckland Group Holdings Ltd v London & Suffolk Properties Ltd [1989] BCLC 100.

86

Rechtsleer ANDENAS, P. en WOOLDRIDGE, F., European comparative company law, Cambridge, Cambridge University Press, 2010, 561 p. ASSERS, C., Vertegenwoordiging en rechtspersoon, Zwolle, Tjeenk Willink, 1994, 1013 p. ASSERS, C., Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Rechtspersonenrecht. De naamloze en besloten vennootschap, Deventer, Kluwer, 2009, 1154 p. BECKERS, J.-B. en BAART, T., “De ad nutum-afzetbaarheid van de bestuurder in de nv nader onderzocht”, Not.Fisc.M 2011, 8, 245-251. BEELE, B., HUYSENTRUYT, J., VERHAEGHE, G., LALLEMAND, F. en WEYN, A., Het bestuur van de NV. Vennootschapsrechtelijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005, 473 p. BIEMOND, F.A., “Aanpassing bestuur en toezicht in naamloze en besloten vennootschappen”, V&O 2008, 103-106. BIRDS, J. (ed.), Annotated companies legislation, New York., Oxford University Press, 2010, 2092 p. BOURGEOIS, G., De verhouding meerderheid-minderheid in de naamloze vennootschap: rechtsvergelijkende studie, Gent, Story-Scientia, 1970, 497 p. BOURNE, N., Bourne on Company Law, New York, Routledge, 328 p. BRAECKMAN, H., “Het Wetboek van Vennootschappen”, RW 2000-2001, nr. 40, 2 juni 2001, 1473-1492. BRAECKMANS, H. en HOUBEN, R., Handboek Vennootschapsrecht, Mortsel, Intersentia, 2011, 950 p. BUIJN, F.K., “De inrichting van statuten van vennootschappen”, Ondernemingsrecht 2002, 264-268. CAHN, A. en DONALD, D.C., Comparative company law, Cambridge, Cambridge University Press, 2010, 927 p. CALLEWIER, B., “Statutaire clausules bij de benoeming van bestuurders”, Jura Falc.1995, 1145. CHEFFINS, B.R., Corporate Ownership and Control: British Business Transformed, New York, Oxford University Press, 2008, 423 p. COART, P., “Du caractère supplétif des articles 70 et 71 des lois coordonnées sur les sociétés commerciales”, Rev.prat.not.b. 1924, 277-278. COIPEL, M., Droit des sociétés. Les sociétés privées à responsabilité limitée, Brussel, Larcier, 2008, 659 p. CROES, C., “Benoeming van bestuurders in een naamloze vennootschap”, Jura Falc. 1994, 77101. DAVIES, P.L., Gower and Davies principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 2008, 1258 p. DAVIES, P.L., Principles of modern company law, Londen, Sweet & Maxwell, 1997, 867p. 87

DE BACKER, G., Gids voor vennootschappen, Mechelen, Kluwer, 2007, 899 p. DE BAUW, F., Les assemblées générales dans les sociétés anonymes, Brussel, Bruylant, 1996, 369 p. DE JONGHE, S., “Artikel 558 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel IV, Hfdst. III, Afd. IV, Onderafd. I, Wijziging van de statuten, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-13. DE KLUIVER, H.J. en MEINEMA, M., “Dwingend vennootschapsrecht na de Wet herziening preventief toezicht en de mogelijkheden van statutaire of contractuele afwijking en aanvulling”, WPNR 2002, 648- 659. DE LANGE, M.L.S.W.E. en VAN DER VELD, P., “Shareholders vs. Stakeholders; wie wint?”, V&O 2010, nr. 5, 92-96. DE VRIES, N.H. en DE VRIES, R.J., Cursus belastingrecht. Vennootschapsbelasting, Deventer, Kluwer, 2006, 746 p. DE WULF, H., Taak en loyauteitsplicht van het bestuur in de naamloze vennootschap, Antwerpen, Intersentia, 2002, 910 p. DINE, J., Company Law, Londen, Sweet & Maxwell, 2001, 265 p. DU FAUX, H., “Société anonyme dispositions légales relatives aux modifications des statuts (article 70, alinéas 3 à 6, L.C.S.C.) supplétives ou impératives?”, RNB 1995, 578-580. DU LAING, B., “De functionaliteit van de bestuursbevoegdheid in België en in Nederland”, Jura Falc. 1998-99, nr. 2, 189-206. DUMOULIN, S.H.M.A., Besluitvorming in rechtspersonen, Deventer, Kluwer, 1999, 327 p. EASTERBROOK, F.H. en FISCHEL, D.R., “The Corporate Contract”, Columbia Law Review 1989, 1416-1448. EVERAERDT, J., De wetgeving rond de NV en BVBA uitgelegd, Luik, Kamer voor handel en nijverheid, 2001, 287 p. FARRAR, J.H. en HANNIGAN, B.M., Farrar’s company law, Londen, Butterworths, 1998, 802 p. FRANCK, P.-A., Manuel pratique des assemblées générales d’actionnaires dans les sociétés anonymes, Brussel, L’avenir, 1944, 312 p. GEENS, K., DENEF, M., HELLEMANS, F., TAS, R. en VANANROYE, J., “Overzicht van rechtspraak vennootschappen (1992-1998)”, TPR 2000, nr. 193, 99-536. GEENS, K., HELLEMANS, F., JENNÉ, F., MAES, J.P., STEMPNIERWSKY, Y., WAUTERS, M., WEYTS, L. en WICKAERT, M., Het wetboek van vennootschappen en zijn uitvoeringsbesluiten. Structuur, artikelsgewijze commentaar en overgangsrecht, Kalmthout, Biblo, 2002, 498 p. GEINGER, H. en HEIJERICK, N., Inleiding tot het vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2009, 264 p. GEPKEN-JAGER, E.E.G., “Bestuurszelfstandigheid”, O&F 2001, 13-19. GILSON, F., Les modifications aux statuts des sociétés anonymes, Brussel, Larcier, 1919, 380 p.

88

HAINAUT-HAMENDE, P. en RAUCQ, G., Les sociétés anonymes: constitution et fonctionnement, Brussel, De Boeck & Larcier, 2005, 732 p. HAINAUT-HAMENDE, P. en RAUCQ, G., Les sociétés anonymes. 1: La constitution de la société, Brussel, Larcier, 1994, nr. 372, 399 p. HAINAUT-HAMENDE P. en RAUCQ, G., Répertoire notarial, XII, Le droit commercial et économique, Boek III, Deel I, Oprichting en werking, Brussel, Larcier, losbl., 513-705. HANNIGAN, B., Company Law, New York, Oxford University Press, 2009, 824 p. HEENE, M. en LECOUTRE, F., “Inbreng in natura, inkoop eigen aandelen en financiële bijstand”, NjW 2009, nr. 201, 474-478. HEENEN, J., “Le choix des administrateurs”, RPS 1956, nr. 4558, 65-73. HEITHUIS, E.J.W. en VAN DEN DOOL, R.P., Compendium Vennootschapsbelasting, Deventer, Kluwer, 2010, 434 p. HELLEMANS, F., De algemene vergadering. Een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Leuven, KU Leuven Faculteit Rechtsgeleerdheid. Afdeling Economisch Recht, 1999-2000, 717 p. HELLEMANS, F. en MEULYZER, S., “Artikel 531 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel II, Organen, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-28. HELLEMANS, F., “De algemene vergadering anno 2010 versus anno 2001. Naar meer vergaderflexibiliteit, bijkomende informatierechten en meer uitgesproken tweedeling tussen genoteerde en niet-genoteerde vennootschappen” in ALLEMEERSCH, B. en SAGAERT, V. (eds.), Actuele ontwikkelingen inzake vennootschapsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 1-61. HONORE, G., “Benoeming en ontslag van bestuurders en zaakvoerders”, Pacioli 2001, nr. 95, 7-8. HUIZINK, J.B., Rechtspersoon, vennootschap en onderneming, Deventer, Kluwer, 2009, 384 p. KERSHAW, D., Company Law in Context. Text and Materials, New York, Oxford University Press, 2009, 822 p. KLAASSEN, A.G.H., Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders, Deventer, Kluwer, 2007, 358 p. KOELEMEIJER, M., Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen, Deventer, Kluwer, 1999, 391 p. KRAAKMAN, R., ARMOUR, J., DAVIES, P., ENRIQUES L., HANSMANN, H., HERTIG, G., HOPT, K., KANDA, H. en ROCK, E, The Anatomy of Corporate Law. A Comparative and Functional Approach, New York, Oxford University Press, 2009, 322 p. LAGA, H., “Statutenwijziging in NV, BVBA en CV: altijd een drie vierde-meerderheid vereist?” in X, Facetten van ondernemingsrecht. Liber Amicorum Professor Frans Bouckaert, Leuven, Universitaire Pers, 2001, 65-75. LAGA, H., “Benoeming en ontslag van bestuurders: een voorstel tot wijziging van art. 518 W.Venn.” in X., Liber amicorum Guy Horsman, Brussel, Bruylant, 2004, 623-628.

89

LEFEBVRE, P., “Art. 560 W.Venn.” in X., Vennootschappen en verenigingen. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Boek VIII, Titel IV, Hfdst. III, Afd. IV, Onderafd. I, Wijziging van de statuten, Antwerpen, Kluwer, losbl., 1-30. LEIJTEN, A.F.J.A., TIMMERMAN, L. en WILLEMS, J. H. M., Conflicten rondom de rechtspersoon, Deventer, Kluwer, 2000, 159 p. LENNARTS, M.L., “Een nieuwe regeling van het instructierecht. Het gaat om de inhoud, niet om de vorm!”, O&F 2005, 18-23. MALHERBE, J., DE CORDT, Y., LAMBRECHT, P.en MALHERBE, P., Droit des sociétés. Précis. Droit européen. Droit belge, Brussel, Bruylant, 2011, 1530 p. MAYSON, S., FRENCH, D. en RYAN, C., Company law, New York, Oxford University Press, 2009, 762 p. MENDEL, M.M., Hoofdzaken NV en BV, Deventer, Kluwer, 1995, 130 p. MORSE, G., Charlesworth’s Company Law, Londen, Sweet & Maxwell, 2005, 744 p. MORSE, G., DAVIES, P., WORTHINGTON, S., MORRIS, R., BENNETT, D, HUDSON, A., GIRVIN, S., FRISBY, S., PAYNE, J., WALMSLEY, K., MACAULAY, A., TUCKLEY, J. en FERRAN, E., Palmer’s Company Law Annotated Guide to the Companies Act 2006, Londen, Sweet & Maxwell, 2007, 1233 p. NIEUWENHUIS, J.H., STOLKER, C.J.J.M. en VALK, W.L., Burgerlijk wetboek. Boeken 1,2,3,4 en 5, Deventer, Kluwer, 2011, 2438 p. NUYTS, T., “De bevoegdheidsverdeling binnen de n.v. vanuit het perspectief van de “voorbehouden bevoegdheden” van de raad van bestuur”, DAOR 2006, 2006/79, 227-269. PACCES, A.M., Featuring control power. Corporate law and economics revisited, Rotterdam, Erasmus, 2008, 821 p. PASSELECQ, F., Traité des sociétés commerciales, Brussel, Larcier, 1934, 992 p. PENNINGTON, R.R., Company Law, Londen, Butterworths, 1995, 1082 p. PIRMEZ, E., “Un écrit posthume”, RPS 1981, 274-275. PHILIPS, R., “ La loi du 6 janvier 1958 régissant la désignation et la modification de l’objet social”, RPS 1958, 77-88. RAAIJMAKERS, M.J.G.C., Ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2006, 708 p. RESTEAU, C., BENOIT-MOURY, A. en GREGOIRE, A., Traité des sociétés anonymes, Brussel, Swinnen, 1982, 584 p. RUYSSEVELDT, J., De gewone commanditaire vennootschap, Antwerpen, Kluwer, 1997, 493 p. SAMYN, B., “Raad van bestuur” in X., Bestendig handboek vennootschap en aansprakelijkheid, Antwerpen, Kluwer, losbl., II.1-2e - II.1-26dt. SANDERS, P., WESTBROEK, W., BUIJN, F.K. en STORM, P.M., BV en NV, Deventer, Kluwer, 1994, 644 p. SANDERS, P. en WESTBROEK, W., BV en NV, Deventer, Kluwer, 2005, 759 p. SEALY, L. en WORTHINGTON, S., Cases and materials in Company Law, Oxford, Oxford University Press, 2007, 720 p. 90

SCHEPERS, L.N., “Een wettelijk goedkeuringsrecht van de AVA in het licht van de flex bv”, V&O 2009, afl. 3, 63-66. SCHWARZ, C.A., “Iets over bestuurderschap, verantwoording, aansprakelijkheid, decharge en kwijting van bestuurders van vennootschappen”, V&F 2001, nr. 48, 49-53. SEINSTRA, M.M., “Het dualistische en het monistische bestuursmodel: een vergelijking”, O&F 2008, 4, 57-75. SHEIKH, S., A guide to the companies act 2006, Londen, Routledge-Cavendish, 2008, 1293 p. SIMONT, L., “La loi du 6 mars 1973 modifiant la législation relative aux sociétés commerciales”, RPS 1974, 1-79. STENGEL, A., “Directors’ powers and shareholders: a comparison of systems”, International Company Law Review 1998, 49-56. SUIJKERBUIJK, H., Jaarvergadering en jaarverslag, Mechelen, Kluwer, 2011, 192 p. TEN BERG, J.A.M.,“Kapitaalbescherming op de helling”, O&F 2008, 3, 88-108. TILLEMAN, B., Bestuur van vennootschappen: statuut, interne werking en vertegenwoordiging, Brugge, die Keure, 2005, 806 p. TILQUIN, T. en SIMONART, V., Traité des sociétés, I, Diegem, Kluwer, 1996, 939 p. TIMMERMAN, L., “Instructierecht”, Ondernemingsrecht 2001, 477. VAN DE ENDE, P.A.,“Wetsvoorstel bestuur en toezicht: een drietal amendementen nader belicht”, V&O 2010, 25-29. VAN DEN INGH, F.J.P., “De bevelstructuur in de vennootschap” in X., Concernverhoudingen, Deventer, Kluwer, 2002, 13-27. VAN DEN INGH, F.J.P., “Reactie op de column van Timmerman”, Ondernemingsrecht 2002, 31. VAN DER ELST, C., “Shareholder Rights and Shareholder Activism: The Role of the General Meeting of Shareholders”, 2012, www.ssrn.com, 1-28. VAN DER HEIJDEN, E.J.J. en VAN DER GRINTEN, W.C.L., Handboek voor de naamloze en besloten vennootschap, Zwolle, Tjeenk Willink, 1992, 832 p. VAN DER ZANDEN, P.M., “Vernieuwing van het BV-recht; een Angelsaksische panacee?”, O&F 2005, nr. 65, 31-41. VAN GEFFEN, C.J.A., “IFRS en kapitaalbescherming”, O&F 2005, nr. 66, 32-38. VAN GERVEN, D., “De evenredige en onevenredige vertegenwoordiging van aandeelhouders in de raad van bestuur van een NV”, TBH 1991, 850-874. VAN GERVEN, D., “Kan het ad nutum-karakter van de opdracht van bestuurder in een NV worden afgezwakt? Enkele woorden over het ontslag van bestuurders in een NV”, TRV 1988, 48-50. VANHEES, H. en MONTANGIE, Y., Basiswetteksten inzake handels- en economisch recht, Antwerpen, Intersentia, 2005, 919 p. VAN OMMESLAGHE, P. en SIMONT, L., “La notion de l’organe statutaire et la répartition des pouvoirs par le conseil d’administration des sociétés anonymes”, RCJB 1964, 72-103. 91

VAN RYN, J., Principes de droit commercial, I, Brussel, Etablissements Emile Bruylant, 1954, 551 p. VAN SCHILFGAARDE, P. en WINTER, J., Van de BV en de NV, Deventer, Kluwer, 2009, 496 p. VERHOEFF, L., “Corporate governance in the Netherlands: a review of the Dutch Corporate Governance Code”, International Company and Commercial Law Review 2004, 173-179. VOOGD, R.P., Statutaire beschermingsmiddelen bij beursvennootschappen, Deventer, Kluwer, 1989, 499 p. WATSON, S., “The significance of the source of the powers of boards of directors in UK company law”, Journal of Business Law 2011, 597-613. WAUWERMANS, P., Manuel pratiques des sociétés, Brussel, Bruylant, 1933, 916 p. WEYTS, L., “De algemene vergadering, notarieel bekeken” in GEENS, K., HELLEMANS, F., WEYTS, L., DE BIE, E., BATS, G., SPRUYT, E., WAÛTERS, B., MOREAU, M., LAGA, H. en GALLE, R., Statutenwijziging doorgelicht, Brugge, die Keure, 1999, 37-68. WYCKAERT, M., Kapitaal in NV en BVBA, Kalmthout, Biblo, 1994, 803 p. WYMEERSCH, E., “Current company law reform initiatives in the OECD countries – Challenges and Opportunities”, Financial Law Institute Working Paper Series 2001, nr. 200104, 1-57 en www.ssrn.com. WYMEERSCH, E., “The groups of companies in Belgian law” in X., Groups of Companies in the EEC, Berlijn, de Gruyter, 1993, 1-84. YAVASI, M., “Shareholding and board structures of German and UK companies”, Company Lawyer 2001, 47-52.

92

BEVOEGDHEDEN VAN DE GEWONE ALGEMENE VERGADERING EN

Recommend Documents