Inkoopgids ehealth bij chronisch hartfalen en diabetes mellitus Juli 2011

Inkoopgids eHealth bij chronisch hartfalen en diabetes mellitus

Juli 2011 Zorgverzekeraars Nederland

INKOOPGIDS EHEALTH BIJ CHRONISCH HARTFALEN EN DIABETES MELLITUS Juli 2011

Inhoud 1

SAMENVATTING/ARGUMENTARIUM ............................................................................................... 5

1.1

Zorginkoopgids eHealth 2012.......................................................................................................................... 5

1.2

Barrières en speerpunten ................................................................................................................................ 5 1.2.1 Chronisch hartfalen .............................................................................................................................. 6 1.2.2 Diabetes mellitus (DM) ......................................................................................................................... 6

1.3

Aanspraken en bekostiging ............................................................................................................................. 6 1.3.1 Chronisch hartfalen en DM medisch specialistische zorg ..................................................................... 7 1.3.2 DM ketenzorg ....................................................................................................................................... 7

1.4

Kwalitatieve inkoopcriteria eHealth ................................................................................................................ 7 1.4.1 Telemonitoring en –begeleiding bij chronisch hartfalen en DM bij instellingen voor medisch specialistische zorg ............................................................................................................................... 7 1.4.2 Elektronische gegevensuitwisseling in de keten en met patiënten met DM ........................................ 9

1.5

Toepassing kwalitatieve inkoopcriteria ........................................................................................................... 9

1.6

Resultaten evalueren .................................................................................................................................... 10

2

INLEIDING .............................................................................................................................. 11

2.1

Definitie eHealth ........................................................................................................................................... 11

2.2

Barrières en speerpunten .............................................................................................................................. 11

2.3

Precompetitieve afspraken 2012 .................................................................................................................. 12

3

CHRONISCH HARTFALEN; MEDISCH SPECIALISTISCHE ZORG .................................................................. 14

3.1

Aanspraak en bekostiging ............................................................................................................................. 14

3.2

Kwalitatieve inkoopcriteria ........................................................................................................................... 15

3.3

Toelichting kwalitatieve inkoopcriteria ......................................................................................................... 16

3.4

Toolkit ............................................................................................................................................................ 18 3.4.1 Vragenlijst kwalitatieve inkoopcriteria .............................................................................................. 18 3.4.2 Rekenmodel ........................................................................................................................................ 19 3.4.3 Evaluatie format gegevensaanlevering .............................................................................................. 19 3.4.4 Informatie telemonitoring- en begeleiding ........................................................................................ 19 3.4.5 Informatie chronisch hartfalen ........................................................................................................... 19

4

DIABETES MELLITUS (DM); MEDISCH SPECIALISTISCHE ZORG ............................................................... 20

4.1

Aanspraak en bekostiging ............................................................................................................................. 20

4.2


4.3


4.4

Toolkit ............................................................................................................................................................ 26 4.4.1 Vragenlijst kwalitatieve inkoopcriteria .............................................................................................. 26 4.4.2 Rekenmodel ........................................................................................................................................ 26 4.4.3 Evaluatie format gegevensaanlevering .............................................................................................. 26 4.4.4 Informatie telemonitoring- en begeleiding ........................................................................................ 26 4.4.5 Informatie DM .................................................................................................................................... 26

5

DIABETES MELLITUS; KETENZORG ................................................................................................. 27

5.1

Bekostiging .................................................................................................................................................... 28

5.2


5.3


5.4

Toolkit ............................................................................................................................................................ 30 5.4.1 Vragenlijst kwalitatieve inkoopcriteria .............................................................................................. 31 5.4.2 Informatie ICT-oplossingen ................................................................................................................ 31 5.4.3 Informatie DM .................................................................................................................................... 31

BIJLAGEN:........................................................................................................................................ 32

1

Samenvatting/argumentarium

Aan de hand van deze samenvatting kan de zorginkoper in gesprek gaan met de zorgaanbieder.

1.1

Zorginkoopgids eHealth 2012

De inkoopgids eHealth 2012 is een kompas bij de inkoop van eHealth bij chronisch hartfalen en diabetes mellitus (DM). eHealth omvat het gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) ter ondersteuning of verbetering van de gezondheid en de gezondheidszorg. Zorginkopers en zorgaanbieders vinden in de gids actuele informatie en hulpmiddelen die zij kunnen gebruiken bij het maken van afspraken over eHealth bij chronisch hartfalen en DM. De inkoopgids eHealth 2012 wijkt op de volgende punten af van de huidige inkoopgidsen voor de cure (ziekenhuiszorg en GGZ) en AWBZ:  Het betreft één aspect van de te maken afspraken, namelijk de inzet van eHealth voor een tweetal aandoeningen. eHealth vormt een onderdeel van de te leveren zorg en de inkoop daarvan. De inkoopgids ziekenhuiszorg levert algemene inkoop- en achtergrond informatie over chronisch hartfalen en DM. Om het belang en de mogelijkheden van eHealth bij chronisch hartfalen en DM zowel bij medisch specialistische zorg als ketenzorg te benadrukken is er tijdelijk gekozen voor een afzonderlijke presentatie.  Het bevat precompetitieve afspraken: Zorgverzekeraars hebben gezamenlijk kwalitatieve inkoopcriteria gedefinieerd. Deze inkoopcriteria zijn afgestemd met relevante patiëntenorganisaties, zorgaanbieders en leveranciers van eHealth toepassingen (p.m.). Zorgverzekeraars zullen deze kwalitatieve inkoopcriteria bij de inkoop van eHealth bij chronisch hartfalen en DM zo veel mogelijk volgen. Zij wegen de invulling daarvan in relatie tot andere inkoopcriteria, doelmatigheid en kosten (zie ook paragraaf 1.3, Toepassing inkoopcriteria). De opgestelde kwaliteitscriteria hebben geen juridische bindende status en dienen niet gezien te worden als minimumnorm. Wanneer individuele onderhandelingspartners hiervan af willen wijken staat dat partijen vrij. Bij het voorbereiden van de zorginkoop afspraken 2012 is het belangrijk met beide punten rekening te houden.

1.2

Barrières en speerpunten

eHealth heeft veel potentie om het zelfmanagement van patiënten te versterken en de zorg effectiever en efficiënter te organiseren. Toch wordt er door een veelheid van barrières nog onvoldoende van eHealth gebruik gemaakt. Zorgverzekeraars hebben afgesproken om de barrières ten aanzien van aanspraken, bekostiging en zorginkoop te beslechten en daarbij gezamenlijk op te trekken. In de door zorgverzekeraars opgestelde eHealth agenda is voor 2012 een tweetal speerpunten benoemd, de inzet van eHealth bij chronisch hartfalen en DM. Beide chronische aandoeningen komen veel voor en hebben een grote impact op de kwaliteit van leven van patiënten en de kosten in de zorg. Initiatieven in de praktijk laten zien dat eHealth een grote bijdrage kan leveren aan het versterken van het zelfmanagement en het verder verbeteren van de aan deze patiënten geleverde zorg. Zorgverzekeraars willen graag met het veld de inzet van eHealth bij patiënten met chronisch hartfalen bevorderen Deze inkoopgids omvat de gemaakte afspraken over aanspraken en bekostiging. Daarnaast vormen de precompetitieve afspraken over de kwaliteitscriteria een belangrijk onderdeel. Deze maken duidelijk dat eHealth belangrijke implicaties heeft voor alle betrokkenen: 

Zorgverleners zullen de informatie- en zorgprocessen met behulp van ICT herontwerpen en andere werkprotocollen en andere informatiestromen onderling en richting de patiënt hanteren. Het gaat niet alleen om het gebruik van ICT, maar ook om andere factoren die de zorg effectiever en efficiënter maken (bijvoorbeeld een intensiever contact of betere toegang tot kennis over de ziekte voor patiënten). Zorgverleners zullen in de praktijk meer een adviseur zijn die op afstand de patiënt begeleidt bij de uitvoering van diens ziekte- en gezondheidsmanagement.

5



Zorgverzekeraars zullen bij genoemde aandoeningen in principe dezelfde inkoopcriteria hanteren en eHealth initiatieven die daaraan adequaat en efficiënt invulling geven inkopen, zodat deze voor alle patiënten toegankelijk zijn.



Patiënten, niet in de laatste plaats, zullen indien zij daartoe in staat zijn nadrukkelijker de verantwoordelijkheid en eigen regie ten aanzien van hun ziekte en gezondheid ter hand nemen. Om dit mogelijk te maken zorgen zorgaanbieders en zorgverzekeraars er voor dat de eHealth oplossingen gericht zijn op toegang tot informatie en kennis, gebruiksgemak en integratie in het dagelijks leven. Zorgverzekeraars zullen hun verzekerden actief stimuleren om van deze nieuwe eHealth diensten gebruik te maken.

1.2.1 Chronisch hartfalen Voor chronisch hartfalen zetten zorgverzekeraars vooralsnog in op de inkoop van telemonitoring en -begeleiding bij medisch specialistische zorginstellingen. Hiermee sluiten zij aan op initiatieven in deze instellingen om de behandeling van patiënten met een ernstige vorm van chronisch hartfalen met telemonitoring en –begeleiding te ondersteunen. Het dagelijks monitoren van het door de patiënt in de thuissituatie gemeten gewicht, een belangrijke klinische parameter bij chronisch hartfalen, en het op basis van deze waarden op afstand behandelen en begeleiden van de patiënt door cardioloog en hartfalenverpleegkundige (bijvoorbeeld via telefoon, email, dataverkeer, videoconferencing) vormt de basis van deze toepassing. Daarmee kan een eventuele verslechtering in de toestand van de patiënt tijdig worden opgespoord en kan de behandeling en begeleiding zo nodig worden geïntensiveerd. Door een andere, tijdbesparende en meer eigentijdse afstemming tussen behandelaren en patiënt vindt substitutie van zorg plaats. De betrokkenheid en eigen regie van de patiënt neemt toe, de kwaliteit van leven verbetert, complicaties en heropnames worden voorkomen, de verpleegduur wordt verkort en het aantal (spoed)consulten vermindert. Uiteindelijk is het doel om de zorg voor patiënten met chronisch hartfalen in de eerste lijn te versterken met een door het veld te ontwikkelen Zorgstandaard in combinatie met bekostiging van de keten. Bij de introductie daarvan zullen zorgverzekeraars de mogelijkheid tot het inkopen van telemonitoring en –begeleiding bij contractanten ketenzorg (zorggroepen of andere eerstelijnsvoorzieningen) voor chronisch hartfalen nader bezien. 1.2.2

Diabetes mellitus (DM)

Bij DM zijn eveneens de huidige zorgverlening en bestaande initiatieven in ogenschouw genomen. Zorgverzekeraars zetten hierbij een twee sporen beleid in, te weten inkoop van: 

Elektronische informatie-uitwisseling in de zorgketen en toegang tot het zorgdossier voor patiënten DM bij contractanten ketenzorg (zorggroepen of eerstelijnsgezondheidscentra);



Telemonitoring en -begeleiding voor DM bij instellingen voor medisch specialistische zorg.

Bij de behandeling van patiënten met DM, in de eerste lijn (vooral type II), heeft het verbeteren van de elektronische informatie-uitwisseling tussen zorgaanbieders onderling en met patiënten prioriteit. Dit vormt de basis om de zorgverlening en het zelfmanagement van de patiënt te versterken. Op termijn kunnen hieraan andere ICT-toepassingen, zoals communicatie met de patiënt, het communiceren van relevante klinische waarden, educatie en psychosociale begeleiding worden verbonden. Voor patiënten met DM, type I of complexe DM type II, die glucose toedienen en in de tweede lijn worden behandeld, biedt telemonitoring en -begeleiding, vooral gericht op het frequent monitoren van de glucosespiegel, belangrijke perspectieven. Het vroegtijdig opsporen van afwijkingen, het behandelen en begeleiden van de patiënt op afstand versterkt de betrokkenheid en het zelfmanagement en verhoogt de kwaliteit van leven en kan complicaties en reguliere zorg in de vorm van (her)opnamen en (spoed)consulten voorkomen.

1.3

Aanspraken en bekostiging

Met het Ministerie van VWS, CVZ en NZa zijn afspraken gemaakt over de aanspraken op en bekostiging van eHealth bij chronisch hartfalen en DM in 2012.

6

1.3.1

Chronisch hartfalen en DM medisch specialistische zorg

Telemonitoring en de daarbij behorende begeleiding voor verzekerden met chronisch hartfalen maakt onderdeel uit van de aanspraak medisch specialistische zorg1. De telemedicine voorziening en de daarbij behorende apparatuur, zoals weegschaal of bloeddrukmeter vallen daar ook onder. De zorgaanbieders verstrekken aan daartoe geïndiceerde patiënten deze voorzieningen voor gebruik thuis. Telemonitoring en -begeleiding bij DM maakt eveneens onderdeel uit van de aanspraak medisch specialistische zorg. De telemedicine voorzieningen vallen daar ook onder. Voor wat betreft de verstrekking van bijbehorende apparatuur zullen de komende periode nog nadere afspraken met het CVZ worden gemaakt. Voor DM worden diabeteshulpmiddelen, zoals bloedafnameapparatuur en bloedglucosetestmeter, indien men voor het gebruik daarvan geïndiceerd is, tot nu toe via de regeling hulpmiddelen verstrekt. Vanaf 2012 wijzigt dit voor de insulinepomp; deze zal dan naar verwachting onderdeel uitmaken van de aanspraak medisch specialistische zorg. De inkoop van telemonitoring en -begeleiding bij medisch specialistische zorg vindt in 2012 plaats via de zogenaamde B-segment DBC-zorgproducten chronisch hartfalen of DM2 (zie voor een overzicht chronisch hartfalen, paragraaf 3.1 en voor DM, paragraaf 4.1). Vanaf 1 januari 2012 kunnen zorgaanbieders de zorgactiviteit ‘telemonitoring’ (code 039133, opgenomen in release DBC-Onderhoud RS09) bij chronisch hartfalen en DM formeel registreren. Voor de zorgproducten voor chronisch hartfalen en DM gelden in 2012 zogenaamde ‘vrije’ prijzen. Omdat telemonitoring- en begeleiding onderdeel kan uitmaken van de DBC-zorgproducten dienen zorgaanbieders en zorgverzekeraars voor de prijsstelling een inschatting te maken van het percentage patiënten dat daarvan gebruik maakt en van de hiermee samenhangende meer- en minderkosten. In de inkoopgids eHealth is een rekenmodel opgenomen om de effecten van het gebruik voor telemonitoring en -begeleiding door te rekenen. De uitkomsten, zo blijkt uit ervaringen in de praktijk, zijn verschillend en afhankelijk van onder andere het aandeel patiënten dat voor telemonitoring en –begeleiding in aanmerking komt, de (mate van verandering van de) organisatie en het zorgproces (is er al een hartfalenpolikliniek) en de gekozen telemedicine voorziening. 1.3.2

DM ketenzorg

Voor de bekostiging van ketenzorg bij DM is integrale bekostiging of een koptarief (via de beleidsregel Geïntegreerde Eerstelijns Zorgproducten of de module Modernisering en innovatie) beschikbaar.

1.4

Kwalitatieve inkoopcriteria eHealth

1.4.1

Telemonitoring en –begeleiding bij chronisch hartfalen en DM bij instellingen voor medisch specialistische zorg

Zorgverzekeraars hebben gezamenlijk kwalitatieve inkoopcriteria gedefinieerd als leidraad bij de inkoop van telemonitoring en –begeleiding bij instellingen bij chronisch hartfalen en diabetes mellitus bij medisch specialistische zorg. Daar waar de voorwaarden voor chronisch hartfalen en DM afwijken wordt dit aangegeven. A.

(Toepassing) telemedicine voorziening

A.1

Het minimaal op afstand meten en communiceren van gewicht (bij chronisch hartfalen) en glucose (bij DM) gedurende 7x 24 uur. De telemedicine voorziening dient ook andere relevante klinische waarden

1

CVZ, reactie op verzoek van ZN, brief 14 juni 2011

2

Er zijn geen afzonderlijke producten voor telemonitoring en –begeleiding bij deze aandoeningen van toepassing. 7

(o.a. bloeddruk) of de gezondheidstoestand van de patiënt te kunnen monitoren, indien dit relevant wordt geacht in het kader van de behandeling. A.2

Het beoordelen van het gewicht (minimaal tijdens werkdagen bij chronisch hartfalen) en bloedglucosewaarde (7 x 24 uur bij DM) en terugkoppelen van resultaten aan patiënten, inclusief interventies door de zorgaanbieder bij afwijkingen.

A.3

Het aanbieden van educatiemodules, die bijdragen aan het vergroten van de kennis en het zelfmanagement van de patiënt.

B.

Elektronische gegevensuitwisseling

B.1

De gemeten klinische gegevens worden in het elektronisch patiëntendossier van de zorgaanbieder vastgelegd via een elektronische koppeling.

B.2

De patiënt heeft de mogelijkheid vanuit de thuissituatie het eigen dossier in te zien en actief deel te nemen aan de eigen behandeling door gegevens over bijvoorbeeld het eet- en leefpatroon, bloeddruk, glucose of het gewicht, toe te voegen aan het dossier;

B.3

De huisarts van de patiënt krijgt periodiek een rapportage toegestuurd over de relevante gezondheidsindicatoren van de patiënt.

C.

Organisatie

C.1

De zorgaanbieder wordt verzocht de NEN-norm 8028: 2010 nl Medische Informatica – Kwaliteitseisen Telemedicine toe te passen. Deze richtlijn definieert de kwaliteitseisen voor het gebruik van Telemedicine in de zorg.

D.

Uitkomsten

D.1

Het resultaat is substitutie van zorg. Hiermee wordt bedoeld dat telemonitoring en -begeleiding wordt ingezet om bestaande zorgactiviteiten geheel of gedeeltelijk te vervangen, te herschikken, of te verschuiven met het doel om te komen tot zorg die beter is afgestemd op de patiënt, leidt tot betere resultaten en tot kostenbesparingen. Het kan daarbij gaan zowel om het voorkomen van zorg (het reduceren van opnamen en of polikliniekbezoeken), taakherschikking (verschuiving van taken van een medisch specialist naar een gespecialiseerd verpleegkundige en/of patiënt) of een verschuiving van zorg vanuit ziekenhuis naar huisarts.

D.2

De zorgaanbieder wordt gevraagd de effecten van de inzet van de telemedicine voorziening te evalueren aan de hand van het in de Inkoopgids opgenomen evaluatie-format. De zorgaanbieder wordt gevraagd de zorgverzekeraars te informeren over deze resultaten bij contractbesprekingen in een volgend jaar.

E.

Specifiek voor DM type I: Protocol Real Time - Continue Glucose Meting (RT-CGM):

E.1

In geval van patiënten met een RT-CGM past de zorgaanbieder de indicatiestelling geprotocolleerd toe.

Een nadere toelichting op deze criteria voor chronisch hartfalen is opgenomen in paragraaf 3.3 en voor DM in paragraaf 4.3.

8

1.4.2

Elektronische gegevensuitwisseling in de keten en met patiënten met DM

De facultatief te gebruiken inkoopcriteria voor elektronische gegevensuitwisseling in de keten en met patiënten zijn als volgt geformuleerd: A.

Elektronische gegevensuitwisseling: Binnen de keten worden zorgaanbieders gevraagd om gebruik te maken van een registratie-/informatiesysteem, waarvoor de volgende functionaliteiten gelden:

A.1 A.1.1 A.1.2

Zorginformatie Het systeem is geschikt voor het ondersteunen van meerdere zorgprogramma’s (ketens); Het systeem moet voor verschillende patiëntengroepen binnen de keten geprotocolleerde afwijkende behandelingen kunnen ondersteunen; Het systeem geeft de patiënt de mogelijkheid het eigen zorgdossier in te zien en actief deel te nemen aan de eigen behandeling door gegevens over bijvoorbeeld het eet- en leefpatroon, bloedglucose, bloeddruk of het gewicht vanuit de thuissituatie toe te voegen aan het dossier; Het systeem geeft, met inachtneming van de privacyregels, alle betrokken zorgaanbieders binnen de keten inzage in de voor hen relevante parameters van de patiënten die zij in zorg hebben en stelt zorgaanbieders in staat zelf relevante gegevens in het systeem registreren; Het systeem moet signaleren wanneer afspraken niet worden nagekomen; Het systeem moet in staat zijn om comorbiditeit te documenteren; Het systeem moet in staat zijn om bij verwijzing van een patiënt naar de internist of andere medisch specialist (buiten de keten) gedurende de overname van de behandeling een rapportage te versturen over de relevante gezondheidsindicatoren van de patiënt.

A.1.3

A.1.4

A.1.5 A.1.6 A.1.7

A.2 A.2.1 A.2.2

Managementinformatie Het systeem moet de essentiële gegevens, die nodig zijn om zorg conform de geldende standaarden te kunnen leveren, registreren en opleveren; Het systeem moet managementinformatie opleveren op patiënt-, zorgverleners- en zorggroepniveau ten aanzien van proces, inhoud en financiën, om het zorgprogramma te kunnen (bij)sturen;

B. B.1

Beveiliging De zorgaanbieder wordt verzocht de NEN-norm 7510 "Medische informatica - Informatiebeveiliging in de zorg - Algemeen" toe te passen.

C.

Uitkomsten/effecten

C.1

Het resultaat is substitutie van zorg. Hiermee wordt bedoeld dat eHealth wordt ingezet om bestaande zorgactiviteiten geheel of gedeeltelijk te vervangen. Het doel is zorg die beter is afgestemd op de patiënt, die leidt tot betere resultaten en tot kostenbesparingen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het bevorderen van het zelfmanagement van de patiënt en het vergroten van het inzicht in de activiteiten en resultaten voor alle betrokken behandelaren en het daarmee voorkomen van onnodige dubbele behandelingen of het voorkomen van complicaties.

Een nadere toelichting op deze criteria voor DM in de keten treft u in paragraaf 5.3. Niet alle criteria zullen direct bij aanvang kunnen worden gerealiseerd. Zorgverzekeraars gaan er vanuit dat dit binnen maximaal 3 jaar het geval is.

1.5

Toepassing kwalitatieve inkoopcriteria

Zorgverzekeraars maken (meerjarige) integrale inkoopafspraken met zorgaanbieders. eHealth is daarvan een onderdeel. Voor 2012 volgen zorgverzekeraars bij het inkopen van eHealth bij chronisch hartfalen en diabetes mellitus zo veel mogelijk de in paragraaf 1.4 genoemde precompetitieve, kwalitatieve inkoopcriteria. Zij kunnen daarover met zorgaanbieders desgewenst aanvullende afspraken maken. De zorgverzekeraars wegen ieder de invulling van de kwalitatieve inkoopcriteria eHealth in relatie tot andere inkoopcriteria en de kosten. 9

1.6

Resultaten evalueren

De eerste resultaten van de verschillende eHealth initiatieven laten zien dat er veel positieve effecten zijn te behalen (zie ook paragraaf 1.3 en 1.4). Uit ervaringen in de praktijk en uit uitkomsten van wetenschappelijke studies komt ook naar voren dat er nog veel is te leren en te verbeteren. Zorgverzekeraars willen graag de voortgang en resultaten van de inkoop en toepassing van eHealth bij chronisch hartfalen en DM monitoren. Eén van de inkoopcriteria is het aanleveren van gegevens door zorgaanbieders om de inhoud van de initiatieven en de effecten op de kwaliteit voor de patiënt en de zorgconsumptie in beeld te brengen. In de inkoopgids eHealth zijn een vragenlijst en een evaluatie format opgenomen waarin de hiervoor benodigde gegevens zijn gedefinieerd. Zorgverzekeraars zullen de resultaten meenemen bij het bepalen van het beleid voor de zorginkoop van eHealth in volgende jaren.

10

2

Inleiding

De inkoopgids eHealth 2012 is bedoeld als een kompas bij de inkoop van eHealth bij chronisch hartfalen en diabetes mellitus (DM). Zorginkopers en zorgaanbieders vinden in de gids actuele informatie en hulpmiddelen die zij kunnen gebruiken bij het maken van afspraken over eHealth bij chronisch hartfalen en DM. De inkoopgids eHealth 2012 wijkt op de volgende punten af van de huidige inkoopgidsen voor de cure (ziekenhuiszorg en GGZ) en AWBZ:  Het betreft één aspect van de te maken afspraken, namelijk de inzet van eHealth voor een tweetal aandoeningen. eHealth vormt een onderdeel van de te leveren zorg en de inkoop daarvan. De inkoopgids ziekenhuiszorg levert algemene inkoop- en achtergrond informatie over chronisch hartfalen en DM. Om het belang en de mogelijkheden van eHealth bij chronisch hartfalen en DM zowel bij medisch specialistische zorg als ketenzorg te benadrukken is er tijdelijk gekozen voor een afzonderlijke presentatie.  Het betreft precompetitieve afspraken: Zorgverzekeraars hebben gezamenlijk kwalitatieve inkoopcriteria gedefinieerd. Deze inkoopcriteria zijn afgestemd met relevante patiëntenorganisaties, zorgaanbieders en leveranciers van eHealth toepassingen (p.m.). Zorgverzekeraars worden geadviseerd deze kwalitatieve inkoopcriteria bij de inkoop van eHealth bij chronisch hartfalen en DM te volgen. Zij wegen de invulling daarvan in relatie tot andere inkoopcriteria, doelmatigheid en kosten. De afgesproken kwaliteitscriteria hebben geen juridische bindende status, en dienen niet gezien te worden als minimumnorm. Bij het voorbereiden van de zorginkoopafspraken 2012 is het belangrijk met beide punten rekening te houden.

2.1

Definitie eHealth

eHealth omvat het gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) ter ondersteuning of verbetering van de gezondheid en de gezondheidszorg. Het omvat een breed terrein van toepassingen en volgt op hoofdlijnen de indeling van Gartner (2006):  Telemonitoring: het meten en bewaken van de gezondheidssituatie van de patiënt;  Telebehandeling en telebegeleiding: behandeling en begeleiding op afstand;  E-consult tussen patiënt en professional: elektronisch consulteren van een arts door een patiënt (e-therapie en e-diagnose zijn specifieke vormen van het e-consult);  E-consult tussen professionals onderling: intercollegiaal consult via internet;  Elektronische dossiervorming, ondersteuning van de zorgketen en public health record: het uitwisselen van gegevens over, voor en door de patiënt;  Statistische procescontrole: monitoren van zorgprocessen om vroegtijdig bij te kunnen sturen;  Zelfdiagnose door patiënten: zelfdiagnose door middel van informatie op het internet;  E-buy: aanschaf van bijvoorbeeld geneesmiddelen of hulpmiddelen, thuistests en andere gezondheidsproducten via internet;  Online lotgenoten contact.

2.2

Barrières en speerpunten

eHealth heeft veel potentie om het zelfmanagement van patiënten te versterken en de zorg effectiever en efficiënter te organiseren. Toch wordt er door een veelheid van barrières nog onvoldoende van eHealth gebruik gemaakt. Zorgverzekeraars hebben afgesproken om de barrières ten aanzien van aanspraken, bekostiging en zorginkoop te beslechten en daarbij op onderdelen gezamenlijk, precompetitief op te trekken. In de door zorgverzekeraars opgestelde eHealth agenda is voor 2012 een tweetal speerpunten benoemd, de inzet van eHealth bij chronisch hartfalen en DM.

11

2.3

Precompetitieve afspraken 2012

Met de keuze voor precompetitieve samenwerking bij de inkoop van eHealth bij chronisch hartfalen en DM is aangesloten op de keuze van eHealthNu3, dat het initiatief heeft genomen om voor chronisch hartfalen en DM de mogelijkheden van en barrières voor het op schaal toepassen van eHealth in beeld te brengen. Professionals en patiënten hebben aangegeven dat eHealth voor het behandelen en stabiliseren van deze aandoeningen grote mogelijkheden biedt. Het betreffen chronische aandoeningen die als gevolg van de vergrijzing van de samenleving en verbeterde behandelmethoden de komende jaren sterk zullen toenemen. Patiënten met chronisch hartfalen en DM hebben een belangrijke rol in de zorgverlening. Onder meer een gezonde leefstijl en het bijhouden van gezondheidsindicatoren zoals gewicht of bloedglucosewaarden zijn van belang om complicaties uit te stellen, te voorkomen en/of te verminderen. De afgelopen jaren zijn er waardevolle initiatieven tot stand gekomen om het zelfmanagement en de zorgverlening met behulp van eHealth te ondersteunen. Toch lukt het onvoldoende om de eHealth-initiatieven verder op te schalen. Ze blijven vaak hangen in de pilotfase en worden niet geïntegreerd in de reguliere zorg, Eén van de barrières betreft de financiering. Zelfmanagement en eHealth hebben nog geen vaste plaats binnen het zorginkoopbeleid en de bekostiging sluit hier evenmin op aan. Om het inkoopbeleid te versterken hebben zorgverzekeraars voor de toepassing van eHealth bij chronisch hartfalen en DM kwalitatieve inkoopcriteria gedefinieerd. Deze criteria zijn getoetst bij brancheorganisaties van zorgaanbieders, beroepsverenigingen, patiëntenverenigingen en leveranciers (p.m.). Daarnaast zijn er met het ministerie van Volkgezondheid, Welzijn en Sport, het College voor Zorgzekeringen (CVZ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) afspraken gemaakt over de randvoorwaarden: de aanspraak op en de wijze van bekostiging van eHealth bij chronisch hartfalen en DM. De precompetitieve afspraken over de te volgen kwaliteitscriteria maken duidelijk dat eHealth belangrijke implicaties heeft voor alle betrokkenen: 

Zorgverleners zullen de informatie- en zorgprocessen met behulp van ICT herontwerpen en andere werkprotocollen en andere informatiestromen onderling en richting de patiënt hanteren. Het gaat daarbij niet alleen om het gebruik van ICT, maar ook om andere factoren die de zorg effectiever en efficiënter maken (bijvoorbeeld een intensiever contact of betere toegang tot kennis over de ziekte voor patiënten). Zorgverleners zullen in de praktijk meer een adviseur zijn die op afstand de patiënt begeleidt bij de uitvoering van diens ziekte- en gezondheidsmanagement.



Zorgverzekeraars zullen bij genoemde aandoeningen in principe dezelfde inkoopcriteria volgen en eHealth initiatieven inkopen die daaraan adequaat en efficiënt invulling geven, zodat deze voor alle patiënten toegankelijk zijn.



Patiënten, niet in de laatste plaats, zullen indien zij daartoe in staat zijn nadrukkelijker de verantwoordelijkheid en eigen regie ten aanzien van hun ziekte en gezondheid ter hand nemen. Om dit mogelijk te maken zorgen zorgaanbieders en zorgverzekeraars er voor dat de eHealth oplossingen gericht zijn op toegang tot informatie en op gebruiksgemak en integratie in het dagelijks leven. Zorgverzekeraars zullen hun verzekerden actief stimuleren om van deze nieuwe eHealth diensten gebruik te maken.

Leeswijzer De inkoop van eHealth bij chronisch hartfalen en DM bij instellingen voor medisch specialistische zorg voor 2012 komt respectievelijk in hoofdstuk 3 en 4 aan bod. De inkoop van eHealth richt zich bij beide aandoeningen op telemonitoring en –begeleiding. In hoofdstuk 5 staat de inkoop van eHealth bij DM bij contractanten ketenzorg centraal. Hier richt de eHealth zich op gegevensuitwisseling in de zorgketen en aan de patiënt. Bij elke aandoening en eHealth toepassing wordt aangegeven hoe de aanspraak en bekostiging invulling krijgen en welke kwalitatieve inkoopcriteria voor 2012 van toepassing zijn.

3 Een platform van partijen die zich actief bezig houden met eHealth in de zorg (www.ehealthnu.nl)

12

Ook is een zogenaamde toolkit toegevoegd, die bestaat uit hulpmiddelen en achtergrondinformatie, die zorgverzekeraars en zorgaanbieders kunnen gebruiken bij de zorginkoop.

13

3

Chronisch hartfalen; medisch specialistische zorg

Chronisch hartfalen is een ziekte met grote impact: een hoge prevalentie, bescheiden klinische uitkomsten en omvangrijke gezondheidszorgkosten. Bij telemonitoring en –begeleiding meet de patiënt thuis het gewicht en eventueel andere relevante klinisch parameters, die vervolgens via een applicatie direct of via een servicecenter naar de zorgaanbieder worden gezonden. De zorgaanbieder interpreteert de gegevens en neemt indien nodig actie. Hiermee kan een eventuele verslechtering in de toestand van de patiënt tijdig worden opgespoord en kan de behandeling en begeleiding voor een belangrijk deel op afstand plaatsvinden. Die begeleiding is er tevens op gericht de betrokkenheid en de eigen regie van de patiënt te vergroten. Op deze wijze kan de kwaliteit van leven worden verhoogd, kunnen complicaties en heropnames worden voorkomen, kan de verpleegduur worden verkort en kan het aantal (spoed)consulten worden verminderd. Tevens komt een andere, tijdbesparende wijze van afstemming tussen behandelaar en patiënt (bijvoorbeeld via telefoon, email en dataverkeer) tot stand. Zorgverzekeraars willen graag met het veld de inzet van telemonitoring en –begeleiding bij patiënten met chronisch hartfalen bevorderen. Met instellingen voor medisch specialistisch zorg maken zij daarover (meerjaren)afspraken voor 2012. Het merendeel van de complexe patiënten met chronisch hartfalen wordt nu in de ziekenhuizen behandeld. De introductie van een Zorgstandaard en integrale bekostiging voor chronisch hartfalen zal de zorg voor patiënten met chronisch hartfalen in de eerste lijn versterken. Op dat moment zal ook worden bezien of het meerwaarde biedt om met contractanten ketenzorg afspraken te maken over telemonitoring en –begeleiding bij nader te bepalen patiëntengroepen.

3.1

Aanspraak en bekostiging

Telemonitoring en –begeleiding bij chronisch hartfalen maakt deel uit van de aanspraak medisch specialistische zorg.'. Ook de daarbij te gebruiken apparatuur maakt, conform het standpunt van het CVZ uit 2009 over afbakening hulpmiddelen, onderdeel uit van de medisch specialistische zorg'. Dit betekent dat instellingen voor medisch specialistische zorg aan daartoe door hen geïndiceerde patiënten4 een telemedicine voorziening inclusief apparatuur voor gebruik thuis bieden. De inkoop van telemonitoring en -begeleiding vindt plaats via de zogenaamde B-segment DBC-zorgproducten chronisch hartfalen (link Inkoopgids), waarvoor ‘vrije’ prijzen gelden: 99899066

Cardiologie | Chronisch hartfalen | Licht ambulant | Hart/Vaat reumatisch en overig

99899045

Cardiologie | Chronisch hartfalen | Ambulant middel | Hart/Vaat reumatisch en overig

99899046

Cardiologie | Chronisch hartfalen | Dag/ Klin cumulatief kort | Hart/Vaat reumatisch en overig

99899068

Cardiologie | Chronisch hartfalen | Dag/ Klin cumulatief middel | Hart/Vaat reumatisch en overig

99899067

Cardiologie | Chronisch hartfalen | Dag/ Klin cumulatief lang | Hart/Vaat reumatisch en overig

99899068

Cardiologie | Chronisch hartfalen | Dag/ Klin cumulatief middel | Hart/Vaat reumatisch en overig

Dit zijn zorgproducten die voor patiënten met chronisch hartfalen, al of niet behandeld met behulp van telemonitoring en –begeleiding, worden gedeclareerd. In het kader van de prijsstelling maken zorgaanbieders en zorgverzekeraars daarom een inschatting van het aantal patiënten dat gebruik maakt van deze voorziening en de hieraan verbonden meer- of minderkosten.

4

Er zijn (nog) geen algemene indicatiecriteria voor handen. In de huidige initiatieven verschillen deze: sommige zorgaanbieders hanteren de NYHA-classificatie (bijvoorbeeld uitsluitend klasse III), anderen includeren een bredere groep (bijvoorbeeld ook klasse II). 14

Deze kunnen bijvoorbeeld worden omgeslagen over de meest voorkomende DBC-zorgproducten. In de ‘toolkit’ bij deze Inkoopgids is een rekenmodel opgenomen dat hierbij behulpzaam kan zijn. Vanaf 2012 kan Telemonitoring (code 039133) door ziekenhuizen als zorgactiviteit worden geregistreerd.

3.2

Kwalitatieve inkoopcriteria

Zorgverzekeraars kunnen bij de zorginkoop van telemonitoring en –begeleiding bij chronisch hartfalen bij instellingen voor medisch specialistische zorg de hieronder gedefinieerde kwalitatieve inkoopcriteria hanteren. Desgewenst kunnen zij natuurlijk altijd met zorgaanbieders verdergaande c.q. andere afspraken maken. A.

(Toepassing) telemedicine voorziening

A.1

Het minimaal op afstand meten en communiceren van het gewicht gedurende 7 x 24 uur. De voorziening dient ook andere relevante klinische waarden (o.a. bloeddruk) en de gezondheidstoestand (met behulp van een vragenlijst) te kunnen monitoren, indien dit relevant wordt geacht in het kader van de behandeling.

A.2

Het minimaal tijdens werkdagen beoordelen en terugkoppelen van resultaten aan patiënten, inclusief interventies bij afwijkingen, door de zorgaanbieder.

A.3


B.

Elektronische gegevensuitwisseling:

B.1

De gemeten klinische gegevens worden in het elektronisch patiëntendossier van de zorgaanbieder via een elektronische koppeling vastgelegd.

B.2

De patiënt heeft de mogelijkheid het eigen zorgdossier in te zien en actief deel te nemen aan de eigen behandeling door gegevens over bijvoorbeeld het eet- en leefpatroon, bloeddruk of het gewicht vanuit de thuissituatie toe te voegen aan het dossier;

B.3

De huisarts van de patiënt krijgt periodiek een rapportage toegestuurd over de relevante gezondheidsindicatoren van de patiënt.

C.

Organisatie

C.1

De zorgaanbieder wordt verzocht de NEN-norm 8028: 2010 nl Medische Informatica – Kwaliteitseisen Telemedicine toe te passen. Deze richtlijn definieert de kwaliteitseisen voor het gebruik van Telemedicine in de zorg

D.

Uitkomsten

D.1

Het resultaat is substitutie van zorg. Hiermee wordt bedoeld dat eHealth wordt ingezet om bestaande zorgactiviteiten geheel of gedeeltelijk te vervangen, te herschikken, of te verschuiven met het doel om te komen tot zorg die beter is afgestemd op de patiënt, leidt tot betere resultaten en tot kostenbesparingen.

D.2

De zorgaanbieder wordt gevraagd de effecten van de inzet van de telemedicine voorziening te evalueren aan de hand van het in paragraaf 3.4 opgenomen evaluatie-format en de zorgverzekeraars te informeren over deze resultaten bij contractbesprekingen in een volgend jaar.

15

De hiervoor genoemde criteria worden in paragraaf 3.3 toegelicht. Naar verwachting kunnen zorgaanbieders niet alle criteria direct invullen. Hiervoor geldt dat zorgverzekeraars aan de zorgaanbieder vragen om aan te geven op welke termijn dat wel het geval is. Zorgverzekeraars gaan uit van een periode van maximaal 3 jaar. Wat betreft de criteria rondom de elektronische gegevensuitwisseling zullen zorgverzekeraars NICTIZ vragen deze mogelijkheid in de te ontwikkelen standaarden mee te nemen. In paragraaf 3.4 Toolkit is een vragenlijst opgenomen, waarmee een nadere toelichting kan worden gegeven op de wijze waarop de zorgaanbieder telemonitoring en –begeleiding bij chronisch hartfalen inzet. Tevens is een evaluatie-format toegevoegd waarmee de effecten van telemonitoring en –begeleiding kunnen worden geëvalueerd (criterium D.2).

3.3

Toelichting kwalitatieve inkoopcriteria

Bij het definiëren van de criteria hebben zorgverzekeraars gezocht naar een evenwicht tussen haalbaarheid en effectiviteit. Hieronder worden de argumenten kort toegelicht. A. A.1

(Toepassing) telemedicine voorziening Meten klinische parameters: 

Gewicht is een belangrijke klinische parameter bij chronisch hartfalen. In de multidisciplinaire richtlijn Chronisch hartfalen5 worden patiënten geadviseerd zich dagelijks te meten. Gewichtsverandering kan wijzen op onder andere vochtretentie, bijwerkingen van geneesmiddelen of ongewenst gewichtsverlies.



Sommige patiënten wordt aanbevolen dagelijks de bloeddruk te meten. Tevens kunnen patiënten ter ondersteuning van het zelfmanagement worden gevraagd vragenlijsten over hun gezondheidstoestand in te vullen.

A.2 ·

Het minimaal tijdens werkdagen beoordelen en terugkoppelen van resultaten aan patiënten, inclusief interventies door de zorgaanbieder bij afwijkingen: Met behulp van de telemedicine voorziening sturen patiënten dagelijks de klinisch relevante parameters door aan de zorgaanbieder. Voorheen moest de patiënt deze waarden ook dagelijks meten, maar zelf naar het ziekenhuis bellen als hij of zij het niet vertrouwde. Sommige initiatieven hanteren een 7x 24 uur beoordeling, andere initiatieven gaan uit van beoordeling tijdens werkdagen. Omdat de beoordeling van genoemde parameters op een tijdreeks is gebaseerd, wordt monitoring en begeleiding tijdens werkdagen voldoende geacht door cardiologen.

A.3

Het aanbieden van educatiemodules: Zelfmanagement en kennis en vaardigheden van de patiënt bij chronisch hartfalen zijn belangrijk. Het gaat dan onder andere om het adequaat hanteren van medicijnen, voeding en vochtinname en het dagelijks monitoren van zoutinname en gewicht. Educatiemodules vergroten de kennis en versterken het zelfmanagement van patiënten. De educatiemodules zijn nog in ontwikkeling. Er is nog weinig bekend over de wijze waarop de modules het meest effectief een bijdrage kunnen leveren aan het vergroten van de kennis en het versterken zelfmanagement van patiënten. ZN zal het initiatief nemen om de beroepsorganisaties te vragen standaarden met betrekking tot inhoud en vormgeving te ontwikkelen.

5

Multidisciplinaire richtlijn hartfalen, CBO, 2012 16

B. B.1

Elektronische gegevensuitwisseling De gemeten klinische gegevens worden in het patiëntendossier vastgelegd via een elektronische koppeling. Wanneer de telemedicine voorziening kan communiceren met het EPD kunnen gegevens eenmalig, zonder kans op fouten worden geregistreerd.

B.2

De patiënt heeft toegang tot de gemeten gezondheidsindicatoren, behandeladviezen en kan desgewenst informatie toevoegen. Voor de patiënt is het uit het oogpunt van zelfmanagement belangrijk dat hij zicht heeft op zijn ziekte(historie), zoals gemeten klinische waarden en behandeladviezen.

B.3

De huisarts van de patiënt krijgt periodiek een rapportage toegezonden over de relevante gezondheidsindicatoren en behandeling van de patiënt. De huisarts kan de patiënt zien voor andere aandoeningen, comorbiditeit en wegens acute complicaties. Het is voor de diagnosestelling en eventuele behandeling relevant dat hij op de hoogte is van de actuele situatie van de patiënt.

C.

Organisatie

C.1

De NEN-norm 8028: 2010 nl Medische Informatica – Kwaliteitseisen Telemedicine beschrijft de kwaliteitseisen voor het gebruik van telemedicine in de zorg (link). De kwaliteitseisen hebben betrekking op: 

Kwaliteitsmanagement van de zorginstelling;



De aan zorgvrager gebonden processen; en



Processen ten aanzien van de fabricage en levering van middelen voor telemedicine.

In de vragenlijst Invulling Inkoopcriteria worden de kritische succesfactoren die in het kader van deze norm zijn gedefinieerd weergegeven. Het toepassen van e kwaliteitseisen van deze norm wordt geadviseerd maar geldt niet dwingend. D.

Uitkomsten

D.1

Substitutie van zorg: Onderzoeken en ervaringen wijzen er op dat aan telemonitoring en –begeleiding bij chronisch hartfalen belangrijke voordelen zijn verbonden, zoals:  Een vroegere signalering van variabelen die aangeven dat de toestand van de patiënt verandert, waardoor sneller hulp tot stand komt. Dit vergroot het zelfmanagement en daarmee betrokkenheid van de patiënt en een betere therapietrouw; 

Substitutie van zorg door andere communicatie- en informatiestromen gericht op gemak en integratie in het dagelijks leven (bijvoorbeeld monitoring, email en telefonische contacten), een verschuiving van taken van cardiologen naar hartfalen-verpleegkundigen en patiënten en minder (her)opnamen en (spoed)consulten en een kortere verpleegduur door een vroegere opsporing van afwijkingen. Dit alles leidt tot lagere zorgkosten en een grotere patiënttevredenheid.

17

Diverse internationale studies laten op dit terrein echter verschillende resultaten zien. In onlangs uitgebrachte reviews van studies naar de effecten van telemonitoring bij hartfalen6 geven de auteurs aan dat grotere trials nodig zijn om de baten van deze technologie te bevestigen. Er zijn voor zo ver ons bekend (nog) geen recente Nederlandse studies met uitkomsten van telemonitoring en -begeleiding gepubliceerd. Zorgverzekeraars gaan uit van substitutie van zorg. De omvang van genoemde effecten en tijdstip waarop deze worden gerealiseerd zullen per instelling verschillen. Dit is bijvoorbeeld afhankelijk van de omvang van de inzet van telemonitoring- en -begeleiding en van de huidige organisatie van zorg (beschikt het ziekenhuis bijvoorbeeld al over een hartfalenpolikliniek). Criterium D.1 kan aan de hand van een rekenmodel/business case aannemelijk worden gemaakt. In de toolkit is een voorbeeld van een rekenmodel opgenomen. D.2

Evaluatie is belangrijk om de kennis en het inzicht rondom telemonitoring en -begeleiding te vergroten. Zorgverzekeraars hanteren in principe als inkoopcriterium dat zorgaanbieders die telemonitoring- en begeleiding toepassen, voorafgaand aan het inkoopgesprek voor 2013 de volgende gegevens aanleveren.  (Procentueel) aantal geleverde DBC-zorgproducten Chronisch Hartfalen met telemonitoring en – begeleiding; 

Een vergelijking van de zorgconsumptie tussen patiënten chronisch hartfalen met en zonder telemonitoring en -begeleiding: o Gemiddeld aantal opnamen (met chronisch hartfalen of andere cardiologische aandoeningen); o Gemiddelde verpleegduur; o Gemiddeld aantal polikliniekbezoeken; o Gemiddeld aantal (spoed)consulten; o Patiënttevredenheid (CQ-index Hartfalen) (indien beschikbaar).

Een evaluatie format voor deze gegevensaanlevering is opgenomen in paragraaf 3.4 Toolkit.

3.4

Toolkit

Voor de zorginkoop van telemonitoring en –begeleiding bij chronisch hartfalen in 2012 is er een aantal hulpmiddelen aan deze inkoopgids toegevoegd. 3.4.1

Vragenlijst kwalitatieve inkoopcriteria

In bijlage 1 is een vragenlijst Invulling kwalitatieve inkoopcriteria chronisch hartfalen toegevoegd. Zorgverzekeraars kunnen zorgaanbieders verzoeken deze lijst ten behoeve van de zorginkoop in te vullen.

6

Clinical Effects of Home Telemonitoring in the Context of Diabetes, Asthma, Heart Failure and Hypertension: A Systematic Review, Guy Paré1, PhD; Khalil Moqadem2, MD; Gilles Pineau2, MD; Carole St-Hilaire2, PhD.// Chauddry, e.a., Telemonitoring in patients with heart failure, N Engl J Med. 2010 Dec 9;363(24):2301-9.

18

3.4.2

Rekenmodel

Een belangrijk inkoopcriterium voor zorgverzekeraars is substitutie van zorg (zie paragraaf 3.3, D1). In bijlage 2 is een rekenmodel opgenomen. Met behulp van dit model kunnen de effecten van telemonitoring en –begeleiding op de kosten en prijsstelling worden berekend. Zoals ook uit het model duidelijk wordt kunnen de effecten per zorgaanbieder en per jaar anders zijn. 3.4.3

Evaluatie format gegevensaanlevering

Een ander criterium is de aanlevering van gegevens door zorgaanbieders (zie paragraaf 33, D2). Dit is belangrijk voor het evalueren van het inkoopbeleid van zorgverzekeraars. In bijlage 3 is voor de gegevensaanlevering een evaluatie-format opgenomen. 3.4.4

Informatie telemonitoring- en begeleiding

Een overzicht van de bij zorgverzekeraars bekende initiatieven is opgenomen in bijlage 4 (p.m. toe te voegen aan de volgende versie van de Inkoopgids). ZN houdt dit overzicht graag up-to-date en vraagt zorgverzekeraars, zorgaanbieders en derden aanvullingen en wijzigingen aan hen door te geven. 3.4.5

Informatie chronisch hartfalen

Nader informatie over chronisch hartfalen is opgenomen in de: •

Inkoopgids ziekenhuizen Chronisch hartfalen 2012 (link);

•

Multidisciplinaire Richtlijn hartfalen 2012 (link).

19

4

Diabetes mellitus (DM); medisch specialistische zorg

In Nederland waren in 2007 ruim circa 740.000 mensen met gediagnosticeerde diabetes, daarvan heeft ongeveer 10% DM type I. Bij DM type I is r sprake van een ontbreken van het hormoon insuline. Deze vorm van diabetes wordt vaak al op jonge leeftijd vastgesteld. DM type II is een chronisch progressieve stofwisselingsziekte waarbij de glucoseregulatie ontregeld is door het niet juist functioneren en/of onvoldoende aanwezig zijn van insuline. Dit type komt vooral bij ouderen voor. Daarnaast kan naar schatting één op de twintig zwangere vrouwen tijdelijk te maken hebben met zwangerschapsdiabetes. Patiënten met DM type I en patiënten met zwangerschapsdiabetes worden behandeld in de tweede lijn en worden intensief gecontroleerd en worden vaak begeleid door een diabetesteam op de polikliniek. DM type II patiënten worden in de regel in de eerste lijn behandeld. Wanneer er sprake is van een instabiele instelling (aanhoudend te hoog HbA1c of oncontroleerbare hypoglykemieën) of van complicaties die een meer complexe behandeling vereisen, zoals nierfunctiestoornissen, diabetische voet of oogheelkundige problemen, worden deze patiënten voor nadere diagnostiek en behandeling naar de tweede lijn verwezen. Daarna kunnen zij onder controle van de medisch specialist blijven of worden terugverwezen naar de huisarts 7. Bij patiënten met DM type I en sommige patiënten met DM type II of zwangerschapsdiabetes is het dagelijks toedienen van insuline noodzakelijk. Een overgrote meerderheid van deze patiënten meet de eigen bloedglucosewaarden. Deze zogenaamde zelfcontrole is van groot belang voor het bereiken van een zo stabiel mogelijke bloedglucosewaarde en het daarmee zoveel mogelijk voorkomen van latere complicaties. De bloedglucosewaarde wordt gemeten met strips of een bloedglucosemeter. De laatste ontwikkeling is Continue Glucose Monitoring (CGM); met een subcutaan (onder de huid) geplaatste sensor wordt continu het glucosegehalte gemeten en gegevens gegenereerd die patronen en het verloop van de glucosemetingen tonen. Het systeem wordt meestal samen met een insulinepomp gebruikt8. Bij telemonitoring en –begeleiding worden de bloedglucosewaarde en andere relevante klinisch parameters thuis gemeten en via een applicatie direct of via een servicecenter naar de zorgaanbieder gezonden. De zorgaanbieder interpreteert de gegevens en neemt indien nodig actie. Telememonitoring en -begeleiding bij DM patiënten die insuline toedienen heeft aantoonbare voordelen, zo komt ook uit internationale studies naar voren. Het continu monitoren ondersteunt het stabiel houden van de bloedglucosewaarden. Het zelfmanagement en de betrokkenheid van de patiënt nemen toe. Zorgverzekeraars willen de inzet van telemonitoring en –begeleiding bevorderen bij patiënten met DM, die insuline toedienen en worden behandeld in de tweede lijn. Met instellingen voor medisch specialistisch zorg maken zij daarover (meerjaren)afspraken voor 2012.

4.1

Aanspraak en bekostiging

Telemonitoring en –begeleiding bij DM maakt deel uit van de aanspraak medisch specialistische zorg. Zorgverzekeraars zijn in afwachting van beslissingen van het CVZ of de daarbij te gebruiken apparatuur eveneens onderdeel uitmaakt van de aanspraak medisch specialistische zorg9.

7

Implementatieplan Richtlijnen Diabetes Mellitus, CBO, 2006.

8

In november 2010 heeft het CVZ aan de Minister geadviseerd dat bepaalde groepen DM patiënten hier aanspraak op hebben.

9

CVZ, p.m., nog te ontvangen reactie op verzoek van ZN. 20

Hulpmiddelen, die daarbij worden ingezet, zoals bloedafnameapparatuur, bloedglucosemeters en insulinepompen worden voor daartoe geïndiceerde patiënten 10, verstrekt in het kader van de regeling hulpmiddelen. Het CVZ brengt binnenkort een advies uit over het onderbrengen van de insulinepomp onder de medisch specialistische zorg. In dat geval verstrekken de zorgaanbieders als onderdeel van het zorgproces aan daartoe door hen geïndiceerde patiënten11 een telemedicine voorziening inclusief de insulinepomp voor gebruik thuis. Voor andere hulpmiddelen gaat ZN er vanuit dat deze vooralsnog onder de aanspraak hulpmiddelen vallen. Sinds 1 januari 2011 bestaat er aanspraak op continue glucose meting (CGM) voor •

kinderen met diabetes type I;

•

volwassenen met slecht ingestelde diabetes type I (ondanks standaard controle blijvend hoog HbA1c (>8% of >64 mmol/mol;

•

zwangere vrouwen met bestaande diabetes (type I en II)12.

Het CVZ is van oordeel dat de bij CGM te gebruiken hulpmiddelen, zoals de insulinepomp, onderdeel zijn van de te verzekeren prestatie medisch specialistische zorg. Op dit moment vindt vergoeding van de insulinepomp en andere hulpmiddelen echter nog plaats vanuit de ‘hulpmiddelenzorg’. Het overhevelen van de financiering van de insulinepomp heeft op dit moment zodanige uitvoeringsconsequenties dat dit een zorgvuldige voorbereiding vergt. Zorgverzekeraars zijn in afwachting van het door het CVZ uit te brengen advies voor 2012. De inkoop van telemonitoring en -begeleiding vindt plaats via de zogenaamde B-segment DBC-zorgproducten diabetes mellitus (link Inkoopgids), waarvoor ‘vrije’ prijzen gelden: 40201013

Licht ambulant | Endocrien diabetes

40201004

Diagnostisch (zwaar)/ Therapeutisch licht | Endocrien diabetes

40201008

Dag/ Poli >4 | Endocrien diabetes

40201019

Klin kort | Endocrien diabetes

40201007

Klin middel | Endocrien diabetes

40201006

Klin lang | Endocrien diabetes

40201010

Poli 3-4/ Routine onderzoek >2 | Endocrien diabetes

40201005

Chronische pomptherapie | Bijvullen pomp | Endocrien diabetes

40201016

Chronische pomptherapie | Licht ambulant | Endocrien diabetes

40201014

Chronische pomptherapie | Poli 3-4/ Routine onderzoek >2 | Endocrien diabetes

10 Patiënten met DM type I, die met insuline worden behandeld en met DM type II, die bijna zijn uitbehandeld met

bloedsuikerverlagende middelen en bij wie de arts behandeling met insuline overweegt. 11 Er zijn (nog) geen algemene indicatiecriteria voor handen. In de huidige initiatieven verschillen deze: sommige zorgaanbieders hanteren de NYHA-classificatie (bijvoorbeeld uitsluitend klasse III), anderen includeren een bredere groep (bijvoorbeeld ook klasse II). 12

Dit najaar neemt het CVZ een besluit over de het verzoek van de NDF om CGM ook toe te passen bij vrouwen met een zwangerschapswens met een lagere HbA1c-waarde dan is geïndiceerd bij DM type I.

21

40201009

Chronische pomptherapie | Diagnostisch (zwaar)/ Therapeutisch licht | Endocrien diabetes

40201011

Chronische pomptherapie | Dag/ Poli >4 | Endocrien diabetes

990016237

Diabetes mellitus | Dag/ Poli >4 | Kindergeneeskunde

990016214

Diabetes mellitus | Diagnostisch (zwaar)/ Therapeutisch licht | Kindergeneeskunde

990016197

Diabetes mellitus | Klin kort | Kindergeneeskunde

990016216

Diabetes mellitus | Klin lang | Kindergeneeskunde

990016217

Diabetes mellitus | Klin middel | Kindergeneeskunde

990016272

Diabetes mellitus | Licht ambulant | Kindergeneeskunde

990016257

Diabetes mellitus | Poli 3-4/ Routine onderzoek >2 | Kindergeneeskunde

990016215

Diabetes mellitus | Chronische pomptherapie | Bijvullen pomp | Kindergeneeskunde

990016258

Diabetes mellitus | Chronische pomptherapie | Dag/ Poli >4 | Kindergeneeskunde

990016238

Diabetes mellitus | Chronische pomptherapie | Diagnostisch (zwaar)/ Therapeutisch licht | Kindergeneeskunde

990016293

Diabetes mellitus | Chronische pomptherapie | Licht ambulant | Kindergeneeskunde

990016273

Diabetes mellitus | Chronische pomptherapie | Poli 3-4/ Routine onderzoek >2 | Kindergeneeskunde

Dit zijn DBC-zorgproducten die voor patiënten met DM, zowel zonder als met behulp van telemonitoring en – begeleiding en zowel DM type I of II, worden gedeclareerd. In het kader van de prijsstelling dienen zorgaanbieders en zorgverzekeraars daarom een inschatting te maken van het aantal patiënten met DM dat gebruik maakt van deze voorziening en de hieraan verbonden meer- of minderkosten. Deze kunnen bijvoorbeeld worden omgeslagen over de meest voorkomende DBC-zorgproducten. In de ‘toolkit’ bij deze Inkoopgids, zie paragraaf 4.4 is een rekenmodel opgenomen dat hierbij behulpzaam kan zijn. Vanaf 2012 kan Telemonitoring (code 039133) door ziekenhuizen als zorgactiviteit worden geregistreerd.

4.2


Zorgverzekeraars volgen bij de zorginkoop van telemonitoring en –begeleiding bij DM bij instellingen voor medisch specialistische zorg in principe de hieronder gedefinieerde kwalitatieve inkoopcriteria. Zoals eerder vermeld betreft het hier facultatieve inkoop criteria waarvan desgewenst van afgeweken kan worden. A. A.1

(Toepassing) telemedicine voorziening Het minimaal op afstand meten en communiceren van bloedglucosewaarden gedurende 7x24 uur. De voorziening dient ook andere relevante klinische waarden (o.a. bloeddruk) of de gezondheidstoestand van de patiënt te kunnen monitoren, indien dit relevant wordt geacht in het kader van de behandeling.

A.2

Het continu beoordelen, 7 x 24 uur, en terugkoppelen van resultaten aan patiënten, inclusief interventies door de zorgaanbieder bij afwijkingen.

A.3


B.


B.1

De gemeten klinische gegevens worden in het elektronisch patiëntendossier van de zorgaanbieder via een elektronische koppeling vastgelegd. 22

B.2

De patiënt heeft de mogelijkheid het eigen zorgdossier in te zien en actief deel te nemen aan de eigen behandeling door gegevens over bijvoorbeeld het eet- en leefpatroon, bloedglucose of het gewicht, en gegevens hierover vanuit de thuissituatie toe te kunnen voegen aan het dossier.

B.3

De huisarts van de patiënt krijgt periodiek een rapportage toegezonden over de relevante gezondheidsindicatoren van de patiënt.

C.

Organisatie

C.1

De zorgaanbieder wordt verzocht de NEN-norm 8028: 2010 nl Medische Informatica – Kwaliteitseisen Telemedicine toe te passen. Deze richtlijn definieert de kwaliteitseisen voor het gebruik van telemedicine in de zorg.

D.

Uitkomsten

D.1

Het resultaat is substitutie van zorg. Hiermee wordt bedoeld dat eHealth wordt ingezet om bestaande zorgactiviteiten geheel of gedeeltelijk te vervangen, te herschikken, of te verschuiven met het doel om te komen tot zorg die beter is afgestemd op de patiënt, en die leidt tot betere resultaten en tot kostenbesparingen.

D.2

De zorgaanbieder wordt gevraagd de effecten te evalueren van de inzet van de telemedicine voorziening aan de hand van het in paragraaf 4.4 opgenomen informatie-format en informeert de zorgverzekeraars over deze resultaten bij contractbesprekingen in een volgend jaar.

E. E.1

Protocol Real Time - Continue Glucose Meting (RT-CGM) In geval van patiënten met een RT-CGM past de zorgaanbieder de indicatiestelling geprotocolleerd toe.

De hierboven genoemde geadviseerde criteria worden in paragraaf 4.3 toegelicht. Naar verwachting kunnen zorgaanbieders niet alle criteria direct invullen. Zorgaanbieders wordt gevraagd aan te geven op welke termijn dat wel het geval is. Zorgverzekeraars gaan uit van een periode van maximaal 3 jaar. Wat betreft de criteria rondom de elektronische gegevensuitwisseling zullen zorgverzekeraars NICTIZ vragen deze mogelijkheid in de te ontwikkelen standaarden mee te nemen. In paragraaf 4.4 Toolkit is een vragenlijst opgenomen aan de hand waarvan zorgaanbieders kunnen aangeven op welke wijze zij telemonitoring en –begeleiding bij DM invullen.

4.3


Bij het definiëren van de criteria hebben zorgverzekeraars gezocht naar een evenwicht tussen haalbaarheid en effectiviteit, mede met het oog op het bevorderen van kwaliteit en het beperken van de kosten voor zowel zorgaanbieder als zorgverzekeraar. Hieronder worden de argumenten kort toegelicht. A. A.1

(Toepassing) telemedicine voorziening Het monitoren van klinische parameters: Het continu of op meerdere tijdstippen per dag meten van de glucosewaarde is voor de meeste patiënten met DM die insuline toegediend krijgen essentieel. Zij beschikken daartoe over een glucosemeter.

A.2

Het continu beoordelen en terugkoppelen van resultaten aan patiënten, inclusief interventies door de zorgaanbieder bij afwijkingen: Met behulp van de telemedicine voorziening vindt continue bewaking van de klinisch relevante parameters door de zorgaanbieder plaats. Voorheen moest de patiënt deze waarden ook frequent meten, maar zelf naar het ziekenhuis bellen als hij of zij het niet vertrouwde. Voor een goede bewaking en monitoring is 7x24 uur bereikbaarheid gewenst.

23

A.3

Het aanbieden van educatiemodules: Zelfmanagement en kennis en vaardigheden van de patiënt met DM zijn belangrijk. Het gaat dan onder andere om het adequaat hanteren van medicijnen, voeding en vochtinname en het monitoren van de glucosewaarden. Educatiemodules vergroten de kennis van patiënten en versterken het zelfmanagement. De educatiemodules zijn nog in ontwikkeling. Er is nog weinig bekend over de wijze waarop de modules het meest effectief een bijdrage kunnen leveren aan het versterken van de kennis en het zelfmanagement van patiënten. ZN zal het initiatief nemen om de beroepsorganisaties te vragen standaarden met betrekking tot de inhoud en vormgeving te ontwikkelen.

B.


B.1

De gemeten klinische gegevens worden in het patiëntendossier via een elektronische koppeling vastgelegd. Van belang is dat de telemedicine voorziening kan communiceren met het EPD. Hierdoor worden gegevens eenmalig, zonder kans op fouten geregistreerd.

B.2

De patiënt heeft toegang tot de gemeten gezondheidsindicatoren, behandeladviezen en kan desgewenst informatie toevoegen. Voor de patiënt is het uit het oogpunt van zelfmanagement belangrijk dat hij zicht heeft op zijn ziekte(historie), te weten gemeten waarden en behandeladviezen.

B.3

De huisarts van de patiënt krijgt periodiek een rapportage toegezonden over de relevante gezondheidsindicatoren en behandeling van de patiënt. De huisarts kan de patiënt zien voor andere aandoeningen, comorbiditeit en wegens acute complicaties. Het is in het kader van diagnose en eventuele behandeling relevant dat hij op de hoogte is van de actuele situatie van de patiënt.

C.

Organisatie

C.1

De NEN-norm 8028: 2010 nl Medische Informatica – Kwaliteitseisen Telemedicine beschrijft de kwaliteitseisen voor het gebruik van Telemedicine in de zorg (link). De kwaliteitseisen hebben betrekking op: 

kwaliteitsmanagement van de zorginstelling;



zorgvrager gebonden processen, en



processen ten aanzien van de fabricage en levering van middelen voor telemedicine.

In de vragenlijst Invulling Inkoopcriteria worden de kritische succesfactoren die in deze norm zijn gedefinieerd weergegeven. Het toepassen van de kwaliteitseisen van deze norm wordt geadviseerd maar geldt niet dwingend. D.

Uitkomsten

D.1

Substitutie van zorg: Onderzoeken en ervaringen wijzen er op dat aan telemonitoring en –begeleiding bij DM die insuline toedienen belangrijke voordelen zijn verbonden, zoals: 

Een vroegere signalering van variabelen die aangeven dat de toestand van de patiënt verandert en hierdoor snellere hulp;



Vergroting zelfmanagement en daarmee betrokkenheid van de patiënt en een betere therapietrouw;



Substitutie van zorg door een verschuiving van taken van internisten en kinderartsen naar diabetes verpleegkundigen en patiënten en minder (her)opnamen en spoedconsulten (door de eerder herkenning en hulp) en een kortere verpleegduur (patiënt kan thuis worden gevolgd). Deze effecten leiden tot lagere zorgkosten.

Zorgverzekeraars gaan uit van substitutie van zorg maar beseffen dat de omvang van genoemde effecten en het tijdstip waarop deze worden gerealiseerd per instelling zullen verschillen. Dit is bijvoorbeeld afhankelijk van de omvang en tijdstip van de inzet van telemonitoring- en -begeleiding en 24

van de huidige organisatie van zorg. Criterium 1 kan aan de hand van een rekenmodel/business case aannemelijk worden gemaakt. In de toolkit is een voorbeeld van een rekenmodel opgenomen. D.2

Evaluatie van de effecten van telemonitoring en -begeleiding is van groot belang. Zorgverzekeraars hanteren als inkoopcriterium dat zorgaanbieders die telemonitoring- en begeleiding toepassen, voorafgaand aan het inkoopgesprek voor 2013 de volgende gegevens aanleveren.  (Procentueel) aantal geleverde DBC-zorgproducten DM met telemonitoring en -begeleiding; 

Vergelijking zorgconsumptie tussen patiënten DM met en zonder telemonitoring- en begeleiding met betrekking tot: o Gemiddeld aantal opnamen; o Gemiddelde verpleegduur; o Gemiddeld aantal polikliniekbezoeken; o Gemiddeld aantal (spoed)consulten; o Patiënttevredenheid (CQ-index Diabetes, indien beschikbaar).

Een evaluatie format voor deze gegevensaanlevering is opgenomen in paragraaf 4.4 Toolkit. E. E.1

Protocol Real Time - Continue Glucose Meting (RT-CGM): De NDF heeft in 2010 Indicatiecriteria voor vergoeding van RT-CGM opgesteld. Het protocol schetst de randvoorwaarden betreffende de indicaties voor patiënten, ook binnen die doelgroepen, en geeft aanbevelingen voor behandelende instelling (onder andere voldoende aantal patiënten, 24 uurs bereikbaarheid, adequate mogelijkheid tot het digitaal vastleggen van gegevens). Het CVZ adviseert zorgverzekeraars bij contractering van RT-CGM een indicatieprotocol af te spreken13, waarin naast de aangewezen doelgroepen algemene randvoorwaarden ten aanzien van de selectie van patiënten en de instelling worden afgesproken. Wat betreft het NDF-indicatieprotocol moet er rekening mee gehouden worden dat niet alle in het protocol opgenomen indicaties door het CVZ zijn overgenomen . Het CVZ acht RT-CGM voor de in paragraaf 4.1. genoemde indicaties zinvol; de behandeling voldoet aan de stand van de wetenschap en praktijk als sprake is van een geprotocolleerde toepassing. Gezien de scherpe indicatiestelling en in vergelijking met traditionele meetmethodes (vingerprik) raamt het CVZ de meerkosten van CGM op € 8,7 miljoen per jaar (3.000 patiënten x € 2.900). Het CVZ tekent hierbij het volgende aan. Het geprotocolleerd indiceren en toepassen van CGM zal mogelijk tot meer behandelcontacten leiden tussen de verzekerden en de diabetesverpleegkundige/medisch specialist. Anderzijds kan de frequentie van deze contacten bij voorheen slecht ingestelde diabeten afnemen ten gevolge van het gebruik van CGM.

13 CVZ, Standpunt Continue glucose monitoring, op 1 november 2010 uitgebracht aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 25

4.4

Toolkit

Voor de zorginkoop van telemonitoring en –begeleiding bij DM is er een aantal hulpmiddelen aan deze inkoopgids toegevoegd. 4.4.1


In bijlage 5 is een vragenlijst Invulling kwalitatieve inkoopcriteria telemonitoring en -begeleiding DM medisch specialistisch zorg bijgesloten. Zorgverzekeraars kunnen zorgaanbieders verzoeken deze lijst ten behoeve van de zorginkoop in te vullen. 4.4.2

Rekenmodel

Een belangrijk inkoopcriterium voor zorgverzekeraars is substitutie van zorg (zie ook paragraaf 4.3, D1). In bijlage 6 is een rekenmodel opgenomen (p.m., toe te voegen aan volgende versie Inkoopgids). Met behulp van dit model kunnen de effecten van telemonitoring en –begeleiding bij DM op de kosten en prijsstelling worden berekend. Zoals ook uit het model duidelijk wordt kunnen de effecten per zorgaanbieder en per jaar anders zijn. 4.4.3

Evaluatie format gegevensaanlevering

Een ander criterium betreft de aanlevering van gegevens door zorgaanbieders waarmee telemonitoring en – begeleiding wordt gecontracteerd. Dit is belangrijk voor het evalueren van het inkoopbeleid van zorgverzekeraars (zie ook paragraaf 4.4, D.3). In bijlage 7 is voor de gegevenaanlevering een evaluatie format opgenomen. 4.4.4

Informatie telemonitoring- en begeleiding

Een overzicht van de bij zorgverzekeraars bekende initiatieven is opgenomen in bijlage 8 (p.m. toe te voegen aan volgende versie van deze Inkoopgids). ZN houdt dit overzicht graag up-to-date en vraagt zorgverzekeraars, zorgaanbieders en derden aanvullingen en wijzigingen aan hen door te geven. 4.4.5

Informatie DM

Nader informatie over DM is opgenomen in de Inkoopgids ziekenhuizen Diabetes Mellitus 2012 (link).

26

5

Diabetes mellitus; ketenzorg

Het aantal patiënten met DM is groot. Naast de circa 740.000 patiënten met DM die in 2007 bij de huisarts bekend waren, zijn er naar schatting nog zo’n 250.000 mensen die diabetes hebben zonder het te weten. De komende jaren zal het aantal patiënten met DM sterk toenemen, in 2025 zullen dit er naar verwachting zo’n 1,3 mln. zijn14. Van hen heeft het merendeel (90%) DM type II, een chronisch progressieve stofwisselingsziekte waarbij de glucoseregulatie ontregeld is door het niet juist functioneren en/of onvoldoende aanwezig zijn van insuline. Dit type komt vooral bij ouderen voor. Bij sommige etnische groepen begint het vaak al op jongere leeftijd. De behandeling is gericht op het onder controle houden van de hoeveelheid glucose in het bloed. Voedingsadviezen, beweging(sadviezen) en psychosociale begeleiding kunnen deel uit maken van de behandeling, eventueel gecombineerd met tabletten of insuline-injecties. De zorg voor patiënten met DM type II is de afgelopen decennia verschoven van het ziekenhuis naar huisartsen. De laatste jaren wordt deze zorg steeds meer multidisciplinair in de keten aangeboden in samenwerkingsverbanden voor geïntegreerde eerstelijnszorgvoorzieningen of zorggroepen15, ook wel met contractanten ketenzorg aangeduid. Sinds 2010 contracteren zorgverzekeraars ketenzorg voor DM type II op basis van integrale bekostiging of via een zogenaamd koptarief (via de beleidsregel ‘Geïntegreerde Eerstelijns Zorgproducten of de module Modernisering en Innovatie). De zorg wordt geleverd volgens de door de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) opgestelde zorgstandaard. De zorgstandaard DM heeft als doel de kwaliteit van de zorg te optimaliseren en beschrijft op hoofdlijnen aan welke zorginhoudelijke en organisatorische eisen deze moet voldoen. In een individueel zorgplan worden, overeenkomstig de NHG-Standaard en de NDF/CBO richtlijnen, alle onderdelen die van belang zijn in de behandeling van de patiënt, vastgelegd. Het gaat hierbij om individuele doelstellingen, streefwaarden, educatie en therapietrouw16. Uit een inventarisatie van eHealthNu17 komt naar voren dat bij DM de volgende eHealth functionaliteiten in volgorde van prioriteit op korte termijn het meest gewenst zijn: 1. Ondersteuning van gegevensuitwisseling in de diabetesketen tussen zorgprofessionals; 2.

Telemonitoring: het monitoren van de fysieke conditie, ondersteuning op afstand van therapietrouw en het geven van feedback op bloedglucosewaarden18;

3.

Patiënttoegang tot EPD en/of Persoonlijk Gezondheid Dossier (PGD) 19.

14 RIVM, Diabetes tot 2025, preventie en zorg in samenhang, 2009

15 Een zorggroep is een organisatie met rechtspersoonlijkheid waarin zorgaanbieders zijn verenigd. De zorggroep fungeert als hoofdaannemer en is verantwoordelijk voor de organisatie en levering van de diabeteszorg. 16 NDF Zorgstandaard, Transparantie en kwaliteit van diabeteszorg voor mensen met diabetes type 2. 17 Inventarisatie eHealthNu in de diabeteszorg, 2010 18 Dit onderdeel is met name van toepassing voor patiënten die insuline toedienen in de medisch specialistische zorg worden

behandeld, zie hoofdstuk 4. 19 Het PGD komt in veel verschijningsvormen voor; van patiëntenportal tot online dagboek; van belang is toegang van

patiënten tot (gevalideerde) informatie zoals vastgelegd in het zorgdossier. 27

Uit een evaluatie van het RIVM20 blijkt dat de ICT bij de meeste contractanten ketenzorg vooralsnog ontoereikend is om aan de informatiebehoefte van zorgverleners, zorggroepen en zorgverzekeraars te kunnen voldoen. Aansluitend op de prioriteiten van patiënten en zorggroepen willen zorgverzekeraars in 2012 de gegevensuitwisseling in de keten én toegang van patiënten tot het zorgdossier stimuleren. Elektronische informatie-uitwisseling is geen doel op zich maar voorziet in de informatiebehoefte vanuit het zorgproces zoals door professionals en patiënten is gedefinieerd. Het vormt een voorwaarde voor goede communicatie tussen alle betrokkenen, het op elkaar afstemmen van zorgprocessen, het up-to-date houden van informatie en het in beeld brengen van de kwaliteit van zorg. Het kan daarmee de zorg verder optimaliseren en het zelfmanagement van patiënten met DM bevorderen. Voor het tot stand brengen van zo’n infrastructuur maken zorgverzekeraars met contractanten ketenzorg op een zo uniform mogelijke wijze afspraken over de ontwikkeling en inzet van elektronische informatie-uitwisseling in de keten en de toegang van patiënten tot het zorgdossier voor patiënten met DM. Met een goede elektronische infrastructuur kunnen volgende stappen worden gezet om de behandeling en begeleiding van patiënten met DM en andere chronische patiënten op afstand inhoud te geven. Op dit moment wordt telemonitoring en –begeleiding door de contractanten ketenzorg (nog) niet breed toegepast. Slechts bij een beperkt deel van de patiënten met DM, namelijk de groep die insuline gebruikt, biedt telemonitoring op grond van glucosemeting een duidelijk toegevoegde waarde21; deze patiënten worden veelal behandeld in de tweede lijn (zie hoofdstuk 4). De komende jaren kan de zorg voor en het zelfmanagement van de overige diabetespatiënten eveneens effectiever en efficiënter worden ingevuld door middel van nieuwe communicatiemiddelen (mail overleg, MSN en chatbox), het op afstand kunnen meten van glucosewaarden en andere relevante klinische parameters én het beschikbaar komen van adequate educatiemodules. Zorgverzekeraars zullen met de contractanten ketenzorg bespreken op welke wijze dit tot stand kan komen.

5.1

Bekostiging

De inkoop van elektronische informatie-uitwisseling in de zorgketen en toegang tot het zorgdossier voor patiënten met DM bij contractanten ketenzorg vindt plaats via integrale bekostiging of het zogenaamde koptarief (via de beleidsregel Geïntegreerde Eerstelijns Zorgproducten of de module Modernisering en innovatie).

5.2


Zorgverzekeraars hanteren in principe de hieronder genoemde kwalitatieve inkoopcriteria: A.

Elektronische gegevensuitwisseling: Binnen de keten wordt door zorgaanbieders gebruik gemaakt van een registratie-/informatiesysteem, waarvoor de volgende functionaliteiten gelden:

A.1 A.1.1 A.1.2

Zorginformatie Het systeem is geschikt voor het ondersteunen van meerdere zorgprogramma’s (ketens); Het systeem moet voor verschillende patiëntengroepen binnen de keten geprotocolleerde afwijkende behandelingen kunnen ondersteunen; Het systeem geeft de patiënt de mogelijkheid het eigen zorgdossier in te zien en actief deel te nemen aan de eigen behandeling door gegevens over bijvoorbeeld het eet- en leefpatroon, bloedglucose, bloeddruk of het gewicht vanuit de thuissituatie toe te kunnen voegen aan het dossier;

A.1.3

20 RIVM, Experimenteren met de keten-dbc diabetes, De eerste zichtbare effecten, 2009 21 Zie ook standpunt CVZ, Zelfcontrole bij mensen met type 2 diabetes die geen insuline gebruiken, d.d. september 2010.

28

A.1.4

A.1.5 A.1.6 A.1.7

A.2 A.2.1 A.2.2

Het systeem geeft, met inachtneming van de privacyregels, alle betrokken zorgaanbieders binnen de keten inzage in de voor hen relevante parameters van de patiënten die zij in zorg hebben en stelt zorgaanbieders in staat zelf relevante gegevens in het systeem registreren; Het systeem moet signaleren wanneer afspraken niet worden nagekomen; Het systeem moet in staat zijn om comorbiditeit te documenteren; Het systeem moet in staat zijn om bij verwijzing van een patiënt naar de internist of andere medisch specialist (buiten de keten) gedurende de overname van de behandeling een rapportage te versturen over de relevante gezondheidsindicatoren van de patiënt. Managementinformatie inclusief kwaliteitsinformatie Het systeem moet de essentiële gegevens, die nodig zijn om zorg conform de geldende standaarden te kunnen leveren, registreren en opleveren; Het systeem moet managementinformatie opleveren op patiënt- zorgverleners- en zorggroepniveau ten aanzien van proces, inhoud en financiën, om het zorgprogramma te kunnen (bij)sturen;

B. B.1

Veiligheid De zorgaanbieder wordt geadviseerd de NEN-norm 7510 "Medische informatica - Informatiebeveiliging in de zorg - Algemeen" toe te passen.

C.

Uitkomsten

C.1

Het resultaat is substitutie van zorg. Hiermee wordt bedoeld dat eHealth wordt ingezet om bestaande zorgactiviteiten geheel of gedeeltelijk te vervangen, te herschikken, of te verschuiven met het doel om te komen tot zorg die beter is afgestemd op de patiënt, leidt tot betere resultaten en tot kostenbesparingen.

De hiervoor genoemde criteria worden in paragraaf 5.3 toegelicht. Naar verwachting zullen niet alle criteria direct door alle zorgaanbieders zijn in te vullen. Hiervoor geldt dat de zorgaanbieder dient aan te geven op welke termijn dat wel het geval is. Zorgverzekeraars gaan uit van een periode van maximaal 3 jaar. In paragraaf 5.4 Toolkit is een vragenlijst opgenomen, waarmee zorgaanbieders een nadere toelichting kunnen geven op welke wijze zij de elektronische gegevensuitwisseling/toegang tot het zorgdossier in de keten invullen.

5.3


Bij het definiëren van de criteria hebben zorgverzekeraars gezocht naar een evenwicht tussen haalbaarheid en effectiviteit. Hieronder worden de criteria kort toegelicht. A.

Elektronische gegevensuitwisseling: Binnen de keten wordt door zorgaanbieders gebruik gemaakt van een registratie-/informatiesysteem, waarvoor de volgende functionaliteiten gelden:

A.1 A.1.1

Zorginformatie Het systeem is geschikt voor het ondersteunen van meerdere zorgprogramma’s (ketens); ketenzorgcontractanten en patiënten kunnen immers te maken hebben met meerdere zorgprogramma’s en ketens. Het systeem moet voor verschillende patiëntengroepen binnen de keten geprotocolleerde afwijkende behandelingen kunnen ondersteunen; hiermee wordt het systeem op maat toepasbaar. Inzage in het eigen zorgdossier en actieve deelname aan de eigen behandeling is bij chronische aandoeningen van belang. Het versterkt het zelfmanagement en de betrokkenheid van de patiënt.

A.1.2 A.1.3

29

A.1.4

A.1.5

A.1.6

A.1.7

A.2 A.2.1

A.2.2

B.

Toegang voor alle betrokken zorgaanbieders binnen de keten tot de relevante parameters van de patiënten en het toevoegen van relevante gegevens is essentieel in het kader van een multidisciplinaire behandeling. Wanneer betrokken zorgprofessionals tijdig over volledige en juiste informatie over de patiënt beschikken, kunnen onnodige complicaties worden voorkomen en neemt de doelmatigheid toe. Het signaleren wanneer afspraken niet worden nagekomen; dit is een voorbeeld van procesondersteuning waarmee bewaakt wordt dat aan de richtlijnen opgenomen in de Zorgstandaard DM type II wordt voldaan. Het systeem moet in staat zijn om comorbiditeit te documenteren; veel chronische patiënten kennen meerdere aandoeningen. Bij DM patiënten komen bijvoorbeeld vaak coronaire hartziekten, COPD en chronisch hartfalen voor. Het systeem moet in staat zijn om bij verwijzing van een patiënt naar de internist of andere medisch specialist een rapportage te versturen over de relevante gezondheidsindicatoren van de patiënt. De medisch specialist kan dit nodig hebben bij een consult door de huisarts of bij een (tijdelijke) overname van de behandeling of behandeling van een andere aandoening. Managementinformatie inclusief kwaliteitsinformatie Het systeem moet de essentiële gegevens, die nodig zijn om zorg conform de geldende standaarden te leveren, registreren en opleveren; in de Zorgstandaard DM type II en in de Minimale Dataset Zichtbare Zorg 2011 zijn deze gegevens gedefinieerd. Het systeem moet managementinformatie opleveren op patiënt- zorgverleners- en zorggroepniveau ten aanzien van proces, inhoud en financiën, om het zorgprogramma te kunnen (bij)sturen. Vanaf 2011 leveren contractanten ketenzorg verplicht een set van minimale gegevens aan Zichtbare Zorg. Veiligheid B.1 De zorgaanbieder past in principe de NEN-norm 7510 "Medische informatica Informatiebeveiliging in de zorg - Algemeen" toe. Deze norm definieert de kwaliteitseisen voor informatiebeveiliging in de gezondheidszorg zodat de privacy van de patiënt en zorgaanbieders voldoende wordt beschermd. Het toepassen van de kwaliteitseisen van deze norm wordt geadviseerd maar geldt niet dwingend.

C.

Uitkomsten

C.1

Zorgverzekeraars ondersteunen elektronische gegevensuitwisseling en toegang tot het zorgdossier in de overtuiging dat dit een bijdrage levert aan de substitutie van zorg. De effecten van elektronische informatie-uitwisseling en toegang tot het zorgdossier op de kosten en prijsstelling zijn voor deze eHealth toepassing, die in principe voor alle patiënten toegankelijk is en gericht is op ondersteuning van het zorgproces lastig in beeld te brengen. Voor de toepassing van eHealth in de vorm van elektronische gegevensuitwisseling, die voor alle zorgaanbieders en de patiënt toegankelijk is, is het niet nodig een aanvullende gegevensuitvraag te doen. Veel zorgverzekeraars hebben op dit moment contractueel met de zorggroepen vastgelegd welke gegevens aangeleverd zullen worden. In 2012 zal een uitvraag in het kader van Zichtbare Zorg (ZiZo) plaatsvinden. De ZiZo-indicatorenset en –uitvraag zal de basis vormen van de gegevensverzameling door zorgverzekeraars. Voor deze eHealth toepassing, die in principe voor alle patiënten toegankelijk is en gericht is op ondersteuning van het zorgproces, zal het lastig zijn het substitutie-effect vast te stellen.

5.4

Toolkit

Voor de zorginkoop van elektronische informatie-uitwisseling in de zorgketen en toegang tot het zorgdossier voor DM bij contractanten ketenzorg is er een aantal hulpmiddelen aan deze inkoopgids toegevoegd.

30

5.4.1


In bijlage 9 is een vragenlijst Invulling kwalitatieve inkoopcriteria van elektronische informatie-uitwisseling in de zorgketen en toegang tot het zorgdossier opgenomen. Zorgverzekeraars kunnen zorgaanbieders verzoeken deze lijst ten behoeve van de zorginkoop in te vullen. 5.4.2

Informatie ICT-oplossingen

Op verzoek van NICTIZ heeft de NDF een e-diabetes dataset voor elektronische gegevensuitwisseling tussen zorgprofessionals en met de patiënt opgesteld (link). NICTIZ heeft een impactanalyse informatisering diabeteszorg22 en een handvat voor ICT keuzes in de ketenzorg opgesteld23. 5.4.3

Informatie DM

Nader informatie over DM is opgenomen in: •

de Inkoopgids ziekenhuizen Diabetes Mellitus 2012 (link);

•

de Zorgstandaard van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) (link).

22 NICTIZ, Impactanalyse informatisering diabeteszorg, 4 augustus 2010 23 NICTIZ, Een handvat voor ICT keuzes in de ketenzorg, 15 juni 2010

31

Bijlagen: 1.

Vragenlijst Invulling kwalitatieve inkoopcriteria chronisch hartfalen, afzonderlijk bijgesloten

2.

Rekenmodel chronisch hartfalen, afzonderlijk bijgesloten

3.

Evaluatie format chronisch hartfalen, afzonderlijk bijgesloten

4.

Overzicht initiatieven telemonitoring en –begeleiding bij chronisch hartfalen, p.m. overzichten worden bij initiatiefnemers gecheckt

5.

Vragenlijst Invulling kwalitatieve inkoopcriteria DM; medisch specialistische zorg, afzonderlijk bijgesloten

6.

Rekenmodel telemonitoring en –begeleiding DM; medisch specialistische zorg, p.m.

7.

Evaluatie format DM type I, afzonderlijk bijgesloten

8.

Overzicht initiatieven telemonitoring en –begeleiding bij DM, p.m. overzichten worden bij initiatiefnemers gecheckt

9.

Vragenlijst Invulling kwalitatieve inkoopcriteria DM ketenzorg, afzonderlijk bijgesloten

32

Inkoopgids ehealth bij chronisch hartfalen en diabetes mellitus Juli 2011

Recommend Documents