INHOUT 34. Canada Special. Op zoek naar de geur van vers gezaagd Western Red Cedar. Western Red Cedar biedt een ongekende variatie aan kleuren

INHOUT

34 december 2011

a d a n a C ecial Sp

Op zoek naar de geur van vers gezaagd Western Red Cedar SPECTACULAIRE DUWBOOTJES GROEPEREN DE STAMMEN

Western Red Cedar biedt een ongekende variatie aan kleuren ‘EEN DAG IN HET BOS IS EEN GOEDE DAG’

X-ray technologie zorgt voor hoogwaardig eindproduct VAN DIK HOUT ZAAGT MEN PLANKEN

Canadian Lumber Standard kaarsrecht het beste constructiehout SPIKSPLINTERNIEUWE MACHINE SCHAAFT SUPERSNEL

INHOUD

10 NIEUWS › › ›

12 Op zoek naar de geur van vers gezaagd Western Red Cedar

› ›

a d a n a C cial Spe

Subliem resultaat met Western Red Cedar Totempaal als familiewapen Gegarandeerd goed: WRC-rabat en -boeidelen Kolossale paddenstoel van Western Red Cedar Harder en rechter constructiehout

19 PROJECTEN Western Red Cedar toegepast in de wijk Maarstee Stadskanaal › ›

4 ‘Een dag in het bos is een goede dag’

Nieuwbouw 69 woningen Nieuwbouw 63 appartementen

16 Van dik hout zaagt men planken

20 Canadian Lumber Standard kaarsrecht het beste constructiehout Inhout is het relatiemagazine van Koninklijke Jongeneel. Het verschijnt vier keer per jaar. Redactie Henk ten Bouwhuis, Ramon Bus, Klara Mussche en Henk Fieggen Redactieadres Koninklijke Jongeneel, Afdeling Marketing & Communicatie, Postbus 49, 3500 AA Utrecht. Telefoon 030 2346347. [email protected]. www.jongeneel.nl Realisatie Mediabizz, Amersfoort. Fotografie Henk ten Bouwhuis Vormgeving Sok visueel management, Amsterdam Productie Grafisch Bedrijf Tuijtel, HardinxveldGiessendam

Dit nummer van Inhout is bijna helemaal aan Western Red Cedar gewijd. Hierboven ziet u uw verslaggevers Henk ten Bouwhuis (rechts) en Henk Fieggen voor een partij vers gezaagd Western Red Cedar op het terrein van één van de drie zagerijen die zij in de Canadese provincie British Columbia bezochten (zie het artikel op pagina 12). Ze bezochten ook een fabriek van Weyerhaeuser in de Canadese provincie Alberta. Daar wordt het door Jongeneel geïmporteerde Canadian Lumber Standard geproduceerd (zie het artikel op pagina 20).

3

Western Red Cedar biedt een ongekende variatie aan kleuren ‘EEN DAG IN HET BOS IS EEN GOEDE DAG’ De populariteit van de Western Red Cedar als bouwmateriaal gaat duizenden jaren terug. Door de indianenstammen werd hij de Levensboom genoemd. Tegenwoordig wordt hij met veel zorg op duurzame wijze geoogst, zodat we nog generaties lang kunnen blijven genieten van de fraaie producten die hij voortbrengt.

D Na een even fraaie boottocht als autorit worden we in Sechelt verwelkomd door Operations Manager Dave Lasser: ‘Een Community Forest is een lokaal bosgebied dat zodanig wordt beheerd dat de lokale gemeenschap er optimaal van profiteert’

4

it nummer van Inhout is vrijwel geheel gewijd aan de Western Red Cedar, een bijzondere boomsoort die haar oorsprong vindt in het noordwesten van de Verenigde Staten en het zuidwesten van Canada, in British Columbia. Voor een nadere kennismaking vliegen we van Amsterdam naar Vancouver, na Montreal en Toronto de derde stad van Canada en veruit de grootste stad van British Columbia, maar - vreemd genoeg - niet de hoofdstad van deze uitgestrekte provincie. Dat is het veel kleinere Victoria op Vancouver Island, vernoemd naar de legendarische Britse koningin Victoria die tijdens de eerste Britse nederzettingen in Canada aan de macht was. De populariteit van Western Red Cedar als bouwmateriaal gaat duizenden jaren terug naar de indianenstammen die als eersten het gebied bewoonden en in Canada tegenwoordig First Nations worden genoemd. Zij gebruikten de bast onder meer voor het weven van matten, kleding en luiers, de

twijgen voor het draaien van touw, de wortels onder meer voor het vervaardigen van waterdichte manden en de stam onder meer voor het maken van kano’s, het bouwen van huizen en het beeldhouwen van totempalen. Omdat de Western Red Cedar hen vrijwel alles gaf wat ze als basismateriaal in hun leven nodig hadden, werd hij de Levensboom genoemd. Wat overbleef werd als brandhout gebruikt, om eten te bereiden of om zich in de wintermaanden te verwarmen. De naam Red dankt deze boomsoort aan de vaak roodbruine kleur van het kernhout. In de werkelijkheid biedt het hout evenwel een ongekende variatie aan kleuren, van licht roze tot chocoladebruin.

Walk in the woods Op de eerste dag van onze kennismaking met de Western Red Cedar brengen we een bezoek aan het Sunshine Coast Community Forest dat wordt gerund door Sechelt Community Projects met

5

het district Sechelt als enige aandeelhouder. Dit district ligt zo’n twee uur reizen ten noordwesten van Vancouver. Na een even fraaie boottocht als autorit worden we in Sechelt verwelkomd door Operations Manager Dave Lasser. Hij legt uit dat het bosgebied in British Columbia voor 95% staatseigendom is: ‘Wij opereren op basis van een licentie die door de provinciale overheid voor 25 jaar wordt afgegeven. Voor deze licentie betalen wij jaarlijks een vast bedrag plus een variabel bedrag op basis van het aantal m3 dat door ons wordt geoogst. De idee achter een Community Forest is dat een lokaal bosgebied zodanig wordt beheerd dat de lokale gemeenschap er optimaal van profiteert. Het gaat daarbij om het vinden van de juiste balans tussen alle relevante gemeenschapswaarden zoals exploitatie en werkgelegenheid, maar ook duurzaam bosbeheer, educatie en recreatiewaarde. Omdat het district Sechelt onze enige aandeelhouder is, heeft de lokale gemeenschap grote invloed. We beleggen regelmatig bijeenkomsten waarin de verschillende belangengroepen hun zegje kunnen doen. Daaronder bevinden zich ook groene activisten. We runnen de concessie als een bedrijf, maar we houden zoveel mogelijk rekening met legitieme gemeenschapszorgen. Die kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op de biodiversiteit of de waterkwaliteit. We proberen zo transparant mogelijk te zijn. Zo organiseren we na het opstellen van elk nieuw oogstplan een openbare ‘walk in the woods’ waarbij we uitleggen hoe we het willen aanpakken.’

Fourwheeldrives

Resident forester Cheryl Power van het Malcolm Knapp Research Forest laat ons zien hoe de nieuwe aanplant gedurende een aantal jaren wordt beschermd tegen de eetlust van de dieren die in het bos leven

6

‘Het gebied dat wij beheren, omvat 11.000 hectare, waarvan zo’n 60% beschikbaar is voor de oogst. We stellen hoge eisen aan het milieu en besteden in dit verband speciale aandacht aan planten en dieren die bedreigd worden of kenmerkend zijn voor British Columbia. Welke soorten komen er voor en hoe kunnen we er op landschapschaal voor zorgen dat hun groei- en leefgebieden in tact blijven? Wij respecteren de rechten van de First Nations. Binnen het kader van hun culturele erfgoed mogen zij het bos blijven gebruiken. Zo wordt de bast van de Western Red Cedar nog steeds gestript voor het weven van kleding voor ceremoniële gelegenheden en wordt hij nog steeds gekapt voor het maken van kano’s en het beeldhouwen van totempalen.’ We stappen in een paar imposante fourwheeldrives om met eigen ogen te zien hoe het oogsten plaatsvindt. Dit wordt uitbesteed aan onderaannemers. In dit geval aan het bedrijf van John Phare die daarvoor moderne machines inzet, maar ons ook wel even wil laten zien dat hij het oude ambacht met de kettingzaag nog niet is verleerd. We zien dat de Western Red Cedar in

gemengde bossen groeit, vooral in combinatie met de Douglas Fir en de Western Hemlock. We zien ook dat de tijdelijke wegen die voor het oogsten nodig zijn, zodanig zijn aangelegd dat ze na het oogsten weer aan het groeigebied kunnen worden teruggegeven. De zorg die aan het oogstproces wordt besteed, maakt indruk. Om de biodiversiteit in het perceel te behouden, wordt tien procent van de bomen niet geoogst.

Duurzaam bosbeheer We leren dat British Columbia ongeveer 750 miljoen m3 Western Red Cedarhout bezit en dat 80% daarvan in de kustregio wordt aangetroffen. Van deze zogenaamde ‘staande’ voorraad wordt ieder jaar zo’n 1% geoogst. Op het gebied van duurzaam bosbeheer wordt gebruik gemaakt van drie onafhankelijke certificeringsystemen. Naast het in Nederland overbekende systeem van de Forest Stewardship Council (FSC) zijn dat de systemen van de Canadian Standards Association (CSA) en het Amerikaanse Sustainable Forestry Initiative (SFI). Deze beide systemen hebben het grootste aandeel en zijn toegelaten tot het Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes, beter bekend als PEFC, dat door de Nederlandse overheid is geaccepteerd als bewijs voor duurzaam geproduceerd hout. Terug in Vancouver brengen we een bezoek aan het unieke Malcolm Knapp Research Forest van de University of British Columbia. Het omvat maar liefst 5.500 hectare en ligt op slechts een uurtje rijden van het centrum van Vancouver. We worden gastvrij ontvangen door resident forester Cheryl Power. Zij legt ons uit dat het bos niet alleen voor onderwijs en onderzoek wordt gebruikt, maar ook voor recreatie: ‘Daarnaast hebben we een deel van het bos op duurzame

basis in exploitatie en beschikken we over een eigen zagerij voor speciale houtproducten. Deze activiteiten zorgen ervoor dat we volledig selfsupporting zijn.’ Cheryl Power neemt ons mee naar een gedeelte van het bos waar nog oerbomen staan. Ze laat ons ook zien hoe de nieuwe aanplant gedurende een aantal jaren wordt beschermd tegen de eetlust van de dieren die in het bos leven. Ze tovert regelmatig een glimlach op haar gezicht. We vragen haar naar de reden: ‘een dag in het bos is een goede dag.’ <

Bij het oogsten worden moderne machines ingezet. Onderaannemer John Phare wil ons wel even laten zien dat hij het oude ambacht met de kettingzaag nog niet is verleerd

Voor meer informatie: Malcolm Knapp Research Forest 14500 Silver Valley Road Maple Ridge, British Columbia, Canada, V4R 2R3 www.mkrf.forestry.ubc.ca

7

FAMILIEWAPEN

SUBLIEM RESULTAAT Bij de voorlichting over Western Red Cedar werkt de Western Red Cedar Export Association samen met het Centrum Hout. We spreken erover met manager Eric de Munck: ‘Dat doen we al een aantal jaren. Een goed voorbeeld zijn de seminars die we samen met hen organiseren rondom nieuwe projecten waarbij Western Red Cedar op sublieme wijze is toegepast. Het gaat daarbij om zaken als de juiste detaillering, de juiste maatvoering en de juiste bevestiging. Deze seminars laten in de praktijk zien hoe je met Western Red Cedar moet omgaan om een perfect resultaat te bereiken. Op ons architectenspreekuur en onze houtinformatielijn krijgen we opvallend veel vragen over de toepassing van Western Red Cedar als houten gevelbekleding. Het blijkt een populaire houtsoort te zijn. Dit komt door zijn egale kwaliteit, vormvastheid en natuurlijke duurzaamheid. Western Red Cedar valt in duurzaamheidklasse 2 en kan dus onbehandeld worden toegepast. Onder de meest ideale omstandigheden vergrijst het dan tot een prachtige zilvergrijze kleur. Als de omstandigheden minder ideaal zijn of als men deze natuurlijke vergrijzing niet mooi vindt, kan het hout industrieel van een coating worden voorzien waarna het in de gewenste kleur kan worden overgeschilderd. Het blijft een kwestie van smaak’. <

In het artikel op pagina 4 schrijven we dat de populariteit van de Western Red Cedar duizenden jaren teruggaat naar de indianenstammen die het noordwesten van Noord-Amerika als eersten bevolkten. Zij gebruikten de stam ook voor hun vaak monumentale totempalen. Een totem is een figuur van een dier of een mythisch wezen waarmee een groep indianen, een clan, zich verbonden voelt. Op een totempaal zijn de totems van de dieren en mythische wezens uitgesneden die een rol spelen in de geschiedenis van hun clan. Ze kunnen het beste worden vergeleken met ons familiewapen. De langste totempaal die uit één enkele Western Red Cedarstam is gesneden, meet bijna veertig meter en staat in het fraaie Beacon Hill Park in Victoria, de hoofdstad van British Columbia op Vancouver Island. De meeste totempalen staan in het plaatsje Duncan, dat eveneens op Vancouver Island ligt en als ‘City of Totems’ door het leven gaat. <

GEGARANDEERD GOED

De laagdikte wordt regelmatig gecontroleerd

8

Jongeneel levert twee verschillende Western Red Cedar-producten die al van twee grondverflagen zijn voorzien: gevingerlast rabat en gelamineerde en gevingerlaste boeidelen. Ze hoeven alleen nog maar afgelakt te worden. Elders in dit nummer kunt u lezen dat Western Red Cedar een natuurlijke duurzaamheid bezit. Het hout van deze boomsoort bevat natuurlijke, olieachtige stoffen die het beschermen tegen schimmels, insecten en verrotting. Daarenboven geeft Jongeneel een garantie van vijftien jaar op loslatende lijmverbindingen en een garantie van vijf jaar op de kwaliteit van de beide grondverflagen, waarover in het artikel op pagina 16 wordt geschreven. Het spreekt vanzelf dat deze garanties alleen gelden indien deze producten vakkundig zijn toegepast en zijn vervoerd, opgeslagen, verwerkt en afgelakt volgens de door Jongeneel beschreven verwerkingsvoorschriften. <

NIEUWS HARDER EN RECHTER CONSTRUCTIEHOUT Kaarsrecht het beste constructiehout. Dat is de kop van het artikel over Canadian Lumber Standaard op pagina 20 van dit nummer. We zijn benieuwd naar de mening van Leon Janssen van Janssen Bouw in Etten-Leur, die als goede klant van Jongeneel vaak met dit product werkt. Het bedrijf staat bekend als producent van kwalitatief hoogwaardige villa’s en werd in 1994 opgericht door vader Toon en zoon Leon Janssen. Leon Janssen heeft het bedrijf onlangs helemaal overgenomen, maar kan zich de begintijd nog goed herinneren: ‘Mijn vader beschikte over de knowhow en de broodnodige financiën, terwijl mijn inbreng vooral uit een tomeloze ambitie bestond. We hebben in de loop van de tijd zo’n 500 villa’s gebouwd, voornamelijk binnen een straal van zo’n zeventig kilometer rondom Etten-Leur, maar ook daarbuiten. We werken met twee bouwsystemen: betonbouw en houtskeletbouw. In de praktijk werken we in veruit de meeste gevallen met houtskeletbouw, want dat heeft vele voordelen, ook op het gebied van gezondheid en milieu. We weten allemaal dat hout CO2-neutraal is en dat de toepassing van houtskeletbouw de voor de gezondheid schadelijke radonstraling uitsluit. Bij de bouw werken we veel met Canadian Lumber Standard. Het is inderdaad waar dat het kaarsrecht het beste constructiehout is. De bomen groeien trager en leveren harder en rechter constructiehout op. < Vader Toon (links) en zoon Leon Janssen (rechts) van Janssen Bouw: ‘Bij de bouw werken we veel met Canadian Lumber Standard dat inderdaad kaarsrecht het beste constructiehout is’

KOLOSSALE PADDENSTOEL Een bijzonder en wel zeer opmerkelijke toepassing van Western Red Cedar valt in Cardiff te bewonderen, in het nieuwe gedeelte van het Nationale Parlement van Wales. Het gebouw heeft wereldwijd erkenning gekregen vanwege het duurzame ontwerp en het prachtige golvende plafond. Het plafond is geheel in Western Red Cedar uitgevoerd en mondt boven de vergaderzaal uit in een kolossale paddenstoel van twaalf meter hoogte. De keuze viel op Western Red Cedar omdat deze houtsoort niet alleen duurzaam is, maar ook flexibel kan worden toegepast en een prachtige, esthetisch verantwoorde uitstraling heeft. De ongekende kleurschakeringen in het hout geven het gebouw warmte en bieden daarmee tegenwicht aan de toepassing van het koud overkomende leisteen. In totaal werden 60.000 strekkende meter FSC-gecertificeerde en brandvertragend behandelde Western Red Cedar-latten toegepast. Voor dit project zijn speciale lamineertechnieken ontwikkeld die het mogelijk maken om latten zo dun als 6 mm te kunnen verwerken.< 9

Jongeneel Projecten. Steengoed in houten gevels Centrale Hart Hatert. Een bijzonder appartementencomplex.

is uit Cumaru in vier verschillende lengtes die schuin en ook nog eens

Jongeneel Projecten mocht een heel zichtbare bijdrage leveren aan de

alternerend op de gevel geplaatst zijn. Daardoor krijg je dat speelse effect

vernieuwing van woonwijk De Hatert in Nijmegen. In opdracht van Portaal

dat mooi harmonieert met de ronde architectonische vormen. Het hout is

Vastgoed Ontwikkeling werd een appartementencomplex gebouwd op

geschaafd maar verder onbewerkt waardoor het langzaam verkleurt en

een zichtlocatie in Nijmegen-Zuid. De bijzondere architectuur onderscheidt

het vlammende effect nog beter tot z’n recht komt. Het materiaal is dus

zich met z’n ronde organische vormen nadrukkelijk van de traditionele,

ook doorgetrokken richting de binnenruimte en de parkeerkelder. En dan

rechthoekige bouwstijl in de wijk.

kun je toch wel zien wat hout doet. Het leeft! Hierdoor wordt zo’n kille parkeerkelder opeens vriendelijk en toegankelijk, zonder dat de veiligheid

Jongeneel Projecten zorgde voor de afwerking van de buitengevels en

in het gedrang komt.

gemeenschappelijke binnenruimtes, zoals trapportaal en gangen. Verder werd de afwerking in hout ook doorgetrokken in de entree en afscherming

Voordat we aan deze klus begonnen hebben we ons breed georiënteerd op alle

van de parkeerkelder.

eigenschappen van Cumaru als gevelmateriaal. Als je dan het eindresultaat ziet, is het allemaal wel de moeite waard geweest”.

Speelse effecten Martien Lormans was namens Jongeneel Projecten verantwoordelijk als projectleider. En hij is terecht trots op het eindresultaat: “Dit is niet het eerste project dat we samen met Bouwbedrijf Giesbers Wijchen onder handen nemen. Dat merk je meteen in de communicatie. We begrijpen elkaar, zeg maar. Het bijzondere van dit project is toch wel de buitenschil die opgebouwd

* 24H Architecture

BEZOEK ONS 25, 26 OF 27 JANUARI A.S. OP DE GEVELBEURS IN ROTTERDAM AHOY (STAND 01B061). NA REGISTRATIE VIA JONGENEELPROJECTEN.NL HEEFT U GRATIS TOEGANG TOT DEZE BEURS.

Western Red Cedar verkoopt zichzelf NATUURLIJKE STOFFEN ZORGEN VOOR HOGE DUURZAAMHEID Tijdens onze trip naar British Columbia spreken we ook met Jack Draper. Als directeur van de Western Red Cedar Export Association behartigt hij de belangen van de belangrijkste exporteurs van deze legendarische boomsoort. Hij ontpopt zich als een ware ambassadeur. sleutelmarkt. De Western Red Cedar Export Association probeert haar doelgroepen te inspireren, te informeren en te instrueren. We verstrekken onze informatie ook in het Nederlands en organiseren onder meer seminars. Zo hebben wij dit jaar in samenwerking met Centrum Hout een projectseminar georganiseerd over de toepassing van Western Red Cedar als gevelbekleding. Het betrokken project voldeed aan de hoogste eisen op het gebied van duurzaamheid.’

Schoonheid

Directeur Jack Draper van de Western Red Cedar Export Association: ‘Binnen Europa is Nederland voor ons een sleutelmarkt met een totale exportwaarde van circa veertien miljoen euro in 2010’

W

e hebben gelezen dat het bosgebied van British Columbia zestig miljoen hectare omvat. Om een idee te geven: dat is twee keer zoveel als het bosgebied van landen als Zweden en Finland. We vragen Jack Draper dan ook eerst naar het belang van de bosbouw voor British Columbia: ‘Wij waren het belangrijkste exportproduct met meer dan de helft van de totale exportwaarde, maar de laatste jaren zijn wij voorbijgestreefd door de energiesector met producten als olie, gas en kolen. De houtindustrie blijft echter een belangrijke bijdrage aan de werkgelegenheid leveren. Ter illustratie: Western Red Cedar dat slechts 25% van de totale bosvoorraad in het kustgebied uitmaakt, creëert per m3 geoogst hout vier keer zo veel banen.’ We zijn benieuwd naar de omvang van de export van Western Red Cedar. Jack Draper: ‘Wij definiëren export als buiten Noord-Amerika. De Verenigde Staten worden daarbij dus niet meegeteld. Zo gedefinieerd gaat het om 25% van onze totale omzet. Europa en Australië zijn onze traditionele afzetmarkten, maar – net zoals in vrijwel alle sectoren – zijn China en India interessante groeimarkten. Met een aandeel van 60% is Europa voor ons evenwel veruit het grootste afzetgebied en met een totale waarde van circa veertien miljoen euro in 2010 is Nederland een

Duurzaamheid is onlosmakelijk met Western Red Cedar verbonden. Jack Draper zit op zijn praatstoel: ‘Het hout heeft een hoge duurzaamheid. Het bevat natuurlijke olieachtige stoffen die het beschermen tegen schimmels, insecten en verrotting. Het kernhout valt in duurzaamheidsklasse 2. Dat wil zeggen dat het bij direct grondcontact 15 tot 25 jaar onaangetast blijft. Maar er zijn meer voordelen. Western Red Cedar is licht van gewicht en heeft een lage houtdichtheid. Daardoor heeft het een hoge isolatiewaarde. Van de meest voorkomende naaldhoutsoorten heeft Western Red Cedar de beste isolatie-eigenschappen en die winnen het ook van de isolatie-eigenschappen van baksteen, beton en staal. Die lage houtdichtheid zorgt er tevens voor dat het hout nauwelijks krimpt en zwelt. De weerstand tegen vochtopname is opmerkelijk en maakt Western Red Cedar bijzonder geschikt voor buitentoepassingen. Vanwege de rechtdradigheid en de gelijkmatige structuur is het hout zeer goed te bewerken. Het is gemakkelijk te schaven en te schuren. En wat afwerking betreft beschikt Western Red Cedar over de beste eigenschappen van alle naaldhoutsoorten, onder meer doordat het hout harsvrij is en een laag percentage spinthout heeft. Verf, was, olie of vernis, elke afwerking is mogelijk. Niet afgewerkt hout dat buiten wordt toegepast, krijgt na verloop van tijd een fraaie zilvergrijze kleur.’ Jack Draper somt de voordelen van Western Red Cedar gepassioneerd op, maar komt aan het einde van het gesprek tot een simpele conclusie: ‘Western Red Cedar verkoopt zichzelf, niet in de laatste plaats omdat het hout van een verbluffende schoonheid is.’ < 11

12

Op zoek naar de geur van vers gezaagd Western Red Cedar SPECTACULAIRE DUWBOOTJES GROEPEREN DE STAMMEN Jongeneel koopt haar producten wereldwijd bij de bron in en kiest haar leveranciers zorgvuldig uit. Ze stellen ons in de gelegenheid om het productieproces van Western Red Cedar van alle kanten te bekijken. In dit eerste artikel staat het gezaagde hout centraal dat Jongeneel in de kwaliteit ‘2 clear and better’ uit voorraad kan leveren.

Voordat de stammen met een grote grijper uit het water worden gehesen, worden ze met behulp van piepkleine duwbootjes bij elkaar gegroepeerd. Nadat ze zijn gesorteerd, worden ze met staaldraad bij elkaar gebonden en met een grote plons weer te water gelaten

President Scott McMillan van McIlveen Lumber Industries: ‘De vorm waarin we het hout kopen, is niet gelijk aan de vorm waarin we het hout verkopen’

I

n ons hotel worden we opgewacht door president Scott McMillan van McIlveen Lumber Industries, de kernleverancier van Jongeneel als het om Western Red Cedar gaat. Hij legt ons een intensief programma voor. Het stelt ons in staat om binnen een tijdsbestek van twee dagen met alle facetten van de Western Red Cedarproductie kennis te maken en ook nog een uitstapje te maken naar de staat Washington in de VS, waar volgens Scott McMillan de ‘Cadillac’ onder de nabewerkingsbedrijven is gevestigd. We nemen de uitdaging aan. Gelet op de afstanden die we moeten overbruggen, belooft het een heel avontuur te worden. We gaan eerst naar de Langdale division van Terminal Forest Products, een icoon in de Noord-Amerikaanse bosbouwindustrie dat zich voornamelijk op de productie van Western Red Cedar richt. Je kunt deze Langdale division het best omschrijven als een sorteerstation. Voor het transport van de stammen naar de zagerijen wordt veelvuldig gebruik gemaakt van de alom aanwezige waterwegen. Als je door het fraaie kustgebied van British Columbia rijdt, dan

zie je overal stammen in het water drijven. Zo’n sorteerstation is nodig om de juiste stammen van de juiste eigenaren bij de juiste zagerijen te kunnen afleveren. Voordat ze met een grote grijper uit het water worden gehesen, worden ze met behulp van piepkleine duwbootjes bij elkaar gegroepeerd. Het is een spectaculair gezicht. We krijgen veel respect voor het vakmanschap van de mannen die deze duwbootjes, dozar boats op z’n Canadees, besturen. Ze moeten zich letterlijk en figuurlijk in allerlei soms heel scherpe bochten wringen, waarbij de bootjes soms half onder water verdwijnen.

Remannering Nadat de stammen uit het water zijn gehesen, worden ze op het land uitgespreid om individueel door specialisten op hun verwerkingswaarde te worden beoordeeld. Daarna worden ze gesorteerd, met staaldraad bij elkaar gebonden en met een grote plons weer te water gelaten, klaar om naar de zagerijen te worden vervoerd waar ze worden verwerkt. Onderweg naar de eerste zagerij die we bezoeken, vragen we Scott McMillan naar de aard van zijn bedrijf. Zoals zijn naam al doet vermoeden, blijkt hij inderdaad van Schotse afkomst te zijn: ‘Dat klopt, zowel aan mijn vadersals aan mijn moederskant. Mijn vader heeft hier in het kustgebied 42 jaar in de bosbouw gewerkt. Hij was actief betrokken bij de wereldwijde promotie van hout uit British Columbia, onder meer via de Canadian Wood Council. Het leven bij ons thuis stond in het teken van het hout. Het was blijkbaar zo besmettelijk dat mijn vier broers ook in de houtindustrie terecht zijn gekomen. Zelf ben ik op een gegeven moment bij Tommy McIlveen gaan werken en zo’n vijftien jaar geleden heb ik de business van hem overgenomen. Als ik

13

Sales manager Carrick Jay van Interfor: ‘Wij willen onze klanten de zekerheid geven dat we er morgen ook nog zijn’

nu op die vijftien jaar terugkijk, dan kan ik maar tot één conclusie komen: de aard van het bedrijf is compleet veranderd. Ik denk wel eens dat ik eigenlijk alleen een goed functionerende bankrelatie heb overgenomen, in deze business overigens niet onbelangrijk. Wat wij tegenwoordig doen, is waarde toevoegen. De vorm waarin we het hout kopen, is niet gelijk aan de vorm waarin we het hout verkopen. Zo kan ik onze activiteiten, denk ik, het beste typeren. Remannering noemen we dat hier in British Colombia.’

Speciale geur De bandzaag opereert met een laserstraal en individueel bestuurbare armen die de stam voor een optimaal rendement in de juiste zaagrichting kunnen brengen (foto rechtsonder)

14

We komen aan bij de Mainland Mill, de eerste zagerij die we bezoeken. Hoewel dit bedrijf eveneens onderdeel is van Terminal Forest Products, is er geen sprake van verticale integratie. Mainland verleent haar diensten aan een grote en gevarieerde klantenkring die zijn stammen bij Mainland laat verwerken vanwege de hoge efficiencygraad waarmee gewerkt wordt. Aan het begin van de productielijn zien we de spectaculaire duwbootjes weer terug. Nadat de staaldraden staande op de boomstammen door wat ons

betreft echte waaghalzen zijn doorgeknipt, zorgen ze ervoor dat de stammen uit het water kunnen worden getild om naar de zaaglijn te worden getransporteerd. We lopen naar binnen en gaan op zoek naar die speciale geur van vers gezaagd Western Red Cedar. We treffen het niet, want op dat moment wordt een andere houtsoort verwerkt. We zien dat de bandzaag aan twee kanten is getand waardoor het zaagproces efficiënter kan verlopen. We zien ook dat het hele proces is toegespitst op het bereiken van een zo’n hoog mogelijk rendement waarbij de klant invloed kan uitoefenen op de wijze waarop de stammen worden gezaagd. Mainland is een op-en-top maatwerkfabriek. Later op de dag bezoeken we nog een zagerij van Terminal Forest Products. Daarbij is wel sprake van verticale integratie: ze zagen alleen voor zichzelf en alleen Western Red Cedar dat elders in de groep wordt nabewerkt. Eenmaal binnen komt het aroma je tegemoet. Western Red Cedar is een houtsoort om verliefd op te worden. Van de vele kleurschakeringen krijgen we eveneens warme gevoelens.

Zelfverzorgend We brengen ook een bezoek aan Interfor waar we worden ontvangen door sales manager Garrick Jay. Hij legt uit dat Interfor aan de beurs van Toronto is genoteerd: ‘Wat Western Red Cedar betreft zijn wij hier in het kustgebied van British Columbia de op één na grootste producent. Interfor is een verticaal geïntegreerd bedrijf, met andere woorden we beheersen het totale proces vanaf de bosbouw tot en met het kant-en-klare product. We zijn volledig zelfverzorgend. Dat is tegenwoordig niet meer het gebruikelijke business model maar wij houden eraan vast, in de eerste plaats omdat we naar stabiliteit streven en onze klanten de zekerheid willen geven dat we er morgen ook nog zijn.’ Dat is ook de reden dat we voortdurend in onze onderneming blijven investeren. We krijgen een rondleiding door de Hammond Mill, waar op dat moment kolossale stammen Western Red Cedar worden gezaagd. Het prikkelt onze zintuigen opnieuw. De bandzaag blijkt hier ook aan twee kanten getand. Hij opereert met een laserstraal en individueel bestuurbare armen die de stam vastpakken en voor een optimaal rendement in de juiste zaagrichting kunnen brengen. Aan het slot van de eerste dag laat Scott McMillan ons nog zien hoe containers worden geladen en ze twee hoog op een drieënhalve kilometer lange trein worden geplaatst voor het transport naar de haven van Montreal van waaruit ze naar Europa worden verscheept. We hadden het ons niet gerealiseerd, maar de lengtemaat van het hout wordt alleen bepaald door de lengtemaat van de containers. Back-to-back past het er precies twee keer in. <

15

X-ray technologie zorgt voor hoogwaardig eindproduct VAN DIK HOUT ZAAGT MEN PLANKEN Naast plankhout heeft Jongeneel ook gevingerlast en gelamineerd Western Red Cedar in haar assortiment. Voorzien van een speciale coating kunnen deze producten als rabat of boeideel worden toegepast. Voor dit tweede artikel bezoeken we een viertal specialistische nabewerkingsbedrijven.

O

p de tweede dag van onze kennismaking met alle facetten van het productieproces van Western Red Cedar ligt de nadruk op de verschillende nabewerkingen. Vandaag worden we vergezeld door inkoopmanager Ramon Bus en strategisch inkoper Jacco Ravenhorst van Jongeneel. Scott McMillan van McIlveen Lumber Products is weer onze onvermoeibare gastheer. Het eerste programmapunt is een bezoek aan Selco dat aan de andere kant van de grens met de Verenigde Staten is gevestigd. Het is niet zo ver rijden, maar als gevolg van een meer dan grondige grenscontrole door stuurs voor zich uit kijkende ambtenaren is het toch een hele onderneming. Het kost ons maar liefst anderhalf uur extra die we verbaasd maar gelaten doorbrengen want creatieve initiatieven om het proces te versnellen, blijken absoluut niet op prijs te worden gesteld. 9/11 heeft hun wereld ingrijpend veranderd. Nadat we de grens zijn

16

gepasseerd, krijgen we Mount Baker in het vizier, volgens Scott één van de bergen met de meeste sneeuwval in de wereld. Met dertig meter in één seizoen is Mount Baker zelfs houder van het wereldrecord. We kunnen er nog even van genieten want deze majestueuze berg markeert ook de richting waarin we rijden. Selco staat voor South Everson Lumber Company en is genoemd naar het typisch Amerikaanse plaatsje waar het is gevestigd. Zoals Scott McMillan ons al eerder had laten weten, blijkt Selco de ‘Cadillac’ onder de nabewerkingsbedrijven van Western Red Cedar, ook al zouden wij voor deze kwalificatie een ander automerk hebben gekozen. Zo maken ze bij het vingerlassen gebruik van x-ray technologie die de defecten in de te verwerken balken detecteert en tevens de afstanden tussen twee defecten meet. Deze werkwijze garandeert een hoogwaardig eindproduct dat voor Jongeneel op een lengte van 5,90 meter wordt vervaardigd.

Bij lamineren gaat het om het verlijmen van het hout in de breedte. Voor Jongeneel worden breedtes van 185, 235 en 285 mm geproduceerd op diktes van 18 en 27 mm

Deze fotoserie laat het schulpen in drieën zien. Van dik hout zaagt men planken

We leren dat het vingerlassen plaatsvindt door de ‘vrouwelijke’ vingers van lijm te voorzien en onder druk met de ‘mannelijke’ vingers te verbinden. Ook in de houtwereld is dit dus blijkbaar het recept voor een goed huwelijk.

Schulpen Bij vingerlassen gaat het om het verlijmen van het hout in de lengte; bij lamineren om het verlijmen van het hout in de breedte. Ook die kunst verstaan ze bij Selco waarbij ze voor Jongeneel breedtes van 185, 235 en 285 mm produceren op diktes van 18 en 27 mm. De lengte bedraagt ook hierbij 5,90 meter. Scott Mc Millan benadrukt nogmaals dat deze lengte in feite bepaald wordt door de lengte van de container waar ze dan precies twee keer achter elkaar in passen. We rijden weer terug naar British Columbia en passeren de Canadese grens vlot en probleemloos. Voordat we de dag afsluiten bij coatingspecialist Woodtone bezoeken we nog twee bedrijven. Tijdens het rijden valt ons ineens op dat er ‘Beautiful Bri-

tish Columbia’ op alle kentekenplaten staat. Wat ons betreft zijn ze terecht trots op de werkelijk prachtige natuur in hun provincie. Wij genieten er met volle teugen van. Het eerste bedrijf is Greendale Industries. Ze zijn gespecialiseerd in het schulpen ofwel in de lengterichting doorzagen van ruw gezaagd hout. Voor Jongeneel gaat het daarbij om het halveren van ruw gezaagd hout met als kopmaten 46 mm bij 155 mm en 46 mm bij 205 mm. Dat levert plankhout op van 22 mm bij 155 mm en 22 mm bij 205 mm die in Nederland tot rabatjes en geschaafd of geprofileerd hout worden verwerkt. Het halveren geschiedt met een bandzaag. Daarna worden de planken opgelat, gedroogd en weer afgelat. Voordat ze worden opgelat worden ze op lengte gesorteerd en nadat ze zijn afgelat worden ze op kwaliteit gesorteerd. Het tweede bedrijf is Kelfor Industries. Het ligt in verband met de reistijd gelukkig dicht bij Greendale Industries in de buurt en is gespecialiseerd in het in drieën of vieren schulpen van ruw gezaagd hout. Van dik hout

Het schulpen ofwel in de lengterichting doorzagen van ruw gezaagd hout

17

zaagt men planken. Daarbij wordt hetzelfde proces gevolgd waarbij het drogen afhankelijk van de dikte acht tot twaalf dagen in beslag neemt.

Proef op de som

De tweede productielijn brengt een op latex gebaseerde coating aan nadat het product een nacht is gedroogd en op schoonheidsfoutjes is gecontroleerd

Aan het einde van het productieproces laat strategisch inkoper Jacco Ravenhorst van Jongeneel (foto rechts) de proef op de som nemen. De dikte van de laklaag is 92 MU. Ruim voldoende

18

Het laatste station op onze kennismakingstocht langs alle facetten van de Western Red Cedarproductie is Woodtone. Voor een coatingspecialist hadden ze geen betere naam kunnen bedenken. We ontmoeten de broers Chris en Kevin Young die het bedrijf enkele jaren geleden van hun vader Jim Young hebben overgenomen. Van hem hebben ze geleerd om de beste producten te maken, met de beste mensen te werken en daar honderd procent achter te staan, zowel achter de producten als achter de mensen. Het bedrijf heeft twee vestigingen, eentje in British Columbia en in Washington aan de andere kant van de grens met de Verenigde Staten. De vestiging in British Columbia die we bezoeken, heeft net een nieuwe productiehal van 28.000 m2 in gebruik genomen. Ze zijn al de grootste coatingspecialist maar hebben de ambitie om verder te groeien, niet alleen als dienstverlener aan de houtindustrie maar ook als leverancier van eigen bouwproducten. We worden door de nieuwe productiehal rondgeleid door general manager David Hughes. Hij legt uit dat ze over twee productielijnen beschikken: ‘De eerste productielijn brengt een op olie gebaseerde coating aan; de tweede een op latex gebaseerde coating. Na het aanbrengen van de eerste laag zit er al een dikte van 60 MU op en na het aanbrengen van de tweede is dat opgelopen tot tenminste 80 MU. Voor het aanbrengen van de tweede laag wordt het product een nacht gedroogd en op schoonheidsfoutjes gecontroleerd. Na het aanbrengen van de tweede laag wordt het product weer gedroogd en vervolgens verpakt.’ De tweede droging vindt plaats in een enorme etagedroger met een maximale capaciteit van zes etages. Aan het einde van het productieproces kan Jacco Ravenhorst het niet laten om de proef op de som te nemen. Hij vraagt productiemanager Jeff Burbine om de dikte van de laklaag te meten. Het resultaat is 92 MU. Ruim voldoende dus. <

WESTERN RED CEDAR PROJECTEN Opdrachtgever Woningcorporatie Lefier Hoogezand/Stadskanaal Project boven Nieuwbouw 69 woningen Bouwbedrijf Zomers Bouwbedrijf Klijndijk Johan Bouland Werkvoorbereider Peter Suelmann Uitvoerder (foto rechtsboven) Aandeel Jongeneel 15.000 meter FSC Western Red Cedar 22 x 150 mm geschaafd voor open gevelconstructie Gewolmaniseerde latten voor achterconstructie Project onder Nieuwbouw 63 appartementen Bouwbedrijf Koenen Bouw Emmen Raymond Rolink Projectleider Theo de Lange Uitvoerder (foto rechtsonder) Aandeel Jongeneel 15.000 meter FSC Western Red Cedar 44 x 75 mm geschaafd aan een trapeziumlat voor open gevelconstructie waarvan 4.000 meter brandvertragend geïmpregneerd Beide partijen behandeld met Aidol GW 310 DRM-latten voor achterconstructie Jongeneel Coevorden Jongeneel Groningen André Smallenbroek Regionaal account manager Noord Nederland (foto midden) 19

Canadian Lumber Standard kaarsrecht het beste constructiehout SPIKSPLINTERNIEUWE MACHINE SCHAAFT SUPERSNEL Canadian Lumber Standard (CLS) is de oudere broer van Scandinavian Lumber Standard (SLS). In beide gevallen gaat het om gestandaardiseerd constructiehout dat op sterkte is gesorteerd, ingevolge het bouwbesluit een voorwaarde om het constructief te mogen toepassen.

20

Het grote verschil met Scandinavië is dat de bomen ter plekke niet op lengte worden gezaagd, maar in zijn geheel naar de fabriek worden getransporteerd. Hoe hoger ze groeien, hoe mooier en harder het hout

Wood procurement manager Tony Dozorec legt uit dat een kapgebied gemiddeld 40 hectare groot is en dat er tegelijkertijd op zes locaties wordt geoogst

T

ijdens onze trip naar Canada brengen we ook een bezoek aan de fabriek van Weyerhaeuser in Grande Prairie waar Jongeneel haar CLS-hout inkoopt. CLS staat voor Canadian Lumber Standard, vierzijdig geschaafd en afgerond constructiehout dat veel in de houtskeletbouw wordt gebruikt. We vliegen eerst van Vancouver naar Edmonton, de hoofdstad van de provincie Alberta. De tweede etappe leggen we af in een veredelde bromvlieg. Grande Prairie is een echte ‘boomtown’. Als gevolg van de sterk toegenomen olie- en gaswinning is het inwonertal de laatste jaren meer dan verviervoudigd. Grande Prairie ligt niet alleen in een andere provincie, maar ook in een andere tijdzone. Het zal ons bij de terugvlucht naar Vancouver nog lelijk opbreken. We worden opgehaald door wood procurement manager Tony Dozorec. Hij neemt ons direct mee naar het gebied waar op dat moment geoogst wordt. Op de kaarsrechte, eindeloos lijkende snelweg erheen vertelt hij dat ze een concessie beheren van maar liefst 1,1 miljoen hectare: ‘We hebben deze concessie en de fabriek die jullie straks gaan bezoeken in 1991 van Proctor & Gamble overgenomen. Zij voorzagen daarmee in hun eigen behoefte aan gebleekte pulp en zijn tegenwoordig een belangrijke klant. We oogsten zo’n 5.000 hectare per jaar en zitten nog steeds in de eerste kap. De groeitijd van het grenen bedraagt zo’n tachtig tot honderd jaar. Hoe hoger ze groeien, hoe mooier en harder het hout. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ze door de indianen als palen voor hun wigwammen werden gebruikt. Vandaar de naam van deze boomsoort: Lodgepole Pine. Om dezelfde reden worden vandaag de dag van de beste exemplaren elektriciteitspalen gemaakt.’

Springbreak Eenmaal aangekomen bekijken we de kaart van de totale concessie en legt Tony Dozorec uit dat

21

Gigantisch, de enorme rijdende kraan waarmee de boomstammen naar de productielijnen worden aangevoerd

Een detailfoto van de spiksplinternieuwe en supersnelle schaafmachine. Lopende banden met afnemende snelheden zorgen ervoor dat de snelheid daarna weer wordt afgeremd

22

een kapgebied gemiddeld 40 hectare groot is en dat er tegelijkertijd op zes locaties wordt geoogst: ‘Op jaarbasis gaat het daarbij om zo’n 1.700.000 m3 rondhout. Voor het overgrote deel zijn dat twee naaldhoutsoorten: een derde vuren en twee derde grenen. We treffen ook loofhoutsoorten aan. Die oogsten en verwerken we wel, maar ruilen we met een ander bedrijf dat er OSB van maakt. Er wordt maar negen, soms tien maanden van het jaar geoogst: van juli tot en met maart of april. Met name in de wintermaanden zijn de condities ideaal. Dan is de grond bevroren en breken de takken gemakkelijker af. In de maanden april tot en met juni is de grond drassig en zijn de condities veel minder ideaal. In deze zogenaamde ‘springbreak’ komt de natuur ook weer tot leven. We werken met meerjarenplannen die in verschillende stadia door de regering moeten worden goedgekeurd. Daarbij gaat het ook om

de maatregelen die we nemen om de natuur en de biodiversiteit te beschermen. We voldoen aan alle eisen op het gebied van duurzaam bosbeheer en werken daarbij volgens de richtlijnen van het Amerikaanse Sustainable Forestry Initiative (SFI) dat als certificeringsysteem tot het Programme for Endorsement of Forest Certification schemes (PEFC) is toegelaten. Daarnaast geldt dat we hier in de provincie Alberta wettelijk hebben vastgelegd dat we onze oogstgebieden binnen twee jaar moeten herbeplanten. Dit gebeurt in de zomermaanden met de zaden die we in de herfstmaanden hebben verzameld.’

Gigantisch Tony Dozorec laat ons zien hoe het oogstgebied en de benodigde aan- en afvoerwegen met oranje linten zijn afgebakend en hoe daarbij met de natuurlijke waterloop rekening is gehouden.

Die is met roze linten herkenbaar gemaakt. We zien ook hoe de bomen worden gekapt en de takken worden gestript. Het grote verschil met Scandinavië is dat ze ter plekke niet op lengte worden gezaagd, maar in zijn geheel naar de fabriek worden getransporteerd. We krijgen de indruk dat er ook een aantal buitenlandse arbeidskrachten zijn ingehuurd. Tony Dozorec: ‘Dat klopt en is een direct gevolg van de concurrentie die we van de olie- en gasindustrie ondervinden. Op dit moment gaat het om zo’n 15% van het totaal en we verwachten dat dit percentage verder zal groeien. Het is voor hen een aantrekkelijke propositie: negen maanden per jaar, vijf dagen per week en twaalf uur per dag werken voor een inkomen van 70.000 Canadese dollars (ongeveer 50.000 euro).’ Op de fabriek worden we verwelkomd door product supply and dry kilns manager Bruce Walker. Gigantisch is het woord dat ons als eerste te binnen schiet. Het begint al met de enorme rijdende kraan waarmee de boomstammen naar de productielijnen worden aangevoerd. We moeten direct aan de enorme transportkranen in de Rotterdamse haven denken. Strategisch inkoper Jacco Ravenhorst had ons al verteld dat ze ook over een spiksplinternieuwe en supersnelle schaafmachine beschikken die 1.200 meter per minuut kan verwerken. We zijn benieuwd. Voordat we door de fabriek worden rondgeleid, legt Bruce Walker uit dat het rendement van de fabriek op ongeveer 35% ligt. Hij doelt daarmee op het percentage CLS-contructiehout dat uit het aangevoerde rondhout kan worden geproduceerd.

stammen zijn aangevoerd, wordt met behulp van scanners bepaald hoe ze met het oog op een zo hoog mogelijk rendement het beste kunnen worden gezaagd. Daarbij wordt naar diameter, kwaliteit en kromming gekeken. Na het zagen worden de planken opgelat en gedroogd, waarvoor deze fabriek de beschikking heeft over zeven grote droogkamers. Na het drogen worden ze volautomatisch afgelat en letterlijk en figuurlijk door de schaafmachine gejaagd. De bijzonder hoge snelheid van deze machine maakt het noodzakelijk om het proces daarna weer af te remmen. Dit gebeurt met behulp van lopende banden met afnemende snelheden. In de volgende fase worden de planken op kwaliteit gecontroleerd, op sterkte gesorteerd en getrimd. We vragen aan Jacco Ravenhorst in welke maten Jongeneel dit hout in Nederland aanbiedt: ‘De dikte is altijd 38 mm. De breedte kan variëren van 89 mm tot 235 mm en de lengte van 245 cm tot 610 cm. Gestandaardiseerd constructiehout wordt steeds populairder. Daar zijn goede redenen voor: het is kaarsrecht, het heeft een hoge kwaliteit en dus een lage uitval, het biedt veel variatie in zowel de lengte- als de breedtematen en het is op sterkte gesorteerd, ingevolge het bouwbesluit een voorwaarde om het constructief te mogen toepassen.’ Op de terugweg naar Vancouver merken we te laat dat we naar een andere tijdzone waren gereisd. We missen onze vlucht en moeten een nacht op de blaren zitten. <

Product supply and dry kilns manager Bruce Walker: ‘Het rendement van de fabriek ligt op ongeveer 35% hoogwaardig CLS-hout bestemd voor de export’

Gestandaardiseerd constructiehout wordt steeds populairder

Volautomatisch Het productieproces blijkt in hoge mate te zijn geautomatiseerd, waarbij meer dan honderd computers met elkaar samenwerken. Nadat de

23

De mooiste binnendeuren altijd direct leverbaar

Prestige

:\\^gm

Original

In volgende editie InHout spectaculaire Skantrae actie in samenwerking met Jongeneel. ZZZVNDQWUDHFRP

&XEH

&XEH

&XEHHLNHQ